Frame - MEAV - Economische vorming dubbele finaliteit - inkijkexemplaar by VAN IN

IN VA N r©

kij

ke xe

F R AME Graad 2 Economische vorming DUBBELE FINALITEIT

VA N

FRAME

kij

ke xe

r©

Economische vorming

Via www.diddit.be heb je toegang tot het onlineleerplatform bij Frame - Economische vorming. Activeer je account aan de hand van de onderstaande code en accepteer de gebruiksvoorwaarden.

LET OP: ACTIVEER DEZE LICENTIE PAS VANAF 1 SEPTEMBER; DE LICENTIEPERIODE START VANAF ACTIVATIE EN IS 365 DAGEN GELDIG.

ke xe

r©

VA N

Economische vorming

FRAME

kij

Fotokopieerapparaten zijn algemeen verspreid en vele mensen maken er haast onnadenkend gebruik van voor allerlei doeleinden. Jammer genoeg ontstaan boeken niet met hetzelfde gemak als kopieën. Boeken samenstellen kost veel inzet, tijd en geld. De vergoeding van de auteurs en van iedereen die bij het maken en verhandelen van boeken betrokken is, komt voort uit de verkoop van die boeken. In België beschermt de auteurswet de rechten van deze mensen. Wanneer u van boeken of van gedeelten eruit zonder toestemming kopieën maakt, buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen, ontneemt u hen dus een stuk van die vergoeding. Daarom vragen auteurs en uitgevers u beschermde teksten niet zonder schriftelijke toestemming te kopiëren buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen. Verdere informatie over kopieerrechten en de wetgeving met betrekking tot reproductie vindt u op www.reprobel.be. Ook voor het digitale lesmateriaal gelden deze voorwaarden. De licentie die toegang verleent tot dat materiaal is persoonlijk. Bij vermoeden van misbruik kan die gedeactiveerd worden. Meer informatie over de gebruiksvoorwaarden leest u op www.diddit.be. © Uitgeverij VAN IN, Wommelgem, 2021 De uitgever heeft ernaar gestreefd de relevante auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Wie desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich tot de uitgever te wenden. Eerste druk 2021 ISBN 978-94-641-7004-7 D/2021/0078/228 Art. 597975/01 NUR 160

Lay-outconcept binnenwerk: Shtick Coverontwerp: Shtick Opmaak: Banananas.net

Inhoudsopgave Welkom bij Frame! 7

THEMA 1 - Consumptiegedrag, inkomensverwerving en

financiële producten 9 1

Wat

zit er inbegrepen in de totale kost bij de aankoop van een product of dienst? 10

Intro

VA N

Hoofdstuk

Breinbreker Hoe kan het dat ik meer moet betalen voor een smartphone dan

op het prijslabel staat? En wanneer is een smartphone eigendom

r©

en wanneer bezit?

Parcours

Stap 1

Welke zijn de basisverplichtingen van koper en verkoper?

Stap 2

Wat is een verkoop op afbetaling?

Stap 3

Welke kosten kunnen er nog zijn bij aankoop van een product of dienst?

Eureka! 18 Synthese 19

Hoe

kan ik als consument de juiste budgettaire keuzes maken?

Hoofdstuk

Intro

Breinbreker Hoe kan ik als consument bewuste budgettaire keuzes maken?

ke xe

Hoe kan ik bij aankopen toch rekening houden met het belang van sparen en de terugbetalingscapaciteit?

Stap 1

Zijn mijn aankopen wel noodzakelijk en duurzaam?

Stap 2

Passen mijn aankopen wel binnen mijn budget?

Stap 3

Houd ik wel voldoende rekening met het budget van mijn ouders?

Stap 4

Wat is het belang van sparen?

Stap 5

Waarom is het bewaren van documenten eigen aan goed budgetbeheer? 29

Stap 6

Waar kan ik terecht voor advies en hulp in verband met budgetbeheer?

Eureka!

Synthese

33 INHOUDSOPGAVE

kij

Parcours

Hoofdstuk

Hoe

doe ik correct aangifte van een schadegeval?

Intro Breinbreker Er zijn zoveel verzekeringen ... maar waarom en waarvoor zou ik me verzekeren? En wat doe ik dan bij een ongeval?

Stap 1

Wat is een verzekering?

Stap 2

Help, ik heb een ongeval! Wat moet ik doen?

Stap 3

Ik doe aangifte van een ongeval.

Wat

44 46

houdt een arbeidsovereenkomst in?

Intro

Breinbreker Is een arbeidsovereenkomst zinvol?

Parcours

Wat zegt het arbeidsrecht over een arbeidsovereenkomst?

Hoe wordt het nettoloon of de nettowedde berekend?

Stap 3

Hoe wordt het loon berekend bij een studentenovereenkomst?

Stap 4

Wat zijn de risico’s en gevolgen van zwartwerk?

Stap 5

Waar kun je terecht voor advies en bescherming?

Stap 1 Stap 2

Eureka!

Synthese

THEMA 2 - De werking van de markten

ke xe

r©

Synthese 4

VA N

Eureka!

Hoofdstuk

Parcours

Hoofdstuk

Hoe wordt

de marktprijs bepaald?

62 63

67 68

Intro

INHOUDSOPGAVE

kij

Breinbreker Kun jij zelf bepalen hoeveel euro je wilt geven aan nieuwe schoenen?

Of is het enkel de verkoper die de prijs kan bepalen?

Parcours Stap 1

Wat is een markt?

Stap 2

Hoe verloopt de vraag naar een product?

Stap 3

Hoe verloopt het aanbod van een product?

Stap 4

Waar zijn de vraag en het aanbod gelijk?

Stap 5

Waardoor kan de vraag veranderen?

Stap 6

Waardoor kan het aanbod veranderen?

Stap 7

Welk effect heeft een verschuiving op de marktprijs?

Eureka!

Synthese

Welkom bij Frame! De methode Frame bestaat uit drie luiken: maatschappelijke vorming, economische vorming en artistieke vorming. Samen scheppen deze drie boekdelen een denkkader of frame om kennis te verwerken, analyseren,

toepassen … over de maatschappij, de economie en de kunst- en cultuurwereld. In het deel Frame - economische vorming gaat het over economie. Na deze lessen krijg je inzicht in economische onderwerpen die een grote impact hebben op jouw leven. Je leert hoe de prijs van een product tot stand komt,

wat kopen en verkopen betekent en hoe je voor het beheren van je budget verstandige keuzes maakt. Je komt meer te

VA N

weten over het belang van een goede verzekering die je bijstaat wanneer je bij een ongeval of schadegeval betrokken raakt. Je maakt ook kennis met het belang van een goede arbeidsovereenkomst waarbij zowel jouw belangen als

die van jouw werkgever zijn beschermd. Ten slotte verwerf je kennis over een aantal fundamentele economische

principes in verband met ondernemingen, de werking van de markten en de sociale zekerheid. In al deze lessen zullen we je voortdurend attent maken op het belang van deze kennis voor je leven nu en later.

r©

1→ OP STAP MET FRAME

thema’s, die we hierboven al kort toelichtten. Elk thema krijgt zijn eigen introductiepagina. Een thema is opgebouwd uit verschillende hoofdstukken.

ke xe

thema

← Frame - economische vorming is opgebouwd uit twee

Consumptiegedrag, inkomensverwerving en financiële producten

Op deze inleidende, groene pagina kom je te weten waarover het hoofdstuk gaat.

lesdoelen. Aan de hand van de aanvinkvakjes kun je in de loop

titelpagina. In totaal telt dit boek vijf hoofdstukken.

↓

5 Hoofdstuk

→

Hoe wordt de marktprijs bepaald? c

Waarover gaat dit hoofdstuk? Voor alles betaal je een prijs. Ga je naar de film, dan betaal je je ticket. Koop je een PS5, dan betaal je de aankoopprijs. Koop je later een huis, dan zul je ook daarvoor een aardige som moeten betalen. Maar hoe komt de prijs van een product tot stand? Bij het tot stand komen van de prijs moet de verkoper of de producent zijn kosten kunnen dekken en wil hij winst maken. Maar de verkoper of de producent kan niet zomaar eender welke prijs vragen.

→

Hij moet rekening houden met de prijs die de consument wil betalen.

Wat leer ik in dit hoofdstuk? Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd. Ik leg uit waarom de vraagcurve dalend en de aanbodcurve stijgend verloopt.

van het hoofdstuk gemakkelijk bijhouden welke doelen je al

Ik teken de vraag- en aanbodcurve.

hebt bereikt. Bovendien kunnen de inhouden in het kader een

Ik schets waar het marktevenwicht tot stand komt.

Ik geef voorbeelden van factoren die de vraag kunnen beïnvloeden. Ik geef voorbeelden van factoren die het aanbod kunnen beïnvloeden.

Ik geef aan hoe de evenwichtsprijs verandert bij een verandering van de vraag. Ik geef aan hoe de evenwichtsprijs verandert bij een verandering van het aanbod.

leidraad vormen bij de voorbereiding op een evaluatiemoment.

Begrippen markt – consument/vrager – producent/aanbieder – gevraagde hoeveelheid – vraagcurve/vraag – aangeboden hoeveelheid – aanbodcurve/aanbod – evenwichtshoeveelheid –

Bij de start van het hoofdstuk geven we alvast een begrippenkader mee. Zo zul je tijdens de lessen zeker extra aandacht besteden aan die belangrijke termen.

→ 68

WELKOM BIJ FRAME!

Een goede kennis van sleutelbegrippen is heel belangrijk.

evenwichtsprijs/marktprijs – prijszetting

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

Het kader biedt je een duidelijk overzicht van de inhouden en

Elk thema start met een duidelijke

← Daarna volgt de Intro, waarin we peilen naar je

Intro 1

voorkennis. Deze inleiding bouwt op naar een

Hoofdstuk

Breinbreker, een interessante en uitdagende vraag

Dansmania

Maud is een tiener van 16 jaar. Ze krijgt van

die je nieuwsgierigheid zal prikkelen. In het Forum

haar ouders 15,00 euro zakgeld per week. Daarnaast heeft ze van haar grootouders 50,00 euro gekregen voor haar verjaardag.

peilen we naar je eerste mening, een spontaan

Af en toe verkoopt ze via Vinted kledij die ze niet meer draagt of die te klein

antwoord op de Breinbreker. Misschien kom je tot

Sam en Robin vinden het heerlijk om op tewerkt gaan in een sinds dansende massa. Mee feesten met uitgelaten fans na een geworden is. Daarnaast Maud gewonnen voetbalmatch, crowdsurfen op de Ze krijgt muziek van hun favoriete band op een muziekfestival, een kort insamen het weekend in de horeca.

polonaise inzetten op een nieuwjaarsof verjaardagsfeest, daarvoor 8,00 euro loon per uur. Zo heefteen massa die samen in beweging komt … geeft hen spaargeld heeft ze plannen. Op dit moment

lossen valt. Daarvoor heb je specifieke informatie

zit Maud met een vraag. Ze zou graag een scooter kopen. Dan moet ze niet meer met de bus Bekijknaar het filmpje correspondenten vertellen hoe er van Alaska Zimbabwe wordtbrengen. gedanst. BREINBREKER school waarin en moeten haar ouders haar bijvoorbeeld niet meertot naar de bioscoop

de vaststelling dat deze vraag niet zomaar op te

intens veel energie.ze Overal wereld dansen mensen. al heelter wat kunnen sparen en met dat

Mensen kunnen opgaan in dans, model dat zienvan wede ook wanneer we inHaar de geschiedenis duiken. Maar ze wilhelemaal ook graag het nieuwste iPhone kopen. huidige iPhone is nog

nodig.

In dit maar hoofdstuk in zes stappen een nog antwoord formuleren deze Breinbreker: twee zul jaarjeoud en functioneert perfect, maar haarop vriendinnen hebben haar verteld dat het nieuwste model zoveel meer kan. Ze wil haar zuurverdiende centjes goed beheren en

Forum

bezeten tekst. waren. Zodra de geest bezit had genomen Leesde deduivel bovenstaande Markeer daarna: van hun benen, konden ze niet meer ophouden met dansen

a nuen Zoje worden in eenbent. Latijnse 1402 de de inkomsten in het groen, Wat denk je al?huppelen’. Duid aan of het (on)eens Geefkroniek daarna in twee argumenten voor elke aangeduide vreemde gedragingen van de menigte beschreven. De mensen keuze.

hallucineerden en maakten schokkende bewegingen. de mogelijke uitgaven in het rood.

Geschiedschrijver François-Eudes de Mézeray merkte

Stellingen 2

Het

op dat diegenen die door de kwaal getroffen waren meestal uit de onderlaag van de Vroeger heb je al kennisgemaakt met het begrip budgetbeheer. Omschrijf het begrip budgetbeheer in Dure producten zijn kwalitatief beter. hun kleren uit, zetten een bloemenkroon op hun maatschappij kwamen.altijd Ze trokken eigen woorden. Gebruik hierbij de begrippen ‘inkomsten’ en ‘uitgaven’ in je antwoord. hoofd en trokken al zingend en dansend door de straten. Die urenlange danssessies Als je alleen maar zakgeld krijgt, kun je niet sparen. zorgden voor vreemde taferelen. Dolgedraaid vielen ze buiten adem op de grond. De

| \ | \ dansende mensen zorgden voor veel publiek, ook voor angst en afschuw, want wie 3 Producten aankopen bij lokale handelaars is goed voor maar het milieu. | niet \ antwoord op de Breinbreker vind je te lang bleef toekijken, werd zelf door de ziekte getroffen. Gefascineerde toeschouwers, 4 Kastickets klasseren voorpasseren, niets nodig. dieen defacturen optocht bijhouden onderweg en of in de stad is zagen sloten zich aan bij die |vreemde \ 1

zomaar. Daarvoor moet je een Parcours afleggen,

→

STAP 6

Over de oorzaak van de dansmanie is nog altijd veel discussie. Een hoge mate van

opgesplitst in een aantal Stappen. Met behulp van Stelling 1

volgde namelijk op een periode van rampspoed. In de 14de eeuw woedde de pest,

THEMA 1 THEMA HOOFDSTUK 1 1 HOOFDSTUK 2

verschillende bronnen, opdrachten en kenniskaders stuiptrekken en schreeuwen. Door de heftige bewegingen werd de ziekte genoemd naar

Stelling 2

Sint Vitus. Het gewone volk benoemde de ziekte als de Sint-Jansdans, een verwijzing

verwerf je stap voor stap het inzicht, de kennis en naar Johannes de Doper. Johannes de Doper en de heilige Vitus zijn beiden heiligen

die vaak worden aangeroepen tegen de waanzin. Die verwijzing doet denken aan de

jaarlijkse pelgrimstocht naar aanleiding van het Sint-Jansfeest, waarbij dansende en

bij aankoop de Groep 1: JACvan een wagen een verkoopcontract wordt opgesteld. Ga naar het onlinelesmateriaal en beantwoord de onderstaande vragen. Groep 2: WatWat

de (onderzoeks)vaardigheden die nodig zijn om een 2

Stelling 3

springende geesteszieken deelnamen aan de stoet.

Stelling 4

dan ben je voldoende gewapend om opnieuw

zul je merken dat de hele klas nu met veel meer

kennis van zaken spreekt dan aan het begin van dit

m ke xe Synthese

Dure producten zijn kwalitatief altijd beter.

Als je alleen maar zakgeld krijgt, kun je niet sparen.

Producten aankopen bij lokale handelaars is goed voor het milieu.

Kastickets en facturen bijhouden en klasseren is voor niets nodig.

Good to know

| | | |

\ \ \ \

Wanneer het goed geleverd is, is de koper in het bezit van het goed.

