Koha javore 628

Ngajarje Javore

Javore KOHA

ISSN 1800-5969

Podgoricë e enjte, 28 gusht 2014 Viti XIII / Numër 628 Çmimi 0,50

Vrasja brutale e një gazetari

www.kohajavore.co.me

Sot fillon Konferenca e Berlinit

2

e enjte, 28 gusht 2014

Javore KOHA

Javore KOHA

Javore KOHA

Themelues: Kuvendi i Republikës së Malit të Zi

Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë Numri i parë doli më 21 shkurt 2002.

Botues: SHAGBG „Pobjeda” Drejtor ekzekutiv: Lav Lajoviq Redaktor përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi: Fahrudin Gjokaj (redaktor teknik) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Bulevar revolucije 15, Podgoricë Telefon & fax: 078/110-578 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.co.me Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen

Përmbajtje

Përmbajtje

Sot afati i fundit për dorëzimin e dokumentacionit fq 19

Anita Shala

Gj. Gjonlekaj:

Feja dhe terrorizmi fq 8

fq 20

A. Gojçaj:

I mërguari që s’na harron... fq 12

fq 24

Dëshmi e vërtetësisë historike

M. Zeqo:

Eduard Nordeni mbi ilirët e vjetër

3 Javore KOHA

Shqipja ndër tri gjuhët më të vjetra të botës fq 5

Edukim i recipientit përmes shoshës së kritikut

e enjte, 28 gusht 2014

fq 14

fq 26

Sh. Hasangjekaj:

Trashëgimia e Malësisë

Gjeneza e simboleve kombëtare fq 16

fq 28

Ne hap me Kohen

4

Ngjarje javore

5

Ngjarje javore

Javore KOHA

Javore KOHA

Kryeministrat e Malit të Zi, Shqipërisë, Kroacisë dhe Bosnjë e Hercegovinës u takuan të hënën në Cavtat

Sot fillon Konferenca e Berlinit Kryeministrat e Malit të Zi, Shqipërisë dhe Kroacisë, Millo Gjukanoviq, Edi Rama dhe Zoran Milanoviq, si dhe kryesuesi i Këshillit të Ministrave të Bosnjë e Hercegovinës, Vjekosllav Bevanda, janë takuar të hënën në Cavtat në një takim joformal para Konferencës së Berlinit e cila do të fillojë sot.

Takimi ka pasur si synim përgatitjen dhe koordinimin mes këtyre katër shteteve para Konferencës së Berlinit, ku kancelarja e Gjermanisë, Angela Merkel, ka mbledhur liderët e vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Njëra prej temave kryesore të këtij takimi ka qenë ndërtimi i autostradës AdriatikJon. Qëllimi është që kryeministrat e vendeve të rajonit në Konferencën e Berlinit të dalin para kancelares gjermane me propozimin për themelimin e një fondi të posaçëm, nga i cili deri në vitin 2020 do të financohej hartimi i projekteve për pjesët e autostradës Adriatik-Jon në Bosnjë e Herce-

govinë, Mal të Zi dhe Shqipëri.

Ndërkaq, në fokus të Konferencës në Berlin do të jenë integrimet evroatlantike të Ballkanit Perëndimor si dhe projektet e përbashkëta që do të çonin drejt rimëkëmbjes ekonomike më dinamike të rajonit.

Në këtë konferencë janë ftuar të marrin pjesë kryeministrat, ministrant e punëve të jashtme dhe ministrat e ekonomisë së Malit të Zi, Shqipërisë, Kosovës, Bosnjë e Hercegovinës, Sllovenisë, Kroacisë, Serbisë dhe Maqedonisë.

Përpos delegacioneve të vendeve të Ballkanit Perëndimor, në Konferencë janë ftuar edhe presidenti i Këshillit të Evropës, Herman van Rompey, presidenti i Komisionit Evropian, Hoze Manuel Baroso, përfaqësuesja e lartë e Bashkimit Evropian për politikën e jashtme, Ketrin Eshton dhe komesari për zgjerim dhe politikë fqinjësore i BE-së, Shtefan (Kohapress) Fyle.

KKSH sqaron kandidatët e interesuar shqiptarë në Mal të Zi mbi afatet dhe procedurat e regjistrimit në universitetetet e Shqipërisë

Sot afati i fundit për dorëzimin e dokumentacionit Ulqin – Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi ka bërë të ditur se sot është afati i fundit për dorëzimin e dokumentacionit në Ministrinë e Arsimit dhe Sportit në Tiranë, për kandidatët e interesuar shqiptarë në Mal të Zi që duan të regjistrohen në universitetet publike të Republikës së Shqipërisë.

Nëpërmjet një komunikate për me-

dia, KKSH ka sqaruar procedurat e regjistrimit në universitetet e Shqipërisë për vitin akademik 2014/2015.

Kështu, secili kandidat i interesuar për të ndjekur studimet në universitetet e Shqipërisë në vitin e e ri akademik duhet të dorëzojë pranë MAS-it fotokopjen e letërnjoftimit ose pasaportës, fotokopjen e dëftesave të katër viteve të shkollës së mesme, fotokopjen e

diplomës së maturës së shkollës së mesme (të gjithë dokumentet duhet të jenë të noterizuar në Republikën e Shqipërisë) dhe formularin për njëvlershmërinë e diplomës së shkollës së mesme.

Sipas komunikatës, pas dorëzimit të dokumentacionit në MAS, kandidatët e interesuar duhet që në periudhën 4-8 shtator 2014 të bëjnë tërheqjen e një vërtetimi të lëshuar nga kjo ministri dhe të dokumentacionit të dorëzuar në mënyrë që me to të aplikojnë për t’u regjistruar pranë fakulteteve përkatëse.

Nga gjithsej 19 726 kuota pranimi në universitetet publike të Republikës së Shqipërisë, MAS ka planifikuar 600 kuota për studentët nga Kosova, Mali i Zi, Maqedonia, Presheva, Medvegja dhe Bujanoci. Prej tyre, për studentët shqiptarë nga Mali i Zi janë parashikuar 208 kuota.

(Kohapress)

6

Vështrime & Opinione

7

Vështrime & Opinione

Javore KOHA

Javore KOHA

Foku s

Vrasja brutale e një gazetari Të mërkurën, Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Barak Obama ndërpreu pushimet verore për të dënuar në mënyrën më të ashpër dhe më të theksuar vrasjen makabre, ekzekutimin me prerje koke të gazetarit të rëmbyer amerikan James Foley nga militantët terroristë, të të ashtuquajturit Shteti Islamik (ISIL), që vepron në territoret e Sirisë dhe të Irakut

Për Koha Javore: Frank Shkreli / Nju Jork

Në një deklaratë televizive të mërkurën pas dreke, Presidenti Obama, duke venë në dukje zemërimin e tij, si rrallë herë më parë në publik, tha se vrasja e gazetarit James (Jim)Foley “ishte një akt dhune që tronditi botën mbarë”, dhe shtoi se Shtetet e Bashkuara “do të bëjnë çdo gjë të mundur që të venë drejtësinë në vend”. Presidenti Obama tha se “Jim Foley ka raportuar nga zona të vështira dhe të rrezikshme lufte, duke qenë dëshmitar i vuajtjeve të njerëzve anë e mbanë botës”. Presidenti amerikan theksoi se veprimtaria e gazetarit Foley, i cili ishte marrë peng pothuaj dy vite më parë ndërsa raportonte mbi vuajtjet e njerëzve të pafajshëm në konliktin në Siri, “është në kontrast të thellë me ato që bëjnë vrasësit e tij. Le të jemi të qartë për ISIL-in”, shtoi Presidenti Obama. “Ata kanë shkatërruar qytete dhe fshatra të tëra, duke vrarë civilë të pafajshëm dhe të të pa-armatosur, në akte dhune prej frikacakësh”. Ata tha Presidenti Obama, “Kanë rrëmbyer gra e fëmijë duke i torturuar, duke i dhunuar dhe duke i trajtuar si skllevër.” Z. Obama tha se grupi terrorist ISIL ka “vrarë edhe myslimanët -- si të sektit sunni ashtu dhe shia -- me mijëra.

Ata kanë venë në shënjestër të krishterët dhe pakica të tjera fetare, vetëm e vetëm se pse praktikojnë një fe tjetër. Ata deklaruan qëllimin e tyre për të kryer gjenocid kundër një populli të vjetër”,

deklaroi shtoi Presidenti Obama. Në prononcimin e tij të ashpër dhe shumë të prerë kundër grupit ISIL, Presidenti amerikan tha se ai grup, “Nuk flet në emër të asnjë feje. Numri dërmues i viktimave të tyre janë vetë myslimanët dhe asnjë fe nuk mëson vrasjen e njerëzve të pafajshëm. Asnjë Perëndi e drejtë nuk favorizon masakrën që ata bënë jo vetëm dje por për çdo ditë tjetër. ISIL nuk ka asnjë ideologji, me ndonjë vlerë njerëzore”, tha udhëheqsi amerikan. Ata deklarojnë”, shtoi Presidenti Obama, “se janë në luftë me Shtetet e Bashkuara ose me Perën-

dimin, por fakti është se ata terrorizojnë fqinjtë e tyre”, tha Presidenti Obama në reagimin e tij ndaj lajmit për vrasjen brutale të gazetarit James Foley.

Presidenti amerikan tha gjithashtu se Shtetet e Bashkuara do të jenë “vigjilente dhe të pamëshirshme” në operacionet kundër grupit ISIL të cilat do të vazhdojnë, nënvijoi ai dhe u bëri thirrje irakianëve që të bashkohen për të përjashtuar këta terroristë nga komunitetet e tyre. Ai shtoi edhe se “as populli sirian, për fatin e të cilit raportonte gazetari James Foley, nuk meriton të jetojë nën hijen e një ti-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

rani ose nën kërcënimet e terroristëve” duke thënë se sirianët dhe irakianët “ kanë mbështetjen tonë në luftën e tyre për një të ardhëme më dinjitoze”, përfundoi presidenti Obama.

Vrasësit e James Foley kërcënojnë të gjithë gazetarët, vendas dhe ndërkombëtarë, të cilët kanë vajtur atje për të raportuar mbi luftërat dhe terrorin kundër vendasve në atë zonë. Këtë javë u publikua edhe një video që tregon Steven Sotloff, një gazetar amerikan tjetër, fati i të cilit nuk dihet, por që merret me mendë se edhe ai është i rrëmbyer.

Në lidhje me këtë situatë, Komiteti për Mbrojtjen e Gazetarëve, në një deklaratë të mërkurën, shfaqi shqetësimin e tij të thellë për të gjithë gazetarët që sipas tij -- shumica janë sirianë -- por që mbahen gjithnjë peng nga grupi ISIL, i cili ka rrëmbyer, ka vrarë dhe ka kërcënuar gazetarët në territorin që ai kontrollon. Sipas Nën Drejtorit të Komitetit për Mbrojtjen e Gazetarëve, Z. Robert Mahoney, “Gazetarët e kanë ditur se Siria është vendi më i rrezikshëm për të punuar si gazetar, madje edhe para se t’i pritej koka gazetarit James Foley-t”. Ai citohet në dekaratën e Komitetit për Mbrojtjen e Gazetarëve se,”Pjestarët e Shtetit Islamik, që vranë James Folye, përdorin dhunë dhe kërcënime me qëllim për të mos lejuar raportimin e pavarur nga zonat që ata kontrollojnë.” Megjithëkëtë, shtoi ai, “Gazetarët sirianë dhe korrespondentët e huaj si Jim Foley janë të gatëshëm të rrezikojnë jetën, “në përpjekje për të qenë dëshmitarë”, sipas fjalëve të një gazetarje tjetër amerikane Marie Colvin, gjithashtu e vrarë më heret në Siri.

Organizata për Mbrojtjen e Gazetarëve e cila ndjekë me vëmendje të drejtat dhe liritë e gazetrave në mbarë botën, thotë në deklaratën e saj me rastin e vrasjes së gazetarit James Foley, se gjatë dy viteve të fundit, Siria ishte vendi më i rrezikshëm në botë për gazetarët, ku përveç tij, thotë ajo, të pakën 69 gazetarë të tjerë janë vrarë gjatë atij konflikti, përfshirë disa që janë vrarë matanë kufijve të Libanit dhe Turqisë. Organizata në fjalë nënvijon se gazetarët janë subjekt sulmesh nga të gjitha palët dhe se në një situatë që nuk ka ndodhur asnjëherë më parë, më shumë se 80 gazetarë janë rrëmbyer në Siri, gjë që nuk është shënuar asnjëherë më parë në botë. Sipas Komitetit

për Mbrojtjen e Gazetarëve me qëndër në New York, përafërsisht 20 gazetarëve -- shumica e të cilëve janë sirianë – sot për sot nuk u dihet fati.

