Koha javore 645

Kulturë

KOH Javore A

Miti parahistorik i origjinës

Podgoricë e enjte, 25 dhjetor 2014 Viti XIII / Numër 645 Çmimi 0,50

www.kohajavore.co.me

A ishte Servantesi në Ulqin?

2

e enjte, 25 dhjetor 2014

Përmbajtje

Përmbajtje

Javore KOHA

Miratohet plani financiar për vitin 2015 fq 5

F. Shkreli:

Diplomacia ecejake fq 6

e enjte, 25 dhjetor 2014

3

Javore KOHA

Studime shumëdimensionale mbi etninë shqiptare fq 18

Prezantim i një komuniteti që i ruan traditat fq 19

Opinion Ngjarje javore

Vështrim

Vështrim Opinion Politikë I n t e r v i s t ë P a n o r a m ë Te k n o l o g j i

VIP Automobilizëm Shëndeti

Sh. Peraj:

Në vend të urimit fq 8

Themelues: Kuvendi i Republikës së Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë Numri i parë doli më 21 shkurt 2002.

Botues: SHAGBG „Pobjeda” Redaktor përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi: Fahrudin Gjokaj (redaktor teknik) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Bulevar revolucije 15, Podgoricë Telefon & fax: 078/110-578 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.co.me Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen

Revista amerikane “VMagazine” shkruan për Era Istrefin fq 20

Kulturë Sport horoskopi fjalëkryqi Mozaik

Histori Opinione & Vështrime

Te k n o l o g j i

Shkenc

Vështrim Opinion Politikë I n t e r v i s t ë P a n o r a m ë Te k n o l o g j i

VIP Automobilizëm Shëndeti

Analiza, tregues i pozitës jo të favorshme të gruas fq 16

Mike e përjetshme e shqiptarëve fq 17

Ngjarje javore

Ekspozitë e punimeve të nxënësve fq 28

Program kushtuar festës së Krishlindjes fq 14

Histori Vështrim Opinion Politikë I n t e r v i s t ë P a n o r a m ë Te k n o l o g j i

VIP Automobilizëm Shëndeti

Në hap me KOHËN Këtu mund të vendoset

reklama

juaj

4

e enjte, 25 dhjetor 2014

Marketing

Ngjarje javore

e enjte, 25 dhjetor 2014

5

Javore KOHA

Javore KOHA

Kuvendi i Komunës Urbane të Tuzit

Miratohet plani financiar për vitin 2015 Për planin financiar në fjalë kanë votuar 13 këshilltarë në koalicioni qeverisës, derisa kundër kanë qenë gjashtë këshilltarë(Iniciativa Qytetare, Partia Socialiste Popullore, Alternativa Shqiptare dhe Lidhja Demokratike).

Kuvendi i Komunës Urbane të Tuzit ka aprovuar planin finaciar për vitin 2015të me të cilin janë parashikuar mjete me shumën 1.819.800 euro për këtë komunë urbane. Për planin financiar në fjalë kanë votuar 13 këshilltarë në koalicioni qeverisës, derisa kundër kanë qenë gjashtë këshilltarë(Iniciativa Qytetare, Partia Socialiste Popullore, Alternativa Shqiptare dhe Lidhja Demokratike). Sipas fjalëve të tyre, arsyeja kryesore se pse nuk e kanë mbështetur këtë plan, ka qenë „shuma e vogël e mjeteve për këtë trevë për vitin 2015-të”.

Investimet

Me këtë plan financiar janë përcaktuar mjetet për shpenzime operative me vlerë prej 522.000 eura, për ato kapitale 1.230.000 dhe për transferta të partive politike me vlerë prej 67.800 euro.

Kryetari i KU të Tuzit Abedin Axhoviq tha se për vitin e ardhshëm janë planifikuar investime reale, të cilat sipas tij , mund të realizohen. „Është planifikuar rekonstruktimi i rrugëve, ujësjellësit, rruga këmbësore mbi lumin Cem në Dinoshë, ndërtimi i sallës sportive, kopshtit për fëmijë, shkollës, etj. Gjithashtu është planifikuar që studnetëve më të mirë t’u ndahen bursa”, ka thënë Axhoviq. Nga ana tjetër opozita parlamentit lokal nuk ka qenë e kënaqur me planin e prezantuar. Siç u shpreh Nikollë Camaj nga Lidh-

ja Demokratike, në planin e vitit 2014-të ka shumë premtime të pa përmbushura. „Vitin e kaluar kanë qenë të planifikuara mjetet financiare për varreza dhe sallën sportive, dhe nuk janë realizuar, ku kanë shkuar ato para? Nëse diçka punohet, atëherë duhet mirë të punohet dhe të shkojmë drejtë komunës së plotë. Konsideroj se kemi projekte të cilat janë të nevojshëm duke filluar nga ndërtimi i shkollës në Karbushko Pol“-, tha Camaj. Nga ana tjetër shefi i klubit të këshilltarëve të PDS-së Halil Dukoviq se përherë ka patur mosdakordime kur është në pyetje plani financiar. „Plani fi-

naniciar hartohet që të jetë më mirë për qytetarët. Plani ynë financiar nuk është aq i lartë që të mund të hyjmë në disa projekte të mëdha. Nëse shikohet plani i 2015-tës të gjithë mund t’a kritikojmë, por duhet të jemi real”, tha ndër të tjera Dukoviq. Këshilltari i Iniciativës Qytetare Vasel Sinishtaj ndër të tjera tha se ky plan nuk parashikon projekte për zhvillimin e Malësisë. Në këtë seancë është verifikuar edhe dorëheqja e këshilltarit nga “Lista për Tuzin” Muhamet Gjokaj kurse vendi i tij është zavëndësuar nga Elvir Kajoshaj nga lista e këshilltarëve të Partisë Demokratike të Socialistëve. t.u

6

Vështrime & Opinione

e enjte, 25 dhjetor 2014

Vështrime & Opinione

e enjte, 25 dhjetor 2014

7

Javore KOHA

Javore KOHA

Shqipëria dhe sfidat e tranzicionit

Diplomacia ecejake Për Koha Javore:

Frank Shkreli Nju Jork

Diplomacia “ecejake” është përdorur zakonisht në nivel ndërkombëtar, midis shtetesh historikisht armiqësore me njëra tjetrën, me qëllim për të ndaluar keqësimin e mëtejshëm të marrëdhënjeve midis tyre dhe për të parandaluar ndonjë luftë të mundshme që do të kërcënonte rendin dhe paqën ndërkombëtare. Andaj rasti i ushtrimit të diplomacisë “ecejake” europiane, në kontekstin e një politike të mbrendshme të një vendi, midis dy palëve politike siç është Shqipëria, mund të jetë i vetmi rast ku një palë e tretë nga jashtë, përpiqet të zgjidhë mosmarrëveshjet dhe ngërçin politik të mbrendshëm të një vendi anëtar i aleancës së NATO-s e që madje aspiron të bëhet edhe anëtar i komunitetit europian. Pyetja është se kush e do më shumë dhe kush po punon më fort për antarësimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian, Bashkimi Europian apo klasa politike shqiptare. Është kjo një pyetje që ka ndjekur politikanët shqiptarë të 25-viteve tranzicion, përgjigja e së cilës më në fund do të vendosë antarësimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian, ose do ta le atë përgjithmonë në dorë të një autokrati ose një tjetri, të tipit Vladimir Putin ose Rexhep Taip Erdogan.

Tranzicioni nga komunizmi në demokraci nuk ka qenë i lehtë në asnjë prej shteteve të Europës Lindore dhe Qëndrore, por siç dëshmon edhe vizita e Eduard Kukan në Tiranë të hënën,

Është me të vërtetë e pabesueshme se pas 25 vjetësh ç’prej shëmbjes së regjimit komunist, në fillim të shekullit 21, një shtet në zemër të Europës siç është Shqipëria, ka nevojë për një diplomaci “ecejake” ndërkombëtare për të ndërhyrë për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve politike midis pozitës dhe opozitës

Shqipëria është gjithnjë vendi që po përballet me probleme serioze politike të një vendi ku tranzicioni i suksesshëm, nga sistemi komunist në një demokraci të vërtetë, po merr më shumë kohë për tu realizuar se pothuaj kudo tjetër në Europë.

Sfidat dhe problemet me të cilat përballen ende vendet ish-komuniste të Europës Qëndrore dhe Lindore, qofshin ato tanimë anëtare të BE-së ose aspirante për tu antarësuar në klubin europian, janë subjekt i një libri të ri që u botua muajin e kaluar këtu në Shtetet e Bashkuara. “Politika e Vendeve të Europës Qëndrore dhe Lindore: Nga Komunizmi në Demokraci”, është titulli i librit që posa është botuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe i cili ofron për lexuesin analizat më të fundit nga akademikë dhe ekspertë më të njohur të politikës së këtij rajoni dhe të transformimit ost-komunist ose jo i vendeve ish-komuniste europiane.

Libri në terësi përshkruan qartë dhe në hollësi realitetin politik e shoqëror, përfshirë sfidat dhe problemet me të cilat përballet gjysma e Europës, ndërsa ekspertët mbi çështjet e vendeve të ndryshme ish-komuniste, gjurmojnë edhe potencialet dhe përfitimet që vendet e Europës Qendrore dhe Lindore, si dhe Shtetet Baltike dhe Ukraina, sjellin në nivelin rajonal dhe atë ndërkombtar, në interesin e tyre dhe në interesin e përbashkët europia.

Ekspertë dhe akademikë të ndryshëm trajtojnë secilin vend të këtij rajoni, përfshirë edhe kapituj me tema të ndryshme, siç është zgjërimi i BE-së dhe NATO-s, artikuj në kontekstin e tranzicionit ekonomik, problemet etnike, shfaqjet nacionaliste në rajon dhe reformat ose mungesën e reformës politike, si dhe pasojat e trashëgimisë të regjimeve komuniste në këto vende.

Për herë të parë, botimi i tretë i këtij libri përfshinë edhe një kapitull mbi Shqipërinë, të autorit Dr. Elez Biberaj.

I njohur si ekspert i politikës shqiptare dhe asaj ballkanike dhe europiane,sin ë qarqet diplomatike ashtu edhe në ato akademike ndërkombëtare, Dr. Biberaj është autor i tre librave dhe të jë numri artikujsh që janë botuar në gazeta e revista të njohura të politikës së jashtme në Shtetet e Bashkuara dhe në Europë.

Që nga viti 2005 e deri tani, Elez Biberaj shërben si Drejtor i seksionit të Euro-Azisë në Zërin e Amerikës dhe me kontributin e tij vazhdon të jetë njëri prej ekspertëve politikë më të sukseshëm, jo vetëm në radhët e shqiptarëve, por edhe në krahasim me shkencëtarë dhe historianë politikë këtu në Shtetet e Bashkuara dhe në përgjithësi në botë.

