WELKOM OP DE AGORA

W

ELKOM OP DE AGORA!

HOOFDSTUK 1

HOU JE VAN KUNST? HOOFDSTUK 1 5

Agora, zo werd in het oude Griekenland de markt genoemd. Je ontmoette er mensen van alle rang en stand. Het was de ontmoetingsplaats bij uitstek om ideeën uit te wisselen en informatie en kennis te delen. Daarom hebben we voor dit boek de titel Agora bedacht. Voor filosofen in spe een ideale plek om het denken te voeden. We garanderen je een boeiende kennismaking. 1→ OP STAP MET AGORA In totaal telt dit boek zes hoofdstukken. Elk hoofdstuk start met een duidelijke titelpagina. Op een inleidende, groene pagina kom je te weten waarover het hoofdstuk gaat.

HOOFDSTUK 1

HOU JE VAN KUNST? WAAROVER GAAT DIT HOOFDSTUK? Je bent omringd door kunst, kunst maakt deel uit van je dagelijks leven. Soms zie of hoor je de kunstwerken om je heen, maar even vaak loop je eraan voorbij. Misschien kijk en luister je actiever wanneer je de drempel van een museum of een concertgebouw over moet. Voor iedere jongere is die cultuurbeleving anders. Actief luisteren naar een standpunt over kunst en cultuur kan je wellicht nieuwe inzichten geven. Net die respectvolle interactie is wat kunst graag wil uitlokken. WAT LEER IK IN DIT HOOFDSTUK? Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd. Ik luister en kijk met een open houding naar kunst- en cultuuruitingen. Het kader biedt je een duidelijk overzicht van Ik druk mijn interesse voor kunst- en cultuuruitingen uit. Ik leg uit hoe kunst -en cultuuruitingen mij omringen. Ik leg uit wat kunst en cultuur voor mij betekenen. de inhouden en lesdoelen. Aan de hand van Ik zie voorbeelden van hoe ik kan participeren aan kunst en cultuur in de samenleving. Ik motiveer mijn medeleerlingen om te spreken over hun culturele interesses. de aanvinkvakjes kun je in de loop van het Ik druk mijn interesse voor kunst- en cultuuruitingen van anderen uit. Ik neem actief deel aan een gesprek over kunst- en cultuuruitingen. Ik luister met een open houding naar de argumentatie van een medeleerling. hoofdstuk makkelijk bijhouden welke doelen Ik argumenteer respectvol voor en tegen een visie. je al hebt bereikt. Bovendien kunnen de BEGRIPPEN kunst – cultuur – kunstuitingen – cultuuruitingen inhouden in het kader een leidraad vormen bij de voorbereiding op een evaluatiemoment. HOOFDSTUK 1 6 Een goede kennis van sleutelbegrippen is heel belangrijk. Bij de start van het hoofdstuk geven we alvast een begrippenkader mee. Zo zul je tijdens de lessen zeker extra aandacht besteden aan deze belangrijke termen.

↓ → ↑ WELKOM OP DE AGORA! ← ©VAN IN 1

INTRO

←

Hou jij van kunst? Kunst!? Zijn dat voor jou de schilderijen die in een gouden kader in een museum hangen of de beelden die op een witte sokkel staan? Of zie je het anders? We zoeken het uit in dit hoofdstuk.

Ga jij soms naar ontmoetingsplaatsen waar je tot rust kunt komen, waar de wereld even mag vertragen, misschien wel stilstaan: een cinema, een bibliotheek, een museum, een kerk, een theater, een moskee, een concertzaal, een synagoge ... Het zijn de plaatsen waar je in aanraking komt met verhalen van anderen. Waar je na een kort of langer observatiemoment misschien tot nieuwe inzichten komt. Die plaatsen, waar kunst en cultuur elkaar vaak raken, vormen een verbinding tussen mensen, misschien nog meer wanneer hun gedachten niet op één lijn staan en ieder zijn eigen visie heeft.

BREINBREKER In dit hoofdstuk zul je in drie stappen een antwoord formuleren op deze breinbreker: “Hoe beleven jongeren kunst- en cultuuruitingen?”