Consumentenkrediet

← Alle kennis en inzichten die je tijdens het Parcours hebt opgedaan, worden voor jou gebundeld in een synthese. Deze tekst geeft weer wat je exact moet onthouden. De nummers naast de verschillende

1.1

Je kunt ook iets kopen op afbetaling. Dit heet een verkoop op afbetaling. Je betaalt het bedrag dan in maandelijkse aﬂossingen. Verkoop op afbetaling is een vorm van consumentenkrediet. Dit is een krediet dat je

paragrafen verwijzen naar de kenniskaders waarin

aangaat en is strikt geregeld door de wet.

Jaarlijks kostenpercentage

1.2

de leerinhouden werden aangebracht. Zo kun je

Een verkoop op afbetaling is niet gratis. Meestal rekent de winkel of leverancier daar interest voor aan. De verkoper is verplicht het jaarlijks kostenpercentage (JKP) te vermelden. Het JKP geeft aan hoeveel kosten erbij komen. Dat is niet alleen de interest, maar ook de eventuele administratie- en/of dossierkosten.

tijdens het studeren gemakkelijk extra informatie

Bij een aankoop heb je een kost die eenmalig is, maar er zijn ook terugkerende kosten waarvoor je maandelijks

kij

de prijs nog niet betaald.

→ Kennisclip

het goed te betalen en te aanvaarden.

of jaarlijks moet betalen.

opzoeken in de kaders die je tegenkwam in de loop

Bordschema

van het hoofdstuk.

vorm van

consumentenkrediet

Krijg je graag nog wat extra toelichting bij de

goed leveren verplichtingen

verkoop op afbetaling

lesinhouden? Scan dan de QR-code voor een

verkoper

aﬂossingen

goed vrijwaren

interest

heldere kennisclip bij de synthesetekst. aankoop

abonnement

← Studeer je graag op een schematische manier?

leveringskost goed betalen administratiekost / dossierkost

bijkomende kosten

verplichtingen koper goed ontvangen

betalingskost servicekost

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

Stellingen

ten aanzien van de verkoper. Ook al is het goed nog niet geleverd en

vermijden dat een andere persoon aanspraak kan maken op het product. De koper heeft als verplichtingen

WELKOM BIJ FRAME!

keuze.

het goed en de prijs, dan verkrijgt de koper de eigendom van het goed

De verkoper is verplicht om de goederen te leveren en te vrijwaren van gebreken. Hij is ook verplicht om te

JKP

DeDuid verplichtingen van de verkoper: Wat denk 2→ je nu? aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

afgesloten en er een overeenkomst is tussen koper en verkoper over

waarbij de ene partij zich verbindt om een goed te leveren en de andere om daarvoor een prijs te betalen.

maandelijkse

1→ De verplichtingen van de koper: “Hoe kan ik als consument bewuste budgettaire keuzes maken? Hoe kan ik bij aankopen toch rekening houden met het belang van sparen en de terugbetalingscapaciteit?”

Er is een verschil tussen eigendom en bezit. Wanneer de koop is

Wanneer iemand een keuken of auto koopt, wordt er vaak een koopcontract opgesteld. Dit is een overeenkomst

→

Forum

over de Breinbreker na te denken. In het Forum

hoofdstuk.

Yassin zoekt ook op wat de rechten en de plichten zijn van de koper en de verkoper.

WatNoteer denk jezenuhieronder. over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

Eureka! Als je het parcours helemaal hebt afgelegd,

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

Geef een omschrijving van een koopcontract.

Eureka!

gefundeerd antwoord op de Breinbreker te geven. Naar: Boulanger, C. en Faupin, S. (2020). Dolgedraaid. Dancer Brut. Brussel: Mercatorfonds.

Yassin, een jongeman graag een auto kopen. vindt zijn droomwagen bij Cardoen De leerkracht verdeeltuit deGenk, klas inwil twee groepen. Elke groepHij krijgt een organisatie toegewezen. Voor welke in Hasselt. Voordat dedeze wagen aanschaft, wil hij weten waar hij allemaal op moet letten. Hij weet dat er vragen en hulp kun hij je bij organisatie terecht? Bespreek nadien klassikaal.

r©

Lees de tekst van de Intro opnieuw. Bij wie kan Maud terecht voor advies over de aankoop van een nieuwe

of een scooter? zijn de basisverplichtingen van koper en verkoper? STAP iPhone 1 Welke

psychische spanning zou een toestand van trance kunnen veroorzaken. De dansmanie de Zwarte Dood, door Europa. De slachtoffers van de pest konden schuimbekken,

Waar kan ik terecht voor advies en hulp in verband met budgetbeheer?

Parcours

dansende stoet.

Argumenten

VA N

DANSEPIDEMIE iskan op zoek “HoeDE iknaar alsadvies. consument bewuste budgettaire keuzes 1373 verspreidde een dansepidemie zich over Frankrijk, maken? HoeInkan ik bij aankopen toch rekening houden met het Italië en de Nederlanden: de dansmanie of ook wel de Sintbelang van sparen en deenterugbetalingscapaciteit?” Vitusdans genoemd. ‘Ze dansten sprongen alsof ze door

Het Bordschema geeft een overzicht van de

belangrijkste termen en verbanden die in het hoofdstuk aan bod kwamen.

THEMATHEMA 1 HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 1 2

Intro

Good to know

2→ HANDIG VOOR ONDERWEG Verantwoordelijk of aansprakelijk?

In het algemene artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek staat: ‘Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan,

In deaansprakelijk loop van het Parcours word je teondersteund door een aantal hulpmiddelen. is voor die schade en wettelijk verplicht is die schade vergoeden aan de schadelijder. deze te vergoeden.’ (Uit: www.ejustice.just.fgov.be) Je kunt dus samenvatten dat wie schade toebrengt, meestal Wanneer een minderjarige verantwoordelijk is voor een schadegeval, zijn de ouders aansprakelijk. 2

Bekijk aandachtig de onderstaande infographics over ongevallen met jongeren. Bespreek je mening hierover met de klas. Vind je deze cijfers confronterend?

KADERS Wat is een verkoop op afbetaling?

1.1

Consumentenkrediet

STAP 2

← Door het hoofdstuk heen zetten we de

belangrijkste zaken op een rijtje in deze

Bij een verkoop op afbetaling koop je iets, bijvoorbeeld een auto, tv … en betaal je dit niet in één keer, maar via maandelijkse aﬂossingen. De verkoop op afbetaling valt onder de regels

rode kenniskaders. De sleutelbegrippen

van het consumentenkrediet. Een consumentenkrediet is een krediet dat je aangaat en is strikt geregeld door de wet. Hiervoor moet je altijd een contract afsluiten.

die je in de inleiding leerde kennen,

VA N

hebben we met een stippellijn onderlijnd.

Yassin heeft bij Cardoen zijn oog laten vallen op deze auto. Kijk met hem mee en beantwoord de vragen.

Cardoen finance Uit: Het Nieuwsblad, 11 februari 2020

Bereken de prijs per maand voor deze auto Cardoenprijs:

Good to know

voorschot:

Terugkommoment voor rijbewijs B

aantal maanden:

Dit is een bijscholingscursus die je verplicht

prijs per maand:

moet volgen zes tot negen maanden nadat

JKP:

je jouw rijbewijs B hebt behaald. De cursus

totaal:

duurt vier uur en bestaat onder andere uit

wettelijke kit:

praktijkoefeningen op een afgesloten terrein

verband houden met de leerstof. Deze

2,49 % € 21 744,00

extra informatie hoef je niet in te

€ 199,00

r©

terugkommoment. Je kunt je rijbewijs niet verliezen als je niet goed scoort op de test, maaraals je niet aanwezig bent, riskeer je wel Wat is de prijs van de wagen? een ﬁkse boete, tot wel 4 000,00 euro!

Yassin kan de wagen ook in stukken afbetalen. Over hoeveel maanden kan Yassin de auto afbetalen

studeren.

in het bovenstaande voorbeeld?

Hoeveel bedraagt de prijs wanneer Yassin gedurende 72 maanden deze maandelijkse kost aflost?

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

handige en leuke weetjes terug die

€ 302,00

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

Je bent verplicht om aanwezig te zijn op het

c Hoeveel betaalt Yassin dan per maand? ICOONTJES

← In de blauwe Good to know’s vind je

Lening op afbetaling van kredietgever VBCF nv. Let op, geld lenen kost ook geld. Deze simulatie is indicatief en niet bindend.

cursus krijg je een attest.

Stuur naar mijn mailbox

en een groepsgesprek. Aan het einde van de

€ 19 999,00 € 0,00

Dit is een mondelinge opdracht.

Bij deze opdracht hoort een videofragment.

ke xe

Voor deze opdracht mag of moet je online opzoekingswerk verrichten. In deze opdracht werk je aan je onderzoeksvaardigheden.

WELKOM BIJ FRAME!

kij

Voor deze opdracht ga je naar het onlinelesmateriaal.

HET ONLINELEERPLATFORM BIJ FRAME

Leerstof kun je inoefenen op jouw niveau.

r©

Hier kan de leerkracht toetsen en taken voor jou klaarzetten.

VA N

Hier vind je de opdrachten terug die de leerkracht voor jou heeft klaargezet.

Je kunt vrij oefenen en de leerkracht kan ook voor jou oefeningen klaarzetten.

Benieuwd hoe ver je al staat met oefenen en opdrachten? Hier vind je een helder overzicht van je resultaten.

Hier vind je het lesmateriaal per hoofdstuk (onder andere videobestanden en kennisclips).

WELKOM BIJ FRAME!

kij

ke xe

Het e-book is de digitale versie van het leerwerkboek. Je kunt hierin noteren, aantekeningen maken, zelf materiaal toevoegen ...

IN VA N

thema

r©

Consumptiegedrag, inkomensverwerving en financiële producten

kij

ke xe

1 Hoofdstuk

Wat zit er inbegrepen in de totale kost bij aankoop van een product of dienst? Waarover gaat dit hoofdstuk?

VA N

In dit hoofdstuk bekijken we wat wel en niet hoort bij een grote aanschaf van bijvoorbeeld een

laptop of een auto. Je wilt weten wat je koopt en hoeveel geld dat kost. Het is verstandig vóór je aankoop inzicht te krijgen in alle kosten. Daarom onderzoeken we: wat zijn de verplichtingen van een verkoper plus die van jou?

—

welke kosten komen er allemaal kijken bij een grote aanschaf?

—

hoe kun je prijzen vergelijken?

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

r©

—

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

Ik leg uit wat de basisverplichtingen van koper en verkoper zijn.

Ik leg uit wat een verkoop op afbetaling en het jaarlijks kostenpercentage (JKP) is. Ik analyseer de totale kost van een aankoop.

Begrippen

Ik omschrijf eenmalige en terugkerende kosten.

koopcontract – verkoper – koper – verkoop op afbetaling – aflossingen –

ke xe

consumentenkrediet – interest – jaarlijks kostenpercentage (JKP) – eenmalige kosten –

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

terugkerende kosten

Intro Iedereen zal vroeg of laat wel eens iets kopen. Wanneer je een zak chips koopt, zul je wellicht enkel de zak chips moeten betalen. Maar wanneer je een smartphone of een brommer koopt, of wanneer je een reis boekt, komen er

Veronderstel dat je bij Mediamarkt de volgende tv aankoopt.

r©

VA N

heel wat andere kosten bij kijken.

ke xe

a Wat is de prijs van de tv?

b Zijn er extra kosten?

Good to know Om klanten te lokken maken winkels en ondernemingen reclame. Zo proberen zij hun producten of diensten aan te bieden met fraaie afbeeldingen en de boodschap ‘nu kopen, later betalen’. Natuurlijk is dit niet gratis.

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

Kijk nog eens naar de reclame van Mediamarkt.

a Is het meteen duidelijk hoeveel je in totaal moet betalen?

b Wat vind je van deze reclame?

VA N

BREINBREKER

r©

In dit hoofdstuk zul je in drie stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

“Hoe kan het dat ik meer moet betalen voor een smartphone dan op het prijslabel staat? En wanneer is een smartphone eigendom en wanneer bezit?”

Forum

Wat denk je nu al? Welke andere kosten kan een aankoop van een product of dienst met zich

meebrengen? Antwoord hieronder in een mindmap.

ke xe

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

TOTALE KOST VAN AANKOOP

Parcours Welke zijn de basisverplichtingen van koper en verkoper?

STAP 1

Yassin, een jongeman uit Genk, wil graag een auto kopen. Hij vindt zijn droomwagen bij Cardoen

in Hasselt. Voordat hij de wagen aanschaft, wil hij weten waar hij allemaal op moet letten. Hij weet dat er beantwoord de onderstaande vragen. a Geef een omschrijving van een koopcontract.

r©

VA N

bij de aankoop van een wagen een verkoopcontract wordt opgesteld. Ga naar het onlinelesmateriaal en

b Yassin zoekt ook op wat de rechten en de plichten zijn van de koper en de verkoper.

Noteer ze hieronder. 1→ De verplichtingen van de koper:

ke xe

2→ De verplichtingen van de verkoper:

Er is een verschil tussen eigendom en bezit. Wanneer de koop is afgesloten en er een overeenkomst is tussen koper en verkoper over het goed en de prijs, dan verkrijgt de koper de eigendom van het goed ten aanzien van de verkoper. Ook al is het goed nog niet geleverd en de prijs nog niet betaald. Wanneer het goed geleverd is, is de koper in het bezit van het goed.

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

Good to know

Wat is een verkoop op afbetaling?

STAP 2

1.1

Consumentenkrediet

Bij een verkoop op afbetaling koop je iets, bijvoorbeeld een auto, tv … en betaal je dit niet

in één keer, maar via maandelijkse aflossingen. De verkoop op afbetaling valt onder de regels

VA N

van het consumentenkrediet. Een consumentenkrediet is een krediet dat je aangaat en is strikt geregeld door de wet. Hiervoor moet je altijd een contract afsluiten.

1 Yassin heeft bij Cardoen zijn oog laten vallen op deze auto. Kijk met hem mee en beantwoord de vragen.

r©

Cardoen finance Bereken de prijs per maand voor deze auto

aantal maanden: prijs per maand: JKP: totaal: wettelijke kit:

€ 19 999,00 € 0,00 72 € 302,00 2,49 % € 21 744,00 € 199,00

Stuur naar mijn mailbox Lening op afbetaling van kredietgever VBCF nv. Let op, geld lenen kost ook geld. Deze simulatie is indicatief en niet bindend.

ke xe

Cardoenprijs:

voorschot:

a Wat is de prijs van de wagen?

kij

b Yassin kan de wagen ook in stukken afbetalen. Over hoeveel maanden kan Yassin de auto afbetalen

in het bovenstaande voorbeeld?

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

c Hoeveel betaalt Yassin dan per maand?

d Hoeveel bedraagt de prijs wanneer Yassin gedurende 72 maanden deze maandelijkse kost aflost?

e Hoe komt het dat je meer betaalt dan de oorspronkelijke prijs?

f Hoeveel bedraagt die interest?

g Hoe noemt men deze interest in het voorbeeld?

2 Bekijk Cardoen finance nog eens.

VA N

a Hoe kun je het maandelijkse bedrag van aflossing laten dalen?

b Kun je enkel op 72 maanden afbetalen?

Jaarlijks kostenpercentage

r©

1.2

Wanneer je een consumentenkrediet aangaat bij een handelaar, moet die daarbij het

jaarlijks kostenpercentage of JKP vermelden. Het JKP drukt uit hoeveel kosten er in totaal aan jouw krediet verbonden zijn. Het wordt uitgedrukt in een percentage en je kunt het vergelijken met een interest op jaarbasis.

Dankzij het JKP kun je de prijzen van kredieten vergelijken zonder rekening te houden met

ke xe

Good to know

het bedrag en de looptijd van het krediet.

Soms rekent een onderneming dossierkosten of administratiekosten

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

aan. Dit kan ook worden opgenomen in het JKP.

STAP 3

Welke kosten kunnen er nog zijn bij aankoop van een product of dienst?

Lees de advertentie grondig. Welke kosten zijn er verbonden aan deze aankoop? a Welke zijn eenmalige kosten?

