Koha javore 636

Vështrim

KOHA Javore

Në Krajë u shënua Dita Ndërkombëtare e grave në fshat

Gratë duararta të Krajës

Podgoricë e enjte, 23 tetorë 2014 Viti XIII / Numër 636 Çmimi 0,50

www.kohajavore.co.me

Dronët e netëve të kristalta

2

e enjte, 23 tetorë 2014

Përmbajtje

Përmbajtje

Javore KOHA

Braktisje e parimeve fq 4

H. Koliqi:

Javore KOHA

Shkolla e parë kombëtare shqipe fq 8

D. Popoviq:

Një takim letrar i mirëseardhur

fq 10

Themelues: Kuvendi i Republikës së Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë Numri i parë doli më 21 shkurt 2002.

Botues: SHAGBG „Pobjeda” Redaktor përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi: Fahrudin Gjokaj (redaktor teknik) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Bulevar revolucije 15, Podgoricë Telefon & fax: 078/110-578 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.co.me Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen

“Viktima” Safet Hadroviq Vrbiçki fq 12

Prezantim i produkteve vendore fq 19

e enjte, 23 tetorë 2014

3

Javore KOHA

Heidi, shqiptarja që po pushton botën e modës fq 20

Bebe Rexha fq 20

Ingriti vjen si “Mbretëreshë” në klipin e ri fq 21

Mjeshtri që “flet” me gurë fq 24

Situata ekonomike në gjendje të pavolitshme fq 26

Në hap me KOHËN Këtu mund të vendoset

reklama

juaj

Ngjarje javore

4

Ngjarje javore

5

Javore KOHA

Javore KOHA

Një delegacion i Komunës së Ulqinit qëndroi në vizitë pune në Holandë

Takime të frytshme Ulqin – Një delegacion i Komunës së Ulqinit, i përbërë nga kryetari Fatmir Gjeka, kryetari i Kuvendit të Komunës, Fuad Haxhibeti, dhe drejtori i Ndërmarrjes Publike “Ujësjellës-Kanalizime”, Fehim Avdiu, kanë zhvilluar nga data 14-18 e këtij muaji një vizitë pune në Holandë.

Gjatë qëndrimit të tyre në Amsterdam, ata kanë pasur disa takime pune, në fokus të të cilëve ka qenë zgjidhja e problemeve të ujërave të zeza në komunën e Ulqinit.

Për këtë problem, delegacioni i Komunës së Ulqinit ka biseduar me përfaqësuesit e kompanisë konsultative PPV “Engineering BV”.

Kryetari i Komunës së Ulqinit, Fatmir Gjeka, ka thënë se është biseduar sidomos për mundësinë e sanimit të

bombës ekologjike të Ulqinit, kanalit të Port Milenës.

Ai ka theksuar se ekspertë të kësaj kompanie do të vijnë gjatë javëve të ardhshme në Ulqin për t’u njohur më për së afërmi me gjendjen në terren.

Delegacioni i Komunës së Ulqinit ka zhvilluar takim edhe me drejtuesit e kompanisë “Nedfact”, të cilët janë të interesuar për ndërtimin e hotelit në kepin Suka, ku dikur ndodhej hoteli Jadran.

Përfaqësues të kësaj kompanie pritet që më 8 dhe 9 nëntor të vijnë në Ulqin, ku do të flitet për mundësitë dhe hapat e ardhshëm për ndërtimin e këtij hoteli.

Edhe në takimet e tjera është shprehur interesim për të investuar në Ulqin dhe për ta ndihmuar këtë komunë në zg-

Javore KOHA

Jubile për respekt Shqiptarët

Sipas sondazhit të CEDEM-it për qëndrimet e opinionit publik mbi integrimet në NATO

jidhjen e problemeve, sidomos në fushën e menaxhimit të ujërave të zeza dhe furnizimit me ujë të pijshëm, si parakusht për zhvillimin e qytetit.

(Kohapress)

Deputeti Dritan Abazoviq jep dorëheqje nga Mali i Zi Pozitiv

Braktisje e parimeve Njëri ndër themeluesit dhe figurat kryesore të Malit të Zi Pozitiv, Dritan Abazoviq, ka dhënë dorëheqje nga kjo parti.

Ai e ka bërë të ditur vendimin e tij përmes një konference për shtyp të mërkurën e kaluar, duke e cilësuar këtë si një akt moral.

Dorëheqja e Abazoviqit ka ardhur pas vendimit të Këshillit Qendror të Malit të Zi Pozitiv që t’i japë mbështetje kryetarit Darko Pajoviq dhe përjashtimin e një grupi të anëtarëve të partisë në krye me nënkryetarin Mlladen Bojaniq, të cilët kanë kërkuar dorëheq-

jen e kryetarit Pajoviq.

“Pas ngjarjeve në Këshillin Qendror nuk ekziston asnjë shans që të vazhdoj më tutje me ata që kanë tradhëtuar parimet e Malit të Zi Pozitiv. Jam i sigurt se fryma e MZP-së nuk do të zhduket. Ajo është me ne. Nuk ka fare rëndësi kush e mban emrin Mali i Zi Pozitiv. Me rëndësi është që ato çfarë ju kemi premtuar njerëzve, edhe t’i respektojmë”, ka thënë ai.

Pavarësisht dorëheqjes nga anëtarësia e Malit të Zi Pozitiv, Abazoviq do të vazhdojë të jetë deputet në Kuvendin e Malit të Zi.

5 NMe g jakademi a r j e j asolemne v o r e u shënua 70-vjetori i çlirimit të Plavës e enjte, 9 tetorë 2014

Ai ka sqaruar se këtë e bën për dy arsye.

“E para, sepse mbajtja e mandatit të deputetit do të thotë që zëri i atyre që na kanë votuar në vitin 2012 do të jetë në këtë kuvend. E dyta, mandatin tim të deputetit ia ofroj Këshillit Qendror, por jo këtij që është fiktiv. Ai Këshill Qendror që na ka emëruar mundet në çdo moment të disponojë me mandatin tim”, ka deklaruar Abazoviq.

Pas vendimit të Abazoviqit për t’u larguar nga Mali i Zi Pozitiv, edhe Këshilli Komunal i kësaj partie në Ulqin ka (Kohapress) pushuar punën e tij.

Podgoricë – Shqiptarët e përkrahin më shumë se çdo popull tjetër në Mal të Zi integrimin e këtij vendi në NATO, kanë treguar rezultatet e sondazhit të kryer Plavë – Në organizim të Organizanga Qendra për Demokraci dhe të Dretës komunale të Lidhjes së Shoqatës jtat e Njeriut (CEDEM). së Luftëtarëve dhe Antifashistëve Sipas këtij sondazhi, në nivel vendi të Plavës, Lidhjes së Shoqatës së anëtarësimin e Malit të Zi në NATO e Luftëtarëve dhe Antifashistëve të Malit përkrahin 35 për qind e qytetarëve, 45 të Zi, Komunës së Plavës dhe Gucisë, në për qind janë shprehur kundër, kurse 20 sallën e Qendrës për Kulturë në Plavë për qind nuk kanë pasur qëndrim. të premten është mbajtur akademi Nëse i referohemi përkatësisë nacionale, solemne me rastin e 17 tetorit Ditës 75.9 për qind e shqiptarëve janë-shpresë Çlirimit të Plavës.

Me këtë akademi hur se e mbështesin integrimin e Malit është shënuar rëndësishëm – të Zi në NATO, jubileu 53.8 përi qind e atyre që 70 vjetori i çlirimit të Plavës. deklarohen si boshnjakë/muslimanë, Përveç pjesëmarrësve të LNÇ-së, qytet39.8 për qind e malazezëve dhe vetëm arëve dhe të rinjve nga komunat e 9.3 për qind e serbëve.

Plavës dhe Gucisë, në akademi kanë Sondazhi është kryer në periudhën 21marrë pjesë i Kuven30 shtator dheedhe në tëkryetari kanë marrë pjesë dit të Komunës së Plavës, Izet Haxhi1025 të anketuar nga 16 komuna në mushoviq, e Komunës GuMal të Zi: kryetarja Bijello Pole, Berani, së Plevla, cisë, Anella Çekiq, kryetari i Kuvendit Podgorica, Nikshiqi, Cetina, Herceg të Komunës së Gucisë, dr.

Ellvis OmerNovi, Ulqini, Tivari, Budva, Tivati, Kotorri, agiq, nënkryetari i Lidhjes së Shoqatës Rozhaja, Plava, Zhablaku dhe Kollashini. së dhe Antifashistëve të KurLuftëtarëve bëhet fjalë për efektin e integrimeve Malit të Zi, akademiku Zuvdija Hoxnë NATO për Malin e Zi, 46 për qind janë hiq, anëtarët e kësaj janë organizate Qetko shprehur se efektet të dobishme, Radoniq dhe Slobo Simoviq, si kurse 54 për qind të padobishme. dhe mysafirë të nga tjerëanëtarësimi nga jeta shoqërore e Për dallim në NATO, politike nga Plava, Gucia dhe më gjerë. anëtarësimin e Malit të Zi në Bashkimin Pas intonimit të himnit të Malitshumë të Zi, Evropian e përkrah një përqindje me një minutë heshtje janë nderuar më e madhe e popullsisë. 61.1 për qind dëshmorët e rënë në shprehur LNÇ. e të anketuarve janë se Mali i Kryetari i Shoqatës së Zi duhet të jetë anëtarLuftëtarëve i BE-së, 25.2dhe për Antifashistëve të Plavës, Vukman Koqind janë shprehur kundër, kurse 13.7 matina, fjalën rastit ka evokuar për qindnënuk kanëe pasur qëndrim të kujtime nga ngjarjet gjatë LNÇ-së. caktuar. Kjo tregon se përkrahja ndaj Ai i ka rikujtuar përkrahagjenanëtarësimit nëtë BEpranishmit është e njëjtë eratën e luftës, e cila nën flamurin suar me atë në mars të vitit 2013 (sonedazhi përbashkët të lirisë është nisur në i CEDEM-it), por shumë më i ulët luftën heroike nga e cila janë kthyer si

përkrahësit më të mëdhenj

fitues.

“Solemniteti i sotëm është rast që të përkujtojmë të kaluarën e lavdishme të kësaj ane, Malit të Zi dhe Jugosllavisë. Të përkujtojmë 17 tetorin e vitit 1944, ditën kur Plava është çliruar nga errësira e okupatorit fashist dhe me pijetet evokojmë kujtimin për trimat dhe viktimat e tyre, të cilët kurrë nuk guxojmë t’i harrojmë. As shtatë dekada të periudhës së kaluar nuk mund t’i fshijnë gjurmët, as kujtesat për revolucionarët trima dhe luftëtarët e kësaj ane.

Në luftërat kundër okupatorit, nën flamurin e lirisë kanë marrë2009 pjesëkur 1600 se në sondazhin e tetorit kjo luftëtarë nga Plava dhe Gucia, prej të përkrahje ishte 76.1 për qind. cilëve 296 janë vrarë.

Organizata jonë Sa i përket besimit në institucione, eqytetarët luftëtarëve, respektkanë dhe përkushmë me së shumti besim në tim të plotë kujton emrat e tyre cilët sistemin shëndetësor (60.3 përtëqind), me shkronja të arta janë shënuar në sistemin arsimor (58.7), Kishën Ortohistorinë e trevës sonë dhe Malit të Zi”, dokse Serbe (55.6), Ushtrinë e Malit të ka theksuar Komatina.

Zi (50.9), Presidentin e Malit të Zi (50.2), Kryetari i Kuvendit Komunës së policinë (49.4), BE-nëtë(48.8), Qeverinë Plavës, Izet Haxhimushoviq, ka thënë (44.3), gjykatën (42.8). se sot, nëtë 70-vjetorin çlirimit40.2 të “Kuvendit Malit të Zi iebesojnë Plavës, parulla Vëllazërim-bashkim

është zëvendësuar me devizën e ngjashme, harmoninë multietnike.

“Plava dhe të gjithë qytetarët e saj janë me fat që mund të lavdërohen me harmoni të tillë, për çka para të gjithëve keni meritë ju që keni luftuar për vëllazërim dhe bashkim, kurse gjeneratat e reja kanë ruajtur harmoninë multietnike, për të cilën Komuna e Plavës është e njohur”, ka thënë ndër të tjera ai.

Mbi organizimin e kryengritjes gjatë luftës revolucionare në periudhën 1941-1945 me frymëzim ka folur përfaqësuesi Lidhjes së sektorit Shoqatësjoqesë për qind ei qytetarëve, Luftëtarëve dhe Antifashistëve të Malit veritar 39.8 për qind, Delegacionit të të Zi, Sllobo BE-së në MalSimoviq. të Zi 38.3 për qind, NATO-s Me rastin e 17partive tetoritpolitike - Ditës 26.2 së Çlir34.9 për qind, për imit të Plavës është shfaqur program qind, ndërsa besimin më të vogël të iqytetarëve begatë kulturo-zbavitës, ku kanë nga të gjitha institucionet marrë pjesë anëtarët e SHKA “Xhafer e gëzon Kisha Ortodokse Malazeze me Nikoçeviq” nga Gucia, Ansambli Voka23.2 për qind”, ka treguar sondazhi. lo-Instrumental “Tamburistët e Plavës” Hulumtimi është realizuar me dhe artisti i estradës – këngëtari mbështetjen e NATO Public Diplomacyi mirënjohur Krciq.

– Bruksel. nga Plava, Ismet(Kohapress) Sh. Hasangjekaj

Vështrime & Opinione

6

Vështrime & Opinione

7

Javore KOHA

Javore KOHA

A ka gjë më logjike se t’ia thyejmë shqiptarit furrën, ëmbëltoren, kokën…

Dronët e netëve të kristalta Dinko Grubonjiq

Nëse e merrni një gurë dhe e thyeni furrën e dikujt, të motivuar me logjikën e egërsirës, se pronari i asaj furre është shqiptar, prokuroria do t’u akozojë për aktin penal “të prishjes së mallit të huaj”. Dhe assesi për “nxitjen e urrejtjes kombëtare, fetare, raciste...” vepër kjo që bartë më shumë pika “shpërblyese” të burgimit. Në fund të fundit, a ka gjë më logjike se here pas here t’ia thyejmë komshiut tonë shqiptar furrën, ëmbëltoren, kokën…? Është kjo pasojë e natyrshme e qeverisë “huligane” të Serbisë, siç e quajti me të drejtë Teofil Pançiqi. Pse huligane?