Në kapitullin e tij të vëllimit të tretë të librit me titull, “Politika e Vendeve të Europës Qëndrore dhe Lindore:Nga Komunizmi në Demokraci”,e redaktuar nga Sharon L.Wolchik dhe Jane L.Curry, Dr. Biberaj paraqet sfidat me të cilat

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Shqipërisë në NATO në prill të vitit 2009 dhe dhënjen e statusit të vendit kandidat për antarësim në Bashkimin Europain, qershorin e këtij viti.

përballet Shqipëria në kontekstin historik të gjëndjes aktuale. Në studimin e tij me titull: Shqipëria – Sfidat e Tranzicionit, Elez Biberaj pohon se “Ç’prej shëmbjes së komunizmit në fillim të 1990-ave, Shqipëria ka kaluar nepër një transformim thelbësor, politik, ekonomik dhe shoqëror.” Autori thekson se dikurë si njëri prej vendeve më të izoluara komuniste, “Shqipëria ka shënuar vitet e fundit një nivel të rëndësishëm pjekurie politike, me një sistem politik të fortë dhe me insituticione demokratike relativisht të qëndrueshme.” Si e tillë, thotë Dr. Biberaj, Shqipëria “është bërë një faktor i rëndësishëm në promovimin e stabilitetit rajonal dhe i vlerave demokratike në Europën jug-lindore, duke përmendur antarësimin e

*** Pasi për gjëndjen aktuale me të cilën përballet sot Shqipëria, Z. Biberaj jep një kontekst historik të nevojshëm për të vlerësuar sfidat para të cilave gjëndet Shqipëria sot, ai shpjegon gjithashtu zhvillimin e demokracisë, ose më mirë të themi përpjekjet jo gjithmonë të suksesshme për ndërtimin e një sistemi demokratik, gjatë këtyre 25 viteve të kaluara. Ai përmend edhe rolin ose mungesën e luajtjes së një roli që i takon medias në zhvillimet demokratike në Shqipëri, duke thënë se “Shumica e mediave kontrollohen ose janë nën influencën e qeverisë, të një partie politike ose të ndonjë politikani. Ndërkohë që qeveri të ndryshme shqiptare e kanë etikuar veten si kampione të lirisë së shtypit, ato shpesh kanë përdorur instrumente të ndryshme presioni ndaj lirisë së shtypit, duke u mohuar atyre, ndër të tjera, edhe botimin e reklamave dhe duke u bërë lloj lloj presionesh pronarëve dhe bizniseve të tyre. Bisnismenë të njohur, aleatë të ngushtë të qeverisë ose të partive politike të opozitës kanë blerë gazeta dhe stacione televizioni, të cilat shërbejnë si burime me rëndësi lajmesh për mbarë popullësinë”, shkruan Elez Biberaj në artikullin e tij të zgjëruar, botuar në

vëllimin e tretë të librit, “Politika e Vendeve të Europës Qëndrore dhe Lindore: Nga Komunizmi në Demokraci”. Për më tepër, shumë gazetarë shqiptarë, thekson Dr. Biberaj, për arsye politike dhe ekonomike, i nënshtrohen vet-censurës dhe shumë prej tyre u mungon profesionalizmi dhe etika gazetareske.

Si gazetar i karierës, me një përvojë 35-vjeçare në Zërin e Amerikës, njërën prej mediave më me zë në botë, Zoti Biberaj në artikullin e tij këshillon se nëqoftse Shqipëria duhet të ketë një media të fortë, të lirë dhe të pavarur, atëherë vet, “gazetarët vendas duhet të marrin qëndrime më të forta në mbrojtje të të drejtave të tyre” ndërkohë që Drejtori i seksionit të Euro-Azisë të VOA-s njëkohsisht thekson nevojën që “gazetarët vendas tu përmbahen me vendosmëri standardeve të gazetarisë profesionale.”

Mbi një fushë tjetër, Dr. Biberaj mendon se politika e jashtëme e Shqipërisë do të vazhdojë të zhvillohet bazuar në prioritetet që Tirana i kushton përforcimit të marrëdhënjeve strategjike dhe të partneritetit me Shtetet e Bashkuara, si dhe antarësimit të vendit në Bashkimin Europian dhe zgjërimit të bashkpunimit rajonal. Z. Biberaj thotë se Washingtoni dhe Brukseli kanë ndjekur një strategji të përbashkët ndaj Shqipërisë dhe kanë investuar burime të mëdha për të avancuar demokratizimin e Shqipërisë.

Por siç duket këto burime të mëdha nuk kanë qenë të mjaftueshme për një demokratizim të vërtetë të Shqipërisë, siç ve në dukje edhe vizita e fundit në Tiranë e përfaqsuesit të BE-së, Eduard Kukan, i cili deklaroi se qëllimi i qëndrimit të tij në Tiranë , “është rivendosja e dialogut politik në Shqipëri”, dhe arritja e një marrëveshjeje midis shumicës dhe opozitës, që do të bënte të mundur këthimin në kuvend të opozitës dhe aleatëve të saj.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

8

e enjte, 25 dhjetor 2014

Opinione & Vështrime

Opinione & Vështrime

e enjte, 25 dhjetor 2014

Fokus

Në vend të urimit Shaban Peraj

Është në traditën e çdo shoqërie që në fund të vitit të përmbyllen të arriturat e një pune njëvjeçare, qofshin ato pozitive apo negative.Por, a mund të flasim ne shqiptarët për të arriturat tona, ku jemi dhe çfarë kemi lënë pa realizuar, në një kohë kur të gjithë tentojnë të japin mesazhe pozitive pa qenë koshient për mosrealizim të premtimeve të dhëna gjatë fushatave elektorale.

Thërrasim vetën tonë në zbatim të ligjeve, në fakt pretendojmë ligjet, por nuk i praktikojmë në jetën tonë e as që jetojmë me ligje! Ku është ligji në edukatën tonë , në kulturën tonë e sjelljet tona personale e shoqërore? Ku është ligji në traditat tona e organizatat tona në përgjithësi?

Këtyre pyetjeve do duhej t’u përgjigjen ata që i miratojnë, dhe ata që duhet t’i zbatojnë. Kjo për faktin se ne po anashkalojmë ligjet, në vend që të jetojmë si popull me dinjitet e të vazhdojmë me begatitë që i kemi.Kjo në vitin që po e lëmë pas nuk ndodhi, përkundrazi me sjelljet dhe veprimet që tregoi elita politike shqiptare sikur bëhen se nuk shohin, nuk dëgjojnë duke ua hedhur fajin të tjerëve! I thërrasin të tjerët të zbatojnë ligjet, të udhëzojnë, çështje kjo e cila nuk është temë e bisedës sime tani. Bise-

Shqiptarët jetojnë me shpresë se fillimshekulli i ri do t’i sjellë përparim, zhvillim ekonomik e kulturor, duket se për ta është humbur besimi që u dhanë këtyre kodoshëve për të udhëhequr vendin

da ime është rreth pyetjes: A kanë ndërgjegje, a kanë moral këta prijës të korruptuar , hajna e kriminelë politik të ditëve të sotme? Shqiptarët jetojnë me shpresë se fillimshekulli i ri do t’i sjellë përparim, zhvillim ekonomik e kulturor, duket se për ta është humbur besimi që u dhanë këtyre kodoshëve për të udhëhequr vendin. Kush tjetër vjelë e rjepë popullin për ta sunduar sa më lehtë se këta të sotmit, këta të cilët do duhej të mos ishin në pushtet gjat gjithë vitit që po e lëmë pas. Folën gjoja për reforma të reja, e reformat nuk duken kund, përkundrazi sollën përçarje, skamje e vuajtje për popullin e vetë. Ku është parë e dëgjuar në ndonjë vend tjetër të botës të burgoset qytetari vetëm se nuk ka me çka të paguaj dritat, ku ndodhë në ndonjë vend tjetër anëtar i NATO-s që qytetarët të organizuar të marrin rrugët e Evropës për të kërkuar jetë më të mirë , ku është parë që nga pasiguria të vritet qytetari në pikë të ditës dhe askush të mos dijë nga kush i erdhi e keqja, duke mos u skuqur fare për këto fatkeqësi kombëtare, këta na flasin për rezultatet e “arritura” në përmbyllje të këtij viti! Si nuk skuqen para këtij populli të vuajtur tash e disa dekada, si nuk reflektojnë pak, jo për diçka tjetër por së paku të mos lejojnë

t’u dalin të palarat në sipërfaqe.

Orkestrim i njëjtë edhe në Kosovë, po edhe në trojet tjera shqiptare, me të njëjtën formulë veprohet e punohet. Gjatë gjithë vitit dëshmuan se nuk kanë moral , se nuk dinë çfarë është etika njerëzore duke na e bërë akoma më shqetësuese jetën tonë të nesërme. Gojët e tyre të mbushura me fjalë e retorika boshe për gjashtë muaj të tërë, ndonjëherë thonë: Dëgjuam dhe respektuam, madje vetëm nëse bëhet fjalë për ndonjë çështje e cila shkon në interesë të tyre, përndryshe e refuzojnë atë që u thuhet. Të njëjtit hedhin në tregun politik fjalë që nuk do duhej t’i thoshte një qytetar i zakonshëm e lëre më persona akademikë, vetëm e vetëm për të ikur nga realiteti i përditshëm! Cili popull është ky çështja e të cilit arriti deri në këtë gjendje, i kujt është, pse duhet të lëshojjnë trojet e veta, e këta kriminelë politik bëhen sikur në Kosovën martire nuk ka diçka të re? E deformuan mendjen e shqiptarit në Kosovë, e bënë ate të vritet nga skamja që e ka kapluar, të humbë çdo shpresë se një ditë do bëhet më mirë, në vend që këta të vëjnë në veprim të gjitha mekanizmat institucionale, për të shpëtuar popullin e vetë harxhojnë kohë për të zënë kolltuqet

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

shtetërore! Të njëjtit një kohë të gjatë në mendje kishin se kush do bëhet i pari i qeverisë, po çka se institucionet nuk funksionojnë aspak, ndaj edhe radhët e autobusëve për të bartur ata “fatkeq” drejt vendeve të Evropës nuk ishin shqetësuese për këta hipokritë politik , problem ishte fotelja që do zëjnë pa menduar se kanë hak ndaj këtyre skamnorëve. Të tillë janë këta injorantë që tash e sa vite mbajnë kupolën politike në Kosovë. Nga halli që sollën këta politikanë shqiptarët vazhdojnë të lypin , të gjurmojnë filozofinë e Perëndimit duke bredhur këtu e atje, të hanë në tryezat e tjetërkujt vetëm për fajin e të tjerëve.

Jeta e shqiptarëve të Kosovës u prish , atë e prishi injoranca, pa pasur kush t’i ndihmonte ata e t’i forcojë pas dobësisë, pa pasur kush t’ua mësojë rregullat në vend të kaosit , t’ua përmirësojë jetën në vend të varfërisë, ku të pasurit harrojnë se ua kanë borxh të varfërve. Çfarë të bëjmë kur as edhe për një moment nuk na hiqen maskarenjtë e dallaverxhinjtë që kanë zënë pozitat dhe tash na udhëheqin?

Te shumica prej tyre sheh vetëm maska e pak fytyra. Sot është vështirë të jetohet shqip, populli sheh, populli dëgjon, populli duron dhe ai njeh secilin prej nesh, prandaj ai di se kush janë të pandershmit, të pamoralshmit

9

Javore KOHA

Javore KOHA

e maskarenjtë e sotëm. Kështu siç është sot rënkojmë nga amoraliteti, dështimi ekonomik, shkatërrtimi shoqëror , shpërbërja familjare , çrregullimi politik e përçarja falë kësaj elite politike që po udhëheqë Shqipërinë.

Kosovën e trojet tjera etnike. Për ne shqiptarër viti që po kalon dhashtë Zoti të mos përsëritet më, “e mbramja me hajr”-thotë populli. Po me ke, me këta që nuk ia dinë fundin pasurisë përmes korrupsionit, jo nuk kemi pse t’u besojmë. Të njëjtëve duhet thënë ikni sa më parë , ikni se keni shumë për të paguar për këtë popull që e keni mjeruar, e keni bërë të flasë me veti.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

10

Kulturë

e enjte, 25 dhjetor 2014

Kulturë

e enjte, 25 dhjetor 2014

htr s ë V

11

Javore KOHA

Javore KOHA

A ishte Servantesi në Ulqin?

im

Ali Llunji

Fondacioni “LIKA” Ulqin,veç rezultateve të pamohueshme në fushën e kulturës dhe të jetës muzikore në këtë qytet, aktivitetin në këtë fundvit, ndër të tjera, e përmbyll me botimin edhe të dy veprave të karakterit shkencor të Prof.dr.

Ruzhdi Ushakut. Kohë më parë ngjalli kërshëri guximi shkencor dhe intelektual i këtij autori me veprën ‘SHQIPJA SI ÇELËS PËR DY FRAZA ENIGMATIKE” nga “ZOGJTË” e Aristofanit, shek.V.p.e.r (separat).

