Koha javore 619 by Ulqini Ulqinaku

Ngjarje Javore

Javore KOHA

ISSN 1800-5969

Podgoricë e enjte, 19 qershor 2014 Viti XIII / Numër 619 Çmimi 0,50

www.kohajavore.co.me

Propozime konkrete për prioritetet e bashkëpunimit

Ngjarje e thurur artistikisht dhe e luajtur mjeshtërisht

e enjte, 19 qershor 2014

Javore KOHA

Përmbajtje

Ripërtërirje e traditës së lashtë

Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen

e enjte, 19 qershor 2014

3 Javore KOHA

Soni Malaj fq 5

fq 20

Pas Elvanës edhe Nora Istrefi kopjon Beyoncen

F. Shkreli:

Harresa e një ceremonie fq 6

Gj. Gjonlekaj:

fq 21

Dhuna seksuale ndaj femrave krim kundër njerëzimit

Minarja nuk hyn në thes

Themelues: Kuvendi i Republikës së Malit të Zi

Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. Botues: SHAGBG „Pobjeda” Drejtor ekzekutiv: Lav Lajoviq Redaktor përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi: Fahrudin Gjokaj (redaktor teknik) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Bulevar revolucije 15, Podgoricë Telefon & fax: 078/110-578 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.co.me

Përmbajtje

fq 8

fq 24

Përvjetor me akademi solemne

H. Hoxha:

Lufta me pasionin e dashurisë fq 10

fq 26

N. Draga:

Dëshmi autentike të kohës

Libër për mbijetesën e arsimit shqip të kosovarëve fq 14

fq 30

Ne hap me Kohen

4 Javore KOHA

Ngjarje javore

e enjte, 19 qershor 2014

Ngjarje javore

e enjte, 19 qershor 2014

5 Javore KOHA

“Horizonti i Ri” filloi realizimin e projektit “Politika për të rinj në Ulqin”

Delegacionet parlamentare të Malit të Zi dhe Shqipërisë biseduan në Ulqin mbi bashkëpunimin në fushën e komunikacionit

Propozime konkrete për prioritetet e bashkëpunimit

Ulqin – Në kuadër të aktivitetit të Rrjetit të këshillave parlamentare për ekonomi, financa dhe integrime evropiane të vendeve të Ballkanit Perëndimor, të dielën në Ulqin u mbajt takimi i anëtarëve të Këshilit për Ekonomi, Financa dhe Buxhet të Kuvendit të Malit të Zi me anëtarët e Këshillit për Ekonomi dhe Financa të Kuvendit të Republikës së Shqipërisë. Temë e takimit, i cili u realizua me mbështetjen e Fondacionit Uestminster për Demokraci, ishte “Dimensioni parlamentar i bashkëpunimit të Malit të Zi dhe Republikës së Shqipërisë në fushën e komunikacionit”. Në takim morën pjesë deputetët Aleksandar Damjanoviq, Zoran Jeliq, Millutin Gjakonoviq, Mlladen Bojaniq, Almer Kallaç dhe Nik Gjeloshaj nga Kuvendi i Malit të Zi dhe deputetët Ervin Koçi, Majlinda Bufi, Agron Çela, Arben Çuko dhe Blerina Gjylameti nga Kuvendi i Shqipërisë. Përpos tyre, pjesëmarrës të këtij takimi ishin edhe ministri i Komunikacionit dhe i Detarisë së Malit të Zi, Ivan Brajoviq, kryetari i Komunës së Plavës,

Orhan Shahmanoviq dhe nënkryetari i Komunës së Ulqinit, Ardian Mavriq. Në pjesën hyrëse të takimit, pjesëmarrësve ju drejtua drejtori i Programit për Evropën të Fondacionit Uestminster për Demokraci, George Kunnath, si dhe kryetari i Këshillit për Ekonomi, Financa dhe Buxhet të Kuvendit të Malit të Zi, njëkohësisht kryesues i Rrjetit të këshillave parlamentare për ekonomi, financa dhe integrime evropiane të vendeve të Ballkanit Perëndimor, Aleksandar Damjanoviq. Pas fjalës së ministrit Brajoviq, pjesëmarrësit biseduan dhe dhanë propozime dhe sugjerime konkrete lidhur me prioritetet e bashkëpunimit në fushën e komunikacionit ndërmjet Malit të Zi dhe Republikës së Shqipërisë, si në nivelin e dy vendeve, ashtu edhe në nivel të interesave të komuniteteve lokale, gjegjësisht Ulqinit dhe Plavës. Në takim është potencuar rëndësia e valorizimit të përbashkët të Liqenit të Shkodrës, në kuptimin e realizimit të rrugës

për lundrim përgjatë lumit Buna, nevoja e elektrifikimit të linjës hekurudhore Podgoricë – Shkodër, shfrytëzimi i përparësive komplementare të porteve të Tivarit dhe Durrësit, pastaj bashkëpunimi në fushën e komunikacionit ajror, gjegjësisht aeroporteve të Podgoricës dhe Tiranës. Duke marrë parasysh interesat e komunave të Ulqinit dhe Plavës, të cilat korrespondojnë me interesat me rëndësi shtetërore për Malin e Zi, së bashku është definuar që ndërtimi i rrugës Plavë – Podgoricë, përmes Shqipërisë, është projekt me prioritet, me interes të përbashkët. Gjithashtu është marrë parasysh nevoja e definimit të Ulqinit si port ndërkombëtar, që do të thotë fillimi i funksionimit të linjës së tragetit ndërmjet Ulqinit dhe Durrësit. Në fund të takimit, palët pjesëmarrëse janë pajtuar që të dy këshillat parlamentare të hartojnë një propozim të harmonizuar me rekomandime, i cili do t’u dërgohet qeverive të Malit të Zi dhe Shqipërisë. (Kohapress)

Në kuadër të projektit “Politika për të rinj në Ulqin”, të cilin e realizon Organizata e Shoqërisë Civile “Horizonti i Ri”, u realizua aktiviteti i parë me të rinjtë nga Ulqini. Në deklaratën për shtyp të kësaj organizate thuhet se në trajnimin dyditor i cili kishte për qëllim fuqizimin e të rinjve për pjesëmarrje dhe angazhim shoqëror, morën pjesë përfaqësuesit e forumeve rinore të gjashtë partive politike që veprojnë në Ulqin, të rinj nga shkollat e mesme të qytetit, studentë dhe liderë të rinj, të angazhuar në fusha të ndryshme të jetës së komunitetit lokal. Temat kryesore që në mënyrë kreative u trajtuan gjatë këtij trajnimi ishin: puna ekipore, lidershipi dhe angazhimi publik, identifikimi i nevojave të të rinjve, politikat dhe konventat evropiane, metodat e hulumtimit, teknikat dhe shkathtësitë e prezantimit, organizimi i ngjarjeve publike, hartimi i planit të veprimit etj. Ky aktivitet shënoi fazën e parë të procesit të hartimit të Planit të Veprimit për të rinj në komunën e Ulqinit, i cili do të përfundojë deri në fund të vitit. Gjatë muajve të verës, liderët e rinj të trajnuar, do të hulumtojnë problemet e të rinjve në terren duke shfrytëzuar

Fuqizimi i të rinjve për pjesëmarrje dhe angazhim shoqëror

teknikën e pyetësorit, intervistës dhe organizimin e grupeve të fokusit. Miratimi i Planit të Veprimit, si hapi i parë në shfaqjen e kujdesit të organizuar ndaj të rinjve, pritet të ofrojë mundësi të mëdha për komunitetin lokal që të përfitojë fonde shtesë nga donatorë të

ndryshëm. Projekti “Politika për të rinj në Ulqin” mbështetet nga programi De Facto Equal, të cilin e realizon Fondi për Qytetari Vepruese dhe financohet nga Bashkimi Evropian, nëpërmjet Delegacionit (Kohapress) të BE-së në Mal të Zi.

U mbajt manifestimi “Dita e Rumisë” 2014

Ripërtërirje e traditës së lashtë

Për të tretin vit me radhë, Shoqata e Bjeshkatarëve „Rumia“ organizoi të dielën manifestimin „Dita e Rumisë“ 2014. Përkundër motit të ftohtë dhe ndonjëherë me shi, disa dhjetëra bjeshkatarë u ngjitën në majën e Rumisë. Sipas deklaratës për shtyp të Shoqatës së Bjeshkatarëve „Rumia“, ngjitja në Rumi u organizua në pajtim me misionin e Shoqatës – ripërtërirjen e traditës së lashtë të daljes së përbashkët në majën e Rumisë. Ky zakon i lashtë përbën gjënë më të vlefshme si trashëgimi në aspektin kulturologjik për të gjithë qytetarët e trevës nën Rumi. „Ky zakon përbëhej nga ngjitja në majë dhe bartja e një guri me qëllim që maja e Rumisë ‘të bëhet sa më e lartë’, gjë që e dëshmon grumbulli i gurëve në majën e saj. Pastaj nga organizimi i lojërave tradi-

cionale dhe festa gjithëpopullore. Të moshuarit e kujtojnë me nostalgji këtë traditë, bashkëjetesën dhe harmoninë, koloritin e veshjeve popullore, njohjet dhe shoqërimin“, thuhet në deklaratë. Sipas kësaj shoqate, ky zakon i lashtë, rrënjët e të cilit besohet se depërtojnë që nga periudha pagane, është dëmtuar nga njëmendësia ideologjike pas Luftës së Dytë Botërore dhe në kohën e sotme nga përpjekjet që maja e Rumisë të përvetësohet dhe t’i takojë një kombësie dhe feje. „Në kohën e sotme të vlerave dhe marrëdhënieve njerëzore të prishura, nuk habitemi që misioni ynë i ripërtërirjes së kësaj tradite të lashtë i pengon dikujt. Ne jemi krenarë për misionin tonë të paqës dhe pajtimit, duke u munduar që me përpjekjet tona të depërtojmë tek sa më shumë qytetarë, në radhë të parë nga Ul-

qini dhe Tivari“, thuhet në deklaratë. Shoqata e Bjeshkatarëve „Rumia“ thekson se nuk do të ndalet në misionin e saj që çdo vit, me moton „Të gjithë në Rumi“, të organizojë daljen sa më masive në Rumi. „Do ta presim ditën kur në Rumi do të takohen sërish koloritet e të gjitha veshjeve, do të njihen dhe do të afrohen me njëritjetrin adhuruesit e natyrës, bjeshkatarisë, shoqërimit dhe të gjithë ata që e respektojnë Ruminë“, thuhet në deklaratën për shtyp. Në këtë shoqatë janë të bindur se manifestimi „Dita e Rumisë“ në kohën moderne do të fitojë edhe misionin e promovimit të turizmit. Pjesë e manifestimit ishte edhe programi me muzikë, këngë dhe valle, pas uljes së bjeshkatarëve nga Rumia, ku morën pjesë këngëtarë vendorë dhe disa shoqëri kulturo-artistike. (Kohapress)

6 Javore KOHA

Vështrime & Opinione

e enjte, 19 qershor 2014

Vështrime & Opinione

e enjte, 19 qershor 2014

7 Javore KOHA

Arshi Pipa për Fan Nolin

Harresa e një ceremonie Muajin e kaluar u shënjtërua kisha ortodokse shqiptare, “Ringjallja e Krishtit” në Tiranë ku ishin ftuar shumë udhëheqës botërorë të Kishës Ortodokse dhe ku ishin të pranishëm edhe udhëheqësit më të lartë të shtetit dhe të qeverisë shqiptare. Kjo ishte një ngjarje me rëndësi jo vetëm për Kishën Ortodokse Shqiptare, por edhe për Shqipërinë.Por mu duk sikurë nuk dëgjova të jetë përmendur shumë emri i Fan Nolit -- arkitektit dhe themeluesit të autoqefalisë së Kishës Ortodokse Shqiptare Për Koha Javore: Frank Shkreli / Nju Jork

Thashë me vete, deklaratat fyese anti-shqiptare të kryepeshkopit serb Irinej në Tiranë ishin tepër të rënda për çdo shqiptar, por “harresa” e Fan Nolit gjatë një ceremonie kaq të rëndësishme për Kishën që ai ka themeluar vet, është e pafalshme. Harresa zyrtare ndaj rolit që ka luajtur Fan Noli në jetën fetare, politike dhe kulturore të kombit -- si kishtar dhe si politikan – nuk ishte e para ndaj tij dhe as ndaj personaliteteve të tjera të mëdha të historisë së kombit shqiptar.Përballë kësaj atmosferegjatë shënjtërimit të Kishës Ortodokse në Tiranë, ku me qëllim ose pa qëllim,siç duket u hodhë në harresë roli fetar dhe kombëtar i themeluesit të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare,gati si në hakmarrje fillova të lexoja mbi jetën dhe veprën e Fan Nolit, kështuqëditët e fundit më ra rasti të lexoj një artikull të gjatë, që kishte shkruar Profesor Arshi Pipa në revistën “Kritika”, më 1944 në Tiranë, revistë kjo që botohej dhe drejtohej prej tij. Artikulli, që më vonë u botua edhe në gazetën “Shqiptari i Lirë” e Komitetit Shqipëria e Lirë në New York, mban titullin, “Fan Noli: Bariu i Popullit”. Si rrjedhim, mendova se ia vlenë që të ndajë disa shënime mbi këtë vlersim të lartë që i bëhet Nolit nga Arshi Pipa, për lexuesit që ndoshta nuk kanë patur rast ta kenë lexuar më parë. Siç duket, Arshi Pipa i mërzitur nga harresa e deri atëhershme ndaj figurës kombëtare të Nolit u detyrua të shkruante artikullin, sepse sipas tij, figura e Fan Nolit deri atëherë ishte lënë “në heshtje të pameritueme”. Ai e cilëson Nolin si njërin “prej të mëdhëjve tanë,