Thjesht: në kreun e qeverisë është këmbë e kokë - një huligan. Më i njohur me emrin Aleksandar Vuçiq. Apo Skrraja Ultras, siç e quanin në kohën kur ishte huligan i KF Cërvena Zvezda. Vuçiqi edhe sot mburret me këtë. Kështu, personalisht nga ai dëgjuam se kishte marrë pjesë edhe në ndeshjen historike Dinamo – Zvezda, në Maksimir, në maj të vitit 1990. Pas ndeshjes u shkrua një libër i dokumenteve mbi pafytyrësinë mediatike të asdaj kohe. Titullin e kishte: “Lufta filloi në Makasimir”.

Pas të mërkurës, më 15 tetor 2014, dhe ndeshjes së ndërprerë Serbi – Shqipëri po shkruhet libri me titullin punues “Lufta filloi në APJ”. Edhe një antologji e pandershmërisë mediatike, ndonëse kjo luftë (së paku për momentin?) ka përmasa të kufizuara, ngase “ akterët e panjohur” me shkumë të tërbuar në gojë vëzhgojnë “vetëm ato pak” furra që kanë mbijetuar në Vojvodinë, pronarë të të cilëve janë shqiptarët. Herë-herë edhe gabojnë dhe e thyejnë edhe furrën e

Pas të mërkurës, më 15 tetor 2014, dhe ndeshjes së ndërprerë Serbi – Shqipëri po shkruhet libri me titullin punues “Lufta filloi në APJ”. Edhe një antologji e pandershmërisë mediatike, ndonëse kjo luftë (së paku për momentin?) ka përmasa të kufizuara, ngase “akterët e panjohur” me shkumë të tërbuar në gojë vëzhgojnë “vetëm ato pak” furra që kanë mbijetuar në Vojvodinë, pronarë të së cilave janë shqiptarët. Herëherë edhe gabojnë dhe e thyejnë edhe furrën e ndonjë turçelie. Herë-here kalojnë edhe aq shumë në trans, sa që e shkatërrojnë edhe ndonjë furrë apo pastiçeri “serbe”. Por, qija nënën, furrat dhe akulloret janë gjithsesi “çështje shqptare”, kush ka faj për këtë…

ndonjë turçelie. Herë- here kalojnë edhe aq shumë në trans, sa që e shkatërrojnë edhe ndonjë furrë apo pastiçeri “serbe”.

Por, qija nënën, furrat dhe akulloret janë gjithsesi “çështje shqptare”, kush ka faj për këtë…

Gjithçka filloi në momentin kur një fluturake e vogël pa pilot , diku në minutën e 40 të ndeshjes hyri në stadiumin e APJ (JNA) duke tërhequr me vete flamurin e njëfarë “Shqipërie të madhe”. Kjo pati për pasojë arsimimin e papritshëm masiv, teknik të popullsisë së Serbisë. Tani, të gjithë e dinë se kjo fluturake quhet “dron”. Kjo lodër e dreqit që, siç thuhet, u ngrit nga kisha e afërt (sic!) e shkatërroi atmosferën deri atëherë idilike në stadium: himnin shqiptar nuk mundëm ta dëgjojmë nga fishkëllimet unisone të “publikut” vendor gjithmonë objektiv dhe mikpritës. Kur ia filloi ndeshja, filloi folklori i zakonshëm: “Ubij, ubij, ubij Šiptara” (vraje, vraje, vraje shqiptarin), “Ko ne skače taj je Šiptar” (Kush nuk kërcen ai është shqiptar) e deri tek klimaksi në formën e klithjeve të egërsirave “Ubij, zakolji, da Šiptar ne postoji” (Vraj, prej që shqiptari të mos ekzistojë). Për këngë të tilla këtu një kohë të gjatë nuk përgjigjet askush, si dhe as për “uratën” e njohur kriminogjene : “Nož, žica, Srebrenica” (Thika, teli, Srebrenica). E pastaj u paraqit droni. The rest is history…

Natyrisht, pasuan reagimet e “autoriteteve”, që nga huligani kryesor i njohur qysh përpara për policinë me inicialet A.V. dhe me rend të gjithë tjerët. Mediet transmetuan, por edhe shtuan me kreativitetin dhe stilin e të

nëntëdhjetave, askurrë të vdekura. Në fakt, ishte ky urdhri që të fillojë shkatërrimi. Dhe mesazhi u kuptua drejt. Dhe, për çudi, fillimisht nëpër tërë Vojvodinë.

Gojët e liga thonë se kjo nuk ishte e rastit, në mënyrë që të shplagareshet edhe më tepër krahina multietnike. Të tjerët thonë se kjo ishte mundësia e vetme, ngase furra, ëmbëltore dhe xhami nuk

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

ka më në jug të Vojvodinës. Zgjidhja përfundimtare.

Disa pronarë kërkuan si preventivë mbriojtjen e policisë. Nuk ua dhanë.

Të nesërmen objektet u thyen. Pastaj policia një natë “e përforcoi prezencën” në Novi Sad. Atë natë asgjë nuk u thye.

Pastaj policia “u lodh”. Fashistët vepruan sërish. Pastaj policia u zgjua përsëri. Dhe

kështu me radhë. Një pafundësi e dobët, e parë aq herë deri më tani. E keqja banale, aktorë të miturit, si qentë e lëshuar nga zinxhirët. Edhe ata e duan luftën e vet, që mos t’ua kenë zili prindërve. Huliganët – politikanët në pushtet fiulluan të japin deklarata “paqësore” dhe të ftojnë në zbutjen e epsheve.

Në anën tjetër nuk ndalin nga çorba antishqiptare. Edi Rama, kryemninistri i Shqipërisë nuk do të vijë në Beograd në vizitën e kontraktuar përpara. Vëllain e tij e akuzuan se e ka drejtuar dronin. E pyes veten çka do të thoshion huliganët, sikur t’u tregonim se Edi Rama është shqiptar – ortodoks? Ashtu siç është. Dhe se në qendër të Tiranës ekziston kisha e madhe moderne ortodokse. Dhe se shqiptarët nuk janë vetëm myslimanë, por janë edhe ortodoksë dhe katolikë? Si do të reagonin në këto fakte trurët e zogjve me gur, penë apo mikrofon në dorë? Që e kanë bindur veten se janë në “rrugën e shenjtë të ortodoksizmit, për kryqin e ndershëm dhe lirinë e artë”.

A ka mundur të parashikohet dhe të parandalohet kjo? Natyrisht se po. Të shohim se si është mbajtur, më në fund, Parada e Krenarisë. Dhe si e ka falenderuar huligani kryesor popullin “që ka mbetur te shtëpia” në vend se të dilnin “t’i rrahnin pederët” E pse mbeten te shtëpia? Për arsye të lutjes që u bënë?

Apo bëhet fjalë për dronët me formë njeriu që reagojnë me telepilot? Të kujt janë ata dronë dhe në duartë e kujt është telepiloti? Gjithçka është e qartë si kristali, siç janë të qarta edhe këto netët tona të reja të kristalta, që po i përtypim për të satën herë.

Dronët njerëzorë, këto hordha të së keqes mezi presin “klikun” magjik i cili do t’u lejojë definitivisht të bëhen grushta që do të rrahin dhe mundojnë gjithçka dhe gjithkënd që i përngjan “tjetrit” dhe asaj “ndryshe.” Nëse nuk u lejohet kjo, problem do të ketë ai, të cilin këta padyshim e marrin edhe më tutje si të vetin. Pavarësisht nga “transformimi i tij evriopian”. Dronët, si ai që u fut në transmetimin e drejtpërdrejt të ndeshjes së ndërprerë dhe bërtiti në kamerë “Vuçiq, peder!” Fal kësaj klithjeje, dronëve ua qitën dromcat nga tryeza në formën e furrëtarëve, ëmbëltorxhinjve dhe të xhamisë në Suboticë. Që të thithin pak gjak deri në rastin tjetër. E di këtë mirë Huligani Kryesor, deri dje shkatërruan së bashku.

I madh është potenciali i tyre shkatërrues, ata janë të futur thellë në themelet e kësaj shoqërie postgjenocidale.

Njerëzve normalë, ndonëse janë në pakicë, nuk u mbetet asgjë tjetër vetëm të vetorganizohen dhe të tregojnë se ekzistojnë. Për shembull në Novi Sad, më 23 tetor 2014 në tubimin e madh antifashist. Të thonë se nuk frikësohen.

Dhe të gjithë ata qytetarët e ndrydhur, të hutuar dhe të thëngjillosur që fshehen nëpër birat e minjve në banesat e tyre, ta kuptojnë se, nëse heshtin, do t’i gllabërojë terri dhe frika. Sepse, të gjithë do të vine ngadalë në rend në këtë Serbi që nuk ka zgjidhje për asgjë, por ka potencial të jashtëzakonshëm për implosion, për dhunë dhe dëbim, pra për një luftë “të vogël” të brendshme. ( http://lupiga.com) Përkthei: Nikollë Berishaj

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Kulturë

8

Kulturë

9

Javore KOHA

Javore KOHA

Mësonjëtorja e korçës

Shkolla e parë kombëtare shqipe

Këtyre ditëve, nga mjetet e informimit në Kosovë mësuam se shkolla e parë shqipe ishte themeluar në Prizren (1865), e jo në Korçë (1887), siç është e njohur botërisht dhe na mëson historia e arsimit shqiptar. Argument për këtë është një mbishkrim në gjuhën latine, i zbuluar mbi sipërfaqen e murit të një kishte katolike në Prizren. Ky është një lajm shumë interesant, senzacional, por duhet të shoqërohet edhe me argumente relevante

Për Koha Javore:

Hajrullah Koliqi

Gjykimi për një shkollë, apo për një institucion tjetër, vetëm në bazë të një mbishkrimi dhe ai në gjuhën latine, konsideroj se nuk është mjaf i bazuar.

Për shkollën në fjalë mund të gjykojmë në bazë të dokumentacionit, planit e programit mësimor, teksteve mësimore, mësuesve, nxënësve, apo veprimtarisë së saj etj.

Për shkak të mungesës së informacionit të nevojshëm, përkitazi me këtë mbishkrim (lexo: shkollë), natyrshëm lind pyetja: Vallë, mos është fjala këtu për shkollën e mirënjohur në Prizren, fillimisht me mësim në gjuhën italiane, ku punoi prifti italian Dario Bucciareli (1864-1878), pastaj me mësim në gjuhën kroate, me mësues priftin françeskan Carev nga Zara viteve të ’80 të shek, XIX , dhe së fundmi me mësues laikë shqiptarë: Mati e Pashk Logoreci dhe Lazër Lumezi?

Ose, mos kemi të bëjmë me një shkollë katolike shqipe? Nëse është fjala për një shkollë katolike shqipe (sikurse “scuola feminil cattolica”, po në Prizren), atëherë duhet thënë se shkolla të tilla, shkencërisht të dëshmuara, kemi shumë kohë para vitit 1865. Dihet p.sh. për shkollën e Kurbinit (1632), të Pllanës (1638), të Janjevës (1665), të Shkodrës, të Pejës, të Stubllës, të Veles, të Gjakovë etj. Një shkollë të ngjashme Lekë Matrënga e hapi në

nga fshati (midis tyre kishte edhe vajza), me mësim nga lëndët shkencore: gjuhë shqipe, histori, gjeografi, aritmetikë, dituri natyre, gjuhë turke, gjuhë greke, gjuhë frënge, gjimnastikë, muzikë etj. Gjuha shqipe nuk ishte vetëm lëndë mësimore dhe gjuhë mësimi, por ishte edhe “Zonjë”.

Mësonjëtorja shqipe e Korçës ishte shkolla e parë dhe monument i Rilindjes Kombëtare, shkollë e Naim e Sami Frashërit, e Jani Vretos, e Pandeli Sotirit me shokë, shkollë e shqiptarizmës, siç do të thoshte Pashko Vasa.

Asaj i këndoi, jo vetëm Naimi, por edhe Ndre Mjeda. Me rastin e mbylljes së saj, nga autoritetet osmane (1902), Mjeda i revoltuar, në revistën “Leka”, ndër të tjera, shkroi:

“Pra nji pakicë ferishte Qi fjalën e nanës belboshin E n’agim t’jetës u mësoshin Në zyre t’ njerzis, në dashtnim.

Të tremne në Stamboll’ o tiger…”

Horë të Palermos qysh në vitin 1592.

Pra, kjo dëshmon se shkolla katolike shqipe kishte para vitit 1865, të cilat zënë një vend shumë të rëndësishën

në historinë e arsimit shqiptar.

Nga ana tjetër, Mësonjëtorja shqipe e Korçës (1887), konsiderohet si shkolla e parë kombëtare shqipe, “nga forma

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

dhe nga përmbajtja”, siç thotë Luigj Gurakuqi. Ajo ishte shkollë legale, gjithpërfshirëse, për fëmijë të besimeve të ndryshme, nga qyteti dhe

Parimisht, zanafilla e shkollës së parë lidhet me zanafillën e shkrimit përkatës dhe mësimit të tij, si p.sh. te egjiptasit e lashtë: shkolla për shkrues (scola scriba), te sumerët: shtëpitë e tabelave (eduba), te grekët: shkolla gramatikore etj. Edhe fillet e shkollës shqipe lidhen me fillet e shkrimit

shqip dhe mësimit të tij. Faik Konica konsideron se shkolla të tilla (shqipe) kemi qysh në Principatën e Arbërit (shek. XII), por kjo kërkon fakte përkatëse. Shkencërisht të dëshmuara janë shkollat katolike shqipe (shek.

XVI e më pas), për të arritur kështu te shkolla e parë kombëtare shqipe, përkatësisht te Mësonjëtorja shqipe e Korçës (1887), pastaj edhe te shkolla të tjera të ngjashme me atë. Për ta kontestuar këtë të vërtetë duhen shumë argumente. Vetëm një mbishkrim, qoftë në gjuhën latine, qoftë në atë shqipe apo në një gjuhë tjetër, nuk mjafton... Kjo të kujton njoftimin e dr.

