Ngjarje Javore
Javore KOHA
ISSN 1800-5969
Podgoricë e enjte, 15 maj 2014 Viti XIII / Numër 615 Çmimi 0,50
www.kohajavore.co.me
Shënohet 9 Maji – Dita e Evropës
Intervistë EK SK LU ZI V E me futbollistin shqiptar Lorik Cana
Kombëtarja është krenaria ime
2
e enjte, 15 maj 2014
Javore KOHA
Javore KOHA
Javore KOHA
Përmbajtje
Zgjedhjet lokale në komunat Plavë dhe Guci
Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen
3 Javore KOHA
Mediat në gjuhën shqipe në Mal të Zi fq 16
Vajza nga Shkodra konkurron për “Miss Universe Canada”
F. Shkreli:
Mesazh i ndjenjave miqësore
e enjte, 15 maj 2014
A. Salaj:
fq 5
fq 6
fq 20
I. Doda:
Diana Avdiu, kukull kineze
Gjuha e harruar
Themelues: Kuvendi i Republikës së Malit të Zi
Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. Botues: SHAGBG „Pobjeda” Drejtor ekzekutiv: Lav Lajoviq Redaktor përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi: Fahrudin Gjokaj (redaktor teknik) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Bulevar revolucije 15, Podgoricë Telefon & fax: 078/110-578 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.co.me
Përmbajtje
fq 8
fq 21
Dita Botërore e Nënës
Gj. Gjonlekaj:
Piramida e Kadaresë në Amerikë fq 10
fq 25
L. Sinishtaj:
Përfundoi me sukses turneu “Cungu Open 2014”
Dita e Librit, dhe letërsia shqipe në Mal të Zi fq 12
fq 24
Ne hap me Kohen
4 Javore KOHA
Ngjarje javore
e enjte, 15 maj 2014
Ngjarje javore
e enjte, 15 maj 2014
Në zgjedhjet lokale në komunat Plavë dhe Guci
5 Javore KOHA
Një koalicion dhe shtatë parti në Plavë dhe dy koalicione e tri parti në Guci Horizonti i Ri shënoi 9 Majin – Ditën e Evropës
Pjesëmarrësit u informuan mbi proceset integruese Ulqin - Organizata e Shoqërisë Civile “Horizonti i Ri“ nga Ulqini shënoi të premten 9 Majin – Ditën e Evropës. Veprimtaria u organizua në kuadër të projektit “Evropa për të rinj”, të mbështetur nga Komisioni për ndarjen e mjeteve nga lojërat e fatit i Qeverisë së Malit të Zi. Në shënimin e kësaj dite morën pjesë shumë të rinj nga shkollat e mesme të Ulqinit, zyrtarë të administratës vendore dhe institucioneve publike, aktivistë të shoqërisë civile, qytetarë etj. Të pranishmit patën mundësi të marrin informacione të ndryshme mbi procesin e integrimit të Malit të Zi në Bash-
kimin Evropian përmes fletëpalosjeve e broshurave të ekspozuara në stendat përpara ndërtesës së Komunës së Ulqinit. Përveç kësaj, pjesëmarrësit patën mundësi që të japin edhe mesazhet, qëndrimet dhe vlerësimet e veta në formë të shkruar, lidhur me procesin e integrimit dhe BE-në në përgjithësi. Mbështetje të veçantë në realizimin e këtij aktiviteti ka dhënë Ministria e Punëve të Jashtme dhe e Integrimit Evropian. Projekti “Evropa për të rinj” ka për qëllim sensibilizimin e të rinjve për çështjet e integrimeve evropiane, në nivelin lokal dhe atë shtetëror, zhvillimin
e shkathtësive të tyre ndërkulturore dhe të komunikimit për qytetarinë demokratike, si dhe inkurajimin e të rinjve për ndërmarrjen e aksioneve konkrete në mbrojtjen e parimeve të demokracisë lokale. 9 Maji – Dita e Evropës përkujton datën në të cilën në vitin 1950 janë hedhur themelet e integrimit evropian nga politikani francez Robert Shuman. Nga viti 1986, Dita e Evropës kremtohet zyrtarisht në shtetet anëtare të Bashkimit Evropian si dhe në ato vende të cilat janë në prag të hyrjes në BE ose kanë filluar negociatat për anëtarësim. (Kohapress)
Plavë/Guci – Në zgjedhjet lokale që do të mbahen më 25 maj 2014 në Komunën e Plavës për 31 këshilltarë sa do të ketë Kuvendi i Komunës në mandatin e ri do të garojnë një koalicion “Forca – UDSH së bashku” dhe shtatë parti politike të pavarura: Fronti Demokratik – Miodrag Llekiq, Lidhja Demokratike në Mal të Zi, Për Plavën Evropiane – Millo Gjukanoviq, Partia Socialdemokrate “PSD Plavë – Zgjedhje e pastër”, Iniciativa Qytetare “Ibër Hoti” Plavë, Partia Socialiste Popullore “PSP Rini, mençuri – trimëri” dhe Partia Boshnjake. Nga subjektet politike kombëtare shqiptare në koalicion parazgjedhor janë Forca e Re Demokratike dhe Unioni
Demokratik i Shqiptarëve. Kryesuese e kësaj liste është Vera Hakaj, kryetare e Forcës, dega në Plavë, kurse pas saj është Sylë Rugova, anëtar i kryesisë së UDSH-së. Listën e kandidatëve për këshilltarë të LD në MZ e kryeson Tahir Gjonbalaj, kurse në subjektin e ri të posa formuar politik Iniciativa Qytetare “Ibër Hoti” Plavë, kryesues i listës është Ibër Hoti. Ndërkaq, në zgjedhjet lokale në Komunën e Gucisë për 30 këshilltarë sa do të numërojë Kuvendi Komunal do të garojnë dy koalicione parazgjedhore: “Të bashkuar për Gucinë - Partia Demokratike e Socialistëve – Partia Boshnjake – Partia Socialdemokrate
(PDS – PB – PSD)” dhe “Koalicioni për Gucinë – dr. Rusmin Llalliçiq (Partia për Gucinë – Partia Socialiste Popullore – Partia Liberale)”, ndërkaq tri partitë e pavarura janë subjekte politike kombëtare shqiptare, Unioni Demokratik i Shqiptarëve, Lidhja Demokratike në Mal të Zi dhe Aleanca Shqiptare, subjekt i ri i posa formuar. Kryesues i listës së UDSH-së është Fadil Ulaj, kryetar i kësaj partie, dega në Guci, i listës së LD në MZ-së Bujar Hasangjekaj, kryetar i këtij subjekti politik, dega në Guci, dhe i Aleancës Shqiptare kryesues i listës është Luan Balidemaj, kryetar i kësaj partie të posa formuar. Shaban Hasangjekaj
6 Javore KOHA
e enjte, 15 maj 2014
Vështrime & Opinione
Vështrime & Opinione
e enjte, 15 maj 2014
7 Javore KOHA
Faqe nga historia e marrëdhënjeve amerikano-shqiptare
Mesazh i ndjenjave miqësore Ç’prej Konferencës së Versajës më 1919, kur Presidenti Woodrow Wilson mori përsipër duke treguar interesimin e tij personal për ri-vendosjen e një Shqipërie të pavarur, Qeveria e Shteteve e të Bashkuara ka mbështetur përpjekjet e patriotëve Shqiptarë
Për Koha Javore: Frank Shkreli / Nju Jork
Ishte 13 maji i vitit 1951. Lufta e dytë Botërore kishte marrë fund më 1945. Por Lufta e Ftohtë që filloi menjëherë pas mbarimit të Luftës së dytë botërore ishte në ashpërsim e sipër midis dy blloqeve kundërshtare -- Perëndimit demokratik të udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara dhe Lindjes komuniste të udhëhequr nga Bashkimi Sovjetik. Ishte një luftë kjo që zhvillohej në të gjitha sferat e jetës, përfshirë edhe median. Në këtë frymë acarimesh dhe kërcënimesh në marrëdhënjet ndërkombëtare, mosbesimi midis palëve ishte i thellë. Pjesë e kësaj lufte ishte edhe roli i medias, sidomos i radio transmetimeve ndërkombëtare të kohës, të cilat përcillnin programet përtej oqeaneve, fillimisht, kryesisht nepërmjet valëve të shkurtëra. Në këtë atmosferë tensionesh, më 13 Maj, 1951 rifillon radio transmetimet edhe Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe, transmetime të cilat kishin filluar më 1943, por që ishin ndëprerë më 1945. Ishte ky një rifillim i shërbimit shqip të VOA – 70-vjetori i të cilit u festua vitin që kaloi -- i cili qe inaugurua me një mesazh të posaçëm drejtuar popullit shqiptar nga Sekretari amerikan i Shtetit në atë kohë, Dean Acheson. Ishte ky një mesazh i ngrohtë i cili ritheksonte miqësinë tradicionale dhe të herëshme midis popullit amerikan dhe popullit shqiptar, mesazh ky i cili përsëritej shpesh, pothuaj çdo vit, nga zyrtarë të lartë amerikanë, megjithë vrerin anti-amerikan që vinte nga regjimi komunist i Enver Hoxhës. Mesazhi i Dean
Acheson-it më ra në dorë nga miku im Albert Lulushi, i cili e kishte zbuluar atë në arkivat amerikane ndërsa po bënte hulumtime për librin e tij me titull, “Operation Valuable Fiend”, ose në shqip, “Operacioni kundërshtari i dobishëm”, i cili do botohet muajin që vjen. Megjithëse ishte kulmi i Luftës së Ftohtë, mesazhi i ish-Sekretarit amerikan të Shtetit, Dean Acheson, për nga theksi i miqësisë amerikano-shqiptare, nuk ndryshon as nga deklaratat e mëparshme as nga ato të ditëve të sotme të zyrtarëve amerikane, gjë që le të nënkuptohet se Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë pasur dhe kanë vazhduar të kenë një politikë pro-shqiptare, konsekuente megjithë armiqësinë e regjimit komunist të Tiranës, për pothuaj një gjysëm shekulli ndaj Shteteve të Bashkuara. Andaj ia vlenë të sillet në vëmendjen e lexuesit në këtë përvjetor të kësaj deklarate që ishte bërë në kulmin e periudhës më të errët, të marrëdhënjeve midis dy vendeve. Pason mesazhi i Dean Acheson drejtuar popullit shqiptar me rastin e rifillimit të transmetimeve të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, me 13 Maj, 1951. “Është një kënaqsi e madhe për mua që me këtë rast t’i dërgoj një mesazh popullit Shqiptar në emër të Qeverisë dhe të popullit të Shteteve të Bashkuara. Me rihapjen e programeve të Zërit të Amerikës në gjuhën Shqipe, Qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe populli amerikan edhe njëherë shprehin interesimin e tyre tradicional për popullin shqiptar. Lidhja midis
nesh, po ripohohet; miqësia e jonë e herëshme do të marrë fuqi dhe rëndësi të re. Kjo miqësi është një rezultat i natyrshëm i identifikimit të Shteteve të Bashkuara me përpjekjet e popullit shqiptar për liri dhe pavarësi. Gjatë viteve, Shtetet e Bashkuara dhe populli amerikan i kanë konsideruar këto përpjekje me simpati dhe mbështetje, duke ditur se ato pasqyrojnë aspiratat e juaja të vërteta. Ç’prej Konferencës së Versajës më 1919, kur Presidenti Woodrow Wilson mori përsipër duke treguar interesimin e tij personal për ri-vendosjen e një Shqipërie të pavarur, Qeveria e Shteteve e të Bashkuara ka mbështetur përpjekjet e patriotëve Shqiptarë.
Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„
Gjatë periudhës midis dy luftërave botërore, Shtetet e Bashkuara kanë zhvilluar marrëdhënje të ngushta dhe miqësore me popullin Shqiptar. Shtetet e Bashkuara kanë inkurajuar institucionet humanitare dhe arsimore private, siç janë Kryqi i Kuq Ndërkombëtar për të Rinjtë, Fondacioni për Lindjen e Afërt dhe Fondacioni Rockefeller, për të ndihmuar shqiptarët në përpjekjet e tyre në themelimin dhe në zhvillimin e institucioneve të veta. Shtetet e Bashkuara ishin të parat nga fuqitë aleate të Luftës së Dytë Botërore, të cilat bënë deklaratën e parë zyrtare për rivendosjen e një Shqipërie të lirë, duke deklaruar se një gjë e tillë ishte në përputhje me parimet e Kartës së At-
lantikut. Por kjo tani është pjesë e historisë, e së kaluarës suaj. Tani e tutje, Zëri i Amerikës do t’u flasë juve mbi të tashmen dhe mbi të adhmen. Tani për tani, ju e dini më mirë se unë se shpresat e juaja për një vend të lirë dhe sovran, nuk janë realizuar. Me qëllim për t’u ndihmuar që të realizoni një të ardhme për veten tuaj, si një vend i lirë dhe i pavarur dhe anëtar i komunitetit të kombeve, Shtetet e Bashkuara, nepërmjet kësaj radioje do ju sjellë mjetet ose instrumentet për të gjykuar dhe vlerësuar gjërat -- dmth, faktet. Zëri i Amerikës do ju sjellë atë që u është mohuar për një kohë të gjatë -- të vërtetën nga bota e lirë. Me këtë rast, Qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe populli amerikan u dërgojnë përshëndetjet e tyre dhe Zëri i Amerikës u dëshiron mirëseardhjen në radhët e dëgjuesve të tij.” Ky mesazh nga ish-Sekretari amerikan i Shtetit, Dean Acheson pasqyron ndjenjat miqësore, simpatinë dhe mirëkuptimin që Shtetet e Bashkuara dhe populli amerikan kanë treguar gjatë dekadave për aspiratat e kombit shqiptar për një ekzistencë kombëtare të lirë dhe të pavarur. Janë këto aspirata të ngulitura thellë në traditën dhe psikozën amerikane, por njëkohësisht janë edhe pjesë e idealeve universale për liri e demokraci dhe njëherazi janë edhe burimi i qytetërimit perëndimor të shqiptarëve. Andaj, gjatë dekadave të regjimit komunist në Shqipëri, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre perëndimorë, pritshin me ankth dhe me shpresë ditën kur Shqipëria dhe
kombi shqiptar do të jetonte në liri, i zoti dhe i lirë për të vendosur vet fatin e tij. Por fatkeqsisht, ndaj këtyre deklaratave miqësore, nuk kishte asnjë inkurajim për normalizimin e marrëdhënjeve shqiptaro-amerikane nga qeveria komuniste shqiptare e asaj kohe. Përkundrazi, vihej re se pas deklaratave miqësore për popullin shqiptar nga Shtetet e Bashkuara, propaganda anti-amerikane nga regjimi enverist sa vinte e ashpërsohej si për nga cilësia e inatit ashtu edhe nga niveli i urrejtjes ndaj Amerikës. Por sidoqoftë, Shqipëria dhe Shqiptarët sot janë ndër popujt më pro-amerikanë, ashtuqë më në fund, vizioni i Dean Acheson-it më 1951 -- për “një Shqipëri të lirë e të pavarur, anëtare e komunitetit të kombeve”, sot anëtare e NATO-s -- është bërë realitet dhe roli që ka luajtur Zëri i Amerikës në realizimin e këtij vizioni ishte i konsiderueshëm, sepse sipas Dean Achesonit, VOA gjatë 70-vjetë histori, u solli shqiptarëve të vërtetën dhe faktet, si mjetet dhe instrumentet e nevojshme për të vlerësuar dhe gjykuar drejtë.
Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„
8 Javore KOHA
e enjte, 15 maj 2014
Opinione & Vështrime
Opinione & Vështrime
Pozita e gjuhës shqipe në komunën e Tivarit
e enjte, 15 maj 2014
9 Javore KOHA
Shqipja me përkthyes u përdor në Tivar në ndonjë proces gjyqësor kundër ndonjë të pandehuri, apo grupi shqiptar, siç ishte gjykimi politik i pesë krajanëve të akuzuar dhe të dënuar pa bazë në vitin 1986
Foto: f.gjokaj
Gjuha e harruar Mr.Ismail Doda
Në qytetin e Tivarit,ajo pjesë ,sado e vogël e popullatës shqiptare që arriti t’i përballojë pushtimet e njëpasnjëshme në të kaluarën dhe nuk u tjetërsua,në vijim e ruajti gjuhën përmes përdorimit aktiv ,pa ndërprerje dhe me qëndrushmëri ,në shtëpi dhe shoqeri,duke e dëshmuar edhe në onomastikën dhe kulturën popullore ,edhe si krijues i tyre.Këta përbërës kryesorë dhe të pandarë lanë gjurmë dhe deri në ditët tona e mbajtën gjallë. Edhe sekretarët nga Tivari me bashkëkombësit shqiptarë nga Ulqini,Drishti dhe Pulti,gjithsej 20 nga 24 sa kishte Raguza më 1349,bënim përpjekje që t’i jepnin sa më saktë fjalët fjalët shqipe,mbase duke ndjekur një traditë
të shkrimit të gjuhës së tyre në administratën e kohës që korrespondencën e bënin në latinishte apo në ndonjë gjuhë tjetër që përdorej në administratë. Statusi i pazgjidhur - gjuhës shqipe ia shton vështirësitë dhe padrejtësitë, ngase nuk përfshihet në administratën e komunës. Me nenin 15, paragrafi 1 të Statutit të Komunës së Tivarit,të vitit 1970,qytetarët,pjesëtarët të kombësisë shqiptare,kishin të drejtë që në gjuhën amtare t’i drejtoheshin Kuvendit,organeve të tij,ndërmarrjeve dhe të gjitha subjekteve të cilat kryenin autorizime publike.Edhe sipas nenit 9,paragrafi 3 i Kushtetutës së Malit të Zi,të vitit 1992,në komunat ku shu-
micën ose një pjesë të rëndësishmë të popullatës e përbëjnë pjesëtarët e grupeve nacionale dhe etnike në përdorim zyrtar janë edhe gjuhët dhe alfabetet e tyre.Mirëpo një zbatim i tillë nuk u mundësua kurrë në Tivar. Ky fakt dëshmon synimin e epërsisë së gjuhës zyrtare përballë asaj të popullatës shqiptare,mohimin e të drejtës elementare ,ku,siç shprehet Gjovalin Shkurtaj,gjuha e pakicës konsiderohet në mënyrë të pashpallur si më e ulët. Kjo shpërfillje gjuhësore në aspektin etnolinguistik njëjtësohet edhe me shpërfilljen shoqërore të bartësve të saj me pasoja të dëmshme Shqipja me përkthyes u përdor në Tivar në ndonjë proces gjyqësor kundër
Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„
ndonjë të pandehuri, apo grupi shqiptar, siç ishte gjykimi politik i pesë krajanëve të akuzuar dhe të dënuar pa bazë në vitin 1986. Me nenin 4, paragrafi 1 Statutit të Komunës së Tivarit të vitit 1992, e drejta e zbatimit të dygjuhësisë iu sigurohej zonave me pakicë kombëtare shqiptare. Ajo u zbatua vetëm në Bashkësinë Vendore të Krajës, institucionit të shkallës më të ulët vetëqeverisëse dhe në shkollën e këtueshme fillore, por jo edhe në Anën e Sipërme të saj-Shestan, Pelink e Goranë. Këto dy të fundit i takojnë BV Mërkotit (Mërkoj(j)jevici). Mirëpo administrata dygjuhëshe kurrë nuk është lejuar dhe spo lejohet të zbatohet tek Mjesna Kancelarija (Zyra e Vendit) Os-
tros , si degë e administratës së komunës së Tivarit. Edhe pse përdoren formularët dygjuhësh, nëpunësi i gjendjes civile, sipas ligjit nuk guxon ti plotësojë në dy gjuhë, pra edhe në shqip. Në fillim të dokumentit:Certifikatë lindjeje, përpiluar nga Qendra, shënohet: Crna Gora / Mali i Zi. Por tek: Opština / Komuna, shkruhet: Bar- MK (Mjesna kancelarija) Ostros. Emri i dokumentit – Izvod iz Matične knjige rođenih, është përkthyer me gabime: çertifikat, në vend se: certifikatë e të lindurve, për të lindurve. Në rubrikat: Mjesto rođenja/ Vendi i lindjes; Prebivalište i adresa stana / Vendbanimi dhe adresa e banesës, plotësohen: ARBNEŠ- BAR, në vend që të jepet në shqip: ARBNESH- TIVAR, siç
i quan populli shqiptar. Edhe regjistrimet e mëvonshme edhe shënimet në këto dokumenete shruhen në gjuhen zyrtare. Në rubrikën: U / Në, shënohet Ostrosu, në vend që edhe: Ostros dhe vërtetohet me vulën njëgjuhëshe. Në pasaportat biometrike të qytetarëve shqiptarë të Komunës së Tivarit, që filluan të lëshohen nga viti 2008, përveç emrit dhe mbiemrit origjinal ( edhe ata të ndryshuar dhe të përmirësuar me lutje, në rrugë ligjore më parë), s’ shkruhet në gjuhen shqipe as i vetmi shënim si p.sh.te : Organ izdanja ( Organi që e lëshoi) PJ ( Područna jedinica= Njësia e zonës) Bar. Ky shënim ashtu figuron edhe tek Letërnjoftimi, që sipas kërkesës së palës lëshohet në dy gjuhë.
Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„
10 Javore KOHA
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
L e tër s i
11 Javore KOHA
Piramida e Kadaresë në Amerikë Veprat letrare të shkrimtarit shqiptar Ismail Kadare janë botuar në Shtetet e Bashkuara më shumë se të asnjë autori tjetër ballkanik. Zoti Kadare u bë i njohur në Europë që në vitin 1963, pas botimit të “Gjeneralit të ushtrisë së vdekur”. Pavarësisht se veprat e tij ende nuk ishin botuar në Amerikë, disa revista letrare amerikane botonin shkrime për veprimtarinë e tij letrare Për Koha Javgore:
Gjekë Gjonlekaj / New York
Në vitet ‘80 Shtëpia Botuese ”New Amsterdam” në New York botoi “Gjeneralin e ushtrisë së vdekur”, ”Kronikën në gurë” dhe “Prillin e thyer”. Të tri këto vepra u pritën mirë nga lexuesit dhe kritika letrare amerikane. Për këto vepra bënë komente autor të njohur amerikanë siç ishte John Updike dhe të tjerë. Ata botuan reçensione në gazetat e revistat më të njohura të Amerikës. Për shqiptarët e Amerikës këto vlerësime ishin kënaqësi e jashtëzakonshme. Dashamirët e kulturës shiqptare ishin të lumtur që shkrimtari i tyre po nderohej aq shumë në këtë oqean të madh të kulturës dhe artit botëror. Shqiptarët e Amerikës ishin krenar për Ismail Kadarenë njësoj si për John Belushin dhe Nënën Tereze. Ky emër ishte përmendur shumë herë në shtypin euroamerikan për Çmimin Nobël dhe kjo i bënte shqiptarët e Amerikës edhe më kurioz. Në vitet ‘80 vendosëm lidhje me Shtepinë Botuese ”Amsterdam Press”. Pronarët e kësaj Shtëpie ishin shumë entuziastë për sukseset e Ismail Kadaresë në Shtetet e Bashkuara dhe kërkonin që veprat e tij të shpërndaheshin sa më shumë, sidomos në Komunitetin amerikano-shqiptar, duke pohuar se nga veprat e tij ata do të mësonin shumë për kulturën dhe historinë e tyre të origjinës kombëtare. Interesimi i lexuesit amerikan për veprimtarinë letrare të Ismail Kadaresë po shtohej dita-ditës. Ata kishin mësuar për veprat e tij nga botimet e shumta në gjuhët evropiane. Letërsia shqiptare ishte krejtësisht e panjohur në Shtetet e Bashkuara deri kur u botuan veprat e Ismail Kadaresë. Deri atëherë bibliotekat amerikane nuk kishin asnjë
vepër letrare anglisht të ndonjë autori të njohur shqiptar. Botimi i veprave të Isamil Kadaresë në këtë kontinent zgjoi kureshtjen e shumë amerikanëve për Shqipërinë para rënjes së Diktaturës. Botimi dhe ribotimi i veprave letrare të shkrimtarit tonë të madh u pa si një punë e domosdoshme në Shtetet e Bashkuara dhe këtë mision e mori përsipër Shtëpia Botuese “Arcade Publishing” në New York. Pronari i “Arcade Publishing”, Dick Seaver, ishte shumë i njohur në fushën e botimeve letrare. Ai vepronte në 5 Avenue në Manhattan dhe, pas disa vitesh, kaloi në qendrën e
financave amerikane Wall Street. Atje u mbështet nga specialistët e botimeve, siç ishte Andrew Wiley. Ata botuan një mori veprash letrare të Ismail Kadaresë dhe të gjitha u vlerësuan lartë nga kritika letrare amerikane. Në prill të vitit 1996 “Arcade Publishing” nxori nga botimi në gjuhën angleze veprën e Kadaresë “Piramida”, për të cilën u botuan reçenzione mbase edhe më shumë se për veprat tjera. Propozimin tim për promovinin e “Piramidës” në New York çifti Seaver e pranoi me shumë dëshirë. Misioni i Shqipërisë pranë Kombeve të Bashkuara mori
përsipër gjithë organzimin, por asnjë përgjegjësi finaciare, bile ramë dakord që të gjitha kontributet për këtë promovim të dërgohen pranë Misionit të Shqipërisë me një shënim të veçantë “për promovimin e Kadaresë”. Në këtë rast, nuk ishte nevoja për ndonjë propagandë të madhe, sepse të gjithë shqiptaro-amerikanët me të cilët biseduam u treguan të gatshëm dhe bujarë për realizimin e kësaj vepre. Ambasadori i Shqipërisë pranë OKB, Pëllumb Kulla, u kishte bërë ftesa shumë diplomatëve pranë kësaj Organizate për pjesëmarrje në këtë promovim,
bile, për të zgjuar edhe më shumë interesimin e tyre, ua kishte dhuruar nga një kopje të kësaj vepre, që ishin blerë nga Shtëpia Botuese me fondet e kësaj fushate. Promovimi i “Piramidës” u bë më 18 shtator të vitit 1996 në aneksin special dhe më të lartë (penthouse) në Rihga Royal Hotel, në West 54 Street. Ismail dhe Helena Kadare kishin ardhur enkas nga Parisi për këtë ngjarje të madhe kulturore. Aty ishin të pranishëm disa personalitete të kulturës amerikane, një numër i dukshëm ambasadorësh nga Kombet e Bashkuara dhe shumë
shqiptaro-amerikanë. Ceremoninë e promovimit e hapi Pëllumb Kulla. Pas tij e mori fjalën ambasadori i Francës në Kombet e Bashkuara. Ai tha se ishte shumë i lumtur për pjesëmarrjen në këtë promovim, aq më tepër kur shkrimtari Ismail Kadare ishte qytetar i Parisit dhe anëtar i Akademisë franceze. Folën edhe disa të tjerë dhe në fund e mori fjalën autori i “Piramidës”, i cili përgjegj çdo pyetjeje që ju bë nga të pranishmit. Pas promovimit, që mori fund në ora 9 të mbrëmjes, shumica shkuan për të kaluar disa orë argëtuese në restorantin e mirënjohur “Bruno”, të pronarit Sh.Selimaj. Amerikanët e pranishëm në këtë lokal luksoz ishin kurioz për respektin që shqiptarët tregonin për autorin e tyre. Një burrë i moshuar dhe shumë elegant e pyeti zotin Selimaj se kush ishte ky njeri. Ai iu përgjegj se ishte një shkrimtar shqiptar shumë i njohur, sidomos në Evropë. Ai kërkoi të bisedonte me Kadarenë, gjë që ky e pranoi me gjithë dëshirë. Ky zotëri i moshuar i tha Kadaresë se kishte qenë avokati i Erenst Heminguejt. Kur dëgjoi fjalët e tij, zoti Kadare u gëzua shumë. Biseda mori hov edhe më tepër kur Kadare tha se në moshë shumë të re kishte përkthyer në gjuhën shqipe veprën “Plaku dhe Deti” të këtij nobelistit amerikan. Avokati i Heminguejt dhe Kadare biseduan gjatë për jetën dhe veprën e këtij shkrimtari gjenial. Ishin të shumtë ata që kontribuan për suksesin e këtij promovimi por, në mënyrë të veçantë, ish sekretari i parë i Misionit të Shqipërisë pranë OKB, zoti Sokol Kondi, punoi me një përkushtim të veçantë dhe, sot e kësaj dite, e kujtoj me respekt për angazhimin dhe punën e tij të sinqertë.
12 Javore KOHA
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
13 Javore KOHA
Promovimi i librit
Dita e Librit, dhe letërsia shqipe në Mal të Zi Libri gjithmonë ka qenë dhe është këshilltari më i mirë i njeriut, ai të mundëson njohjen e shumë botëve, të njeh me copëza historish dhe ndjenjash njerëzore. Ideja e përkujtimit të Ditës së Librit e ka zanafillën e vet në Spanjë, në zonën e Katalonjës, ku atij që blinte një libër i dhurohej edhe një trëndafil Liridona Sinishtaj
23 prilli është një datë simbolike për letërsinë botërore, pasi në këtë datë në vitin 1616 vdiqën Servantes, Shekspiri, e nga ky vit padyshim që prilli do të kujtohet edhe si muaji kur vdiq nobelisti kolumbian Gabriel Garsia Markes, mjeshtri i letërsisë së realizmit magjik. 23 prilli është shpallur si Dita Botërore e Librit më 15 nëntor të 1995, me një rezolutë të UNESCO-s, pasi u morën në konsideratë faktet se libri ka qenë, historikisht, mjeti më i fuqishëm i dijes, rritjes intelektuale dhe shpirtërore të njeriu, ruajtjes dhe shkëmbimëve kulturore. Pra, kjo datë domethënëse për letërsinë është vendosur për t’i bërë homazh botëror librit dhe autorëve të tij. Për të nxitur të rinjtë që të zbulojnë kënaqësinë e të lexuarit, për të kujtuar kontributin e pazëvendësueshëm që kanë dhënë shkrimtarët për zhvillimet kulturore, sepse kur të gjithë heshtin ata ‘’flasin’’. Me sa dimë kjo është hera e parë që festohet dita e librit në Tuz, kjo padyshim është kënaqësi që si të gjitha vendet kujtojmë simbolikisht këtë ditë. Gjithmonë ditët e shënuara na shërbejnë për reflektime, prandaj kur mendojmë për gjendjen e librit shqip sot tek ne e dimë se a mungesë librash që janë të përfshirë në planet mësimore. Nuk njihen e as lexohen autorët e pas vitëve 90-të si:Agron Tufa, Ervin Hatibi, Luljeta Lleshanaku etj, ka mungesë të botimeve të fundit si: Bashkim Shehu, Lisandri Kola, Viola Isufaj, Virion Graçi, Gazmend Krasniqi etj. Mendojmë se çdo lexues, pa marrë parasysh numrin e lexuesve duhet të jetë në bashkëkohësi me leximet dhe botimet e fundit që bëhen në Tiranë
dhe Prishtinë. Sot kriza e leximit është një dukuri botërore, por kur libri mungon bëhet shkak më i madh për shkëputje leximesh. Pra, puna për nxitjen e gjeneratës së re duhet të përforcohet, pasi jo vetëm kultura e të lexuarit, por kultura në përgjithësi sot sfidohet më shumë se kurrë nga kultura e informacionit të shpejtë dhe të përmbledhur që ofrohet nëpërmjet internetit. Duam të theksojmë se këtë punë dhe kontibut e japin organizatat e ndryshme duke filluar nga grupi letrar ‘’Jehona’’, tashmë OJQ ‘’Koha Jonë’’,
OJQ’’Teatri shqip’’ OJQ ‘’Labeatët’’. Revistat : Malësia, Jeta, Lemba, Buzuku etj, e në mënyrë të veçantë Shoqata e Artistëve dhe Intelektualëve Art Club dhe gazeta ‘’Koha Javore’’.