një personalitet politiko-fetar”.“Ai është një përfaqsues i kombit në kuptimin e vërtetë të fjalës”, shkruante Arshi Pipa më 1944. Duke e quajtur Nolin, “Bari i Popullit”, Profesor Pipa vlerësonte se karakteristikë e fjalimeve dhe të shkrimeve të prelatit shqiptar “është gjithmonë ideali humanitar dhe kombëtar i Fan Nolit” dhe vazhdon duke thënë se, “Apostullati i tij zhvillohet rreth këtyre idealeve: Atdhe e Njerëzim. Më parë Atdheu!” Për të bindur lexuesin se roli i Nolit në jetën politike dhe fetare të Shqipërisë nuk duhej qitur në harresë dhe për të pasqyruar njëkohsisht edhe atdhetarizmin e Fan Nolit, Arshi Pipa nxjerrë një paragraf nga një fjalim që Noli kishte mbajtur më 1911 në Amerikë, në një kohë kur, siç thotë ai, nuk kishte Shqipëri, por kishte shqiptarë.“Shqipëria kërkon luftarë.Le të rendim te thirrja e saj. Le të sulemi nën flamurin e kuq në flagë të luftës që të na drithësohet trupi nga dehja e barutit, që të na ndizet shpirti nga zjarri i shënjtëi Lirisë dhe të vdesim dyke thirrur: Rroftë Shqipëria”. Ishte kjo thirrja e Nolit drejtuar bashkatdhetarve të vet në mërgim më 1911, për t’i shkuar në ndihmë Shqipërisë. Pipa shkruan se njeriu njihet nga idetë dhe nga ndjenjat e tija dhe shton se idetë e Fan Nolit, mbi disa prej problemeve njerëzore më të rëndësishme, siç janë feja, kombi, qeverisja, janë çështje që Noli i kuptonte shumë mirë”, thotë Profesor Pipa.Noli, shkruanai, e kishte kuptuar se, “Feja dhe kombësia nuk janë dy ide që përjashtojnë njëra tjetrën. Mjaftë që e para t’i përshtatet së dytës. Feja përfshihet kështu tek kombi, si një rreth më i

vogël, në një rreth më të madh…në atdheun shqiptar që i përmbledhë, jo ma si rrathë të dalluem, por si tri unaza të lidhura bashkë me një nye trefish, të pakëputshëm, në mes”, ka shkruar Profesor Arshi Pipa, në vlerësimin e tij në lidhje me idetë e Nolit përsa i përket kombit dhe rolit që duhet të luajnë fetë në një shoqëri. Në artikullin e tij,kundër heshtjes dhe harresës së rolit që ka luajtur Fan Noli në historinë e kishtare dhe kombëtare të Shqipërisë, të shkruar 70-jetë më parë në revistën “Kritika” që ai vet botonte në Tiranë -- në lidhje me problemet në relacionet komb-fe, -- Arshi Pipa citon Nolin të ketë thënë se, “U muar vesh më së fundi se mjerimi ynë s’ish aq në ndryshimin fetar (midis nesh), se sa ndër krerët fetarë të huaj dhe për ata që vepronin si vegla të tyre të vërbëra.” Për hir të fesë nuk ndrrohet kombësia, shkruan Pipa dhe vazhdon të citojë Nolini cili ka thënë se, “Njeriu mund të ketë cilëndo fe që e ka gjetur prej

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

stërgjyshërve dhe që i pëlqen, por s’mund të zgjedhë një tjetër kombësi dhe të luftojë kombësinë e tij, pa venë në ball një vulë prej tradhëtari”, ka deklaruar Bariu i Popullit, Fan Noli Arshi Pipa shkruan mbi Fan Nolin-Bariun e Popullit, duke komentuar se, “Feja për Nolin ishte një funksion i kombësisë.” Sipas tij, “Noli u bë prift pse ashtu e donte dobija e atdheut”. Ndërsa në lidhje me gjëndjen aktuale politike të kohës, të cilën Pipa e cilësonte si “lëngatën e vazhdueshme të këtij vendi të vuajtun”, ai e citon Nolin ta ketë përshkruar anarkinë politike të atëhershme duke thënë se, “Këtu, brenda një dite, si me magji – tradhëtari bëhet patriot dhe patrioti tradhëtar.” Vazhdon artikullin Arshi Pipa duke cituar nga kushtrimi i Nolit drejtuar shqiptarëve të Amerikës më 1911, në të cilin ai u bënte thirrje atyre të ndihmonin atdhetarët që kishin marrë pushkën kundër pushtuesit turk, “plot sulm e flakë baroti”, duke kritikuar

gjithashtu edhe ato që ai quan si “injorancën, mungesën e kulturës dhe mungesën e ‘fundit moral’, siç e quajti Noli. Ndërsa bën pyetje se, “Cili është morali injë kombi?Cila është ajo gjë e cila e bën një komb të rrojë?Është ideja e madhështisë së tij”, përgjigjet Noli, por vijon duke paralajmëruar se, “Ne nuk njohim historinë, traditat tona, për të pasur një ndjenjë të fortë kombësie”, dhe shton se, “madje vet emëri i Skënderbeut ishte i panjohur për ne”, citohet Noli në artikullin e Arshi Pipës.Noli inkurajon bashkatdhetarët në Amerikë se edhe kombi shqiptar ka heronjë siç ka Amerika, Washingtonin dhe përmend Isa Boletinin dhe Marash Ucin, duke shtuar se lufta dhe fitoret e shqiptarëve nuk janë aspak më të vogëla se ato të heroit amerikan, por thekson Noli, ata nuk njihen sepse “nuk ka pasë historianë që t’i shpallte, poetë që t’i këndonte: Shqiptarë që t’i lexojshin…”. Në artikullin e tij të botuar shtatë dekada më parë, përveçse ve në dukje atdhedashurinë e flakët të Nolit, Arshi Pipa shkruan edhe për “mendësinë e tij ndriçuese, tipikisht humaniste” dhe në mbështetje të kësaj citon nga fjalimin që Fan Noli kishte mbajtur në Korçë më 1923, ku kishte shkuar për të biseduar me korçarët për mënyrën e qeverisjes. Pipa shkruan se Noli u drejtohet korçarëve në mënyrë të paqët, me një bisedë miqësore, të matur e të arsyeshme duke thënë se: “Kam ardhur për herën e dytë në qytetin tuaj të bukur, me gëzim të math që të këmbejmë mendimet mbi çështjen e Kuvendit Themeltar. Kam ardhur të shoh miqë të vjetër dhe të fitonj miq të rinj. Po këtë herë, jo me bekime në të cilat populli përgjigjet amen, por me proponime dhe mendime të cilat do t’ju ftonj t’i peshoni, t’i pëlqeni e t’i vazhdoni.” Arshi Pipa e cilëson këtë deklaratë të Nolit, si fjalët e një njeriu të ndershëm i cili nuk

dëshiron të përfitojë nga petku i tij fetar për të terhequr turmat.“Flet politikani, heshtë kishtari – feja që bëhet vegël e politikës humbë dinjitetin e vet”, shkruante Arshi Pipa në revistën e tij “Kritika” në Tiranën e vitit 1944, duke shtuar se, “Noli ashtë në politikë sikurse në fe: kundër fanaticizmit, kundër demagogjisë: liberal e tolerant gjithmonë.” Arshi Pipa shprehet në shkrimin dedikuar Fan Nolit 70-vjetë më pare, se “historia, shpeshëherë na duket si shumë e verbët, shumë e egër”, sikur don tëna thotë se historia nuk e ka trajtuar drejtë Fan Nolin, dhe e përfundon artikullin e tij duke thënë se, “Hipokrizia politike ka tallë e mashtrue gjithmonë idealet ma të nalta njerëzore. Ata, që ma tepër e kanë dashtë njerzinë, ata janë kryqëzue prej saj”, ka thënë Arshi Pipa, në vlerësimin e rolit fetar dhe atdhetar të Fan Nolit në artikullinme titull “Bariu i Popullit”, në numrin 4 të revistës “Kritika” të viti 1944, të drejtuar prej tij. Fatkeqsisht, duket se kjo hipokrizi për të cilën shkruante Arshi Pipa 70-vjetë më parë vazhdon të mashtrojë edhe sot idealet më të larta njerëzore, politike dhe fetare dhe të shtrembërojë dhe të mohojë historinë. Anashkalimi, ose siç shkruante Arshi Pipa më 1944, “heshtja e pameritueme”ndaj rolit fetar dhe atdhetar të Fan Nolit duket se u zbatua edhe gjatë ceremonisë së shënjtërimit të Kishës Ortodokse Shqiptare në Tiranë, kohët e fundit.Kushdo qofshin ata që e hodhën në heshtje prelatin dhe themeluesin e Kishës Ortodokse shqiptare,oratorin, diplomatin, letrarin, poetin, muzikologun -- Fan Nolit nuk ia ulinas meritat fetare dhe as ato atdhetare dhe as nuk mund t’ia humbin shkëlqësimin e tyre të denjë, as para popullit shqiptar as para botës. Fan Noli mbetet njëri prej viganëve të Rilindjes kombëtare të shqiptarëve, i cili me vetitë e tija të rralla u përpoq dhe kontriboi me sa kishte mundësi për Kishën e vet, të cilën ai themeloi si dhe për Atdheun, për të cilin megjithse në mërgim, jetoi dhe punoi pa kursim. Për këtë, Fan Noli meriton ndër shekuj mirënjohjen,jo vetëm të Kishës Ortodokse Shqiptare, por edhe të mbarë kombit shqiptar.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

8 Javore KOHA

Opinione & Vështrime

e enjte, 19 qershor 2014

Opinione & Vështrime

e enjte, 19 qershor 2014

9 Javore KOHA

Shqiptaret dhe Al Qaeda (2)

Minarja nuk hyn në thes Albin Kurti i tha “Zërit të Amerikës” kohë më parë se terroristët shqiptarë shkuan në Siri dhe në Irak si pasojë e papunësisë në Kosovë. Kjo është deklarata më qesharake që kam dëgjuar ndonjëherë. Nëse ata të Kosovës dhe të Shqipërisë ose Maqedonisë shkuan atje si pasojë e papunësisë, atëherë bëhet pyetja pse xhihadistët shqiptarë të Amerikës dhe të Evropës shkuan atje

Për Koha Javore

Gjekë Gjonlekaj/New York

Në fushatat elektorale të Kosovës u fol për çdo gjë, por asnjë fjalë për gjithë ato grupime shqiptare në organizata terroriste siç është Al-Queda. Politikanët e Kosovës e kanë futur kokën në rërë si makushi dhe nuk duan ta hapin këtë temë që është më e rëndësishme se çdo problem tjetër i Kosovës. Në një fushatë presidenciale amerikane kjo çështje mbase do të ishte në krye të rendit të ditës. Politikanët e Kosovës këto ditë po lëshojnë pe edhe për tema më të ndry-

shme, por asnjë fjalë për xhihadistët shqiptarë. Kanë frikë se mund të pësojnë humbje. Zotëri politikanë! Në vitin 1995 gazetarët e njohur amerikanë të rrjetit televiziv CBS në rubrikën “60 Minutes” e pyetën Presidentin Bill Clinton për dërgimin e forcave ushtarake amerikane në Bosnje, duke pohuar se dërgimi i atyre forcave atje mund t’i shkaktonte hubjen e mandatit të dytë presidencial. Presidenti Clinton tha: “Shpëtimi i popullit bosh-

njak është një çështje e drejtë dhe Unë e dua më shumë të drejtën se detyrën e Presidentit”. Arsyetimet e disa politikanëve të Kosovës për vajtjen e shqiptarëve terroristë në Siri dhe në Irak janë qesharake. Albin Kurti i tha “Zërit të Amerikës” kohë më parë se terroristët shqiptarë shkuan në Siri dhe në Irak si pasojë e papunësisë në Kosovë. Kjo është deklarata më qesharake që kam dëgjuar ndonjëherë. Nëse ata të Kosovës dhe të Shqipërisë

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

ose Maqedonisë shkuan atje si pasojë e papunësisë, atëherë bëhet pyetja pse xhihadistët shqiptarë të Amerikës dhe të Evropës shkuan atje. Nuk e thonë asnjë fjalë për indoktrinimin se kanë frikën e imameve fanatikë të Kosovës. Xhihadistët shqiptarë të Amerikës dhe të vendeve tjera në diaspore nuk u bënë anëtarë të Al-Qaedes për shkak të papunësisë, por për qëllimet e tyre të caktuara. Ku janë gazetarët e Kosovës këto ditë që nuk e bëjnë një pyetje në lidhje

me këtë çështje. Pse nuk organizohen fushata fjalimesh, debate, konferenca e simpoziume për këtë çështje, e cila në të ardhmen do të jetë problem më i madh i shqiptarëve në Ballkan dhe më gjërë. Fjalimet pompoze për respektin dhe dashurinë ndaj Amerikës duhet treguar me vepra e jo me fjalë. Edhe këtu në Shtetet e Bashkuara disa politikanë amerikanë shumë herë për interesa përsonale flasin për dashurinë e madhe të shqiptarëve për Amerikën. Shqiptarët

kanë detyrime të mëdha morale dhe materiale për Shtetet e Bashkuara, sepse ky vend bëri më shumë për Kosovën se asnjë vend tjetër. Vajtja e terroristeve shqiptarë atje nuk arsyetohet në asnjë kohë dhe në asnjë rrethanë. Zotëri të nderuar, përendimorët nuk janë aq naivë. Ata mund të kenë lindur natën, por jo natën e kaluar, thotë një fjalë e urtë amerikane. Ndërsa një fjalë e urtë shqiptare thotë: ”Minarja nuk hyn në thes”.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

10 Javore KOHA

Kulturë

e enjte, 19 qershor 2014

Kulturë

e enjte, 19 qershor 2014

Përkujtim Abdullah Konushevci (3)

11 Javore KOHA

Lufta me pasionin e dashurisë Në krijimtarinë poetike të Abdullah Konushevcit, fuqia, asgjësuese, vrasëse struktrohet në një përmasë më të gjerë. Qenia e bukur femrore ka natyrën e fuqisë mitologjike

Për Koha Javore:

Dr. Hysni Hoxha/Prishtinë

Që në kohë të lashta i dashuruari ka qenë në luftë me pasionin e dashurisë dhe, pothuaj, në përgjithësi në atë luftë, në çdo kohë, ka triumfuar bukuria magjike e femrës. Është i njohur mendimi i Homerit për bukurinë e femrës kur thotë: Edhe pleqtë e thinjur e kthyen kryet kur panë Helenën e bukur. Në kohën e antikitetit ilirik, grek, poeti Anakreont në vjershën Fytafyt me dashurinë këndon: Sillna verë e sill kurorë / Sepse sot unë do të zihem / Fytafyt me dashurinë. (Lirika antike greke, përktheu, Henrik Lacaj). Një preokupim i tillë i temës së dashurisë, në poezinë e sotme, strukturohet me shprehje bashkëkohore. Poeti Abdullah Konushevci, frymëzuar nga bukuria e të adhuruarës, e veshur me dritën e Zotit, e ushqyer me dashurinë e Zotit, në këngën VI të përmbledhjes, Lutje dashurie i lutet Zotit të dalë fitues këtë herë në luftë me pasionin e dashurisë. Ndërsa në këngën VI lufton për të shpëtuar nga “zjarri përpirës” i saj, në këngën XVIII kemi një përjetim tjetër estetik të kësaj teme. Tani poeti parasheh

luftë triumfuese me armiqtë e dashurisë, rrezikun nga të cilët e ka evokuar edhe në vjersha të tjera të veprave që i kemi prëmendur. Poeti në këngën XVIII, i bindur në fitore, identifikohet me Arbërin, me ushtarin e moçëm dhe thotë: O duhet m’u kthye mundës / O mos m’u kthye gjallë. Shkrimtari Kadrush Radogoshi, i impresionuar nga kjo vjershë, lexuar në internet, duke vënë në pah fatin e subjektit lirik dhe atë kombëtar, konstaton: “Kjo poezi m’i kujtoi heronjtë e Gavrill Darës së Ri, Nikë Petën e Pal Golemin”.

