Grondig 8 - 2022

NIEUWE VALTRA Q SERIE

SPECIAL ELEKTRISCH WERKEN

BLIJF GOEDE BUREN

On your site

Wij zijn weer terug op vertrouwd terrein: de grootste beurs voor bouwplaatsen ter wereld. Wij presenteren onder meer wereldpremières en tonen u volgens aloude Bauma-traditie de toekomst.

www.liebherr-bauma.com

24 tot 30 oktober 2022, Messe München

Stand 809-810 en 812-813 op buitenterrein

Componenten: hal A4, stand 326 • Mengtechniek: hal C1, stand 425

Aanbouwwerktuigen: hal B5, stand 439

THINK BIG! Opleiding bij Liebherr: foyer van ICM, hal B0, stand 105

COLOFON

Grondig is de bron voor vakinformatie voor de cumelasector, specialisten in groen, grond en infrastructuur. Je kunt je aanmelden voor de gratis nieuwsbrief door een e-mail te sturen naar grondig@cumela.nl.

Adres Cumela

Postbus 1156, 3860 BD Nijkerk

tel. (033) 247 49 00, fax (033) 247 49 01 www.cumela.nl

Cumela-ondernemerslijn (033) 247 49 99 / ondernemerslijn@cumela.nl

Grondig / Cumela Communicatie tel. (033) 247 49 50 / www.grondig.com grondig@cumela.nl / @Grondig

Redactie

Toon van der Stok (hoofdredacteur), Gert Vreemann, Marijke Dorresteijn, Herma van den Pol Ton Herbrink (eindredacteur)

Voorplaat

Toon van der Stok

Advertentiewerving

Lisette Kerkhof, grondig@cumela.nl

Art Direction, Grafische vormgeving en druk Elma Media B.V. www.elma.nl

Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk

Abonnementen

Een abonnement op Grondig kan op elk moment ingaan en loopt na de eerste periode van kalenderjaar tot kalenderjaar. Opzegging van het abonnement schriftelijk vóór 1 november.

Kosten abonnement

Nederland 103 per jaar

Buitenland 158 per jaar. Collectieve abonnementen: op aanvraag

© Stichting Cumela Communicatie, Nijkerk Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen uit Grondig is toegestaan na toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs kunnen geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade door onjuiste berichtgeving.

ISSN: 2210-3260

Lidmaatschap Cumela

Lid worden? Vraag het gratis infopakket op via info@cumela.nl. Wil je het lidmaatschap van Cumela beëindigen, dan dien je voor 1 oktober een schriftelijke opzegging te sturen naar het secretariaat van Cumela in Nijkerk. Het lidmaatschap eindigt dan per 31 december van dat jaar. Bij opzegging na 1 oktober eindigt het lidmaatschap op 31 december van het volgende jaar.

Stoelendans

De bekende stoelendans is best een leuk spelletje op kinderfeestjes. Vooral als er veel stoelen zijn, zodat er elke ronde maar één afvalt, want dan duurt de pret lang. Alleen moet de muziek dan wel blijven spelen, anders staat iedereen stil en heeft moeders, die het allemaal heeft georganiseerd, een probleem.

Het beeld van de stoelendans kwam bij ons op toen de serie verhalen over het thema verduurzaming die we in aanloop naar de Bauma maakten vorm begon te krijgen. Ook in onze sector zijn steeds meer bedrijven bezig met het overschakelen op CO2-neutraal werkmaterieel. Het betekent in de meeste gevallen batterij-elektrische machines aanschaffen en daarmee aan het werk gaan. Machines waarvoor nu nog stoelen genoeg zijn, want opdrachtgevers willen graag dat je emissieloos komt werken. Als er al sprake is van een stoelendans, dan is dat bij de machineaanbieders, waar veel meer vraag is naar materieel dan er nu beschikbaar is. Dat komt vooral doordat die elektrische machines bijna uitsluitend afkomstig zijn van bedrijven in Nederland die conventioneel materieel ombouwen. De fabrikanten zelf lijken af te wachten. Dat kan voor een deel van de vloot snel veranderen. Een rondgang op de IAA, de internationale beurs voor transportvoertuigen, leert dat de factor techniek bij deze voertuigen de ontbrekende schakel niet meer is. De truckwereld loopt hierbij voorop en ongetwijfeld zullen de bouwmachines de komende jaren volgen. Daarbij blijft het de vraag of het batterij-elektrische oplossingen worden of toch alternatieven, zoals machines die draaien op waterstof. Voorlopig lijkt het erop dat beide zich zullen moeten ontwikkelen om de doelstellingen te halen. Op termijn zullen er dus