Letërsia shqipe në Mal të Zi
Vete natyra subjektive e letërsisë na jep mundësi të ndryshme interpretimesh, të cilat varen nga përqasja që u bëjmë teksteve dhe faktorëve jashtëletrar. Duke shmangur përkufizimimet e shumta ekzistuese për letërsinë, mund të themi se letërsia është arti i fjalës, është copëza jetësh të shkrira në letër
të estetizuara. Kur flasim për letërsinë shqipe në Mal të Zi, dhe për gjendjen e saj sot, vërejmë se pavarsisht se kjo letërsi krijohet jashtë kufijve administrativ të shtetit amë, ka elemente përbashkuese me të gjithë korpusin e letërsisë shqipe. Sot vërejmë se janë vendosur kontakte letrare dhe kulturore me autorët, veprat dhe stilet letrare që krijohen në Shqipëri. Shkodra si një ndër qendrat kulturore është gjithmonë e pranishme, jo vetëm në organizime kulturore në Ulqin dhe Tuz, por shfaqet edhe përmes temave letrare në veprat e autorëve
si:Ibrahim Berjashi,Anton Gojçaj, Asllan Bisha, Fran Camaj, Hajredin Kovaçi etj. Pra afërsia gjeografike, areali i përbashkët gjuhësor ka ndikuar, dhe pse jo Shkodra ka ndikuar gjithashtu në promovimin e kësaj letërsie dhe anasjelltas. Mjafton të kujtojmë receptimet e veprave: Anton Gojçaj ka receptuar disa libra të Ridvan Dibrës, po ashtu Ridvan Dibra ka bërë parathënien e romanit ‘’Rruga e Pamëshirshme ‘’ të Fran Camaj, Arben Prendi ka bërë një studim për ‘’Autorët e Letërsisë Bashkëkohore në Mal të Zi’’.Për ta plotësuar këtë
kornizë fakti i njohjes së dramaturgut Fadil Kraja, vënja në skenë e dramës ‘’Britma e një gruaje’’, mirëpritja dhe kërkesat për shikueshmëri që ka pasur, konfirmojnë se tashmë shkëmbimet kulturore janë vendosur. Përsa kohë kemi shkëmbime të tilla, ndikimet janë të pashmngashme, e në këtë rast janë edhe të mirëseardhura. Nëse na pyesin se cilët janë autorët më përfaqësues të letërsisë që krijohet sot në Mal të Zi, padyshim që mund të themi: Anton Gojçaj, Haxhi Shabani, Asllan Bisha, Ibrahim Berjashi, Fran Camaj,Hajredin Kovaçi,Lumnije Hoxha, Anton Gjuravçaj etj. Duhet theksuar se kjo letërsi është pjesë e korpusit të letërsisë shqipe, por dallohet nga ajo përmes mënyrës si i përdor temat letrare. Prandaj mund të quhet letërsi e toposeve letrare, sepse kemi shfaqjen e kriterit gjeografik nëse duam të japim një veçori mbizotëruese të kësaj letërsie. Përdorimi i toposit është i njohur në mbarë letërsinë shqipe duke filluar nga poeti kombëtar Gjergj Fishta, e duke ardhur tek njëri ndër më modernet dhe hermetikët Martin Camaj. Pra kjo letërsi i ka rrënjet e njëjta me letërsinë e krijuar nga autorët më përfaqësues të letërsisë shqipe, kurse elementet që e dallojnë e bëjnë të jetë e veçantë. Sot mund të themi se letërsia shqipe në Mal të Zi e ka krijuar individualitetin e vet krijues, përmes krijimit të toposit si vend në topos letrar. Tashmë të gjithë e kemi si detyrë ta promovojmë, dhe të krijojmë hapësirat të cilat i mungojnë.Në mënyrë që të kemi vazhdimësi dhe rritje në anën e kulturës së shkruar, dhe jo vetëm të shqiptarëve në Mal të Zi.
14 Javore KOHA
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
15 Javore KOHA
Moikom Zeqo vjen para lexuesit me tre vëllime të reja poetike
Poezi moderne e ndjenjës dhe mendimit Ajo që e bashkon poezinë dhe pikturën e autorit në fjalë, nuk është vetëm të provuarit e një ndjenje përjetësie, realiteti dhe hapësire. Është njëkohësisht edhe një rendje nga e njohura drejt të panjohurës, nga realiteti drejt absurdit, nga lashtësia drejt kohërave moderne dhe rikthim në jetën e përditshme, me një gjuhë sa të thjeshtë, aq edhe të sofistikuar, me një fjalor sa letrar, aq edhe filozofik Për Koha Javore: Angjelo Xhaxhka
Thënia tashmë e njohur e Simonidit, se “piktura është një poezi memece” dhe poezia “një pikturë që flet”, të cilën Lesingu e citon në “Laokontin” e tij, kur trajton gjerësisht raportet midis poezisë dhe pikturës, të vjen menjëherë në mendje, teksa lexon poezinë e Moikom Zeqos. Pena dhe peneli, vargjet dhe ilustrimet e bëra nga vetë autori, shfaqen befasisht e harmonikisht, në të tre vëllimet e tij, të sapo dala nga shtypi. Fillimisht te “Centauri i ri”, i cili pasohet me “Orëndreqësi qiellor” (si pjesë e munguar e të parit), duke vijuar me “Herezinë e madhe” (si post scriptum poetik i dy vëllimeve të mësipërme). Por, ajo që e bashkon poezinë dhe pikturën e autorit në fjalë, nuk është vetëm të provuarit e një ndjenje përjetësie, realiteti dhe hapësire. Është njëkohësisht edhe një rendje nga e njohura drejt të panjohurës, nga realiteti drejt absurdit, nga lashtësia drejt kohërave moderne dhe rikthim në jetën e përditshme, me një gjuhë sa të thjeshtë, aq edhe të sofistikuar, me një fjalor sa letrar, aq edhe filozofik. Në poezinë e Moikom Zeqos nuk kupton moshë. Ajo shfaqet e freskët edhe kur sjell lashtësinë, teksa rrëmon në skeletet e historisë. Është një poezi që ndjehet po aq mirë edhe kur zbret nga ky dekor në ambientet moderne, për të ecur pa u ndalur në udhëkryqet e zhurmshme. Interesante është të vëresh, se proporcionet e mëdha, Moikom Zeqo i realizon jo me ndihmën e fjalëve të mëdha. Fjalët tek poeti janë mjaft të kuptueshme, janë shpeshherë të zakonshme, ndërsa të mëdha janë hori-
ton të kuptosh se si brenda një vargu bashkëjeton triumfi dhe disfata; se si liria e jashtme përballet me vdekjen e brendshme; se si gëzimi përzihet me hidhërimin, apo se si nuanca e lumturisë errësohet nga hija e pikëllimit; gjë që e ndesh rrallë në poezinë e sotme. Sepse tek autori, ndodh ajo që ai e pohon në vargje: “Boshllëk dhe pasione, vetmi dhe andralla,/ gjallon veç ankthi i krijimit në shpirt,/ sa fjalë rebele m’i ka dëbuar sintaksa,/ m’i ka korruptuar morfologji e dyshimtë!” Detajet e jetës bashkëkohore, fenomenet e reja, konceptet, apo teknikën moderne, Moikom Zeqo i
Poezia e Moikomit ka një prirje të vetvetishme drejt së resë. E përjetshmja dhe bashkëkohorja, gërshetohen harmonikisht në të tre vëllimet dhe kjo harmoni me sa duket është edhe një nga arsyet e rinisë së përjetshme të krijimeve më të bukura poetike të tij
zontet e mendimit dhe të ndjenjës. “Ja humnera te Bjeshkët e Namuna!/ E shndërroj në kinema me tre dimensione./ Elektriciteti vë në shitje ankandesh/ Garderoba muzgu përrallore./ Në ca algjebra enigmash kam ngecur/ Dhe ndjej ulërimat e egra të kobit./ Gozhdë yjesh ngul në mballoma këpucësh/ Si ca stigmata hyjnore të kozmosit”. Poezia e Moikomit ka një prirje të vet-
vetishme drejt së resë. E përjetshmja dhe bashkëkohorja, gërshetohen harmonikisht në të tre vëllimet dhe kjo harmoni me sa duket është edhe një nga arsyet e rinisë së përjetshme të krijimeve më të bukura poetike të tij. Me një përshkrim të përsosur dhe me një dendësi informacioni për t’u patur zili, autori përcjell në çdo varg vetëm kulturë e dije. Është kjo arsyeja që tre vëllimet, ndërsa
priresh t’i lexosh me një frymë, të ngacmojnë që pas shfletimit të çdo faqeje, të ngresh kokën e pasi të tretësh vështrimin, të zhytesh në mendime. Ashtu sikundër shprehet vetë ai: “Ç’jehonë sekrete më ngjall dhe më grish?/ Ç’grifon i metaforave më këlthet?/ Çdo emër është një motor fantazish,/ që më vë në lëvizje idetë”. Poezitë e Moikomit kanë brenda tyre koncepte e elemente të veçantë. Mjaf-
përdor në poezitë e të tre vëllimeve me shumë kujdes, pa i shkaktuar asnjëherë dhimbje vargjeve të tij me atë që mund të konsiderohet si tingëllim i panjohur. Përkundrazi, ai nuk e zhvlerëson poezinë për hir të futjes së elementit modern. Lehtësia me të cilën autori trajton në vargje epoka, sovranë, kulte dhe përshtatja me kohën nëpërmjet figurave letrare e mendimit filozofik, të çon në konkluzionin se demokracia e artit të tij, tashmë e ka krijuar fytyrën e vet. “Me tela Aushvici më rrethon elektronika,/ Kujtesa është ‘delete’ nëpër kohëra,/ Dhe mblidhen zogjtë mbi vetullat e mia/ Si afresket e Onufrit mbi kupola./ Ku është e bukura? Ku është Arkadia?/ Pse korbi i Poe-s thotë
kudo ‘Never more’?/ Veç trafiku i pandalshëm me drita/ është ëndrra e një orëndreqësi qiellor”. Po të lexosh me kujdes vëllimet poetike të Moikom Zeqos, do të shohësh se në to ka ide të mëdha të diktuara nga koha. Duke ndjekur me kujdes politikën dhe filozofinë, poezia e tij nuk mund të mos ketë urdhërin e kohës. “Na shtyp me thundra veç një demon: Dyshimi!/ Dhe bota është Babilonia e Re!/ Veç një fije floku është dallimi/ Mes pikëllimit dhe lumturisë! Ajme!/ Pse na ka klonuar tani kibernetika?/ Pse s’ka kuptimshmëri dhe ideale?/ Po i muros tërë këto vetëtima/ Në Katedralen time të Herezisë së Madhe”. Por poeti nuk qëndron asnjëherë mënjanë kohës edhe kur thur vargje intime, apo kur i përmbahet lirikës për dashurinë. Dashur pa dashur, uni i tij poetik zgjerohet nga njëri horizont në tjetrin, duke përfshirë brenda pasioneve të tij, pasionet e mëdha të kohës moderne. Ai ka besim për një të ardhme më të mirë, ndonëse besimi i tij shpesh herë duket i tronditur, i vrarë. Edhe pse në vargjet e tij ndesh herë pas here fatalizëm, lodhje, asnjëherë nuk do të gjesh thyerje, kompromis. Sepse i tillë është Moikomi për të gjithë ata që e njohin, jo vetëm nëpërmjet botimeve, por edhe në jetën e përditshme. I drejtpërdrejtë dhe vetvetja. Siç shfaqet edhe në vargje: “Përballem e përleshem në agoninë e ankthit,/ S’le gjurmë askund, s’le pas as adresë./ Por tërë perandorët mizorë të Bizantit,/ i kthej në derra hungërues të Circesë”. Ndodh që shpesh herë i bëjmë pyetjen vetes: A është në krizë poezia? Dhe përgjigjen e japim po vetë: Kriza e poezisë fillon atëherë kur shkëputet nga koha e vet. E nëse do ta vazhdonim analizën e kësaj teme, unë do të rekomandoja vazhdimësinë poetike të Moikom Zeqos me tre vëllimet më të fundit: ‘Centauri i ri’, “Orëndreqësi qiellor” dhe “Herezia e madhe”. Mjaft për të treguar se çfarë përfaqëson poezia e sotme, kur ka aftësinë të përqafojë të renë, modernen.