Dashuria afsh i papërmbajtur

Dashuria është afsh që djeg, që të bën të vuajsh, që të bën të sëmuresh edhe të flijohesh. Lasgush Poradeci në vjershën Ku vemi shpesh këndon: Ku vemi shpesh veç unë e ti / Ku djeg si zjarr moj dashuri. Afshi i zjarrtë i dashurisë artikulohet shpesh në poezinë e Abdullah Konushevcit, si në vjershën me titull figurativ, Burri dhe lisi: Në lirikën e Lasgush Poradecit po ashtu edhe të Abdullah Konushevcit, bie në sy mishërimi i të dashuruarve dhe ndjenja e adhurimit ndaj së dashurës. Sipas mendimit të Poradecit, shfaqur në vjershën Kjo mbrëmje, dashuria është dehje e fshehtë. Në këngën XI Lutje dashurie Konushevci shkruan: Janë dy flakë të bardha korb / Digjemi dhe njeri s’na sheh. Këto janë flakët e dashurisë së dy të dashuruarve. E bardha evokon ngazël-

limin, lumturinë. Ajo ka edhe të zezën, rrezikun. Me magjinë pushtuese të saj, dashuria s’të lë gjallë të ngazëllehesh; të bën të vuash edhe në fund të sakrifikohesh.

Magjia e syve që të pushton, që të nguron, që të shiton

Sytë e bukur të femrës si figurë stilistike e përhershme, që me fuqinë magjike pushton mashkullin, në poezinë gojore dhe të shkruar shfaqet që në kohë të hershme. deri në ditët e sotme.Në poezinë Kënga e këngëve të Biblës, i fejuari, i magjepsur nga bukuria e të fejuarës, i drejtohet asaj:Syt e tu sy pëllumbeshe/ Mos më shiko me syt e tu/ se krejt m’ i more mendtë. Francesco Petrarca në librin e tij, Canzoniere, (Libri i këngëve, dhimbjen e thellë dhe të pashërueshme ndaj fuqisë pushtuese të syve të saj, e shpreh nëpërmjet foljeve metaforike: Jan’ dy sy të butë që shkëndijojnë/ që ndezur rrin’ e japin xixëllimë...Po në këtë këngë dhe në këngë të tjera, Petrarca me pikëllim këndon për sytë e saj përvëues dhe vrasës. Si në poezinë e Petrarcës, po ashtu edhe në poezinë, Përmallohem të Rabindranath Tagore,shikimi magjik i syve shkakton dhimbje të pashërueshme: Shigjetat e pandërprera nga syt’ e tu, janë dhimbja ime që nuk shërohet. Në krijimtarinë poetike të Abdullah Konushevcit, fuqia, asgjësuese, vrasëse struktrohet në një përmasë më të gjerë.

Qenia e bukur femrore ka natyrën e fuqisë mitologjike. Veprimet e saj, si të zanës, strukturohen nëpërmje foljeve metaforike vepruese, mandej nëpëmjet epitetit. syt e saj shitues ,si në vjershën, Malli me ngurue. Siç vërehet që heret është kënduar për fuqinë e rrezikshme të femrës, që e pushton mashkullin. Si e tillë vërehet në poezinë, Kënga e këngëve, që konsiderohet njëra ndër krijimet më të bukura, që i kushtohet dashurisë. Poeti Rabindranath Tagore në këngën 50 të përmbledhjes Kopshtari, i përmalluar thellë që të takohet me të dashurën, takimin me të dashurën e konsideron të

fuqishëm si vdekja që përbin çdo gjë. Bukuria e femrës ka fuqi vrastare. Lasgush Poradeci i pushtuar nga bukuria e të adhuruarës, në vjershën, Kush ta fali bukurinë këndon: Kush ta fali bukurinë / Që të më trerosh të zinë / ... / Bubu plumb në kraharuar / Plumb që vret duke gjëmuar. Edhe në lirikën e Abdullah Konushevcit ndihet malli i flakët i dashurisë, si në këngën III : Zot digjem si një bujashkë. Duke qenë i vetëdijshëm për këtë gjendje të tillë shpirtërore, poeti i lutet Zotit, që është vetë dashuria dhe mbrojtës i saj: Oh, Zoti Ynë / Të falem pse po na shkrin / E nuk po na tret. (Kënga XVI).

Përkitazi me dashurinë pasionante, me ndjenjën e papërballueshme të saj, poeti Abdullah Konushevci ka shfaqur qartë pikëpamjet e poetikës së tij:”Me vargjet e fundit, që u pëlqyen më së shumti, kam bërë përpjekje të shpreh një dashuri pasionante, aq sa të dashurit sikur duan t’i marrin shpirtin njëri tjetrit, duke u dashuruar marrëzisht, çmendurisht, egërsisht”.. (Fjala është për përfundimin e këngës XLVIII nënv.H.H). Në këtë kontekst poeti në këngën XI shkruan: Një ditë do ta vras / Ose do ta mbys së dashuri / Një ditë do të më vrasë / ose do të më mbysë së dashuruari.

12 Javore KOHA

Kulturë

e enjte, 19 qershor 2014

Kulturë

e enjte, 19 qershor 2014

13 Javore KOHA

Shteti i Arbrit, aspekte kulturologjike (3)

Mungesa e aftësive shtetformuese të shqiptarëve, një mitologji negativiste Teza e Shuflait se mesjeta shqiptare është e nivelit evropian është e besueshme. Faktori evropian i kryeqyteteve prishi qendërzimin tradicional bizantin. Shteti i Arbrit është paradhoma etatiste për krijimin e formacioneve shtetërore të Balshajve dhe Topiajve, Arianitëve, Muzakajve, Dukagjinëve, Kastriotëve. Shteti i Arbrit e ka këtë konotacion zanafillor paraprijës

Dr. Moikom Zeqo

Në vitin 1891 studiuesi J. B. Pitra, botoi librin e quajtur “Analecta Sacra”, ku janë botuar gati dhjetë letra të Dhimitër Komationit që lidhen drejtpërdrejt ose tërthorazi, me historinë mesjetare të shqiptarëve. Në letrat e tij jepen përgjigje mbi probleme të ndryshme ekonomiko-shoqërore, deri dhe për çështje të ndërlikuara familjare. Letrat mbështeten në ligjet e kohës, kanë vlera të përgjithshme dhe mbështeten te korpusi bizantin “Bazilikat”, që është kodi i sistemuar i së Drejtës Juridike Justiniane dhe të rregullave kodifikuese të bëra nga juristët bizantinë të shekujve VI dhe VII. Si klerik i lartë Komationi nuk injoron asnjëherë kanunet kishtare. Është tepër interesante të japim disa fragmente nga letrat e kryepeshkopit të Ohrit. Në një letër të vitit 1215 drejtuar Grigor Kamonës, kryepeshkopi riprodhon letrën origjinale të Grigorit, në formën e një pyetjeje për ligjshmërinë e martesës së tij me të venë e Dhimitrit të Arbrit. Kryepeshkopi i Ohrit tregon se sipas ligjit ekziston pengesa ligjore e martesës me vajzën e vëllait ose të motrës, madje edhe me mbesat e tyre. Po kështu ndalohet me vajzën e xhaxhait, të hallës dhe të tezes, por dhe me ata që konsiderohen kushërinj të dytë. Kjo ndalesë është kufiri i martesave të ndaluara prej gjakut, ligjësuar nga Sinodi i Konstandinopojës i vitit 1126. Kryepeshkopi i Ohrit jep disa shembuj nga historia e rasteve të ndaluara. Me rastin e martesës së Grigorit me fisniken Komnena, sipas letërshkruesit ekzistojnë tre persona: Gjini që është vëllai i tretë i Dhimitrit të vdekur si dhe vajza e Gjinit, që së bashku e bëjnë të gjerë distancën ndërmjet Grigorit me

Komnenën, duke e treguar martesën e tyre si të padëmshme. Kështu kjo martesë nuk identifikohet me atë që ndalohet prej ligjit. Sipas ligjit, xhaxhai ose nipi, në qoftë se përzihen me kushërira të para të një fisi tjetër, martesat i kanë të ligjshme, sepse distancohen ndërmjet tyre me hapësirën ligjore dhe nga kjo nuk e ndotin farefisin. Xhaxhai dhe nipi mund të jenë bashkëdhëndurrë te një fis tjetër, dhe martesat e tyre të jenë të ligjshme. Si rrjedhim, sipas kryepeshkopit të Ohrit, Grigori ka një martesë të ligjshme, prandaj sulmi kundër tij del jashtë kuadrit ligjor dhe kanonik. Kjo letër zyrtare e kryepeshkopit të

Ohrit, e ka qetësuar Kryezotin e Arbërisë, Grigorin. Pa dyshim që Grigori e ka përdorur këtë letër si një argument përfundimtar. Mund të kuptojmë se martesën e tij Grigori me Komnenën, të vénë e Dhimitrit, duhet ta ketë kurorëzuar në kryekishën e peshkopatës së Ohrit, dhe jo në atë të peshkopatës së Krujës. Por konflikti nuk përfundon. Kryepeshkopi i Krujës reagon përsëri. Ne njohim letrën që kryepeshkopi i Ohrit i dërgon atij të Krujës në vitin 1215. Dhimitër Kamationi shkruan: “Prej kohësh është paraqitur nga ne një letër lidhur me martesën e përfolur që përmban gjerësisht mendimin

tonë lidhur me këtë, që e konsideron legale kryerjen e kësaj martese, në bazë të vëzhgimeve të nxjerra nga vendime dhe kanune të lashta”. Pasi citon emra juristësh, në letër përmendet dhe sundimtari i Krujës i quajtur Pliti. Pliti emërtohet me të njëjtën shkallë hierarkie “pansevast” po ashtu si Grigor Kamona. Asnjë historian nuk është thelluar dhe nuk ka folur për Plitin e Krujës. Kuptohet që Pliti është ai që e ka shtyrë kryepeshkopin e Krujës në këtë luftë për pushtet kundër Grigorit. Fakti që Pliti është qeveritar që ka rezidencë Krujën, tregon se është shumë i rëndësishëm. Kruja qe rezidencë e dyfishtë, peshkopale dhe shtetërore. Ajo qe kryeqendra e Shtetit të Arbrit. Pliti, të cilit nuk ia dimë mbiemrin, mund të ketë qenë një nga bujarët arbëreshë, që ka pretenduar të bëhet kryezot i Arbrit. Ai ka përfaqësuar partinë politike kundërshtare, kundër partisë tjetër të përkrahur më shumë dhe më qartë nga Komnena, e veja e Dhimitrit. Kjo është arsyeja që nismën e martesës mund ta ketë marrë Komnena si një aleancë politike me Grigorin, i cili deri në atë moment, pra para martesës, qe guvernatori i Despotatit të Epirit. Kjo martesë me karakter absolut politik, bëri të mundur që partia politike e të vesë së Dhimitrit të fuqizohet me anë të Grigor Kamonës, duke i dhënë kështu

këtij të fundit privilegjin e shtetarit të parë, të kryezotit të Arbrit. Nga guvernator i Despotatit të Epirit, Grigori triumfon në luftë politike, ndonëse ka kundërshtarë shumë të fuqishëm dhe kryesorë, si Pliti dhe kryepeshkopi i Krujës. Por është fakt që sundimi i Grigorit në vitet e ardhshme, është plot kontradikta dhe shprehje e një dekadence të shtetit. Për fat të keq, emri i Plitit i cili qe një “pansevast” me titull të madh hierarkik dhe pretendues për fronin, nuk del më në kronikat historike. Dua të shtoj dhe diçka tjetër të veçantë nga letrat e Dhimitër Kamationit. Kështu, në një letër të shkruar në maj 1223, kryepeshkopi i Ohrit shtjellon një teori për ligjshmërinë e një testamenti ku përfshihen të gjithë ata, që gëzojnë sipas ligjit të drejtën e trashëgimit. Rasti i testamentit lidhet me një familje nga qyteti i Durrësit. Një banor durrsak me peshë të madhe në qytet, i quajtur Gjergj Alyati, i shkroi një letër kryepeshkopit të Ohrit, ku i shpjegon se i ndjeri Gjon, babai i vjehrrit të tij Tanushit, kishte qenë baba i shtatë djemve. Katër prej tyre, që i lidhi me ë të ndryshme, u dha nga pasuria e tij pjesë të përshtatshme. Gjithashtu martoi dhe Tanushin dhe Thomain, dhe që në fejesë u bëri marrëveshje martesore, për t’u ndarë edhe atyre

pjesët përkatëse të pasurisë etj., etj. Gjoni para vdekjes e shkruan testamentin dhe cakton kujdestar të pasurisë, gruan dhe djalin e tij Tanushin. Pas një kohe të shkurtër, disa katastrofa dhe trazira ngjajnë në jetën e Tanushit, të cilat e bëjnë atë të banojë afër Dibrave, për një kohë të shkurtër si parik. 6. Këto aspekte kulturologjike të kohës tregojnë jetën e arbërve, të aristokracisë, hibridizimin fetar. Teza e Shuflait se mesjeta shqiptare është e nivelit evropian është e besueshme. Faktori evropian i kryeqyteteve prishi qendërzimin tradicional bizantin. Shteti i Arbrit është paradhoma etatiste për krijimin e formacioneve shtetërore të Balshajve dhe Topiajve, Arianitëve, Muzakajve, Dukagjinëve, Kastriotëve. Shteti i Arbrit e ka këtë konotacion zanafillor paraprijës. Shteti i Arbrit krijoi traditën e Kanunit të Lekë Dukagjinit, me arketipe zakonore, jo pa lidhje me Nomon Gjeorgjikon të shekullit VI, ku e drejta zakonore bizantine krijon mutacion me të drejtën zakonore shqiptare, traditë vendase e inflirtuar nga elemente të Perëndimit dhe të Lindjes me një matricë arbërore – ballkanike. Tabuja e mungesës së aftësive shtetformuese të shqiptarëve besoj është e rrëzuar, si një mitologji negativiste.