VA N

1 Je koopt je nieuwe iPhone bij Proximus. Je kiest voor het onderstaande toestel in de kleur groen.

b Welke zijn terugkerende kosten?

c De winkel biedt de iPhone samen met verschillende abonnementen aan. Waarom doen winkels dat?

r©

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

ke xe

2 Thuis is de diepvriezer stuk. Je ouders willen graag deze nieuwe diepvriezer kopen. a Welke eenmalige kosten zijn er bij de aankoop van deze diepvriezer?

b Welke kost is terugkerend?

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

ke xe

r©

VA N

Eureka! Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

VA N

“Hoe kan het dat ik meer moet betalen voor een smartphone dan op het prijslabel staat? En wanneer is een smartphone eigendom en wanneer bezit?” Forum

Wat denk je nu? Welke andere kosten kan een aankoop van een product of dienst met zich meebrengen? Antwoord hieronder in een mindmap.

TOTALE KOST VAN AANKOOP

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

ke xe

r©

→ Kennisclip

Synthese

Wanneer iemand een keuken of auto koopt, wordt er vaak een koopcontract opgesteld. Dit is een overeenkomst waarbij de ene partij zich verbindt om een goed te leveren en de andere om daarvoor een prijs te betalen. De verkoper is verplicht om de goederen te leveren en te vrijwaren van gebreken. Hij is ook verplicht om te

vermijden dat een andere persoon aanspraak kan maken op het product. De koper heeft als verplichtingen het goed te betalen en te aanvaarden.

Consumentenkrediet

1.1

VA N

Je kunt ook iets kopen op afbetaling. Dit heet een verkoop op afbetaling. Je betaalt het bedrag dan in

maandelijkse aflossingen. Verkoop op afbetaling is een vorm van consumentenkrediet. Dit is een krediet dat je aangaat en is strikt geregeld door de wet.

Jaarlijks kostenpercentage

1.2

Een verkoop op afbetaling is niet gratis. Meestal rekent de winkel of leverancier daar interest voor aan.

De verkoper is verplicht het jaarlijks kostenpercentage (JKP) te vermelden. Het JKP geeft aan hoeveel kosten

r©

erbij komen. Dat is niet alleen de interest, maar ook de eventuele administratie- en/of dossierkosten. Bij een aankoop heb je een kost die eenmalig is, maar er zijn ook terugkerende kosten waarvoor je maandelijks

of jaarlijks moet betalen.

vorm van

consumentenkrediet

Bordschema

maandelijkse

verkoop op afbetaling

verkoper

ke xe

aflossingen JKP

goed leveren verplichtingen goed vrijwaren

interest

aankoop

abonnement

administratiekost / dossierkost

goed betalen bijkomende kosten

verplichtingen koper goed ontvangen

betalingskost servicekost

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

leveringskost

2 Hoofdstuk

Hoe kan ik als consument de juiste budgettaire keuzes maken? Waarover gaat dit hoofdstuk?

VA N

Had ik deze aankoop nu echt nodig? In dit hoofdstuk onderzoek je hoe je de juiste budgettaire keuzes maakt. Je onderzoekt of jouw geplande aankopen wel noodzakelijk en duurzaam zijn. En je

bekijkt of jouw aankopen passen binnen je eigen budget. Daarnaast is het belangrijk dat je rekening

houdt met het budget van je ouders en met je terugbetalingscapaciteit, indien je voor een aankoop zou gaan lenen.

Om keuzes te kunnen maken waarover je ook in de toekomst tevreden bent, is het goed om het

belang van sparen en het bewaren van documenten te begrijpen. Het is ook goed dat je weet bij wie je

terecht kunt voor advies en hulp als er iets misgaat. Als je jouw situatie en mogelijkheden goed begrijpt,

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

r©

kun je hierover beter nadenken, praten en ook de juiste beslissingen nemen.

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

Ik leg uit of mijn geplande aankopen wel noodzakelijk en duurzaam zijn.

Ik analyseer mijn eigen budget en het budget van mijn ouders en handel er ook naar. Wanneer ik voor mijn aankopen geld moet lenen, handel ik naar de terugbetalingscapaciteit

van mezelf en mijn ouders.

Ik leg het belang van sparen uit en omschrijf voorbeelden van spaarvormen. Ik omschrijf waarom het bewaren van documenten eigen is aan goed budgetbeheer.

ke xe

Ik vertel en zoek op bij wie ik terecht kan voor advies en hulp in verband met budgetbeheer.

Begrippen

budget/budgetbeheer – duurzaam – inkomsten – uitgaven – terugbetalingscapaciteit –

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

sparen – spaarvormen – zichtrekening – spaarrekening – termijnrekening – garantie

Intro

Maud is een tiener van 16 jaar. Ze krijgt van haar ouders 15,00 euro zakgeld per week. Daarnaast heeft ze van haar grootouders Af en toe verkoopt ze via Vinted kledij die ze niet meer draagt of die te klein geworden is. Daarnaast werkt Maud sinds kort in het weekend in de horeca. Ze krijgt daarvoor 8,00 euro loon per uur. Zo heeft ze al heel wat kunnen sparen en met dat spaargeld heeft ze plannen. Op dit moment

VA N

50,00 euro gekregen voor haar verjaardag.

r©

zit Maud met een vraag. Ze zou graag een scooter kopen. Dan moet ze niet meer met de bus naar school en moeten haar ouders haar bijvoorbeeld niet meer naar de bioscoop brengen. Maar ze wil ook graag het nieuwste model van de iPhone kopen. Haar huidige iPhone is nog maar twee jaar oud en functioneert nog perfect, maar haar vriendinnen hebben haar verteld dat het nieuwste model zoveel meer kan. Ze wil haar zuurverdiende centjes goed beheren en

is op zoek naar advies.

Lees de bovenstaande tekst. Markeer daarna:

a de inkomsten in het groen,

ke xe

b de mogelijke uitgaven in het rood.

Vroeger heb je al kennisgemaakt met het begrip budgetbeheer. Omschrijf het begrip budgetbeheer in eigen woorden. Gebruik hierbij de begrippen ‘inkomsten’ en ‘uitgaven’ in je antwoord.

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

BREINBREKER

In dit hoofdstuk zul je in zes stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

Forum

VA N

“Hoe kan ik als consument bewuste budgettaire keuzes maken? Hoe kan ik bij aankopen toch rekening houden met het belang van sparen en de terugbetalingscapaciteit?”

Wat denk je nu al? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide keuze. Stellingen Dure producten zijn kwalitatief altijd beter.

Als je alleen maar zakgeld krijgt, kun je niet sparen.

Producten aankopen bij lokale handelaars is goed voor het milieu.

Kastickets en facturen bijhouden en klasseren is voor niets nodig.

r©

Stelling 2

ke xe

Stelling 1

Argumenten

Stelling 3 1

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

Stelling 4

| | | |

\ \ \ \

Parcours Zijn mijn aankopen wel noodzakelijk en duurzaam?

STAP 1

VA N

Good to know Het verschil tussen budget en begroting

Een budget is wat je maximaal kunt uitgeven. Met een begroting schat je jouw inkomsten en uitgaven in. Door een begroting te maken, kun je binnen jouw budget blijven. Wanneer je jouw budget wilt beheren, is het belangrijk om na te gaan of je geplande aankopen wel noodzakelijk en duurzaam zijn: dit noemen we

1 Vul de onderstaande tabel aan.

r©

budgetbeheer.

a Noteer jouw drie laatste aankopen: wat heb je precies gekocht?

b Waarom heb je dit gekocht?

c Had je die aankopen echt nodig of wilde je ze gewoon graag hebben? Vink je keuze aan in de laatste

Wat?

Ik had het

Ik wilde het

echt nodig.

graag hebben.

Aankopen

twee kolommen.

ke xe

Waarom?

Wat?

Waarom?

2 Wat is jouw mening over Mauds geplande aankoop van een nieuwe iPhone?

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

Wat?

Duurzaam

2.1

Naast het feit dat je jouw geld het best eerst uitgeeft aan dingen die noodzakelijk zijn, is het ook belangrijk dat je aankopen duurzaam zijn. Duurzaam consumeren betekent dat je

consumeert zonder dat dit nadelig is voor mens en milieu.

3 Lees de tekst over Maud uit de Intro nog eens. Op welke manier heeft Maud aandacht voor duurzaamheid?

VA N

4 Ga met je buur samenzitten. Noteer hieronder nog vier tips om duurzaam te consumeren.

Bespreek dit nadien klassikaal. 1→ 2→

r©

3→

4→

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

ke xe

deel te nemen?

5 In veel winkels zie je de onderstaande affiche uithangen. Waarom is het duurzaam om aan dit initiatief

Passen mijn aankopen wel binnen mijn budget?

STAP 2

Uit onderzoek blijkt dat 78 % van de jongeren zakgeld

krijgt. 23 % krijgt extra geld wanneer ze thuis klusjes doen. Van de jongeren ouder dan 15 zegt 70 % vakantiewerk

VA N

te doen. 42 % van de jongeren ouder dan 15 werken in het weekend of ’s avonds. Bron: www.expoo.be

1 Bekijk in de tekst hierboven de inkomsten van jongeren. Waar komen jouw inkomsten vandaan?

r©

2.2

Inkomsten en uitgaven

Bij inkomsten en uitgaven zijn zakgeld en loon voorbeelden van inkomsten. Abonnementen, reparaties en aankopen zien we als uitgaven, ook wel kosten genoemd. We maken een

onderscheid tussen inkomsten en uitgaven op korte termijn en op lange termijn. Uitgaven op korte termijn komen vaker voor. Uitgaven op lange termijn minder vaak.

Daarnaast zijn er eenmalige en terugkerende inkomsten en uitgaven.

2 Ga naar het onlinelesmateriaal. Hier vind je een overzicht van de inkomsten en uitgaven van vier

ke xe

verschillende jongeren. De klas wordt in vier groepen verdeeld. Elke groep krijgt één jongere toegewezen. Download het overzicht van de inkomsten en uitgaven van ‘jouw jongere’ en voer de opdrachten uit. a Wat zijn de inkomsten van deze jongere? Noteer ze hier. Duid telkens aan of het om inkomsten

op korte termijn of op lange termijn gaat.

Korte termijn

Lange termijn

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

Inkomsten

b Ook bij de uitgaven maken we een onderscheid tussen de uitgaven op korte termijn en de uitgaven

op lange termijn. Noteer hieronder de uitgaven van jouw jongere en duid aan of het gaat om een uitgave op korte of op lange termijn.

Korte termijn

Lange termijn

Uitgaven

VA N

r©

Live acts

10 December

ke xe

FRIDAY

TH OF

DANCE ALL NIGHT

21.00 – 04.00 • ENTRY: 20,00 EURO DJ STARLIGHT 00.00

DJ HEELIN

01.30

DJ YASBARII

03.00

c De vier jongeren willen graag samen naar de fuif. Ze moeten elk een inkomkaart kopen en ze willen

elk graag vijf drankbonnetjes kopen van 2,50 euro per stuk. Heeft jouw jongere voldoende geld om naar de fuif te gaan? Waarom wel/waarom niet?

kij

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

d Wat kan jouw jongere doen als hij/zij niet genoeg geld heeft om naar de fuif te gaan?

3 Bij de kosten maken we ook een onderscheid tussen eenmalige kosten en terugkerende kosten. Stel dat

Maud toch voor de nieuwe iPhone zou kiezen, dan is de aankoop zelf een eenmalige kost. Maar welke bijkomende terugkerende kost is hieraan verbonden?

STAP 3

Lees telkens het fragment en beantwoord de vragen.

Houd ik wel voldoende rekening met het budget van mijn ouders?

a Met welke terugkerende kosten moet Maud rekening houden bij de aankoop van de scooter?

VA N

Maud heeft besloten om een scooter te kopen. Ze heeft voldoende gespaard om de aankoop te kunnen betalen, maar ze heeft nog geen rekening gehouden met de terugkerende kosten.

r©

b Wat kan Maud doen om toch met haar scooter te kunnen rijden?

De ouders van Maud willen haar wel helpen door deze bijkomende kosten (voorlopig) voor hun rekening te nemen. Tot nu toe was dit nooit een probleem: de beide

ouders van Maud hebben altijd een vast inkomen gehad. Maar door de coronacrisis is de vader van Maud tijdelijk heeft, heeft al maanden geen inkomen meer omdat ze geen klanten mag ontvangen.

ke xe

werkloos. Haar moeder, die een eigen schoonheidssalon

c Welk gevolg kan de lening hebben voor hun terugbetalingscapaciteit nu beide ouders tijdelijk geen

inkomen hebben?

De ouders van Maud hebben een lening aangegaan om een auto te kopen voor de oudere broer van Maud, zodat hij zich makkelijker kan verplaatsen naar de hogeschool waar hij een opleiding volgt.

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

Wat is het belang van sparen?

STAP 4

Sparen

2.3

Sparen is iets bewaren of apart houden. Je kunt geld sparen bij een bank of thuis. Bij de bank heb je verschillende spaarvormen, bijvoorbeeld een zichtrekening, een spaarrekening of

VA N

een termijnrekening.

1 Wanneer kun je geld sparen?

r©

2 Waarom is het volgens jou belangrijk om te sparen?

3 Waarom is geld thuis bewaren geen goede optie?

ke xe

4 Wanneer je met je spaargeld naar de bank gaat, kun je kiezen tussen een zichtrekening, een spaarrekening

of een termijnrekening. Surf naar de website van Wikifin. Toets in de zoekbalk het kernwoord van je vraag, bijvoorbeeld: termijnrekening. Beantwoord nadien de onderstaande vragen. a Waarom is een zichtrekening niet de beste optie voor je spaargeld?

kij

b Wat is het verschil tussen een spaarrekening en een termijnrekening?

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

1→ Een spaarrekening:

2→ Een termijnrekening:

c Welke rekening neem je het best als je spaart voor een auto? Duid het juiste antwoord aan.

een zichtrekening een spaarrekening een termijnrekening d Leg uit waarom dat de beste keuze is.

Waarom is het bewaren van documenten eigen aan goed budgetbeheer?

r©

STAP 5

VA N

Good to know

Het bewaren en klasseren van documenten zoals kastickets, aankoopfacturen, rekeninguittreksels … helpt jou om je budget beter te beheren. Ook aan de kassa heb je wellicht al eens gehoord dat je jouw kasticket of

factuur moet bewaren. 1 Bekijk en beluister de video over garantie.

a Zijn de onderstaande stellingen juist of fout? Zet een kruisje.

Juist

Fout

De periode waarbij de consument recht heeft op de wettelijke garantie, is twee jaar.

Je laptop krijgt een defect vijf maanden na aankoop. Als koper moet je

ke xe

bewijzen dat het defect er al was van bij het begin om te kunnen genieten van de wettelijke garantie.

Wanneer je wilt genieten van de wettelijke garantie, moet je een aankoopbewijs zoals een kasticket … voorleggen aan de verkoper. Om te kunnen genieten van de wettelijke garantie moet je de verpakking

van het product bewaren.

b Verbeter hieronder de bovenstaande stelling(en) indien nodig.

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

2 Soms is er ook sprake van een commerciële garantie. Zoek op het internet wat het verschil is tussen de

wettelijke garantie en de commerciële garantie. Omcirkel bij de onderstaande post-its het kruisje als het gaat om de wettelijke garantie X en omcirkel het bolletje als het gaat om de commerciële garantie O .

X O

De eindverko per of de fabrikant leve rt zelf deze garantie .

Je moet niet onderhandelen over deze garantie.

X O

Op deze garantie heb je automatisch recht tegenover de eindverkoper die je het goed verkocht heeft.

X O

De verkoper mag deze garantie niet beperken.

X O

Deze garantie is voordeliger .

ke xe

r©

Deze garantie is niet verplicht.

VA N

Deze garantie is verplicht.

X O

3 Lees stap 5 nog eens grondig en vul het kader in.

Garantie

kij

2.4

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

Bij doordacht budgetbeheer bewaar je belangrijke documenten, zoals:

, , , ,

enzovoort. Deze documenten zijn

dat je iets hebt aangeschaft of . Daarnaast gelden de documenten vaak als garantie

als je schade hebt.