wel voldoende stoelen c.q. machines zijn om iedereen een plekje te kunnen geven. Dan hebben we echter nog het probleem met de muziek, want een stoelendans is alleen leuk als de muziekinstallatie blijft werken. Daarvoor heb je energie nodig, net zoals we die ook nodig hebben om die elektrische machines hun rondjes te laten draaien. Een hele uitdaging, want onze stoelendans vindt nu eenmaal vaak plaats in afgelegen gebieden. De truckfabrikanten hebben het dan nog relatief gemakkelijk, want zij weten waar het laadstation nodig is. Niet voor niets kondigden enkele grote internationale truckmerken op de IAA aan dat zij gezamenlijk werken aan een snellaadnetwerk langs de snelwegen. Wel lopen zij ook tegen het knelpunt aan dat je daar dan wel stroom nodig bent. Voor onze sector, met veel werk in het buitengebied, is het zorgen voor muziek nog een grotere uitdaging, want daarvoor zal de overheid een plan moeten maken en ook tot uitvoering moeten brengen. Met traag werkende netbeheerders, tegenstribbelende vergunningverleners en een gebrek aan personeel is dat een grote uitdaging. Wij vrezen dat we straks de stoelen klaar hebben staan, maar dat de muziek ontbreekt. Natuurlijk kun je als bedrijf je eigen muziek meenemen, maar dat betekent nog minder efficiëntie, omdat je dan met elektrische trucks batterijen naar de machine moet brengen. Het wordt tijd dat de overheid zich realiseert dat het wel een feestje organiseert, dat wij de stoelen wel meebrengen, maar dat er ook muziek moet zijn. Anders wordt het namelijk een treurig partijtje.

Team Grondig Gert, Marijke, Toon, Herma en Lisette

Gemaakt vóór en door professionals

3 REDACTIONEEL

6 IN ACTIE: Goorhuis Loon- en Grondwerk BV

9 COMMENTAAR

10 Hoofdartikel: laadinfrastructuur belangrijker dan materieel

14 VENT & VISIE: Harry Hertsenberg, directeur Van Werven Infra

16 STERK WERK: Weco de Hondsrug

In dit nummer

GRONDIG 8 2022

Langzamerhand komen in Nederland steeds meer elektrisch aangedreven machines. De bediening is gelijk aan een diesel, maar toch moet je als machinist je werkwijze aanpassen. In deze uitgave vertellen vier gebruikers wat dit betekent voor hun manier van werken. Verder uitgebreid aandacht voor de randvoorwaarden bij het overschakelen naar elektrisch werken en natuurlijk veel meer over wet en regelgeving.