14 Javore KOHA

Kulturë

e enjte, 19 qershor 2014

Kulturë

e enjte, 19 qershor 2014

15 Javore KOHA

Vështrim

Libër për mbijetesën e arsimit shqip të kosovarëve (Demë Mulliqi, Shkolla fillore kosovare ZILJA E THYER në Mal të Zi 1998/99, Botoi: Drni Graf, 2008)

Dr. Nail Draga

Opinioni i gjerë është i njohur se dhuna sistematike serbe në Kosovë pas eliminimit të autonomisë në vitin 1989, mori përmasa të gjëra diskriminuese në shumë fusha të jetës duke përfshi sidomos arsimin. Një veprim i tillë nuk ishte i rastit sepse rrezikun pushteti serb e shihte pikërisht të masa e gjerë e nxënësve dhe të studentët që ishin dhe mbeten shpresa e ardhmerisë në Kosovë. Duke rezistuar ndaj masave ndeshkuese serbe, përfaqësuesit e arsimit në Kosovë gjeten rrugë të tjera për mos iu nënshtruar pushtuesit serb. Kështu ndonëse të larguar nga objektet shkollore, shqiptarët hapen shtëpiat e tyre si rruge e vetme alternative për të mbijetuar. Por, nga viti 1998, masat represive të dhunës arriten kulmin, sidomos në pjesën perëndimore të Kosovës, në Rrafshin e Dukagjinit. Duke mos patur mundësi të përballimit të situatës, popullsia shqiptare e Kosovës ishte e detyruar të lëshoj vendlindjen. Ishte ky fillimi i një eksodi biblik, ku në vitin 1998-99 nga Kosova u larguan me dhunë rreth 1 milion shqiptarë. Një numër i i konsiderueshëm i tyre u vendos në Mal të Zi, sidomos duke filluar nga shtatori 1998 e më pas. Ishte kjo koha e mbijetesës për ketë pop-

ullsi e cila po përjetonte sikurse në vitin 1912/13 kur fqinjet tanë sllavet filluan të zbatonin në praktikë projektin ekspansionist të Naçertanies, për spastrime etnike e zgjerime territoriale. Por, në një situatë të tillë persona me dinjitet arsimor dhe pedagogjik nga Kosova, morën iniciativen për të zhvilluar procesin mësimor në viset shqiptare në Mal të Zi. Përveç shtabeve të emergjencës për të zhvendosurit, që ishin themeluar nga Ulqini e deri në Rozhajë, tash u themelua edhe Komisioni për arsim. Pas shumë përgatitjeve disa mujore nga viti 1998, pikërisht me 19 shkurt 1999, filloj të punojë në Ulqin Shkolla fillore kosovare ZILJA E THYER, në Mal të Zi. Dhe kjo shkollë e zhvilloj mësimin në Rozhajë, Plavë, Malësi-Tuz dhe Ulqin. Ishte kjo një punë titanike dhe shëmbull i qendresës, organizimit e mbijetesës, për të mos humbur një vit shkollor. Përsoni përgjegjës dhe meritë për organizimin e kësaj veprimtarie humane, morale e patriotike është autori i këtij libri Demë Mulliqi. Ai nuk ishte vetëm, por kishte bashkëpunëtor të zellshëm qe nuk kursyen asgjë për t ia arritur qellimit. Duke lexuar këtë libër deë qartë se është i gjatë numri i të angazhuarve, nga skena politike,

arsimore, kulturore e humanitare ata qe e ndihmuan ketë proces. Autori na ofron të dhëna me interes, me emra e mbiemra, momente më rendësi të veçantë, edhe pse momentet zhgënjyese nuk kanë munguar por nuk e kanë dëshpruar që të heq dorë nga misioni i shenjtë i arsimit. Autori na paraqet një rast të veçantë, ku një nxënëse e kl.VII nga komuna e Klinës ka marrë me vete ditarin e klasës, sepse ishte e sigurt se ai do të humbasë përgjithmonë. Dhe kjo nxënëse e cila ishte e vendosur në Kosiq të Anës së Malit dëshmon se sa e vlerësojnë shqiptarët arsimin dhe edukimin. Monografia iu kushtohet të gjithë atyre që punuan disa muaj pikërisht nga data 19 shkurt e deri me 30 qershor 1999, kur përfundimisht me sukses e përfundoj misionin e vet shkolla kosovare Zilja e thyer. Monografia përbëhët nga katër pjesë të cilat janë të shkoqitura në kapituj, tituj dhe nëntituj. Në pjesën e parë i kushtohet rëndësi bisedave para fillimit të vitit shkollor, realizimit të vitit, aktiviteteve shkollore me aktivitete të lira, ndihmat për shkollën kosovare në komunën e Ulqinit si dhe aktivitetet pas kthimit në Kosovë. Në pjesën e dytë paraqitet gjendja e shkollave fillore kosovare nga Rozhaja,

Plava e Gucia, Tuzi dhe Ulqini. Pjesa e tretë është përmbledhje e dokumentave që paraqqet një arkiv ne miniaturë, ndërsa pjesa e katërt paraqet një album i cili është dëshmi autentike e të angazhuarëve gjatë punës së kësaj shkolle në viset shqiptare në Mal të Zi. Ishte kjo një punë e madhe sepse gjatë vitit shkollor 1998/99 në trojet shqiptare në Mal të Zi e vijuan vitin shkollor rreth 2500 nxënës. Autori na ofron të dhëna të dokumentura të cilat nëser do

Vitëve të fundit nga autorë të ndryshëm, kanë dalur në qarkullim botime në lidhje me dhunën, ekzodin dhe zhvendosjen e shqiptarëve të Kosovës gjatë viteve 1998/99,por Demë Mulliqi dallohet nga të tjerët sepse duke qenë vet deshmitarë okularë na sjell librin Shkolla fillore kosovare ZILJA E THYER në Mal të Zi 1998/99. Kemi të bëjmë pikërisht me një titull jo të zakonshëm, por aty ku ka angazhim dhe pasion e bashkëpunim mund të mbijetohet dhe të arrihen edhe rezultate. Eshtë pikërisht angazhimi i autorit Mulliqi, si pedagog shumëvjeçar, i cili ia ka arritur që edhe Zilja e thyer të kryej misionin e vet arsimor dhe kombëtar

të jetë një lendë me interes për hulumtues të tjerë. Andaj gëzon fakti se i terë materiali dokumentar do të dorëzohet në Arkivin e Kosovës. Një veprim i tillë është shumë i qelluar, sepse dihet thënia “se ka ndodhur ajo që është e shkruar”. Dhe në fund duhet përgëzuar autorin për ketë monografi me vlera jo vetëm arsimore, e cila është dëshmi autentike e kohës, qe e kemi përjetuar të gjithë, duke dëshmuar solidaritet që do të

mbesë e shënuar në historinë e arsimit shqip, jo vetëm në Kosovë por edhe më gjerë. Duke marrë parasysh se ne ketë botim figurojnë emrat e shumë personave shqiptarë nga Ulqini e deri në Rozhajë, ky libër duhet të jetë pronë e secilit individ apo institucion arsimor. Vetëm ne ketë mënyrë do të ruajmë kujtesën tonë për kohën e ekzodit biblik të kosovarëve dhe rikthimin e tyre në Kosovën e çliruar me 12 qershor 1999.

16 Javore KOHA

Kulturë

e enjte, 19 qershor 2014

Kulturë

e enjte, 19 qershor 2014

17 Javore KOHA

Shfaqja “Servantesi dhe Dulçinea”

Ngjarje e thurur artistikisht dhe e luajtur mjeshtërisht Kolektiviteti dhe këmbëngulja për të bërë më të mirën e mundur i mbajtën gjallë në skenë këta artistë amatorë, duke filluar nga më i riu e deri më i vjetri. Aktorët e ndien publikun teksa ishin në skenë. Komunikuan drejtpërdrejtë me të

Ky sukses obligon pushtetarët dhe përgjegjësit për kulturë t’i thërrasin mendjes, ndërgjegjjes dhe arsyes për një politikë të re kulturore, ku gjithësesi vend meritor do të duhej të ketë themelimi ( ngritja nga hiri) i teatrit në Ulqin.

Gjekë Gjonaj

Kush e ka parë shfaqjen premierë “ Servantesi dhe Dulçinea” të trupës amatore të Ulqinit, në regji të Munib Abazait e cila është shfaqur më 16 maj 2014 në Qendrën Kulturore të këtij qytetij jam i bindur se ka përjetuar mjaft emocione që vetëm arti di t’i dhurojë. Kjo shfaqje erdhi në skenë si një freski për publikun vendas, i cili atë mbrëmje u shkri me ngjarjen e thurur artistikisht ( e bazuar në legjendë-gojëdhënë) e të luajtur mjeshtërisht nga amatorët ulqinakë. Shfaqja po ashtu i rikthye qytetit

të Ulqinit një nga vlerat e munguara me vite të artit skenik . Ishte një shfaqje e punuar me shumë përkushtim, me invencion dhe me ndjenjë për detajet, me një sinkronizim të pranueshëm në mes të zërit dhe lëvizjes së aktorëve. Edhe skenari ( Fluturta Mustafa) skenografia ( Agron Ujkashi, kostumet ( Jetmira Hoxha) dhe muzika (Ardian Hasanaga) ishin në funksion të shfaqjes, e cila nga kompetentët e kulturës së kësaj komunë,u cilësua si ngjarje e dorës së parë në sferën e kulturës dhe arteve

skenike teatrore. Protagonistët e skenës nga rrafshi gjeografik i Komunës së Ulqinit , edhe pse amatorë , bënë një punë të madhe dhe me vlera të mëdha. Aktorët: Atif Hasanaga, Shefqet Luca, Muho Uruçi, Flutura Mustafa, Munib Abazi, Jonuz Abazi, Barbana Draga, Samir Ismaili, Ali Peri, Sakib Lika, Eldin Kurti, Ardian Veliqi, Xhemal Peri, Albana Kurti dhe Ilirjana Rama u përfshinë nga pasioni, këmbëngulja, guximi për të bërë më të mirën për vete, për trupën dhe për publikun.

Kolektiviteti dhe këmbëngulja për të bërë më të mirën e mundur i mbajtën gjallë në skenë këta artistë amatorë, duke filluar nga më i riu e deri më i vjetri. Aktorët e ndien publikun teksa ishin në skenë. Komunikuan drejtpërdrejtë me të. U gëzuan bashkë. Edhe publiku i ndjeu ata për së afërmi, i adhuroi dhe i duartrokiti. Dëshmi kjo që rolet e tyre i lozën bukur, bindshëm dhe natyrshëm. Këtë pohim e dëshmoi edhe juria profesionale në Fetsivalin e amatorëve teatral të Malit të Zi në Bijello Pole, e

cila trupës amatore nga Ulqini i ndau dy çmime: çmimin për rolin më të mirë mashkull Shefqet Lucës ( Mehmet Begut) dhe çmimin për kostumografinë më të mirë. Si përfundim: shfaqjen e përjetova me emocione të forta si një bukuri që vërtetë më ka magjepsur, një ambijent të këndshëm, një log i një suksesi, ku u laujt një lojë e bukur skenike. Do të thoja me gjithë shpirt ajo më shkaktoi mbresa të pashlyeshme. Që nga shfaqja “ Ora bizare” në regji

të regjisorit të mirënjohur Emin Halilit , në vitin 1997, në mos gabohem,nuk kam parë një vepër teatrale me aktorë vendas që ta mbushte kështu sallën e Qendrës Kulturore të Ulqinit dhe të ketë kaq sukses sa vepra “ Servantesi dhe Dolçinea”. Ky sukses obligon pushtetarët dhe përgjegjësit për kulturë t’i thërrasin mendjes, ndërgjegjjes dhe arsyes për një politikë të re kulturore, ku gjithësesi vend meritor do të duhej të ketë themelimi ( ngritja nga hiri) i teatrit në Ulqin.