STAP 6

Waar kan ik terecht voor advies en hulp in verband met budgetbeheer?

1 Lees de tekst van de Intro opnieuw. Bij wie kan Maud terecht voor advies over de aankoop van een nieuwe

iPhone of een scooter?

VA N

2 De leerkracht verdeelt de klas in twee groepen. Elke groep krijgt een organisatie toegewezen. Voor welke

vragen en hulp kun je bij deze organisatie terecht? Bespreek nadien klassikaal.

Groep 1: JAC

Groep 2: WatWat

r©

Eureka!

Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

Forum

“Hoe kan ik als consument bewuste budgettaire keuzes maken? Hoe kan ik bij aankopen toch rekening houden met het belang van sparen en de terugbetalingscapaciteit?”

ke xe

keuze.

Wat denk je nu? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

Stellingen

Als je alleen maar zakgeld krijgt, kun je niet sparen.

Producten aankopen bij lokale handelaars is goed voor het milieu.

Kastickets en facturen bijhouden en klasseren is voor niets nodig.

| | | |

\ \ \ \

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

Dure producten zijn kwalitatief altijd beter.

kij

Argumenten Stelling 1 1

VA N

Stelling 2 2

Stelling 3

r©

Stelling 4

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

ke xe

→ Kennisclip

Synthese Duurzaam

2.1

Om doordachte budgettaire keuzes te maken, is het belangrijk om na te gaan of je aankopen wel noodzakelijk zijn. Zo voorkom je verspilling. Verder is het belangrijk om na te gaan of je aankopen wel duurzaam zijn. iets opnieuw gebruiken of een nieuwe bestemming geven? Kun je lokaal kopen? Enzovoort.

Denk daarbij aan het milieu en aan de omstandigheden waarin de producten gemaakt zijn. Kun je bijvoorbeeld

2.2

Inkomsten en uitgaven

VA N

De uitgaven die je wilt doen, moeten ook passen binnen je budget. Dat betekent dat je jouw aankopen goed moet overwegen. We maken een onderscheid tussen inkomsten en uitgaven op korte termijn en op lange termijn. Daarnaast zijn er eenmalige en terugkerende inkomsten en uitgaven.

Sparen

2.3

Wanneer je grote aankopen wilt doen, moet je soms eerst wat sparen. Bij de bank heb je verschillende

r©

spaarvormen, bijvoorbeeld een zichtrekening, een spaarrekening of een termijnrekening. Je kunt eventueel ook lenen bij je ouders, familie of vrienden. Houd daarbij rekening met je terugbetalingscapaciteit. Zorg ervoor dat je hen op de afgesproken momenten terugbetaalt.

2.4

Garantie

Bij een doordacht budgetbeheer is het belangrijk dat je documenten zoals een koopcontract, een factuur of een verzekeringspolis goed bewaart. Dit is vaak ook nodig als bewijs voor de wettelijke of commerciële garantie.

Wanneer je advies nodig hebt of wanneer je jouw budget moeilijk onder controle krijgt, kun je terecht bij je

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

ke xe

ouders, familie of vrienden maar ook bij instanties zoals het JAC en WatWat.

Bordschema

De aankoop moet

loon studentenjob

duurzaam zijn. korte termijn inkomsten

geld voor je verjaardag interest op je

inkomsten > uitgaven sparen

spaarrekening

VA N

zakgeld

noodzakelijk en

lange termijn

termijnrekening

spaarrekening

tijdschrift filmticket

korte termijn

lange termijn

aankoop van een laptop

JAC

hulp en advies

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

ke xe

WatWat

ouders, familie, vrienden

bewaren van documenten

uitgaven

aankoop van een bromfiets

r©

Hoe kun je als consument de juiste budgettaire keuzes maken?

zicht op inkomsten

nodig voor

en uitgaven

garantie

wettelijke

commerciële

garantie

3 Hoofdstuk

Hoe doe ik correct aangifte van een schadegeval? Waarover gaat dit hoofdstuk?

Een ongeval kan heel divers zijn. Dit gaat van een sportongeval op school of bij je favoriete club aangifte doet van een ongeval.

Wat leer ik in dit hoofdstuk? Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

VA N

tot een aanrijding of een verkeersongeval. In dit hoofdstuk leer je hoe je op een correcte manier

r©

Ik leg de begrippen zoals aansprakelijkheid, verantwoordelijkheid, verzekering, polis, schade, derden en franchise uit aan de hand van een voorbeeld. Ik weet wie ik moet verwittigen in geval van schade. Ik analyseer een schadegeval.

Ik kan een aangifteformulier van een verkeersongeval of sportongeval invullen en analyseren.

Begrippen

Ik weet waar ik advies en hulp kan inwinnen in geval van schade.

verzekering – verzekerde – verzekeringsmakelaar – polis – aansprakelijkheid – schade – derden –

ke xe

verzekeraar – verzekeringsnemer – franchise – verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) – materiële schade – lichamelijke schade – zwakke weggebruiker – omniumverzekering –

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

bestuurdersverzekering

Intro Je ouders, vrienden, school, bedrijven … iedereen heeft verzekeringen. Wat is nu het nut van al

Bekijk aandachtig het videofragment en beantwoord de onderstaande vragen.

a Welke verzekeringen heeft de gemiddelde Vlaming?

VA N

Bespreek daarna het videofragment klassikaal.

deze verzekeringen?

Juist

Een verzekering voor het huis

Een ziekteverzekering

r©

Een autoverzekering

Een verzekering tegen aanvallen van aliens Een schuldsaldoverzekering

Een verzekering tegen vervelende buren

b Waarvoor moet je opletten?

Bekijk aandachtig het videofragment en beantwoord de onderstaande vragen.

ke xe

a Geef een aantal voorbeelden van verplichte verzekeringen in België.

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

b Bij wie ga je het best om advies hieromtrent?

c Som een aantal niet verplichte verzekeringen op.

Fout

Bekijk aandachtig de onderstaande afbeelding en het videofragment. Denk je dat het er in de realiteit ook zo aan toegaat?

VA N

BREINBREKER

r©

In dit hoofdstuk zul je in drie stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

“Er zijn zoveel verzekeringen ... maar waarom en waarvoor zou ik me verzekeren? En wat doe ik dan bij een ongeval?”

Forum

Wat denk je nu al? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

Stellingen

Het kan veel kosten besparen om verzekeringen te vergelijken of een

keuze.

tussenpersoon hiervoor aan te stellen. Wanneer er zich een ongeval voordoet, kun je het best altijd 112 bellen.

ke xe

2 3

Een aangifte van een ongeval vul je het best in wanneer je rustig bent.

| |

\ \

Argumenten Stelling 1

Stelling 2 1

Stelling 3 1

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

Parcours Wat is een verzekering?

STAP 1

Verzekering

VA N

3.1

Een verzekering is een overeenkomst die gesloten wordt tussen een persoon en een

verzekeringsmaatschappij. De verzekerde richt zich meestal tot een tussenpersoon:

de verzekeringsmakelaar. Deze tussenpersoon (dit kan ook een bank zijn) werkt samen met diverse maatschappijen en probeert het beste contract af te sluiten voor de klant.

Polis Verzekerde

Schade

gebeurtenis dat iemand treft

waarin de verzekeraar en

in zijn vermogen (geldverlies)

verzekeringsnemer hun

of lichamelijke toestand

afspraken vastleggen. Het

(letsel of verwonding).

pl 4

ke xe

Verzekeringsnemer

Een persoon die een

verzekeringscontract

en daarvoor een premie

betaalt. Dit kan de verzekerde zijn, maar ook de ouder of

kij

verzorger van een verzekerde.

In THEMA 1 HOOFDSTUK 3 38

De andere partij naast de verzekeringsnemer en de

Een persoon die aan een

verzekeraar. Deze is niet

risico wordt blootgesteld

betrokken bij het afsluiten

en die bij een schadegeval

van de polis, maar wel

vergoed wordt. Dit kan de

betrokken bij de gebeurtenis.

verzekeringsnemer zijn,

Bijvoorbeeld de mensen

maar dat hoeft niet.

in de auto die jij net hebt aangereden.

afsluit bij een verzekeraar

Een nadelig gevolg van een

Dit is een overeenkomst

vergoed krijgt.

Verzekeraar

vermeldt welke schade je

Derden

Franchise

Het verzekeringscontract.

Aansprakelijkheid

r©

1 Link deze begrippen over de verzekering aan de juiste verklaring.

De wettelijke verplichting om schade (financieel)

Een percentage van de

te vergoeden aan de

verzekerde som of een

schadelijder.

vast bedrag waarvoor de verzekeringsmaatschappij

Het bedrijf dat tegen betaling

niet tussenkomt. Dit bedrag

van een premie een bepaald

moet de verzekeringsnemer

risico voor een klant dekt.

zelf betalen.

Good to know Verantwoordelijk of aansprakelijk? In het algemene artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek staat: ‘Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden.’ (Uit: www.ejustice.just.fgov.be) Je kunt dus samenvatten dat wie schade toebrengt, meestal aansprakelijk is voor die schade en wettelijk voor een schadegeval, zijn de ouders aansprakelijk. 2 Bekijk aandachtig de onderstaande infographics over ongevallen met jongeren.

VA N

Bespreek je mening hierover met de klas. Vind je deze cijfers confronterend?

r©

verplicht is die schade te vergoeden aan de schadelijder. Wanneer een minderjarige verantwoordelijk is

ke xe

Uit: Het Nieuwsblad, 11 februari 2020

Good to know

Terugkommoment voor rijbewijs B Dit is een bijscholingscursus die je verplicht moet volgen zes tot negen maanden nadat je jouw rijbewijs B hebt behaald. De cursus praktijkoefeningen op een afgesloten terrein en een groepsgesprek. Aan het einde van de cursus krijg je een attest. Je bent verplicht om aanwezig te zijn op het terugkommoment. Je kunt je rijbewijs niet verliezen als je niet goed scoort op de test, maar als je niet aanwezig bent, riskeer je wel een fikse boete, tot wel 4 000,00 euro!

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

duurt vier uur en bestaat onder andere uit

3 Vul de tekst in het kader aan. Kies uit:

bestuurdersverzekering (2x) - lichamelijke schade - materiële - omniumverzekering (2x) verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) - zwakke weggebruikers

Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) Als je een auto, motor of bromfiets in het openbaar verkeer brengt, ben je verplicht een

3.2

af te sluiten. Deze verzekering

VA N

verzekert de schade die je met je voertuig aan derden veroorzaakt. Ze verzekert zowel

de als de . Ze verzekert ook

de schade aan de die bij het ongeval betrokken zijn. Dit zijn personen op de openbare weg die geen gebruik maken van een motorvoertuig.

Je kunt bij deze verzekering ook nog een en

r©

een afsluiten, maar deze zijn niet verplicht. Een dekt alle schade, zelfs wanneer je zelf verantwoordelijk bent. Een vergoedt lichamelijk

letsel bij de bestuurder.

Good to know

Verplichte boorddocumenten voor je voertuig

Wanneer je een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid hebt afgesloten,

ontvang je een groene kaart. Die bewijst dat jij inderdaad de verplichte BAverzekering afgesloten en betaald hebt. Bij elke wegcontrole door de politie moet je die groene kaart kunnen tonen. De groene kaart moet dus altijd

ke xe

in je auto liggen, samen met het keuringsattest, het inschrijvingsbewijs en het gelijkvormigheidsattest. Sinds 1 juli 2020 is de groene kaart veranderd van vorm. Het is niet langer een dubbelzijdig groen document. Het is nu een enkelzijdig wit document, op papier gedrukt of digitaal. 4 Lees aandachtig de onderstaande krantenkoppen. Denk je dat jongeren sneller een ongeval krijgen dan

kij

ouderen? Kun je een verband leggen met hun leeftijd? Ja, bij jongeren ligt het dodental het hoogst. Zij hebben minder ervaring in het verkeer en

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

nemen soms onnodige risico’s. Zij kunnen risico’s ook minder goed inschatten.

Jonge bestuurd er knalt met hoge snelheid op voorligger

Uit: Het Laatste Nie

uws, 20 juli 2020

Jonge fietser (11) in levensgevaar na aanrijding door bestelwagen Uit: Het Nieuwsblad, 2 december

2020

Bromfiet ser (18) zwaargew ond na uitwijkm anoeuvre voor trac tor

Uit: Het Nie

uwsblad, 1

april 2021

Automobilist (20) heeft pas elf dagen zijn rijbewijs wanneer hij onder invloed tegen tramhalte botst Uit: Het Laatste Nieuws, 13 juli 2020

Help, ik heb een ongeval! Wat moet ik doen?

STAP 2

Good to know

VA N

Wat moet je doen als je een ongeval met je auto, bromfiets of fiets hebt?

Ai, een ongeval!

Noteer de nummerplaat, de kleur en het model van het voertuig van de tegenpartij.

Je weet nooit, bij een vluchtmisdrijf kan dat van pas komen. Trek de handrem aan. Zet de motor af. Zet je alarmknipperlichten aan. Trek je fluohesje aan voor je uitstapt.

Geef duidelijk de plaats van

het ongeval door.

Breng iedereen in veiligheid.

Geef duidelijk de plaats van

ke xe

Breng iedereen in veiligheid.

Vul het Europees aanrijdingsformulier in.

Als het kan: vul samen met de politie het Europees aanrijdingsformulier in.

Ga eventueel achteraf naar de dokter om

Laat de hulpverlener-ambulancier naar

te checken of je helemaal in orde bent.

je kijken.

kij

Bel 112.

Bel 101 of 112.

Zijn er zwaargewonden?

Het noodnummer 112 is het unieke noodnummer dat in alle landen van de Europese Unie actief is, dus ook in België. Je kunt het vergelijken met het unieke noodnummer 911 in de Verenigde Staten. Je komt dan terecht in de provinciale 100-centrale. Over enkele jaren zullen de noodnummers 100 en 101 verdwijnen en zal enkel het noodnummer 112 nog blijven bestaan. Naar: www.politie.be

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

Zijn er lichtgewonden?

Zwaargewond?

r©

Lichtgewond?

STAP 3

Ga zelf aan de slag.

Ik doe aangifte van een ongeval.

Je leerkracht verdeelt de klas in tien verschillende groepjes. Elk groepje kan kiezen uit twee opties: vijf groepjes kiezen voor optie 1 en vijf groepjes voor optie 2. Bij het onlinelesmateriaal vind je bij

VA N

elke optie vijf verschillende cases en het bijbehorende formulier terug. Lees op voorhand goed de

instructies. Let op: je hebt voor deze opdracht maar 25 minuten. Als je in het echt een ongeval hebt,

moet je ook snel en goed kunnen handelen! Overleg opbouwend met je medeleerlingen. Vul per groepje

r©

één formulier in. Hierna vind je een leidraad bij het invullen van dit formulier.

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

ke xe

Optie 1: Vul het Europees aanrijdingsformulier correct in.

Optie 2: Vul een aangifteformulier van een ongeval correct in. Evaluatie: Kom na het invullen van de aangiften met de andere groepjes samen. Elk groepje met optie 1 zoekt een groepje met optie 2. Zo vormen jullie vijf nieuwe groepjes. Licht binnen het nieuwe groepje jullie ongeval toe, en ook de manier waarop jullie de aangifte hebben ingevuld.

Good to know

Vul alle velden in

c De gewonden

AANRIJDINGSFORMULIER

Blad 1/2

2. Localisatie:

Land:

Plaats:

5. Getuigen: naam, adres, tel.: .............................................................................................................

................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................

12. TOEDRACHT

NAAM:

................................................................................................

Voornaam: Adres:

Zet een kruis in elk van de betreffende A vakjes, om de schets te verduidelijken * Schrappen wat niet past

........................................................................................

.................................................................................................

Postcode:

........................