20 PROFILEREN: Avitec Infra & Milieu

24 TECHNISCH NIEUWS OP CUMELA.NL

30 Welke accucapaciteit heb ik nodig?

32 Gertjan Anker werkt met een elektrische graafmachine

34 Tesla-accupakket als basis voor een elektrische Fendt

36 Van Doorn: “Vakbekwame chauffeur is een voorwaarde voor succes.”

38 Christian Stoudam rijdt op een Volvo FE Electric van Jan Bakker

40 Waterstof en elektrisch naast elkaar op IAA-bedrijfswagenbeurs

42 Methanol als energiedrager

48 Valtra komt met nieuwe Q-serie

52 Hobelman Halle start met Hooby Maps

55 ECONOMIE

55 IN KORT BESTEK

44 Cumela: “Transitiepaden moeten haalbaar zijn.”

56 CUMELARIA

57 CAO & ZO

58 VITALE VOLHOUDERS: Piet van Gelderen

60 CUMELA.NL

61 VOORZITTER

62 TOOLBOX: hulp bij schulden

64 Zoektocht naar betere resultaten

66 Gunnen jouw buren je een vergunning?

68 Samen werken aan cumelaAcademie 2.0

70 Prijsstijgingen doorberekenen of interen?

72 SERIE OMGEVINGSWET: melden toepassen van grond en baggerspecie

74 BEDRIJVIG

ONDERNEMEN MET MENSEN ONDERNEMEN MET VAKTECHNIEK ONDERNEMEN MET CUMELA

Grondig 9 ontvang je op vrijdag 11 november.

GOORHUIS LOON- EN GRONDWERK BV, KOOTWIJKERBROEK

Ecologisch sloten schonen begint te wennen

“Alles korven en niets klepelen, dat is wat de ecologen het liefste zien”, zegt Arja Schoonhoven van Goorhuis Loon- en Grondwerk BV. “Alleen werkt dat in de praktijk niet”, stelt ze vast. Watergangen die niet geklepeld mogen worden zijn droog weer een uitdaging om te maaien. In goed overleg zoeken ze dan naar een passende oplossing. Ondertussen weten ze bij Goorhuis dat voor het ecologisch schonen een andere manier van werken nodig is én samenwerking met het waterschap.

Zonder moeite gaat Gerbrand Goorhuis soepel met de klepelmaaier over de slootkant. Wat overblijft, is een kleine rand met begroeiing direct naast het water. Het ziet er bijzonder uit. Dit is echter waar het in het ecologisch schonen van sloten om draait. “Daarin vinden dieren een veilige schuilplaats”, legt Arja Schoonhoven uit. Nu is het een goede, brede watergang. Lastiger is het wanneer we werken in smalle watergangen.”

Het maaisel wordt via een band aan de bovenkant van de oever gelegd. “Eerder legden we dat maaisel onder in de sloot, iets wat niet goed was voor zowel het beheer als de waterdoorvoer”, schetst Arja. “Afhankelijk van de kwaliteit bepalen we nu wat er met het maaisel gebeurt. Het een wordt ingezet als bodemverbeteraar (de kleine kringloop), het ander gaat naar de compostering.”

In het najaar blijft afhankelijk van het soort watergang tien tot 25 procent van de begroeiing staan en in het voorjaar 25 procent of meer. Het is de manier waarop Goorhuis sinds drie jaar de sloten voor het Waterschap Vallei en Veluwe beheert. “Dit was ook de eerste keer dat wij een bestek wonnen dat via een Europese aanbesteding op de markt kwam”, zegt een trotse Arja. Het werken zelf was even schakelen. Zo stapte Goorhuis over van werken vanaf een papieren kaart naar werken vanaf een tablet. Het schonen van insteek tot insteek veranderde in sparen.

Verder moesten ze gaan samenwerken met ecologen, kwamen er camera’s en plaatsten ze insectenhotels.

Door de jaren heen verzamelden de medewerkers veel kennis over de planten. “En als ze het niet weten, zoeken de jongeren het op met behulp van Google Lens. De anderen maken gebruik van de app die het waterschap ontwikkelde”, zegt Arja. “Sowieso is die app belangrijk. Daarin zien de mannen wat ze moeten doen en waar”, vertelt ze. Er is nog ruimte voor verbetering. Zo werkt de app niet offline en duurt het lang voordat iets is geladen. “Heel onhandig, omdat wij op plaatsen werken waar geen of slecht internet is.” Het contact met het waterschap is verder goed. Dat is belangrijk, want soms worden er dingen gevraagd die in de praktijk niet passen. “Bijvoorbeeld het maaikorven van een natuurvriendelijke oever”, vertelt Arja. “Daar stond heel taai gras dat we moeilijk konden knippen. Na overleg mochten we de werkwijze aanpassen. Aan de andere kant stelt het waterschap ons vragen. Bijvoorbeeld om met het schonen te beginnen bij de automatische stuwen. Komen er hoosbuien, dan kan het waterschap het water beter wegwerken. Dat doen we dan.”