18 Javore KOHA

Arsim

e enjte, 19 qershor 2014

Arsim

e enjte, 19 qershor 2014

19 Javore KOHA

Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve organizoi seminarin dyditor me temën “Pozita dhe nevojat e arsimit shqip në Malin e Zi”

Mungojnë njësitë mësimore nga përkatësia kombëtare e shqiptarëve

Pjesëmarrësit vlerësuan pozitivisht organizimin e këtij seminari nga KKSH-ja pasi arsimi në gjuhën shqipe në Malin e Zi, përkundër disa të arriturave, vazhdon të . ballafaqohet me prob- shqipe e letërsi, histori, gjeografi, kulturë muzikore, art figurativ etj. leme të shumta Në sesionin e parë kushtuar ciklit të Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi organizoi të shtunën dhe të dielën në hotelin “Otrant” në Ulqin seminarin me temën “Pozita dhe nevojat e arsimit shqip në Malin e Zi”. Në seminar morën pjesë mësimdhënës të shkollave fillore dhe të mesme me mësim në gjuhën shqipe në Malin e Zi, përfaqësues të institucioneve arsimore nga Mali i Zi, Shqipëria dhe Kosova, përfaqësues të partive politike shqiptare dhe anëtarë të KKSH-së, si dhe kumtues, studiues dhe mësimdhënës, të cilët në kumtesat e tyre trajtuan problemet themelore që i ka arsimi shqip në Malin e Zi. Në pjesën hyrëse të seminarit pjesëmarrësit i përshëndetën kryetari i KKSH-së, Genci Nimanbegu, Natasha Gazivoda nga Ministria e Arsimit e Malit të Zi, Zamira Gjini nga Ministria e Arsimit dhe Sportit e Republikës së Shqipërisë, Agim Bërdyna nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës e Republikës së Kosovës, Leon Gjokaj nga Ministria për të Drejtat e Njeriut dhe Pakicave të Malit të Zi dhe Safet Kurtagiq, drejtor i Fondit për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave. Pjesëmarrësit vlerësuan pozitivisht organizimin e këtij seminari nga KKSH-ja pasi arsimi në gjuhën shqipe në Malin e Zi, përkundër disa të arriturave, vazhdon të ballafaqohet me probleme të shumta.

Sesionet dhe kumtuesit

Seminari i zhvilloi punimet në disa sesione, ku u trajtuan problemet themelore në ciklet e ndryshme të shkollës fillore dhe të mesme, në lëndët e identitetit kombëtar, si gjuhë

parë dhe të dytë të shkollës fillore, Ali Gjeçbritaj, mësimdhënës në Shkollën fillore “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” në Ostros mbajti kumtesën me titull “Përfaqësimi i kulturës shqiptare në tekstet mësimore në ciklin e parë dhe të dytë (kl. I-V) të shkollës në gjuhën shqipe në Mal të Zi”, kurse Reita Guçi, mësimdhënëse në Shkollën fillore “Boshko Strugar” në Ulqin kumtesën me titull “Përpjekjet për përmbushjen e nevojave në ciklin e ulët shkollor në gjuhën shqipe”. Sesioni i dytë i seminarit iu kushtua gjuhës shqipe dhe letërsisë, ku kumtesat e tyre i prezantuan Prof. Dr. Tomor Osmani nga Universiteti i Shkodrës „Luigj Gurakuqi” me temën “Mësimi i gjuhës shqipe – domosdoshmëri për identitetin kombëtar në Mal të Zi”, Mr. Haxhi Shabani, mësimdhënës i gjuhës shqipe dhe letërsisë në Gjimnazin Privat “Drita” në Ulqin me temën “Planprogramet dhe tekstet shkollore të lëndës gjuhë shqipe dhe letërsi në shkollat e mesme në gjuhën shqipe”, Ali Daci, mësimdhënës i gjuhës shqipe dhe letërsisë në Shkollën fillore Dacaj – Rozhajë me temën “Tekstet e gjuhës shqipe dhe përdorimi i tyre në ciklin e lartë të shkollave fillore”, Dr. Bahri Brisku, studiues, me temën “Pasurimi i teksteve shkollore me krijime të letërsisë popullore” dhe Mr. Nikollë Camaj, mësimdhënës i gjuhës shqipe dhe letërsisë në Gjimnazin “25 Maji” në Tuz me temën “Vështrim i teksteve të letërsisë”. Në sesionin e tretë kushtuar lëndëve histori dhe gjeografi, Basri Lika, mësimdhënës i historisë, mbajti kumtesën me titull “Planprogrami i historisë për shkollat fillore në gjuhën shqipe dhe historia kombëtare”, Zef Ujkaj, mësimdhënës i historisë në Shkollën fillore

“Mahmut Lekiq” në Tuz kumtesën me titull “Analiza e teksteve mësimore në lëndën e historisë nga klasa 6-9”, Prof. dr. Frashër Demaj nga Instituti i Historisë – Prishtinë kumtesën me titull “Të mësuarit e historisë në Republikën e Kosovës” dhe Dr. Nexhat Avdiu, mësimdhënës i gjeografisë në Shkollën e mesme “Vëllazërim-Bashkim” në Ulqin kumtesën me titull “Këndvështrim mbi materialet didaktike në lëndën e gjeografisë”. Sesioni i katërt trajtoi problemet në lëndët kulturë muzikore dhe art figurative. Vahida Hasanaga - Nimanbegu, mësimdhënëse e artit figurativ në Shkollën fillore “Boshko Strugar” në Ulqin u paraqit me kumtesën me titull “Programet mësimore dhe tekstet shkollore për lëndën e artit figurativ”, kurse Kadri Doda, mësimdhënës i kulturës muzikore në Shkollën fillore “Bedri Elezaga” në Katërkollë foli mbi “Programet mësimore dhe tekstet shkollore për lëndën e kulturës muzikore”. Sesioni i pestë prezantoi modelet dhe përvojat e ndryshme të sistemeve arsimore. Në kuadër të këtij sesioni, Genci Nimanbegu, kryetar i KKSH-së dhe deputet në Kuvendin e Malit të Zi prezantoi kumtesën me titull “Korniza ligjore për arsimin dhe minoritetet në Mal të Zi dhe BE”, Dr. Bardhyl Musai nga Shqipëria mbajti kumtesën me titull “Bukuria e gjuhës shqipe fillon tek të menduarit dhe përfundon tek të shprehurit - të edukojmë tek nxënësit aftësitë e të menduarit kritik përmes të shkruarit”, Bexhet Arbana nga Ministria e Arsimit dhe Sportit të Shqipërisë kumtesën “Demokratizimi i sistemit arsimor në Shqipëri (decentralizimi dhe depolitizimi)” dhe Dr. Nail Draga, drejtor i Qendrës së Kulturës – Ulqin kumtesën me titull “Arsimi në gjuhën shqipe në Mal të Zi me probleme të

vazhdueshme”. Kumtesat dhe diskutimet e zhvilluara gjatë sesioneve të seminarit shtruan probleme, kërkesa, propozime dhe ofruan zgjidhje të mundshme dhe të zbatueshme.

Përfundimet dhe rekomandimet

Në fund të seminarit, mbështetur në kumtesat e paraqitura nga ligjëruesit, diskutimet e pjesëmarrësve të seminarit, si dhe takimet e mëparshme të realizuara në kuadër të realizimit të projektit, u miratuan disa përfundime dhe rekomandime. Sa i përket planprogrameve, pjesëmarrësit në seminar arritën në përfundimin se planprogramet e lëndës gjuhë shqipe e letërsi, si problem kryesor kanë stërngarkimin me njësi mësimore, kurse planprogramet në lëndët: histori, gjeografi, kulturë muzikore, art figurativ, kanë mungesë të theksuara të njësive mësimore nga identiteti kombëtar i shqiptarëve. Prandaj rekomandohet që të reduktohet planprogrami i lëndës gjuhë shqipe e letërsi, duke marrë parasysh rëndësinë që kanë autorët dhe veprat përkatëse, kurse sa i përket planprogrameve në lëndët: histori, gjeografi, kulturë muzikore, art figurativ, të hartohen planprograme nga profesionistët shqiptarë të fushave përkatëse, që do të përfshijnë në masë të mjaftueshme njësitë mësimore nga identiteti kombëtar i shqiptarëve. Sipas shumicës së pjesëmarrësve të seminarit, tekstet mësimore të lëndëve të identitetit kombëtar shqiptar kanë mangësi të theksuara, që janë si pasojë e mungesës pothuajse të tërësishme të njësive mësimore nga përkatësia kombëtare dhe si rezultat i përkthimeve të papërshtatshme nga gjuha malazeze, sidomos nga lënda e historisë, gjeografisë, kulturës muzikore, artit figurativ, dhe si të këtillë janë të papran-

ueshme. Për këtë arsye, rekomandohet që tekstet e lëndës gjuhë shqipe dhe letërsi të rishikohen dhe të ndryshohen në përputhje me kërkesat dhe nevojat që do të dalin nga ndryshimet e planprogrameve, ndërsa në lëndët: histori, gjeografi, kulturë muzikore, art figurativ etj. duhet të hartohen tekste të reja. Po ashtu rekomandohet përdorimi i teksteve nga Shqipëria dhe Kosova, kudo që është e mundur, sidomos e Abetares kombëtare, si dhe e teksteve alternative për lëndët përkatëse. Niveli i njohurive të gjuhës dhe kulturës shqiptare nga nxënësit shqiptarë në Malin e Zi është i pakënaqshëm. Prandaj, rekomandohet që t’i kushtohet më tepër kujdes mësimit të gjuhës shqipe në shkolla, si dhe që gjuha shqipe të zë vend të merituar që nga niveli i hartimit të planprogrameve e teksteve shkollore deri tek zbatimi i saj praktik nëpër të gjitha dokumentet shkollore. Pjesëmarrësit e seminarit vlerësuan se korniza juridike në Malin e Zi dhe në nivel ndërkombëtar garanton të drejtën e arsimimit në gjuhën amtare, por në praktikë kjo e drejtë nuk zbatohet në masën e duhur në arsimin në gjuhën shqipe në Malin e Zi, ku një pjesë e shqiptarëve ende nuk e gëzojnë të drejtën e arsimimit në gjuhën e tyre amtare as në nivelin parashkollor, fillor e të mesëm. Prandaj rekomandohet që të drejtat e garantuara nga konventat ndërkombëtare, Kushtetuta dhe ligjet e tjera vendore të zbatohen sepse janë një nga kushtet për integrim në BE. Një problem tjetër i evidentuar nga pjesëmarrësit është politizimi dhe centralizimi i sistemit arsimor në Mal të Zi, duke i mënjanuar shqiptarët që nga procesi i vendimmarrjes, zbatimi i vendimeve e deri te drejtimi i institucioneve shkollore. Prandaj duhet ndryshuar kjo qasje ndaj arsimit në gjuhën shqipe

dhe rekomandohet themelimi i një institucioni arsimor që do të merret në mënyrë të veçantë me arsimin shqip në Malin e Zi, në të cilin do të punojnë kuadro profesionistë shqiptarë. Përvoja tregon se shkollat me mësim në gjuhën shqipe në Malin e Zi deri më tash nuk e kanë shfrytëzuar në masën e duhur mundësinë ligjore për zhvillimin e njësive mësimore që i parashikon realizimi i planit mësimor në masën 20 për qind. Prandaj rekomandohet që profesionistët shqiptarë nga lëndët përkatëse, të përpilojnë planprograme në bazë të të cilëve do të hartohen edhe tekstet përkatëse. Sipas pjesëmarrësve, institucionet arsimore të Shqipërisë dhe të Kosovës deri tani nuk kanë qenë të përfshirë në masën e duhur në zgjidhjen e problemeve ekzistuese të arsimit shqip në Malin e Zi. Për këtë arsye rekomandohet që institucionet e përmendura të zhvillojnë kontakte të drejtpërdrejta dhe të vazhdueshme me përfaqësuesit shqiptarë në këtë fushë dhe me institucionet përkatëse të Malit të Zi. Sa i përket KKSH-së, si institucion që përfaqëson interesat e shqiptarëve në Malin e Zi, u arrit në përfundimin që deri më tash nuk i është mundësuar që t’i ushtrojë kompetencat e përcaktuara me ligj, si rezultat i minimizimit të rolit të tij nga institucionet shtetërore. Prandaj rekomandohet që KKSH-ja në të ardhmen të luaj rolin që i takon, duke qenë pjesë e vendimmarrjes për: hartimin e planprogrameve dhe teksteve shkollore, zgjedhjen e organeve drejtuese në shkolla, regjistrimin e nxënësve, studentëve etj. Seminari “Pozita dhe nevojat e arsimit shqip në Malin e Zi” u zhvillua në kuadër të projektit me të njëjtin emër, i cili mbështetet nga Fondi për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave. (Kohapress)

20 e enjte, 19 qershor 2014

Panoramë

e enjte, 19 qershor 2014

Javore KOHA

Soni Malaj: Nuk mund t’i shkulja flokët nga gëzimi

Pas Elvanës edhe Nora Istrefi kopjon Beyoncen Këngëtaret shqiptare nuk kopjojnë vetëm stilin e flokëve, por ama deri në detaje fokusohen edhe tek veshja. Pak ditë më parë, Elvana Gjata është kritikuar për flokët me gërsheta, pasi pretendohet se ajo ka kopjuar Beyoncen. Nga ana tjetër, Nora Istrefi e ka kopjuar deri në detaj divën e madhe, por në veshje. Nora Istrefi është paraqitur në Videofest me një fustan me lule të bardha, të cilat fiksoheshin në një rrjetë. Me flokë të prerë dhe me onde, këngëtarja duket si një kopje e këngëtares së famshme Beyonce, në evenimentin e Grammy Awards 2014. Fotot në fjalë tregojnë se sa identikë janë fustanet.

Kënga e Soni Malajt, “Me të jeton”, triumfoi në edicionin e sivjetmë të ‘Top Fest’, ndërsa në rrjetet sociale reagimi i saj pas triumfit u komentua si ‘i ftohtë’ dhe u përfol se ajo e dinte se do të fitojë. “Po më vjen shumë keq që dëgjoj diçka të tillë. Përkundrazi, unë isha aq e emocionuar dhe fillova të qaja. Por menjëherë e mblodha veten në maksimum, sepse duhej të këndoja edhe njëherë këngën ‘live’. “Kur redaksia e lajmeve të Top Channel erdhi të më merrte intervistë, e panë që unë kisha humbur fare dhe akoma nuk po kthjellohesha që kisha fituar çmimin e parë. Nuk e di çfarë duhej të bëja tjetër, mos ndoshta duhej të shtrihesha për tokë?!” Ajo ka thënë se artisti duhet të jetë artist deri në fund dhe të përballojë çdo gjë me dinjitet dhe emocion të bukur, jo të kalojë në ekzagjerime.