Land:

7. Voertuig MOTORRIJTUIG

Kenteken nr.

.....................................................

......................................................

Land van inschrijving

.....................................................

......................................................

Verzekeringsattest of groene kaart geldig vanaf:

Tel. of e-mail:

reed weg van een parkeerplaats, een uitrit, een onverharde weg

7. Voertuig

was bezig een parkeerplaats, een inrit, onverharde weg op te rijden

Merk, type

wilde een verkeersplein oprijden (rondgaand verkeer)

................................................................................................

Adres:

.................................................................................................

...............................................

Land:

................................................................................................

Voornaam:

........................................................................................

Geboortedatum: Adres:

.....................................................

......................................................

Land van inschrijving

veranderde van rijstrook

haalde in

ging rechtsaf

ging linksaf

...............................................

reed achteruit

Tel. of e-mail:

kwam op een rijbaan bestemd voor het tegemoetkomend verkeer

Is de schade aan het voertuig verzekerd in het contract ? neen ja

kwam van rechts (op een kruising)

.....................................................

lette niet op het voorrangsteken of op het rode licht Vermeld het aantal aangekruiste vakjes.

Uw gegevens en die

NAAM: ................................................................................................ Contractnr: .......................................................................................

e van de tegenpartij

..................................................................

tot:

Agentschap (of bureau, of makelaar)

.................................

NAAM:

................................................................................................

Adres:

.................................................................................................

Land:

..................................................

9. Bestuurder (zie rijbewijs)

NAAM:

................................................................................................

Voornaam:

........................................................................................

Geboortedatum: Adres:

............................................................................

.................................................................................................

...............................................

Land:

..................................................

Tel. of e-mail: Door BEIDE bestuurders te ondertekenen

..................................................................................... ....................................................................

Rijbewijs geldig tot:

......................................................................

Houdt geen erkenning van aansprakelijkheid in; dient uitsluitend voor het vaststellen van identiteit en feitelijke gegevens; bevordert snelle schade-afhandeling

13.

Situatieschets van de aanrijding

13.

Goed aangeven : 1. wegsituatie - 2. rijrichting van voertuigen A,B - 3. hun positie op het moment der botsing - 4. verkeerstekens - 5. straatnamen (of wegen).

Rijbewijs nr.

.....................................................................................

f De schets

Categorie (A, B, ...):

....................................................................

Rijbewijs geldig tot:

......................................................................

ke xe

Categorie (A, B, ...):

10. Geef met een pijl aan

11. Zichtbare schade

...........................................................

waar het voertuig A het eerst werd geraakt

waar het voertuig B het eerst werd geraakt

aan voertuig A:

aan voertuig B:

...........................................................

kij

......................................................

8. Verzekeringsonderneming (zie verzekeringsattest)

Tel. of e-mail: Rijbewijs nr.

Kenteken nr.

.....................................................

Verzekeringsattest of groene kaart geldig vanaf:

..................................................

Kenteken nr.

Nr. van groene kaart:

.................................................................................................

Land:

AANHANGWAGEN

............................................................................

...............................................

MOTORRIJTUIG

..................................................

reed in dezelfde richting en op een andere rijstrook

9. Bestuurder (zie rijbewijs)

Land:

Is de schade aan het voertuig verzekerd in het contract ? neen ja

........................

botste op achterzijde, rijdend in dezelfde richting en op dezelfde rijstrook

..................................................

Tel. of e-mail:

NAAM:

Postcode:

NAAM:

................................................................................................. en wie voertuig B?

.................................

Adres:

reed op een verkeersplein (rondgaand verkeer)

tot:

Agentschap (of bureau, of makelaar)

........................................................................................

..................................................................

................................................................................................ Wie is voertuig A

Voornaam:

ging parkeren

NAAM:

8. Verzekeringsonderneming (zie verzekeringsattest)

1 2

.....................................................

Kenteken nr.

6. Verzekeringsnemer/verzekerde (zie verzekeringsattest)

* stond geparkeerd / stond stil * reed weg uit parkeerstand / deed een portier open

AANHANGWAGEN

Merk, type

VOERTUIG B

1 2

..................................................

Tel. of e-mail:

...........................................................

14. Mijn opmerkingen:

14. Mijn opmerkingen: 15.

Handtekening bestuurders

15.

.......................................................................................................

4183418-04.2010.indd 3

Onderteken en laat de verklaring

17-03-2011 09:58:44

h Neem foto’s

Uur

4. Materiële schade aan

andere voertuigen dan A en B andere objecten d neen

neen

VOERTUIG A

6. Verzekeringsnemer/verzekerde (zie ve

NAAM:

......................................................................

Voornaam: Adres:

..............................................................

.......................................................................

Postcode:

........................

Land:

........................

Tel. of e-mail:

7. Voertuig MOTORRIJTUIG

AANHAN

Merk, type .....................................................

Kenteken nr.

Kenteken nr

.....................................................

..........................

Land van inschrijving

Land van ins

.....................................................

..........................

8. Verzekeringsonderneming (zie verzekeri

NAAM: ...................................................................... Contractnr: ............................................................. Nr. van groene kaart:

........................................

Verzekeringsattest of groene kaart geldig vanaf: Agentschap (of bureau, of makelaar)

.......

NAAM:

......................................................................

Adres:

.......................................................................

...............................................

Land:

........................

Tel. of e-mail:

Is de schade aan het voertuig verzekerd contract ? neen ja 9. Bestuurder (zie rijbewijs)

NAAM:

......................................................................

Voornaam:

..............................................................

Geboortedatum: Adres:

..................................................

.......................................................................

...............................................

Land:

........................

Tel. of e-mail: Rijbewijs nr.

...........................................................

Categorie (A, B, ...):

..........................................

Rijbewijs geldig tot:

............................................

10. Geef met een pijl aan

waar het voertuig A het eerst werd geraakt

11. Zichtbare schade

aan voertuig A:

........................................................... ........................................................... ...........................................................

14. Mijn opmerkingen:

........................................................................................

g Mijn vaststellingen

ondertekenen door de andere bestuurder Lees alles aandachtig na i

1. Datum aanrijding

VA N

6. Verzekeringsnemer/verzekerde (zie verzekeringsattest)

r©

neen

007 108

andere voertuigen dan A en B andere objecten dan voertuigen

VOERTUIG A

287

neen

......................... ..................................................................

AANRIJDINGSFORMU

d De getuigen

3. Gewonde(n), ook licht gew.

4. Materiële schade aan neen

056.36.32.11

.................................................

Uur

ZWART

1. Datum aanrijding

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

van 1 t.e.m. 15

De op dit formulier ingevulde gegevens zullen dienen voor het beheer van het aangegeven schadegeval. Die gegevens zullen ook worden gebruikt om het schadeattest in te vullen dat de verzekeraar bij afloop van de overeenkomst aan de verzekeringsnemer zal afgeven (artikel 1quater van het KB betreffende de modelovereenkomst BA-motorrijtuigen) en waarvan een kopie aan de nieuwe verzekeraar van de verzekeringsnemer zal worden bezorgd, op verzoek van die verzekeraar, om de door de verzekeringsnemer verstrekte inlichtingen aan te vullen en te controleren. Die gegevens kunnen opgenomen worden in het RSR-bestand (speciale risico’s) van het ESV Datassur, dat tot doel heeft een correcte risicoanalyse mogelijk te maken en verzekeringsfraude te bestrijden. Iedere persoon die zijn identiteit aantoont, heeft het recht zich tot de betrokken verzekeraar of, zo nodig, tot Datassur te richten om inzage te krijgen in de gegevens die op hem betrekking hebben en/of deze te laten rechtzetten. Om dat recht uit te oefenen moet de persoon een gedateerd en ondertekend verzoek, samen met een kopie van zijn identiteitskaart, sturen naar de betrokken verzekeraar of naar Datassur, dienst Bestanden, de Meeûssquare 29, 1000 Brussel.

Eureka! Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

“Er zijn zoveel verzekeringen ... maar waarom en waarvoor zou ik me verzekeren? En wat doe ik dan bij een ongeval?”

VA N

Forum

Wat denk je nu? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide keuze. Stellingen 1

Het kan veel kosten besparen om verzekeringen te vergelijken of een

r©

tussenpersoon hiervoor aan te stellen. 2

Wanneer er zich een ongeval voordoet, kun je het best altijd 112 bellen.

Een aangifte van een ongeval vul je het best in wanneer je rustig bent.

Argumenten Stelling 1

ke xe

kij

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

| |

\ \

Stelling 2 1

VA N

Stelling 3

r©

Tip: je hoeft het niet eens te zijn over de schuldvraag, als je maar duidelijk alle gegevens vermeldt en hoe het ongeluk is gebeurd. 1

ke xe

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

→ Kennisclip

Synthese Verzekering

3.1

Een verzekering sluit je af bij een verzekeringsmaatschappij (zoals Ethias, DAS, Allianz, Baloise enzovoort). Dit doe je zelf of je kiest voor een tussenpersoon, een verzekeringsmakelaar. In een verzekeringscontract heb je

twee partijen: de verzekeringsnemer en de verzekeraar. De verzekeringsnemer sluit de polis af. Dit hoeft niet

dezelfde persoon te zijn als de verzekerde. De verzekerde is de persoon aan wie een schadegeval vergoed wordt. In de polis worden alle afspraken en bijzondere voorwaarden van het verzekeringscontract vastgelegd, zoals

VA N

bijvoorbeeld de franchise. De franchise is het bedrag waarvoor de verzekering niet tussenkomt in geval van schade. Wie aansprakelijk is voor een ongeval, is door de wet verplicht om de schade te vergoeden aan derden.

Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid

3.2

Je bent bij wet verplicht om een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) af te sluiten. Deze verzekering dekt de eventuele materiële en lichamelijke schade die je berokkent aan derden bij het gebruik van je voertuig. Dit voertuig kan een auto of een brommer zijn. De schade aan je eigen voertuig wordt niet vergoed. Hiervoor

r©

kun je een omniumverzekering afsluiten. Deze dekt zelfs de schade waar je zelf verantwoordelijk voor bent. Aanvullend is er nog de bestuurdersverzekering, die ook je eigen lichamelijke schade dekt. Gebruik je geen motorvoertuig, bijvoorbeeld als voetganger, fietser of skater, dan ben je extra kwetsbaar:

je bent de zwakke weggebruiker.

maatschappij / verzekeraar

verzekeringsmakelaar polis

verzekeringsnemer

bank

ke xe

een verzekering

Bordschema 1: Verzekering

Bordschema 2: Schade

aansprakelijk

schade

vergoeding

franchise

verantwoordelijk

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

gebeurtenis

Bordschema 3: Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) materiële schade aan derden verzekering BA verplicht

immateriële schade aan derden schade aan jezelf

omnium

4 Hoofdstuk

Wat houdt een studentenovereenkomst in? Waarover gaat dit hoofdstuk?

VA N

Zelf voor de eerste keer geld verdienen geeft een goed gevoel. Om geld te verdienen heb je een job

nodig. Heb je al een studentenjob of zoek je er nog één? Vraag je je wel eens af wat een studentenjob precies inhoudt? Daarover gaat dit hoofdstuk. Stevig in je (werk)schoenen staan, gaat gemakkelijker als je weet:

of een studentenovereenkomst schriftelijk opgesteld moet worden;

—

wat de rechten en plichten zijn van de werkgever en de werknemer;

—

hoe je een loonbrief moet lezen;

—

wat er zo specifiek is aan een studentenovereenkomst;

—

hoe het nettoloon bij een studentenovereenkomst wordt berekend;

—

wat de gevolgen kunnen zijn van zwartwerk;

—

waar je terecht kunt voor hulp bijvoorbeeld als je een job zoekt of als je wilt weten hoeveel je mag

r©

—

verdienen als jobstudent;

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

wat een vakbond en de VDAB voor je kunnen doen, al lijkt het misschien nog ver weg.

—

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

Ik licht toe dat een studentenovereenkomst schriftelijk opgesteld moet worden. Ik bespreek de verschillende elementen van het arbeidsrecht aan de hand van een concrete studentenovereenkomst.

ke xe

Ik omschrijf wat de algemene verplichtingen van de werkgever en de werknemer zijn. Ik bespreek een loonfiche. Ik omschrijf wat er zo specifiek is aan een studentenovereenkomst. Ik bereken het nettoloon of de nettowedde van een studentenovereenkomst. Ik vertel in eigen woorden over de risico’s en gevolgen van zwartwerk.

kij

Ik benoem waar werknemers advies en bescherming kunnen vinden.

Begrippen

arbeidsovereenkomst – werknemer – werkgever – algemene verplichtingen van de werkgever en de werknemer – loonfiche – nettoloon – nettowedde – brutoloon – brutowedde – Rijksdienst Sociale Zekerheid (RSZ) – belastbaar loon – bedrijfsvoorheffing – studentenovereenkomst – zwartwerk – solidariteitsbijdrage – arbeidsrecht – voltijdse arbeidsovereenkomst – arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur – deeltijdse arbeidsovereenkomst – arbeidsovereenkomst voor bepaalde duur – vakbond

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

Intro Wat zou de cartoonist hier willen zeggen? Noteer je antwoord. Bespreek nadien klassikaal.

ke xe

r©

VA N

BREINBREKER

kij

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

In dit hoofdstuk zul je in vijf stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

“Is een arbeidsovereenkomst bij een studentenjob zinvol?”

Forum Wat denk je nu al? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

Stellingen Voor een studentenjob heb je helemaal geen arbeidsovereenkomst nodig.

Met een arbeidsovereenkomst weet je zeker dat je niet zwartwerkt.

Een student betaalt geen belastingen op het loon dat hij verdient, omdat het een studentenjob is.

Argumenten Stelling 1 2

Stelling 3 1

ke xe

Stelling 2 1

\ \

r©

| |

VA N

keuze.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

Parcours Wat zegt het arbeidsrecht over een arbeidsovereenkomst?

STAP 1

VA N

Het schooljaar is bijna voorbij. Mathieu wil graag wat extra centjes verdienen om een bromfiets te kopen en zoekt dan ook een studentenjob bij Vervaeke Logistics nv. De gesprekken voor een job als magazijnmedewerker zijn achter de rug. Het was best spannend, maar Mathieu kreeg dezelfde dag al telefoon: hij kan op 1 juli beginnen bij Vervaeke Logistics nv! Later die week vindt hij een

r©

studentenovereenkomst in de brievenbus.

Arbeidsovereenkomst

De overeenkomst voor tewerkstelling van studenten is een arbeidsovereenkomst tussen de werknemer en de werkgever. De student (werknemer) verbindt zich ertoe om voor een

bepaald loon arbeid te verrichten onder het gezag van een werkgever. Hij werkt dan ook in dienstverband. De studentenovereenkomst is in feite een gewone arbeidsovereenkomst waarbij bijkomende voorwaarden dienen te worden nageleefd om de student te beschermen.

Zo moet onder andere de studentenovereenkomst schriftelijk worden opgesteld.

ke xe

Arbeidsovereenkomst

Tussen de ondergetekende partijen: —

enerzijds Vervaeke Logistics nv, met zetel te Antwerpen, Noorderlaan 110, vertegenwoordigd door de heer Thomas Degroot,

kij

hierna genoemd de werkgever,

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

—

anderzijds Mathieu Hadadi, wonende te Wommelgem, Torenstraat 129, hierna genoemd de student,

wordt overeengekomen wat volgt:

4.1

Artikel 1 De student wordt in dienst genomen in de hoedanigheid van magazijnmedewerker. Zijn taak zal voornamelijk bestaan uit orders verzamelen, orderpicking, aantallen en productcodes controleren en ordergegevens registreren.

Artikel 2

De arbeidsovereenkomst gaat in op 1 juli 2021 en eindigt op 31 juli 2021. De eerste drie

werkdagen van de arbeidsovereenkomst worden als proeftijd beschouwd. De werkgever en

VA N

de student vallen onder het Paritair Comité 226. Artikel 3

Het brutoloon van de student is vastgesteld op 10,23 euro per uur. De student verklaart zich akkoord met de betaling van zijn loon op het einde van de maand op het rekeningnummer

van de student, zoals vermeld bij de persoonsgegevens. De wet van 12 april 1965 betreffende

Artikel 4

r©

de bescherming van het loon der student is van toepassing op onderhavige overeenkomst.