Musa Ahmetit (2002) për zbulimin e “dokumentit më të vjetër në shqip”, gjegjësisht të dorëshkrimit prej 208 faqesh të Teodor Shkodranit, nga vitit 1210, por që ende nuk e kemi në dorë! Mund të jetë, por edhe mund të mos jetë. “Formula e pagëzimit” e Pal Engjëllit, “Meshari” i Buzukut, abetaret e Veqilharxhit, Mësonjëtorja e Korçës, Normalja e Elbasanit etj., janë pika referimi dhe të vërteta shkencore, vërtetësia e të cilave mund të vihet në diskutim vetëm në bazë të gjetjeve të reja, relevante. “Shkenca e vërtetë na mëson të dyshojmë, e kur nuk dimë na mëson të përmbahemi”, thotë Claude Bernard. Kur flet argumenti, pushon spekulimi.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Kulturë

10

Kulturë

11

Javore KOHA

Javore KOHA

Nga Dita e poezisë shqipe, Shasi 2014

Një takim letrar i mirëseardhur Letërsia fëmijërore që mësohet në shkollat tona nëntëvjeçare në Malin e Zi, përfshihet sipas programit të bërë nga mësuesit më eminentë shqiptarë, program i cili është realizuar me sukses në librat e letërsisë, nga autorët shqiptarë, nga klasa e parë e deri në klasën e nëntë

Dimitrov Popoviq

Malit të Zi kemi: - Letërsi nga autorët shqiptarë që jetojnë në Malin e Zi - 15 tema mësimore ose 7.5% - Letërsi nga autorët malazezë që jetojnë në Malin e Zi - 17 tema mësimore ose 8.5% Të dashur poetë, njerëz të penës dhe krijues të artit. Më ngroh takimi i sotëm dhe njëkohësisht më gëzon shumë se ndodhemi në një sofër të përbashkët, e cila ka karakteristika të veçanta nga sofrat e tjera me ato çfarë shtrohet dhe si ulen njerëzit rreth saj. Kjo sofër bujare ndryshon prej të tjerave se nuk shtrohet me ushqime materiale e gjellë të ndryshme, por me fruta që rrinë përherë të freskëta, që kanë shije e aromë, por edhe pamje interesante. Sidomos kjo e sotmja, e cila ka grumbulluar rreth vetes ata që krijojnë për moshën më të re e më të dashur, fëmijët.

Këtu, sado që t’i shpalosësh me kujdes e përkushtim mundimet e tua, kurrë nuk mund të thuash se “e kryem detyrimin ndaj tyre”; ky detyrim është i përhershëm, ashtu siç janë të përhershme breznitë që vijnë njëra pas tjetrës, që ngjasojnë e nuk ngjasojnë nga kërkesat ndaj vetes e shoqërisë. Kështu tematika e sotme e takimeve letrare të Shasit, me temë për letërsinë fëmijërore, ka qenë me të vërtetë e goditur dhe na nderon të gjithëve, sidomos ata që kanë shkruar që herët dhe vazhdojnë edhe sot e kësaj dite.

Letërsia fëmijërore që mësohet në shkollat tona nëntëvjeçare në Malin e Zi, përfshihet sipas programit të bërë nga mësuesit më eminentë shqiptarë, program i cili është realizuar me sukses në librat e letërsisë, nga autorët shqiptarë, nga klasa e parë e deri në klasën e nëntë. Këto libra reflektojnë arritjet dhe dobësitë e kohës në të cilën jetojmë, dhe në përshtatje me të, ka vend që t’u

AUTORËT E TEKSTEVE NË LIBRAT E LETËRSISË

Mali i Zi shqiptarë malazezë Shqipëria Kosova Të huaj Gjiths.

Klasa I - - 3 2 1 6 Klasa II - 1 14 6 1 22 Klasa III - 2 6 7 3 18 Klasa IV 2 3 7 8 2 22 Klasa V 2 3 13 6 3 27 Klasa VI - - 14 10 12 36 Klasa VII 2 4 11 6 3 26 Klasa VIII 6 1 15 5 4 31 Klasa IX 3 3 7 4 2 19 Gjithsej 15 17 90 54 31 207 PËR KLASAT E SHKOLLËS FILLORE

gëzohesh arritjeve, por njëkohësisht edhe të reflektohet ndaj dobësive me qëllim që kjo punë të përparohet edhe më tej.

Sipas programit të miratuar në vitin 2006, për lëndët Gjuhë shqipe e letërsi në Malin e Zi, kemi këtë strukturë të autorëve të teksteve Duke u nisur nga tabela e mësipërme, pa llogaritur orët në dispozicion brenda programit me 20 %, rezulton si më poshtë Nga i gjithë programi: - Letërsi shqipe janë 169 tema ose 81% - Letërsi e huaj janë 38 tema ose 19% Nga vetë letërsia që zhvillohet brenda

Autorët shqiptarë të librave të Letërsisë dhe Ditarëve të leximit për klasat e shkollës nëntëvjeçare janë të gjithë shqiptarë dhe konkretisht Mr. Rrok Gjolaj, mr. Haxhi Shabani, dr.

Pjetër Gjuravçaj, Pjetër Dreshaj, Hava Peraziq dhe Prelë Gjolaj.

Ndërsa autorët e teksteve që përdoren në këto libra janë shkrimtarët e mirënjohur për fëmijë si Hajro Ulqinaku, por edhe nga Vëllezërit Ivanaj, Esat Mekuli, Nol Berisha, Basri Çapriqi, Mehmet Kraja, Ibrahim Berjashi, Asllan Bisha, Anton Berishaj, Anton Gojçaj etj.

Meqenëse kanë ndodhur ndryshime në jetën politike e administrative në Malin e Zi me ndarjen nga Serbia, duhet thënë se këto ndryshime nuk janë reflektuar në programet e lëndëve të gjuhës e letërsisë shqipe, ku ka vend për përmirësimin e përfaqësimit të penave poetike shqiptare nga Mali i Zi, të cilat për mendimin tim duhet të dyfishohen.

Gjatë këtyre dhjetë viteve nuk është shtuar asnjë libër në literaturën (lektyrën) shkollore me autorë shqiptarë.

Mendoj se do të ishte me vend botimi i një antologjie të përbashkët të poetëve shqiptarë nga Mali i Zi, botimi i tregimeve nga “Floçka e liqenit” apo ndonjë tjetër, ashtu siç u bë me Ditarin e leximit për klasën e dytë me “Panorama e detit” të H. Ulqinakut, të Kolodit me “Pinokun, apo me poezitë e Qamil Guranjakut “Xixëllonjat e vogla”.

Në Malin e Zi ka mjaft penda të arta që mund të përfaqësohen në librat e leximit. Më vjen keq që nuk janë mes nx-

ënësve dhe në program poezitë e Haxhi Shabanit, sidomos dy perlat: poezia për Amerikën dhe poezia Për nënën.

Prandaj mendoj se do të ishte mirë që të (ri)krijohet Komisioni për rishikimin e programeve, në kuadër edhe të porosive që ka dhënë komisioni evropian për reformën arsimore. Të mos ndiqet me ngathtësi nga frika se mos i biem ndesh ndonjë tabuje. Ka kuadro të përgatitura që mund ta bëjnë shumë mirë këtë punë, këtu mes vetë shqiptarëve në Mal të Zi. Duhet shtuar kujdesi për konkurrimin për fonde pranë Ministrisë së Kulturës në konkurset për librat me përmbajtje për fëmijët, si edhe në fondet e Ministrisë për popujt pakicë. Në Entin e Teksteve dhe të Mjeteve Mësimore po shikohet mundësia e botimit të dy librave për fëmijë këtë vit, nga literatura shkollore. Lidhja e shkrimtarëve këtu do të ish mirë të përcaktohej për të dhënë mendimet, ose më mirë të themi për të vendosur se cilat libra i plotësojnë më mirë qëllimet artistike, pedagogjike, edukative e mësimore. Më vjen keq që asnjë biznesmen, sa jam në dijeni, nuk ka marrë përsipër botimin e ndonjë libri për fëmijë nga letërsia shqiptare, por edhe nga letërsia e huaj dhe popujt e tjerë si Vëllezërit Grim, Anderseni, letërsia perëndimore etj.

Thirrja që na bën të ftuar apo mysafirë në këtë takim, nga poeti i mirënjohur dhe njëkohësisht miku e shoku ynë i kahershëm, na frymëzon që të bëjmë më shumë në të ardhmen, për ta përparuar edhe më tej këtë segment të rëndësishëm të krijimtarisë letrare e artistike që lidhet me letërsinë për fëmijë e të cilës duhet t’i kthehemi më shpesh.

(Autori është redaktor i jashtëm për botimet në gjuhën shqipe në Entin e Teksteve dhe Mjeteve Mësimore, Podgoricë)

Kulturë

12

Kulturë

13

Javore KOHA

Javore KOHA

Brenda kujtesës së një shkrimtari shtresohen gjakimet për liri

“Viktima” - Safet Hadroviq Vrbiçki Për Koha Javore:

Dr.Zejnepe Alili-Rexhepi

Falë mikut tim, Ali Daci, pata rastin që të mësoj një histori më shumë, t’i ndiej përjetimet nga shpirvujtunia e një populli të pafajshëm, sepse duke i njohur vlerat krijuese të shkrimtarit Safet Hadroviq, autor i dhjetëra librave e çmimeve letrare..., them se u njoha me një tragjedi që nuk e shlyen koha, meqë pena e tij është gjakim mbi të djeshmen dhe sfidë për të nesërmen. Shkrimtari nuk guxon të lërë në harresë gjurmët e së kaluarës të kombit të vet, shpirti i tij është ngjizje e atij kombi.

Gjurmëve të një historie të trishtë

Duke e lexuar librin “Viktima” të shkrimtarit boshnjak, Safet Hadroviq Vrbiçki, u ndodha përballë tragjedisë së një populli, përjetimit gjenocidial të një vendbanimi, realisht Kollashinit të vitit 1858.

Tragjikja që përcjell libri është prelud i qindra viktimave që me kurmin e pafajësisë së tyre e shkruajtën historinë. Kjo, për një letrar, nuk është e para njohje, as e para ngjarje e trishtueshme! Secila luftë niset për trofe, por triumfi dhe trofeu u përket vetëm të përvuajturve, si mesazhi që nxjerrim nga nisma e kësaj poeme, veçmas përmes letrës së Knjaz Danillos, ku si hije të zeza bien fjalë-vargjet: “Koha erdhi unë po e shpall/Amanet është i vetë Njegoshit/ Kollashinit gërmazin për t’ia nxjerrë/T’ia përcëlloni me flakë themelet dhe kullat.../Trofe të pasur, unë ju premtoj/Flori të thatë të kullave të bejlerëve...” (20).

Të kësaj linje janë edhe dialogjet e fjalimet e knjazëve tjerë, si Vojvoda Novica Ceroviqit dhe Milan Vukut, ku mirëfilli bëhet i qartë plani i fshehtë - ogurzi, për shkatërrimin dhe djegien e Kollashinit.

Ta sfidosh heshtjen, nënkupton të shkruash! Po..., të shkruash mbi flakën e gjallë që (s’) i djeg gjurmët e historisë së një populli, aty ku ndrydhen fatet njerëzore, si në pafajësinë e shekujve, do të thotë të mbeten relikte të pashlyera! Kush më mirë se një libër e memorizon këtë, kush më mirë se një shkrimtar e bën të përjetshëm kujtimin mbi këto histori, edhe kur dhembja e trishtimi që i sajojnë dramat e pashmangshme njerëzore, bëhen pjesë e librave?!

Një kumt “përndritës” përmban letra e knjazit malazias, do thoshit?! Mirëpo, etika e heroit nuk qëndron në pompozitete të “shtirura”. Mbase kjo, në relacion me përmast e lirisë së vërtetë, njeriun e bën një qenie groteske, të këtillë e aspak ndryshe, e portretizon edhe knjazin malazias. Historia njerëzore, për heronj i merr vetëm ata, ideali i të cilëve ishte liria.

Më pas, njohim një tjetër kthesë në rrëfim. Në skenë sajohen të tjera imazhe... Njihemi edhe me personazhin parësor, Haxhi Idrizin, karakterin e të cilit e njohim përnjëherësh nga rrëfimi i tij, që fillon kësisoj: “Të keqen e shikova në sytë e mi/Kur qielli për një çast u egërsua...” (25), kështu, sa e sa netë ato ëndrra teksa ngrihen mbi fushat e Tarës, e ndiejnë zymtësinë e bjeshkëve të përhirta. Përmes pikëllimit të Idrizit, e njohim një popull të pambrojtur, pa fat të sigurtë historik dhe panatyrshëm të shkëputur nga qenia e tij.

Në vijim, për të sjellë një ndjesi të fjalëve të këtij personazhi, të vargëzuara aq bukur nga autori i librit, përzgjodha këtë pjesë: “Errësohen margaritarët qiellorë I tërë shkëlqimi i tyre për një çast u shkri Hënën e ndritshme terri e mbuloi U errësua si kurnjëherë më parë Shpirtërat e këqinj luftojnë me ata të mirët Uji i Tarës u shndërrua në gjak Kapelat grafullojnë drejt Drinës Unë në gjak fytyrën time e shoh

Sikur të jem i penguar nuk lëviz Dhe shumë fytyra kam parë Nga një çudi e keqe nuk mbaj mend cilat Të gjitha pa kokë në terr zhduken” (25).

Kollashini, me banorë të paktë e me ndodhi të pazakonshme që ia rëndojnë jetën, e bën Idrizin ta ëndërrojë shumë herë të njëjtën ëndërr. Pa hamendje, ai niset drejt shenjave orientuese, që fillimisht e vendosin para një beteje psikologjike, pastaj edhe para një shqetësimi pa rrugëzgjidhje, në pritje të betejës së vërtetë, në mbrojtje të nderit dhe banorëve të tij.

Linja përvijuese midis ëndrrës dhe letrës është shtjellimi më i bukur, që ruan ca elemente misterioze, të cilat zbulohen një nga një, si në thesare eposesh.

Edhe lajmi i gjyshe Janjës, nuk është i rastësishëm, ajo portretizohet si një Kasandra e kohëve antike, që parasheh fatet më tragjike nga furtunat që do shpërthejnë. Dhe këto parandjenja e lajme, ia beson kryeheroit.

Simbolika e dasmës, ftesa për pjesëmarrje në të, gjithashtu më duket se e nxit çastin kulmor të veprës, me një betejë, luftë mbrojtëse, e cila mirëpritet si një dasëm. Sa shumë krushq do vijnë në këtë dasëm.., kur: “Ora e forcës i numëron orët/Të shumë shtëpive dhe vatrave tona...”, siç shprehet Idrizi (27). Të mbrosh të drejtën e popullit tënd, do të thotë të mbrosh pragun dhe identitetin tënd, pavarësisht përndjekjeve dhe terrorit që të ndjek si hije sterrë. Ngjarjet e tmerrshme me vrasjet, shpërnguljet,

tatimet e rënda të pushtetit turk e malazias, nëpërkëmbja e popullit, mjerimi i pafund, ishin standarte të një jete të mundimshme për një popull, si populli boshnjak.

Të tilla përshkrime përgjasojnë shumë me traditat e zakonet shqiptare që njihen ndër shekuj, kur më të shpeshta i kishim luftërat se festat, e vaji ynë ishte kënga. Të këtilla plagë, akoma të njoma, ka Kosova..., Kosova jonë martire! Gjatë leximit të poemës së Hadroviqit, sa e sa herë më faniteshin ngjarje të njohura nga letërsia shqiptare, nga historitë tona të dhimbshme..., prej ku edhe lexuesi më i zakonshëm nxjerr të vetmin përfundim, se: “Popujt më të lavdishëm janë ata që historinë e shkruan me gjakun e tyre”. Këtë bindje e kam edhe për popullin boshnjak, për një dyzim fatesh që na ka ndjekur, kaherë.