Leonora triumfon edhe në “Videofest 2014”

21 Javore KOHA

Këngëtarja Leonora Jakupi ka triumfuar në festivalin Starcard Videofest 2014 duke rrëmbyer çmimin Best All me klipin “Vajza e Kojshisë”. Mbrëmja e cila u mbajt në Pallatin e kulturës “Asim Vokshi” në Gjakovë nuk kishte shkëlqimin e duhur pasi disa prej më të mirëve, të cilët duhej të merrnin çmime munguan. Ndryshe prej herave tjera, salla u duk më e boshatisur. Ledri Vula fitoi çmimin “Best Hip Hop”, kurse Dafina Zeqiri fitoi çmimin për “Bashkëpunimin më të mirë” me Dj Blunt dhe Real 1. Era Istrefi fitoi disa çmime, si “Best New Artist”, spoti me styling më të mirë dhe spoti me performancën më të mirë. Pak kohë më parë, Leonora Jakupi triumfoi edhe në festivalin e përvitshëm “Netët e Klipit Shqiptar” me klipin “Vajza e kojshisë”.

Seriali i ri nga Stupcat Grupi më i njohur komik shqiptar, Stupcat, ka filluar xhirimin e serialit të ri, i cili mban titullin “Dekalogu Kuq e Zi”. Ky është projekti më i ri i Stupcave në bashkëpunim me DigitAlb. Ai përbëhet nga telefilma me metrazh të mesëm 35-40 minuta. Subjektet dhe personazhet zhvillohen në Shqipëri dhe Kosovë. Telefilmat do të shfaqen si serial filmik me

tematikë situatën sociale dhe integrimin “Kosovë – Shqipëri”. Xhirimet janë duke u zhvilluar në ambient të hapur, duke u larguar nga stili i një seriali klasik televiziv e duke iu afruar më shumë filmit televiziv me format High Definition. Personazhet interpretohen nga aktorët e njohur të ekranit shqiptar si Vedat Bajra-

mi, Gazmend Paja, Osman Azemi, Florian Binaj, Mensur Safçiu dhe Besart Kallaku. Projekti drejtohet nga regjisori Altin Basha, teksa skenaristë janë Stpucat dhe Florian Binaj. Xhirimet kanë filluar dhe episodi i parë përfundoi para dy javësh në Prizren, ndërsa kanë vazhduar xhirimet e episodit të dytë të këtij seriali të ri.

22 e enjte, 19 qershor 2014

Te k n o l o g j i

Fotografia e javës

Javore KOHA

Faqet për shikimin dhe shkarkimin e filmave raportohet se do të marrin punën e arkave filmike deri në vitin 2017. Faqet e shkarkimit si “Netflix” dhe “Amazon Instant Video” do të tejkalojnë me shitje DVD-të dhe Blu-ray në vitin 2016, një vit para se t’i tejkalojnë edhe arkat filmike, që do të thotë se deri në atë vit kinematë do të mbesin vetëm histori. Sipas një studimi të kryer nga PrincewaterhouseCoopers (PwC), faqet për shkarkimin e filmave do të realizojnë fitime deri në 17 miliardë dollarë deri në vitin 2018, që do të jetë 8 miliardë më shumë sesa fitimi nëpërmjet arkave filmike. Sidoqoftë, arkat filmike në pesë vjetët e ardhshme do të realizojnë fitime deri në 16 për qind më shumë sesa tani. Ndërkohë, “Netflix” raportohet se ka pasur të hyra deri në 24 për qind vetëm në pjesën e parë të vitit 2014.

Faqet e filmave do të “zhdukin” kinematë

Modelin premium Për një kohë të gjatë tashmë është folur për Samsung Galaxy F, telefonin premium të Samsung, i cili do të jetë i mbështjellur me metal, për të cilin tashmë janë publikuar disa fotografi të cilat pretendojnë se janë pamje origjinale të telefonit të ri të liderit botëror të tregut.

Tani janë dy pamje të reja të telefonit të cilat janë publikuar online, dhe besohet se me të vërtetë bëhet fjalë për fotot aktuale. Pamjet e reja të Samsung Galaxy F shfaqin qartë telefonin, i cili thuhet se do të ketë mbështjellës të metaltë apo korniza të metalta, ndërsa mbështjel-

lës prej plastikës. Megjithatë, modeli i ri i telefonit të Samsung, Galaxy F duket mjaft i ngjashëm me Galaxy S5, apo çdo telefon tjetër i Samsung. Ekrani i telefonit shfaq logon e Samsung Galaxy F dhe mbishkrimin tani të detyrueshëm “Powered by” Android.

„Nëse një fotograf profesionist fotografon të njëjtin objekt që fotografon edhe një person i zakonshëm, ku qëndron ndryshimi„. Besim hakramaj: Korita

e enjte, 19 qershor 2014

23 Javore KOHA

„Qesh pak, shiko këtu”

24 e enjte, 19 qershor 2014

Sociale

e enjte, 19 qershor 2014

Javore KOHA

25 Javore KOHA

Qasje

Dhuna seksuale ndaj femrave krim kundër njerëzimit Më 10-13 qershor 2014 në Londër u mbjat një konferencë ndërkombëtare kundër dhunës seksuale si instrument lufte, organizuar nga Sekretari i Punëve të Jashtme të Britanisë së Madhe William HAGUE, me pjesëmarrje të aktores amerikane Angelina JOLIE, si dhe 140 shteteve të botës. Për këtë konferencë ishim të ftuar edhe ne si Kishë katolike e Kosovës. Në pamundësi të pjesëmarrjes, ja shkrimi i përgatitur për këtë rast dhe shkas Don Lush Gjergji

Një ndër mjetet më të turpshme të luftës padyshim është dhuna seksuale ndaj femrave, e cila si duket, është përgatitur dhe zbatuar sistematikish nga ana e ushtrisë, policisë, paramilitarëve në luftën e shthurjes së ishJugosllavisë, sidomos në Kosovë gjatë viteve 1998-1999. Mirëpo kjo dukuri deri me sot nuk është ndriçuar gati aspak, edhe më pak është dënuar nga institucionet dhe organet kompetente juridike dhe administrative. Çka është edhe më keq, femrat fatzeza, të cilat kanë pësuar këtë dhunë, disa prej tyre edhe sistematikisht dhe vazhdimisht, kanë mbetur në vetmi dhe në vuajtje, në heshtje dhe në harresë, në luftë dhe konflikt me vetveten, me rrethin familjar dhe shoqëror. Ato tashmë “jetojnë” sepse të gjalla s’mund të “hyjnë në varr”, s’mund të dalin prej “lëkurës” dhe përvojës së tmerrshme të tyre. E ne, kush dhe ku jemi sot? 1. Pse nuk flitet, shkruhet dhe bisedohet për dhunën seksuale ndaj femrave në Kosovë? • Mosnjohja e saktë e tematikës dhe numrit të femrave të dhunuara;

• Frika, marrja, diskrecioni, mosbesimi për ta shprehur këtë përvojë të hidhët dhe dramatike; • Mungesa e individve dhe istitucioneve të specializuara për hulumtimin dhe trajtimin e femrave të dhunuara, si dhe këndveshtrimi i “tabu temës” për ne; • Frika, rreziku për rrënimin e familjeve të goditura dhe mungesa informimit sa më të saktë dhe krijimi i përkrahjes së opinionit publik ndaj femrave të dhunuara; • “Morali i dyfishtë” shpesh edhe dhe formal, sa për sy e faqe, që e rëndon gjithnjë e më shumë gjendjen e grave të dhunuara si dhe pozitën e tyre në familje dhe në shoqëri.

paaftësia për të lindur fëmijë pas këtij keqpërdorimi, ose edhe lindja e fëmijëve të paligjshëm - “kopilave” nga marrëdhëniet seksuale me dhunë. • Rrënimi i familjes dhe krijimi i mosbesimit mes çiftave martesore. Sipas disa statistikave llogaritet që në ish-Jugodllavi janë dhunuar gjatë viteve 19921994 deri në 60. 000 femra. Thuhet që në Kosovë numri i tyre mund të jenë afro 20. 000 femra. • Nëpërmjet këtij veprimi jonjerëzor, mos të them djallëzor, vazhdojnë pasojat dhe dhembjet e luftës edhe pas përfundimit të saj, ndoshta në shumë raste edhe gjatë tërë jetës së tyre, të familjeve dhe të afërmve të tyre.

2. Çfarë qëllimi mund të ketë dhuna seksuale ndaj femrave? • Thyrja morale dhe shpirtërore e kundërshtarit në pikën më të ndieshme dhe më të dobët, siç janë femrat. Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Ban Kimoon ka thënë se dhuna seksuale ndaj femrave është “arma shkatërruese e luftës” (26 maj 2014). • Poshtërsimi dhe turpërimi i tyre, shpesh edhe infektimi me virusin HIV,

3. Çka duhet dhe mund të bëjmë ne? • Njohja dhe trajtimi i dhunës seksuale ndaj femrave të jetë jo vetëm krim ndërkombëtar, por edhe krim kundër njerëzimit, si “skllavëri” e ditëve tona dhe e kohës sonë, si mjet për asgjësimin moral të kundërshtarit në luftë. • Kjo nënkupton ndëshkimin sa më të rrebtë dhe shembullor ndaj shkaktarëve të dhunës seksuale ndaj

femrave, mbi të gjitha ndihmën, përkrahjen dhe rekuperimin e plotë të grave në forma dhe trajta të ndryshme njerëzore, profesionale, për t’i ndihmuar dhe aftësuar ato për jetën personale, familjare, martesore dhe shoqërore. • Solidariteti, mirëkuptimi dhe përkrahja e plotë e mbarë shoqërisë, për ta ndihmuar shërimin dhe rehabitimin e femrave të dhunuara, me një logjikë të shëndoshë dhe zemërhapur. Arsyet kryesore janë këto: gratë e dhunuara nuk janë fajtore që janë femra, që kanë një moshë relativisht të re, që janë të bukura dhe tërheqëse, që i përkasin anës kundërshtare në luftë apo në konflik. Pra, të punojmë me to për shfajësimin e tyre shpirtëror dhe moral, si parakusht për rehabilitimin sa më

të plotë të tyre. • Femrat e dhunuara, për mendimin dhe vlerësimin tim, janë heroina dhe martire të lirisë dhe të demokracisë, të cilave ua kanë dhunuar trupin, por jo edhe shpirtin, brendinë, dinjitetin dhe lirinë njerëzore, vullnetin për ta vazhduar jetën. • Dhuna çdo herë shkaktor frustrim, frustrimi shpërthen në agresivitet. Përvojat e tilla kaq të errëta dhe të vështira, lypset kuptuar dhe trajtuar me shumë vëmendje, kujes dhe dashuri, sepse atë janë plotë me plagë. • Bashkëndarja e përvojës së tyre, solidariteti, mirëkuptimi, kujdesi dhe përcjellja e vazhdueshme, për t’i aftësuar dhe rehabilituar sa më mirë për jetë, që mos të rrezikojnë humbjen e ndjenjave njerëzore, që mos të pëso-

jnë nga urrejtja në vazhdimësi, që mos ta humbin vetëbesimin dhe mirëbesimin ndaj të tjerëve, me këtë edhe ndjenjen e dashurisë dhe përkatësinë e gjinisë femrore. Nga statiskika dihet që 17% të femrave të dhunuara bëjnë vetëvrasje, si alternativë e vetme për t’i ikur frustrimit dhe poshtërsimit të vazhdueshëm. • Seksualitieti është një ndër mënyrat e rëndësishme të komunikimit ndërgjinor dhe ndërnjerëzor, për tejkalimin e vetmisë, egoizmit, për shprehjen e dëshirave, nevojave, kërkesave ndaj tjetrit, për jetësimin e dashurisë. • Dhuna seksuale është posedimi e femrës, objeketivizimi i saj, shndërrimi në gjësend, keqpërdorimi dhe keqtrajtimi i skajshëm i seksualitetit. Dhuna seksuale thellë lëndon dhe keqpërdor nderimin, lirinë, integritetin trupor dhe shpirtëror të femrës, barazinë e plotë gjinore mashkull-femër, është robëri epshore për njeriun. • Në aspektin moral të krishterë dhuna seksuale ndaj femrave gjithmonë dhe gjithkund është mëkat i madh apo i rëndë, dëmton parafytyrimin e Zotin në njeriun, është dekadenca e rëndë morale dhe shpirtëore. • Ne, familja, shoqëria duhet të përqendrohemi në dy drejtime: për trajtimin sa më të gjithanshëm të dukurisë së dhunës seksuale ndaj femrave, pra, për dënimin e merituar ndaj zbatuesve dhe shkaktarëve, por edhe më tepër për mirëkuptimin, shërimin dhe rehabilitimin sa më të mirë dhe të suksesshëm të femrave të dhunuara. Ato vërtet janë persona që ne duhet t’i çmojmë, t’i nderojmë, t’i përkrahim, sepse kanë dhënë shumë nga jeta e tyre për liri dhe demokraci, për të tashmen dhe të ardhmen tonë më të mirë.