Deze overeenkomst wordt uitgevoerd te Antwerpen, Noorderlaan 110.

van

08.00

tot

12.00

en van

…………

tot

…………

Dinsdag

van

08.00

tot

12.00

en van

…………

tot

…………

Woensdag

van

08.00

tot

12.00

en van

…………

tot

…………

Donderdag

van

08.00

tot

12.00

en van

…………

tot

…………

Vrijdag

van

08.00

tot

12.00

en van

…………

tot

…………

Zaterdag

van

…………

tot

…………

en van

…………

tot

…………

Zondag

van

…………

tot

…………

en van

…………

tot

…………

Maandag

De uurregeling ziet er als volgt uit:

ke xe

Artikel 5

De uitvoering van de arbeidsovereenkomst kan alleen worden geschorst om de redenen vermeld in, en kan alleen worden beëindigd volgens de voorschriften vervat in de wet op de arbeidsovereenkomsten van 3 juli 1978 en zoals vermeld in het arbeidsreglement. Artikel 6

Tijdens de proeftijd kunnen werkgever en student de arbeidsovereenkomst onmiddellijk

Artikel 7 Het loon, de aard van de te verrichten arbeid, de arbeidsduur en arbeidsregeling vormen essentiële bestanddelen van deze arbeidsovereenkomst. De overige bestanddelen van de arbeidsovereenkomst worden door beide partijen uitdrukkelijk als niet-essentieel bestempeld. Aangaande deze bijkomstige, tussen de partijen overeengekomen voorwaarden, behoudt de werkgever zich het recht voor deze op elk ogenblik eenzijdig te kunnen wijzigen.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

beëindigen zonder opzegging of vergoeding.

Artikel 8 De arbeidsovereenkomst eindigt automatisch op de in artikel 2 vastgestelde datum. Na de proeftijd heeft elk van de partijen evenwel het recht de overeenkomst te beëindigen door opzegging aan de andere partij. De duur daarvan wordt vastgesteld overeenkomstig

de bepalingen van artikel 130 van de wet van 3 juli 1978 op de arbeidsovereenkomsten. Artikel 9

Er is uitdrukkelijk overeengekomen dat de werkgever bereid is gevonden om de student te

werk te stellen omdat hij op het uit te betalen loon slechts solidariteitsbijdragen verschuldigd

VA N

is.

De student zal daarom aan de werkgever zo snel mogelijk en uiterlijk de dag voor de effectieve start van de prestaties, een vanuit de officiële website www.studentatwork.be afgedrukt attest

bezorgen aan de hand waarvan de werkgever kan nagaan of de tewerkstelling integraal onder solidariteitsbijdragen kan plaatsvinden. De werkgever zal dan ook na ontvangst van dit attest onmiddellijk de DIMONA verrichten.

Indien bij het verrichten van de DIMONA evenwel blijkt dat er onvoldoende uren van het

r©

krediet van 475 uren overblijven om de voorgenomen tewerkstelling integraal onder solidariteitsbijdrage te laten plaatsvinden, wordt deze overeenkomst automatisch en van rechtswege ontbonden. Artikel 10 hem ter beschikking stelt.

De student is verplicht om de persoonlijke beschermingsmiddelen te dragen die de werkgever De persoon die aangewezen is om de eerste hulp te verlenen en de plaats waar de vereiste verbandkist zich bevindt, is terug te vinden in het arbeidsreglement.

Het adres en telefoonnummer van de preventiediensten en van het Toezicht op de Sociale

Wetten zijn eveneens terug te vinden in het arbeidsreglement. Artikel 11

De student erkent een origineel exemplaar van de onderhavige arbeidsovereenkomst te

ke xe

hebben ontvangen, ondertekend door alle partijen. In dubbel opgemaakt te Antwerpen op 27 juni 2021 waarvan ieder van de partijen erkent een exemplaar ontvangen te hebben.

De werkgever

Voor akkoord

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

De student

1 Lees de arbeidsovereenkomst grondig. Beantwoord nu de volgende vragen. a Wat is de naam van de werkgever?

b Wat is de naam van de werknemer?

c Markeer het takenpakket van de werknemer in het geel.

Zet een kruisje bij het juiste antwoord. –

Statuut van de werknemer:

–

Soort contract:

arbeider

VA N

d Onder welke arbeidsvoorwaarden wordt de werknemer aangenomen?

bediende

onbepaalde tijd bepaalde tijd vervangingsovereenkomst Wekelijkse duur van de prestatie:

voltijds

deeltijds

r©

–

e Vanaf welke datum start de arbeidsovereenkomst?

f Wanneer eindigt de arbeidsovereenkomst?

g Hoeveel bedraagt het brutoloon of de brutowedde van de werknemer?

h Hoe is de uurregeling vastgelegd?

Vaste uurregeling

ke xe

Variabele uurregeling op weekbasis, die een week vooraf wordt vastgelegd.

i Markeer de verplichtingen van de werknemer t.o.v. de werkgever in geval van ziekte of een ongeval

in het blauw.

4.2

Naast de arbeidsovereenkomst hebben een werkgever en werknemer ook te maken met algemene verplichtingen die zijn vastgelegd in het arbeidsrecht. Dit zijn de wettelijke regels waaraan een werknemer en een werkgever zich moeten houden. Zo moet de werkgever bijvoorbeeld zorgen voor een veilige werkplek voor de werknemer.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

Algemene verplichtingen

2 Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid,

Arbeid en Sociaal Overleg. a Bestudeer de algemene verplichtingen van de werkgever en de werknemer. b Noteer hieronder telkens twee verplichtingen van de werkgever en de werknemer, die ook terug te

vinden zijn in de studentenovereenkomst van Mathieu. 1→ Verplichtingen van de werkgever:

VA N

r©

2→ Verplichtingen van de werknemer:

Specifieke verplichtingen bij een studentenovereenkomst De studentenovereenkomst is in feite een gewone

arbeidsovereenkomst waarbij bijkomende voorwaarden

ke xe

dienen te worden nageleefd.

3 Surf opnieuw via het onlinelesmateriaal naar de website van de Federale Overheidsdienst

kij

Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

a Bestudeer de specifieke verplichtingen i.v.m. de studentenovereenkomst.

b Zijn de onderstaande beweringen juist of fout? Motiveer je antwoord.

1→ Joram is 15 jaar en zit nu in het derde jaar van het secundair onderwijs. Hij kan een studentenovereenkomst afsluiten.

4.3

2→ Alina is 17 jaar en werkt al 1,5 jaar tijdens het weekend in een plaatselijke supermarkt. Aangezien ze nog student is, kan ze werken onder het statuut van een studentenovereenkomst.

3→

VA N

Indira verhuurt fietsen en gocarts aan de kust. Ze wil Hanneke aanstellen als

jobstudent omdat ze drukke zomermaanden verwacht. Indira mag Hanneke een week op proef aannemen om te zien hoe ze haar werk doet.

r©

4 Ga naar het onlinelesmateriaal en surf naar de website waarin een aantal verplichtingen zijn opgenomen

die werkgevers in acht moeten nemen bij studentenwerk.

a Bestudeer de specifieke verplichtingen i.v.m. de studentenovereenkomst. b Zijn de onderstaande beweringen juist of fout? Motiveer je antwoord.

1→

ke xe

Goran werkt als jobstudent in een taverne. Hij mag op zondag werken.

2→

Liam is 16 jaar en is in augustus als magazijnmedewerker aan de slag in een doe-het-zelfzaak in de buurt. Zijn werkgever mag hem inroosteren van maandag

3→

Ismaïl werkt op zaterdag in de plaatselijke supermarkt. Hij begint om 7.30 uur. Hij heeft recht op een half uur pauze om 11.30 uur.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

tot en met zaterdag.

Hoe wordt het nettoloon of de nettowedde berekend?

STAP 2

Loonfiche

4.4

Wanneer je werkt, betaalt je werkgever je elke maand een vergoeding voor de gepresteerde

arbeid. Een arbeider ontvangt een loon en een bediende krijgt een wedde. Het nettoloon of de

VA N

nettowedde die je op je bankrekening ontvangt, is een pak minder dan het brutoloon of de brutowedde die je met je werkgever hebt afgesproken.

Een flink deel van het brutobedrag gaat namelijk naar de RSZ, de Rijksdienst Sociale

Zekerheid. Uit die pot betaalt de overheid o.a. het Groeipakket, de werkloosheidsuitkering, de terugbetaling van een doktersbezoek ... Als je de bijdrage van de werknemer aan de RSZ

r©

van het brutoloon of de brutowedde aftrekt, krijg je het belastbaar loon.

Aangezien de vergoeding die je van je werkgever ontvangt, een bron van inkomsten is, moet je daarop belastingen betalen. Daarom betaal je elke maand een voorschot op die belastingen. Dat noemt men de bedrijfsvoorheffing. Het bedrag dat je als werknemer uiteindelijk op je

bankrekening krijgt, is het nettoloon of de nettowedde.

Vul de ontbrekende gegevens op de loonfiche in.

Om het ‘Procent’ te kunnen invullen, moet je een berekening maken.

Statuut

LOONFICHE SEPTEMBER 2021

Patrijslaan 5 2000 ANTWERPEN

ke xe

Maandag 1 juli 2019

Betaalwijze

Maandelijks

Burgerlijke stand

Ongehuwd

Ten laste

Valide

Mindervalide

- kinderen

- anderen

kij

In THEMA 1 HOOFDSTUK 4 56

Sevens NV

Bediende

Datum in dienst

Dagen

Uren

Maandwedde

160

2 080,00

Werknemer Sonja Mertens Kerkstraat 6 2160 WOMMELGEM

Procent

Werkgever

Bedrag

Omschrijving

2 850,00

-372,50

2 477,50

531,38

1 946,12

Code 101

STAP 3

Hoe wordt het loon berekend bij een studentenovereenkomst?

1 Lees de tekst grondig.

MAAR DOET DAT NOG VAAK IN HET ZWART

VA N

RECORDAANTAL STUDENTEN WERKT,

Bijna 9 op de 10 Vlaamse studenten hebben vorig jaar gewerkt. Tegelijk valt het op dat

1 op de 5 jobstudenten zonder een contract werkt. Dat blijkt uit een nieuwe studie van HR-bedrijf Randstad bij 1 500 studenten. Aantal studenten zonder contract

20 15

5 0

r©

2004 2005 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Uit: Randstad Research

ke xe

Naar: VRT Nieuws, 10 juni 2020

Solidariteitsbijdrage

4.5

Heb je geen studentenovereenkomst, dan doe je aan zwartwerk. Dit valt af te raden. Het is niet alleen onwettig en strafbaar, het houdt ook gevaren in. Je werkt namelijk zonder contract dus je hebt geen schriftelijke bewijzen. Daardoor sta je minder sterk wanneer je een conflict

Als student is het ook helemaal niet nodig om zwart te werken. Sinds 1 januari 2017 mogen studenten tot 475 uur per jaar werken binnen een voordelig studentenstatuut. Wie zich aan deze regels houdt, moet geen belastingen betalen. Een jobstudent moet enkel een solidariteitsbijdrage betalen van 2,71 procent van het brutoloon of de brutowedde in plaats van de 13,07 procent RSZ die een gewone werknemer moet betalen. Wanneer een student meer dan 475 uren werkt, is de solidariteitsbijdrage van 13,07 procent wel van toepassing.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

hebt over je betalingen, werkuren of takenpakket.

2 Vul de loonbrief van Mathieu Hadadi aan en bereken zijn nettoloon of nettowedde.

LOONFICHE JULI 2021

Werkgever Vervaecke Logistics nv Noorderlaan 110

Statuut

Jobstudent

Datum in dienst

1 juli 2021

Betaalwijze

Maandelijks

Burgerlijke stand

Ongehuwd

Ten laste

Valide

Mindervalide

- kinderen

- anderen

2030 ANTWERPEN

Werknemer

VA N

Mathieu Hadadi

Torenstraat 129

2160 WOMMELGEM

Uren

Uurloon

152

10,23

Bedrag

1 170,00

Solidariteitsbijdrage

Belastbaar loon

Bedrijfsvoorheffing

Nettoloon

Brutoloon

Wat zijn de risico’s en gevolgen van zwartwerk?

ke xe

STAP 4

Omschrijving

r©

Dagen

Arbeidsrecht

Het arbeidsrecht is van toepassing op de arbeidsverhouding tussen werkgever en werknemer, ook als er geen schriftelijke overeenkomst is. In dat geval gaat de wetgever ervan uit dat de werknemer een voltijdse job

kij

heeft van onbepaalde duur. Is dit niet zo, bijvoorbeeld bij deeltijds werk, uitzendarbeid of studentenwerk, dan

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

moet er wel een schriftelijke arbeidsovereenkomst zijn.

4.6

Lees het onderstaande artikel over de risico’s en gevolgen van zwartwerk. Markeer de gevolgen van zwartwerk voor de student.

IS ZWARTWERK EEN GOED IDEE ALS JOBSTUDENT? Tegenwoordig is het voor zowel de jobstudent als de werkgever al erg voordelig om te werken te werken? Doe het niet! Lees hieronder wat de gevolgen kunnen zijn.

VA N

Wat zijn de nadelen van zwartwerk?

met een contract voor jobstudenten. Maar wat als je werkgever je toch vraagt om zonder contract

Je hebt geen enkele garantie over je loon. Stel dat een werkgever belooft dat hij je 1 500,00 euro

voor een maand zal betalen. Op het einde van de maand geeft hij je maar 1 000,00 euro. Je kunt niets doen, want je hebt geen bewijs dat je effectief die afspraak hebt gemaakt.

Je hebt geen zekerheid over je aantal uren. Stel dat je werkgever je belooft dat je 38 uur per week kan werken. Omdat het uiteindelijk minder druk is dan verwacht, laat hij je maar de helft zoveel

r©

uren werken. Opnieuw kun je niets doen, want je hebt geen enkel bewijs. Een arbeidsongeval leidt tot problemen. Want wie moet er opdraaien voor de kosten? Als je een contract hebt, is je werkgever verplicht om zich te verzekeren voor het geval jij een arbeidsongeval hebt. Dat houdt ook in dat je verzekerd bent voor ongevallen op weg naar (of van)

je werk. Bij zwartwerk heeft de werkgever vaak geen verzekering. Een arbeidsongeval kan dus leiden tot een lang juridisch conflict.

Het is illegaal. Zwartwerk is verboden in België en er wordt ook op gecontroleerd. Wanneer je betrapt wordt, krijgen zowel jij als je werkgever een zware boete.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

ke xe

Uit: www.freezbe.be

Waar kun je terecht voor advies en bescherming?

STAP 5

Good to know

Studentenjob

VA N

Online vind je antwoorden terug op bijna al je vragen.

r©

Heb je vragen over je studentenjob? Surf dan naar Student@work:

www.mysocialsecurity.be/student/nl/over-studentenarbeid/index.html

Arbeidsrecht

Heb je vragen over de wettelijke bepalingen van het arbeidsrecht? Surf dan naar de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg:

werk.belgie.be/nl/themas/arbeidsovereenkomsten Tip: In Stap 1 vind je de algemene verplichtingen van de werkgever en de werknemer

kij

ke xe

terug.

Hulp bij werk zoeken en solliciteren

Heb je hulp nodig bij het zoeken naar een job die bij

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

jou past of zoek je tips in verband met solliciteren?