Forum

Welke van de onderstaande kunst- en cultuuruitingen sluiten aan bij jouw leefwereld? 1 naar de cinema gaan 2 meezingen tijdens een concert 3 een werkende molen bezoeken 4 een foto bewerken 5 een flashmob maken en die delen op sociale media 6 een taart bakken 7 een theatervoorstelling bijwonen 8 een museum bezoeken

Welke van de bovenstaande uitingen behoren volgens jou tot kunst? persoonlijk antwoord HOOFDSTUK 1

PARCOURS STAP 1 Hoe beleef jij kunst en cultuur? Kunst en cultuur zijn twee begrippen die soms harmonisch samen functioneren en soms naast elkaar bestaan. Zo is cultuur de algemene deler van alles wat een grote groep mensen denkt en doet. Daarbij komen spontaan vragen op zoals: Hoe ervaren we de wereld rondom ons? Hoe gaan we met onze medemens om? Hoe geven we betekenis? De antwoorden op die vragen kunnen heel divers en mooi zijn, maar ook heel choquerend. Kunst hoort bij cultuur.

Cultuur is dus ook kunst. Elke cultuur heeft eigen kunstuitdrukkingen. Letterlijk wil kunst ‘bekwaamheid’ zeggen. In staat zijn om schoonheid te creëren. Vullen we die schoonheid allemaal op dezelfde manier in? 1 Voel jij aansluiting bij de kunst- en cultuurbelevingen van leeftijdgenoten? a Welke afbeeldingen zijn voor jou kunst en welke cultuur? Kruis aan. Beargumenteer bij elke afbeelding of het voor jou om kunst of cultuur gaat. Kunst Cultuur Argumenten voor je keuze 1 2 4

1 2 3 4 HOOFDSTUK 1

Wat denk je nu over de breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden? “Hoe beleven jongeren kunst- en cultuuruitingen?”

Forum

Welke plaats nemen kunst- en cultuuruitingen in in je leven?

EUREKA! SYNTHESE Je luistert en kijkt met een open houding naar kunst- en cultuuruitingen. Daarbij stel je je eigen visie in vraag. Je begrijpt dat je interpretatie beïnvloed kan worden door een eigen persoonlijk referentiekader. Je ziet hoe mensen doorheen tijd en ruimte en in een bepaalde context anders naar kunst kijken. Je argumenteert respectvol voor en tegen een visie. Je formuleert zelf een definitie van kunst.

Welke reacties lokt kunst uit bij de toeschouwer?

Kunst wordt afhankelijk van tijd, context en ruimte anders waargenomen, geobserveerd en geïnterpreteerd. Wanneer kunst gemaakt wordt vanuit een individuele expressie dan lokt dat mogelijk reacties uit binnen de maatschappij. Misschien is dialoog uitlokken net dat wat de kunstenaar voor ogen heeft.

Welke reacties lokt kunst uit bij jou?

Hedendaagse kunstwerken zijn meestal vanuit volledige vrijheid van meningsuiting gemaakt. Het idee en het concept zijn even belangrijk als de uitvoering. De factoren ruimte en context spelen daarbij een belangrijke rol. Het kunstwerk raakt een snaar op dat moment omdat kunst maatschappelijk relevant is en hopelijk nog vele jaren na de creatie.

Hoe definieer je kunst?

Een definitie over kunst zal dus in elke tijd en ruimte anders geformuleerd worden. Het is geen exacte wetenschap. De gevoelens, meningen en ervaringen die kunst bij jou oproepen, kunnen bij iemand anders totaal anders zijn. Gelukkig maar, want dat is precies de bedoeling van kunst. Er is geen eenduidig antwoord. En dat is prima. Het gaat om de betekenis die je er zelf aan geeft. Samen in dialoog over kunst Kunst laat zich heel flexibel op verschillende manieren waarnemen en analyseren. Je kunt kunst analyseren volgens een thema of in een ruimer tijdskader. Het zijn kapstokken die het mogelijk maken om eenvoudiger in dialoog te gaan met elkaar over kunst. HOOFDSTUK 1 Wanneer je in dialoog gaat over kunst en cultuur, leer je iets bij over jezelf en over de ander. 20

2.1 2.2 2.3 2.4 HOOFDSTUK 2 THEMA 1 49 Daarna volgt de intro, die opbouwt naar een breinbreker. Dankzij deze interessante en uitdagende vraag wordt je nieuwsgierigheid geprikkeld. In het forum peilen we naar je eerste mening, een spontaan antwoord op de breinbreker. Misschien kom je tot de vaststelling dat deze vraag niet zomaar op te lossen valt. Daarvoor heb je specifieke informatie nodig.