26 e enjte, 19 qershor 2014

Mozaik

e enjte, 19 qershor 2014

Javore KOHA

Kremtimi i dhjetë vjetorit të qendrës “Santa Crucis” në Sukruq

Përvjetor me akademi solemne

Qendra shpirërore “Nëna Tereze” në Sukruq ka kremtuar këtë fundjavë dhjetë vjetorin e themelimit me një akademi solemne të organizuar nga drejtuesi i këtij kompleksi edukativoarsimor, p. Fran Dushaj në të cilën kanë marrë pjesë prindër, nxënës, studentë, drejtues të institucioneve edukativo-arsimore, përfaqësues të OJQve, si dhe personalitete nga fusha të ndyshme jetësore. Në këtë ceremoni organizative kanë folur nga këndvështrime të tyre duke prezantuar punën dhjetë vjeçare të këtij institucioni, misionar françeskan, pjestarë të stafit pedagogjik, dhe njerëz të disa profesioneve të ndyshme. Fillmisht të pranishmit i ka përshëndetur drejtuesi i qendrës p. Fran Dushaj i cili falenderoi të gjithë për pjesmarrjen e tyre në nderim të këtij shënimi duke theksuar se ndjehet jashtëzakonisht i gëzuar që kjo qender me punën e saj prej një dekade ka bërë që fëmijët të edukohen më së miri dhe mbi të gjitha të ndjehen të gëzuar, të

lumtur dhe të socializuar si të gjithë bashkëmoshatarët e tyre. “Ndjehemi shumë të gëzuar që fëmija janë përgatitur pikërisht në këtë qendër për edukim shkollor pasi jemi të sigurt se çdo fëmije do t’i mbetet në kujtesë ambienti i kësaj parashkolle, koha e kaluar këtu, edukimi dhe çdo gjë qe e ka karakterizuar këtë qendër , do t’ju lënë gjurmë të mirë në shpirtin, intelektin, moralin e njohuritë e tyre”, tha Dushaj. Ai pohoi se në traditën e tyre françeskane fretërit kanë qenë të prirur të jenë këmbë për këmbë me popullin duke thënë se do vazhdojnë këtë traditë për t’u ardhur në ndihmë dhe për t’i mbështetur gjeneratat e reja në punën e tyre edukativo-arsimore, për të mirë të komunitetit dhe vendit në përgjithësi. I pranishëm në këtë akademi p. Pashko Gojçaj bashkëpunëtorë disavjeçarë i p. Fran Dushajt, duke folur për rolin e pazavendësueshëm që ka pa patur dhe ka kjo qendër në edukimin dhe socializimin e brezit më të ri e qua-

jti këtë institucion “Lulishja-shpresë e ardhmërisë tonë”. “ Me iniciativë të p. Franit dhe me mbështetjen tonë para dhjetë vjetësh u çel kjo qendër e cila sot funksionon me standarde evropiane, dhe falë këtyre kushteve të mira, angazhimit të madh, trajtimit profesional dhe shërbimit me dashuri, fëmijët që kalojnë nëpër këtë lulishte, veçohen me eduaktën dhe njohuritë e tyre. Kjo qendër përkon me emrin që mban atë të nënës së botës e cila qe simbol i edukatës, bamirësisë dhe dashurisë hyjnore”, tha Gojçaj, Ai më tej shtoi se duke u bazuar në rezultatet që ka treguar kjo qendër gjatë një dekade, vetvetiu lind dëshira e themelimit të një shkolle katërveçare në kuadër të kësaj qendre e cila sipas tij do të funksiononte nën patronatin e kishës. Në këtë akademi solemne ka qenë e pranishme edhe inspektorja e edukimit dhe drejtorja e parashkollës “St. Laurentis’Leutesdorf-Gjermani, zj. Ursula Hecktor e me të cilën ky kopsht ka partneritet prej disa vitesh. Ajo

gjatë fjalës së saj ka shprehur falenderimet më të mëdha për drejtuesin p. Fran Dushaj duke e përgëzuar atë për këtë vepër të madhe që ia dhuroi Malësisë, një vepër që siç tha duhet shërbej si model jo vetëm për trevën e Malësisë dhe shtetit në të cilin ndodhet por edhe për ballkani dhe europën. “ Këtë qendër nuk e karakterizojnë vetëm bukuritë e jashtme dhe ambienti në tërësi por mbi të gjitha këtë parashkollë e identifikon atmosfera e brendshme e cila dominon në kopsht, edukimi dhe formimi i fëmijëve që edukohen këtu. Kemi patur shumë biseda konstruktive gjatë këtyre dhjetë viteve me kopshtin “Nënë Tereza “ dhe atë çfarë do të veçoja është krijimi i konceptit pedagogjik françeskan i cili është i vetmi në këto vise. Kjo është pedagogjia religjioze e cila është e pranishme këtu në mënyrë që orientimi të jetë i kapshëm me kulturën dhe mentalitetin e vendit këtu”, tha zj Hecktor. Ajo ndër të tjera shtoi se kjo qendër në krejt Mal të Zi ka kri-

juar imazh të mirë dhe fame të madhe duke qenë aktive në shërbim të të gjithë fëmijëve pa dallim kombësie, race dhe besimi. Ndërkaq për veprimtarinë e qëndës gjatë një dekade ka folur drejtori shkollës fillore “Mahmut Lekiq”në Tuz Nikollë Dukaj i cili theksoi se prindërit e fëmijëve që mësojnë këtu, duhet të jenë krenarë për kushtet që posedon kjo qendër e cila sipas tij i ka përmbushur të gjitha kriteret më bashkëkohore moderne. “Kjo qendër përmban strukturë teje profesionale të edukatoreve me fakultete përkatëse që i përgjigjen kohës, nevojës dhe moshës së fëmijëve. Metoda e punës dhe mënyra e organizimit të qendrës i takon nivelit të lartë funksional të popujve dhe shteteve të mëdha kulturore dhe shkencore”, tha Dukaj. Ai më tej shtoi se fëmija që shkojnë nga kjo qendër për t’u regjistuar në shkollë fillore, sipas tij, janë nxënësit më të përgatitur të pajisur me njohuritë e planit parashkollor. Nga aspekti edukativ për misioin dhjetë vjeçarë të qendrës, ka folur edhe koordinatorja e kopshtit Pretë Sinishtaj e cila tha se ky kopsht për këto dhjetë vite është krenar për arritje dhe suksese në fushën e edukimit. “Është një dekadë e punës së palodhshme që ky institucion me përkushtim dhe sakrificë, përgatit fëmijët përmes formave të ndyshme edukative që ata ushtrojnë brenda kësaj qendre. Puna që bëjmë ne është e shenjtë dhe ndër profesionet më me përgjegjësi që lidhet me të ardhmën e një populli. Kjo qendër është e njohur për kushtet që u ofron vogëlushëve, duke përshfirë aktivitete të shumë brenda dhe jashtë qendrës. Fal drejtuesit të qendrës, fëmijët tonë po edukohen frymën bashkëkohore si të gjithë fëmijët përëndimorë”, përfundoi Sinishtaj. Qendra në fjalë disponon dhe me ergoterapi e cila si e tillë është e vetmja jo vetëm në Malësi por edhe në Mal të Zi. Për rezultatet që ergoterapia ka dhënë në ndihmë të fëmijëve me nevoja të veçanta

27 Javore KOHA

gjatë këtyre viteve, të pranishmëve ju drejtua Hanë Vulaj udhëheqëse ergoterapisë. “Dua të them se puna jonë ka dëshmuar se është e pranuar në tërë rajonin. Në Mal të Zi ergoterapia filloi të funksionoj në vitin 2007-të kur zj.Adam Judith i trajnoi dhe i avancoi personat me pengesa në zhvillim dhe si pjestare e grupit të parë ishte e privilegjuar me edukimin e drejtpërdrejtë të fëmijëve dhe formimit të sistemit inkluziv që ka për qëllim rivendosjen, përkatësisht, aftësimin e funksionit inekzistues, me qëllim që fëmijët me defekte, të munden në masën më të madhe të jetojnë në jetë të pavarur dhe autonom”, tha Vulaj. Ajo më tej sqaroi se diagnozat nga më të ndyshme si neurologjike,ortopedike dhe psikologjike kanë dhënë vërtetë rezultate në avancimin e përmirësimit të fizikut dhe mentalitetit të fëmijëve, duke shtuar se këtë e kanë pohur edhe prindërit e tyre. Nga vizioni i tyre prindërorë dhe profesional, nga plani estetik dhe artiketurorë i qendrës si dhe nga këndi i artit dhe dizajnit, elemente këto që dominojnë në këtë institucion, folën, Kolë Camaj, Lekë Ivezaj, Nikollë Lucgjonaj, Suzana Dushaj dhe Albana Dedvukaj. Ky përvjetorë është përmbyllur me një monografi në të cilën janë dokumentuar historiku, misoni dhe aktivitetet dhjetëveçarë të qendrës e që për publikun e pranishëm u dhuruan falas. Ndërkaq drejtuesi i qendrës p. Fran Dushaj i pyetur nga Koha Javore për vështirësitë dhe sfidat nëpër të cilat ka kaluar në gjithë realizimin e kësaj vepre madhështore për trevën e Malësisë, theksoi se fal vullnetit të madh dhe sakrificës, për realizim e këtij projekti nuk ka patur barriera. Ai sqaroi se janë krijuar kushtet dhe shpreson se në një të ardhme të afërt e gjithë kjo qendër do të çertifikohet zyrtarisht nga institucionet përkatëse. Në këtë institucion qe nga fillimi e deri më sot janë edukuar dhjetë gjenerata, përkatësisht 804 nxënës të ndarë në pesë grupe dhe afro treqind fëmijë me nevoja të veçanta. Qendra “Nënë Tereza” ka partneritet me kopshtet më të mira në Gjermani dhe nga 36mijë kopshte, qendra në fjalë ka arritur të klasifikohet me katër kopshtet më të mira nga numri total i larpermendur. Kjo është qendra e parë dhe e vetëm në Malësi e cila misionin e saj e realizon duke operuar me të gjitha kushtet më bashkëkohore të punës. t.u

28 e enjte, 19 qershor 2014

Histori

e enjte, 19 qershor 2014

Javore KOHA

Fillet institucionale të kombit

Lidhja e Prizrenit

Bartësit e ideve politike të Lidhjes Shqiptare, të cilët ishin figurat më të dalluara të kulturës dhe mendimit politik shqiptar, kërkonin që problemin e popullit të tyre ta zgjidhnin brenda faktorit integrues çfarë ishin kultura dhe arsimi si dhe në përputhje me të gjitha të drejtat juridike që i kishin shtetet e tjera ballkanike

Sabri Salaj

Lidhja e Prizrenit ishte një rezultat i natyrshëm i zhvillimeve brenda Lëvizjes së Rilindjes Kombëtare Shqiptare, një

prej kulmeve të epokës që artikuloi synimin për shoqëri dhe shtet të pavarur. Duke qenë rrjedhim i natyrshëm i zhvillimit të shoqërisë shqiptare të kohës u krijua në rrethana konkrete historike tepër të vështira dhe të ndërlikuara

si brenda ashtu edhe jashtë, të cilat ndikuan fuqimisht në organizimin dhe veprimtarinë e saj. Forca e mendjes së ndritur të një diplomati siç ishte Abdyl Frashëri gjeti truallin e përshtatshëm te dija dhe guximi i figurave të shquara të

Rilindjes siç ishin Haxhi Ymer Prizreni, Iliaz Pashë Dibra, Sulejman Vokshi etj. Periudha e zgjimit kombëtar të shqiptarëve që fillon dhe merr trajta politike shumë të qarta për formatimin e kombit shqiptar si një institucion, organizëm politik, ushtarak, ideologjik, gjithëpërfshirës dhe qeverisës ishte Lidhja Shqiptare e Prizrenit. Aty fillon shfaqja institucionale, politike në të gjitha dimensionet e kombit shqiptar. Harmonizimi i aksionit politik, diplomatik dhe ushtarak ishte një nga dukuritë më të rëndësishme të politikanëve rilindës shqiptarë. Këta tre komponentë synonin të njëjtin objektiv strategjik: pavarësinë e Shqipërisë nga Perandoria Osmane. Në planin politik dhe diplomatik faktori shqiptar synonte ndërkombëtarizmin e njohjes së identitetit të popullit shqiptar. Në planin ushtarak objektiv kryesor ishte mbrojtja e njësive territoriale të Shqipërisë deri në çlirimin e saj të plotë. Intelektualët shqiptarë përmes krijimtarisë dhe politikës argumentuan bindshëm ekzistencën e kombit shqiptar dhe Shqipërisë. Kjo iniciativë kombëtare çonte drejt opsionit të pavarësisë. Në planin ndërkombëtar veprimtaria e Lidhjes u përqendrua për ndërkombëtarizimin e çështjes shqiptare në dy aspekte: atë të statusit, të ardhmërisë politike të Shqipërisë dhe aspektin e hapësirës territoriale të kufijve të saj. Kështu që, duke parë rrethanat e ndërlikuara ndërkombëtare përpara së cilës gjendej Shqipëria, udhëheqësit e Lid-

hjes Shqiptare kërkuan që Shqipëria ta kishte statusin e autonomisë, kurse pavarësinë e konsideronin si pjesë të pandarë të mendimit politik të Lidhjes, si objektiv të fundit të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Kjo bënte të domosdoshme që në radhë të parë Shqipëria të identifikohej territorialisht, gjë që presupozonte bashkimin e vilajeteve shqiptare në një vilajet të vetëm, të cilit shteti Osman duhet t’i njihte të drejtën e një qeverisje autonome si fazë kalimtare drejt krijimit të shtetit shqiptar të pavarur në një koniunkturë ndërkombëtar më të përshtatshme në të ardhmen. Kjo ishte pika më e nxehtë dhe më delikate në marrëdhënie ndërmjet Lidhjes Shqiptare dhe Portës së Lartë. Bartësit e ideve politike të Lidhjes Shqiptare, të cilët ishin figurat më të dalluara të kulturës dhe mendimit politik shqiptar, kërkonin që problemin e popullit të tyre ta zgjidhnin brenda faktorit integrues çfarë ishin kultura dhe arsimi si dhe në përputhje me të gjitha të drejtat juridike që i kishin shtetet e tjera ballkanike. Në kërkesat e para për autonomi rilindësit e mendimit politik shqiptar kërkonin krijimin e një vilajeti të Shqipërisë, që nënkuptonte bashkimin e të gjitha tokave shqiptare në një njësi të vetme administrative që atëherë ishte e ndarë në katër vilajete, me qëllim që brenda këtij vilajeti shqiptarëve do t’u njiheshin disa të drejta me karakter politik, ekonomik, juridik dhe kulturor. Kjo kërkesë vinte për shkak të ndryshimeve të mëdha administrative që Porta e Lartë bënte në dëm të etnisë shqiptare si dhe tendencat e vazhdueshme të shteteve ballkanike për copëtimin e integritetit territorial të Shqipërisë dhe shqiptarëve. Duke u gjendur përballë një situate ndërkombëtare aspak të volitshme, Lidhja Shqiptare kërkonte që faktorit ndërkombëtar t’ia impononte bashkimin e trojeve të shpërndara në një vilajet të vetëm shqiptar, kurse autonominë në kuadër të Perandorisë e shihte si rrugëtimin drejt pavarësisë së plotë të shtetit shqiptar. Kërkesa zyrtare për autonominë administrative u shpreh haptas në memorandumin që miratoi Kuvendi i Janinës më 24 korrik 1878. Me këtë memorandum shqiptarët kërkonin nga Porta e Lartë: 1. Bashkimin e trojeve të tyre në një njësi të vetme administrative; 2. forcimin e gjuhës shqipe me qëllim që të sigurohej ekzistenca kombëtare e shqiptarëve dhe; 3. zbatimin në këtë njësi administrative të reformave për të