Të gjitha këto raste, thotë Komiteti për Mbrojtjen e Gazetarve, venë në dukje rrezikun me të cilin përballen çdo ditë në punën e tyre, gazetarët dhe korrespondentët vendas dhe të huaj në zonat që kontrollohen nga grupi ISIL. Si rezultat, njerëzit e thjeshtë mund të pyesin, pasi dihen mirë rreziqet, atëherë pse shkojnë gazetarët në ato zona të njohura mirë për veprimtari terroriste. Ndoshta përgjigja më e mirë, por më e pabesueshme nga një nënë që posa ka humbur djalin e saj në dorë të terroristëve, vjen nga nëna e gazetarit James Foley, Diana e cila me lotë në sy tha për medien se, “Kurrë më parë nuk kemi qenë më krenarë për djalin tonë. Ai dha jetën duke u përpjekur që t’i tregojë botës vuajtjet e popullit sirian”. Edhe Presidenti Obama lavdëroi gazetarin James Foley për kurajon e tij gazetareske dhe për raportet e tija nga Siria, duke thënë se ai ka shërbyer si “dëshmitar” i vuajtjeve të njerëzve aq larg. Ndërsa babai i James Foley-t, John Foley, kur u pyet se pse djali i tij kishte vendosur të shkonte në një zonë aq të rrezikshme për gazetarët, ai u përgjigj: “Pse futen zjarrëfiksit në një shtëpi të mbuluar nga flakët? Ky, ishte profesioni i tij.”

Ndërsa Kryetarja e Komitetit për Mbrojtjen e Gazetarëve, Sandra Mims Rowe, duke reaguar ndaj vrasjes së gazetarit James Foley, tha se, “Ai shkoi në Siri për t’i ekspozuar botës vuajtjet e popullit sirian, për të qenë dëshmitar i luftimeve në atë vend dhe duke bërë një gjë të tillë, ai luftoi dhe dha jetën njëkohësisht edhe për lirinë e shtypit.”

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

8

Opinione & Vështrime

Opinione & Vështrime

9 Javore KOHA

Javore KOHA

Feja dhe terrorizmi (1)

pashallarëve turqë e arabë që e pushtuan dhe e vranë popullin shqiptar për 5 shekuj. Çfare kriteresh janë këto.

Pashallarët në shumicen e rasteve ishin gjeneralë turqë. Ata vranë e prenë të gjithë shqiptarët qe nuk u nënshtruan dhe nuk u bënë mysliman. Disa gjoja dijetarë shkruajn se shqiptarët e paskan ndërruar fenë me vullnetin e tyre.

Këto janë rrena. Kalimi nga krishterimi në islam është bërë me shpatë mbi kokë siç po bëhet sot në Siri dhe në Irak. Pastaj teoritë e disa historianëve se gjoja Turqia e kishte shpëtuar popullin shqiptar nga asimilimi janë abkanalet televizive shqiptare shihen surde. Vallë, a mos ishin turqit ata që edhe në Shtetet e Bashkuara. Fatëkeqë- i shpëtuan nga asimilimi arbëreshët sisht disa prej tyre ishin shndërruar e Italisë, arvanitët e Greqisë ose arbenë kanale të propagandes ekstreme nëshët e Zares në Kroaci, të cilët u venislamike edhe më shumë se kanalet dosen atje 5 shekuj më parë si pasojë televizive “Al Arabia” ose “Al Jazeera”. e sulmeve barbare otomane. Ata jo Kamerat televizive shqiptare tregonin vetëm që ruajten gjuhën dhe kulturen xhamitë dhe minaret e tyre të gjata ku shqiptare, por punuan më shumë se për çudi nuk shihej asnjë imam. U panë kushdo tjetër për lirinë dhe pavarësinë vetëm altoparlantet e mëdha të cilat e Shqiperisë. Kur është fjala për kriteret me zërin e tyre të fuqishem elektronik e emërimeve te institucioneve fetare e torturuan këtë popull për një muaj. po marrim disa shembuj të botës së Zëri i këtyre “hoxhallarëve me bateri” krishter. Asnjë kishë amerikane nuk bubullonte si rrufe dhe nuk bënin gjë mban emërin e gjeneral George Washtjetër vetëm ulëronin si kope ujqërish ingtonit, pavarësisht se ai realizoi lirinë nëpër male. Kjo ulerimë elektronike e dhe pavaresinë e Shteteve të Bashtelekomanduar i shurdhoi qytetarët kuara dhe si president ai e konsolidoi dhe fshatarët për 30 ditë. Të huajt nuk një republikë shume moderne dhe shkuan atje ose u larguan para kohe, demokratike. Asnjë kishe katolike në bile edhe qytetarët shqiptar sido- botë nuk mban emërin e Konstantinit mos të krishteret kërkonin mëshire të Madh, edhe pse me ediktin e tij të nga kjo zhurmë e pakontrollur që fil- Milanos në vitin 313 legalizoi fenë e lonte në ora 4 të mëngjezit. Disa prej krishter në Perandorinë e Romës. Kritdelegacioneve të huaja në mbarim të eret fetare të krishterimit nuk kanë ditës fluturonin me aeroplanet e tyre lejuar kurrë që një gjeneral të shpalnë qytetet e vendeve aty pranë per të let i shejtë. Nuk shejtërohen ata që mos prishur gjumin në agim të dites. me urdhërin ose dorën e tyre mund Në Amerikë dhe në Evropë këto gjëra të kene vrarë dikë. Për këtë arsye nuk janë të rregulluara me ligj, pasiqë as- është shpallur i shejtë as Gjergj Kastriot një këmbanë kishtare nuk mund të bie Skenderbeu. Shqiptarët e Bostonit dhe para ores 8 të mëngjezit dhe pas ores 8 Imzot Noli në vitin 1908 e pagëzuan të mbrëmjes. ”Hoxhallaret me bateri” e kishen e tyre të pare të Bostonit me bëjnë këtë zhurmë me qëllim të caktu- emërin e Shën Gjergjit për dashurinë ar. Shkenca e psikologjisë vërteton se e Gjergj Kastriotit. Një kishë ose një kjo lloj çakërdisje shkakton çrregullime xhami që nuk e përmend dhe nuk e shpirtërore dhe pas një kohe bëhet si nderon Gjergj Kastriot Skenderbeun një lloj droge e domosdoshme. Për 30 nuk është shqiptare. Gjergj Kastriot ditë dëgjuam melodi e melankoli arabe Skenderbeu dhe George Washingtoni dhe interpretime më të ndryshme, nderohen e përmenden në të gjitha por asnjëhere nuk dëgjuam emërin e kishat e krishtera kombëtare, pavarëheroit tonë kombëtar dhe të asnjë shq- sisht se ato nuk mbajnë emërin e tyre. iptari tjetër. Fituam përshtypjen vallë Atëherë bëhet pyetja pse institucionet mos jemi diku në ato shkretirat e Ara- fetare myslimane shqiptare i nxjerrin bisë. Bëhet pyetja pse xhamitë shqip- jashtë personalitetet e historisë sonë tare mbajnë emërat e sulltaneve dhe të kombëtare?

Bashkësitë islame dhe indoktrinimi i rinisë shqiptare

Për Koha Javore

Gjekë Gjonlekaj/New York

Me këtë fjali të Pal Engjellit e filloi fjalën e tij kryetari i Kuvendit të Kosoves Jakup Krasniqi në Parlamentin e Shqiperisë me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë.

Fjalët e gjuhes shqipe “u nda” dhe u “ndanë” nuk tingellojnë mirë. Në malesitë tona shqiptare këto fjalë ishin lajm i keq. Ndarja e vëllazerisë ose e familjes ishin vendime tepër të vështira. Fjalët u nda kombi ose u nda feja janë kumt i zi. Ndarjet dhe çarjet e mëdha midis popullit shqiptar filluan pikërisht atë ditë kur kleriku i parë shqiptar iu drejtua të Madhit Zot ne gjuhen arabe me fjalet: ”Bismilah, Rrahman e Rrahim” siç bëri edhe Naim Tërnava me 14 gusht.“ Pal Engjelli i kishte thënë këto fjalë në gjuhen shqipe para 555 vjetesh. Ky sakrament i shejtë, ne atë kohë thuhej detyrimisht ne gjuhë latine, por ky prelat shqiptar këshilletar i Skenderbeut e kishte thënë në gjuhen e tij kombëtare.

Pal Engjelli ishte bashkëpunëtor i Skenderbeut ndërsa ata që folen gjuhen e Naim Tërnaves ishin këshilletarë e bashkëpunetor te Sulltanit. Një spikeri ose gazetari shqiptar serioz nuk i pëlqen fjalët e huaja siç ishin fjalët e hoxhe Tërnaves në këtë kanal televiziv ndërkombëtar. Poetet e shkrimtarët tonë i kanë mallkuar të gjithë ata që përdorin fjalet e huaja kur nuk është nevoja. Pershendetjet e autoriteteve boterore ne gjuhen shqipe ne Zërin e Amerikes ishin nder i jashtzakonshëm sidomos për nëpunësit e këtij emisioni. Bile as gjuha anglishte që është mjaftë e fuqishme në Amerikë nuk u vu kurrë para gjuhes shqipe në këtë organ të qeverisë amerikane. Një fjalë e urtë popullore thotë se “peshku qelbet nga

“Bismilah, Rrahman e Rrahim”. Me këto fjalë e filloi intervisten me 14 gusht 2014 kryetari i Bashkësisë Islame të Kosovës Imam Naim Tërnava në emisionin televiziv të Zërit të Amerikes “Ditari”. Ndërsa Imzot Pal Engjëlli ne vitin 1462 e kishte filluar lutjen e një sakramenti me këto fjalë: “Unë të pagëzoj në emen të Atit, të Birit e të Shpirtit Shenjt”

koka”. Kjo vlen për Bashkesinë Myslimane të Kosoves” dhe për veprimet e tyre të mbrapshta e antishqiptar tash 500 e më shumë vjet. Ata në bashkëpunim me klanet fetare antishqiptare të vendeve arabe e turke dirigjuan debimin e shqiptarëve nga tokat e tyre arbërore. Ata në bashkëpunim me Perandorinë otomane e cila vrau e preu popullin shqiptar autokton. Për qëndrimet antishqiptare të Naim Tërnaves flitet për më shume se një dekadë. Kjo u pa edhe gjatë fjalimit që mbajti në perurimin e Katedrales “Nënë Tereza”

në Prishtinë në veren e vitit 2010 me rastin e 100-vjetorit të lindjes së saj.

Hoxhe Tërnava kishte kërkuar fjalen i pari, dhe natyrisht se iu plotësua kjo kërkesë, por gjatë këtij fjalimi nuk e përmendi asnjëherë emërin e Nënës Tereze edhe pse atë ditë bota shqiptare po e nderonte me rastin e 100-vjetorit të lindjes. Ky qëndrim i tij prej fanatiku tregonte kulturen e tij primitive. Hoxhë Tërnava i Kosovës e perbuzi emërin e gruas më të nderuar te races njerëzore.

Vetëm per faktin që Gonxhja e Kosovës quhej nënë duhesh përmendur emërin

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

e saj. Ky hoxh mjeran nuk ka ra nga qielli por edhe kte e ka lindur një nënë. E përdori këtë rast në Katedrale për qëllimet e tij sfiduese. Në gjirin e Bashkësive Islame Shqiptare në rajonet e Ballkanit janë grumbulluar mijera djem të indoktrinuar dhe qindra xhihadist shqiptar që gjenden sot në Siri dhe në Irak. Qëndrimet e këtyre fanatikëve antishqiptarë janë vënë re gjatë gjithë historisë së popullit shqiptar. Sivjet më shumë se asnjëher muaji i agjerimit paralajmronte një të keqe të madhe kombëtare.

Për më shumë se një dekadë të gjitha

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

10

Kulturë

11

Kulturë

Javore KOHA

Javore KOHA

Vështrim

Libri parë në shqip për zezakët e Ulqinit (Ali Llunji, HARAPËT E ULQINIT, Botoi: Art Club, Ulqin 2013)

Ndonëse për Ulqinin deri me tash janë shkruar artikuj, studime e botime të veçanta publicistike e shkencore të cilat kanë rëndësinë për kohën kur janë botuar, është hetuar mungesa e një botimi për një komunitet i cili jeton më shekuj në Ulqin.

Fjala është për komunitetin afrikan të zezakëve apo të popullsisë më ngjyrë e cila është bërë pjesë e jetës urbane te këtij mjedisi.