Duke e parë peshën e trajtimeve, si thotë ai, në “variantin e parafundit” brendia e këtij separati deshifrohet më lehtë përballë vet synimit shkencor të autorit … ”kësaj çështjeje serioze,delikate,të vështirë,shumë të rëndësishme,jo vetëm për filozofinë shqiptare,por edhe më gjerë, iu rreka një sprove kërkimore – studimore të mëtutjeshme… duke mbajtur parasysh një qasje krahasuese filologjike – gjuhësore dhe jashtëgjuhësore interdisiplinare, përkatësisht multidisiplinare”.

Për këtë rezultat të rrallë shkencor, opinioni lexues u informua edhe përmes shtypit ditor. Dhe, tash, në këtë fundvit të 2014-tës, po ky Fondacion i dhuron lexuesit edhe një vepër interesante dhe kapitale të këtij autori Prof.dr.Ruzhdi Ushakut, njërit, sipas mendimit tonë, ndër krijuesit eminentë shkencorë kur trajtohet, ndër të tjera, edhe problematika e Ulqinit dhe rrethinës së tij. Libri është mjaft tërheqës, i pajisur dendur me faktografi, ilustracione me një brumë të ngjeshur dokumentesh të rralla për këtë figurë emblematike joshqiptare për të cilën ka pohime sa edhe mohime sa kishte qëndruar kohësisht apo ndoshta disa vite në Ulqin. Fjala është për shkrimtarin e madh spanjoll,

Temë shkrimi është – Servantesi në Ulqin – autor Prof.dr. Ruzhdi Ushaku. Që në ballinë,me Kalanë e Ulqinit dhe me portretin e një figure të rrallë,kuptohen vizionet shkencore të këtij krijuesi të frytshëm,që personalitetin e spanjollit,të zënë rob nga kapedanët detarë ulqinakë e ndriçon,sa përmes gojëdhënave dhe realitetit,aq edhe fakteve dhe persiatjeve

Miguel Servantesin. Me këtë vepër Dr. Ushaku sikur edhe përforcon bindjen e lexuesit se është emër shkencor, do të thoshim, krijues i disa veprave kapitale, qoftë përkah vëllimi, qoftë përkah cilësia. Për momentin është vepra e 11 –të e tij, në të cilën konsulton dhe prek thuaja tërësinë e literaturës së kohëve mesjetare dhe pse jo edhe atë të ditëve më të vona. Autori ka një përparësi – është poliglot, njohës i gjuhëve romane, kredhës i papërtueshëm dhe këmbëngulës në konsultimin e shumë dokumenteve në gjuhë të vjetra: latine dhe greke. Në këtë libër dr. Ushaku i ofron lexuesit një aspekt të analizës për të depërtuar pak më lehtë në opusin servantesian që disa autorë shkrimorë, në mesin e të cilëve edhe studiues të mirëfilltë të jetës dhe të veprës së Servantesit e mohojnë a mos ndoshta qëndroi, kaloi kohësisht në Ulqin, apo, nga tjetra anë në këtë libër pohohet se në shpirtin e vet ky spanjoll gdhendi një simpati – vajzën ulqinake të përjetësuar në romanin “DON KISHOTI “ të tij. Është kjo DULCINEA e bukur. Në të kundërtën: pyesim – pse Servantesi nuk mori për model personazhi bukuroshen e ndonjë vendi tjetër bregdetar ?

Vetë jeta e Servantesit do të ndryshojë pas betejës detare të Lepantos, kohë kjo që përputhet me rropatjet e tij nëpër dete e anije deri me rënien rob nga shqiptari (Arnaut) Mami.

Ulqini në Adriatik është dalluar si skele dhe port i rëndësishëm detar. Pikërisht për këtë qendër të dikurshme detare,pse jo edhe pikë e rëndësisë strategjike është shkruar shumë. Ky qytet buzëdetar dhe popullata shqiptare e tij – pjesë e trungut ilir, të dokumentuar nga burime historike – ishte temë e

kronistëve të ndryshëm,që bënë emër historik,ata që vendosën të ngulin apo të kalojnë kohësisht në kalanë e tij

shumëshekullore.Të përkujtojmë disa figura të veçanta: kronistin turk Evlia Çelebi dhe shënimet interesante të tij

për Ulqinin;kalorësin mesjetar, Arnold fon Harfin – fjalorin e tij me shprehje shqipe bërë në ndonjë bujtinë ulqinake; Sabatai Zvinë (hebre) për të cilin thuhet se ishte mesi, por që në Ulqin njihet edhe si Murat Dedei, ka vetëm tyrbe në këtë qytet. Kureshtja për shkrime më të thella të Prof.dr. Ruzhdi Ushakut përqendrohet me një akribi të posaçme për një figurë tjetër të rëndësisë letrare – është ky Miguel Servantesi, për të cilin thuhet se ka qëndruar edhe në Ulqin. Dhe, ky autor, lidhet me veprën e tij që la emrin e një të dashure të quajtur Dulcinea, emër ky, si konstaton dr.Ushaku, “gjuhësisht i shpjegueshëm me prejardhje nga emri i Ulqinit mesjetar, si emër jo i zakontë dhe i pakuptimtë për gjuhën dhe onomastikën spanjolle.”

Kanë kaluar mbi katër dekada që kur për Ulqinin dhe rrethinën e tij, Prof.dr.

Ruzhdi Ushaku shkroi artikuj, ese letrarë, vështrime kritike, vepra të rralla shkencore për historikun dhe raritetet kulturore të këtij qyteti që është edhe vendlindje e tij. Pikërisht në fazën e pjekurisë shkencore të tij, kemi shprehur më herët mendimet tona se dr.

Ushaku shquhet me punën e tij krijuese. Bëri shumë punime shkencore, profesionale eseistike nga fusha e filologjisë, etimologjisë, eseistikës dhe kritikës së artit. Në të vërtetë, kjo krijimtari deri më sot e botuar është dëshmi e pakontestueshme e shkallës së lartë të pjekurisë shkencore të shoqëruar edhe me një intensitet cilësor. Kësisoj ka vepruar autori dr.Ushaku me hipo(tezë) dhe tezë të shtruar në studimin e tij në librin “SERVANTESI NË ULQIN”, temë kjo mjaft delikate, që është komentuar tash sa kohë me qëndrime pro et contra qëndrimit të Servantesit në Ulqin. Mendimet shkencore të këtij autori janë të ngjeshura me një bagazh të lakmueshëm dokumentesh dhe të literaturës së konsultuar – aparaturë e mirëfilltë shkencore.

Lexuesi do të gjendet në detin e uni-

versales, jo vetëm në kuptimin kohor të gojëdhënave ulqinake sa edhe në vet kuptimin psikologjik të spanjollit të zënë rob – skllavit të dashuruar në një goce kalaleshë – dhe rrafshit etik dhe mendimit filozofik të mbushur nga disa autorë me dilema – ishte apo nuk ishte Servantesi në Ulqin. Autori Ushaku, siç mund të konkludojmë edhe ne, Servantesi, nëse jo fizikisht, ishte ai shpirti i trazuar si dallgët e detit të shqetësuar për kalaleshën e bukur. Mendojmë se vepra do të ngjallë interes, si në qarqet lexuese, ashtu edhe të opinionit shkencor, këtu e më gjerë. Libri me 146 faqe, pas Parathënies dhe Në vend të hyrjes, ka këtë strukturë: Kreu I “Beteja e Lepantos” dhe Servantesi në krijimtarinë letrare dhe tregimtare; Kreu II Shtypi publicistik në lidhje me Servantesin në Ulqin; Kreu III Ulqini para dhe pa “Betejës së Lepantos”; Kreu IV Fragmente nga jeta dhe vepra e Servantesit në vështrim historik-filologjik; Kreu V “Servantesi në Ulqin” në dritën e disa përkimeve multidisiplinare; Kreu VI Reflekse dhe përkime filologjike – gjuhësores në vështrim krahasues; Kreu VII Emri vetjak DULCINEA - çelës I enigmës “Servantesi dhe Ulqini”;

PËRFUNDIMI

Curriculum Vitae Botimi i librit u mbështet nga Fondi për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave në Mal të Zi. Ne mendojmë se është e nevojshme që ky libër të përkthehet edhe në gjuhë të huaja, posaçërisht në spanjishtet. Ka edhe një qëllim të mirë: të informohen servanteistët joshqiptarë për këtë lëndë vëllimore dhe interesante nga autori shqiptar. Ka hapësirë të binden – të ndërrojnë edhe qëndrim ndaj hipo(tezës) dhe tezës së autorit dr. Ushaku: ishte dhe sa qëndroi Servantesi në Ulqin.

12

Kulturë

e enjte, 25 dhjetor 2014

Kulturë

e enjte, 25 dhjetor 2014

13

Javore KOHA

Javore KOHA

Kujtime me rastin e 100-vjetorit të lindjes dhe 20-vjetorit të vdekjes së profesor Anton Çettës (5)

Korrespondenca me bashkëpunëtorët Dr. Bahri Brisku

(vijon nga numri i kaluar) Profesor Çetta si themelues i Sektorit të letërsisë popullore në Institutin Albanologjik në Prishtinë, që në fillim të krijimit të kësaj dege, krijoi një numër të konsiderueshëm të bashkëpunëtorëve me të cilët mbante korrespondencë të shpeshtë. Me anë të letrave të tilla, ai i udhëzonte detajisht mbledhësit e folklorit rreth shënimit të krijimeve popullore.

Me qëllim që letrat të cilat iu dërgonte bashkëpunëtorëve të terrenit, të mos kishin vetëm funksion shoqëror, por edhe zyrtar, i vuloste rregullisht dhe ato nënshkruheshin nga drejtorët e Institutit, por në bazë të tekstit kuptohej që ato ishin hartuar nga Antoni.

Kjo mënyrë e korrespodencës së tij pati kontribuar në krijimin e një morie bashkëpunëtorësh të Sektorit të folklorit në Institut, jo vetëm në Kosovë, por edhe jashtë saj ku jetonin shqiptarët.

Nëpërmjet letrave profesori na njof-

Profesor Çetta kultivonte simpati ndaj Ulqinit dhe ulqinakëve. Sa herë që shkonte në pushime verore, vinte në Ulqin për dy arsye: së pari, e joshte Ulqini për plazhet e mrekullueshme, por edhe hobi për peshkim ishte faktor i veçantë për ardhjen e tij

Në letrat e korrespondencës fliste rregullisht për nevojën dhe peshën kulturore që ka mbledhja e krijimeve letrare popullore, për mënyrat dhe metodat që duhet të aplikohen gjatë shënimeve

tonte rregullisht për mbajtjen e simpoziumeve dhe tubimeve të tjera që organizonte Instituti Albanologjik.

Bashkëpunëtorët e jashtëm, të cilët ishin aktivë në fushën e hulumtimeve, ai i ftonte edhe në tubime të fushave të tjera të studimeve, të cilat organizoheshin më shpesh. Në shumë raste, për të njëjtin tubim, me qëllim që të mos harrojnë, ai iu dërgonte studiuesve letra nga dy herë.

Ishte jashtëzakonisht i kujdesshëm dhe organizator i mirëfilltë. Ai nuk ishte nga të tillët, të cilët të ftonin, por më së tepërmi gëzoheshin që mos të marrin pjesë të gjithë sepse atëherë Institutit i ngelnin mëditjet e të tillëve që nuk merrnin pjesë në simpoziume! Kurse Antoni me dashamirësinë më të sinqertë, në një rast, më shkruan se nevojitet që sa më parë të hapi në bankë llogarinë me qëllim që të siguroj marrjen e honorarit me kohë. Kështu vepronte me të gjithë bashkëpunëtorët e Institutit, sidomos në Sektorin e letërsisë popullore, e cila për të parën herë po i lëshonte rrënjët në këtë Institut.

Revista e Sektorit ”Gjurmime” botohej dy herë në vit. Antoni i njoftonte menjëherë të gjithë bashkëpunëtorët me tematikën të cilën do ta shtjellonte numri i ri i ”Gjurmime”-ve. Lidhur me materialin të cilin i këshillonte që ta hartojnë bashkëpunëtorët, ai u jepte këshilla se ku gjendet dhe si të shënohet.