Ca fjalë përmbyllëse mbi poemën

Identitetet e sotme kulturore, të disa hapësirave e mbanë tërë peshën e dhimbjeve të së kaluarës. Në to, sot gjen vetëm nuanca diferencimesh relative, të prira nga: padrejtësitë shoqërore, dramat sociale, shthurja e të drejtave

dhe lirisë..., si koncepte thelbësore, mbi të cilat e përqëndron studimin e tij çdo shkrimtar me taban kombëtar.

Kështu, edhe imanenca e shkrimtarit S. Hadroviq, nuk krijohet atypëraty, ajo dukshëm është ngjizur nga njohjet e ngjarjeve të hershme, si vetë koncepti i njohur Shopenhauerian mbi vullnetin hyjnor që ngre paradigma mbi tërë shoqërinë.

Pse duhet të shkruhet gjithmonë në sajë të përmasave të së mundshmes, të pacënueshmes, të asaj që për tjetrin mund të jetë e drejtë, në deshifrime situatash, ngjarjesh, personazhesh e idesh?! Shkrimtarët më rebelë janë më largpamës, të tillë e njoha edhe Hadroviqin.

Përmes veprës “Viktima”, autori dëshmon që ishte koha për të shpalosur të vërtetën. Me një linjë të pandërprerë tematike, të njëpasnjëshme shfaqen: figura e mendimit, metaforat e jetës, mesazhi i besimit, kuptimi jetik, shkarkimi i shpirtit nga rëndesat e fatit njerëzor dhe ëndrra për të qenë i lirë. Poema, deshifrohet përmes ideve, rrëfimeve e tablove të sajuara me një frymë të thellë filozofike. Në to, mbizotëron logji-

ka e individit që gjakon për vendin dhe fisin. Më i formuar në këtë aspekt është personazhi i Idrizit, i cili pafundësisht ka mall për vendin e tij. Edhe personazhi i Fatimes, së bijës, vjen i mirëformuar dhe me sens të lartë kombëtar, megjithëse edhe për të ishte aso kohe “Mynxyra e natës më e rëndë se sa shekulli”. Autori i poemës manovron me botën e sotme të artit e simboleve që e skalisin realitetin. Ai, gjatë frymëzimit, sikur përgjon brenda së kaluarës, i pikturon traditat e madhështisë kombëtare, duke e zgjuar ndërgjegjen e tij të fjetur.

Për të përshkruar tërë kalvarin e një populli, Hadroviqi e konkretizon këtë përmes rrëfimit të protagonistëve, duke dëshmuar se nuk ka vepra të mëdha, pa mesazhe të mëdha, përderisa mesazhet e fuqishme ngrihen nga dramat njerëzore, nga tragjeditë e popujve ku si në altar rri lartësuar gjakimi për lirinë.

Me një gjuhë lavdie, si përngjasmimi i vargjeve të Gjergj Fishtës, ngrihet epopeja në vargje e popullatës së Sanxhakut, një tragjedi e gati dy shekujve më parë që ndodh në Kollashin (1858), e botuar nga autori në vitet ‘90, me titullin “Kurban”, ndërsa e sjellur sot, edhe përmes përkthimit në gjuhën shqipe, të Smail Smakajt, botuar nga Shtëpia botuese “Rugova Art”, në Prishtinë, 2014. Me këtë poemë na mundësohet njohja me historinë e shkruar mbi gjurmë gjaku, kur nën frymëzimin e muzave krijoi edhe Safet Hadroviqi.

Gjatë leximit të kësaj poeme e ndien vetvetiu se si lëngëzohen sytë që nuk e mundin dot dhimbjen…, pavarësisht kësaj, libri ka vlera të mëdha letraro-artistike. Edhe përkthimi në gjuhën shqipe e ka ruajtur këndshëm fjalorin dhe autoktoninë e shprehjeve boshnjake, sepse kjo i jep origjinalitet dhe ia bën të pamohueshme vlerat, këtij libri!

Poema është një skalitje mjeshtërore vargjesh, e hedhur në letër, për rrugën e gjatë drejt lexuesit. Andaj, do të doja të besoj që jetëgjatësia e veprës “Viktima” do të jetë sa vetë jetëgjatësia e ngjarjeve historike që përshkruhen në brenditë e fletëve të saj!

Kulturë

14

Kulturë

15

Javore KOHA

Javore KOHA

Në Prishtinë është mbajtur Konferenca e Dytë shkencore Ndërkombëtare mbi Eposin e Kreshnikëve

Veprimtari me vlerë të lartë për çështjen kombëtare Konferenca e Dytë shkencore ndërkombëtare me temë “Gjendja e tashme e Eposit të Kreshnikëve në pesë vende të Ballkanit: Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Serbi dhe Mali i Zi”, e mbajtur më 8-9 gusht 2014 në Prishtinë, ka përfunduar me sukses.

Konferenca u organizua nga Instituti Albanologjik i Prishtinës dhe Qendra e Studimeve Albanologjike në Tiranë, si dhe u ndihmua prej ekspertëve eminentë nga Maqedonia, Mali i Zi dhe arbëreshë në Itali.

Në seancën plenare, më 8 gusht, u mbajt fjala e hapjes nga prof. dr. Zymer U. Neziri, përgjegjës i Këshillit Organizues, fjala përshëndetëse e prof. dr. Ardian Marashit, drejtor i Qendrës së Studimeve Albanologjike në Tiranë, si dhe u shfaq filmi dokumentar “Eposi i Kreshnikëve”, me autor Zymer U. Neziri dhe regjisor Orhan Kerkezi, që u prit me shumë interesim nga të pranishmit.

Në sallën e mbushur, përveç kumtuesve shqiptarë dhe të huaj, në mesin e të cilëve Minna Skafte Jensen (Danimarkë), Robert Elsie (Kanada), Karl Reichl (Gjermani), Kazohiko Jamamoto (Japoni) etj., qenë të pranishëm edhe shumë studiues, profesorë, studentë dhe këngëtarë të këngëve të kreshnikëve nga Shala e Bajgorës, Drenica, Llapusha, Llapi, Gallapi etj.

Pjesëmarrës të Konferencës ishin rreth 70 studiues shqiptarë dhe të jashtëm, nga Ballkani, Evropa, Amerika, Azia, si dhe nga qendrat studimore të hapësirës mbarëshqiptare.

Në Konferencën me kumtesa u prezantuan: mr. sci. Agata Rogoś (Poloni), prof. dr. Agron Xhagolli, mr. sci. Agon Rrezja, mr. sci. Albin Sadiku, akad. prof. dr. Albert Doja, ma. sci.

Angjelinë Hamzaj, dr. sci. Anila Mullahi, Anton Prenkoçaj, dr. sci. Arben Hoxha, ma. sci.

Arjana Seiti, Avdyl Sulaj, dr. sci. Bahri Brisku, prof. dr. Bardhosh Gaçe, dr. sci. Bashkim Lajçi, prof. dr. Begzad Baliu, dr. sci. Brikena Smajli, ma. sci. Edelajda Cenaj, Edibe Osma-

ni, prof. dr. Enver Mehmeti, dr. sci. Ermira Ymeraj, prof. dr. Etleva Lala, Fadil Javori, Fazli Hajrizi, dr. sci. Fejzulla Gjabri, mr. sci. Fitim Veliu, Flamur Maloku, Frashër Behra, prof. dr.

Gisli Sigurdsson (Islandë), Gjon Frroku, ma. sci. Gjon Marku, Gjon Neçaj, akad. prof. dr.

Gjovalin Shkurtaj, Hafezat Osmani, prof. dr.

Hamit Xhaferi, prof. dr. Ina Arapi, mr. sci. Ismail Doda, prof. dr. Izaim Murtezani, ma. sci.

Izet Duraku, ma. sci. Justin Elliott (Britani e Madhe), dr. sci. Kamber Kamberi, prof. dr.

Karl Reichl (Gjermani), prof. dr. Kazuhiko Jamamoto (Japoni), prof. dr. Lekë Sokoli, Linditë Morina, ma. Sci. Majlinda Saraçi, akad.

Prof. dr. Mark Tirta, prof. dr. Merita Gjokutaj-Shehu, Melihate Zeqiri, prof. dr. Miaser Dibra, akad. Prof. dr. Minna Skafte Jensen (Danimarkë), prof. dr. Musa Ahmeti, prof. dr. Myrvete Dreshaj-Baliu, Nebih Balaj, dr. sci. Nevrije Ismajli, prof. dr. Nicola Scaldaferri (Itali), prof. dr. Pirro Miso, Rexhep Maksutaj, prof. dr. Robert Elsie (Kanada), dr. sci.

Rovena Vata, mr. sci. Skënder Hoxha, prof. dr. Spiridhulla Poçi, prof. dr. Shaban Sinani, prof. dr. Shefqet Hoxha, Shpend Bisheva, Shukrane Begu, mr. sci. Vlorë Fetaj, prof. dr.

Zeqirja Neziri dhe prof. dr. Zymer U. Neziri.

Në qendër të vëmendjes së Konferencës ka qenë projekti shkencor hulumtues në terren, në periudhën 2012-2014 “Eposi i Kreshnikëve – monument i trashëgimisë kulturore shqiptare në Ballkan: Kosovë, Shqipëri, Mali i Zi, Maqedoni, Serbi (E5)”, i përkrahur nga Instituti Albanologjik i Prishtinës dhe i financuar nga MAShT e Qeverisë së Kosovës. Këngët dhe tregimet në prozë, të mbledhura në këto pesë vende të Ballkanit, kanë qenë objekt kryesor i shqyrtimit, por janë trajtuar edhe shumë probleme të tjera të etikës gojore të disa popujve, nga Ballkani deri në Islandë, Azinë Qendrore dhe në Japoni.

Kumtuesit e kësaj konference përmes kumtesave, rezultatet e veta i kanë prezantuar

sipas pesë seksioneve përkatëse: 1. Trajtesa problemore, teorike, krahasimore; 2. Kontribute; 3. Trajtesa etnokulturore; 4. Trajtesa muzikologjike, filologjike, historike dhe 5.

Trajtesa rajonale.

Seksioni i parë u hap me kumtesën që ishte edhe moto e konferencës se kërkimet për këngët e kreshnikëve nuk duhet të rreshtin.

Në vijim janë shqyrtuar Çështje të Eposit të Kreshnikëve: Kronotopia, aspekte epistemologjike rreth trajtimit të eposit tonë në folkloristikën shqiptare, figura e nënës, realja, heroikja dhe estetja, figuracioni poetik. Nga trajtesat krahasimtare, janë shtruar: Struktura etike e Kanunit – Lidhja midis poezisë homerike dhe këngëve epike shqiptare; disa qenie mitike kryesore greke – romake - ilire: paralele kulturore në Eposin e Kreshnikëve; mendimi mitik dhe morfologjia sociale: për një qasje antropologjike të eposit ballkanik; konteksti letrar i sagave islandeze dhe prejardhja e tyre tradicionale gojore; Ali Bajraktari dhe Alpamysh: një interpretim i motiveve të zakonshme në epikat gojore shqiptare dhe uzbeke. Ky seksion është mbyllur me kumtesën me interes pse është shpërfillur kështu vargu epik shqiptar?

Në seksionin e dytë janë shqyrtuar: takimi me lahutarin Mirash Ndou: një histori nga Shqipëria në shkurt të vitit 1974; Epi i Fushë-Kosovës në versionin Nosi-Hasluck dhe prania e elementeve epike legjendare; mendimi i Fatos Arapit për Ciklin e Kreshnikëve dhe rrezatimi i tij ballkanik, kontributi i Zymer U. Nezirit për Eposin e Kreshnikëve; epi i Lule Franguti, një ep më vete; shtrirja e këngës Igji Brahimi dhe tradhtia e motrës; një rapsod në oborrin e distëve Qyprillinjë; përshëndetjet, urimet dhe mallkimet në Eposin e Kreshnikëve.

Në seksionin e tretë janë shqyrtuar: Ora, Zana dhe gjarpri: një qasje etnomjekësore ndaj figurave mitologjike në këngët e kresh-

nikëve; rreth një simbioze të gjarprit dhe të dragoit në epos; dukuri të komunitarizimit me ligjin dokesor shqiptar në Eposin e Kreshnikëve; rolet sociale në eposin shqiptar; Eposi në ndërdijen kombëtare; preja në këngët e kreshnikëve; besa shqiptare në këngët e kreshnikëve; fenomeni i virgjëreshës në traditën shqiptare dhe në Eposin e Kreshnikëve, Armët e ftohta dhe armët e zjarrit në vëllimet Epika legjendare e Rugovës; elemente të hershme të veshjes në Eposin e Kreshnikëve në Tetovë dhe Gostivar me rrethinë.

Në seksionin e katërt janë shqyrtuar duke dokumentuar dhe analizuar performancën: çështje të traditës poetike gojore shqiptare dhe arbëreshe; shoqërimi muzikor i eposit legjendar shqiptar me lahutë në koleksionin Epika legjendare e Rugovës II, shprehje e një delikatese muzikore të rrallë tradicionale mesjetare; Lahuta e Malësisë në kontekstin e praktikave të instrumenteve kordofon monokorde me hark të kontinenteve të tjerë; dukuri morfologjike arkaike në Eposin e Kreshnikëve; Eposi i Kreshnikëve si përmendore madhështore e ligjërimit dhe e etnografisë së të folurit shqip; edhe njëherë mbi raportin paskajore-lidhore në Eposin e Kreshnikëve; trajtat foljore në Eposin e Kreshnikëve në krahinën e Llapushës; aspekte etno-historike në Eposin e Kreshnikëve; Eposi i shqiptarëve sipas relacioneve të relatorëve shqiptarë e të huaj dërguar Selisë së Shenjtë – Vatikanit në shekullin XV-XVII. Në seksionin e fundit, ku janë renditur mbi një e treta e kumtesave të konferencës, janë shtruar këto çështje: shtresime estetike në Eposin e Kreshnikëve të shqiptarëve në Mal të Zi; gjendja e sotme e Eposit të Kreshnikëve në Malësinë e Madhe (Hot, Grudë,

Triepsh dhe Kojë); gjendja e sotme e Eposit të Kreshnikëve në krahinën e Krajës (20122014); mbijetesa e Eposit të Kreshnikëve në toponomastikën e Malësisë së Gjakovës; gjendja e sotme e Eposit të Kreshnikëve në Malësinë e Gjakovës (Tropojë) dhe në Rrethin e Pukës; gjendja e sotme e Eposit të Kreshnikëve në Nikaj e Mertur; Cikli i Kreshnikëve në gjysmën e dytë të shekullit XX në krahinat e Kukësit; gjurmë të epikës legjendare në legjendat e Drinit të Zi; lahuta dhe këngët e Kreshnikëve në trevën e Mirditës; gjendja e sotme e Eposit të Kreshnikëve në krahinën e Dushkajës; gjendja e sotme e Eposit të Kreshnikëve në katundet e anës veriore të rrafshit të Dukagjinit (2012-2014); mbijetesa e Eposit të Kreshnikëve në disa fshatra të anës veriore të Rrafshit të Dukagjinit; Eposi i Kreshnikëve në krahinën e Llapushës: Ali Ramadan Krasniqi; gjendja e sotme e Eposit të Kreshnikëve në trevën e Shalës së Bajgores; gjendja e sotme e Eposit të Kreshnikëve në Vushtrri me rrethinë (2012-2014); gjendja e sotme e Ciklit të Kreshnikëve në krahinat Llap e Gallap; kërkime për Eposin e Kreshnikëve në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë; mbijetoja të Eposit heroik shqiptar midis shqiptarëve të Maqedonisë; mbijetoja të Eposit të Kreshnikëve në trevën e Dervenit të Shkupit; mbi Eposin e Kreshnikëve në trevën e Kërçovës.