Dr. Nail Draga

Pikërisht duke pare këtë mungesë në botimet në gjuhen shqipe, publicist Ali Llunji ka vite qe ka treguar interesim të veçantë në lidhje me ketë komunitet që i tejkalon shqetësimet dhe angazhimet personale dhe profesionale. Ai madje dekada me parë, duke punuar si gazetar në Radio Prishtinë e më pas në Televizionin e Prishtinës, ka bërë inçizime ne formë të reportazheve por edhe te emisioneve dokumentare, duke i përjetësuar zezakët e Ulqinit në materialin arkivor. Pra kemi të bëjmë me një angazhim serioz profesional, ne mbledhjen, përpunimin dhe studimin e materialit përkatës. Pikërisht materiali i tillë ka paraqitur bazën për monografianë Harapët e Ulqinit e cila kohë më pare është botuar në logon e Art Clubit . Është kjo monografia e parë në shqip e cila përbëhët nga 13 pjesë duke ofruar të dhëna më interes për opinion e gjerë.

Varësisht prej përgatitjës profesionale

te lexuesit libri në fjalë mund të trajtohet në disa aspekte, por unë ate e trajtoj në dimensionin historik dhe te antropologjisë sociale.

Autori na sjell të dhënat e njohura në lidhje me vendosjen e popullsisë më ngjyrë në Ulqin, në të kaluarën, duke dëshmuar se një veprim i tillë ishte shprehi për rrethanat e kohës në terë Mesdheun, ku as Ulqini nuk ishte përjashtim. Madje fuqia ekonomike e familjeve ulqinake varej pikërisht prej numrit të zezakëve qe kishte në kuadër të familjes. Nuk kemi të dhëna të sakta se sa ishte realisht numri i zezakëve në Ulqin, porn ë mënyrë aproksimative themi se ishin disa dhjetëra, e kjo ka të bëjë sidomos me shek.XIX. Në aspektin social, autori e trajton komunitetin e harapëve siç quhen në Ulqin, në shumë aspekte duke e përmbyllur me ate se ata u bën pjesë e familjeve ulqinake, duke punuar në bashkësitë familjare por edhe angazhimin në detari, bujqësi e shërbime

tjera. Ata, bashkëjetuan me shqiptarët, morën nga kultura shqiptare por edhe i dhanë kulturës shqiptare aq sa kishin mundësi, ku në mënyrë të veçantë dallohet fusha e folklorit.

Duke ndarë fatin me shqiptarët ata moren mbiemrat e familjeve shqiptare ku ishin vendosur, por edhe u shperngulen me agallarët e beglerët ulqinakë siç ishte rasti në vitin 1880, duke u vendosur në Shkodër, kur Ulqini iu dorëzua Malit të Zi nga ana e Fuqive të Mëdha.Si dëshmi kemi pasardhësit e tyre që janë edhe sot në Shkodër ndonëse në numër të reduktuar, sikurse edhe në Ulqin.

Duke lexuar këtë libër del qartë bashkëjetesa me komunitetein me ngjyrë në Ulqin, paraqet një shëmbull tipik, madje model edhe për mjediset tjera ne Adriatik e më gjerë. Sepse popullsia e tillë jo vetëm qe është respektuar, e ndihmuar, por edhe janë martuar me popullatën vendëse, duke eliminuar paragjykimet. Rasti i një pjesëtari i

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

familjes Fici është shëmbull autentik i kësaj dukurie.

Libri Harapët e Ulqinit i autorit Ali Llunji, është një libër i cili i ka munguar literatures shqipe, jo vetëm për qytetin e Ulqinit por edhe më gjerë. Duke marrë parasysh se deri me tash për komunitetin me ngjyrë të Ulqinit, janë shkruar vetëm artikuj të ndryshëm kryesisht publicistik, ky është botimi më i plotë në aspektin profesional, dhe si i tillë është i mirë se ardhur për opinionin e gjerë.

Këtë libër duhet ta kemi të gjithë në bibliotekat tona, por në veçanti familjet ulqinake, sepse ata këtu përmendën me emër dhe mbiemër. Ky libër paraqet të kalurën e Ulqinit të paktën këto tre shekujt e fundit, periudhë kur në ketë qytet lulëzoj veprimtaria e detarisë e më te e edhe e kusarisë.

Përveç literatures publicitiko-shkencore autori ka përdorur në ketë botim edhe kujtimet e bashkëvendasve ulqinak, të cilët paraqesin një arkiv në min-

iaturë. Këto të dhëna i ka ruajtur me shumë kujdes e gjelozi për shumë vite të cilat kanë vlera të veçanta, qe plotësojnë mungesën e dokumentacionit historik. Kjo është e qartë për rrethanat e kohës, por të dhënat e tilla janë nga dëshmitarë okularë, andaj sit ë tillë janë pjesë e dokumentacionit historic, për qytetin e Ulqinit.

Lirisht mund te themi se studiues të ndryshëm në të ardhmën kur do të trajtojnë tema të në lidhje me Ulqinin e ne veçanti me komunittein me ngjyrë, do ti referohen patjetër këtij botimi.

Duke marrë parasysh përmbajtjën dhe lëndën e trajtuar ky botim është i llojit të vet, jo vetëm për Ulqinin por edhe më gjerë.Libri është i pasur më shumë

fotografi qe janë dëshmi autentike për persona dhe ngjarje të ndryshme në Ulqin. Nuk ka dilemë se ky botim paraqet kontribut të veçantë për antropolgjinë sociale e Kulturore të këtij mjedisi.

Me ketë botim nuk ka dilemë se plotësohet mozaiku i jetës sociale e urbane ne Ulqin, ku botimi në fjalë nuk e përjashton edhe kontributin e afrikanëve me ngjyrë.

Dhe në fund duke qenë botimi i parë në shqip më një përmbajtje të tillë them pa hezitim se autori ka kryer një obligim moral dhe profesional ndaj vendlindjes së tij ku pa dilemë do të vleresohet jo vetëm nga studiuesit e profileve të ndryshme shkencore e Kulturore por edhe nga opinion i gjerë.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

12

13

Kulturë

Kulturë

Javore KOHA

Javore KOHA

Vështrim për një libër që merret me kinematografinë

Edukim i recipientit përmes shoshës së kritikut (Ali Salaj, Në mbretërinë e imazheve, Art Club, Ulqin 1996)

Anton Gojçaj

Ali Salaj që nga fillimi i vitit 2002 e ushtron detyrën e redaktorit përgjegjës të gazetës “Koha javore”, e cila botohet në Podgoricë, në gjuhën shqipe. Mirëpo, karrierën e vet në gazetari ai e ka filluar që në vitet tetëdhjetë të shekullit të kaluar në fushën e kulturës, më saktësisht – si kritik i filmit, së pari në Radion e pastaj edhe në Televizionin e Prishtinës. Ky fakt e sqaron përse në librin e tij të parë (dhe deri tani të vetëm) trajtohen çështje që lidhen me botën e filmit. “Në mbretërinë e imazheve” (Ulqin 1995) është një përmbledhje e shkrimeve që më parë janë botuar në periodikun e kohës. Ato shtjellojnë tematika që kanë të bëjnë me filmin artistik dhe atë dokumentar.

Autori në fillim bën një retrospektivë të shkurtër të filmit në Kosovë, duke konstatuar shfaqjen e tij të vonuar dhe zhvillimin e ngadalshëm, por në rrethana objektivisht të vështira, qoftë për shkaqe financiare-materiale (sepse filmi është një art “i shtrenjtë”), qoftë për rrethanat politiko-shoqërore delikate që e karakterizuan atë kohë (gjysmën e dytë të shekullit XX), në Kosovë.

Filmi është një art kolektiv, që realizohet përmes bashkëpunimit të organizuar të shumë personave (profesionistë) dhe në të cilin gërshetohen arte të ndryshme: letërsia (skenari), muzika, teatri, artet pamore, montazhi etj.), prandaj edhe një kritik i filmit duhet të ketë njohuri të mjaftueshme nga të gjitha këto fusha në mënyrë që lexuesit t’i ofrojë një gjykim që nuk shpërfill kriteret profesionale.

Ali Salaj është ndër pionerët e kritikës shqiptare të filmit në Kosovë. Ai, megjithëse ka mbaruar studimet për

Letërsi dhe gjuhë shqipe, shkruan si dikush që ka njohuri profesionale të mjaftueshme për estetikën dhe historinë e filmit. Kur shkruan ka para sysh një recipient jo shumë të informuar për teorinë dhe historinë e filmit, prandaj në vështrimet e veta ai gjithmonë ndërfut të dhëna interesante që e edukojnë konsumuesin dhe i zgjerojnë njohjet e tij për këtë art. Spikasin guximi dhe maturia e tij gjatë dhënies së gjykimit, por tipar i tij është edhe që, pa marrë para sysh entuziazmin për ndonjë film të realizuar mirë, nuk e hesht ndonjë “gabim naiv”, natyrisht, duke pasur kujdes etikën e fjalës dhe intonacionin që duhet të ketë qortimi (i argumentuar) brenda tekstit.

Vështrimet me të cilat hapet libri trajtojnë filmat e njohur kosovarë të viteve ’80, të regjisorëve Agim Sopi (Njeriu prej dheu), Isa Qosja (Proka, Rojat e mjegullës) dhe Emin Halilit (Era e mollës). Këta filma me vlerat dhe mesazhet e veta estetike dhe jashtestetike patën“çuar pluhur” në opinionin jugosllav të asaj kohe. Një vështrim tjetër i kushtohet filmit “Balada e Kurbinit” të regjisorit nga Shqipëria, Kujtim Çashku. Krahas këtyre vështrimeve në pjesën e parë të librit Salaj merret me filmin dokumentar në Kosovë, me “naturshçikët” e Kosovafilmit, me filmin në shërbim të propagandës politike dhe me efektet e ideologjisë në filmin shqiptar. Filmi dokumentar në Kosovë, sipas autorit, dallon nga filmi dokumentar në Ballkan, për mungesën e guximit krijues dhe për cenzurën dhe autocenzurën që e limitojnë ndjeshëm filmin kosovar.

Në pjesën e dytë të librit (Sprovë për leximin e ekranit) përfshihen shkrimet

për nga një film të regjisorëve me famë botërore: O. Stoun, A. Tarkovski, B. Bertoluçi, Zh. Zh. Ano, Xh. Bruks, Sh. Imamura, M. Forman, R. Doner, V. Hercog, P. Uiri, F. F. Kopola, B. Tavernier, V. Hil, Xh.

Hjuston, G. Panfillov, D. Kronenberg, si dhe për dy filma të Martin Skorsizit.

Janë këto sprova të autorit për t’i komunikuar filmdashësit shqiptar për vlerat kulmore estetike të filmave më prestigjozë në arenën ndërkombëtare.

Mjaft interesante janë shkrimet e përfshira në pjesën e tretë të librit (Realja dhe imagjinarja në film) ku autori reflekton për dukuri të ndryshme që lidhen me filmin dhe burojnë prej tij. Si çdo fillim tjetër, edhe rruga e filmit drejt vendit që zë sot në kulturën njerëzore pati vështirësitë e veta.

Ai u shfaq i fundit në tregun e arteve dhe përveç kësaj varej shumë nga inovacionet teknike. Pa kaluar shumë kohë filloi ta përcjellë kritika e filmit, por u formua edhe shkenca që merret me studimin e “artit të shtatë” – filmologjia. Kultura shqiptare në përgjithësi, e lëre më në trevat e banuara me shqiptarë në Malin e Zi, shfaq mung-

Ali Salaj është ndër pionerët e kritikës shqiptare të filmit në Kosovë. Ai, megjithëse ka mbaruar studimet për Letërsi dhe gjuhë shqipe, shkruan si dikush që ka njohuri profesionale të mjaftueshme për estetikën dhe historinë e filmit. Kur shkruan ka para sysh një recipient jo shumë të informuar për teorinë dhe historinë e filmit, prandaj në vështrimet e veta ai gjithmonë ndërfut të dhëna interesante që e edukojnë konsumuesin dhe i zgjerojnë njohjet e tij për këtë art. Spikasin guximi dhe maturia e tij gjatë dhënies së gjykimit, por tipar i tij është edhe që, pa marrë para sysh entuziazmin për ndonjë film të realizuar mirë, nuk e hesht ndonjë “gabim naiv”, natyrisht, duke pasur kujdes etikën e fjalës dhe intonacionin që duhet të ketë qortimi (i argumentuar) brenda tekstit

esa të konsiderueshme edhe në kritikën e filmit (nuk mbaj mend të kem lexuar emrin e ndonjë kritiku të ri në faqet e “Kohës javore” për këto 12 vite sa del ajo), edhe në filmologji. I vetmi përjashtim që vlen të përmendet është libri i Husein Bato Dukajt ( Të jetosh me dhunën, Podgoricë 2011), i cili trajton dhunën nëpërmjet ekranit, por ka pika takimi me fushën me të cilën është marrë Salaj.