Het antwoord op de breinbreker vind je niet zomaar. Daarvoor moet je een parcours afleggen, opgesplitst in een aantal stappen. Met behulp van verschillende bronnen, opdrachten en kenniskaders verwerf je stap voor stap het inzicht, de kennis en de (onderzoeks)vaardigheden die nodig zijn om een gefundeerd antwoord op de breinbreker te geven. Eureka! Als je het parcours helemaal hebt afgelegd, 7 dan ben je voldoende gewapend om opnieuw over de breinbreker na te denken. In het forum zul je merken dat de hele klas nu met veel meer kennis van zaken spreekt dan aan het begin van dit hoofdstuk. ← 8 Alle kennis en inzichten die je tijdens het parcours hebt opgedaan, worden voor jou gebundeld in een synthese. Die tekst geeft weer wat je exact moet onthouden. De nummers naast de verschillende paragrafen verwijzen naar de kenniskaders waarin de leerinhouden werden aangebracht. Zo kun je tijdens het studeren makkelijk extra informatie opzoeken in de kaders die je tegenkwam in de loop van het hoofdstuk.

→ →

WELKOM OP DE AGORA!

3 ©VAN IN

2→ HANDIG VOOR ONDERWEG

Zoek zelf een kunstwerk op van Ai Weiwei. Geef aan op welke manier een maatschappelijk thema daarin In de loop van het parcours word je ondersteund door een aantal hulpmiddelen. aan bod komt.

5 Conclusie: Wat heb je geleerd van de manier waarop de toeschouwer naar kunst kijkt? Welke reacties lokt kunst uit bij de toeschouwer? 2.1 Kunst wordt afhankelijk van tijd, context en ruimte anders waargenomen, geobserveerd en geïnterpreteerd. Het idee dat kunst uitgeoefend wordt door een individu, iemand die kunst beoefent vanuit zijn individuele expressie, varieert doorheen de (kunst)geschiedenis. Wanneer de kunst niet enkel in functie staat van een hoger doel (bijvoorbeeld het geloof), maar gemaakt wordt vanuit een individuele expressie, dan lokt dat mogelijk reacties uit binnen de maatschappij, met name bij de toeschouwer. Misschien is dialoog uitlokken net dat wat de kunstenaar voor ogen heeft. HOOFDSTUK 2 33

Good to know

Deelnemen aan kunst en cultuur

Bij de bovenstaande initiatieven ligt de focus op de mogelijkheden, niet op de beperkingen. Kunst raakt, ze zorgt voor verbinding en zingeving. Mensen in armoede plooien zich soms terug op zichzelf en dat sociaal isolement maakt hen extra kwetsbaar. Deelnemen aan kunst en cultuur kan helpen bij het opbouwen van zelfvertrouwen en eigenwaarde. Vrijwillig engagement brengt authenticiteit met zich mee. Het straalt meteen vertrouwen, herkenbaarheid en gelijkwaardigheid uit. Professionele ondersteuning zorgt daarbij voor expertise en stabiliteit. Brengt kunst mensen bij elkaar? 3.4 Kunst heeft een maatschappelijke functie. Via kunstwerken laten enerzijds kunstenaars je nadenken over de complexe uitdagingen die de samenleving stelt. Kunst als spiegel voor en van de maatschappij. Kunst slaagt er anderzijds in om mensen samen te brengen. Verschillende doelgroepen komen samen op plaatsen waar kunst aanwezig is, of gaan samen actief aan de slag. Creatieve processen kunnen mensen samenbrengen, bijvoorbeeld intercultureel en intergenerationeel. Kunst werkt immers verbindend tussen mensen uit verschillende generaties en culturen, want ze wordt beoefend door jong en oud, in iedere cultuur. Ze overstijgt daarmee het individuele. Het samenbrengen van de verschillende referentiekaders via kunst en cultuur zorgt voor verbinding in de samenleving. Kunst en cultuur creëren netwerken en bevorderen sociale integratie en sociale cohesie. HOOFDSTUK 3 70