Het ecologisch schonen van sloten gaat uiteindelijk vooral over anders denken, goed overleggen en uitleggen. Dan is het ook goed te doen.

Verzekeringsspecialist in de cumelasector

Als brancheorganisatie weten we bij Cumela als geen ander waar je als ondernemer mee te maken hebt, met welk materieel je werkt en welke risico’s hierbij komen kijken. Onze polisvoorwaarden zijn hierop afgestemd, wij denken met je mee en geven altijd een persoonlijk advies op maat.

Onze voordelen

• Persoonlijk contact met specialisten

• Gemak en uitgebreide service

• Kennis van de cumelasector

• Uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding

• Soepele afwikkeling bij schade

Wij weten wat we verzekeren!

www.cumela.nl

(033) 247 49 60

“Advies aan cumelabedrijven over risico’s en verzekerigen is altijd maatwerk.”

Ralph de Hart directeur verzekeringen

Onzekere tijden

Het was heerlijk om op de AgroTechniek en GroenTechniek Holland weer zoveel leden te spreken. Opvallend was dat veel ondernemers begonnen over de onzekerheid over de toekomstige ontwikkelingen. Onzekerheid over het voortbestaan van sectoren, over beschikbaarheid van grondstoffen, medewerkers en financiering voor investeringen.

Niet alleen bedrijfsmatig zijn er grote onzekerheden, ook privé voor zowel ondernemer als zijn personeel is de onzekerheid groot. Een hoge inflatie en sterk stijgende kosten voor de eerste levensbehoeften en energie geven in menig gezin grote zorgen. Ons advies is om oog voor elkaar te hebben en dit binnen het bedrijf bespreekbaar te maken. Beleidsmatig lobbyen wij ervoor dat werk lonend moet zijn. Wij stellen voor de loonbelasting op overwerk af te schaffen. Dan levert een paar uur extra werken ook echt wat op en snijdt het mes aan twee kanten. Er zijn meer uren van het personeel beschikbaar en de medewerker is in staat om zelf de hogere kosten te dragen.

Een andere vraag is hoe je als ondernemer omgaat met de grote onzekerheden van deze tijd? Omgaan met onzekerheden of risico’s hoort bij het ondernemerschap. Je werkt immers voor eigen rekening en risico. De omvang van de onzekerheden is op dit moment echter wel veel groter dan wat we de afgelopen tientallen jaren gewend zijn. Het is daarom belangrijk dat je een heldere strategie hebt en dat je die probeert vast te houden. Blijf de vinger aan de pols houden en zorg dat je je kostprijs kent, ook al verandert die nu voortdurend.

Blijf doorgaan met ondernemen en ga niet op je handen zitten. De ervaring leert dat ondernemers die stil staan in een negatieve spiraal terecht komen en uiteindelijk het bedrijf moeten beëindigen. Zie dat je de weg vooruit vindt, blijf mogelijkheden zoeken. Vraag je af waar je sterk in bent en zoek daar je kansen. Denk er bijvoorbeeld eens over na wat jij wilt doen als er in jouw werkgebied veel werk wegvalt. De bedrijfskundig adviseurs van Cumela kunnen je hier prima bij helpen.

Realiseer je dat niet alleen jij met deze onzekerheden zit. Ook je collega’s en bedrijven in andere branches hebben hiermee te maken. Daarom kan het je heel erg helpen om er met anderen over te

praten. Het lucht alleen al op om je eigen onzekerheden te delen met andere ondernemers. Daarnaast kun je samen zoeken naar mogelijkheden en nieuwe kansen.