Te “Funksioni estetik i kulturës filmike” pasi thekson se filmi është “sintezë e të gjitha arteve” dheapostrofonaspektin e rentabilitetittë filmave më të shikuar,që kinematografinëeshndërroi në një industri shumë fitimprurëse dhe njëkohësisht në një faktor me peshë shumështresore në epokën tonë, Salaj mendon se edukimi estetik i fëmijëve për filmin duhet të fillojë që nga bankat e shkollës. Sipas tij, arti kinematografik duhet të përfshihet si lëndë e veçantë mësimore, krahas lëndëve (arteve) tradicionale: artit figurativ, edukatës muzikore, gjuhës dhe letërsisë. Këtë ide ai e hodhi në mesin e viteve ’90 të shekullit të kaluar, por në këtë drejtim nuk është bërë shumë as pothuaj njëzet vite më vonë. Gjithashtu, në kohën kur u shkrua ky libër ndihej mungesa e periodikut (shtypit) të specializuar, ekskluzivisht për filmin. Sot, ndoshta,disa gjëra, sidomos në Tiranë dhe Prishtinë, kanë ecur përpara, por akoma jo në masën e nevojshme.

Në pjesën e katërt dhe të fundit (Portrete kineastësh) autori i ofron lexuesit disa të

dhëna me interes për jetën dhe veprimtarinë e katër personaliteteve të dalluar të kësaj fushe (Milton Manaki, Gjon Belushi, Sergej M. Ejzenshtajn dhe Xhon Kasavetis).

Autori, qoftë edhe me një libër të realizuar në përputhje me standardet bazike profesionale të të shkruarit në fushën përkatëse nuk mund ta mbulojë krejt zbrazëtinë që ekziston akoma në kulturën shqiptare sa i përket shkrimeve kritike/diskursive për filmin , por mund t’i ngacmojë të tjerët të ndjekin gjurmat e tij dhe ta mprehin më tej penën e vet si në vokabularin e specializuar ashtu edhe në përsosjen profesionale të gjykimeve të qëndrueshme, gjithmonë në pajtim me normat etike që duhet të respektohen gjatë dhënies së një opinioni publik.

Libri “Në mbretërinë e imazheve” është sa një trajtim përmes shoshës së kritikut, po aq edhe kontribut për zhvillimin (në kuptimin edukativ) e shijeve estetike dhe etike të reciepientit(konsumuesit) të artit kinematografik, brenda komunitetit në gjuhën e të cilit është shkruar.

14

Kulturë

15

Kulturë

Javore KOHA

Javore KOHA

Ese për një ilirolog të harruar

Eduard Nordeni mbi ilirët e vjetër Për Nordenin hulumtimi i ilirëve të Ballkanit, ndërkaq, ndesh në vështirësi shumë më të mëdha nga ato që ndesh hulumtimi i ilirëve të Italisë. Nga morfologjia kulturale e Ballkanit, dhe veçanërisht nga ajo e Ballkanit të Veriut, jemi më larg se nga morfologjia kulturale e Gadishullit Apenin Dr. Moikom Zeqo

Vepra e Eduard Nordenit (1868-1941), filolog gjenial gjerman, “Alt-Germanien Völker – und mamengeschichtliche” u botua në Leipzig në vitin 1934. Kjo vepër është tepër e rëndësishme për kërkimet shkencore mbi ilirët e vjetër.

Dijetarët shqiptarë gati nuk e njohin fare këtë studim madhor.

Më poshtë po shtjelloj disa nga tezat kryesore të mjeshtrit të analizës, Nordenit.

Për Nordenin hulumtimi i ilirëve të Ballkanit, ndërkaq, ndesh sot në vështirësi shumë më të mëdha nga ato që ndesh hulumtimi i ilirëve të Italisë.

Nga morfologjia kulturale e Ballkanit, dhe veçanërisht nga ajo e Ballkanit të Veriut, jemi më larg se nga morfologjia kulturale e Gadishullit Apenin.

Megjithatë kërkesa është këtu e njëjtë me atë të atjeshmen. Botën ilire ne do të mund ta rrokim pikësëpari vetëm në marrëdhëniet e saj me “kulturën mesdhetare” ose me kulturat e Ballkanit që afrohen me të.

Do të vinte të besosh se kulturën mikene, me gjithë tiparet e saj karakteristike, e sollën me vete ilirët nga veriu, pasi zakoni miken i varrimit princëror është ruajtur më gjatë nga të gjithë në territorin e tyre, pranë Trebenishtes buzë liqenit të Ohrit, dhe paralele të tij janë gjetur madje edhe në afërsi të Graz-it (Schuchardt, Die Antike, 9, 306 e vazhd.; Sitz-Ber., Berlin 1934, XI).

Por prapëseprapë legjenda e shtruar për diskutim nga E. Fabricius-i (Te Norden, f. 269 e vazhd.) lidhur me dëbimin e Kadmos-it, që erdhi në Iliri dhe themeloi qytetin buzë liqenit të Ohrit

(Anth. Pal. VII 696, krh. Strob. VII 326), flet për diçka tjetër: për mundësinë që kultura mikene të ketë një origjinë esencialisht jugore, megjithëse, natyrisht, mbartës me ndikime veriore e ngritën atë në lulëzimin më të madh dhe e përhapën atë më tej në veri (Shumë shenja të përhapjes së motiveve jugore tregojnë urnat e Soproner (Ödenburger) Burgstall në periudhën e halshtatit të vonë, ndër to edhe figura grashë me veshje që kanë afëri të madhe me veshjet e vjetra të Kretës, krh. S. Gallus, Die figuralverzierten Urnen vom Soproner Burgstall, Arch. Hung. XIII, Budapest 1934. Në kohën romake të vonë dhe në mesjetë shfaqen akoma motive greke të hershme-etruske, që erdhën në veri me ndërmjetësinë e ilirëve të Dalmatisë dhe të Panonisë, krh, A. Alföldi, Numizmatikai Közlamények 28/29, 1929-30, f. 20 e vazhd.).

Atëherë këtu do të vinte në konsiderim ndjeshmëria, e presupozuar për arsye të tjera, e ilirëve për format mesdhetare të vjetra.

Por lidhur me të gjitha këto, gjykimi përfundimtar do të duhej të formulohej jo me indikacione të thjeshta ose duke u bazuar në identitetin e motiveve të veçuara, por vetëm në bazë të afërive të mëdha morfologjike.

Derisa kërkimet toponomastike rrallë e tek arrijnë tej rezultateve atomiste, ndërsa hulumtimi historik i fesë gjendet akoma ndër shpërngej dhe prehistorianët mbeten shumica në mbledhjen dhe krahasimin e motiveve, C. Schuchardti orvatet t’i afrohet më shumë elementit ilir në kulturën mikene nëpërmjet poezisë homerike.

Faktin “që mikenët u aklimatizuan aq shpejt dhe shumanshëm në botën mesdhetare” (Schuchardt, Alteuropa, 5, Aufl. Berlin 1935, f. 254), ai e shpjegon me ndikimin e fortë ilir dhe sheh në Odisenë “ilirin autentik” (Schuchardt, Sitz. – Ber. Berlin 1934, XLIII 73, Alteuropa, vend cit.). Në fakt, ai është mbret ishujsh që gjenden në sferën ilire dhe ndryshon “me mendjen e tij të matur dhe gjakun e qetë” në mënyrë rrënjësore nga “figurat me frymë pagane të Iliadës Agamemnon, Akil dhe Aiaks” (Sitz.-Ber. vend cit.) me “gjakun e tyre grek verior”.

E gjithë Odisea vë në pah karakterin jugor të ilirëve: “E gjithë përmbajtja e saj është lundrim në det, të gjitha ngjarjet zhvillohen në Mesdheun perëndimor, çdo gjë është mençuri e jetës së përditëshme, çdo gjë është haptazi mënyrë dhe traditë ilire”.

Të gjitha këto janë thënë, natyrisht, pa ndonjë provë konkrete.

Megjithatë ekzistojnë rezultate të kërkimeve filologjike mbi të cilat Schuchardti mund të mbështetej.

Emri i Odiseut ka ardhur në literaturën romake si Ulixes me ndërmjetësi ilire (Kretschmer, Ein. in die Gesch. der griech. Sprache, Gottingen 1896, f. 280 e vazhd.). Messapus-i apo Metabos-i i Italisë jugore dëshmon se përhapësat perëndimorë të kultit të Poseidonit kanë qenë ilirë (në fakt, ai është sigurisht një formë ilire e kësaj perëndie) (Altheim, Arch. f. Rel. - Wiss, 29, f. 22 e vazhd.) dhe na është treguar se legjenda e Eneas dhe kulti erycinian i Afroditës u soll në Siqili prej ilirëve me rrugë detare nga Azia e Vogël (L. Malten, Arch. f. Rel. - Wiss 22, 33 e

vazhd.).

Përparimi i mëtejshëm në drejtimin iliro-mesdhetar të vjetër do të mund të bëhej vetëm nëpërmjet traditës jogreke mbi Odisenë (Mbi një legjendë “tireniane” mbi Odisenë te Plut. De and. poet. 27 e, lidhur me natyrën e përgjumur të Odiseut, ka tërhequr tashmë vëmendjen F. G. Welckeri në Kleine Schriften II, Bonn 1845, f. 10, por ai ka dashur të derivojë atë nga Odisea, gjë që në fakt nuk është domosdo e nevojshme. Mbasi qenë ilirët ata që e sollën legjendën e Odiseut në Itali, mundet fare mirë që versioni “tirenian”, d.m.th. sigurisht etrusk, ta ketë burimin tek ajo).

Ajo që Schuchardti mendon se është karakteristike për Odisenë, është tashmë një plasmin grek. Është përgjithësisht fuqia plasmuese e pakrahasueshme e botës greke ajo që dallimin e asaj që është ilire na e bën shumë më të vështirë në kulturën helene sesa në atë italike.

Akoma më të mëdha janë vështirësitë e kërkimeve ilire përsa u përket zonës danubiane, nga një anë iliro-dake dhe nga tjetra iliro-kelte. Hungarisë dhe zonave akoma më në veri. Shkaku është i përkundërt me atë të Greqisë: mungesa e një kulture të madhe plasmuese që në strukturën e vet të përmbante me kuptim edhe elemente kulturash primitive. Megjithatë, edhe këtu po bëhen përpjekje.

Emrat vendas të panonëve janë mbledhur (Nga I. Gronovszky, Nomina Hominum Pannonica certis gentibus adsignata. Dissertationes Pannonicae ser. I. fasc. 2, Budapest 1933), gjeografia e Panonisë dhe e Dakisë po përpu-

nohet nga ana filologjike.

Këtu do të vëmë akoma në dukje problematikën e “formimit të botës ilire”. Çështja me të cilën kemi të bëjmë këtu është një e vetme dhe ndoshta nuk do të zgjidhet kurrë në mënyrë të sigurt: cila kulturë e vjetër, e kohës së bronzit apo të gurit, qe ajo që koincidoi territorialisht dhe kronologjikisht me formimin e botës ilire, përpara se ajo të bëhej bartëse kryesore e kulturës së Halshtatit dhe të merrte pjesë në themelimin e kulturave të larta evropiane jugore?

Zakonisht, prej kulturave të kohës së bronzit e ashtuquajtura kulturë e

Lausitzit konsiderohet ilire dhe pikërisht si “iliro-veriore”, mbasi gjithçka që më vonë mund të quhet, me ku më shumë dhe ku më pak të drejtë, ilire, gjendet shumë larg, në Evropën jugore dhe prandaj duhet të konsiderohet si diçka e ndryshme, “ilirojugore”.

Lidhja është si të thuash vetëm filologjike, sepse është toponomastika ajo që ka konstatuar disa emra gjeografikë ilirë edhe në Gjermaninë lindore dhe në Poloni.

Për këtë arsye kjo pikëpamje, e cila nga ana tjetër është mbrojtur nga shumë prehistorianë, kohët e fundit është paraqitur nga filologu Krahe.

16

Kulturë

17

Kulturë

Javore KOHA

Javore KOHA

Mbi librin “Simbolet kombëtare” të autorit dr. Hysni Hoxha

Gjeneza e simboleve kombëtare Autori në librin e vet shkruan që flamuri ynë ka qenë simbol i shenjtëruar, që ka nxitur ndjenjat atdhetare, pasionin luftarak të atdhetarëve tanë në përballje heroike kundër forcave pushtuese të trojeve tona, duke u flijuar për atdhe Shaban Hasangjekaj

Në librin me titull “Simbolet kombëtare” të autorit dr. Hysni Hoxha, bëhet fjalë për simbolet kombëtare shqiptare: flamurin dhe himnin, si dhe për flamurin dhe himnin – të ashtuquajtura simbole shtetërore të Kosovës, siç shprehet autori.