Surf dan naar de website van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB): www.vdab.be/magezine/07-2020/vakantiejob

1 Surf via het onlinelesmateriaal naar de websites die je terugvindt bij Good to know.

Noteer bij elke website twee weetjes of tips die jou op weg helpen. a Student@work

b FOD Werkgelegenheid

VA N

c VDAB

r©

2 Surf naar de website van één van de onderstaande vakbonden.

Vakbond

4.7

Wanneer je later aan de slag bent als werknemer, dan kun je je aansluiten bij een vakbond. De vakbonden behartigen de individuele en collectieve belangen van de aangesloten

werknemers.

ke xe

a Ga op zoek naar een actueel persbericht.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

b Markeer de hulp of het advies dat de vakbond biedt.

Eureka! Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

“Is een arbeidsovereenkomst bij een studentenjob zinvol?” Forum

Wat denk je nu? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

VA N

keuze. Is je standpunt gewijzigd? Stellingen

Voor een studentenjob heb je helemaal geen arbeidsovereenkomst nodig.

Met een arbeidsovereenkomst weet je zeker dat je niet zwartwerkt.

Een student betaalt geen belastingen op het loon dat hij verdient, omdat het een studentenjob is.

Argumenten

Stelling 1

Stelling 2 1

ke xe

Stelling 3 1

kij

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

r©

| |

\ \

→ Kennisclip

Synthese Arbeidsovereenkomst

4.1

Als je gaat werken, of je nu een studentenjob of een gewone job hebt, ben je in dienst van een werkgever die je een loon uitbetaalt: je werkt in dienstverband. Er moet dus een arbeidsovereenkomst of

studentenovereenkomst worden afgesloten. In een arbeidsovereenkomst staan de afspraken tussen

werknemer en werkgever. Bijvoorbeeld over de plek waar je werkt, hoeveel uur per week je werkt, je salaris … Ook je takenpakket staat hierin beschreven. In bepaalde gevallen volstaat een mondelinge overeenkomst maar

VA N

dit is niet aan te raden om latere discussies te vermijden.

Algemene verplichtingen

4.2

Naast de arbeidsovereenkomst hebben een werkgever en werknemer ook te maken met algemene

verplichtingen die vastgelegd zijn in het arbeidsrecht. Dit zijn de wettelijke regels waaraan een werknemer en een werkgever zich dienen te houden. Zo moet de werkgever bijvoorbeeld zorgen voor een veilige werkplek voor de werknemer.

r©

Specifieke verplichtingen bij een studentenovereenkomst

4.3

Voor een studentenovereenkomst zijn er bijzondere regels van toepassing wat betreft minimumlonen, arbeidsduur, rusttijden …

Loonfiche

4.4

4.5

Een loonfiche of loonbrief is een officieel document van de werkgever voor de werknemer met daarop het uitgekeerde loon, de inhoudingen en het nettoloon of de nettowedde. Op de loonfiche vind je: Het brutoloon of de brutowedde: dit is het bedrag dat je afspreekt en dat je verdient bij een werkgever.

—

De werkgever houdt de sociale bijdrage, de solidariteitsbijdrage, van de werknemer in en betaalt zijn

—

bijdrage aan de RSZ, de Rijksdienst Sociale Zekerheid. Met de bijdrage van zowel de werknemers als de werkgevers betaalt de RSZ bijvoorbeeld het Groeipakket, werkloosheidsuitkeringen, uitkeringen bij ziekte ... belastbaar loon. —

Als je de bijdrage van de werknemer aan de RSZ aftrekt van het brutoloon of de brutowedde, krijg je het Bedrijfsvoorheffing. Aangezien de vergoeding die je van je werkgever ontvangt, een bron van inkomsten

ke xe

is, moet je daarop een inkomstenbelasting betalen. Elke maand betaal je een voorschot hierop: dit heet de bedrijfsvoorheffing.

—

Nettoloon of nettowedde. Dit is het bedrag dat je op je bankrekening ontvangt: de maandelijkse vergoeding voor je gepresteerde arbeid na aftrek van inhoudingen, belastingen en sociale bijdrage. Het is een pak minder dan het brutoloon of de brutowedde die je met je werkgever hebt afgesproken.

kij

Arbeidsrecht

4.6

Het arbeidsrecht is van toepassing op de arbeidsverhouding tussen werkgever en werknemer, of er nu een schriftelijke overeenkomst is of niet. Wanneer er geen schriftelijke arbeidsovereenkomst is, gaat de wetgever

ervan uit dat de werknemer een voltijdse job van onbepaalde duur heeft. Is dit niet het geval, bij deeltijds werk,

Zwartwerk is strafbaar en brengt risico’s met zich mee. Werknemers genieten geen enkele vorm van sociale bescherming op het vlak van werkongevallen, ziekte of pensioenen. Bij zwartwerk is er ook vaak geen arbeidsovereenkomst, worden er geen belastingen of sociale bijdragen afgedragen en worden de arbeidsomstandigheden niet door de overheid gecontroleerd.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

uitzendarbeid of studentenwerk, dan moet er wel een schriftelijke arbeidsovereenkomst zijn.

Hulp, advies en bescherming

4.7

Voor hulp, advies en bescherming kun je bij verschillende organisaties terecht: —

bij Student@work voor vragen over je studentenjob;

—

bij de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg voor vragen over de wettelijke bepaling van het arbeidsrecht; bij de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) bij het zoeken naar een job;

—

bij de vakbonden voor vragen over je positie en belangen als werknemer.

—

definitie:

VA N

Bordschema 1: De arbeidsovereenkomst

inhoud van de arbeidsovereenkomst of het dienstverband:

een overeenkomst tussen werknemer en werkgever, waarbij de werknemer zich ertoe verbindt om tegen

–

aard van het werk: arbeider of bediende

loon en onder gezag arbeid te verrichten

–

duur van het contract: bepaalde of onbepaalde duur, uitzendwerk, studentenjob

duur van de prestatie: voltijds of deeltijds

r©

–

arbeidsovereenkomst

Werknemers:

werken op de tijd, plaats en wijze zoals is overeengekomen;

brengen geen schade toe aan de hun

–

Werkgevers:

laten het werk verrichten op de tijd, plaats en wijze zoals is overeengekomen;

–

rechten en plichten

zorgen dat de arbeid verricht kan worden in behoorlijke omstandigheden met betrekking

en aan de veiligheid van zichzelf, die van de

tot de veiligheid en gezondheid van de

collega’s, de werkgever of derden.

werknemer;

ke xe

toevertrouwde gereedschappen, grondstoffen

–

betalen het loon op de wijze, tijd en plaats zoals is overeengekomen.

kij

Bordschema 2: Van brutoloon/brutowedde naar nettoloon/nettowedde

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

Bij een arbeidsovereenkomst na

Bij een studentenovereenkomst:

schoolverlaten: brutoloon/brutowedde

brutoloon/brutowedde

− werknemersbijdrage RSZ (13,07 %)

− solidariteitsbijdrage (2,71 %)

= belastbaar loon

− bedrijfsvoorheffing

− geen bedrijfsvoorheffing

= nettoloon/nettowedde

Bordschema 3: De risico’s en gevolgen van zwartwerk

definitie: niet aangegeven werk waarvoor de werknemer en de werkgever geen sociale zwartwerk

bijdragen of belastingen betalen gevolgen: –

Werknemers genieten geen enkele vorm van sociale bescherming bij

VA N

werkongevallen, ziekte of pensioen, en zijn over het algemeen tewerkgesteld zonder dat de wettelijke arbeidsomstandigheden nageleefd worden. –

Werknemers kunnen straffen krijgen, zoals het terugbetalen van ten onrechte ontvangen sociale uitkeringen, boetes of (tijdelijke of definitieve) uitsluiting uit de werkloosheid.

Werkgevers riskeren boetes en zelfs gevangenisstraffen.

r©

–

Bordschema 4: Instanties voor hulp, advies en bescherming

FOD Werkgelegenheid,

bepalingen

Arbeid en Sociaal

i.v.m. het

Overleg

wettelijke

informatie in verband met studentenjobs

arbeidsrecht

Student@work

instanties voor hulp,

hulp bij het zoeken naar

VDAB

behartigen individuele vakbonden

en collectieve belangen van de aangesloten werknemers

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

ke xe

een job

advies en bescherming

r©

ke xe

kij

VA N

IN VA N

thema

r©

De werking van de markten

kij

ke xe

5 Hoofdstuk

Hoe wordt de marktprijs bepaald? Waarover gaat dit hoofdstuk?

Voor alles betaal je een prijs. Ga je naar de film, dan betaal je je ticket. Koop je een PS5, dan betaal Maar hoe komt de prijs van een product tot stand?

VA N

je de aankoopprijs. Koop je later een huis, dan zul je ook daarvoor een aardige som moeten betalen.

Bij het tot stand komen van de prijs moet de verkoper of de producent zijn kosten kunnen dekken en wil hij winst maken. Maar de verkoper of de producent kan niet zomaar eender welke prijs vragen. Hij moet rekening houden met de prijs die de consument wil betalen.

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

r©

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

Ik leg uit waarom de vraagcurve dalend en de aanbodcurve stijgend verloopt. Ik teken de vraag- en aanbodcurve.

Ik geef voorbeelden van factoren die de vraag kunnen beïnvloeden. Ik geef voorbeelden van factoren die het aanbod kunnen beïnvloeden.

Ik schets waar het marktevenwicht tot stand komt.

Ik geef aan hoe de evenwichtsprijs verandert bij een verandering van de vraag.

Begrippen

ke xe

Ik geef aan hoe de evenwichtsprijs verandert bij een verandering van het aanbod.

markt – consument/vrager – producent/aanbieder – gevraagde hoeveelheid – vraagcurve/vraag – aangeboden hoeveelheid – aanbodcurve/aanbod – evenwichtshoeveelheid –

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

evenwichtsprijs/marktprijs – prijszetting

Intro Voor een fonkelnieuwe game in de winkel betaal je niet dezelfde prijs als voor exact dezelfde game die je tweedehands koopt. Ook tweedehands kan de prijs verschillen. Als de game nog in een ongeopende, originele verpakking zit, betaal je er meer voor dan wanneer het spel al gebruikt is en er een scheur in de doos zit.

Maar hoe bepaal je welke prijs je vraagt of wilt betalen?

VA N

Jolien heeft een gameverslaving. Zij heeft tientallen games, gaande van Call of Duty, tot GTA, FIFA enzovoort. Volgend jaar gaan zij en haar ouders verhuizen. Mama vraagt

Jolien om de helft van haar games te verkopen. Dan heeft ze meer plaats op haar nieuwe kamer en Jolien kan er ook wat geld mee verdienen. Jolien besluit om haar games te

verkopen op de jaarlijkse avondmarkt in het eerste weekend van mei. Voor haar games

vraagt zij 16,00 euro per game. De eerste klant wil graag twee games kopen, bij voorkeur

aan een prijs van 10,00 euro per stuk. De tweede klant wil graag drie games kopen, maar

r©

het liefst tegen een prijs van 9,00 euro per stuk.

Je ziet meteen dat de prijs die Jolien heeft opgegeven, te hoog is voor de klanten. Nu moet Jolien

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

ke xe

samen met haar klanten de prijs bespreken en een bedrag overeenkomen …

BREINBREKER

“Kun jij zelf bepalen hoeveel euro je wilt geven aan nieuwe schoenen? Of is het enkel de verkoper die de prijs kan bepalen?”

VA N

Forum

In dit hoofdstuk zul je in negen stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

Wat denk je nu al? Lees de vragen en licht je antwoord toe met minstens één argument. Vragen 1

Stel dat jij schoenen gaat kopen, betaal je dan liever een hoge of een lage prijs?

r©

Stel dat jij je broeken die je vorig jaar gekocht hebt, nu wilt verkopen via Vinted, vraag je dan liever een hoge of een lage prijs?

Stel dat je vakantiewerk deed en je verdiende goed, zou je dan sneller en vaker sneakers of iets anders kopen?

Wat zou er gebeuren met de prijs van elektrische wagens, als er tientallen producenten

bijkwamen?

ke xe

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

Parcours Wat is een markt?

STAP 1

1 Waar doet het begrip markt je aan denken?

VA N

2 In welke twee categorieën kun je de mensen op de markt indelen?

r©

3 Wat is een consument?

4 Wat is een producent?

Markt

5.1

ke xe

In de economie ziet men een markt als een plaats waar kopers en verkopers van een goed of

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

een dienst samenkomen en een prijs afspreken.

5 Wanneer je op een markt gaat kijken, zie je ook vaak dat er bijvoorbeeld meerdere kraampjes zijn

die fruit verkopen of meerdere kraampjes die schoenen verkopen. Wat zijn deze verkopers van elkaar? 6 Welke markten ken je nog meer in de economie? Als je naar het nieuws kijkt, hoor je deze termen

wel eens vallen.

VA N

7 Over welke markt gaat het in de Intro?

8 Wie zouden er op de markt in de Intro de concurrenten van Jolien kunnen zijn?

r©

Hoe verloopt de vraag naar een product?

STAP 2

1 Sneakers van Nike zijn een gegeerd item bij jongeren. Uit onderzoek blijkt hoeveel paar schoenen jongeren

zouden kopen bij verschillende prijzen. Bekijk het resultaat in de onderstaande tabel. Prijs (€)

160,00

130,00

100,00

70,00

40,00

10,00

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

ke xe

Gevraagde hoeveelheid

a Wat kun je uit de geel gemarkeerde rij afleiden?

—

Teken de assen op het lege kader.

—

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

—

Zet de punten uit.

—

Verbind de punten met een blauwe rechte lijn.

b Zet deze tabel nu uit op een grafiek.

r©

VA N

Vraag naar Nike-sneakers

ke xe

2 In de grafiek toont de lijn die de punten met elkaar verbindt, de vraagcurve of de vraag. a Schrijf de letter V van vraag bij de grafiek.

b Waarom verloopt de vraagcurve dalend?

Vraagcurve

De vraagcurve geeft het verband weer tussen de gevraagde hoeveelheid en de verschillende prijzen. De vraagcurve geeft weer hoeveel stuks de consumenten willen kopen bij verschillende prijzen.

5.2 THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

STAP 3

Hoe verloopt het aanbod van een product?

1 Een verkoper wil natuurlijk zoveel mogelijk verdienen. Hoe hoger de verkoopprijs per stuk, hoe meer winst

hij maakt. Bekijk de volgende tabel. Hier zie je hoeveel Nike-sneakers een verkoper wil verkopen voor

Prijs (€)

10,00

40,00

70,00

100,00

130,00

160,00

r©

Aangeboden hoeveelheid

VA N

verschillende prijzen.

a Wat kun je uit de geel gemarkeerde rij afleiden?

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

ke xe

—

Teken de assen op het lege kader.

—

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

—

Zet de punten uit.

—

Verbind de punten met een blauwe rechte lijn.

b Zet deze tabel nu uit op een grafiek.

r©

VA N

Aanbod van Nike-sneakers

ke xe

2 In de grafiek toont de lijn die de punten met elkaar verbindt, de aanbodcurve of het aanbod. a Schrijf de letter A van aanbod bij de grafiek.

b Waarom verloopt de aanbodcurve stijgend?

Aanbodcurve De aanbodcurve geeft het verband weer tussen de aangeboden hoeveelheid en de verschillende prijzen. De aanbodcurve geeft weer hoeveel stuks de producenten/verkopers willen verkopen bij verschillende prijzen.

5.3 THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

Waar zijn de vraag en het aanbod gelijk?

STAP 4

Vragers en aanbieders

5.4

Kopers betalen liever minder voor een dienst of product. Verkopers willen liever tegen een hogere prijs verkopen. Om toch te komen tot een aankoop of verkoop, komen kopers en

VA N

verkopers, ook vragers en aanbieders genoemd, samen op de markt. In dit geval is dat de schoenenmarkt. Daar spreken ze af tegen welke prijs de kopers die hoeveelheid schoenen willen kopen, die de aanbieders willen aanbieden tegen diezelfde prijs.