Hans Verkerk, Teamleider beleid

Laadinfrastructuur belangrijker dan materieel

Tekst: Herma van den Pol

Foto’s: Cumela Communicatie

OP WEG NAAR DE EMISSIELOZE BOUWPLAATS

De laadinfrastructuur bepaalt of de emissievrije bouwplaats een succes wordt. Het is zelfs nog belangrijker dan het materieel. Dit concluderen de ondernemers die de laatste jaren veel ervaring opdeden met elektrisch materieel. Vooral voor werken in bebouwd gebied zien ze heel goede kansen, maar voor de bouwplaats in niemandsland is het een heel ander verhaal. Creativiteit is hier nog hard nodig.

TIEN PROCENT VERLIES, OMDAT

JE VAN WISSELSPANNING NAAR GELIJKSPANNING GAAT’

Er bestaat een kans dat er vanaf 2035 alleen nog elektrisch materieel op een bouwplaats mag komen. Het gaat dan om middelzwaar (56-130 kW/76-177 pk) en zwaar materieel (130-560 kW/177-762 pk). Bij materieel tot 56 kW (76 pk) is het voorstel om dit al vanaf 2028-2030 door te voeren. Dit blijkt uit een eerste concept-ingroeipad van het programma Schoon en Emissieloos bouwen, een samenwerking tussen de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Economische Zaken en Klimaat. Zo’n ingroeipad geeft aan wanneer welk materieel aan bepaalde emissienormen hoort te voldoen en uiteindelijk helemaal emissieloos moet zijn. Praten we over emissieloos, dan gaat het nu nog alleen over elektrisch. Kijk voor het complete verhaal hierover op www.cumela.nl/nieuws/doodlopendeingroeipaden-dreigen.

OP DE BOUWPLAATS

Waar hebben we het dan over? André de Swart, adviseur bedrijfskundige zaken bij Cumela Advies. “Nou, bijvoorbeeld over een mobiele kraan die 40 kilowattuur gebruikt”, zegt hij. De energiebehoefte kan in de praktijk dan weer variëren tussen de 200 en 300 kilowatt per dag, weet Jordi Veldhuizen, van J. Veldhuizen BV uit ervaring. Veldhuizen werkt met een zestientons Doosan DX165W Electric. “Dat houdt in dat we dan twee tot drie accu’s nodig hebben en een knijperauto om de accu’s te wisselen.”

Naast de kraan rijdt er vaak een shovel rond. Ook die heeft meer energie nodig dan er accucapaciteit wanneer hij de hele dag druk is. Bij Veldhuizen vangen ze dat op met een snellader. Eet de machinist een broodje dan koppelt hij de machine aan de snellader en kan hij weer doorwerken. Als de werkdag klaar is, gaat de shovel weer

‘VOOR HET LADEN OP LOCATIE

GELDT VOOR ALLE METHODES

aan de snellader. Dan wordt hij in een uur tijd helemaal opgeladen. Dat gebeurt bij een omgebouwde container. Hierin staat de snellader en bevindt zich een grote verdeelkast. Dit laadstation is het hart van de bouwplaats. Bij Avitec doen ze het weer anders en hebben ze twee shovels die ze proberen lokaal te laden. Wanneer dat niet kan, moet de shovel toch op de dieplader mee terug naar de opslag.

De praktijk leert dat creativiteit helpt om medewerkers aan het werk te houden. “Wij hebben twee verschillende merken shovels, een Giant en een Knikmops 130E”, licht Veldhuizen toe. “De Giant heeft een elektromotor, wat de knikmops niet heeft. Hierdoor verbruikt hij minder stroom tijdens het rijden. Die gebruiken wij daarom om bijvoorbeeld stenen te halen”, vertelt hij. Het is goed kijken wat past bij de machine. De rode draad blijft dat het merendeel van het materieel pas ’s avonds wordt opgeladen. De piekbelasting zit echt in de periode tussen ongeveer zes uur ’s avonds en zes uur ‘s ochtends.

Op een bouwplaats het buitengebied zie je vaak ook nog een trekker met kipper. Die wordt nu vervangen door een vrachtwagen die op het bedrijf kan worden geladen en speelt hierdoor geen rol meer in de uitstootvrije bouwplaats. In de praktijk is dat iets wat pas net op gang begint te komen. Dat komt vooral doordat bedrijven moesten wachten op de beschikbaarheid van elektrische vrachtwagens.