“Gjatë kësaj dekade u botuan studime, ese dhe vepra për simbolet tona kombëtare për të cilat kam shkruar në librin ‘Simbolet kombëtare’. Ideja për këtë libër, që tani është në duart e lexuesit, më lindi në një natë vere të vitit 1997 në shtëpinë e mikut tim, prof. mr. Ahmet Kelmendi, i cili më dha vëllimin ‘Konkursi për Hymnin e Flamurit’ (Tiranë, 1937). Në këtë vëllim janë publikuar, pa asnjë ndryshim, 74 vjersha të konkurseve anonime, që i ka zgjedhur Komisioni për kremtimin e 25-vjetorit të Vetëqeverimit të Shqipërisë, nën kryesinë e zonjushës Parasqevi Kyrijas me anëtarët: Mati Logoreci, Sotir Papahristo, Ekrem Vlora, Karl Gurakuqi, Teki Selenica dhe Zoi Xoxa. Ky komision pas shumë bisedimesh, për vlerësimin e teksteve të arritura në konkurs, zgjodhi komisionin gjykues prej tre anëtarësh: At Gjergj Fishta, Konstantin (Kostaq) Cipo dhe Mid’hat Frashëri. Nisma e tillë kombëtare e krijuesve dhe atdhetarëve të devotshëm më la përshtypje të thellë.

Në ditët më dramatike të fatit të kombit tonë, kur Kosova ishte nën administrimin

e pushtetit diskriminues të Serbisë, botova esenë ‘Urrejtja dhe frika ndaj flamurit – urrejtja ndaj kombit’ (gazeta “Bujku”, 25 gusht 1997, që dilte në atë kohë në Prishtinë në vend të ‘Rilindjes’). Në këtë ese bëra interpretimin e himneve kushtuar flamurit tonë kombëtar, duke filluar prej vjershës së poetit arbëresh Zef Skiroi deri te poetët tanë bashkëkohorë.

Në himnet për të cilët flitet në këtë vepër, mandej në krijime të tjera letrare, folklorike, si dhe në krijime të arteve figurative, krijuesit tanë janë frymëzuar nga flamuri ynë kombëtar”, janë këto shprehjet e autorit në fillimin e parathënies së librit.

“Ndjenja më tragjike dhe më tronditëse e imazhit të flamurit tonë të përgjakur evokohet në këngën popullore ‘Prej Prokupje deri në Nish’, të cilën e këndon rapsodi dhe atdhetari ynë, Dervish Shaqa: Ço’ Zeqir Bajrakun! S’mund po e luj prej gjakut...

Ky është ai flamuri ynë kombëtar i shenjtëruar dhe i rënduar prej gjakut të trimave tanë, që u flijuan në mbrojtje të trevave tona etnike”, thuhet në vazhdimin e

parathënies së librit.

Faik Konica, shkrimtari dhe atdhetari ynë i devotshëm, në vështrimin “Shqipëria a ka një flamur autentik?” (“Albania”, 15 shkurt 1909), me një ton të ashpër polemizues iu përgjigjet xhonturqve, që në atë kohë përhapën fjalën kinse Shqipëria nuk kishte flamur autentik. Konica, duke pasur parasysh historinë dramatike të kombit tonë, jo rrallë herë me dimensione tragjike, ka bërë përkufizimin, deri më sot më të mirë për vlerën dhe rëndësinë e flamurit tonë kuq e zi me shqiponjën dykrenare”, shkruan autori dr. Hysni Hoxha në librin e vet “Simbolet kombëtare”.

Ai po ashtu thekson që ndër shkrimet e para për flamurin tonë, gjatë viteve ‘30 është studimi i P. Donat Kurtit “Flamuri komtar në Krahinë të Shkodrës”.

Autori në këtë studim përshkruan veprimtarinë e atdhetarëve tanë për përhapjen dhe mbrojtjen e këtij simboli të shenjtëruar.

Ndërkaq, Ramadan Sokoli në studimin “Gjeneza e flamurit dhe himnit kombëtar”, sikurse Faik Konica, përmend buri-

met historike, që në mënyrë të argumentuar flasin për flamurin e Skënderbeut me shqiponjën dykrerëshe. Ky studiues është kundër atyre që pandehnin se flamuri ynë kombëtar qenka harruar nga shqiptarët.

Autori Hysni Hoxha, në librin e vet “Simbolet kombëtare” shkruan që flamuri ynë ka qenë simbol i shenjtëruar, që ka nxitur ndjenjat atdhetare, pasionin luftarak të atdhetarëve tanë në përballje heroike kundër forcave pushtuese të trojeve tona, duke u flijuar për atdhe.

Sipas mendimit të autorit, çështja e himnit tonë kombëtar, e trajtuar që herët, edhe sot mbetet e diskutueshme dhe e pazgjidhur.

Ministria e Arsimit e Shqipërisë, me vendim të Këshillit të Ministrave nr. 523, më 1922 shpalli konkurs për hartimin e një himni të ri kombëtar. Anëtarët e komisionit për vlerësimin e teksteve të këtij konkursi ishin krijuesit dhe atdhetarët tanë të devotshëm: Mid’hat Frashëri, Fan S. Noli, Luigj Gurakuqi, At Gjergj Fishta dhe Mehdi Frashëri. Konkursi, sipas komisionit vlerësues, dështoi për shkak se tekstet e arritura nuk i plotësuan kushtet për një himn të mirëfilltë kombëtar.

Prej dymbëdhjetë vjershave të arritura në konkurs, komisioni propozoi për botim vjershën e Ernest Koliqit dhe vjershën e Kristo Floqit “për inkurajim të autorëve të tyre”.

Pas kësaj orvatjeje të parë të krijuesve dhe atdhetarëve tanë të shquar për një himn të ri kombëtar, që patën përkrahje nga shteti, në vitin 1937 ndërmerret veprimtaria më serioze për ndërrimin e himnit me një synim të caktuar që 25-vjetori i Pavarësimit të Shqipërisë të festohet solemnisht me një himn të ri kombëtar.

Anëtarët e komisionit dhe të jurisë për vlerësimin e teksteve, vepruan me përkushtim dhe në mënyrë të drejtë.

Mirëpo, pas një veprimtarie të tillë të gjatë dhe me përkushtim të thellë kombëtar, ndodhi një veprim i mbrapsht dhe i papritur: Komisioni Qendror për Kremtimin e 25-vjetorit të Vetëqeverimit,

muzikën ia besoi një të huaji: kompozitorit italian E. A. Mario, i cili kompozoi tekstin e himnit të zgjedhur në këtë konkurs të autorit Beqir Çela.

Etnomuzikologu Ramadan Sokoli, në studimin “Gjeneza e flamurit dhe himnit shqiptar”, vë në pah më të drejtë dobësitë e këtij konkursi për të cilat reagoi shtypi, si dhe disa revista të asaj kohe.

Siç vërehet nga ky studim i prof. Sokolit, kundër këtij himni të huazuar ka pasur reagime para komisionit të vitit 1937. Të tilla kanë qenë pikëpamjet e shfaqura në fletoren “Besa” (12 korrik 1932), ku paraqitet haptas nevoja për një himn kombëtar me melodi thjesht shqiptare.

Siç thekson autori në këtë vepër, Lasgush Poradeci në studimin e tij: “Himni kombëtar, flamurit pranë të bashkuar dhe gjeneza e tij” është kundër një himni të ri. Mirëpo, siç mund të konstatohet nga studimi i tij, veterani rilindës, Kolë Rodhe, pas bisedimeve me Lasgushin, e kishte bindur atë të ndërronte mendimin. Fakti kryesor që përmend Rodheja, duke mbrojtur himnin e Asdrenit, është fryma shqiptare të cilën e ka himni kombëtar. Është fakt i pamohueshëm se himnin e përshkon një frymë e tillë, që e ka pranuar kombi ynë. Në këtë kontekst, vetë Asdreni i ka thënë Lasgushit: “Unë e bëra vjershën që t’i shërbejë qëllimit atdhetar”.

Asdreni ia ka ndryshuar kuptimin ideor himnit rumun, duke ia përshtatur rrethanave shoqërore e politike të Shqipërisë së asaj kohe. Mirëpo, kjo nuk e zgjidh çështjen e autorësisë së himnit.

Siç vërehet, edhe Asdreni e pranon origjinalin e tekstit rumun. Duke e krahasuar himnin tonë me himnin “Mi flamurin tonë” të poetit rumun Ioan Barsan, Lasgush Poradeci konstaton me të drejtë se himni ynë është përkthim, adaptim, krijim. Mirëpo, nuk mund të thuhet se është përkthim i drejtpërdrejtë, siç konstaton Lasgushi. Gjatë krahasimit të këtyre dy himneve, që ka bërë dhe analizuar autori i këtij libri, nuk ka hasur në asnjë varg të përkthyer drejtpërdrejt. Përkthimi i Asdrenit është mjaft i lirë, është shqipërim

kreativ i tekstit.

Siç thekson autori, strofa e katërt është e një niveli më të lartë se origjinali. Asdreni, vjershës së tij i ka shtuar edhe dy strofa, që janë origjinale. Në bazë të kësaj konstatohet se nuk është i qëlluar mendimi i komisionit qendror për kremtimin e 25-vjetorit të Vetëqevetimit që gjatë sqarimit me titull “Pse u ndryshue hymni i flamurit?”, ndër të tjera, thuhet: “Pas shpjegimeve të disa misave të këtij komisioni, që e dinë mirë letërsinë romunë, u konstatue se hymni i sotëm i flamurit kombëtar më âsht fjalë për fjalë përkthim i nji marshi rumun dhe gjithashtu melodija e tij âsht nji kopjim i plotë i muzikës rumune”.

Në konkursin e tretë (1945-1946) dhe në të katërtin (1976), në kohën e diktaturës së regjimit totalitar në Shqipëri, as që pritej të ndërmerrej ndonjë nismë e drejtë dhe serioze, kur çdo gjë kontrollohej nga pushteti.

Pas rënies së diktaturës në Shqipëri, sipas dispozitave ligjore të vitit 1991, himni i Asdrenit pranohet si himn kombëtar.

Por edhe një vit më vonë, më 1992, nuk ndodh asnjë ndryshim. Komisioni i simboleve, pranë Kuvendit Popullor të Shqipërisë, shpalli debat të gjerë, i cili nuk pati sukses. Nga kjo nismë e dështuar e komisionit në fjalë, doli në shesh vetëm një propozim konkret për një himn të ri me tekst të Luigj Temalit dhe me muzikë të Ferdinand Lleshit.

Mirëpo, me iniciativën e shumë veprimtarëve dhe atdhetarëve me një përkushtim të madh kombëtar janë bërë përpjekje për krijimin e një himni të ri. Përveç kompozitorit Fehim Ibrahimi e profesor Ramadan Sokolit, sot ka edhe krijues të tjerë të artit muzikor dhe artit letrar, si edhe qytetarë të tjerë të cilët janë të mendimit për ndërrimin e himnit. Ne sot kemi krijues të nivelit evropian për krijimin e tekstit poetik dhe vijës melodike.

Fjalën kryesore për krijimin e një himni të ri kombëtar duhet ta kenë krijuesit e artit muzikor dhe atij letrar, me përkrahje të domosdoshme institucionale.

18

Mozaik

19

Mozaik

Javore KOHA

Javore KOHA

In memoriam: dr. Lukë Gjokaj

I përjetshëm qoftë kujtimi për veprën njerëzore Njeriu në veprimtarinë e vet gazetareske, shpesh herë është në situatë të shkruaj edhe për ngjarje të padëshiruara, por që gjithsesi e meritojnë dhe duhet shënuar në kronikat gazetareske. Ngjashëm është edhe ky shkrim, që po e shkruaj në përkujtim të një dashamiri të madh, një miku dhe veprimtari të dalluar në këto treva, një humanisti dhe njeriu të mirë, siç e njihnin dhe e donin të gjithë, Dr. Lukë Gjokaj, të cilit këtyre ditëve i dhamë lamtumirën e fundit.

Shpesh herë, fjalët nuk mjaftojnë të përshkruhet një personalitet dhe veprat e tij njerëzore, siç ishte dr. Luka, bir i kësaj Malësie që ai e deshi aq shumë, ku punoi, veproi dhe kontribuoi me gjithë fuqinë e shpirtit, profesionit

dhe mendjes që pati dhe që, s’ka dyshim, do të vazhdojë të jetojë deri në përjetësi. Ishte kënaqësi dhe privilegj të jesh bashkëkohës i këtij njeriu të madh, të ndashë ndonjë grimcë kohe nga e përditshmja dhe atë ta kalosh në shoqërinë e dr. Lukës, me fjalët, këshillat, porositë dhe dashamirësinë e këtij njeriu me kulturë të gjerë, jo vetëm nga lëmi i profesionit human që e ushtronte.