Dita e dytë e konferencës u mbajt me 9 gusht në Shtupeqin e Madh të Rugovës, me ç’rast janë bërë takime me lahutarë nga Rugova dhe Malësia e Gjakovës, takim me lahutapunues; program i AFA Rugova; vizitë në kompleksin përkujtimor të Shtupeqit të Madh. Ky ishte rast i rrallë për shumë studiues për t’i takuar e për t’i dëgjuar lahutarët, për të shikuar hapin tipik epik të valleve tona dhe për të shkelur në ambientin tipik

epik të Alpeve Shqiptare.

Nga kumtuesit janë realizuar shumica e tezave të parashikuara për konferencën: Eposi shqiptar: zanafilla, autoktonia, funksioni etnik sipas simboleve mitike-përrallore; tema dhe motivet e konfliktit shqiptar-sllav; vlerat autentike të eposit: qeniet mitike, mitet, figuracioni, vargënimi, gjuha, muzika; poetika e kohës, poetika e hapësirës; shtresime të lashta etnokulturore: paralele të jetës së kodifikuar sipas Kanunit shqiptar me epokën homerike; shtresime krahasuese me eposet evropiane; krahasimet në aspektin tematik dhe motivor; sinonimia historike: Muji e Halili – sinonim i qëndresës kufitare; konteksti ballkanik: përkime dhe ndikime të ndërsjella me epikat gojore fqinje; këngëtarët dygjuhësorë (bilingualë); teoria formulaike e Perry – Lordit si një nga bazat për studimin e eposit; interpretimi i këngëve epike: rrugët e zhvillimit; lahuta: instrumenti përcjellës për interpretimin e eposit; gjendja e sotme në terren e Eposit të Kreshnikëve.

Konferenca shkencore u organizua me qëllim të paraqitjes së gjendjes së sotme të Eposit të Kreshnikëve, të shtrirjes së tij gjeografike në Ballkan, të vlerave të këtij monumenti të madh të poezisë gojore shqiptare, të pasqyrimit të veçorive të tij autoktone, si dhe të dokumentit të tij në UNESCO e përgatitur dhe e dorëzuar vjet në Qeverinë e Kosovës, që është realizuar nga Tirana e Prishtina (QSA e IAP), se ky Epos heroik legjendar është vlerë jashtëzakonisht e madhe e trashëgimisë shpirtërore të njerëzimit.

Kumtesat do të botohen nga bashkorganizuesit, IAP dhe QSA, në dy vëllime të veçanta krahas tri vëllimeve të konferencës së kaluar për Eposin e Kreshnikëve, IAP dhe QSA, më 2010, që janë gati për shtyp.

Rezultatet e kësaj konference e nderojnë veprimtarinë shkencore të Republikës së Shqipërisë dhe të Republikës së Kosovës, i zgjerojnë dhe i bëjnë më të forta lidhjet e tyre dhe botën dhe janë me interes edhe për krijimin e diplomacisë sonë kulturore, e, në anën tjetër kjo konferencë, duke qenë ndër më të mëdhatë e këtij lloji në botë, është kontribut i ri për albanologjinë, sidomos për epikologjinë tonë dhe për studimet epike botërore.

E tërë përmbajtja e tekstit mbi Konferencën e Dytë shkencore ndërkombëtare për Eposin e Kreshnikëve është vështrim i shprehur me shkrim i përgjegjësit të Këshillit Organizues të kësaj konference, prof. dr.

Zymer U. Neziri.

Shaban Hasangjekaj

Kulturë

16

Kulturë

17

Javore KOHA

Javore KOHA

Heshtja e gurit

Shënim rreth një manifestimi (2)

Ishte ky rasti që të kujtoj mikun tonë të përbashkët, Ali Podrimjen, i cili ka qenë mysafir i shpeshtë i këtij manifestimi. Mbrëmja ime ishte një homazh dhe përkushtim ndaj tij, i cili jetoi për poezinë, ishte i përkushtuari i saj

Mirash Martinoviq

Edhe shënimet edhe gojëdhënat pajtohen që shkrimtari i famshëm spanjoll Miguel de Servantes në rininë e vet ka qenë rob i kusarëve ulqinakë.

Për më tepër, edhe vepra e tij monumentale “Don Kishoti”, vihet në lidhje me syrgjynosjen e tij në Ulqin.

Disa hulumtues në Dulçinenë nga Tobozi, personazhit kryesor të romanit, kanë parë ulqinaken. Sepse, “Don Kishoti” u shkrua pas qëndrimit të Servantesit si rob në Kalanë e Ulqinit, i cili në shtetet romane, si atëherë ashtu edhe sot, quhet Dulcigno. A mos do të thotë kjo, vallë, që Dulçinea është emri i dytë për ulqinaken? Legjenda popullore përmend njëfarë Serveti, fati i të cilit, por edhe rrënja e emrit, përputhet me të Servantesit.

Shëtitja nëpër shumë tekste do na çojë deri te fakti se 24-vjeçari Servantes ishte zënë rob “në një ditë të vitit 1575 kurë tri leuta (anije të shpejta kusarësh) ulqinake nën komandën e kapitenit të tmerrshëm Arnaut Mami sulmuan një fregatë detare në detin Mesdhe. Në një përleshje të përg-

jakshme, kusarët mundën spanjollët luftëtarë dhe anijen me robër e sollën në portin e vet. Në mesin e robërve u gjend edhe njëri me një rekomandim të veçantë nga mbreti spanjoll. Kjo do të thoshte se kishin të bënin me një rob me vlerë, për të cilin, sipas vlerësimit të pronarit, duhej të merrnin shumë ar”.

Vendasit e quanin Servet, që për çudi ishte dhe baza e emrit të spanjollit të famshëm. Sjelljet e tij u përcollën me vëmendje të veçantë. Ky rob, siç vërenin banorët e Kalasë, rrinte i zgjuar në qelinë e vet deri vonë në mbrëmje, vazhdimisht duke menduar dhe duke shënuar diçka. Ditën gjithmonë këndonte, andaj dhe vajzat vazhdimisht dilnin në dritare për ta dëgjuar. Për njërën prej vajzave, sipas gojëdhënës, kjo nuk ishte e mjaftueshme, andaj dhe çdoherë kur robi Servet shkonte në shëtitje në shtigjet e lejuara, shkonte pas tij. Dhe kështu lindi dashuria në mes vendases dhe robit të panjohur. Pas disa vjetësh, një i huaj solli shumë para

dhe e liroi robin, i cili me vete mori edhe vajzën e bukur.

Sipas një gojëdhëne tjetër, pronari Miguelin e çoi në Algjer, gjegjësisht në Berberi, me të cilën ulqinakët kishin lidhje të mira. E kishte blerë atje njëri ndër prijësit më të tmerrshëm, Hasan Aga. Prej aty Servantesi arriti të çlirohet duke u falënderuar fretërve spanjollë të cilët blinin bashkëvendësit e robëruar nëpër Mesdhe.

Për Miguelin iu desh të jepnin 500 talirë ari dhe kështu ai, siç theksohet, pas pesë vjetëve robërie të rëndë, u kthye në tokën spanjolle. Pas kësaj do të pasonte “Don Kishoti” dhe rrëfimi për ulqinaken Dulçinea. Është fakt i pakundërshtueshëm që para se të çlirohej, në nëntor të vitit 1580 dhe të nisej për në Spanjë, Servantesi është mbrojtur nga akuzat se kishte bashkëpunuar me kusarët berberë. Mbase me ata edhe kishte ardhur në Ulqin apo prej tyre ose robërve të tjerëve kishte dëgjuar rrëfimet për “portin Dolcinjo”, nga ana tjetër e detit. Ky rrëfim apo legjendë, është

bërë njëri nga simbolet e këtij qyteti dymijë e pesëqind vjeçar.

HESHTJA E GURIT

Atë mbrëmje të tre gushtit, nikoqirët zemërgjerë më treguan gurin mbi të cilin do të hipte robi dhe do t’ia tregonin atyre që tregtonin me njerëz. Ishte kjo për mua një fakt i tmerrshëm. U përpoqa ta parafytyroj atë skenë, e cila në mua zgjoi hidhërimin dhe bëri të dëgjoj rrëfimin e gurit, të një dëshmitari të tregtisë me njerëz. Por guri heshti, ndërsa vizioni u turbullua. Nuk munda ta paramendoja këtë!

Por munda t’i them vetes: prandaj është e natyrshme që ky shesh është – sheshi nga i cili sot dëgjohen poetët. Shesh nga i cili jehon fjala e lirë.

Kjo simbolikë më fascinoi, andaj dhe pjesëmarrjen time në këtë shesh e përjetova si diçka tepër të veçantë.

RUAJTËSIT E SHESHIT – RUAJTËSIT E FJALËS

Protagonistët e këtij manifestimi, ruajtësit e këtij sheshi, zemra dhe shpir-

ti i tij janë treshi i mrekullueshëm: Ali Salaj, Ismet Kallaba dhe Qazim Muja. Ishte ky rasti që të tre t’i njoh më mirë dhe të bëhem mik me ta. Të njoh poeten e njohur shqiptare Luljeta Lleshanakun, të shoqërohem me Mustafa Cankën, të njoh më nga afër, poetin e afërt për mua Basri Çapriqin.

Dhe Sabina Osmanoviqin, të cilës ia dhurova shembullin e rrallë të romanit tim “Teuta” në gjuhën shqipe.

Njoha poeten e re Flutur Mustafën, e cila në mënyrë të shkëlqyeshme deklamoi vargjet e mia në gjuhën shqipe. Ishte ky rasti që të takoj mikun tim Met Gjonin (i cili me Zhelko Peroviqin, në kohën gjersa Peroviqi ishte ambasador ndërsa ai personi i dytë në ambasadën tonë në Tiranë) i cili punoi në vënien e bashkëpunimit të mirë në mes dy shteteve tona. Takova dhe dy shqiptarët tanë shumë të suksesshëm në Amerikë Caf Bogën dhe Sabri Gjonin. Ishte ky rasti që të kujtoj mikun tonë të përbashkët, Ali Podrimjen, i cili ka qenë mysafir i shpeshtë i këtij manifestimi. Mbrëm-

ja ime ishte një homazh dhe përkushtim ndaj tij, i cili jetoi për poezinë, ishte i përkushtuari i saj. Me besimin në fjalën, me besimin e pakufishëm, jetoi jetën e vet. Ishte ky rasti që të lexoj vjershat nga tufa e poezive “Ruajtës i kopeve të yjeve”, të shkruara pas lajmit për vdekjen e tij. Me këtë rast nga kjo kurorë po shkoqis poezinë

ISHE NOTUES I MIRË

Ishe notues i mirë Kërcyesi më i mirë nga Ura e Gjakovës Tani je i palëvizshëm Para dy vjetëve më pate thënë: Përsëri do të kërcej Nuk kuptova Vallë do kërceje Në lum Apo në amshim Liria kishte zënë të këndojë, në sheshin e gurtë të Ulqinit, ku dikur shiteshin robërit. Vargjet e Milkoviqit u bënë të vërteta në, dikur sheshin e robërve, ku tani, për fat të të gjithëve, po këndojnë poetët. Përkthei: Qazim Muja

Mozaik

18

Javore KOHA

Në Krajë u shënua Dita Ndërkombëtare e grave në fshat

Ngu ky tubim solemn, OJQ “Kranjanija” doli me një kumtesë për opinion nëpërmjet së cilës i bën thirrje autoriteteve të Bashkësisë vendore në Ostros, Komunës së Tivarit dhe Qeverisë së Malit të Zi që të angazhohen më shumë për zhvillimin e përgjithshëm ekonomik të Krajës me qëllim të prandalimit të migrimit të mëtutjeshëm të të rinjve nga kjo trevë atit për Administratë të Përgjithshme dhe Veprimtari Shoqërore të komunës së Tivarit - Zyra për barazi gjinore, OSBE-së, Qendrës për Afarizëm Tivar, me mbështetjen financiare të Ambasadës së SHBA-së, Drejtoratit për Zhvillimin e Ndërmarrjeve të Mesme dhe të Vogla dhe Entit për Punësim të Malit të Zi. “Projekti ‘Gra të sforcuara, shoqëri e begatë’ na ka mësuar shumë gjëra. Më e rëndësishmja është se në këtë drejtim formuam OJQ-në “Kranjanija” me qëllim të përmirësimit të gjendjes ekonomike të gruas, ruajtjen e vlerave autoktone dhe vazhdimësinë e traditës së begatë të trevës. Ne merremi me punë dore dhe deri tani kemi marrë pjesë si shoqatë në disa panaire, siç janë: në Tivar, Podgoricë, Plavnicë etj. Gratë e këtij vendi kanë qenë gjithmonë duar arta dhe punimet e tyre kanë lënë përshtypje te shumë vizitorë në panairet e shumta”, shprehet Ramushaj.

Momentalisht në shoqatë janë 15 gra e vajza nga Kraja. Meritën më të madhe për themelimin e saj e ka Nadire Milla, e cila ka bërë aktivitetin më të madh në

19

Të enjten u mbajt manifestimi “Dita e shegës”

Javore KOHA

Prezantim i produkteve vendore

Gratë duararta të Krajës

Ostros - Të mërkurën e kaluar, më 15 tetor, në Ostros u mbajt një solemnitet me rastin e Ditës Ndërkombëtare të grave të fshatit dhe të formimit të OJQ “Kranjanija” në Krajë. Në të morën pjesë dhe folën ministri për të Drejtat e Njeriut dhe Pakicave, Suad Numanoviq, përfaqësuesja e OSBE-së Lia Magnaguango, përgjegjëse e sektorit për demokratizim, përfaqësuesi i Ambasadës së SHBA-së Bernard Çobaj, kryetari i Kuvendit të Komunës së Tivarit Osman Subashiq, përfaqësuesja e Qendrës për Afarizëm në Tivar Ivana Tomasheviq etj.