HOEVEEL ENERGIE

Nu een berekening om een beetje gevoel te krijgen bij de stroombehoefte. In dit scenario gaat het om straatwerk en onderhoud aan de infrastructuur. Gemiddeld zijn er dan een twintigtons kraan nodig, twee mini-shovels en een drietons mini-graafmachine. De twintigtons kraan beschikt over verwisselbare accu’s. Dat levert een geschatte stroombehoefte op van 470 kW. “Voor het laden op locatie geldt voor alle methodes tien procent verlies, omdat je van wisselspanning naar gelijkspanning gaat”, zegt De Swart. Dan komt de stroombehoefte van deze bouwplaats uit op ongeveer 517 kW per nacht. “Dat is dan de stroomvraag als alles tegelijk moet worden opgeladen. Daarbij is geen rekening gehouden met de vraag of het kan.”, aldus De Swart. Reken je dit door naar het aantal werkdagen, dan vraagt één bouwplaats op jaarbasis 93.060 kW. “De vraag van al het kleine elektrische gereedschap ontbreekt hier nog.”

Op een bouwplaats in het buitengebied staat doorgaans zwaarder materieel. Hoewel ook in het zwaardere segment steeds meer elektrisch materieel beschikbaar komt, is een geheel elektrische bouwplaats met zwaar materieel nu nog

niet mogelijk. Om die reden is het lastig hier een stroomkaartje aan te hangen.

MAXIMAAL RENDEMENT

Alles bij elkaar vraagt een elektrische bouwplaats best wat stroom en het pakt slecht uit voor de cumelasector als die stroom er niet is. Zonder stroom staat immers alles stil en kunnen medewerkers niet verder met hun werk. Nu staat er vaak nog wel ergens een diesel die ze dan kunnen gebruiken, maar in de toekomst is dat niet meer mogelijk.

Veldhuizen zegt op basis van de ervaringen die hij sinds 2020 opdeed dat op de emissievrije bouwplaats de laadinfrastructuur nog belangrijker is dan het materieel. Een overtuiging die andere ondernemers met hem delen. Zo geeft Avitec aan dat elektriciteit in bebouwd gebied een goede oplossing is, maar dat het bedrijf in het buitengebied en in de natuur meer ziet in waterstof. Ook anderen spreken hun twijfels uit over elektriciteit in minder toegankelijke gebieden, want energie in de vorm van transportbewegingen verbruiken om elektriciteit naar de kraan te brengen, vinden ze absoluut niet duurzaam.

“Juist daarom vragen wij als Cumela om een passend elektriciteitsnetwerk”, zegt Nico Willemsen, beleidsmedewerker grondverzet en cultuurtechniek bij Cumela. Hij ziet dit zelfs als een van de kritische randvoorwaarden, waarvan eerst duidelijk moet zijn wanneer dat er kan zijn voordat er datums aan ingroeipaden kunnen worden verbonden. “Er zijn grote bedragen gemoeid met de aanschaf van materieel. Die moeten onze ondernemers kunnen terugverdienen. Dat kan pas wanneer ze het materieel maximaal kunnen benutten en de beschikking hebben over bouwstroom.”

Waar het elektriciteitsnetwerk het nu al toelaat om bouwstroom aan te leggen, duikt een andere hindernis op. Het is namelijk de opdrachtgever

‘ZONDER STROOM STAAT NA EEN AANTAL UREN ALLES STIL EN KUNNEN MEDEWERKERS NIET VERDER MET HUN WERK’

‘ER ZIJN GROTE BEDRAGEN GEMOEID MET DE AANSCHAF VAN MATERIEEL EN DIE MOETEN ONZE ONDERNEMERS KUNNEN TERUGVERDIENEN’

De kraan vraagt twee tot drie accu’s per dag.