Kështu, nga përvoja e gjerë e tij, i drejtonte me dashamirësi studiuesit fillestarë.

Letrat e tij ishin të qarta, koncize dhe udhërrëfyese për marrësit e tyre. Ai asn-

jëherë nuk përdorte formën e tekstit të përbashkët. Rregullisht për çdo person, shkruante tekste të veçanta – origjinale.

Në letrat e korrespondencës së tillë fliste rregullisht për nevojën dhe peshën kulturore që ka mbledhja e krijimeve letrare popullore, për mënyrat dhe metodat që duhet të aplikohen gjatë shënimeve.

Me pasion na njoftonte që janë siguruar mjetet për botimin edhe të katër blejve të krijimeve poetike popullore.

Bashkëpunëtorëve shpeshherë u jepte mesazhe mbi rrjedhat e veprimtarive kulturore që ndodhnin në Institutin Albanologjik të Prishtinës. Disponoj me dhjetëra letra të tilla.

Me pushime në Ulqin - Më gjej një banesë që ka oborr të siguruar për fëmijë

Profesor Çetta kultivonte simpati ndaj Ulqinit dhe ulqinakëve. Sa herë që shkonte në pushime verore, vinte në Ulqin për dy arsye: së pari, e joshte Ulqini për plazhet e mrekullueshme, por edhe hobi për peshkim ishte faktor i veçantë për ardhjen e tij.

Në një rast, porsa arriti në Ulqin, u takuam dhe pas pyetjeve të rëndomta, më porositi që t’ia gjej një banesë e cila ka oborr të mbrojtur për fëmijë sepse, më tha, “e kam vajzën e vogël”. Oborre të tilla në Ulqin në atë kohë gjendeshin fare pak, por megjithatë ia gjeta.

“O, ky oborr jo vetëm që qenka i rrethuar dhe i sigurt për luajtjen e fëmijëve, por çka është më interesant, oborri qenka plot me pemë e gjelbërime”, më tha Antoni.

Gjatë pushimeve, kohën e lirë pas plazhit e shfrytëzonim për peshkim. Anto-

ni peshkonte me grepa, ku në vend të mezes vendoste një lloj ”rrencash” që ishin shumë efektivë, si mezja e gjelave të detit. Unë të shumtën e rasteve peshkoja gruja (ngjala detit) me parangalla.

Gjatë peshkimit Antoni ishte shumë i durueshëm, e mbante shtagën gjatë pa bazdisje në dorë. Pinte me karar duhan.

Peshqit që i zinte me grepa, asnjëherë nuk i mbytte, por i vendoste në një enë plastike të mbushur me ujë. Në të qëndronin peshqit fare të freskët.

Antoni kultivonte kujdes të veçantë ndaj familjes së tij. Gjatë tërë jetës ka ndjekur rrugën e ngritjes profesionale dhe të interesit kombëtar. Ai më thoshte se toponimet e homonimet e vendeve në Kosovë deri më 1912 të tëra kanë qenë me emërtime shqipe,

por pas okupimit të Kosovës më 1912, Serbia nëpërmjet gjeografit Jovan Cvijiq i ka sllavizuar emërtimet.

Profesori në një rast kishte zbuluar shumë burime me vlerë të madhe për shqiptarë, si: Në kohën kur osmanllinjtë okupuan Greqinë, atje 45 për qind e popullatës ishte shqiptare!

Edhe një gjë tjetër shumë domethënëse, që e kam mbajtur mend nga Antoni: “Kudo që shqiptarët ngritën xhamia, mbetën shqiptarë. Atje ku ata nuk u ndërtuan, shqiptarët janë shkombëtarizuar, jo me dëshirën e tyre, por për shkak se nuk kishin ku të mbështeten.

Ky mulli i denacionalizimit i ka bluar banorët shqiptarë prej Kotorrit deri në Tivar, të cilët historikisht ishin shqiptarë”, thonte me të drejtë profesor Çet-

ta.

“Kjo nuk është e tëra. Gjashtë fise shqiptare të besimit ortodoks dhe katolik, në Mal të Zi, janë shkombëtarizuar tërësisht. Këto janë Kuçi, Palëbardhi, Drekallët, Moraçasit etj.”

Të gjitha këto të dhëna interesante që i kishte shënuar profesor Çetta, janë dëshmi që ai në mënyrë sistematike dhe me pasion të veçantë merrej me hulumtime historike kombëtare dhe kishte aftësi gjeniale për t’i diferencuar ata më të nevojshmit. Gjykonte drejtë dhe ishte i paanshëm. Dispononte instinkte për iniciativa. Kishte një intuitë të bujshme. Shpesh e përsëriste çështjen – Bota jonë është e mpleksur me shumë paradokse të panjohura dhe kontraverse. (vijon)

14

Portret

e enjte, 25 dhjetor 2014

Portret

e enjte, 25 dhjetor 2014

15

Javore KOHA

Javore KOHA

Portret: Zef Briskoviqi

Sinonim në tërë Ulqinin Ismet Karamanaga

Kohët e arta të turizmit tonë i kanë shënuar shumë ngjarje, por edhe shumë personazhe dhe momente interesante në jetën e këtij qyteti. Më duket se njëri nga ata, i cili pa dyshim meriton të përmendet është një zotëri nga rrethina e Ulqinit, nga Kollomza.

Fjala është për Zef Briskoviqin, i cili tashmë i ka kaluar 80 vjet, të cilit dëshiroj t’ia kushtoj disa rreshta. E njoh mirë. Është zotëri i vërtetë, modest, i butë siç thotë populli ynë, njeri i cili kurrë nuk e çon zërin. Flet një gjuhë të pastër dhe të bukur shqipe. Gjithmonë është pedant dhe i qeshur. Flet me zë të ulët dhe ëmbël. Një njeri i jashtëzakonshëm.

Për ata që nuk e njohin mirë, i përkujtoj se zotëri Zef Briskoviqi i takon plejadës së atyre qytetarëve të cilët meritojnë një epitet të posaçëm. Prandaj edhe mendoj se emri i tij do të mbetet i shkruar me shkronja të arta në histori-

Zefin e kanë njohur të gjithë pa dallim. Bile edhe fëmijët që kanë pasur ndonjë problem, e kanë njohur Zefin. Mendoj se edhe sot nuk ka njeri që, të paktën, nuk ka degjuar për Zefin.

Duart e arta të këtij njeriu, ende edhe sot në moshën 80 vjeçare, janë ilaç për muskuj, për duar dhe për këmbë, në përgjithësi për ekstremitetet kun e qytetit tonë.

Zefi është tashmë i moshuar, por pavarësisht nga mosha, për çdo ditë ulet deri në Ranë, dhe kalon disa momente pranë detit. Rri në një kafene, nga ku çdo moment e ka detin para sysh.

Ranën e don shumë. Tregon se gjithmonë është ulur në Ranë si i ri, shumë më parë se ka filluar të punojë në turizëm.

“Rana është shpirti i qytetit të Ulqinit, pjesa pranë detit pranë Plazhit të Vogël e deri te bedenet e Kalasë. Njeriu i mallëngjyer me bukurinë e saj magjike, kurrë nuk është i ngopur me të. Është një bukuri e rrallë, e jashtëzakonshme, një perlë e Adriatikut. Në këtë perlë”, shprehet ai me mall, “janë gërshetuar Orienti dhe Perëndimi, dhe shekuj me radhë kanë tërhequr udhëtarë dhe shkrimtarë nga vendi dhe nga bota, deri në ditët e sotme. Më ku-

jtohet koha kur këtu kanë qenë mijëra mysafirë nga Perëndimi, posaçërisht nga Gjermania”, thekson Zefi.

Ai ka qenë i dashuruar në ato kohë të arta të turizmit tonë, të viteve ’70-‘90.

“Sot, Ranës i ka mbetur vetëm emri, ka mbetur dhimbja dhe kujtimet”, shprehet Zefi, me zë të pikëlluar dhe të lehtë.

Ai flet me nostalgji të madhe për ato kohëra, pasi që ka qenë punëtor i turizmit vite me radhë. Atij i kujtohet se në atë kohë, për çdo ditë pas punës, kur kanë pasur kohë, shpesh herë kanë ardhur me gjermanë deri te bedenet e Kalasë, ku shumë grupe folkloristike nga Ulqini kanë kënduar këngë dhe kanë luajtur valle popullore nga e gjithë rrethina e Ulqinit.

“Eh, mare djalë, çka të them”, më drejtohet me buzëqeshje. “Edhe ti e di, bile edhe më mirë se unë, pasi që edhe

ti ke punuar një kohë në Olympic si student”. Qeshet. “E mos të them se ju, më të rinjtë, jeni sjellë për çdo ditë nepër hotele dhe nëpër Ranë”.

Me të vërtetë, si nxënës në gjimnaz, por edhe si student, kam punuar në recepsionin e hotelit Olympic, ku vëllai im Ruzhdiu ka qenë drejtor. Zefi atëherë, për tërë personelin e hotelit dhe për tërë mysafirët ka qenë personi numër një në hotel. Të gjithë e kanë kërkuar. Me mantel të bardhë, me doreza të bardha, elegant, i pashëm, markant dhe atraktiv.

Zefin e kam njohur edhe më parë, pasi që çdokush nga ne, të cilët si fëmijë kemi thyer apo kemi nxjerrë duart dhe këmbët duke luajtur me top, i kanë çuar të afërmit te Zefi. Kështu që Zef Briskoviqi ka qenë dhe ka mbetur një sinonim i njohur në tërë Ulqinin.

Pastaj, më vonë, edhe është punësuar

si fizioterapeut në Plazhin e Madh. Zef Briskoviqi ka qenë i vetmi fizioterapeut në tërë Ulqinin.

Në hotelin “Olympic”, pranë pishinës, ka qenë dhoma ku ka punuar Zefi. Të gjithë mysafirët, por edhe personeli, gjithmonë e kanë quajtur “doktor”.

Kurdoherë kur mysafirët kanë pasur probleme me ekstremitete, apo ndokush tjetër nga qytetarët i cili ka pasur dëshirë të fitojë “tretman relaksues”, ka kërkuar ndihmën e këtij virtuozi.

Zefin e kanë njohur të gjithë pa dallim.

Bile edhe fëmijët që kanë pasur ndonjë problem, e kanë njohur Zefin. Mendoj se edhe sot nuk ka njeri që, të paktën, nuk ka degjuar për Zefin.

Duart e arta të këtij njeriu, ende edhe sot në moshën 80 vjeçare, janë ilaç për muskuj, për duar dhe për këmbë, në përgjithësi për ekstremitetet.

Ky njeri modest ka qenë gjithmonë në

dispozicion për mysafirët e të gjitha hoteleve në Plazhin e Madh. Të gjithë e kanë ditur se mjeshtëria dhe ndihma e Zefit është e pazëvendësueshme.

Kështu ka ndodhur edhe jashtë hoteleve, në shtëpinë e tij apo në rrugë, në ndonjë kafene, Zefi gjithmonë e ka dhënë ndihmën, me buzëqeshje dhe fjalë të buta.

Mirëpo, më së pari, pasi që Zefi nuk ka pretenduar se është mjek, gjithmonë atyre që kanë kërkuar ndihmën e tij, ua ka tërhequr vëmendjen dhe i ka këshilluar se më parë “duhet të shkoni dhe ta inçizoni në Rëntgen”, pastaj nëse doni ejani tek unë.

Zefi, këtë mjeshtëri e ka trashëguar nga babai i tij, kurse “sot edhe unë”, thotë ai, “iu kam lëshuar djemve”. Kështu që, një mjeshtëri e tillë popullore mbetët trashëgim brez pas brezit në familjen e Zef Briskoviqit.