De dieren worden uitstekend verzorgd. Elke dag worden ze met zeep schoongeschrobd. Delvoye is gemiddeld één keer per maand ter plekke. Hij neemt de belettering voor zijn rekening. Fier toont hij een kingsize varken dat vredig in de stal ligt te snurken. Het beestje gaat door het leven onder de naam Los Angeles. Het twaalfde tentoonstellingsproject, in de Beijing Art Gallery, is net achter de rug. Delvoye: ‘Het was een droom om de Cloaca en de live pigs samen te exposeren. Twee kunstwerken die je moet voederen: dat choqueerde de Chinese bezoekers toch. Provoceren heb ik nooit willen doen. Ik vermijd al te wulpse beelden, en voortaan ook de politiek getinte. De Lenin-tatoeage die hier zoveel opschudding teweegbracht, was een goede les. De rel was snel onder controle. Uiteindelijk moet je vooral vermijden dat de Chinese overheid gezichtsverlies lijdt.’ De Art farm mikt op adoptieouders, verzamelaars die zich een levend exemplaar aanschaff en en dan achteraf de getatoeëerde huid als een trofee aan de muur hangen. Het duurt een jaar vooraleer een varken ‘voltooid’ is. In totaal heeft Delvoye al een honderdtal getatoeëerde kunstwerken afgeleverd. ‘Ik ga hier niet tot in den treure mee door. Mijn volgende project wordt wellicht een fi ctieve religie rond de merknaam Cloaca. Tempels en ceremonies ontwikkelen voor een designer religion, met de bijbehorende religieuze muziek: het spreekt mij echt aan.’ (gvds) Bron: www.standaard.be 1→ Welk kunstwerk van Delvoye komt aan bod in het artikel? 2→ Wat roepen de kunstwerken bij jou op? 3→ Welke grenzen zijn er volgens jou aan kunst? VIP Lee Wagstaff (°1969), een Engelse kunstenaar gespecialiseerd in vrije grafi ek, heeft zijn volledige lichaam als canvas gebruikt voor zijn afstudeerproject The artist exhibiting his tattoos. Vier en een half jaar lang deed hij erover om zijn HOOFDSTUK 2 lichaam volledig te bedekken met interculturele en geometrische symbolen. De symbolen zijn gebaseerd op de religieuze invloeden van zijn roomskatholieke en Indiase familieleden. 36

KADERS

Doorheen het hoofdstuk zetten we de belangrijkste zaken op een rijtje in deze rode kenniskaders. De sleutelbegrippen die je in de inleiding leerde kennen, hebben we met een stippellijn onderlijnd. In de blauwe Good to know’s vind je handige en leuke weetjes terug die verband houden met de leerstof. Deze extra informatie hoef je niet in te studeren. Wat we weten en hoe we denken is niet zomaar tot ons gekomen. Onze kennis komt voort uit het denkwerk van briljante geesten, filosofen, kunstenaars en wetenschappers. We brengen ze in VIPkaders onder de aandacht. ← ← ICOONTJES Dit is een mondelinge opdracht. Bij deze opdracht hoort een videofragment. Voor deze opdracht mag of moet je online opzoekingswerk verrichten. In deze opdracht werk je aan je onderzoeksvaardigheden. Bij deze opdracht hoort een ontdekplaat. WELKOM OP DE AGORA! ← ©VAN IN 3

HET ONLINELEERPLATFORM BIJ AGORA

Leerstof kun je inoefenen op jouw niveau. Je kunt vrij oefenen en de leerkracht kan ook voor jou oefeningen klaarzetten. Hier vind je de opdrachten terug die de leerkracht voor jou heeft klaargezet. Hier kan de leerkracht toetsen en taken voor jou klaarzetten. Benieuwd hoe ver je al staat met oefenen en opdrachten? Hier vind je een helder overzicht van je resultaten. Hier vind je het lesmateriaal per hoofdstuk (onder andere videobestanden en ontdekplaten). Ga ook hier aan de slag met de ontdekplaten en de bijhorende werkblaadjes. Het e-book is de digitale versie van het leerschrift. Je kunt hierin noteren, aantekeningen maken, zelf materiaal toevoegen ... WELKOM OP DE AGORA! ©VAN IN 4