I thjeshtë dhe i afërt me çdokënd, i matur dhe dashamirës në çdo moment, me fjalët ilaç dhe vepra të sakta në çdo situatë dhe, mbi të gjitha, dashamirës i së mirës për secilin njeri kudo që punoi dhe veproi, nga Klina e Kosovës e deri në Malësi. E njohën atë të vegjël, të rritur e të moshuar, në gëzime e hid-

Sipas gazetës prestigjioze

hërime, në njerëzi e pajtime, në konferenca e përurime. Sidomos, e njohën dhe e deshën, të sëmurë dhe njerëz në nevojë, për të cilët, dr. Luka ishte i gatshëm në çdo kohë dhe në çdo vend, të shpëtojë dhe të ndihmojë ata që ishin të rrezikuar, për të cilët ishte shpresa, forca dhe besimi më i madh.

Dhe kështu, 40 vite të plota në shërbim të shëndetit, nevojës dhe shpresës për të tjerët, kudo që punoi dhe u gjend me virtytet e tij më të larta njerëzore, deri ditën e diel, më 17 gusht, kur pushoi së rrahuri zemra e këtij njeriu, sa të madh aq të dashur dhe sa të nevojshëm në këto hapësira, aq të paharruar nga brezi i tashëm. Bashkëvendësit e tij nga të gjitha trevat e Malësisë, miq dhe të njohur, kolegë, bashkëpunëtorë dhe bashkëveprimtarë nga të gjitha trevat shqiptare në Mal të Zi dhe më gjerë, u përkulën para arkivolit me kufomën e tij, para altarit në shenjtoren e Sh’na Ndout në Tuz, ku ishte vendosur, duke i dhënë nderimin e fundit këtij njeriu të madh, humanisti dhe veprimtari të paharruar të kohës sonë.

Edhe çastet e fundit të jetës së vet i kaloi duke ndarë gëzimin familjar me të tjerët sepse ai donte gjithëherë të jetë aty ku kishte gëzim, të përgëzonte dhe të uronte me gjithë shpirt. Për këtë arsye, dr. Luka ishte i mirëpritur dhe i mirëseardhur kudo, të përgëzojë dhe të urojë ku ishte rasti, të shërojë dhe të ngushëllojë ku ishte nevoja, ashtu siç dinte vetëm ai.

Andaj, gjurmët që ka lënë pas do të jenë të pashlyera për jetë, ngjashëm sikur kujtimi i miqve të tij do të jetë i paharruar.

I përjetshëm qoftë kujtimi në veprat dhe punën tënde të shenjtë, dr. Lukë Gjokë Dukaj Gjokaj!

Shqipja ndër tri gjuhët më të vjetra të botës Gazeta përmend armenishten, greqishten dhe shqipen si gjuhë të lashta, prej nga rrjedhin shumë gjuhë të tjera

Sipas gazetës prestigjioze, New York Times, gjuha shqipe radhitet në mesin e dy-tri gjuhëve më të vjetra të botës.

Gazeta përmend armenishten, greqishten dhe shqipen si gjuhë të lash-

ta, prej nga rrjedhin shumë gjuhë të tjera.

Hulumtuesit studiuan evolucionin e fjalëve të 103 gjuhëve moderne dhe të zhdukura nga familja e gjuhëve indoevropiane dhe krijuan një pemë që

tregon marrëdhëniet midis gjuhëve të ndryshme.

Harta e mësipërme tregon ku secila degë e madhe ndoshta u ngrit, para se të përhapet dhe diversifikimin në rajone të tjera.

20

Panoramë

21

Panoramë

Javore KOHA

Javore KOHA

Anita Shala synon kurorën e më të bukurës së Zvicrës

Miriam Cani rikthehet fuqishëm në skenën gjermane

Anita Shala dëshiron të zgjidhet “Miss Zvicra 2014”. 20-vjeçarja, e cila jeton në Emmenbrucke të Luzernit, është e vetmja kandidate nga Zvicra qendrore e cila merr pjesë në këtë spektakël. Ndihmëses së mjekut të dhëmbëve që punon në një ordinancë në Cyrih nuk i pëlqen shumë grimi i tepërt dhe as veshjet ekstravagante.

Në ordinancën e dhëmbëve në Cyrih, bukuroshja me prejardhje shqiptare, e cila është e gjatë 1.77 cm, punon pa grim.

Shala është e lindur dhe e rritur në Emmenbrucke. Prindërit e saj kanë prejardhje nga Kosova.

“Ata janë shumë të gëzuar që unë jam në mesin e finalisteve. Në veçanti nëna ime, e cila ishte e habitur kur i tregova për këtë.

Ajo dëshironte gjithmonë të më shihte në një skenë të tillë”, thotë asistentja bukuroshe.

Në rrethin e saj Anita përshkruhet si një person me zemër të mirë. Ajo e pëlqen diellin, sepse në rrezet e diellit ndihet veçanërisht mirë. Është e kujdesshme në ushqim, por nuk i kushton shumë rëndësi dietave. “Pikë e dobët” e saj duken të janë këpucët. Ka aq shumë saqë duhet një kohë e gjatë për t’i numëruar.

Anita nuk e ka idenë se çfarë do të ndodhë me të nëse shpallet fituese.

“Përpara planifikoja gjithçka, kurse këtë herë e kam lënë që gjërat të rrjedhin vetvetiu. Nuk e kam idenë se a kam shans për të fituar”, thotë ajo. Është rikthyer në vendin e fëmijërisë së saj, por tash më e fuqishme dhe me bagazh më të pasur profesional artistik. Është kjo këngëtarja e mirënjohur shqiptare Miriam Cani e cila ka promovuar punën e saj të fundit në Gjermani duke depërtuar lehtësisht edhe në familjet gjermane përmes radiotelevizioneve të Gjermanisë.

Këngëtarja e cila një pjesë të konsiderueshme të fëmijërisë së saj e ka kaluar në Gjermani, ka performuar këtë fundjavë në programin e përjavshëm argëtues, Fernsehgarten, produksion i gjigandit mediatik ZDF. Miriami ka kënduar versionin anglisht të këngës së saj “Shiu im”, ku spikati, përveç vokalit natyrisht, edhe me paraqitjen tepër të veçantë.

Kënga “Bring the rain” është prezantuar para pak ditësh në kanalin zyrtar Youtube VEVO dhe menjëherë pas kësaj është përfshirë në playlistat kryesore të radiove në Gjermani, ku këngëtarja është e famshme si ish-pjesëtare e grupit pop të vajzave, “Preluders”, por edhe si prezantuese e disa emisioneve te suksesshme.

Edhe pse u bë kohë që Miriami jeton në Tiranë, ajo nuk lë pas dore fansat e saj në Gjermani dhe e gjen kohën për t’u rikthyer tek ata.

“Song of my mother”, filmi më i mirë i Festivalit të Sarajevës Filmi i regjisorit Erol Mintaş “Song of my mother”, ka dalë të jetë filmi më i mirë në edicionin e 20-të të Festivalit të Filmit në Sarajevë.

Pritjet se do të jetë fitues filmi i Kosovës “Tri dritare dhe një varje”, kanë zhgënjyer jo vetëm kosovarët, por edhe shumë kritikë që e vlerësuan filmin kosovar si filmin favorit të këtij edicioni.

Ndërkohë, pos çmimit kryesor në këtë edicion janë ndarë edhe çmime të tjera.

Filmi “Tri dritare dhe një varje”, me skenar të Zymber Kelmendit e regji të Isa Qosjes, që bart një rrëfim të ndjeshëm që vazhdon ta shoqërojë një pjesë të femrave që janë dhunuar nga serbët gjatë luftës së fundit në Kosovë, mbrëmjen e së premtes është shpërblyer me çmimin e Cineuropa, që do të promovojë filmin në internet gjatë muajit të ardhshëm me një vlerë prej 5 mijë eurove.

Kënga më e re e Bebe Rexhës, “I Can’t Stop Drinking About You!” është zgjedhur si hit i javës në kanalin e famshëm muzikor MTV hits.

Lajmin e ka bërë të ditur vetë këngëtarja e cila përmes rrjetit social është shprehur e lumtur për një sukses të tillë.

“Sapo e zbulova se ‘I Can’t Stop Drinking About You’ është zgjedhur Hit of the Week nga MTV hits”, ka shkruar ajo në Facebook, duke publikuar edhe fotografinë e kanalit të MTV-së.

Këngëtarja shqiptare që po e zhvillon karrierën e saj në Amerikë, ka publikuar së fundmi këngën e saj më të re “I Can’t Stop Drinking About You”.

Ylli shqiptar që u bë e famshme pasi krijoi këngën e Eminemit me Rihannan, “The Monster”, në spotin e saj shfaqet mjaft e egër saqë në një rast ajo e derdhë gjithë rakinë nga shishja.

Kënga e Bebe Rexhës, hit i javës në MTV

22

Te k n o l o g j i

Fotografia e javës

Një dokument i publikuar me specifikat e Blackberry Passport ka konfirmuar disa nga spekulimet e mëparshme.

Telefoni i ri nga Blackberry do të ketë procesor Qualcomm Snapdragon 800 me 2.2 GHz katër bërthama.

Specifikat tjera nga dokumenti tregojnë se Passport-i do të ketë 3 GB RAM dhe 32 GB hapësirë të brendshme me mundësi të shtimit përmes kartelave SD. Ekrani do të jetë 4.5 inç në diagonale me rezolucion jo të zakonshëm 1440x1440.

Kamera e prapme do të jetë 13 MP me zoom digjital 5x. Mund të incizojë video me rezolucion 1080p. Kamera e përparme është 2MP me 3x zoom digjital.

Bateria e tij pritet që të jetë 3450mAH që tregon se mund të qëndrojë 19 orë “zgjuar” teksa punoni në të.

iPhone 6 nga Apple pritet të lansohet me 128 gigabajt memorie të brendshme, duke u bërë kështu telefoni i parë që ofron maksimumin e gigabajtëve.

GeekBar ka njoftuar se kjo do të jetë veçoria kryesore e telefonit më të ri të gjigantit amerikan, megjithëse nuk janë përjashtuar ndryshimet tjera në iPhone.

Modelet me kapacitete 16 dhe 64 gigabajt thuhet se do të kenë edhe një kartelë NAND të prodhuar nga Toshiba, Hynix dhe San Disku.

Ngjashëm me iPhone 6, 128 gigabajt pritet të kenë edhe iPad Air dhe iPad Mini.

Apple pritet të lansojë telefonin iPhone 6 së bashku me iPhone Air më 9 shtator.

23 Javore KOHA

Javore KOHA

Dalin në pah të gjitha specifikat e Blackberry Passport

iPhone 6 me 128 gigabajt memorie

„Nëse një fotograf profesionist fotografon të njëjtin objekt që fotografon edhe një person i zakonshëm, ku qëndron ndryshimi„.

Liridona gjokaj: violin

„Qesh pak, shiko këtu”

24

Mozaik

25

Mozaik

Javore KOHA

Javore KOHA

Portret: Cafo Boga

I mërguari që s’na harron...

Cafin e njoh që nga shkolla e mesme, por më bëhet se më mirë jam duke e njohur vitet e fundit, pavarësisht se rallë takohemi, për shkak të obligimeve që i ka ky njeri, i cili nuk pushon kurrë.

Ndaj, ndjej kënaqësi të veçantë të shkruaj disa fjalë për një njeri kaq të mirë, siç është Cafi. Vështirë është ta bindësh se ai këto i meriton. Është shumë modest. Zotëri Cafo Boga, gjithmonë, me figurën e tij, buzëqeshjen, qëndrimin dhe modestinë e tij, lënë përshtypje të jashtëzakonshme, çdokund, në kafene, në rrugë, në hotel, dhe në takime të ndryshme përditare.

Ismet Karamanaga

Vështirë të fillosh të shkruash për mërgimtarët, për njerëzit tanë, të cilët tash një kohë të gjatë, posaçërisht nga mjedisi i shekullit të kaluar, me shumicë filluan ta lëshojnë vendlindjen. Vështirë, pasi që shumë mërgimtarët u inkuadrun në shtetet ku edhe gjetën punë. Krijuan kushte më të mirë për jetesë. Pas disa vitesh filluan të vinin në vendlindje për të kaluar një pjesë të pushimeve të tyre.

Mirëpo çka është edhe më tragjike, shumë nga fëmijët e tyre, të cilët rriten dhe shkollohen atje, posaçërisht ato nga Amerika e largët, në vendlindje të prindrve të tyre nuk vjenë rallë a po asnjëherë.

Natyrisht, mjedisi, kushtet ekonomike dhe në vitet e fundit edhe ato politike, i kanë larguar edhe më shumë

nga vendlindja. Por, përjashtime ende ka edhe sot. Kjo duhet të përshëndetur. Ata sollën kapitalin e fituar në mërgim me djersën e tyre atje, duke investuar në vendlindje me sukses të madh. Kabil Kashoxha dhe Sabahudin Vogliqi në këtë aspekt janë shembuj të rallë. Janë shembuj të mirë.