16

Mozaik

e enjte, 25 dhjetor 2014

Kulturë

e enjte, 25 dhjetor 2014

SOS Telefoni për femra dhe fëmijë viktima të dhunës në Ulqin organizoi seminarin dyditor me temë “Vendosja e barazisë gjinore dhe mundësive të barabarta”

Analiza, tregues i pozitës jo të favorshme të gruas Qëllimi përfundimtar i projektit është hartimi dhe miratimi i Planit lokal të veprimit për arritjen e barazisë gjinore në komunën e Ulqinit

17

Javore KOHA

Javore KOHA

Në Ulqin u mbajt takim përkujtimor me rastin e 70-vjetorit të vdekjes së Edith Durham dhe u bë përurimi i librit “Mary Edith Durham dhe shqiptarët” i Medina Çobajt

Mike e përjetshme e shqiptarëve Për jetën dhe veprën e Durhamit foli dr. Nail Draga, duke e vlerësuar atë si mike të përjetshme të shqiptarëve, e cila në sajë të veprimtarisë së saj si udhëtare, antropologe, piktore e publiciste, ishte në mbrojtje të çështjes shqiptare, që dëshmohet me veprat e saj të botuara

Ulqin – SOS Telefoni për femra dhe fëmijë viktima të dhunës – Ulqin organizoi të hënën dhe të martën në sallën e vogël të Komunës së Ulqini seminarin në kuadër të realizimit të projektit “Vendosja e barazisë gjinore dhe mundësive të barabarta”.

Projekti realizohet në bashkëpunim me Komunën e Ulqinit, Qendrën për Edukim Qytetar dhe Qendrën për Iniciativa Qytetare nga Beogradi, me mbështetjen e Bashkimit Evropian.

Qëllimi përfundimtar i projektit është hartimi dhe miratimi i Planit lokal të veprimit për arritjen e barazisë gjinore në komunën e Ulqinit.

Sipas koordinatores së SOS Telefonit për femra dhe fëmijë viktima të dhunës – Ulqin, Hatixhe Nelaj, pjesëmarrja e grave në pushtetin lokal, në pozitat vendimmarrëse dhe në udhëheqësinë e partive politike është minimal.

“Analiza jonë dhe të dhënat tregojnë për pozitë jo të favorshme të gruas. Prandaj, mund të themi se femra në rajonin tonë është e margjinalizuar, nuk i ofrohen shanset për ekuilibër gjinor, ndërsa për barazi gjinore nuk bëhet fjalë”, është shprehur ajo.

Nelaj ka thënë se analiza ka përfshirë të gjitha fushat e rëndësishme, që janë përdorur edhe për hartimin

e Planit Kombëtar të Veprimit, siç janë: politika dhe vendimmarrja, arsimi, shëndetësia, mediat, kultura, ekonomia dhe dhuna ndaj grave.

“Mund të thuhet lirisht që të dhënat nga këto sfera nuk ndryshojnë shumë kur është pozita e gruas në pyetje”, ka theksuar ajo.

Seminari është drejtuar nga Biljana Zekoviq, koordinatore e SOS Telefonit për femra dhe fëmijë viktima të dhunës – Podgoricë.

Pjesëmarrësit në seminar kanë dhënë propozime dhe sugjerime, të cilat do të jenë pjesë e Planit lokal të veprimit për arritjen e barazisë gjinore në komunën e Ulqinit. i.k.

Ulqin - Në organizim të Qendrës Kulturore Ulqin, në Galerinë e Arteve të shtunën u mbajt takimi përkujtimor me rastin e 70-vjetorit të vdekjes së Edith Durham, si dhe u bë përurimi i librit “Mary Edith Durham dhe shqiptarët” i mr. Medina Çobajt.

Ishte ky takimi i parë i organizuar në Ulqin kushtuar një personaliteti me vlera shumëdimensionale, sikurse është anglezja Edith Durham.

Për jetën dhe veprën e Durhamit, me rastin e 70-vjetorit të vdekjes së saj,

foli dr. Nail Draga, duke e vlerësuar atë si mike të përjetshme të shqiptarëve, e cila në sajë të veprimtarisë së saj si udhëtare, antropologe, piktore e publiciste, ishte në mbrojtje të çështjes shqiptare, që dëshmohet me veprat e saj të botuara.

Më pas, botuesi nga Tirana Mehmet Gëzhilli foli në lidhje me angazhimet e shtëpisë së tij botuese Argeta-LMG, në botimin e veprave të Edith Durhamit, në kolanën “Miqtë e Shqipërisë”, duke përkujrtuar se së shpejti do të boto-

het edhe ditari i saj që e mbante gjatë qendrimit në viset shqiptare.

Ndërsa në lidhje me librin e mr. Medina Çobajt “Mary Edith Durham dhe shqiptarët” folën prof. dr. Refik Kadia dhe prof. dr. Jusuf Mustafaj, ndërsa në fund i përshëndeti të pranishmit edhe autorja Medina Çoba.

Takimi ishte i gërshëtuar edhe me pika muzikore nën ekzekutimin e prof.

Mustafa Zhugjelit. Autorja iu dhuroi të pranishmëve nga një libër si dhe u (Kohapress) shtrua koktej rasti.

18

Mozaik

e enjte, 25 dhjetor 2014

Mozaik

e enjte, 25 dhjetor 2014

U përurua botimi i dytë i librit “Kraja me veçantitë shestanase në rrjedhën e shekujve”

Studime shumëdimensionale mbi etninë shqiptare “Botimi sjell të dhëna dhe dokumente të vlefshme lidhur me vlerat etnokulturore, arkeologjike, historike të zonës. Ai evidenton kërkimet e bëra, gjithashtu hap pista studimi për kërkime të reja”, është shprehur drejtori i QSA-së, prof. dr. Ardian Marashi Ulqin – Shoqata “Don Gjon Buzuku” dhe Qendra e Studimeve Albanologjike organizuan të shtunën në sallën e madhe të Komunës së Ulqinit përurimin e botimit të dytë të librit “Kraja me veçantitë shestanase në rrjedhën e shekujve”.

Në këtë botim, të zgjeruar dhe të përmirësuar, janë botuar aktet e konferencës së mbajtur në Ulqin më 7-8 tetor 2011, por edhe disa materiale të tjera, duke ndriçuar të kaluarën e kësaj zone dhe tiparet e traditës së saj etnokulturore.

Në fjalën përshëndetëse, kryetari i Shoqatës “Don Gjon Buzuku”, Zef Llukiqi, ka thënë se kjo shoqatë ka bashkëpunim të mirëfilltë me Qendrën e Studimeve Albanologjike, gjë që është dëshmuar edhe me organizimin e ekspeditës studimore, mbajtjen e konferencës shkencore dhe së fundmi, me botimin e këtij libri.

Ai tha se shpreson që edhe në të ardhmen do të vazhdojnë bashkëpunimin me QSA-në për realizimin e projekteve të tjera.

Drejtori i QSA-së, prof. dr. Ardian Marashi, tha se në këtë libër gjejmë materiale të cilat shpjegojnë shumë anë të kulturës, qytetërimit, gjuhës, territorit, etnisë shqiptare në këto treva.

Ai ka theksuar se vëllimi përmban trajtesa me vlera origjinale për kultet iliro-shqiptare, për onomastikën dhe toponomastikën burimore të kësaj treve, për historinë e monumenteve të kultit prej krishtërimit të hershëm e deri në ditët e sotme, për faktorët e ndryshimeve demofetare në rrjedhë të kohës, për të folmet lokale të Krajës dhe Shestanit, si dhe për lidhjen e tyre me shqipen mesjetare, për veshjet dhe kostu-

mografinë shqiptare të trashëguar, për ritet dhe besimet, për organizimin tradicional fisnor dhe të drejtën popullore gojore etj.

“Botimi i sotëm sjell të dhëna dhe dokumente të vlefshme lidhur me vlerat etnokulturore, arkeologjike, historike të zonës. Ai evidenton kërkimet e bëra, gjithashtu hap pista studimi për kërkime të reja”, është shprehur ai.

Dr. Bahri Brisku foli mbi disa karakteristika të Krajës dhe Shestanit.

Sipas tij, “Kraja me Shestanin ka qenë kufi i pakalueshëm i të gjithë atyre armiqve që synonin të zaptonin Shkodrën dhe pjesët tjera të Shqipërisë”.

Ai foli mbi ripërtëritjen e traditës së daljes në Rumi, vendosjen e kishëzës në Rumi nga Kisha Ortodokse Serbe me qëllim të përvetësimit të majës së Rumisë etj.

Në mesin e të pranishmëve ishte edhe ambasadori i ri i Republikës së Shqipërisë në Mal të Zi, Ernal Filo, i cili në fjalën e tij përshëndetëse shprehu kënaqësi që merr pjesë në këtë aktivitet

që, sipas tij, “promovon vlerat e kulturës sonë dhe na afron shumë më afër me historinë, popullin, trevat”.

“Ambasada do të jetë gjithmonë pranë jush dhe do të jetë kënaqësi që edhe ne të mbështesim aktivitete të tilla në të ardhmen”, është shprehur ai.

Për librin, rëndësinë e tij dhe materialet e botuara në të folën edhe Gjovalin Çuni, drejtor i Bibliotekës “Marin Barleti” në Shkodër, dom Nikë Ukgjini, Edmond Malaj nga Qendra për Studime Albanologjike dhe Nikollë Shabani.

Libri “Kraja me veçantitë shestanase në rrjedhën e shekujve” është botuar nga Shoqata “Don Gjon Buzuku” dhe Qendra për Studime Albanologjike, ndërsa është shtypur në Entin Botues “Gjergj Fishta” në Lezhë.

Po të njëjtën ditë është bërë përurimi i këtij libri edhe në Bibliotekën “Marin Barleti” në Shkodër.

Botimi i parë me përmbledhjet e kumtesave nga konferenca shkencore është botuar më parë në librin me kryeredaki.k. tor prof. dr. Simë Dobrecin.

19

Javore KOHA

Javore KOHA

U shfaq premiera e filmit dokumentar “Familjet ulqinake në Durrës” Për kryetarin e Shoqatës Kulturore “Ulqini” në Durrës, Zyhni Beqiraj, “dokumentari paraqet jetën e ulqinakëve të Durrësit, të cilët ditën të ruajnë dhe të promovojnë traditat më të mira, më të vyera të qytetit të tyre të origjinës”.

Ulqin – Në sallën e Qendrës së Kulturës në Ulqin, të premten u shfaq premiera e pjesës së parë të filmit dokumentar “Familjet ulqinake në Durrës” i autorit Cani Lazoja.

Sipas drejtorit të Qendrës së Kulturës, dr. Nail Draga, “në këtë film dokumentar, autori bën përpjekjen e parë për të na prezantuar në mënyrë të denjë dhe faktografike familjet ulqinake në Durrës”.

Ndërsa për kryetarin e Shoqatës Kulturore “Ulqini” në Durrës, Zyhni Beqiraj, “dokumentari paraqet jetën e

Prezantim i një komuniteti që i ruan traditat

ulqinakëve të Durrësit, të cilët ditën të ruajnë dhe të promovojnë traditat më të mira, më të vyera të qytetit të tyre të origjinës”.

Nëpërmjet bisedave me autorin, pjesëtarët e familjeve të ulqinakëve në Durrës rrëfejnë mbi dëshirat e paraardhësve të tyre që një ditë ta shohin Ulqinin, lidhjet e tyre të sotme me Ulqinin, mallin dhe nostalgjinë që kanë për këtë qytet, por edhe për ruajtjen e traditës së lundrimit, ku ulqinakët e Durrësit janë shquar sidomos.

Ky është filmi i parë i realizuar për ulqinakët në Durrës, këtë komunitet të madh të qytetarëve me origjinë nga Ulqini, të cilët emigruan nga ky qytet pas rënies së Ulqinit nën Malin e Zi. Autori Cani Lazoja ka thënë se filmi do të shfaqet së shpejti edhe në Durrës, ndërsa ka treguar se planifikon të realizojë edhe dy pjesë të tjera.

Realizimin e këtij filmi e ka mbështetur Fondi për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave, Komuna e Ulqinit dhe disa ndërmarrje në Ulqin. i.k.