29 Javore KOHA

cilat kishte nevojë Shqipëria. Porta e Lartë ishte e vendosur për mos të bërë asnjë lëshim në këtë drejtim. Edhe pse kërkesat e Lidhjes nuk i kundërshtonte hapur, diplomacia osmane në prapaskenë punonte që çështjen shqiptare ta zgjidhte atëherë kur interesat e saj të plotësoheshin kundrejt Fuqive të Mëdha, të cilat interesin ekonomik dhe politik të Perandorisë e kishin prioritet, kurse pozita gjeografike në të cilën gjendej Shqipëria e bashkuar do të ishte një kartë e fortë në marrëdhënie ndërkombëtare jo vetëm kundrejt fuqive të mëdha, por edhe kundrejt Rusisë, e cila dominimin e saj në emër të pansllavizmit e shihte në Ballkan dhe Mesdhe. Çështja e autonomisë ishte një çështje shumë delikate brenda Perandorisë dhe shqiptarët u treguan të mençur për të vepruar me maturi në këtë drejtim. Qëllimi kryesor i Lidhjes Shqiptare, përveç autonomisë, ishte edhe mbrojtja e tërësisë tokësore të Shqipërisë, mbrojta e atyre tokave që traktati i Shën Stefanit dhe Kongresi i Berlinit ua kishte dhënë shteteve fqinje. Edhe pse kërcënimi për aneksimin e tokave shqiptare ishte afër nga shtetet ballkanike të cilat mbështeteshin nga Rusia, diplomatët rilindës filluan një fushatë sensibilizuese për të korrur mirëkuptim, simpati dhe mbështetje për çështjen shqiptare. Me anë të përpjekjeve të tyre ata dhanë ndihmesë për një formulim të qartë të konceptit të shqiptarizmit duke bërë të njohur identitetin, historinë, kulturën dhe aspiratat e popullit shqiptar përballë rreziqeve të tanishme që kërcënonin fatin e ekzistencës së tij. Iluministët shqiptarë të udhëhequr nga Shemsedin Samiu dhe Pashko Vasa më veprat e tyre jo vetëm ndërkombëtarizuan çështjen shqiptare duke e bërë pjesë të diskutimit në të gjitha kancelaritë më të mëdha diplomatike të kohës, por u bënë frymëzues për Lidhjen Shqiptare që tokat shqiptare të mbrohen me një krenari dhe përkushtim, pavarësisht vendimeve të fuqive të mëdha dhe Perandorisë Osmane. Lidhja Shqiptare shënoi një etapë të re e më të lartë në zhvillimin dhe lartësimin e lëvizjes kombëtare shqiptare. Ajo e shënoi ngritjen e saj cilësore nga një lëvizje autonomiste në një lëvizje për pavarësinë e plotë të Shqipërisë, gjë që u bë në mënyrë të organizuar dhe politike. (Pjese nga punimi-master ,,Diplomacia dhe zgjidhja e çeshtjes se Ulqinit’’)

30 e enjte, 19 qershor 2014

Kulturë

Mozaik

e enjte, 19 qershor 2014

Javore KOHA

SHAI „Art Club“ dhe Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi përuruan tri libra të autorit Demë Mulliqi „Duhet përgëzuar autorin për këtë monografi me vlera jo vetëm arsimore, e cila është dëshmi autentike e kohës, që e kemi përjetuar të gjithë, duke dëshmuar solidaritet që do të mbesë i shënuar në historinë e arsimit shqip jo vetëm në Kosovë, por edhe më gjerë“, u shpreh dr. Nail Draga për librin “Shkolla fillore kosovare Zilja e thyer në Mal të Zi 1998-1999”. Shoqata e Artistëve dhe Intelektualëve „Art Club“ dhe Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi organizuan të shtunën, në mjediset e hotelit „Otrant“ në Ulqin“, përurimin e librave “Shkolla fillore kosovare Zilja e thyer në Mal të Zi 19981999”, “Shkollat e mesme të Pejës nën okupim” dhe “Raushiqi mbi themelet e antikitetit” të autorit Demë Mulliqi. Studiuesi dr. Nail Draga, duke folur për librin “Shkolla fillore kosovare Zilja e thyer në Mal të Zi 1998-1999”, e quajti atë një libër për mbijetesën e arsimit shqip të kosovarëve. Ai tha se autori i kësaj monografie dallohet nga autorët e librave të tjerë që janë shkruar viteve të fundit mbi dhunën dhe eksodin ndaj shqiptarëve të Kosovës gjatë viteve 1998/1999, për shkak se ka qenë vetë dëshmitar okular i ngjarjeve dhe organizator i procesit arsimor për nxënësit e përndjekur. Sipas tij, në këtë libër autori na ofron të dhëna të dokumentuara. „Duhet përgëzuar autorin për këtë monografi me vlera jo vetëm arsimore, e cila është dëshmi autentike e kohës, që e kemi përjetuar të gjithë, duke dëshmuar solidaritet që do të mbesë i shënuar në historinë e arsimit shqip jo vetëm në Kosovë, por edhe më gjerë“, u shpreh Draga. Përkthyesi dhe kritiku Qazim Muja, tha se monografinë „Raushiqi mbi themelet e antikitetit”, mund ta shkruajnë vetëm entuziastët e vërtetë, „të shtyrë nga ajo dashuria e madhe ndaj vendlindjes të cilën gjithmonë dhe kudo që të ndod-

Dëshmi autentike të kohës

hen e bartin mbi supe, në mendje, në zemër, në shpirt dhe i mbeten peng gjatë tërë jetës, duke iu përkushtuar idesë që më në fund të lënë gjurmë të shkruara për të, shpeshherë duke iu lënë amanet brezave të rinj për të vazhduar hulumtimet e mëtutjeshme”. Ai ka thënë se kemi të bëjmë me “një vepër me vlerë nga pikëpamja e krijimit të të ashtuquajturës vetëdije lokale dhe të identitetit kulturor, por edhe një vepër që me rezultatet e veta antropogjeografike, por edhe historike, bëhet pjesë edhe e thesarit të kulturës kombëtare”. Në fjalën e tij, autori i librave, Demë Mulliqi, ka treguar se me Ulqinin është i lidhur emocionalisht, shpirtërisht dhe fizikisht.

Sipas tij, libri „Shkollat e mesme të Pejës nën okupim“, „në njëfarë mënyre është paraprirje e librit ‘Zilja e thyer’ sepse paraqitet gjendja e përndjekjes së kuadrit arsimor dhe nxënësve të shkollave të mesme nga objektet shkollore, largimi, ndjekja dhe përndjekja e punëtorëve.“ Ndërsa duke folur për librin “Shkolla fillore kosovare Zilja e thyer në Mal të Zi 1998-1999”, Mulliqi ka theksuar se si koordinator i arsimit ka ruajtur dhe grumbulluar materialin që ka pasur, dhe në libër është munduar të paraqesë sa më shumë elemente nga kjo veprimtari. Demë Mulliqi u lind në fshatin Raushiq në vitin 1946. Tërë jetën e tij ia ka kushtuar arsimit. Përpos mësimdhënies, ka mbuluar detyra me rëndësi në fushën e arsimit në Kosovë. Gjatë luftës në Kosovë, në vitet 1998-1999, ka qenë koordinator për organizimin dhe udhëheqjen e mësimit për nxënësit e përndjekur nga Kosova, të vendosur në Mal të Zi. Përpos librave “Shkollat e mesme të Pejës nën okupim” dhe “Raushiqi mbi themelet e antikitetit”, të botuar nga SHAI “Art Club”, si dhe librit “Shkolla fillore kosovare Zilja e thyer në Mal të Zi 1998-1999”, Mulliqi ka botuar edhe librat: “Skënderbeu, edukator i kombit shqiptar” dhe “Rrugëtimi i shkollës dhe arsimit në komunën e Pejës deri në vitin 1945”. Përurimi i librave u bë në kuadër të seminarit me temën „Pozita dhe nevojat e arsimit shqip në Malin e Zi“, të organizuar nga Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve. i.k.

31 Javore KOHA

Thirrja publike për projektin e investimeve në bujqësi dhe blegëtori

Prezantohet projekti “Midas 5” për shpërndarjen e granteve Ftesa e pestë publike për aplikim në projektin “Midas 5” i cili ka të bëjë me shpërndarjen e granteve për investime në bujqësi dhe blegëtori, është prezantuar të hënën në Tuz nga përfaqësues të Ministrisë së Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural në bashkëpunim me KU të Tuzit. Fermerët prezentë në sallë të cilët ushtrojnë veprimtaritë e tyre në sektorët e lartpermendur patën rastin të njihën në detaje me ato çfarë ofron ky projekt, me udhëzimet që duhen ndjekur dhe me plotësimin e dokumentacionit të domosdoshëm për aplikim e tyre në këtë projekt. Përfaqësusesit e Ministrisë së Bujqësisë dhe të Zhvillimit Rural gjatë këtij takimi bënë të ditur se investimet të cilat do të mbështetën nëpërmjet thirrjes së pestë publike të projektit “Midas 5” janë ato që kanë të bëjnë me ndërtimin dhe rikonstruktimin e objekteve për ruajtje të plehut organik, për ndërtimin dhe rikonstruksionin e objekteve për grumbullimin e mbetjeve të ujit dhe silazhit si dhe ato për prokurimin e

Në Vuksanlekaj- Malësi

Në mungesë të një qendre funerale prej shumë vitesh në Malësi, me iniciativë të disa personave nga fshati Vuksanlekaj, kanë filluar punimet për ndërtimin e një qendre të tillë e cila do të jetë e para e këtij lloji në Malësi. Hedhja e gurëthemelit ka filluar para tre muajsh dhe punimet po vazhdojnë me ritme mjaft të shpejta.

mekanikës lidhëse mbi transportin dhe bartjen e plehut organik, dhe mbetjeve të ujit dhe silazhit. Nga ana e Ministrisë së Bujqësisë dhe Zhvillimit Ruraj kanë sqaruar në detaje mënyrën e aplikimit për shfrytëzues të projektit dhe nivelin e mbështetjes për investime. “Shfytëzusi mund të jetë person fizik ose shoqëri ekonomike të cilët në momentin e bërjës publike të thirrjes, duhet të posedojë të paktën pesë njësi blegëtorale (pesëdhjetë dele, pesëdhjet dhi, pesë lopë/demë, dhjetë mëshqerra, etj, të regjistruara në regjistër për identifikimin dhe shënimin e kafshëve (administrata

veterinare), si dhe duhet poseduar pesë hektarë tokë të punuar (lëvruar)”, sqaruan përfaqësues të kësaj ministrie. Ata më tëj bënë të ditur se niveli i mbështetjes është 50 përqind nga investimi i pranueshëm, kurse shuma minimale nga investimet e pranueshme sipas tyre do të jetë 3mijë euro, ndërsa ajo maksimale nga investimet e pranueshme do të jenë 15mijë euro. Pranimi i kërkesave për projektin e “Midas 5” kanë filluar nga dt 02 qershor dhe do të zgjasin deri me 17 korrik të këtij viti, kurse miratimi i kërkesave të pranueshme do të kryhet pas përfundimit të kësaj thirrje publike. t.u

Filluan punimet për ndërtimin e qendrës funerale të Malësisë Njëri ndër iniciatorët e këtij projekti Keqo Camaj për gazetën tonë u shpreh se ka qenë koha për të filluar ndërtimi për një qendër të tillë pasi siç tha fshati Vuksanlekaj dhe Malësia në përgjithësi nuk ka patur ku t’i kryej shërbimet funerale. “Në fillim të punimeve kemi patur pëngesa nga policia bashkiake dhe nga disa inspekcione të cilët pretendojnë se nuk është toka jonë, dhe sipas tyre është tokë të cilën e ka blerë një afaristë, mirëpo unë them se kjo është vetëm toka e Vuksanlekajve që nga baballarët tonë dhe askush tjetër nuk posedon dokumentacion i cili do të dëshmonte se është tokë në pronësi të dikujt tjetër”, theksoi Camaj. Ai sqaroi se edhe përkundër pëngesave eventuale gjatë vijimit të punimeve në

këtë objekt, ata nuk do të ndalojnë së punuari deri në realizimin e plotë të këtij projekti të domosdoshëm për të gjithë Malësinë. “Ne punimet tona nuk do t’i ndalim, do t’a mbrojmë këtë tokë me çdo kusht, në qoftë se është nevoja edhe me jetë, nuk do të lejojmë që dikush tjetër t’a shfrytëzojë pa vullnetin tonë”, theksoi Camaj. Këto punime po kryhen me financat vetiake të iniciatorëve të pronës në fjalë, mirëpo Camaj shpreson dhe beson se kësaj nisme do t’i bashkangjitën edhe donatorë të tjerë jo vetëm nga fshati Vuksanlekaj por edhe nga vise të tjera të Malësisë duke thënë se qendra në fjalë do të jenë në shërbim të të gjithë atyre që do kenë nevojë për shërbime funerale. t.u

vallëzoni

me ritmin e verës

PAKETA HOLIDAY ME PARAPAGESË + SAMSUNG E1200R Të gjitha këto për

12.99 €

Me paketën Holiday të jeni pa merak në kontakt me njerëzit tuaj te afërt, të cilët i keni lënë në shtëpi. Sikur ata të jenë pranë Jush!

0 € SMS drejt vendit tuaj Zgjidhni deri në 5 numra nga cilido rrjet në Serbi, Maqedoni, Bosnje dhe Hercegovinë, Rusi, Shqipëri, Kosovë, Ukrainë, Azerbaxhan, Gjermani, Poloni ose Çeki – dhe i aktivizoni!