Në librin tim “Kalaja, legjendë dhe art” kam shkruar për familjen Ishmaku nga Rana e jonë, mërgimtarë nga Australia e largët. Ata viteve të fundit kanë investuar në vendlindje, konkretisht në pronën e tyre në Ranën të bukur ngritën godinën e re. Shqetësuese mbetet ajo ana tjetër që na brengos të gjithëve. Është numri i madh i cili ditë për ditë largohet nga qyteti ynë.

Statistikat zyrtare tregojnë se nga viti 2006 e deri tani është zvogëluar

numri i banorëve në qytetin tonë për 4000. Pra, 4000 banorë më pak. Dhe ajo çka duhet të na brengosë edhe më shumë, është numri i të rinjve të cilët për shkaqe ekonomike, largohen nga qyteti ynë, në shumë shtete të Perëndimit , posaçërisht në Amerikë.

Por sot në fokusin e interesimit tim, është një mik nga ditët gjimnazit, i cili ka lënë gjurmë të pashlyera në Amerikë, aq edhe çdokund tjetër ku ka punua dhe vepruar. Ai më qendrim dhe mençurin e tij la gjurmë jo vetëm në kujtesën e bashkë biseduesit, por edhe më gjërë. E kam fjalën për Cafo Bogën, personalitet me vlera të veçanta.

Cafo Boga, gjithmonë, me figurën e tij, buzëqeshjen, qëndrimin dhe modestinë e tij, lënë përshtypje të

jashtëzakonshme, çdokund, në kafene, në rrugë, në hotel, dhe në takime të ndryshme përditshme.

Edhe pse Cafi, jeton në Amerikë, në New York, ai vjen shumë shpesh në qytetin tonë. Sa herë e takoj thotë, Ulqinin e kam gjithmonë ndër mend dhe në zemër. Vendlindjen, nuk e kam harrur kurrë. Ne që e njohim e dimë se Cafi ka investuar në vendlindje dhe tashmë para pensionimit ka filluar edhe të mendojë për një kthim të përgjithmonshëm.

Cafi, ka qenë gjithmonë modest dhe i thjeshtë. I kujtohet fëmijëria në Amull nga ku më së pari ka ardhur në Ulqin, që të regjistrohet në shkollë. Në ato kohëra, nuk ka pasur lidhje dhe autobus për nxënës. Cafi si shumë fëmi e nxënës të tjerë, të cilët janë shkolluar në Ulqin, është dashur të banojë në shtëpi private. I kujtohet shtëpia dhe rruga ku ka banuar. I kujtohen tri zonja, më të urtat të asaj kohe, Hanko Bonja, Hanko Lemja dhe hanko Zukja, të cilat nuk i ka harruar kurrë. Ende edhe sot Cafi i përmend më pijetet të posaçëm , pasi që kanë qenë gjithmonë si aktore kur kanë biseduar.

Shpesh i ka dëgjuar duke shkur në shkollë, a po duke mësuar. Shtëpitë i kanë pasur afër njëra tjetrës. Për çdo ditë janë takuar shumë herë për të biseduar, duke pirë kafe.

Pas dhe gjatë shkollimit Cafi ka punua si shankist, a po edhe kamarier në Hotelin “Belvi”. Në këtë mënyrë i ka ndihmuar vetes të shkollohej më gjatë.

Në ato kohë të arta të turizmit tonë, ka pasur edhe punë më tepër, mirëpo Cafi ka pasur qëllime të tjera, a po themë më mirë fati ia tregoj rrugën, të vështirë, por të sukseshme.

Pas një kohe Cafi shkoi në Itali. Pastaj, më vonë në destinacionin e ëndrrva të shumë të rinjve, jo vetëm nga këto treva, por nga mbarë Evropës, drejtë në Amerikë. Në New York Cafi ka fat. Fillon të punojë si kamarier në një restorant. Pasi që ka qenë i qetë,

modest dhe i pashëm, së shpejti fillon të përparojë në jetë, duke vazhduar edhe shkollimin në Amerikë. Më një inteligjencë të jashtëzakonshme përfundon shkollën dhe fillon karrierën në një bankë, ku edhe ngritja e tij shkon shkallë pas shkalle, deri te Executive Vice President Cjif Operating Officer. Prandaj Cafi më aftësit e veta, pa ndihmën e askujt, bëhet, të them më mirë, Drejtor exekutiv i një banke e cila komunikon më të gjithë botën.

Cafi ka marrë pjesë në shumë kongrese të bankave. Ka bërë shumë kontrata të cilat kanë qenë në dobi të bankës, por edhe të atyre për ku janë bërë investimet. Bile, shpeshherë ka marrë pjesë edhe në kongrese të cilët janë mbajtur apo janë organizuar në shtetet e Ish Jugoslavisë, duke filluar nga Ljubljana, Zagrebi, Beogradi, Podgorica, por edhe në Kospvë dhe në Shqipëri. Sa është Cafi i aftë dhe ambicioz, tregon se

para dy vitesh është bërë edhe Master of art Diplomacy në universitetin Norvich Universty..ta shkruaj edhe një fjali nga interneti, Baruch College City Univesity of New Jork CCUNY BS Bussines Administration.

Cafi, ende edhe sot në moshën e mesme, është një ndër figurat më markante dhe më atraktive të qytetit tonë. Ka ble një banes të vogël në lokalitetin në mesë të Tivarit dhe Ulqinit ku shijon bukurinë e detit, dhe të horizontit, atje ku puthet qielli me det siç thotë poeti i madh gjerman F. Shiler dhe Cafi shpesh shprehet se nga ky vend horizonti është më i bukur se çdokund tjetër.

Posaçërisht kur perëndon Dielli, dhe kur i gjithë horizonti fiton një ngjyr të kuqe,rremë të papërshkrueshme. Tashmë nga dritarja, apo nga terraca mund ta gjejë një vend ku pushon më shpirt dhe më trup, pa kompjuterë, pa telefonata nga tërë bota....

26

Mozaik

27

Mozaik

Javore KOHA

Javore KOHA

SHAI „Art Club“ dhe Komuna e Ulqinit organizuan përurimin e librit të Ali Llunjit „Harapët e Ulqinit“

Dëshmi e vërtetësisë historike

„Kjo tematikë, karakteristike për Ulqinin, është shumë më shumë se kronikë vendore, nga fakti se na del e bazuar në autenticitetin e të dhënave historikisht të saktësuara, me emra e mbiemra, data, vendndodhje të të gjithë atyre që drejtpërdrejt apo tërthorazi kanë qenë dëshmitarë të një të vërtete historike“, ka thënë recensenti i librit prof. Dr. Ruzhdi Ushaku Shoqata e Artistëve dhe Intelektualëve „Art Club“ dhe Komuna e Ulqinit organizuan të enjten në mjediset e hotelit „Mediteran“ në Ulqin përurimin e librit „Harapët e Ulqinit“ të autorit Ali Llunji.

Për librin kanë folur studiues dhe miq të autorit, të cilët e kanë vlerësuar atë si një studim të veçantë për vetë tematikën që trajton, një kontribut të rëndësishëm në fushën e antropologjisë kulturore dhe etnokulturës, mbi të kaluarën dhe të tashmen e Ulqinit.

Redaktori i librit, dr. Nail Draga, ka thënë se “Harapët e Ulqinit” është një libër i cili i ka munguar literaturës shqipe.

“Duke marrë parasysh se deri më tash për komunitetin me ngjyrë të Ulqinit, janë shkruar vetëm artikuj

të ndryshëm, kryesisht publicistikë, ky është botimi më i plotë në aspektin profesional, dhe si i tillë është i mirëseardhur për opinionin e gjerë”, ka thënë ai, duke konstatuar se kjo është monografia e parë për zezakët e Ulqinit.

Recensenti i librit, prof. Dr. Ruzhdi Ushaku, ka thënë se libri përbën një „dëshmi humanizmi lokal me porosi të përbotshme“ dhe është rezultat i një pune të vazhdueshme kërkimore të cilën Ali Llunji e ka filluar shumë kohë më parë. „Kjo tematikë, karakteristike për Ulqinin, është shumë më shumë se kronikë vendore, nga fakti se na del e bazuar në autenticitetin e të dhënave historikisht të saktësuara, me emra e mbiemra, data, vendndodhje të të gjithë atyre që drejtpërdrejt apo tër-

thorazi kanë qenë dëshmitarë të një të vërtete historike“, ka theksuar ai.

Për publicistin Ismet Karamanaga, kryetar i Shoqatës Miqtë e Kalasë „Kalaja“, Ali Llunji është një enciklopedi e gjallë, një njeri prej të cilit gjithmonë mund dhe keni çfarë të mësoni.

Ai ka thënë se vendlindja e autorit, familja, traditat dhe lidhjet familjare kanë lënë gjurmë në formimin dhe krijimtarinë e tij. „Aliu ka lindur në Ranë. Rana dhe Kalaja janë specifike. Ai është furnizuar me bukuritë e detit, Ranës dhe Kalasë. Dhe kjo gjë ka lënë gjurmë.

Pavarësisht se në Ranë ka edhe ujëra nëntokësorë, Rana gjithmonë ka pjellë shkrimtarët dhe pendat më të mëdha në vendin tonë“, ka theksuar Karamanaga, duke vlerësuar kontributin e Llunjit në fusha të ndryshme.

Përpos librit „Harapët e Ulqinit“, regjisori Emin Halili ka folur për bashkëpunimin me Ali Llunjin në fushën e filmit, si skenarist.

Ai ka bërë të ditur se Ali Llunji i ka në dorëshkrim dy skenare, njëri për një film mbi Tragjedinë e Tivarit, kurse tjetri me titull „Jeta nën kreshta“ është skenar për një film dokumentar.

Sipas Halilit, ajo çfarë e dallon Ali

Llunjin nga krijuesit e tjerë nga Ulqini, është fryma ulqinake e veprës së tij. „Ali Llunji është një krijues që merret tërësisht me frymën ulqinake. Kemi shumë autorë, por kemi pak autorë të cilët e lëvrojnë vetveten, frymën e popullit të vet ku jetojnë“, ka thënë ai.

Autori i librit Ali Llunji ka treguar mbi motivet dhe interesimin e tij për shkrimin e monografisë „Harapët e

Ulqinit“.

Ai ka thënë se që në moshën 16-vjeçare ka punuar me zezakët e Ulqinit, me të cilët ka shkëmbyer mendime, është interesuar për jetën e tyre dhe ardhjen e tyre në Ulqin. „Me shekuj ulqinakët i kanë respektuar dhe i kanë vlerësuar këta banorë të zinj të ardhur nga viset e ndryshme të Afrikës. I kanë çmuar si një pasuri e rrallë njerëzore, pa bërë ndonjë ndasi a përbuzje raciale. Populli i Ulqinit tregoi bujari duke ofruar ngrohtësi për këtë shtresë negroite që në një pjesë të madhe të Evropës dhe Amerikës ndiqej, përbuzej dhe shkeleshin të drejtat më themelore të njeriut“, është shprehur Llunji.

Ai ka thënë se ka bindjen e plotë që me botimin e këtij libri i ka bërë shërbim vërtetësisë historike dhe etnokulturologjike, duke vënë në pah Ulqinin dhe popullatën e tij humane e cila gjatë disa shekujsh zezakëve u zgjati dorën e miqësisë dhe të ngrohtësisë.

Libri „Harapët e Ulqinit“ është botuar nga SHAI „Art Club“, me mbështetjen e Komunës së Ulqinit. Përurimi i tij u bë në kuadër të aktiviteteve me librin, të organizuara gjatë ditëve të i.k.

Panairit të Librit në Ulqin.