Në emër të OJQ “Kranjanija” foli dhe përshëndeti kryetarja e saj Senada Ramushaj.

Ajo tha se në kuadër të projektit “Gra të sforcuara, shoqëri e begatë” deri sot kanë ndjekur dy kurse për kompjuterë, kursin e gjuhës angleze, kursin për punimin e sendeve në teknikën e pikturimit dekupazh, kursin e punimeve nga leshi i shprishur i ashtuquajtur teknika e fillit, kursin e rrobaqepsisë dhe punimin e bizhuterive unikat me fimomasen.

Sipas saj, për të gjitha këto aktivitete kanë pasur mbështetjen e Sekreteri-

Mozaik

grumbullimin e këtyre grave duararta në shoqatë. Nga modestia, ajo nuk thotë asnjë fjalë, por puna e saj në këtë drejtim flet vetë.

Kohë më parë, gratë e Shoqatës organizuan shëtitje njëditore në Prizren.

Me këtë rast, ministri Numanoviq u shpërndau çertifikata grave anëtare të Shoqatës për pjesëmarrje në punëtoritë e organizuara nga Qendra për Afarizëm në Tivar,.

Në fund të solemnitetit, pjesëmarrësit patën rastin që të vizitojnë panairin e vogël me punime dore të grave të Krajës si dhe të shijojnë ushqimet tradicionale kranjane, të përgatitura nga gratë, anëtare të Shoqatës.

Ngu ky tubim solemn, OJQ “Kranjanija” doli me një kumtesë për opinion nëpërmjet së cilës i bën thirrje autoriteteve të Bashkësisë vendore në Ostros, Komunës së Tivarit dhe Qeverisë së Malit të Zi që të angazhohen më shumë për zhvillimin e përgjithshëm ekonomik të Krajës me qëllim të prandalimit të migrimit të mëtutjeshëm të të rinjve nga Ali Gjeçbritaj kjo trevë.

Në kuadër të “Dolcinium International Festival”, të enjten për të tretin vit me radhë në restorantin “Kristal” në Katërkollë është mbajtur manifestimi “Dita e shegës”.

Manifestimi është organizuar nga Biznes Klub Anamalit në bashkëpunim me Organizatën Turistike të Ulqinit, me mbështetjen e Ministrisë për Zhvillim të Qëndrueshëm dhe Turizëm.

Produktet e tyre bujqësore i kanë ekspozuar mbi 30 prodhues vendas dhe nga jashtë.

Në fjalën e tij përshëndetëse, kryetari i BKA-së, Kabil Kurti, ka thënë se ky manifestim që tashmë është bërë tradicional, dëshmon se kjo shoqatë është serioze në punën e vet për të rivitalizuar

potencialet që Ana e Malit i ka, sidomos në fushën e prodhimit të pemëve dhe perimeve vendore të cilat kanë cilësi të dorës së parë.

“Për të stimuluar jo vetëm prodhimet bujqësore, por edhe ato blegtorale dhe turistike e kulturore, nevojitet mbështetje e institucioneve vendore edhe qendrore, fillimisht me ndërtimin dhe rindërtimin e infrastrukturës rrugore”, ka theksuar ai.

Po ashtu kanë përshëndetur nënkryetarja e Komunës së Ulqinit, Zenepa Lika, përfaqësuesi i Ministrisë për Zhvillim të Qëndrueshëm dhe Turizëm, Suad Gjelloviq, ndihmësministrja e Bujqësisë Danijella Stolica dhe drejtoresha e Organizates Turistike të Ulqinit, Zana Sarvan.

Me këtë rast, BKA ka prezantuar katalogun e prodhuesve ekologjikë nga Ana e Malit, me qëllim të njohjes me prodhimet dhe me prodhuesit e kësajë zone, kurse pjesëmarrësit kanë pasur mundësi të shijojnë lëngun e shegës dhe ushqimet tradicionale të zonës së Anës së Malit.

Për prodhuesit që kanë ekspozuar produktet e tyre dhe donatorët kryesorë, BKA-ja dhe OTU-ja kanë ndarë fletëfalënderime.

Në pjesën e programit argëtues kanë marrë pjesë Ansambli Kombëtar i Këngëve dhe Valleve “Shota” nga Kosova, SHA “Tradita” nga Ana e Malit, këngëtarë vendas dhe humoristë nga (Kohapress) Shqipëria.

Panairi i artistëve dhe artizanëve “Ulqini 2014”

Prezantim i vlerave Ulqin – Shoqata “Globus Art” nga Ulqini ka hapur të hënën në mjediset e Qendrës së Kulturës në Ulqin Panairin e artistëve dhe Artizanëve “Ulqini 2014”.

Në panair kanë marrë pjesë artistë dhe artizanë nga komuna e Ulqinit, Tivarit, Shkodra dhe qytete tjera nga regjioni.

Ata janë prezantuar me punime të llojllojshme artizanale dhe etnografike, si veshje kombtare, qilima, sixhade etj., të punuara nga materiale të ndryshme.

Panairi është organizuar në kuadër të projektit “Bojanatour”, i cili realizohet nga

Në panair morën pjesë artistë dhe artizanë nga komuna e Ulqinit, Tivarit, Shkodra dhe qytete tjera nga regjioni ECNC Land and Sea Group në bashkëpunim me shoqatat lokale Ulqin Biznes Asociacioni dhe Hapi i Gjelbër, me mbështetjen e Critical Ecosystem Partnership Fund.

(Kohapress)

20

Panoramë

Panoramë

Javore KOHA

Është një prej shqiptareve më të bukura, imazhi i së cilës përfaqësohet sot suksesshëm në botën ndërkombëtare të modës.

Heidi Lushtaku, 23-vjeçarja nga Kosova, ka shkëlqyer në botën e bukurisë.

Ajo e ka nisur karrierën e modelingut prej moshës 13-vjeçare, por suksesi i saj shpërtheu menjëherë pas pjesëmarrjes në “Miss Zvicra 2013”.

Heidi, një prej pesë vajzave me origjinë shqiptare që konkurruan në këtë kompeticion bukurie, ishte pretendentja kryesore për kurorën e më të bukurës së Zvicrës. Megjithatë, juria i dha vendin e gjashtë.

Bukuroshja ka nisur tashmë suksesshëm karrierën e saj si modele dhe kulmin e ka arritur në kontinentin aziatik, ku prej afro dy muajsh ia doli të sfidojë tajlandezet me bukurinë e saj ekzotike.

Pas realizimit të hiteve të mëdha për artistë tjerë, Bebe Rexha ka vendosur të pushtojë top-listat botërore me singlin e saj debutues “I Can’t Stop Drinking About You”.

Kënga e zhanrit elektro-pop është pritur ngrohtësisht në mbarë botën dhe vazhdimisht është duke u ngjitur në majat e iTunes.

Gjithashtu, kënga po bëhet dita-ditës hit edhe nëpër diskoteka duke iu falënderuar një ‘remiksi’ të punuar nga “The Chainsmokers”.

Dyshja nga New Yorku, artistja Bebe Rexha me prejardhje shqiptare dhe “The Chainsmokers”, ia kanë qëlluar ritmit për një tingull të përkryer për klube.

Ashtu sikurse versioni origjinal i këngës, hiti i remiksuar i Bebes pritet që shumë shpejt t’i pushtojë top-listat botërore.

“Agnus Dei” fiton çmim edhe në Bagdad

Heidi, shqiptarja që po pushton botën e modës Bebe Rexha pushton diskotekat me remiksin e hitit të saj

Ingrit Gjoni ka lansuar projektin e saj më të ri muzikor, ku shfaqet si një “Mbretëreshë” shumë seksi.

Kënga me këtë titull, e cila është bashkëpunim i Ingritit me Gjeto Lucën, është shoqëruar edhe me videoklipin që këtë javë është lansuar në YouTube.

Videoklipi sjell dy këngëtarët e duetit në disa skena të realizuara në “shkretëtirë” dhe me Ingritin që tregon vijat e trupit me disa kostume transparente.

Klipi i realizuar nga Max Production është cilësuar si një superklip. Ideja e videoklipit është pëlqyer shumë nga fansat sepse deri më tani është unik, diçka e paparë për tregun shqiptar më parë.

Muzika dhe orkestrimi i këngës janë bërë nga Gramoz Kozeli & De Vox, ndërsa teksti është shkruar nga Endrit Mumajesi & Gjeto Luca.

Dyshja më herët ka realizuar edhe një duet tjetër të suksesshëm, të titulluar “Hajde Sonte”.

21

Javore KOHA

Filmi “Agnus Dei” ka fituar edhe një çmim ndërkombëtar. Filmi i regjisorit Agim Sopi, është shpërblyer të dielën mbrëma, në festivalin e njohur Baghdad International Film Festival, me çmimin e dytë në kategorinë e filmit artistik të metrazhit të plotë. Çmimin e parë në këtë kategori e ka fituar filmi Iranian “The fourth child” i regjisorit Vahid Mousaian, kurse çmimin e jurisë, filmi “The Final Confession” i regjisores Victoria Trofimenko nga Ukraina.

Ditë më parë, filmi kosovar “Agnus Dei” me skenar dhe regji të Agim Sopit, bashkëprodhim i AS Film Production dhe Qendrës Kinematografike të Kosovës, ka fituar Platinum Award – Best Feature Film në International Film Competition Festival në Kuala Lumpur.

Deri më tash “Agnus Dei” ka radhitur pas vetes 22 çmime ndërkombëtare, nga të cilat 15 çmime të para.

Ingriti vjen si “Mbretëreshë” në klipin e ri

Te k n o l o g j i

22

Fotografia e javës

Javore KOHA

„Nëse një fotograf profesionist fotografon të njëjtin objekt që fotografon edhe një person i zakonshëm, ku qëndron ndryshimi„.

Vedad dresheviq: Cemi

Një segment i veçantë i pajisjeve të transformueshme është se janë “hibride”, do të thotë kombinim i tabletëve dhe laptopëve. Ato ofrojnë shumë funksione, prandaj çmimi i tyre është pak më i lartë.

HP Spectre 13 X2 Korniza prej alumini, procesori i fuqishëm Intel I5 dhe ekrani Full HD prej 13 inç e bëjnë këtë pajisje një nga pajisjet më të mira hibride. Pesha totale e tastierës është rreth dy kilogramë, ndërsa bacteria mund të qëndrojë mbi shtatë orë. Çmimi: 900 €.

Edhe tabletë edhe laptopë Dell Inspiron 11 3000 Dizajni i pajisjeve hibride ndryshon nga një kompani në tjetrën, ndërsa kompania Dell ka vendosur që pajisjen e saj ta projektojë me ekran i cili mund të rrotullohet 360 gradë rreth tastierës.

Në këtë mënyrë mund të ndryshoni formën e tij. Ky model vjen me Windows 8.1 origjinal. Çmimi: 450 €.

Lenovo Mix 2 Edhe pse në portofolion e vet ka një numër të konsiderueshëm të pajisjeve hibride, këtë e kemi zgjedhur kryesisht

Samsung sjell edhe versionin Galaxy S5 + Një version i ri i telefonit të fundit të Samsung është paraqitur në uebfaqen e kompanisë jugkoreane, përkatësisht modeli Samsung Galaxy S5 Plus, i cili përfshin karakteristika të ngjashme me Galaxy S5 4G+ që është lansuar në Singapor para një kohe.

Samsung Galaxy S5 Plus do të vijë me procesor edhe më të shpejtë se modeli ekzistues, quad core 2.5GHz Qualcomm Snapdragon, për dallim nga S5 që vjen me procesorin Snapdragon 801.

Modeli i ri i telefonit, Samsung Galaxy S5 Plus, gjithashtu pritet të vijë me ekranin prej 5.1 inç në Super AMOLED me rezolucion prej 1920 x 1080 pikselëve, bashkë edhe me 2GB RAM dhe grafikat Adreno 420 GPU. Karakteristikat tjera të Galaxy S5 Plus përfshijnë edhe 16 GB memorie të brendshme, plus portin për microSD, dhe baterinë me 2800 mAh. Kamerat e Samsung Galaxy S5 Plus janë të njëjta me ato të modelit ekzistues, përkatësisht në anën e pasme do të jetë kamera me 2MP, ndërsa ajo e përparmja do të sjellë 16MP. Ndër të tjera, S5 Plus do ta përfshijë edhe lidhjen për rrjetin LTE më të shpejtë, me shpejtësi të shkarkimit të të dhënave që shkon deri në 225Mbps.

Modeli i ri i telefonit të Samsung do ta ketë edhe sensorin për hapjen e telefonit me gisht, Android 4.4 KitKat, ndërsa pritet që telefoni të paraqitet në Evropë së shpejti.

për shkak të çmimit të përballueshëm.

Ky model përmban procesor të Intel-it “Atom Bay Trail” dhe ekran 8 inç me rezolucion prej 1280x800 pikselësh. Çmimi: 330 €.

Asus Transformer Book T 100 Kompania tajvaneze ishte ndër kompanitë e para për prodhimin e pajisjeve të tilla, duke e quajtur serinë e tyre “Transformer”. Modeli T 100 ka një ekran prej 10.1 inç, një bateri që mund të qëndrojë deri në 12.5 orë, ndërsa pesha e tij është 600 gramë. Çmimi: 350 €

23

Javore KOHA

„Qesh pak, shiko këtu”

Mozaik

24

Mozaik

25

Javore KOHA

Javore KOHA

Portret: Sadik Haxhicani

Mjeshtri që “flet” me gurë Ismet Karamanaga

Një trashëgimi, brez pas brezi, një mjeshtër virtuoz, dhe guri i cili nën tingujt e daltës dhe çekiçit fiton formën dhe frymën e këtyre mjeshtrave të palodhur. Më duket se ata flasin me gurë...

Sadiku është një njeri modest, i “butë”, siç thotë populli ynë. Flet shumë pak, posaçërisht duke latuar gurin. Edhe djemtë e tij, Tahiri dhe Xhemali, e kanë marrë “xenatin” nga Sadiku. Ky “trio”, për çdo ditë, përveç xhumasë, punon, më mirë të them, tash në fillim përgatit, modelon dhe i jep frymë dhe formë gurit, të cilin më vonë do ta vendosin në mur.