20

Panoramë

e enjte, 25 dhjetor 2014

Panoramë

Javore KOHA

Revista e njohur amerikane “VMagazine” i ka kushtuar një artikull të gjatë këngëtares kosovare, Era Istrefi, duke e vendosur atë në ballinë dhe dhënë asaj epitetin e këngëtares më të veçantë në Kosovë.

Reportazhi është realizuar gjatë kohës që Era ishte në Amerikë, ku realizoi edhe një set fotografish me Fadil Berishën.

Pikërisht Berisha është ai i cili e ka vu në kontakt Erën me këtë revistë, madje i ka dhënë edhe fotografitë që i ka realizuar ai.

Shkrimi e përshkruan gjatë Erën, duke thënë se është motra e një tjetër këngëtareje të famshme në Kosovë, Norës. Madje e quan edhe Rihana shqiptare.

Revista amerikane “VMagazine” shkruan për Era Istrefin

“Out of the deep” është filmi më i ri që ka bërë bashkë një kast aktorësh dhe producentësh nga Kosova dhe Izraeli. Filmi është duke u xhiruar në Tel Aviv, ku po qëndron momentalisht ekipi kosovar me koproducentët Blerta Basholli, Leonora Mehmeti dhe Pëllumb Ballata.

Qendra Kinematografike e Kosovës tregon se “Out of the deep” është film me metrazh të gjatë, me regji dhe skenar të Nony Geffen. Filmi flet për një djalë rreth të 30-ve, Nony, i cili merr pjesë në luftën e tretë në Liban dhe është i vetmi i mbijetuar nga njësiti i tij. Nony del me trauma nga lufta dhe fillon të krijojë një karakter të ri.

Në këtë film luajnë aktorë të njohur izraelit, si: Nony Geffen, Dudu Tassa (këngëtar shumë i njohur), Sasson Gabai (njëri nga aktorët më të famshëm izraelit dhe dy herë fitues i Israeli Academy Awards) etj.

Regjisori, skenaristi dhe protagonisti në filmin “Out of the deep”, Nony Geffen, është i njohur për filmin e tij debutues “Not in Tel Aviv”, i cili ka fituar çmimin special të jurisë The Silver Leopard në Festivalin e Filmit Locarno në Zvicër si dhe çmimin e parë në Festivalin Cine South në Izrael.

“Out of the deep” është mbështetur nga Israeli Film Fund dhe Qendra Kinematografike e Kosovës si projekt minor, është prodhim i ‘Laila Films’ me producent Itai Tamir dhe ‘Industria Film’ me producente Blerta Basholli, e cila është edhe asistentja e parë e regjisë në këtë projekt.

Kosova dhe Izraeli bashkë në filmin “Out of the deep”

Kaçaniku do të jetë qyteti i filmit horror “Katunar”, i pari në llojin e vet që po realizohet në Kosovë. Regjisori kanadez Dion Ventress sjell në ekran një triller suspansë të një qyteti të vogël.

Gjatë një interviste të dhënë për mediat amerikane, regjisori ka folur për projektin dhe temën që trajton ky film.

“Tregimi flet për një vajzë me emrin Adelina, e cila jeton në Kanada dhe rikthehet në Kosovë pas vdekjes së babait. Ajo mëson se ka trashëguar një shtëpi në qytetin e vogël të Kaçanikut. Kur nis të qëndrojë aty, shtëpia fillon të ketë aktivitete paranormale, dyer që nuk hapen dhe një legjendë misterioze për njerëz që jetojnë në shpella që nga koha e luftës, në shkëmbinjtë në kufi të qytetit”, tregon regjisori Ventress.

Regjisori Ventress po ashtu ka folur për Kosovën dhe jetën në këtë vend, duke thënë se edhe pse shumë njerëz të huaj e shohin ende si një vend me rrezik të lartë, ky është në fakt një nga vendet më të sigurta për të.

Ventress ka punuar për dy dekada në kinematografi dhe televizion në Kanada, ndërsa vlerëson shumë talentët në fushën e aktrimit në Kosovë.

Ai tregon se edhe kolona zanore e filmit do të jetë muzikë shqiptare e viteve ‘90.

Sabri Fejzullahu dhe Rozana Radi kanë fituar çmimin kryesor të spektaklit “Dance With Me”, atë që jepet në bazë të votave të publikut.

“Dance with me” ka shpallur edhe fituesit pasi ka mbyllur edicionin e parë të këtij superspektakli që për 12 javë mbajti të mbërthyer teleshikuesit dhe shënoi rekorde audience për televizionin Klan.

Publiku vendosi që çmimi i madh i edicionit të parë të “Dance with me”, që u organizua nga televizioni Klan, të shkojë në duart e çiftit Rozana Radi dhe Sabri Fejzullahu.

Një tjetër çmim i rëndësishëm në këtë spektakël ishte edhe çmimi i dhënë nga “Albtelecom”, i cili u fitua nga Olta Boka dhe Devis Muka.

Ky ishte edicioni i parë i këtij spektakli, që është zhvilluar nga data 29 shtator dhe që u realizua nën udhëheqjen e regjisores Vera Grabocka. Koreograf i spektaklit ishte Albi Nako, kurse skenograf Gaetano Castelli.

e enjte, 25 dhjetor 2014

21

Javore KOHA

“Katunar”, filmi i parë horror që xhirohet në Kosovë

Sabriu dhe Rozana fitojnë “Dance With Me”

22

e enjte, 25 dhjetor 2014

Te k n o l o g j i

Fotografia e javës

Javore KOHA

Prodhimi masiv i Apple MacBook Air me 12-inç dhe i orës së mençur Apple Watch pritet të fillojë në vitin 2015, pasi që partnerët e kompanisë amerikane kanë përshpejtuar prodhimin e komponentave të këtyre produkteve.

Burimet brenda rrjetit të furnitorëve të Apple thonë se MacBook Air me 12-inç do ta ketë procesorin e Intel, Broadwell, si dhe do të dallohet lehtë për dizajnin e ri super të hollë.

Edhe përkundër specifikave të mira, pas lansimit në treg MacBook Air i ri pritet të ofrohet në sasi të kufizuara, për shkak të disa çështjeve me krijimin e komponentave të laptopit të Apple, i cili do të prodhohet nga Quanta Computer.

Përveç dizajnit super të hollë dhe procesorit të ri, Apple thuhet se do ta ofrojë modelin e ri të laptopit të saj 12” MacBook Air në ngjyrën e argjendtë, të artë, dhe atë hiri, me rastin e debutimit të tij në treg në mesin e vitit 2015.

Tashmë jemi duke hyrë në epokën e pajisjeve mobile që kanë memorie mesatarisht të njëjtë me laptopët e rinj. Kjo, pasi që Samsung ka njoftuar se ka filluar prodhimin në masë të moduleve të para 4 gigabajt LPDDR4 mobile DRAM, të cilët do t’i dedikojë për telefona të mençur dhe tabletë.

Komponentat janë të ndërtuara në teknologjinë 20nm që ofrojnë input dhe output të internetit në mobil deri në 3200Mbps, bashkë me UHD video incizim dhe playback, shkrepje të vazhdueshme të fotografive në rezolucion të lartë, deri në 20MP, dhe deri në 40% më pak shpenzim të energjisë, krahasuar me njësitë LPDDR3.

Kursimet e energjisë do të aplikohen edhe për modulet LPDDR4, kështu që edhe pajisjet me 2GB RAM dhe ato me 3GB RAM do të përfitojnë nga ky përditësim i teknologjisë.

Samsung tashmë është duke shitur pajisje mobile me 2GB dhe 3GB RAM në modulet LPDDR4, që do të thotë se telefonat dhe tabletët e së nesërmes do të trajtohen nga teknologjia e fundit, dhe RAM memoriet më të avancuara.

Sa për pajisjet me 4GB, Samsung pret që ato të bëhen gati për lansim në tregun global në fillim të vitit 2015. Pra, me sa duket është koha për t’i rritur pritjet, sepse është shumë e mundshme që 4GB do të ofrohen në Samsung Galaxy S6 ose Galaxy Note 5.

Apple MacBook Air 12” do të jetë super i hollë

Samsung përgatitet për tabletët dhe telefonat me 4GB RAM

„Nëse një fotograf profesionist fotografon të njëjtin objekt që fotografon edhe një person i zakonshëm, ku qëndron ndryshimi„.

Xhoana Perkaj: barka

e enjte, 25 dhjetor 2014

23

Javore KOHA

„Qesh pak, shiko këtu”

24

Mozaik

e enjte, 25 dhjetor 2014

Mozaik

e enjte, 25 dhjetor 2014

25

Javore KOHA

Javore KOHA

Vëllezërit Mark e Kolë Miri

Shembull biblik i qëndresës njerëzore në tri vjet heqje lirie. Ndërkohë, Kola më parë ishte dënuar me tre muaj burg pasi Marku e kishte marrë përsipër të gjithë fajin dhe përgjegjësinë.

Ky rrëfim iu ngjanë atyre rrëfimeve të lashta që i kemi dëgjuar nga goja e gjyshërve dhe gjysheve tona për burra të tjerë trima shqiptarë, si dhe të tregimeve të njohura rrënqethëse nga letërsia botërore.

Mark Miri u lind në vitin 1907 dhe vdiq në vitin 1989, kurse vëllai i tij Kola u lind në vitin 1911 dhe vdiq në vitin 1992. Të dy janë varrosur në varrezat madhështore, në fshatin Vuksanlekaj, afër Tuzit.

Gjekë Gjonaj

Malësia e Madhe historikisht është njëra ndër krahinat më të njohura shqiptare, ku u ruajt tradita, besa, burrëria, feja dhe çdo gjë e bukur dhe e madhërishme që i takon kombit shqiptar. Malësorët, përveç besës e burrërisë, janë shquar edhe për burra e trima në shërbim të çështjes shqiptare, për një qëndresë të gjatë historike dhe një sakrifikim sublim për kombin. Bijë të denjë të kësaj treve kanë qenë, janë dhe do të mbeten përherë edhe vëllezërit Mark dhe Kolë Miri Dedvukaj, nga dera e famshme e Dedë Gjo’ Lulit.

Një fëmijëri, e pa fëmijëri

Të lindur në Bardhaj të Hotit, në një familje atdhetare me tradita të lashta përparimtare, nga dera bujare dhe atdhetare e shquar për zjarrin e ndezur luftarak, sidomos nga Kryengritja e Malësisë së Madhe në vitin 1911 e këndej, Mark dhe Kolë Miri u brumosën me tiparet më pozitive të traditës shqiptare. Ndikim të veçantë në formimin kombëtar të këtyre dy burrave legjendarë të Malësisë, veçmas kishte prijësi i pamposhtur i Malësisë, Dedë Gjo’ Luli Dedvukaj, i cili me bashkëluftëtarët e tij trima malësorë ngriti Flamurin kombëtar, më 6 prill të vitit 1911, në Bratilë afër Deçiqit, për herë të parë pas pesë shekujsh robërie.

Fëmijëria e vëllezërve Miri ishte e ngjashme me fëmijërinë e fëmijëve të tjerë të rritur në fshatrat e Malësisë.

Menjëfjalë, fëmijëri e pa fëmijëri. Kohë të vështira. Varfëri, skamje, terr, dhunë dhe robërim. Megjithatë, falë edukimit familjar, që nga mosha e njomë Marku e Kola u brumosën me cilësitë që i duhen çdo shqiptari. U rritën dhe u farkëtuan në frymën e atdhetarizmit, që njëheri

është edhe misioni më i shenjtë i të parëve tanë.

I dogjën, i torturuan, por nuk u shuan

Forcat e Ndjekjes komuniste shqiptare, të udhëhequra nga Toger Baba, që kishin ardhur nga shteti amë për të ndihmuar Ushtrinë e Jugosllavisë, në vitin 1947 kërkonin për t’i vrarë vëllezërit Miri, të cilët atë kohë dimri e acari kishin gjetur strehim në bjeshkët e bukura e të ashpra të Bukoviqit. Kolë Miri pati fatin e keq dhe u kap nga komunistët shqiptaro-serbë. Ata, sapo e zunë, e lidhën këmbë e duar dhe bri tij ndezën dy zjarre të mëdha, duke e futur midis tyre për ta torturuar, duke kërkuar nga ai që të tregojë se ku gjendet kapiten Gjelosh Luli (1906-1946), prijës i forcave nacionaliste shqiptare.