16 Javore KOHA
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
Qasje Mediat në gjuhën shqipe në Mal të Zi nuk kanë ndonjë traditë apo ndonjë histori që do të shënonte zanafillen e gazetarisë shqiptare në këto hapësira. Nuk kemi as ndonjë botim të veçantë që merret me çështjen e gazetarisë shqipe në Mal të Zi.
Ali Salaj
Të gjendur mes dy qendrave të njohura kulturore dhe politike jo vetëm në Ballkan por edhe në Evropë , siç janë Shkodra dhe Raguza (Dubrovniku), shqiptarët e trojeve etnike në Mal të Zi përfshiheshin dhe trajtoheshin kohë pas kohe në periodikët që botoheshin në këto dy qytete.Në Dubrovnik botohej gazeta “Shpnesa e Shcypeniise” (1905-1908) ku botues dhe kryeredaktor ishte intelektuali i njohur nga Trieshi i Malësisë , Nikollë Ivanaj. “Shpnesa e Shcypeniise” ishte një organ me frymë kombëtare ku ushqente mendësinë e shqiptarëve për kryengritje të armatosur dhe ngrente idenë e bashkimit kombëtar . Gazeta botohej në gjuhën shqipe (gegërisht), serbisht dhe italisht. Botimi edhe në gjuhën serbe bëhej me qëllim që tu kundërvihej aspiratave të Serbisë dhe Malit të Zi për uzurpimin e tokave shqiptare. Edhe shtypi i botuar në Shkodër si gazeta “Ishkodra”(1879), “Shqyptari” (1904), “Xani i Shcyptarve” (1905-1906), “Koha-Bashkimi” (19101911) etj., merreshin me çështjen shqiptare duke përfshirë këtu edhe tema që kanë të bëjnë me shqiptarët në Mal të Zi. Edhe pse shtypi në gjuhën shqipe ishte i përhapur nëpër të gjithë rajonin dhe në qendrat më të njohura botërore si tek arbreshët e Italisë, në Vilajetin e Kosovës, në Shkup, Sofje, Bukuresht,
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
17 Javore KOHA
Mediat në gjuhën shqipe në Mal të Zi Stambollë, Beograd, në Greqi, Egjipt e deri në SHBA, vetëm në Mal të Zi , ku ekzistonte edhe shtypshkronja më e vjetër në Ballkan, nuk doli asnjë organ i shtypit shqiptar. U desh të pritet më shumë se një gjysmë shekulli deri në vitin 1965 që në Radion e Malit të Zi të emetohet një emision javor prej 45 minutash në gjuhën shqipe. Më vonë programi në gjuhën shqipe u zgjeruan me Lajmet dhe Ditari që transmetohen gjashtë ditë në javë dhe një emision prej 30 minutash “Në fund të javës”. Emisioni i parë në gjuhën shqipe në Televizionin e Malit të Zi fillon në vitin 1992 me një emision në javë për tu zgjeruar në kohën e pluralizmit partiak në vitin 1998 ku edhe formohet redaksia në gjuhën shqipe. Në Mal të Zi veprojnë edhe dy televizione dhe një radio private TV Teuta, TV Boin dhe Radio Elita dhe disa radio publike: Radio Ulqini, Radio Tivari dhe Radio Zëri i Plavës. Fillimet e mediave publike në nivel qendror dhe vendor kishin në fokus propagandën politike e ideologjike. Në emisionet në gjuhën shqipe dominonte informacioni , kronika dhe reportazhi mbi jetën e fshatit dhe zhvillimit të bujqësisë. Përveç informacioneve të përkthyera , në këto emisione vërehej një përqasje deri në emitim dhe kopjim të mediave në gjuhën sllave. Nisja dhe zhvillimi i mediave të shkru-
ara në gjuhën shqipe në Mal të Zi është i vonshëm dhe mjaft i kufizuar. Fillimi dhe ecuria e këtyre mediave përcaktohej nga shumë faktor si ekonomikë, politikë dhe profesionalë. Shtypi i shkruar nisi natyrshëm duke e qartësuar dhe kristalizuar formën e informacionit te shqiptarët në Mal të Zi, por për fat të keq shumica e tyre pati veprimtari me një jetëgjatësi të shkurtër si pasojë e problemeve të ndryshme. Shtypi i shkruar nisi me revistën për
kulturë “Koha” (1979-1990) ku brenda ketij harku kohor dolën 54 numra dhe për herë të parë sprovohen pendat e reja që më vonë do të jenë emra të njohur në fushën e kulturës, letërsisë dhe artit. Në fillim të viteve 90 fillon botimi i revistës “Fati” botuar nga Shoqata e Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club” në Ulqin, e cila mund të konsiderohet si nismëtare e shtypit pluralist që pak a shumë shkëputet nga zyrtarizimi, nga orientimet e ngurta duke trajtuar
një problematikë më të gjërë e më të larmishme. Pason gazeta e pavarur “Kronika” e lindur si gazetë lokale e Ulqinit. E botuar me ndërprerje për afro 10 vjet (1998-2007) “Kronika” trajtoi tema të ndryshme politike dhe kulturore ku shpeshherë hapte probleme të mprehta që kishin të bënin me qeverisjen e pushtetit vendor dhe për pozitën e pakicës shqiptare në Mal të Zi. Gazetën në vazhdimësi e ndiqnin mungesa e kuadrove si dhe problemet e shumta financiare. Në Podgroricë u botua shtojca në gjuhën shqipe në gazetën “Polis” e cila që nga viti 1981 fillimisht doli në një faqe për tu zgjeruar në 8 faqe në vitin 1992. Gazeta konsiderohej si një segment i rëndësishëm informativ për banorët e Malësisë. Merrej kryesisht me tema rurale pa ndonjë qasje kritike mbi aktualitetet shoqërore dhe politike. Duke u thirrë në ligjin për media , sipas të cilit shteti , respektivisht qeverisja lokale, nuk mund të jetë themelues i medieve të shtypura gazeta u mbyll në vitin 2003. Një revistë tejet lokale por e një rendësie të veçantë kulturore dhe kombëtare është revista “Buzuku”. Të gjitha numrat e saj janë fokusuar rreth kulturës, folklorit dhe historisë së Shestanit në rajonin e Krajës , i cili sot është një vend i asimiluar si në aspektin kulturor ashtu edhe në atë kombëtar.
Me paraqitjen e gazetës “Koha Javore” në vitin 2002 shfaqet një pejsazh i ri mediatik me shumë ngjyra dhe mjaftë dinamik. Në këtë gazetë vërehet më shumë hapësirë ndaj mendimeve e qasjeve të ndryshme të shqiptarëve për çka konsiderohet si përpjekja serioze në fushën e mediave të shkruara shqipe në Mal të Zi. Një prurje pozitive në fushën e mediave ofrojnë botimet e revistave kulturore e shkencore si “Lemba”,” Dija” , “Malësia” që vazhdojnë të botohen kohë pas kohe sipas mundësive financiare si dhe “Kraja”, “Malësia e Madhe” dhe “Illyrikum”, të cilat të shtërnguara nga faktori ekonomik dhe pa mbështetjen e duhur të institucioneve dhe donatorëve u detyruan që pas një veprimtarie të shkurtër të mbyllen. Botimi i këtyre revistave ,të cilat kryesisht janë organe të shoqatave të krijuesve dhe të intelektualëve nga Mali i Zi luajtën një rol të madh në emancipimin e lexuesit por edhe në zbulimin e pendave të reja nga këto hapësira. Veprimtaria intelektuale elitare të botuara në këto revista solli vlera të padyshimta kulturore dhe shkencore duke u marr me një larmi problematikash me skeda të krijuara nëpër vite gjurmimesh. Kështu këto revista marrin vlerat e një dokumenti të mirëfilltë shkencor dhe historiografik për shqiptarët në Mal të Zi.
18 Javore KOHA
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
Histori
Lufta ruso – turke dhe Ballkani
Për Koha Javore:
Astrit Lulushi/ Uashington
Më 24 prill 1877 fillon lufta ruso – turke; Rusia i shpall luftë Perandorisë Osmane – ishte në fakt konflikt midis Perandorisë Osmane dhe Koalicionit Ortodoks Lindor. Luftimet u zhvilluan në Kaukaz e pastaj në Ballkan nën atmosferën e krijuar nga nacionalizmi i shekullit të 19-të. Faktorët shtesë të luftës ishin edhe shpresat ruse për të rimarrë territoret e humbura gjatë Luftës së Krimesë, si dhe për vendosjen e kontrollit në rajonin e Detit të Zi, dhe shtrirjen e ndikimit në Ballkan. Lufta ruso – turke solli ndryshime
edhe mes shqiptarëve; ata mësuan se perandoria Osmane nuk ishte e pathyeshme; dhe së dyti, trojet e tyre nën perandori nuk ishin aq të mbrojtura ndaj rrezikut të gllabërimit nga vendet fqinj – shqiptarët krijuan Lidhjen e Prizrenit – kuptimi i gjendjes solli ndryshimin e mendësisë që i futi shqiptarët në udhën drejt pavarësisë. Gjithashtu, Lufta ruso – turke shkaktoi një ndryshim tjetër; atë mes emblemave të Kryqit të Kuq Ndërkombëtar dhe Gjysmë Hënës së Kuqe, ndarje e cila vazhdon sot e kësaj dite.