28

Kulturë

29

Mozaik

Javore KOHA

Javore KOHA

OJQ “Labeatët“ organizoi ekspozitë të fotografive të monumenteve

Trashëgimia e Malësisë

Organizata joqeveritare “Labeatët“ ka organizuar fundjavën e kalur një ekspozitë fotografish ku janë shpalosur dhe evidentuar përmes syrit optik, shumë nga monumentet dhe objektet historike dhe kulturore më kryesore të Malësisë që datojnë nga koha e Ilirëve, mesjeta e deri në ditët tona, por edhe shumë bukuri dhe pasuri natyrore. Ekspozita është organizuar në qendrën për kulturë në Tuz kurse interesim për t’a njekur atë, kanë treguar numër i konsideruar i personaliteteve nga fusha të ndyshme por edhe qytetarë të thjeshtë. Ekspozitën e ka shpallur të hapur dom. Gabriel Grabanica, bashkëpunëtorë i kësaj shoqate kurse të apasionuarit pas artit pamorë kanë patur mundësinë të shikojnë dhe të njihën nga afër me monumente dhe objekte të vjetra të llojlloshjshme, vendbanime të vjetra, fortifikime, kulte fetare, varreza, kulla banimi, varre të personave më me autoritet, mullinj, si dhe me shumë bukuri natyrore nga vise të ndyshme të Malësisë dhe nga natyra e virgjër të kësaj zone. Grabanica në fjalën e tij të hapjes së ekspozitës ka theksuar se shoqata në fjalë flet pak e punon shumë, duke e quajtur atë një shoqatë të veçantë e cila bënë një punë me plotë sakrificë

një përkushtim që sipas tij kërkohet të bëhet nga çdo banorë që don të jetoj në këtë trevë. “Përmes kësaj ekspozite është gjetur sëmundja që ka kapluar disa monumente dhe objekte historike dhe kulturore dhe tani kërkohet që këto viruse të shërohen, dhe është i domosdoshëm intervenimi i përbashkët në mënyrë që ato mos të rrezikohen edhe më shumë”, u shpreh ndër të tjera Grabanica. Ndërkaq kryetari i OJQ “Labeatët“, Luigj Camaj duke përshëndetur dhe falenderuar protagonistët për vizitën në ekspozitë, u shpreh se ky projekt i quajtur “Trashëgimia kulturore dhe historike e Malësisë në fotografi” nuk ka qenë shumë i lehtë për t’u ralizuar pasi sipas tij puna që kjo OJQ ka bërë nga fillimi deri më sot, nuk ka

qenë e lehtë, por përkundrazi ka qenë punë me sakrificë dhe e lodhëshme fizike, por që ja vlen. “Qëllimi i punës tonë qëndron në sensibilizimin e opinionin që të shikojnë se në çfarë gjendjeje ndodhën monumentet e ndyshme që për ne, por edhe për krejt Malësinë, kanë një vlerë të rëndësishme dhe meritojnë përkujdesje të madhe. Ato janë jashtëzakonisht të rrezikuara dhe nësë nuk do të përkujdesemi për to, mund të zhduken nga sipërfaqja”, u shpreh kryetari Luigj Camaj. Ai më tej falenderoi shoqatat nga SHBA-ja dhe Shqipëria që kanë ndihmuar këtë shoqata në realizimin e misionit të saj por edhe për përvojat që kanë mësuar nga këto të fundit, si dhe shumë individë nga Malësia të cilët kanë qenë udhërëfyes dhe mikpritës të “Labeatëve” gjatë rrugëtimit nëpër shumë ekspedita. Në të njëjtën kohë arkeologu Anton Lulgjuraj i cili hulumton dhe është pjesë e kësaj shoqate, tha ndër të tjera se në ekspozitë janë dokumentuar monumentet më kryesore të Malësisë nga periudhat e hershme deri në ditët tona. Në ekspozitë janë prezantuar 45 fotorgrafi, ndërsa ka qëndruar e hapur për pesë ditë. OJQ “Labeatët“ deri më tani ka zhvilluar mbi 70 ekspedita përgjatë gjithë zonave jugore, qëndrore e veriore të Malësisë. Organizimi i ekspozitës në fjalë është mundësuar me ndihmën e anëtarëve të shoqatës dhe adhuruesve të saj, të Fondit për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave në Mal të Zi dhe të Këshillit Kombëtar Shqiptar.

Kjo organizatë joqeveritare ka për qëllim hulumtimin e trashigimisë natyrore, kulturore e historike të Malësisë.

Shënimin e monumenteve të njohura ekzistuese natyrore, kulturore dhe historike. t.u

Në Bratilë- Hot u organizua takimi me mërgimtarët

U prezantua premiera e shfaqjes teatrale “Dritë në zemër“ Misioni françeskan me seli në Tuz në krye me famullitarin p. Pashko Gojçaj ka organizuar edhe këtë vit takimin me mërgimtarët, një event tashmë tradicional në Malësi, në vendin e quajtur Bratilë. Gjatë këtij takimi dedikuar enkas mërgimtarëve malësorë që jetojnë në metropole të ndyshme evropiane dhe botërore, në shenjë falenderimi për të gjithë kontributin e dhënë për mbi dyzetë vjetë me rallë, për disa orë, ata kaluan çaste ç’malljeje me njënitjetrin duke komunikuar bashkë në shoqërimin e një e pije freksuese. Të pranishëm përveç vendasve dhe mërgimtarëve, kanë qenë edhe kryeipeshkëvi i Tivarit Imzot Zef Gashi, fretër nga Shqipëria dhe SHBA-ja si dhe kompozitori i njohur Zef Çoba nga Shkodra . Ata fillimisht patën rastin të ndjekin një shfaqje teatrale, një prezantim mes dramës e monodramës të përgatitur dhe interpretuar nga teatri amator i Kishës së “Shna Ndout në Tuz”. Fam-

ullitari i Tuzit dhe organizatori kryesor i këtij tubimi p. Pashko Gojçaj tha se tubimi në fjalë ka edhe një qëllim tjetër, atë të takimit të të rinjëvë, në mënyrë që të rinjët e Malësisë si ata që jetojnë këtu ashtu dhe ata në disaporë, të takohen të paktën një herë me vëllezër e motra të tyre, të njihën, të shkëmbejnë fjalë së bashku dhe të ruajnë kontaktet e tyre në vazhdim. “Malësorët tonë janë të përhapur qe nga vendlindja e deri në Evropë, Australi e pjesa dërmuese në SHBA, dhe synimi ynë, qe nga fillimi ka qenë, socializimi i të rinjëve malësorë të cilët kanë lindur dhe rritur në vende të ndyshme. Në krahasim me vite të tjera, sonte shfaqëm një program të veçantë, një shfaqje teatrale mes dramës e monodramës e autorit dr. Anton Berishaj e titulluar “Dritë në zemër “ e cila është nxjerruar nga libri i tij “Ujëvara”, shfaqje kjo kushtuar “Nënë Terezes” e cila përkon edhe me 104 vjetorin e lindjes së nënës së botës”,

u shpreh për Koha Javore, p. Pashko Gojçaj. Ai më tej theksoi se shfajq e kësaj drame të cilën me përkushtim e përgatitën aktorët amatorë të teatrit të Kishës së Tuzit, ka ushqyr dhe kënaqur pamasë ndjenjat shpirtërore të mërgimtarëve prezentë. Ndëraq ai u shpreh i kënaqur me organizimin dhe me pjesmarrjen e mërgimtarëve si këtë vit ashtu dhe gjatë viteve të mëparëshme duke theksuar se ata janë mirënjohës për këtë organizim dedikuar atyre në shenjë respekti dhe falenderimi për çdo vepër huamane dhe kontribut të madh që kanë dhënë për vendlindjen e tyre vite me rallë.

Pas përfundimit të shfaqjes teatrale të rinjët kanë patur mundësi të argëtohën me muzikë dj, deri në orët e vona të mbrëmjes. Ky është viti i njëmbëdhjetë me rallë që misioni françeksan në Tuz, organizon takimin tradicional me bashkëatdhetarët tonë nga diaspora t.u shqiptare.

30

Mozaik

Javore KOHA

31

Sport Majlinda Kelmendi mbron titullin e kampiones botërore në xhudo

Krenaria e sportit shqiptar

Javore KOHA

Për të arritur në finale, ku Majlinda fitoi ndaj rumunes Andrea Chitun, ajo mposhti fillimisht Vanessa Cortesian nga Venezuela, pastaj xhudisten kongoleze Bundma Munkhbaatarin në çerekfinale dhe në gjysmëfinale “shkatërroi” rusen Natalia Kuiutinan që e kishte mposhtur edhe vitin e kaluar.

Disa fshatra të Malësisë u goditën nga një stuhi e fuqishme

Dëme kolosale në perimtari, vreshtari dhe në disa objekte Një stuhi e fuqishme erërash të forta të shoqëruara më pas dhe me shi intensiv dhe breshër, ka përfshirë disa zona të Malësisë gjatë orëve të hershme të mëngjesit të ditës së premte.

Kjo stuhi jo e zakontë në këtë periudhë kohore, ka sjellur me vete dëme të shumta në sektorin bujqësor, në ato kultura të cilat kanë qenë në fazën përfundimtare për t’u nxjerrur në treg. Për dëmet që shkaktoi kjo stuhi në muajin më të ngrohtë të vitit, kontaktuam me njërin ndër fermerët e zonës së Sukruqit Zef Dedvukaj i cili këtë fortunë siç tha nuk e mban mend të kenë ndodhur qe gjashtëdhjetë vite duke thënë se erërat kanë qenë aq të fuqishme saqë një ullishtë

të tij 35-vjeçare e ka shkulur nga rrënjët dhe nxjerrur në sipërfaqe. “Nga ora 5.30 e mengjesit ka filluar një stuhi e fuqishme e tillë, që në jetën time nuk e kujtojë të kenë ndodhur në gusht të verës, dhe pas tre-katër minutash ka fillur një shi i furishëm, vetëtima, gjëmë të mëdha dhe breshër të trashë i cili ka zgjatur rreth 20 minutash i cili ka shkaktur dëme të mëdha në zonat që gravitojnë përgjatë Liqenit të Shkodrës, Vranje, Sukruq, Kodërbudan dhe ka përfunduar në fashtin Nënhelm”, u shpreh Dedvukaj. Ai sqaroi se shumë fermerë të zonave të lartpërmenduara kanë pësuar dëme të kolosale dhe me hektarë të tërë në prodhimtarinë e tyre bujqësore

të cilat kanë qenë në ambiente të hapura. “Nga kjo stuhi dhe mot i keq janë dëmtuar kulturat e perimtarisë siç është domatja, speci, duhani, kastraveci, misri, lakra dhe shalqini cili edhe në pranverë pati pësuar dëme nga një stuhi e ngjajshme dhe përsëri kësaj here u dëmtua rëndë dhe u asgjësua”, sqaroi Dedvukaj duke shtuar se fat të ngjajshëm kanë bashkëndarë edhe shumë familje të tjera të zonës jugore të Malësisë. Përveç dëmeve jo të vogla që kjo stuhi shkaktoi në perimtari, ajo ka dëmtuar rëndë edhe vreshtarinë si dhe ka dëmtuar dhe lënë nën qiell të hapur shumë objekte-garazha e për vendparkim të makinerive bujqësore. I pytur nëse i janë drejtuar komunës së Tuzit apo Ministrisë së Bujqësisë për t’i ndihmuar ata në kompensimin dhe zbutjen e dëmeve, Dedvukaj u shpreh se ai si dhe shumë fermerë e kanë përgatitur dokumentacionin e nevojshëm për aplikim të asistencës eventuale edhe pse me shpresa të vogla se do t’ju ndihmojnë pasi siç tha një gjë të tillë e kanë treguar edhe praktikat e mëparshme në reste të dëmeve dhe pësimeve në prodhimtarinë e tyre t.u. bujqësore.

Xhudistja pejane, Majlinda Kelmendi, ka mbrojtur titullin e kampiones botërore në xhudo në kategorinë deri 52 kg, duke mposhtur në finalen e Kampionatit Botëror në Rusi, xhudisten rumune Andrea Chitun.

Në rrethin e parë, Majlinda u kualifikua pa luftë, dhe për të arritur në finale, ajo mposhti fillimisht Vanessa Cortesian nga Venezuela, pastaj xhudisten kongoleze Bundma Munkhbaatarin në çerekfinale dhe në gjysmëfinale “shkatërroi” rusen Natalia Kuiutinan që e kishte mposhtur edhe vitin e kaluar.

Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit i Republikës së Kosovës, Memli Krasniqi, e ka quajtur Majlindën model

brilant i një sportisti.

“S’ka fjalë që e përshkruan rrugëtimin e Majlinda Kelmendit në sport. Është modeli brilant i një sportisti që nuk e mposht asgjë. Majlinda është historia jonë e re. Ajo do të jetë prijëse e Kosovës në rrugëtimin tonë për medaljen olimpike. Urime Majlindës, Dritonit dhe gjithë ekipit të Kosovës në xhudo”, ka shkruar ai në profilin e tij në facebook.

Sportistja më me shumë trofe e Kosovës dhe e botës shqiptare në përgjithësi, Majlinda Kelmendi, e cilësuar si krenaria e sportit shqiptar, arriti majat e sportit të xhudos në botë në gusht të vitit të kaluar kur fitoi medaljen e artë në Kampionatin

Botëror në Rio de Janeiro të Brazilit, gjë që u vlerësua si sukses historik i Kelmendit dhe i sportit kosovar në përgjithësi.

Përpos medaljeve të arta nga dy kampionatet e fundit botërore, Majlinda në listën e saj të medaljeve ka edhe të artën nga Kampionati i fundit Evropian. Ajo është shpallur xhudistja më e mirë në Evropë për vitin 2013 në kategorinë deri në 52 kilogramë për seniorë nga Federata Evropiane e Xhudos - EJU, në Montpellier të Francës.

Në Kampionatin Botëror në xhudo që po mbahet në Rusi, Kosovën e përfaqësoi edhe xhudistja Nora Gjakova.

(Kohapress)