Unë që prej gjashtë vjetësh me radhë e përcjell punën dhe mjeshtërinë e tyre, kurdoherë që kaloj pranë shtëpisë sonë të dikurshme, mbetem i fascinuar. Kjo shtëpi, duke iu falënderuar duarve të arta të Sadikut dhe djemve të tij, dhe natyrisht, vullnetit dhe mjeteve financiare të nipit tim Maliq Karamanaga, ngritet sot prapë si një “feniks” në Kalanë tonë shekullore.

Tërmeti katastrofal i vitit 1979 e ka rrëzuar shtëpinë fare, por gjurmët dhe ”gjenin” e familjes sonë nuk ka mundur ta zhdukë. Prandaj, edhe një falënderim i madh këtyre tre virtuozve me gurë, të cilët kanë dhënë dhe ende ditë për ditë japin kontribut, për rindërtimin e shtëpisë sonë të lindjes. Këta zotërinj të palodhur, me mjeshtërinë e vet, kanë lënë gjurmë të pashlyera në Kalanë tonë.

Shtëpia të cilën e kanë ndërtuar këta mjeshtra, do të mbetet si një përmen-

“Kalanë e dua shumë.

Më duket se me secilin gur të cilin e ‘latoj’ dhe e vendosi në mur vazhdoi atë punën e shumë mjeshtrave të cilët e kanë ndërtuar Kalanë. Bedenet mbi të cilët rrimë ne tash, i kanë punuar mjeshtra më të mirë se ne dhe në kushte shumë më të vështira. Shpesh më shkon mendja dhe më duket sikur i dëgjoj zërat e tingujt”, thotë ai

„Unë e dua gurin dhe pavarësisht se sa vështirë duket puna me gur dhe përpunimi i tij, unë e punoj me qejf dhe me vullnet“, shprehet ai dore e një vepre e cila i përmbushë dhe i plotëson të gjitha normat që sundojnë në mjedise, siç është Kalaja jonë.

Them se puna e tyre është një mjeshtri e rrallë, e jashtëzakonshme, një artizanat i cili duhet të stimulohet dhe kultivohet. Këtë e them me qëllim, sepse Sadiku, pavarësisht se punon mbi 40 vjet, nuk ka pension dhe asnjëfarë stimulimi nga shoqëria.

Sa dhe si e vlerëson “shoqëria” jonë punën e të gjithë atyre që i kultivojnë zanatet e vjetra, është e tepërt të komentohet, duke qenë dëshmitar se sa pak kanë mbetur te ne. Mjafton të kalojmë përgjatë “pazarit” tonë, për të cilin dikur kanë ardhur mijëra mysafirë nga vendi dhe bota, dhe të shohim se

secilën pëllëmbë e ka mbuluar hamburgeri dhe kiçi.

Në qytetin tonë, në pazarin tonë deri në vitet ‘90, përveç veshjes origjinale kombëtare dhe artizanateve të ndryshme, është gërshetuar Orienti dhe Perëndimi në një hapësirë kaq të vogël, në mes të Evropës. Një turizëm i lartë, me mysafirë nga vendi dhe bota, ka sjellë edhe një standart jetësor më të mirë. Prandaj, ne flasim me nostalgji për ato kohëra të arta të turizmit tonë.

Mendoj se shoqëria duhet të stimulojë zanatet e vjetra, dhe në këtë mënyrë të mundohemi sadopak t’ia kthejmë Ulqinit tonë shkëlqimin të cilin e ka pasur deri në vitet ‘90 të shekullit të kaluar.

Një stimulim i zanateve të vjetra do të

kontribuonte që edhe njerëzit të kenë siguri dhe në asnjë mënyrë, mos të lihen pas dore.

Sadiku me krenari thotë se ai dhe djemtë e tij e kanë në gjak gurin. „Unë e kam trashëguar nga babai im, kurse djemtë nga unë“, thotë ai dhe e pranon se tashmë djemtë janë mjeshtra më të mirë se ai, sepse ata janë adaptuar kohës së re në ndërtimtari.

Sipas tij, guri është dhe do të mbesë el-

Shoqëria duhet të stimulojë zanatet e vjetra dhe në këtë mënyrë të mundohemi sadopak t’ia kthejmë Ulqinit tonë shkëlqimin të cilin e ka pasur deri në vitet ‘90 të shekullit të kaluar

ementi kryesor te ne. „Unë e dua gurin dhe pavarësisht se sa vështirë duket puna me gur dhe përpunimi i tij, unë e punoj me qejf dhe me vullnet“, shprehet ai.

Sadiku kujton se ka filluar të punojë si murator i ri me vëllain e tij.

“Më kujtohet fillimi i punës sime. Me vëllain tim kemi punuar për një ‘firmë’ nga Cetina. Emrin e saj e kam harruar, një firmë ushtarake në Llovqen, kur është ndërtuar objekti i telekomunikimit të parë në Mal të Zi, në Shtirovnik.

(Shtirovniku është maja më e lartë e Llovqenit me 1749 metra, kurse maja e dytë është “Jezerski vrh” ku gjendet mauzoleu i Njegoshit”) Tri vjet kemi punuar në kushte të vështira, në verë dhe në dimër. Është dashur me punuar, me ‘majt’ familjen”, kujton ai.

Sadiku thotë se edhe pse ka kaluar shumë kohë, Shtirovnikun nganjëherë e sheh edhe në ëndërr.

Më vonë, ai ka punuar edhe në vende të tjera nëpër Mal të Zi, por më së shumti në Ulqin dhe rrethinat e tij.

“Kalanë e dua shumë. Më duket se me secilin gur të cilin e ‘latoj’ dhe e vendosi në mur vazhdoi atë punën e shumë mjeshtrave të cilët e kanë ndërtuar Kalanë. Bedenet mbi të cilët rrimë ne tash, i kanë punuar mjeshtra më të mirë se ne dhe në kushte shumë më të vështira. Shpesh më shkon mendja dhe më duket sikur i dëgjoj zërat e tingujt”, shprehet ai.

Sadiku tashmë punon më rrallë, por ky virtuoz i cili, po e përsëris “flet me gurë”, thotë se pa punë nuk mund të rrijë.

“Punoj në shtëpi. Të gjithë muret në kopshtin tim i kam bërë me gurë”, thotë ai, kurse unë do të thoja se i ka qëndisur me duart e tij të arta.

Në fund, nuk më mbetet gjë tjetër vetëm t’i dëshiroj këtij mjeshtri të palodhur shëndet dhe jetë të gjatë, kurse djemve Tahirit dhe Xhemalit ta vazhdojnë mjeshtërinë e babait të tyre.

Mozaik

26

Mozaik

27

Javore KOHA

Javore KOHA

Në Tuz-Malësi

Situata ekonomike në gjendje të pavolitshme Situata e vështirë ekonomike nuk është krijuar kohëve të fundit por vite me radhë Malësia është lënë pasdore duke mos qenë komunë me status të plotë si të gjitha komunat tjera në Mal të Zi. Por si duket marrja e statusin Komunë e Plotë po zvarriten vite me radhë dhe tashmë edhe qytetarët kanë humbur durimin me premtime të parealizuara nga ana e qeverisjes qendrore përfaqësuesit e të cilës premtojnë vetëm në prag të fushatës zgjedhore por fatkeqësisht pas përfunundimit gjithçka mbetet vetëm premtim e asgjë më tepër Kriza ekonomike dhe papunësia janë faktorë tashmë të njohur dhe fatkeqësisht të përhapur globalisht.

Këto fenomene janë prezente edhe tek ne në Mal të Zi-Malësi. Në Tuz, ku është e vendosur popullata shqiptare me numrin më të madh pas Ulqinit, papunësia është evidente dhe këtë e dëshmojnë më së miri të rinjët e shumtë nga të cilët një numër i konsiderueshëm kanë përfunduar një fakultet e të cilët pjesën më të madhe të kohës e shpenzojnë nëpër kafene, kazino e bastore sportive, duke qenë se nuk gjejnë një vend pune.

Po të kalosh nëpër qendër të qytezës së Tuzit, pothuajse çdo ditë të javës, mbizotëron një tollovi e e madhe në trafikun rrugorë e cila vjen si pasojë e shumë të rinjëve të cilët duke qenë të papunë, e kalojnë kohën duke marr ndonjë xhiro me auotomjetin e tyre.

Për fat të keq kjo situatë nuk është krijuar kohëve të fundit por vite me radhe Malësia është lënë pasdore duke mos qenë komunë me status të plotë si të gjitha komunat tjera në Mal të Zi, ku do ekzistonin institucionet përkatëse ku të rinjët me arsim të lartë dhe me master do mund të punësoheshin në funksione të ndyshme. Por si duket marrja e statusin Komunë e

Plotë po zvarriten vite me radhë dhe tashmë edhe qytetarët kanë humbur durimin me premtime të parealizuara nga ana e qeverisjes qendrore përfaqësuesit e të cilës premtojnë shumë vetëm në prag të fushatës zgjedhore por fatkeqësisht pas përfunundimit gjithçka mbetet vetëm premtim e asgjë më tepër. Edhe në qeverisjen lokale në çdo madat që ndërrohet kryetari i Komunës këta të fundit si prioritet kryesorë gjatë mandatit të tyre, potencojnë punësimin e të rinjëve dhe përmirësimin e kushteve të jetesës në zonën e Malësisë por një gjë e tillë është e padukshme në këtë zonë e pothuajse inegzistente, përveç në sektorinë e bujqësisë e të blegtorisë, zanate këtë të ushtruara prej shekujsh në Malësi e të cilat mbështeten shumë pak ose fare pak nga qeveria dhe Ministria e Bujqësisë.

Këshilltari për zhvillimin ekonomik në Komunën Urbane të Tuzit z. Emin Axhoviq duke u prenoncuar për Koha Javore e përshkroi situatën ekonomike në Malësi si të pavolishme dhe jo shpresëdhënëse. “Situata ekonomike sikurse edhe në shtetin ku jetojmë, nuk është në nivelin e dëshiruar por përkundrazi është e vështirë dhe këtë e dëshmon më së miri prezenca e të

rinjëve të cilët stërmbushin kafenetë e Tuzit si pasoj e papunësisë, pasi shumë nga ata që kanë përfunduar shkollën e lartë, ende janë në kërkim të një pune. Në Malësi nuk shoh ndonjë progres në këtë drejtim dhe nuk jam shumë optimist, por sidoqoftë të rinjët duhet të inkurajohen që mos t’a humbasin shpresën por të vazhdojnë studimet, dhe më mirë është të studiojnë se sa të qëndrojnë duarkyq nëpër kafene”, thekoi Axhoviq.

Ai shtoi se si faktorë shtesë për papunësinë në trevën e Malësisë, është edhe mosmarrja e ndyshimit të statusit të komunës nga komunë urbane në të plotë si të gjitha të tjerat në Mal të Zi. “Definimi i statusit të kësaj komune si të gjitha të tjerat në Mal të Zi do të ishte e mirëpritur dhe do të jepte impuls në drejtimin e punësimit të të rinjëve pasi atëherë do ekzistonin institucionet e sistemit në këtë vend. Por kjo nuk do të mjaftonte, pasi në këtë trevë duhet krijuar një strukturë e re në këtë drejtim. Por ne nuk kemi kapacitet ligjor që të krijojmë një strukturë të tillë dhe këtë e dëshmon edhe plani i ri hapsinorë i Tuzit kundër të cilit kanë qenë 20 këshilltarë, një apstenim dhe anjë pro, dhe ky fakt tregon mjaft për situatën tonë, pra

fjala që ne themi nuk ka patur rëndësi tek organet e kryeqytetit dhe të shtetit”, u shpreh Axhoviq. Ai më tutje tha se për përmirësimin e situatës ekonomike në këtë trevë duhet krijuar në strukturë e re e cila do kishte priori hapjen e vende të punës. “Rëndësi ka këtu plani hapësinorë dhe ai urbanistik ku do të hartoheshin projektet për krijimin e zonave të biznesit në Malësi dhe komuna si prioritet kryesorë do të

kishte sjelljen e investitorëve si vendas ashtu dhe nga disapora të nvestonin në vendlinje të tyre. Pra, hartimi i planit është kusht themelor i cili ka të bëjë me zhvillim të kësaj treve pasi me shtimin e dy-tre apo më shumë ndërrmarrjeve më të fuqshmshme në këtë trevë, shumë gjëra do të ndyshonin duke qenë i bindur se do të bëhej punësimi i dyqind-treqind personave dhe kjo do ishte progres për

Malësinë në aspektin ekonomik”, u shpreh ai. Ndërkaq edhe krahas kësaj situate Axhoviq shprehu opzimizmin e tij së Malësia në një të ardhme do të bëhet trevë me perspektivë pasi sipas tij mundësitë ekzistojnë në këtë zonë në shumë fusha sidomos sa u takon resurseve natyrore që posedojnë viset rurale dhe fushore që gravitojnë brenda KU të Tuzit. t.u.

Mozaik

28

Mozaik

29

Javore KOHA

Javore KOHA

Nikollë Ivanaj(2)

Ndikimi i presidentit amerikan Wilson Gjekë Gjonaj

I shqetësuar për fatin e ardhshëm të Shqipërisë Ivanaj nga Parisi , më 2 prill 1920 i drejtohet presidentit amerikan Thomas Woordov Wilson ( 1913-1921) me shkresë, siç vijon : ,, Në kohën kur Konferenca e Paqes përfundon punimet e saj, unë apeloj në presidentin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në të mirë të popullit shqiptar, përfaqësues i të cilit jam, duke e lutur , që të largojë ( shmang) nga shteti ynë të gjitha qëllimet( projektet) , që shkojnë në dëm të integritetit të tij politk dhe shtetëror. Marrëveshjet e fshehta kundërshtojnë pavarësine tonë popullore të cilën Shqipëria e ka arritur ndërkombëtarisht në vitin 1913.

Madje edhe vet memorandumi nga data 9 dhjetor e asgjëson pavarësinë e shqiptarëve, sepse e shkëputë territorin shqiptar duke ia dhene Italisë dhe Greqisë. As shqiptarët nuk mund t’ia lëshojnë shtetin e vet kërkesave imperialiste të Italisë dhe Greqisë dhe as nuk mund të pranojnë që në Ballkan të instalohet një fuqi e huaj.

Ne e lusim presidentin, të veprojë ndaj Italisë, në mënyrë që ajo, duke ndjekur shembullin e Jugosllavisë, të pranojë parimin e pavarësisë së plotë të Shqipërisë, në formën politke dhe territoriale , ku edhe qëndron kushti i zhvilimit tonë të qetë dhe i qetësisë ne jug të Europës” .

Me këto argumente Nikollë Ivanaj kërkoi të influenconte sadopak në mendimin e presidentit amerikan Wilson, i cili në atë kohë konsiderohej si prijsi më i popullarizuar i botës.