Por Kola, i cili i kishte dhënë besën e Zotit vëllait të tij të vjetër, Markut, se kurrë për së gjalli nuk do të tregojnë se ku gjendet miku i tyre i shtrenjtë, trimi Gjelosh Luli, edhe përkundër torturave dhe mundimeve johumane të komunistëve, nuk nxori asnjë fjalë. Kështu komunistët e pashpirt e dogjën mishin e Kolës, por ai nuk u shua. Kola i lidhur duarve me tel të trashë, me ndihmën e Marash Lushk Dushajt të Traboinit dhe familjarëve të tij, arriti të ikë dhe t’u shpëtojë breshërive të plumbave të forcave ushtarake të sigurimit shqiptar. Ky burrë i ndershëm, fisnik, bujar e besnik, pranoi të sakrifikohet për t’i

Mark dhe Kolë Miri u brumosën me tiparet më pozitive të traditës shqiptare. Ndikim të veçantë në formimin kombëtar të këtyre dy burrave legjendarë të Malësisë, veçmas kishte prijësi i pamposhtur i Malësisë, Dedë Gjo’ Luli Dedvukaj. shpëtuar jetën patriotit të madh Gjelosh Lulit, figurë e shquar e Lëvizjes antikomuniste. Qëndroi i fortë si shkëmbi.

I shpëtoi jetën Gjelosh Lulit. Nuk e theu besën shqiptare. Shembull biblik i qëndresës njerëzore.

Tregimet e Kolё Mirit, shkruan ish-gazetari i “Zërit të Amerikës”, Gjekë Gjonlekaj, janё rrёfimet mё trishtuese qё kam dёgjuar nё jetё.

“E kishin rrahur qindra herё. Shumё herё ia kishin drejtuar tytat e pushkёve pёr ta vrarё. Ia kishin thyer krahun me qyt tё pushkёs. Mё nё fund, tregonte Kola, e kishin zhveshur lakuriq dhe futur nё hell mes dy zjarresh. Kola tregonte se luftёn mё tё madhe e bёri kur ata kёrkuan ta zhvishnin lakuriq.

Nuk pranova assesi, tregonte Kola. Hiqi brekёt mё thanё. Jo pёr tё gjallё ishte pёrgjigjur burri i Malësisë. Po edhe

Krishti ёshtё zhveshur lakuriq, thanё ata. Jo, nuk ёshtё e vёrtetё, Krishtin nuk e keni parё kurrё lakuriq. Bile as nё Kryq nuk ёshtё lakuriq. Tёrё kohёn mё mbanin lidhur nё hekura. Nё ato çaste nuk e kisha frikё vdekjen. Kur mё futёn nё hell mes dy zjarresh, e ndjeva veten tepёr tё trishtuar. E panё se ёshtё e kotё dhe mё larguan prej zjarrit. Njёri prej tyre mё nxori musteqet dhe si pasojё mё shkonte gjaku rrёke.

Mё jepnin vetёm ujё pёr tё mё mbajtur gjallё. Kishin frikё se mund tё vdesё pa u treguar se ku e kishim strehuar Gjelosh Lulin”, shkruan Gjonlekaj.

Nga ana tjetër, vëllai i madh i Kolës, Marku, u kap nga forcat jugosllave (Bajo Stankoviq) dhe u dënua me tetë vjet burg. Marku, i pyetur nga gjykatësi Gjuroviq në procesin e përsëritur gjyqësor për motivet që e kanë detyruar të vë jetën e tij në rrezik për antikomunistin e madh Gjelosh Lulin, është përgjigjur: “Shoku gjyqtar! Do t’flas t‘vërtetën e ti merre si t‘duesh. Ta jap besën e Zotit edhe ti tëm kishe ra n’dorë, si m’ka ra Gjelosh Luli, t’njajtën gja e kisha ba edhe për ty, edhe për çdo njeri tjetër e jo për ata çi e kam kushri.

Ater gjykatsi, çi duket ite pa kën i njer i mirë, lapsin çi e kite n’dorë e lëshou më tavolinet, vuni gishtin n’tamthin e djathtë, e shikjoi Markun e pas pak, tha: T’lumtë shoku Mark! Do ta marr parasysh këtë pranim tatin t‘sinqertë e burrnor”.

Pas këtij procesi, Markut iu ul dënimi

Qytetar Nderi i Shkodrës

Prefektura e Qarkut të Shkodrës, Kolë Mirin Dedvukaj e ka nderuar me titullin “Qytetar Nderi“ pas vdekjes. Dekorata e dhënë më 14 dhjetor 2012 mban motivacionin: “Për kontributin e dhënë në çlirimin e trojeve shqiptare brenda dhe jashtë kufijve aktualë të vendit, në vitet 1920-1943/44.

Por pas çlirimit të atdheut, si bashkëpunëtor dhe mbështetës i patriotit Gjelosh Luli, u detyrua të arratiset nga Shqipëria për në Bardhaj të Traboinit ku ndiqej nga komunistët shqiptarë dhe ish-jugosllavë. I rrethuar nga forcat e sigurimit, në vitin 1947 i shpëtoi jetën patriotit Gjelosh Luli. Mençuria, besa, burrëria dhe atdhedashuria bënë që ky burrë të mbetet në histori për fisnikëri dhe qëndresë të rrallë në torturat më çnjerëzore, duke e vënë në “Hedhë” mes dy zjarresh për të treguar kolonelin (zogist), armikun e ashtuquajtur Gjelosh Lulin. Vepra e tij e rrallë shkruhet dhe këndohet në libra dhe në këngët e lahutarëve të Malësisë së Madhe. Vepra e tij patriotike dhe atdhetare na frymëzon për të qenë krenarë të brezave në vazhdim”.

Kjo dekoratë mban firmën e Lulash Nikës, kryetar dhe Gledis Çelikut, sekretar i Prefekturës së Qarkut të Shkodrës.

Vdekja tragjike e nipit në Amerikë

Familja e Mark dhe Kolë Mirit përjetoi një ngjarje tepër të hidhur familjare në

Mark Miri u lind në vitin 1907 dhe vdiq në vitin 1989, kurse vëllai i tij Kola u lind në vitin 1911 dhe vdiq në vitin 1992.

Të dy janë varrosur në varrezat madhështore, në fshatin Vuksanlekaj, afër Tuzit.

Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në tragjedinë e 11 shtatorit 2001, në Qendrën Botërore të Tregtisë në Nju-Jork, në vendin ku u rrëzuan Kullat Binjake, humbi jetën nipi i Kolë Mirit, Simoni.

Ai në moshën 26 vjeçare u bë njëri prej afro tri mijë viktimave të pafajshme të sulmit terrorist. Bashkë me dy shqiptarët e tjerë nga Mali i Zi, Rrok Camaj dhe Mon Gjonbalaj, hyri në historinë e heronjve amerikanë.

Vdekja e Simonit në lulen e rinisë, për familjarët është një dhimbje e madhe, që nuk shërohet kurrë. E ëma e Simonit, Vitorja, shkruan kolegu Beqir Sina, ruan si “syt’ e ballit” albumet e tij dhe shumë artikuj të shtypit amerikan dhe shqiptar, të cilët i ka mbledhur e sistemuar si “pikat e lotit”, të cilat i derdh sot e sa të jetë gjallë për më të dashurin e zemrës së saj, të cilit i ka kushtuar këtë vajtim: “Vështirë djalë e kam për ty – zëmrën në vorrë e lotë në sy!

Më dridhet toka dhe më zihet Qielli – dhe as dritë nuk po më bën ma Dielli!

S’ta shoh trupin, e flas me ty – në zemër të kam dhe s’të shoh me sy!

Nuk po mundem me durua – veç me ty dua me kuvenua!

Se me nadje të 11 shtatorit heret je çua, me shkue në punë djalë dhe me punue!

Pas kësaj tragjedie u gjetën disa eshtra nga trupi i Simonit dhe u varrosën me nderime të mëdha në Memorialin e tij, në varrezat “Dyert e Parajsës”.

I përjetshëm qoftë kujtimi për këta pinjollë të fisit të ndershëm të Dedë Gjo’ Lulit!

26

Fejton

e enjte, 25 dhjetor 2014

Fejton

e enjte, 25 dhjetor 2014

27

Javore KOHA

Javore KOHA

Plisi - Miti i origjinës së pëllazgëvë hyjnorë (4)

Miti parahistorik i origjinës Qeleshja në zanafill, ka shërbyer si simbol fetar dhe administrativ, fakt që e dëshmojnë objektet arkeologjike Për Koha Javore:

Fatbardha Demi

Njeriu i lashtë, njohu fuqinë krijuese të Dheut dhe e quajti “Mëmë-dhe”, siç e emërtojnë edhe sot shqipetarët vënd-lindjen e tyre, por edhe disa popuj të tjerë europianë, duke bësuar së prej saj kanë lindur. “Pellazgu, babai i parë i popullit Pellazg, mbret në Argolidë. Sipas legjendave dhe miteve ishte Njeriu i Parë që jetoi në botë dhe në Arkadi, kishtë lindur nga dheu.” (Vojtech Zamarovský ,(1919-2006), “Heronjtë e Miteve Antike” f260, 1983) (26).

Vetë dy emertimet e lashta te fiseve te para, “lelege” dhe “pellazge”, ne gjuhën shqipe shprehin mitin e origjinës se tyre. Sipas studiuesit Niko Stillo (“Toskerishte Etruskishte” ): Emërtimi “Lelegë”, do të thotë « lindur të lindëses tokë » dhe « Pellazgë » do të thotë pjellë (dial.çam femijë) « e lindëses tokë » (të lindur

nga toka-shën im) ( 27) Nga ajo kohë para-historike, tek shqipetarët ka mbetur emërtimi FARË për njerëzit e një fisi, i perjetësuar në Egjiptin e lashtë tek emri Faraon (fara+ (j) on, dmth prej fisit tonë). Ky

emërtim diktohej për të bërë dallimin midis popullsisë vendëse të Egjiptit dhe sunduesve pellazgë. Sipas Herodotit, egjiptianët që kishin origjinë vendese, ishin të vetmit që nuk lejoheshin të hynin në asnjë

tempull. (28) Hyjnizimi i Tokës nuk lidhej vetëm me idenë e lindjes së njeriut, por edhe të RILINDJES së tij mbas vdekjes brenda saj. Kjo dëshmohet nga përdorimi që në kohët më të

herëshme, të ngjyrës së kuqe (simbol i gjakut dhe i jetës), me të cilën lyheshin kockat e të vdekurve. Në rast se më përpara i linin të vdekurit në një guvë të shpellës, tani njeriu “bujk” i fuste në dhe, me bindjen se do “të rilindnin” përsëri. Këtë e deshmon edhe modeli, në formën e mitrës të varreve me një zgjatim “për të dalë”. Siç pohon M.Eliade , në periudhën Neolitike, për paraardhësit tanë, jeta mbas vdekjes vijonte në botën e nëndheshme. (29) Ky besim, e bënte varrin të shihej si një vend i shenjtë, traditë që është trashëguar në malësitë shqiptare në Veri dhe në Jug edhe sot, ku respektohen jo vetëm varret e të parëve, historia e të cilëve njihet pak a shumë nga populli, por dhe varret e vjetra, historinë e të cilëve nuk e njohin fare. (30) Hahn tregon edhe një zakon që kanë patur fiset e origjinës pellazge, si armenët, frigët dhe dardanët e Europës , të cilët “jetonin në banesa nën tokë” (Straboni, VII, f316) (31) Në objektet arkeologjike shohim figurina që ju blatoheshin Perëndive , që mbanin mbi kokë një copë dheu-Plisin (fig.1,2 poshtë,nisur nga e majta). Për ta bërë më të qartë simbolin mitik, kjo pjesë lyhej më bojën e zezë, siç është ruajtur në foton e dytë (Hyjnesha nga Siria dhe Iraku (periudha Halaf...). Me këtë “shenjë” dëshmonin përkatësinë e fisit të tyre “të lindur prej dheut” dmth prej fiseve pellazge. Forma konike (fig.3) si e fëmijëve të Zeusit, binjakëve Dioskurë apo e Aleksandrit të Madh është ruajtur tek shqipetarët e sotëm (fig.4) të zonës së Labërisë dhe Çamërisë (Molosia e lashtë).