1 Bekijk de onderstaande tabel waar de gevraagde en aangeboden hoeveelheid van een paar

r©

Adidas-sneakers samen worden voorgesteld. Gevraagde hoeveelheid

Aangeboden hoeveelheid

Prijs (€)

10,00

40,00

5 4

70,00

100,00

130,00

160,00

ke xe

2 Zet de punten uit op de grafiek en teken de curven.

Teken de assen op het lege kader.

—

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

—

Zet de punten uit.

—

Verbind de punten met een blauwe en een rode rechte lijn.

—

Benoem de curven.

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

—

r©

VA N

Vraag en aanbod van Adidas-sneakers

Evenwichtshoeveelheid en evenwichtsprijs

5.5

Waar de vraagcurve en de aanbodcurve elkaar snijden, is de markt in evenwicht. Vraag en

aanbod zijn dan gelijk. Bij dit snijpunt spreken we van de evenwichtshoeveelheid. In de tabel hierboven is het snijpunt of de evenwichtshoeveelheid 3 stuks en

ke xe

de evenwichtsprijs 100,00 euro. Symbolen

Net als bij wiskunde, gebruiken we in het vak economie symbolen. De q komt van ‘quantity’ (hoeveelheid). —

—

qv gevraagde hoeveelheid

qa aangeboden hoeveelheid

p prijs

—

qe evenwichtshoeveelheid

—

pe evenwichtsprijs

3 Kijk naar de grafiek die je bij vraag 1 hebt getekend. Trek een lijn vanuit het snijpunt naar

de evenwichtshoeveelheid en de evenwichtsprijs. 4 Na deze eerste vier stappen, weet je al meer over hoe de prijs van een product of dienst wordt bepaald.

Leg uit hoe de prijs op de markt tot stand komt.

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

—

STAP 5

Waardoor kan de vraag veranderen?

1 Er kunnen zich op de markt gebeurtenissen voordoen, waardoor de vraag naar een product toeneemt of

r©

VA N

afneemt. We hernemen het voorbeeld van de Nike-sneakers. Markeer telkens de juiste tendens.

1→ Als het inkomen van de consumenten stijgt, dan kopen of vragen ze meer / minder Nike-sneakers. 2→ Als er meer sporters zijn, dan worden er meer / minder Nike-sneakers gekocht of gevraagd.

3→ Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat Nike-sneakers de beste zijn. Hierdoor neemt de voorkeur van de consumenten voor Nike-sneakers toe. De consumenten gaan meer / minder Nike-sneakers kopen of vragen.

2 Als je de antwoorden van vraag 1 op een grafiek uittekent, dan zie je dat een toename van de vraag

gepaard gaat met een evenwijdige verschuiving van de vraagcurve naar rechts. Teken nu deze verschuiving van de vraagcurve.

—

Trek een pijl die de richting van de verschuiving aangeeft.

—

Noem de eerste vraagcurve V1 en de tweede vraagcurve V2.

ke xe

—

Vraag naar Nike-sneakers

180,00

160,00

THEMA 2 HOOFDSTUK 5 78

Prijs (€)

kij

140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00

Gevraagde hoeveelheid in aantal paar

3 De vraag kan ook op een andere manier veranderen. Kijk opnieuw naar het voorbeeld van de

Nike-sneakers en markeer telkens de juiste tendens. 1→ Als het inkomen van de consumenten daalt, dan kopen of vragen ze meer / minder Nike-sneakers.

3→ Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat Nike-sneakers schadelijk zijn, omdat er

2→ Als er minder sporters zijn, dan worden er meer / minder Nike-sneakers gekocht of gevraagd.

kankerverwekkende stoffen in zouden zitten. Hierdoor neemt de voorkeur van de consumenten voor

VA N

Nike-sneakers af. De consumenten gaan meer / minder Nike-sneakers kopen of vragen.

4 Als je de antwoorden van vraag 3 op een grafiek uittekent, dan zie je dat een afname van de vraag gepaard

gaat met een evenwijdige verschuiving van de vraagcurve naar links. Teken nu deze verschuiving van de vraagcurve.

—

Trek een pijl die de richting van de verschuiving aangeeft.

—

Noem de eerste vraagcurve V1 en de tweede vraagcurve V2.

r©

—

Vraag naar Nike-sneakers 180,00

160,00 120,00 100,00 80,00

Prijs (€)

140,00

40,00 20,00

60,00

ke xe

Gevraagde hoeveelheid in aantal paar

5 Verschillende factoren, zoals het inkomen, de bevolkingsgroep of de voorkeur, kunnen afnemen of

juist toenemen en zo de vraag beïnvloeden. Bekijk de samenvattende tabel. Daalt of stijgt de vraag?

kij

Factor

Inkomen

Bevolkingsaantal of bevolkingsgroep Voorkeur/interesse

Als de factor afneemt, dan …

Als de factor toeneemt, dan …

stijgt / daalt de vraag.

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

Markeer telkens het juiste antwoord.

STAP 6

Waardoor kan het aanbod veranderen?

1 Denk opnieuw aan het voorbeeld van de Nike-sneakers. Wat gebeurt er in de volgende situaties?

Markeer telkens de juiste tendens.

1→ Als er meer aanbieders van Nike-sneakers komen, dan worden er meer / minder Nike-sneakers

VA N

aangeboden of verkocht.

2→ Als de prijzen van de grondstoffen voor Nike-sneakers dalen, dan worden er meer / minder Nike-sneakers aangeboden of verkocht.

2 Als je de antwoorden van vraag 1 op een grafiek uittekent, dan zie je dat de toename van het aanbod

gepaard gaat met een evenwijdige verschuiving van de aanbodcurve naar rechts. Teken nu deze verschuiving van de aanbodcurve.

—

Trek een pijl die de richting van de verschuiving aangeeft.

—

Noem de eerste aanbodcurve A1 en de tweede

r©

—

aanbodcurve A2.

Aanbod van Nike-sneakers

180,00

160,00 120,00 100,00 80,00

ke xe

60,00

Prijs (€)

140,00

40,00 20,00

Aangeboden hoeveelheid in aantal paar

kij

3 Het aanbod kan ook op een andere manier veranderen. Denk aan het voorbeeld van de sneakers en

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

markeer telkens de juiste tendens.

1→ Als er veel aanbieders van sneakers failliet gaan, dan worden er meer / minder sneakers aangeboden of verkocht.

2→ Als de prijzen van de grondstoffen voor sneakers stijgen, dan worden er meer / minder sneakers aangeboden of verkocht.

4 Als je dat op een grafiek uittekent, dan zie je dat een afname van het aanbod gepaard gaat met

een evenwijdige verschuiving van de aanbodcurve naar links. —

Teken nu deze verschuiving van de aanbodcurve.

—

Trek een pijl die de richting van de verschuiving aangeeft.

—

Noem de eerste aanbodcurve A1 en de tweede

aanbodcurve A2.

180,00

VA N

Aanbod van Nike-sneakers

160,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0

r©

Prijs (€)

140,00

Aangeboden hoeveelheid in aantal paar

5 Verschillende factoren, zoals het aantal producenten of de prijs van grondstoffen, kunnen afnemen of

juist toenemen en zo het aanbod beïnvloeden. Bekijk de samenvattende tabel. Daalt of stijgt het aanbod?

Factor

Markeer telkens het juiste antwoord.

Aantal producenten

ke xe

Kosten voor het produceren/

Als de factor toeneemt, dan …

stijgt / daalt de vraag.

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

prijs grondstoffen

Als de factor afneemt, dan …

STAP 7

Welk effect heeft een verschuiving op de marktprijs?

1 De vraag en het aanbod van diensten en producten kan veranderen. In deze stap ontdekken we hoe

op de markt de marktprijs (pe) of evenwichtsprijs tot stand komt. Hoe beïnvloeden vraag en aanbod

de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid (qe)? Lees de krantenknipsels en voer de opdrachten uit.

VA N

a Teken bij elk krantenknipsel de situatie op de bijbehorende grafiek. b Benoem alle curven.

c Hoe veranderen de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid? Stijgen ze of dalen ze?

Markeer telkens het juiste antwoord.

r©

Doordat er meer huizen gebouwd worden door stimuli van de overheid, is er meer vraag naar staal en koper. Dat heeft invloed op de prijzen van de gebouwde huizen.

stijgt / daalt

ke xe

Situatie

Door het instorten van verschillende cobaltmijnen in Chili, is er minder aanbod van cobalt voor batterijen. Hierdoor zal de prijs van batterijen stijgen.

THEMA 2 HOOFDSTUK 5 82

stijgt / daalt

kij

Situatie

Door de sluiting van de restaurants tijdens de lockdown, was er minder vraag naar frieten. De aardappelboeren moesten hun prijzen verlagen om ze verkocht te krijgen.

Situatie

pe V

stijgt / daalt

VA N

stijgt / daalt

r©

Tesla is niet meer de enige grote producent van elektrische auto's. Er zijn verschillende concurrenten uit China aan het opkomen en ook Volvo en Volkswagen blijven niet achter.

m ke xe

stijgt / daalt

Situatie

2 Wat leid je af uit de krantenknipsels? Markeer telkens de juiste tendens.

1→ Wanneer de vraag naar een product stijgt, bijvoorbeeld wanneer er een nieuwe iPhone op de dat product. Dit betekent dat er minder producten beschikbaar zijn voor meer vragers. Daardoor zullen mensen tegen elkaar opbieden en dus zal de prijs stijgen / dalen. 2→ Wanneer er een nieuwe iPhone op de markt is, wordt de vorige versie minder populair. Daardoor zullen meer / minder mensen dat model kopen. De vraag stijgt / daalt dus. Omdat de verkopers het oude model niet verkocht krijgen, doen ze de prijs stijgen / dalen.

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

markt komt, willen meer / minder consumenten

de prijs.

2→ Wanneer de vraag daalt,

de prijs.

3→ Wanneer het aanbod stijgt,

de prijs.

4→ Wanneer het aanbod daalt,

de prijs.

Prijszetting

VA N

1→ Wanneer de vraag stijgt,

3 Vul de verbanden aan.

5.6

Zoals je merkt, komt de prijs van een product tot stand door de vraag naar en het aanbod van

r©

dat product. Dit principe werkt zo op elke markt.

4 Denk aan de markt van de tweedehandsgames in de Intro. Wat zal er gebeuren met de prijs van een game

als er naast Jolien nog veel andere concurrenten opdagen en ook hun games aanbieden?

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

ke xe

Eureka!

VA N

“Kun jij zelf bepalen hoeveel euro je wilt geven aan nieuwe schoenen? Of is het enkel de verkoper die de prijs kan bepalen?”

Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

Forum

Wat denk je nu? Lees de vragen en licht je antwoord toe met minstens één argument. Vragen 1

Stel dat jij schoenen gaat kopen, betaal je dan liever een hoge of een lage prijs?

r©

Stel dat jij je broeken die je vorig jaar gekocht hebt, nu wilt verkopen via Vinted, vraag je dan liever een hoge of een lage prijs?

Stel dat je vakantiewerk deed en je verdiende goed, zou je dan sneller en vaker sneakers of iets anders kopen?

Wat zou er gebeuren met de prijs van elektrische wagens, als er tientallen producenten

ke xe

bijkwamen?

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

→ Kennisclip

Synthese Markt

5.1

Net zoals de gekende wekelijkse markt in je buurt wordt de term ‘markt’ in de economie gebruikt voor de plaats

waar vragers (kopers) en aanbieders (verkopers) elkaar ontmoeten.

Vragers en vraagcurve

5.2

5.4

De vragers of consumenten laten zich beïnvloeden door de prijs. Ze zijn bereid een bepaalde prijs te betalen

VA N

wanneer die in overeenstemming is met de kwaliteit. Zo niet, zullen ze snel overstappen naar de concurrent. Hoe hoger de prijs van het product, hoe lager de gevraagde hoeveelheid (qv) van de consumenten. Omgekeerd geldt uiteraard: hoe lager de prijs, hoe groter de gevraagde hoeveelheid. De vraagcurve geeft de vraag van de consumenten op de markt weer.

Aanbieders en aanbodcurve

5.3

De aanbieders of producenten produceren op basis van de bestellingen die ze gemiddeld binnenkrijgen.

Ze zorgen ervoor dat de prijs die ze voor hun product vragen, hun kosten voor de productiefactoren kan dekken.

r©

Hoe hoger de prijs, hoe meer winst de producenten kunnen maken. Bij een hogere prijs zullen ze dan ook meer willen aanbieden en zal de aangeboden hoeveelheid (qa) stijgen. Hoe lager de prijs, hoe minder ze zullen

aanbieden. De aanbodcurve geeft het aanbod van de producenten op de markt weer.

Evenwichtshoeveelheid en evenwichtsprijs

5.5

Op de markt komt dan de evenwichtsprijs of marktprijs (pe) tot stand. Bij die evenwichtsprijs hoort ook

Prijszetting

de evenwichtshoeveelheid (qe). Het is bij de evenwichtsprijs dat qa en qv gelijk zijn.

5.6

Zoals je merkt, komt de prijs van een product tot stand door de vraag naar en het aanbod van dat product.

Dat noemen we de prijszetting. Dit principe werkt zo op elke markt. Er zijn bepaalde externe oorzaken die de vraag kunnen beïnvloeden en een verschuiving van de vraagcurve tot gevolg hebben. Die oorzaken zijn bijvoorbeeld: een wijziging van het inkomen;

—

een wijziging in de voorkeur van de consument voor een dienst of product;

—

een wijziging in het aantal consumenten.

ke xe

—

Verschuiven van de curve

Als er een toename is bij een van de factoren, zal de vraagcurve naar rechts verschuiven. Is er een afname, dan zal de curve naar links verschuiven.

kij

Er zijn ook factoren die het aanbod beïnvloeden en dus de aanbodcurve doen verschuiven. Zo kan: er een wijziging zijn van het aantal producenten;

—

er een technologische vernieuwing zijn (in de productiemethode bijvoorbeeld);

—

de kostprijs voor het produceren (en verkopen) veranderen.

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

—

Bij de eerste twee factoren zal een toename de aanbodcurve naar rechts doen verschuiven. Het aanbod zal dus toenemen. Maar als de kostprijs toeneemt, wordt het wel duurder om te produceren en zal de producent minder aanbieden.

5.4

Omgekeerd geldt dat bij een afname van de eerste twee factoren de aanbodcurve naar links verschuift en het aanbod afneemt. Wanneer de kostprijs daalt en het produceren goedkoper wordt, zal het aanbod toenemen en de curve naar rechts verschuiven. In het vraag- en aanbodschema zal dan, door de verschuivingen, ook de prijs veranderen. In welke mate de prijs verandert, is niet altijd correct te bepalen. Er zijn namelijk verschillende factoren die tegelijk op de vraag en

het aanbod kunnen inspelen.

VA N

Bordschema

producenten

X-as: aangeboden hoeveelheid

aanbodcurve

Y-as: prijs

vragers

X-as: gevraagde hoeveelheid

r©

aanbieders

consumenten

markt

toename aanbod: prijs daalt afname aanbod: prijs stijgt

vraagcurve

evenwichtshoeveelheid qa = qv

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

ke xe

afname vraag: prijs daalt

marktevenwicht

toename vraag: prijs stijgt

evenwichtsprijs

Y-as: prijs

r©

ke xe

kij

VA N

Frame - MEAV - Economische vorming dubbele finaliteit - inkijkexemplaar

Articles inside

Stap 6 Waardoor kan het aanbod veranderen?

Stap 5 Waardoor kan de vraag veranderen?

Eureka

Breinbreker Kun jij zelf bepalen hoeveel euro je wilt geven aan nieuwe schoenen? Of is het enkel de verkoper die de prijs kan bepalen?

Stap 1 Wat zegt het arbeidsrecht over een arbeidsovereenkomst?

Stap 2 Wat is een verkoop op afbetaling?

Stap 5 Waar kun je terecht voor advies en bescherming?

Stap 1 Wat is een verzekering?

Eureka

Synthese

Stap 3 Houd ik wel voldoende rekening met het budget van mijn ouders?

op het prijslabel staat? En wanneer is een smartphone eigendom en wanneer bezit?