Rusia dhe Perandoria Osmane kishin nënshkruar Konventën e parë të Gjenevës (1864), e cila e bëri Kryqin e Kuq emblemën mbrojtëse për personelin ushtarak mjekësor, të plagosurit, dhe robërit e luftës. Por Kryqi u kujtonte osmanëve kryqëzatat, kështu që ata e zevendësuan atë me Gjysmë Hënën e Kuqe, simbol i shoqatave të tilla në shumicën e vendeve myslimane – më vonë Gjysmë Hëna e Kuqe u ratifikua si emblemë mbrojtëse nga Konventat e Gjenevës në vitin 1929 dhe përsëri në vitin 1949 Rusia dhe Perandoria Osmane kishin nënshkruar Konventën e parë të Gjenevës (1864), e cila e bëri Kryqin e Kuq emblemën mbrojtëse për personelin ushtarak mjekësor, të plagosurit, dhe robërit e luftës. Por Kryqi u kujtonte osmanëve kryqëzatat, kështu që ata e zevendësuan atë me Gjysmë Hënën e Kuqe, simbol i shoqatave të tilla në shumicën e vendeve myslimane – më vonë Gjysmë Hëna e Kuqe u ratifikua si emblemë mbrojtëse nga Konventat e Gjenevës në vitin 1929 dhe përsëri në vitin 1949.
Shëndeti Studimi i ri e provon këtë. Sipas ekspertëve që kanë kryer testet, qentë kanë zbuluar me saktësi sëmundjen 90 për qind të kohës, ka treguar hulumtimi. Është akoma duke u eksperimentuar, por të dhënat e para, janë vërtet inkurajuese. Një grup urologësh, nga Genova, kanë gjetur një rrugë mjaft të veçantë për zbulimin e tumorit të prostatës. Qentë në “Qendrën Italiane të Kujdesit ndaj Qenve”, ndjekin një stërvitje të veçantë për të zbuluar kancerin e prostatës, dhe kjo është përmes nuhatjes së urinës. Megjithëse eksperimenti është akoma në fazën fillestare, rezultatet e para të marra nga qentë, u kanë dhënë besim urologëve për të ardhmen. Edhe një studim i realizuar nga universitetet kineze dhe të Izraelit, i publikuar më 2013 (British Journal of Cancer) tregoi se kanceri i stomakut mund të diagnostikohet me 90% precizitet vetëm duke analizuar (në mënyrë kimike, me aparatura) frymën e personit. Qentë, të cilët shquhen për nuhatjen e tyre të pazakontë, synohet të përdoren për të zbuluar edhe sëmundje të tjera, në mënyrë që të bëhet e mundur kapja e sëmundjes në faza fillestare dhe të shmangen analizat e hollësishme.
e enjte, 15 maj 2014
19 Javore KOHA
Qentë identifikojnë kancerin e prostatës
Kaloritë e dietës Mbi të gjitha në qoftë se kilogramët janë shumë, do të jetë mirë që të mos zbritet kurrë nën 1000 kalori në ditë, përndryshe e keqja e përditshme mund të jetë e rëndë, me shenja të vazhdueshme lodhjeje dhe shëndeti të keq, që të çon pastaj në braktisjen e dietës, përpara se të marrësh rezultatet e duhura. Përveç të tjerash një dietë me 1000 kalori, vështirë se i ka të gjitha
mbetjet e ekuilibrit ushqyes të nevojshëm. Edhe dietat me 1200 dhe 1400 kalori në ditë mund të kenë një fuqi të mirë dobësimi, siç do ta shohim. Në fakt kaloritë e dietës maten me nevojat kalorike: flitet për një dietë të lehtë, pra jo shumë impenjuese, por që zgjat shumë, kur dieta zbulon dy të tretat e nevojës kalorike të përditshme. Për shembull, në qoftë
se nevoja kalorike është 1700 kalori, dieta do të jetë rreth 1140 kalori. Mund të imagjinohen dieta më drastike, në të cilat prurja kalorike e përditshme është e bërë sa gjysma e nevojave, ose edhe më tepër, duke lajmëruar që të mos zbresë, përsërisim, nën një mijë kalori të përditshme, mbi të gjitha duke mbajtur parasysh periudhën e gjatë të kësaj diete.
20 e enjte, 15 maj 2014
Panoramë
Panoramë
Javore KOHA
Vajza nga Shkodra konkurron për “Miss Universe Canada”
“Agnus Dei”, filmi më i mirë i huaj në Indonezi
Bukuroshja nga Shkodra, Zerina Derveni, është në mesin e konkurrenteve për edicionin e sivjetmë të “Miss Universe Canada”. Zerina ka lindur në Shkodër, ndërsa si fëmijë së bashku me familjen ka shkuar në Gjermani, kurse tash ajo jeton dhe studion në Kanada. Është e gjatë 1.78 m dhe është kandidate në mesin e 20 vajzave për “Miss Universe Canada 2014”. Nata finale e këtij spektakli të bukurisë do të mbahet më 24 maj. Bukuroshes nga Shkodra i nevojitet përkrahja e botës shqiptare në internet për çmimin “Peoples Choice Award”. Prandaj, ju mund të votoni në faqen e internetit të këtij konkursi duke zgjedhur Zerina Derveni.
Transvestiti nga Austria fiton Eurovisionin Transvestiti nga Austria, Conchita Wurst, ka arritur t’ia fitojë vendit të tij Eurovisionin e vitit 2014 dhe këtë ai/ ajo e ka bërë në mënyrë sensacionale. Sivjet Eurovision Song Contest u mbajt në Kopenhagen të Danimarkës, ku finalistët dhe favoritët dalluan nga vitet e kaluara. Çmenduria e njerëzimit depërtoi edhe në muzikë. Duket se përpos artit, njeriut i pëlqen edhe ndryshimi dhe ajo që duket sa më pak natyrale. E tillë u duk dhe fitorja e rrallë dhe e pamenduar e Austrisë në Eurovision, pasi kandidati/kandidatja, Conchita, arriti të bëjë të pabesueshmen me këngën “Rise Like a Phoenix”. E dyta në renditje doli Holanda, teksa në vendin e tretë u radhit Suedia në një Eurovision shumë të çuditshëm. “Rise Like a Phoenix” ishte pa konkurrencë dhe kështu transvestiti Conchita arrin t’ia sigurojë organizimin e këtij eventi vendit të tij, që përtej artit, sigurisht se meritat i lë edhe natyrës së pazakontë të ekzistimit të tij/saj. Përfaqësues i Shqipërisë në këtë edicion të Eurovisionit ishte Hersi Matmuja, e cila nuk arriti të kalonte në finalen e garës më të madhe të muzikës moderne evropiane.
Diana Avdiu, kukull kineze Ka kohë që bukuroshja Diana Avdiu po qëndron larg Kosovës me angazhime të ndryshme profesionale. Ndërsa ditë më parë, fotografi ynë i njohur Fadil Berisha, ka shpalosur pak rreth angazhimeve aktuale të modeles. Ai në faqen e tij zyrtare në Twitter ka treguar se së shpejti do të publikohet një foto sesion që e ka realizuar me Diana Avdiun. Ndërkaq bukuroshja në këto fotografi do të paraqitet si një kukull kineze, të paktën kështu bën me dije Berisha. “Coming soon. China Exibit Diana Avdiu as China doll. guo pei”, ishte mbishkrimi i fotografit, krahas fotos ku shihej modelja dhe ish Miss-i Diana Avdiu. Ndërkaq poshtë fotos nuk mungoi as interesimi i komentueseve, të cilët në numër të madh bënin me dije se mezi presin të shohin foto sesionin e ri të bukuroshes.
e enjte, 15 maj 2014
21 Javore KOHA
Listës së çmimeve që ka grumbulluar në sirtar filmi “Agnus Dei”, i është shtuar edhe një tjetër. Festivali “World Film Festival” në Xhakarta të Indonezisë, e ka shpërblyer filmin e regjisorit Agim Sopi me çmimin e artë “Filmi më i mirë i huaj”. Ky është çmimi i njëmbëdhjetë me radhë që merr ky film. Festivali indonezian sivjet ka realizuar edicionin e tij të dytë, ku përveç “Agnus Dei” me çmime të arta janë vlerësuar edhe 29 filma të tjerë, në kategori të ndryshme. Ceremonia solemne e ndarjes së çmimeve do të mbahet më 4 qershor. Të shtunën mbrëma “Agnus Dei” është shfaqur në “Argentina FICIP”, në Buenos Aires të Argjentinës. Në listën e festivaleve që do të shpaloset rrëfimi i filmit që flet për marrëdhëniet shqiptaro-serbe është edhe “Salento International Film Festival”, që mbahet në Lecce të Italisë më 21-30 qershor. Ndërsa pas këtij prezantimi, “Agnus Dei” do të shfaqet në “Scottdale Film Festival” në Arizonë.
22 e enjte, 15 maj 2014
Te k n o l o g j i
Fotografia e javës
Javore KOHA
Audi po punon për Q8-n Audi planifikon të zgjerojë gamën e modeleve duke projektuar të sjellë në të ardhmen një fuoristradë e cila mund të jetë pasuesja e Q7. “Ne duam që të zgjerojmë segmentin e automjeteve SUV dhe po diskutojmë për të sjellë Q8-n”, tha Rupert Stadler në një konferencë për mediat. Sipas një studimi nga IHSAutomotive për modelet luksoze të SUV do të ketë një rritje të kërkesës deri 32% duke arritur në 4 930 000 njësi deri në vitin 2020. Kjo gjë sipas studimit vjen me rritjen e kërkesës nga tregu kinez.