Në skulpturën e Perëndisë tokësore Serapi, Plisi(dheu) është i zbukuruar me bimë ; tek Perëndësha Astarte,

copa “e dheut” ka formën cilindrike(fig.5,6) e cila është forma e qeleshes më e përhapur tek popullsia shqipetare (fig.7). Sot e gjejmë si mbulesë të kokës, po në ngjyrë të zezë edhe tek priftërinjtë e Kishës ortodokse (fig.8) .

Vendosja e copës së dheut mbi kokë, ishtë një ide e njeriut primitiv që e praktikonte mbi figurinat prej balte, të cilat liheshin në altare apo vëndet e shenjta. Praktikisht, njeriu e vendosi mbi kokë, shumë më vonë, në kohën kur mësoi ta përpunojë leshin e deles (kur filloi artizanati) gjithmonë për të treguar origjinën e tij hyjnore. Gjurmët më të lshta të perdorimit te Qeleshes jane gjendur ne mijevjeçarin e tretë pK. Përfundimi i parë : Qeleshja në zanafill, ka shërbyer si simbol fetar dhe administrativ, fakt që e dëshmojnë objektet arkeologjike. Emërtimi PLIS është i periudhës para-historike dhe përcakton kohën e hyjnizimit të Tokës dhe krijimin e mitit të ORIGJINËS dhe të RINGJALLJES së njeriut.

Këto mite, shprehin një fazë të re në besimin e lashtë, kur krahas forcave të natyrës, që mbizotronin deri atëhere në mitët e para, u ndërfut edhe figura e Njeriut. Miti para-historik i origjinës, mbijeton edhe sot tek emërtimi PLIS i Qeleshes dhe emri ARBAN-ARBËRESH (i banun/ i bërë nga Ara) të shqipetarëvë. Në gjuhën shqipe Tokës së punuar i thonë - Ara, ku rrenja “ar” tregon natyrën hyjnore të saj. Edhe emri Pellazg dëshmon mitin e lashtë dhe në shqip, do të thotë :”Të lindur nga dheu” (Spiro Konda) . Ky fakt, krahas shumë të tjerave, pohon se shqipetarët e sotëm e kanë origjinën prej banorëve të parë europianë - fiseve Pellazge.

28

Mozaik

e enjte, 25 dhjetor 2014

Mozaik

e enjte, 25 dhjetor 2014

Lulishtja “Nëna Terezë” në Sukruq

Në ambientet e shkollës është prezantuar sfilata e modës së fustanëve e këmishave të punuara me materiale recikluese dhe prezantimi i shumë sendeve të tjera që përdorën për garderobë dhe higjienën personale.

Në këtë ekspozitë janë prezantuar edhe produkte ushqimore nga guzhina italiane ku janë dalluar zbukurimet për tryeza të festave të fundvitit

Program kushtuar festës së Krishlindjes

Në shkollën fillore “Mahmut Lekiq” në Tuz

Ekspozitë e punimeve të nxënësve Projekti afaristë i titulluar “E punuar me dashuri” është prezantuar të dielën nga shkolla fillore “Mahmut Lekiq” në Tuz, projekt ky që bazohet në lëndën e biznesit, një lend e re e cila që nga fillimi i vitit aplikohet në këtë shkollë. Nxënësit afro 200 të tillë të cilët qe nga fillimi janë njohur me këtë fushë, kanë hapur një ekspozitë shitëse për festat e fundvitit, një kreativitet artizanal që kanë mësuar dhe krijuar nga kjo lendë. Ata kanë shpalosur talentin e tyre krijuar përpara moshatarëve të tyre, trupit pedagogjik, prindërve dhe shumë personave të ftuar në këtë event. Drejtori i shkollës duke folur mbi projetin në fjalë, theksoi lënda e afarizmit në këtë shkollë ndikon në ngritjen e vetëdijes së kreativitetit dhe aftësisë për të qenë krijues. “Hartimin e këtij projekti e kemi filluar që nga fillimi i vitit shkollor, dhe atë me dy mësuese të shkollës të cilat e morën edhe rolin

29

Javore KOHA

Javore KOHA

e bartësit të projektit. Me zyrtarizimin tonë të lëjes mbi projektin, mësueset në fjalë kanë fituar aprovimin tonë për fillimin e aktiviteti me të gjithë nxënësit dhe mësimdhënësit që kanë patur dëshirë e mundësi të marrin pjesë. Qëllimi i këtij projekti është që të ndikojmë tek nxënësit për krijimtari, aktivitete dhe ide të reja për ndërmarrje (afarizëm) i cili besoj se do të ndikoj pozitivisht në jetën e tyre. Nga ana tjetër kjo lëndë ka për qëllim zhvillimin e kultit krijues për biznese eventuale private në të ardhmen në zonën e Malësisë apo edhe më gjërë”, theksoi Dukaj. Ai më tej u shpreh se në shkollën që drejton ekziston atmosferë pune, mirëkuptimi e tolerance duke shtuar se ky institucion nderon dhe shënon festat fetare e shtetërore e duke rënditur sukeset e nxënësve ku veçuoi projektin e fundit ”Punuar me dashuri”. “Kam nder t’i përgëzoj me lë-

vdata të merituara për punën dhe kontrubutin e dhënë, të gjithë nxënësit dhe mësimdhënësit që janë pjesë e kësaj krijimtarie. Kjo ditë, le të jetë hapi i parë i ndërmarrësve të ardhshëm. Puna e tyre për ne është vepër krijuese e madhe dhe shembull për gjenerata të reja kreative”, përfundoi drejtori Nikollë Dukaj. Fillimisht në ambientet e shkollës është prezantuar sfilata e modës së fustanëve e këmishave të punuara me materiale recikluese dhe prezantimi i shumë sendve të tjera që përdorën për garderobë dhe higjienën personale. Ndërkaq nxënësit kanë vijuar prezantimin e tyre ushqimor nga guzhina italiane ku janë dalluar zbukurimet për tryeza të festave të fundvitit e gjësende të tjera të punuara nga letra, brumi, qeramika, etj. Kjo është hera e parë që në këtë shkollë hapet ekspozitë e tillë me punime artizanale nga t.u vetë nxënësit.

Fëmijët e parashkollorës së qendrës “Nëna Terezë” në Sukruq, në vigjilje të Krishtlindjes organizuan një program të larmishëm të cilët përpara prindëve dhe stafit edukativo-arsimor, shpalosën talentin e tyre në këndim, recitime e performime të ndyshme. Fëmijët të gëzuar si asnjëherë më parë dhe të veshur me uniforma të përzgjedhura e duke mos patur aspak frikë nga paraqitja në skenë, kënduan vallëzuan dhe recituan vargje kushtuar festës së Krishtlindjes. Drejtuesi i kësaj qendre p. Fran Dushaj në fjalën e hapjes së këtij manifestimi theksoi se “ajo çfarë po paraqesin sot fimijët tonë, është fryt i punës së tyre, një punë e cila është e pazavendëshueshme, pra edukata parshkollore. Ju që nga fillimi i keni sjellur dhe vazhdoni t’i sjellni fëmijët në këtë qendër, më së miri mund të dëshmoni se sa i rëndëshimëm është roli i edukatës parshkollore, shpirtërore,

njerëzore, pedagogjike e socialogjike”.

Ky është viti i njëmbëdhjetë me radhë që fëmija e kësaj qendre shpirtërore fal angazhimit të tyre maksimal në edu-

katën e të vegjëlve shpalosin kreativitetin e tyre edukativ e arsimor me organizime të ndyshme në data të shënuara. t.u

Të rinjë dhe të reja nga Ulqini dhe Tuzi shfaqën dramën “Nata e Buzmit“

Prezantuan traditat të Malësisë, Ulqinit dhe Dukagjinit

Një grup entuziastësh të rinj nga Tuzi dhe Ulqini nga Ansambli “Shqiponja” dhe grupi i“Trandafilave të Shën Terezes” me iniciativë të dom. Gabriel Grabanicës, kanë shfaqur në fundjavë dramën “Nata e Buzmit” në qendrën për kulturë në Tuz. Aktorët amatorë, djem dhe vajza të apasionuar për artin skenik pas përgatitjeve

disaditëshe, shfaqën me sukses dramën në fjalë, duke prezantuar kështu ruajtjen e traditave të zonës së Malësisë, Shestanit dhe Dukagjinit. Shfaqja në fjalë është realizuar në vigjilje të festës së Krishlindjes.

Të rinjët amatorë u përpoqën që me disa minuta t’a rikujtojnë të kaluarën, pritjen dhe festimin e natës së buzmit që për të

krishtëret ka domethënie të madhe dhe ka zënë vend që prej shumë shekujsh.

Ata improvizuan çaste gëzimi të bashkuar në sofra duke festuar së bashku momentin e ardhjes së jezusit në këtë botë e duke përcjellur mesazhe paqeje, dashurie, lutjeje, pendimi, mirëkuptimi, tolerance e bashkimi. Iniciatori dhe organizatori kryesor i kësaj drame u shpreh se qëllimi i kësaj shfaqjeje është rikthimi në skenë i një tradite të vjetër të Kosovës dhe Malësisë, asaj të natës së busmit.

“Bashkëpunimet në mes të trevës së Ulqinit dhe Malësisë nuk kanë munguar asnjëherë dhe ne po vazhdojmë me këtë ritëm ku rinia duke u bashkuar në këto ngjarje, takohet e njoftohen me njëritjetrin që për ne përbën një kënaqësi të veçantë me njohje të reja me djem e vajza të rinj, që janë talentë e entuziastë për bashkëpunime të tilla”, theksoi Grabanica. Drama në fjalë është shfaqur të dielën t.u edhe në qytetin e Ulqinit.

30

e enjte, 25 dhjetor 2014

Marketing

Sport & Marketing

e enjte, 25 dhjetor 2014

31

Javore KOHA

Javore KOHA

Në Kampionatin Botëror në Ju-Jutsu për seniorë

Nikolla Prodanoviq fitoi vendin e pestë Nikolla Prodanoviq është kampion i shumëfishtë i Malit të Zi në kategorinë e tij. Ai është prej shumë vitesh përfaqësues standard i Malit të Zi, që nga grupmosha e pionierëve deri te seniorët. Ky është njëri ndër sukseset më të mëdha në karrierën e tij deri tani

Garuesi i Klubit “Albulena” nga Ulqini dhe i përfaqësueses së Malit të Zi, Nikolla Prodanoviq, ka fituar vendin e pestë në Kampionatin Botëror në Ju-Jutsu, të mbajtur në Paris. Në një konkurrencë tepër të fortë, ku kanë marrë pjesë garuesit më të mirë botërorë, ai është renditur i pesti në kategorinë deri 85kg.

Prodanoviq ka zhvilluar gjithsej gjashtë

meçe, katër prej të cilëve i ka fituar, ndërsa dy meçe i ka humbur. Në meçin e parë, ai ka humbur nga përfaqësuesi i Polonisë. Prodanoviq ka fituar më pas katër meçet e radhës kundër garuesve nga Kolumbia, Azerbajxhani, Franca dhe Rusia. Në meçin për medalje, Prodanoviq ka humbur nga garuesi polak.

Nikolla Prodanoviq është kampion i shumëfishtë i Malit të Zi në kategorinë e tij. Ai është prej shumë vitesh përfaqësues standard i Malit të Zi, që nga grupmosha e pionierëve deri te seniorët. Vendi i pestë në Kampionatin Botëror përbën njërin ndër sukseset më të mëdha në karrierën e tij deri tani.

(Kohapress)