Nikollë Ivanaj ishte ndër më aktivët e brezit të vet, ndër më të vendosurit, më luftaraku dhe një nga vizionarët më të dalluar në mbrojtje të sovranitetit dhe ardhmërisë së Shqipërisë

Çfarë deklaruan Nikollë Ivanaj dhe Panteli Vangjeli?

Përfaqësuesi i Seksionit malazez D.S. Gjukiq , më 8 prill 1920 përmes një shkrese zyrtare njofton kryetarin e Delegacionit të Serbëve, Kroatëve, Sllovenëve, kryetarin e Delegacionit si edhe zotëri dr. Milenko Vesniq në Paris me deklarimet e krerëve shqiptarë Panteli Evangjelit dhe Nikollë Ivanajt në zyrën e Seksionit malazez.

“Delegacionit të këtushëm shqiptar u kanë ardhur zëra për incidentin me delegatin tonë në Shkodër. Sipas versionit, i cili ka mbërrijtë deri tek ato qarqe shqiptare, pushteti vendor shqiptar në Shkodër e ka lutur zotëri Nershiq,përfaqësues i Qeverisë Mbretërore të lëshojë qytetin, duke theksuar si “ arsye” se “ Mbretëria Serbe Kroate , Sllovene të jetë në Shkodër e përfaqësuar me një përfaqësues të rregullt diplomatik”. Me këtë rast sot kanë ardhur në mesditë në zyrën e Seksionit malazez krerët shqiptar Panteli Evangjeli dhe Nikollë Ivanaj dhe deklaruan në emër të delegacionit shqiptar: 1.Se u vjen shumë keq për këtë rast i cili ka ndodhur në Shkodër.

2. Se plotësisht nuk solidarizohen me këtë akt ( veprim).

3.Se i kanë dërguar Ahmej Beut, Minsitrit të Punëve të Brendshme protestën më të ashpër dhe kanë kërkuar nga ai t’i japë satifaksionin e plotë Qeverisë Mbretërore .

4.Se ata dhe i gjithë populli shqiptar

i mbesin besnik shtetit tonë, i cili i vetmi mund të realizojë pavarësinë e Shqipërisë dhe përmes së cilës duhet të orijentohet ardhmëria e popullit të tyre”, thuhet në shkresë e cila mban firmën e D.S. Gjukiq, përfaqësues i Seksionit malazez. ( AJ, 336 – 28 –V – VII / 12- 6070 )

Ivanaj kërkon nga Qeveria e Beogradit të mos lejojë hyrjen e Esad Pashës në Shqipëri

Përfaqësuesi i Seksionit malazez D.S.Gjukiq , më 15 prill 1920 e njofton kryetarin e Delegacionit të Serbëve, Kroatëve, Sllovenëve në Paris me diskutimet e zhvilluara në mbledhjen e mbajtur një ditë më parë të delegatëve shqiptarë, në të cilën ishte i pranishëm edhe Nikollë Ivanaj. Zotëri Kryetar mbrëmë rreth orës 7 ka ardhur në zyrën e Seksionit malazez z. Nikollë Ivanaj dhe, sipas gjasave më deklaroi: 1. Se i gjithë delegacioni shqiptar është shumë i hutuar me lajmet, të cilat janë publikuar kohën e fundit në shtypin iatlian mbi mospajtimet ( mosmarrëveshjet) në delagcionin tonë me rastin e çështjes shqiptare.

2.Se edhe vet opinioni jugosllav i ka pranuar këto lajme dhe u ka dhënë besueshmnërinë ,siç shihet në artikujt e jokahershëm.

3.Se krahas kësaj ka ardhur deri te manifesti në Podgoricë, me të cilin kërkohet Shkodra për Mal të Zi e deklarata të tjera të ngjashme edhe nga qarqet më të larta.

Të gjitha këto dukuri kanë shkaktuar në delegacionin shqiptar frikë se në politkën tonë të jashtmne ka ardhur deri tek një kthesë , e cila shkon në dëm të popullit shqiptar. Përveç kësaj delegacioni shqiptar është njoftuar se Esad Pasha përgatitet të kthehet në Shqipëri menjëherë mbas përfundimit të Konferencës në San Remo. Kjo rrethanë shkakton tek të gjnithë ata panik dhe gati indinjatë. Sipas mendimti të tyre hyrja e Esad Pashës në Shqipëri do të jetë barazi me grusht shtetin dhe shkatërrimin e gjendjes e cila është krijuar në Kuvendin e Madh Popullor në Lushnje. Paraqitja e Esad Pashës në Shqipëri do të thotë rrëzim i Qeverisë Popullore, përmbysje e shtetit dhe ndarje të Shqipërsië.

Qeveria e Beogradit e vetmja mund të ndalojë këtë avantur fatale, sepse Esad Pasha vetëm përmes saj mund të hyjë në shtet. Nëse vërtet vjen deri te ajo që Esad Pasha gjendet një ditë në trollin shqiptar, kjo do të thotë se Qeveria e Mbretërisë Serbe Kroate, Slloovene me vetëdije do “ të mbysë” shtetin shqiptar, mu atëherë dhe kur ajo e tëra është angazhuar që të heqë nga vetja zgjedhën ( jarmin) e okupimit italian dhe mandatit italian.

Qeveria Mbretërore ndoshta nuk do të veprojë në atë mënyrë që popullin shqiptar ta largojë nga vetja, duke e hedhur plotësisht në vorbullën e mahinacioneve italiane. Ky është kryesisht kuptimi i diksutimit të zhvilluar në këtë mbledhje”, përfun-

don shkresën e tij Gjukiq (AJ , 336-28IV-VII /12- 5829) Përfundim Nuk po citojmë më burime e fakte të tjera. Ato janë shumë dhe mund të përmblidhen vetëm në një monografi, minimalisht. Por edhe këto dokumente të cituara nga burime sllave që pasqyrojnë angazhimin e Nikollë Ivanajt në harkun kohor prej vetëm dy muajsh në kohën kur kishte filluar punimet Konferenca e Paqes në Paris, flasin bindshëm për veprimtarinë e tij të pasur patriotike në shërbim të zgjidhjes së drejtë të çështjes shqiptare. Ky vizionar dhe analist për të ardhmen e Shqipërisë dhe marrëdhëniet ndërkombëtare me veprimtarinë e tij politike u bë emër i njohur në botën shqiptare, dhe jo vetëm. Si politikan Nikollë Ivanaj ishte ndër më aktivët e brezit të vet, ndër më të vendosurit, më luftaraku dhe një nga vizionarët më të dalluar në mbrojtje të sovranitetit dhe ardhmërisë së Shqipërisë. Ai ishte bashkëkohës dhe bashkëpunëtor me pothuaj të gjithë burrat më në zë të Shqipërisë, nga të gjitha trevat, në ngjarjet më të rëndësishme të Shqipërisë, një nga figurat me autoritet të padiskutueshëm, mendimi i të cilit kishte peshë. Ivanaj ishte propagandues i të drejtave dhe kërkesave të shqiptarëve për vetëqeverisje dhe pavarësi në Evropë dhe Shtetet të Bashkuara të Amerikës, orator me fuqi argumentuese,publicist , shkrimtar e folklorist.

Thënë shkurt personalitet me veprimtari të gjithanshme. Për sintezën e përpjekjeve atdhetare të Nikollë Ivanajt na e dha Parashqevi Qirazi, kur shkruante: “ Veprat na veshin me pavdekësi lavdërimi ose ç’nderimi.

Ato janë të vetmet tapi që mund të trashëgohen pas vdekjes”.

Kontributi i tij në fushën e politikës i bazuar me gjuhën e argumenteve,për lirinë e Shqipërisë dhe mbrojtjen e shtetit dhe pavarësisë shqiptare, nderon brez pas brezi çdo shqiptar në përgjithësi dhe çdo trieshjan në veçanti.

Mozaik

30

Mozaik

31

Javore KOHA

Javore KOHA

Organizata Turistike e Ulqinit organizoi manifestimin treditor “Dolcinium International Festival”

Në gjimazin “25 maji” në Tuz

Ulqini bashkon Ballkanin

Në manifestim kanë marrë pjesë grupe folklorike nga nëntë vende të Ballkanit dhe Evropës: Mali i Zi, Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Kroacia, Sllovenia, Serbia, Polonia dhe Rumania. Me flamujt e vendeve të tyre, ato kanë parakaluar së bashku në rrugët kryesore të Ulqinit, kurse më pas kanë shfaqur koncert për publikun në Qendrën e Kulturës

Përleshje mes nxënësve shqiptarë dhe joshqiptar Në gjimazin “25 maji” në Tuz duket se nuk kanë të ndalur incidentet.

Vetëm një ditë pas ndeshjes së futbollit Shqipëri-Sërbi, një grup nxënësish shqiptarë të cilët përmes simboleve kombëtare dhe brohoritjeve, festonin lojën e skuadrës së kombëtares, janë sulmuar dhe më pas përleshur me një grup nxënësish joshqiptarë. Në shkollë kanë arritur forcat e ruajtjes së rëndit dhe sigurisë publike të cilët kanë ndërhyrë për t’a ndalur këtë incident.

Përmes informacioneve jozyrtare mësojmë se përveç përleshjes mes nxënësve të cilët më pas janë dërguar në qëndrën klinike për të marrë ndihmën e nevojshme, në incident është përfshirë edhe një zyrtarë i policisë së shtetit i cili ka ushtruar force fizike ndaj dy nxënësve shqiptarë të cilët, siç pohojnë burimet jo zyrtare, kanë marrur edhe plagë nga goditja e policit. Pas situatës së krijuar kanë arritur edhe disa prindër të nxënësve të lënduar të cilat janë përfshirë më pas në këtë incident. Ndërkaq sipas një deklarate të lëshuar për media nga drejtorisa e policisë kanë njoftuar se janë plagosur gjashtë nxënës të kësaj shkolle. Për këtë ngjarje, për Koha

Javore, nëpërmjet një deklarate me shkrim, është prenoncuar edhe drejtori i këtij insitucioni Semir Laleviq. “Kolektivi i gjimnazit publik “25 maji “ në Tuz dënon fuqishëm çdo formë të dhunës, e në veçanti mes nxënësve dhe shpreh keqardhje për shkak të lëndimeve që kanë marrë disa nxënës nga incidenti që ka ndodhur të mërkurën në oborrin e shkollës”, thuhet në deklaratë. Me këtë situatë, siç thuhet më tej në dekalaratën e drejtorit, është njoftuar kontakt polici i cili është obliguar qe gjatë mesimit dhe në pushimin e gjatë t’a mbaj situatën nën kontroll, por për fat të keq, krahas të gjitha masave të ndërmarra, ky incident nuk ka mundur të parandalohet”, thekson më tej deklatara për media. Me rastin e krijimit të kësaj situate jemi në komunikim të vazhdueshëm me Ministrinë e Arsimit, Ministrinë e Punëve të Brëndshme, dhe Drejorinë e Polciisë, në mënyrë që të bëhet verifikimi i fakteve dhe përgjegjësive”, thuhet ndër të tjera në deklaratën për media. Sipas të të njëjtës deklaratë për të eliminuar konfliket mes nxënësve të përshirë në incident, ka qenë e paralajmëruar administrata e gjimazit, mësuesi kujdestar si dhe të

gjithë të punësuarit, që të shtojnë masat e sigurisë. “Janë ndërrmarrur të githa masat e nevojshme në mënyrë që të identifikohen të gjithë kryersit e këtij akti, dhe për këtë na ndihmojnë edhe mësimdhënësit, policia si dhe videoxhirimet që janë regjistruar përmes video mbikqyrjes. Shkolla në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit dhe me institucionet kopetente, në mënyrë të vazhdueshme po punon në ngritjen e vetëdijës së adoleshentëve, të prindërve dhe mësimdhënësve për pasojat e dhunës si faktorë shoqërorë, kurse vëmëndje të veçantë i kushtojmë parandalimit të dhunës psikologjike”, përfundon deklarata e drejtorit të shkollës. Incidente të ngjajshme në këtë institucion nuk janë të rradha dhe në interesimin e Koha Javore se çfarë është ndërmarrë nga administrata e shkollës që mos të vijnë sërish tek situata të tilla, drejtori i shkollës Semir Laleviq nuk dëshiroi të prononcohet për këtë çështje edhe pse për fat të keq kjo shkollë po vazhdon të ngjasoj më tepër në një objekt dhune e konfliktesh të vazhdueshme se sa në një institucion edukativ e arsimor. t.u

Ulqin - Organizata Turistike e Ulqinit dhe Komuna e Ulqinit, me mbështetjen e Ministrisë për Zhvillim të Qëndrueshëm dhe Turizëm, organizuan për të parën herë sivjet nga data 16-18 tetor manifestimin “Dolcinium International Festival”.

Manifestimi ka filluar të enjten në Katërkollë me “Ditën e shegës”, manifestim ky që u mbajt për të tretin vit me radhë nga Biznes Klub Anamalit në bashkëpunim me Organizatën Turistike të Ulqinit, ku produktet e tyre i kanë ekspozuar mbi 30 prodhues vendas dhe nga jashtë.

Dita e dytë e manifestimit ka qenë e rezervuar për grupet folklorike nga nëntë vende të Ballkanit dhe Evropës,

ku kanë marrë pjesë Mali i Zi, Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Kroacia, Sllovenia, Serbia, Polonia dhe Rumania. Të gjitha grupet folklorike me flamujt e vendeve të tyre kanë parakaluar së bashku në rrugët kryesore të Ulqinit, duke dhënë mesazhe të bashkëjetesës, kurse më pas kanë shfaqur koncert për publikun në Qendrën e Kulturës.

Manifestimi ka kulmuar të shtunën me koncertin e këngëtarit vendas Adrian Lulgjuraj me bendin e tij dhe këngëtarit malazias Sergej Qetkoviq, të mbajtur në Molon e Madhe nën Kala. Përpos argëtimit, të pranishmit kanë pasur mundësi të shijojnë peshk, verë, lëngje etj. në stendat e vendosura në shëtitoren në Ranë.

Organizata Turistike e Ulqinit u ka ndarë përfaqësuesve të grupeve folklorike dhe sponsorëve fletëfalënderime dhe dhurata.

Drejtoresha e OUT-së, Zana Sarvan, është shprehur e kënaqur me manifestimin, duke shpresuar se ai në të ardhmen do të bëhet tradicional.

Ajo ka thënë se 300 pjesëmarrësit nga vende të ndryshme të Ballkanit dhe Evropës që kanë qenë pjesë e këtij manifestimi me siguri do të përçojnë përshtypjet më të mira nga Ulqini në vendet e tyre.

Manifestimi “Dolcinium International Festival” shënon mbylljen zyrtare të sezonit turistik në Ulqin.

(Kohapress)