Android dominues, me 81% të tregut Rreth 9,4 milionë telefona të mençur mobil janë shitur në tremujorin e parë të vitit 2014, duke përfaqësuar një rritje prej 29 për qind krahasuar me tremujorin e parë të vitit të kaluar. Fakti më interesant është se 81 për qind e telefonave të shitur bazohen nëAndroid, ndërsa iOS dhe Windows Phone marrin pjesë me 16 për qind, dhe 3 për qind përkatësisht. Shifrat e fundit vijnë nga firma e
njohur e hulumtimeve Canalys, e cila vuri në dukje se më shumë se një e treta e këtyre pajisjeve mobile kishin ekrane me diagonale prej 5-inç ose më të mëdha. Telefonat me ekrane prej 5 inç dhe ekrane më të mëdha u rritën në shitje me një shifër marramendëse prej 369 për qind, ose shumë më shpejt se sa tregu i përgjithshëm. Segmenti ishte i dominuar kryesisht nga Samsung, por edhe shitësit e
tjerë si Lenovo, Huawei, LG dhe Sony, arritën vëllime të rëndësishme në tregun e telefonave të mençur mobil. Në përgjithësi, Samsung mbeti shitësi kryesor me pjesëmarrje të tregut prej 31 për qind, duke e lënë pas rivalin Apple me 16 për qind. Ndërsa nga 10 shitësit e parë në listë, gjysma e tyre janë kinez, duke përfshirë kompanitë si Huawei (vendin e tretë), Lenovo (i katërti), Xiaomi (i gjashti), Yulong (i teti) dhe ZTE (i nënti).
„Nëse një fotograf profesionist fotografon të njëjtin objekt që fotografon edhe një person i zakonshëm, ku qëndron ndryshimi„. Besim hakramaj: LULJA
e enjte, 15 maj 2014
23 Javore KOHA
„Qesh pak, shiko këtu”
24 e enjte, 15 maj 2014
Mozaik
Mozaik
e enjte, 15 maj 2014
Javore KOHA
25 Javore KOHA
Qendra “Nëna Tereze” në Sukruq
Shënoi Ditën Botërore të Nënës
Në Tuz u shënua Dita e Evropës
SHKA “Ramandan Sharkiq” shfaqi program kulturo-zbavitës Dita e Evropës në Tuz është shënuar të premtën me një manifestim zbavitës dhe kulturor të organizuar nga qendra për kulturë në Tuz në bashkëpunim më Shoqërinë Kulturore Artistike “Ramandan Sharkiq”. Për shënimin e kësaj dite, anëtarët më të rinj të kësaj shoqëria, prezantuan para publiku program me këngë, valle dhe recitime të cilat u përcollën mjaft me entuziazëm nga publiku i cili dominohej kryesisht nga bashkëmoshatarë të tyre, arsimtarë dhe prindër. Këtij shënimi nuk i prezentuan përfaqësuesit e administratës lokale dhe as përfaqësues të subjekteve politike dhe të sektorit joqeveritar. Në fillim të shënimit
të kësaj date u interpretua hymni i Bashkimit Evropian “Oda e Gëzimit” gjatë të cilit u lexua deklarata e Robert Shuman-it, të cilën e interpretoi Dalila Dukoviq, kurse vargjet për Bashkësinë Evropiane i recitoi anëtarja e SHKA “Ramadan Sharkiq” Ajlla Dresheviq. Anëtarët mëtë rinj të folklorit kishin përgatitur enkas për këtë ditë, program muzikorë me këngë dhe valle malazeze si dhe një valle të shotës. Kujtojmë se Deklarata e 9 majit e vitit 1950 shënoi hapin e parë drejt krijimit të asaj që sot njihet si Bashkimi Evropian. Ministri i Jashtëm i Francës, Robert Shuman, lexoi për shtypin ndërkombëtar një deklaratë ku i bënte thirrje Francës,
Gjermanisë dhe vendeve të tjera evropiane për të bashkuar prodhimet e tyre të qymyrit dhe çelikut që do të ishte “themeli i parë konkret për një Federatë të ardhshme Evropiane”. Vendet të cilave u drejtohej thirrja kishin dalë të rrënuara materialisht dhe moralisht nga konfliktet me njëra tjetrën. Ajo që propozonte Schuman ishte krijimi i një institucioni evropian mbi kombëtar, i cili do të administronte industrinë e prodhimit të qymyrit dhe çelikut, sektor i cili në atë kohë ishte baza e fuqisë ushtarake. Vite më vonë, në Samitin e Milanos në 1985, krerët e BE-së vendosën që data 9 maj të shpallej dhe festohej si “Dita e Evropës”. t.u
Dita botërore e nënës e cila i kushohet mëmësisë, obligimeve ndaj nënës si dhe kontributit të madh që jep nëna në shoqërinë njerëzore, u shënua edhe këtë vit, tashmë në mënyrë tradicionale në Malësi, nga qendra shpirtërore “Nëna Terezë” në sukruq e cila i kushton kësaj feste rëndësi të veçantë. Fëmijët e qendrës në fjalë për ta shënuar këtë ditë, kishin përgatitur një program modest me këngë të kushtuara nënës, duke përcjellë emocion dhe dashuri. Fëmijët të gëzuar dhe plotë
hare performuan para një numri të madh të publikut dhe prindërve, duke shfaqur kështu dashurinë ndaj nënës së tyre. Hapja solemene e këtij programi kushtuar nënave, u bë nga drejtuesi i qëndrës p. Fran Dushaj i cili përshëndeti të gjithë të pranishmit dhe falenderoi stafin pedagogjik për punë e tyre dinjitoze dhe te shenjtë. Dushaj gjatë predikimit kushtuar kësaj feste tha se prindërit e në veçanti nëna është gjeja më e shtrenjt për fëmijët dhe bëri apel ndaj të rinjëve dhe të re-
jave që t’i kushtojnë vëmëndje më të madhe nënës së tyre e cila i solli në këtë jetë. Ai tha se qe 10 vite, nga themelimi i qendrës e deri më sot, kjo festë zënë një rëndësi të veçantë në misionin e këtij institucioni. Të gjithë prindërit e prezent shprehen gëzim, por nënat ishin ato që në sytë e tyre lexohej qartë emocioni i bukur që ato kishin perjetuar. Fëmijët shprehin kudo gëzim dhe me gëzim përcjellin mesazhin e dashurisë së tyre ndaj nënës kësaj fjale kaq të shtrenjtë. t.u
26 e enjte, 15 maj 2014
Javore KOHA
Libra të rinj
Kulturë
Shpirt i çiltër e skofik (Flutur Mustafa, Përtej lajthitjes, Diti&Oli - Libraria Arti, Ulqin, 2014)
Flutur Mustafa është studente e vitit të parë në Fakultetin Juridik në Prishtinë. Me krijimtari letrare ka filluar të merret qysh si nxënëse. Poezitë e saj janë botuar në disa revista dhe libra
Poetja e re nga Ulqini, Flutur Mustafa, ka sjellë këto ditë për lexuesit vëllimin e saj të parë me poezi, të titulluar “Përtej lajthitjes”. Libri është botuar nga Shtëpia Botuese “Diti&Oli” - Libraria Arti – Ulqin, ndërsa është shtypur në shtypshkronjën IVPE në Cetinë. “Një koloid poetik që me trajtën ameboide pushton çdo asimetri ndjesishë. Një shpirt i çiltër e skofik
me vrull krijues që harbon si gurrë vargjesh, e cila të rrëmben për të të shpënë në detin e paanë të bukurishëmtisë, dashuriurrejtjes, jetëvdekjes...”, shkruan redaktori i librit Jaho Kollari. Sipas tij, “tekat e nënqiellit, ku ky shpirt i njomë poetik jep e merr me frymorët e tjerë, e cysit atë të shpërvjelë ndjenjat e brendshme dhe të thotë çoç përmes vargjesh
që, si për nga përmbajtja ashtu edhe nga simbolika, nuk të lëjnë amull”. Në ballinën e librit është piktura e piktorit Bilal Nikezi. Flutur Mustafa është studente e vitit të parë në Fakultetin Juridik në Prishtinë. Me krijimtari letrare ka filluar të merret qysh si nxënëse. Poezitë e saj janë botuar në disa revista (Kohapress) dhe libra.
Kulturë
e enjte, 15 maj 2014
15 romanet më të mira evropiane E përditshmja britanike The Telegraph ka publikuar një listë me titujt e 15 romaneve më të mira evropiane
Fillimisht, kjo e përditshme kishe publikuar një listë me romanet më të mira të Amerikës Veriore dhe një listë tjetër me tituj britanik e irlandez. Pas kësaj, është publikuar edhe një listë tjetër me romanet më të mirë të Amerikës Jugore të cilat kanë pushtuar botën. Ndërsa lista e fundit përbëhet nga tituj romanesh evropiane dhe ruse. Sipas “The Telegraph” 15 romanet më të mira evropiane dhe ruse janë këto: 1. “Procesi” (1925) – Franc Kafka, 2. “If This Is a Man” (Nëse ky është njeri) (1947) – Primo Levi, 3. “Life A User’s Manual” (Jeta: Udhëzime për përdorim) (1978) – Georges Perec, 4. “Don Kishoti i Mançës” (1605, 1615) – Miguel de Servantes, 5. “Confessions” (Rrëfimi) (1782) – Jean-Jacques Rousseau, 6. “In Search of Lost Time” (Në kërkim të kohës së humbur) (1913-
1927) – Marcel Proust, 7. “The Unbearable Lightness of Being” (1984) – (Lehtësia e papërballueshme e të qenurit) (1984) – Milan Kundera, 8. “Ana Karenina” (1877) – Leo Tolstoy, 9. “Zorba the Greek” (Greku Zorba) (1946) – Nikos Kazantzakis, 10. “Dekameroni” (1351 – 1353) – Giovanni Boccaccio, 11. “If on a winter’s night a traveler” (Nëse në një natë dimri një udhëtar) (1979) – Italo Calvino, 12. “Crime and Punishment” (Krimi dhe dënimi) (1866) – Fyodor Dostoyevsky, 13. “La Princesse de Clèves” (Princesha de Cleves) (1678) – La Fayette, 14. “A Hero of Our Time” (Heroi i kohës sonë) (1839) – Mikhail Lermontov, 15. “Confessions of Felix Krull” (Rrëfimet e Felix Krull) (1954) – Thomas Mann.
27 Javore KOHA
28 e enjte, 15 maj 2014
Intervistë
Intervistë
e enjte, 15 maj 2014
Javore KOHA
29 Javore KOHA
Intervistë EK SK LU ZI V E me futbollistin shqiptar Lorik Cana
Kombëtarja është krenaria ime
Koha Javore: Z. Lorik, karriera juaj sportive ka filluar qe në vitet e nëntëdhjeta, atëherë kur fillimisht keni luajtuar në një klub amator e pastaj vijuat në klube të mëdha të njohura si Kombëtarja Shqiptare dhe klubet e huaja më me renome. A mund të na flisni pak rreth fillesave tuaja në sportin e fotbollit? Lorik Cana: Hapat e mij të parë kanë filluar qe në kohën e fëmijërisë së hershme me shokët e lagjes time në Prishtinë dhe me shokët e shkollës fillore, dhe duke patur një baba të sukseshëm në sportin e futbollit me gjeneratën e artë të KF të Prishtinës në vitet 80, rrugën për t’u bërë futbollist e kam patur të parashkruar. Pas largimit me familje në Zvicër kam filluar atje të aktivizohem në sport qe në moshen 8 vjeçare një klub të vogël e pastaj me kalimin e kohës kam vazhduar me juniorët e Lausanne -Sport deri në moshën 16 vjeç kur jam larguar për në Paris.
shëm të jenë shumë të admiruar dhe të gëzojnë një vëmëndje të madhe nga të gjithë. Unë i kam kushtuar një rëndësi të veçantë asaj se çfarë imazhi dhe përshtypjeje të lë tek populli shqiptar dhe ajo se çfarë imazhi të lë nëpër të gjithë botën kudo qe kam luajtur si në Francë, Angli,Turqi, Itali, etj dhe të fitoj respektin jo vetem të bashkëkombasve të mijë por edhe të tjerëve, dhe çmimet që marr, janë një realizim i këtij qëllimi dhe një inspirimi më i madh. Koha Javore: Ç’ mund të na flisni rreth pjesmarrjes suaj në xhirimin e dokumentarit kushtur Shqipërisë të realizuar nga aktorja shqiptaro-amerikane Eliza Dushku? Lorik Cana: Qe një vit u bë kur në një mënyrë shumë spontane gjatë muajit gusht isha për një miqësore me Kombëtarën Shqiptare kur kontaktova me fotografin me famë botërore Fadil Berisha i cili më pyeti nësë mund të jem pjesë e këtij domumentari dhe të ndaj përvojën time të arritur si shqiptar jashtë trojeve shqiptare dhe mund të them se ka qenë një eksperiencë mjaft interesante.
Koha Javore: Në cilat klube fotbolli keni luajtuar nga fillimi deri më sot? Lorik Cana: Ka disa klube në të cilat kam lujatur qe në fillesat e mija e deri më sot ku mund të përmënd , “Aleancën Kuqezi”, po ashtu në Paris në Sën Zhermenin dhe Olimpikun e Marsejës në Francë, Sanderlendit në Angli, Gallatasnarajit në Turqi, etj. Koha Javore: Na flisni pak rreth ndeshjeve që ju i konsideroni si më të sukseshmet për karrierën tuaj si brenda ashtu edhe jashtë trojeve shqipare? Lorik Cana: Sigurisht deri më sot ndeshjet e mija kanë qenë të shumta duke afruar shifren e 500 ndeshjeve zyrtare përfshirë çdo kompeticion me klub dhe me kombëtarën. Ndeshja e parë që
Lorik Cana ka lindur në Prishtinë dhe që i vogël është larguar me familjen drejt Zvicerës. Që në moshën 16-vjeçare ka filluar të luajë me Paris Saint-Germain e më pas kaloi në Paris Saint-Germain. Në vitin 2005 largohet drejt klubit jugor Francez Olympique de Marseille ku kthehet në një ikonë të vërtetë të skuadrës, përpara se të kalojë në klubin turk Galatasaray. Aktualisht luan për skuadrën e Lazios
më vjen ndërmend është ajo e shtatorit të vitit 2004 kur në Tiranë kemi pritur Greqinë Kampione e Evropës duke e mposhtur me rezultatin 2-1. Ndërsa ndeshja e parë zyrtare si profesionist ka qenë ajo e sezonit të viteve 2002-2003 me PSG e cila padyshim më lënë një kujtim të pashlyer. Gjithashtu, fitimi i kupës së Francës në vitin 2003 me PSG dhe
fitimi i kupës së Italisë me Lazion janë momente shumë të rëndësishme në karrieren time si fotbollist. Koha Javore: Z. Cana, si fotbollist i shkëlqyer me përvojë disavjeçare jeni vlerësuar nga federata dhe klube të shumta fotbollistike dhe me çmime nga më të lartat ndër të cilat edhe çm-
imin “Personaliteti Shqiptar i Vitit”, nga gazeta e komunitetit shqiptar në Britani “The Albanian “, çfarë janë për ju këto vlerësime? Lorik Cana: Është shumë e rëndesishme se çfar mesazhi dhe gjurme lënë një person në shoqërine në të cilën jeton. Futbolli duke qenë sporti më i ndjekur ka bërë dhe bënë që futbollistët e fam-
Koha Javore: Z. Cana gjatë ndeshjeve të shumta nëpër botë, keni luajtuar me yje të fotbollit botëror si me Ronaldinjon, Frank Riber, Mirosllav Klloze, etj, na thoni si e keni ndjerë vetën përkrah këtyre yjeve të fotbollit botërorë? Lorik Cana: Unë Kam patur fatin qe të filloj në moshë të re në klube të mëdha, dhe kjo më ka mundësuar jo vetem të pjekëm shpejt si futbollist por edhe si njeri, dhe duke frekuentuar çdo ditë kampione të medha, të bënte qe vetë te permiresohesh shumë dhe të jesh i vetëdishëm që luan përkrah më të
mirëve dhe për këtë arsye, kërkon më të mirën dhe nga vetja. Koha Javore: Keni qenë trajner dhe lojtar për disa vite i Kombëtarës Shqiptare, na flisni pak rreth kësaj eksperience? Lorik Cana: Eksperienca ime me Kombëtarën është pjesa më me emocione, kënaqësi dhe krenari që po përjetoj si futbollist, sepse aty të jepet mundësia të përfaqësosh kombin tënd dhe të kontribosh për të dhe kjo sipas meje është gjeja më e bukur që mund t’i dhurohet një njeriu, dhe aq më tepër kur merret parasysh se ne si kombëtare kemi realizuar një bashkim të të gjitha trojeve tona, gjë që historia na i ka mohuar deri më tani. Koha Javore: Në cilin klub fotbollistik jeni duke luajtur aktualisht dhe çfarë prisni nga ky klub? Lorik Cana: Ka tre vite që aktivizohem tek skudra e Lazios e cila më ka mundësuar pjesmarrjen në garat evropiane dhe fitimin e një titulli tjetër vitin e kaluar. Me këtë skuadër kam dhe 2 vite të tjera kontratë dhe shpresoj të të kemi të njejtën ecuri sikurse deri më tani. Koha Javore: Kush është fotbollisti dhe klubi juaj më i preferuar? Lorik Cana: Lojtari im më i preferuar është Zinedine Zidane kurse klubi im më i preferuar është Olympique de Marseille. Koha Javore: Cilat janë planet tuaja më të afërta? Lorik Cana: Planet e mija për të ardhmën janë që sa më parë të krijoj një familje me të dashurën time. Intervistoi: Toni Ujkaj
30 e enjte, 15 maj 2014
Javore KOHA
Marketing
U. S. EMBASSY PODGORICA
Sport
e enjte, 15 maj 2014
Në terrenet sportive të Klubit të Tenisit “Bellevue” në Ulqin
31 Javore KOHA
Announces an open position for
CHAUFFEUR
• BASIC FUNCTION OF THE POSITION
Operates a motor vehicle to transport Mission staff, official visitors, or cargo, within the city limits or outside Podgorica, surrounding areas, as well as across international borders, as needed. Incumbent is directly supervised by the General Services Office Motorpool Supervisor.
• QUALIFICATIONS REQUIRED 1. Completion of secondary school is required. 2. Three years of previous employment as a chauffeur with no driving violations is required. 3. English language ability - Level III (good working knowledge) Montenegrin language - Level IV (fluent) is required. 4. Must have basic understanding and knowledge of motor vehicle maintenance. Must have full knowledge of local traffic laws. Must be familiar with Podgorica area, safest and fastest routes. 5. Must have category B and C driver’s license. Must have basic computer skills.
CLOSING DATE FOR THIS POSITION: MAY 24, 2014. Interested candidates for this position must submit both Resume and DS-174 Application form for consideration. Universal Application for Employment (UAE) as a Locally Employed Staff or Family Member (DS174); the form is posted on Embassy’s internet (http://podgorica.usembassy.gov) and intranet site; Candidates who do not submit both Resume and DS-174 form will be considered not qualified. Via e-mail: podgoricajobs@state.gov Via fax: +385-1-661-2371; Via mail: American Embassy Zagreb Human Resources Office – Job Application (Chauffeur) T. Jefferson 2, 10010 Zagreb, Croatia Please look for more information on this Vacancy Announcement on the following web site http://podgorica.usembassy.gov
An Equal Opportunity Employer
The U.S. Mission in Montenegro provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation.
Përfundoi me sukses turneu “Cungu Open 2014” Moti i mirë që ka mbretëruar gjatë ditëve të zhvillimit të turneut ka ndikuar edhe më tepër që përshtypjet e lojtarëve dhe shoqëruesve të tyre të jenë shumë të mira dhe mbresëlënëse. Klubi i Tenisit “Bellevue” nga Ulqini gjatë dy javëve të kaluara ka qenë në qendër të vëmendjes së lojtarëve dhe adhuruesve të tenisit, jo vetëm nga vendi, por edhe nga jashtë. 122 tenistë, prej të cilëve 71 djem dhe 51 vajza, nga 22 vende të botës, kanë marrë pjesë në edicionin e katërt të turneut ndërkombëtar “Cungu Open 2014” ETA U14. I vetmi tenist nga KT “Bellevue” që mori pjesë në këtë turne ishte Nermin Hoxha. Në single, fitues i turneut në kategorinë e djemve u shpall Timofey Skatov nga Rusia, i cili në finale mundi bashkëvendasin e tij Danil Spasibo, kurse
për vajzat Oana Smaranda Corneanu nga Rumania e cila në finale mundi tenisten maqedonase Darija Krzovska. Në double, në kategorinë e djemve fitoi dyshja Kosta Petrov nga Serbia dhe Andrey Vorobyev nga Rusia, kurse në kategorinë e femrave dyshja rumune Oana Smaranda Corneanu Andreea Velcea. Në ceremoninë e ndarjes së çmimeve ka marrë pjesë edhe kryetari i KT “Bellevue”, Nazif Cungu. Moti i mirë që ka mbretëruar gjatë ditëve të zhvillimit të turneut ka ndikuar edhe më tepër që përshtypjet e lojtarëve dhe shoqëruesve të tyre të
jenë shumë të mira dhe mbresëlënëse. Turneu “Cungu Open” është njëri nga tre turnetë e nivelit ndërkombëtar për grupmoshën deri 14 vjeç që zhvillohet në Mal të Zi, krahas atyre në Podgoricë dhe Nikshiq. Ai organizohet nga KT “Bellevue”, ndërsa sponsor i përgjithshëm është kompania “Cungu&Co”. Për KT “Bellevue” nuk do të ketë pushim pasi që nga data 18-25 maj do të mbahet turneu “Montenegro Open” ITF U18, ku ky klub do të jetë organizator së bashku me KT “Nec” (Kohapress) nga Podgorica.
Konkurs
Konkuroni per fotografinĂŤ e javĂŤs