MOGELIJKHEDEN OM STROOM OP DE BOUWPLAATS TE KRIJGEN

1. Een bouwaansluiting. Die hoort een opdrachtgever te regelen, omdat het vaak een aantal maanden kost om dit te realiseren. Die tijd heeft een aannemer niet wanneer hij eenmaal een werk gegund heeft gekregen.

2. Alternatieve oplaadmogelijkheden, zoals laadpalen van auto’s, een boer met zonnepanelen of een glastuinbouwer.

3. Overige zware stroomaansluitingen die al aanwezig zijn, omdat er bijvoorbeeld eerder werkzaamheden zijn uitgevoerd, er ooit een bouwbedrijf zat of heel creatief een stroompunt van een kermis.

4. Als het materieel het mogelijk maakt gebruik maken van extra accu’s.

5. Powerbanks, waarbij je de keus hebt tussen opladen op de bouwplaats via zonnepanelen, een windturbine of een waterstofaggregaat (bijvoorbeeld op mierenzuur) of meenemen naar een oplaadpunt dichtbij en daar opladen.

6. Op en neer rijden met materieel om dat bij een laadpunt dicht bij de bouwplaats of op het eigen bedrijf op te laden. Hiervoor is minimaal een hybride vrachtwagen nodig, zodat je zonder emissie de bouwplaats op kunt rijden.

Bij de aannemers die wij spraken voor dit verhaal ging de voorkeur voor werk dat langer duurt dan een paar maanden uit naar een bouwaansluiting in combinatie met een snellader. Voor kortdurende werkzaamheden zijn de andere methoden weer aantrekkelijker. Dat heeft vooral met de kosten voor een bouwaansluiting te maken. Die lopen al snel in de duizenden euro’s. Heb je er een, dan kun je gebruik maken van een gunstig stroomtarief en is dat de goedkoopste oplossing die er nu beschikbaar is.

die bouwstroom moet regelen en die heeft vaak geen idee waar die bouwstroom aan moet vol doen. “Het kost drie tot vier maanden voor bij voorbeeld een Stedin tijd heeft om bouwstroom te installeren. Die tijd hebben wij vaak niet”, zegt Veldhuizen. “Tegelijkertijd zien we dat opdracht gevers niet goed weten wat ze moeten regelen en nog veel informatie van ons nodig hebben om het te kunnen oppakken”, stelt hij vast. En dat is weer lastig omdat een werk dan nog niet is aan besteed. “Wij hebben meer tijd nodig tussen aanbesteden en uitvoering om het zelf te kun

nen regelen of meer kennis bij opdrachtgevers. Zaken die Cumela kan regelen”, zo signaleert Veldhuizen.

OPDRACHTGEVER BETAALT MEE

De inzet van Cumela is helder, maar tot het zover is, werkt de sector hard aan alternatieve stroombron nen of wordt er toch een dieplader voorgereden die dagelijks het materieel heen en weer brengt. Het werkt allemaal en zolang je het goed in je calcula ties meeneemt, zien ondernemers geen bezwaren vanuit opdrachtgevers om het te vergoeden. Welke methode er wordt gekozen, hangt een bee tje af van wat er beschikbaar is en waar de locatie zich bevindt. Er blijkt nog een derde motivatie te zijn om voor een bepaalde methode te kiezen en dat zijn de medewerkers. Het werken met elektrici teit bevalt goed zolang ze met minimale inspan ning kunnen beschikken over een volle accu. Moeten ze veel moeite gaan doen om aan een volle accu te komen, dan is de aardigheid er snel van af. Het is typerend voor de medewerker in de cume lasector. Die heeft hart voor de zaak en wil graag efficiënt werken. Bij Avitec losten ze dat op door iemand verantwoordelijk te maken voor het vol houden van de accu’s. Bij Veldhuizen bouwden ze busjes en een container om met het doel de man nen op het werk van stroom te kunnen voorzien. “En we maakten een beveiliging die een bericht stuurt wanneer de stroom uitvalt, zodat ik altijd zeker weet dat alles wordt opgeladen en je nooit met een lege accu staat. Ook installeerden we snelladers, zodat de jongens in korte tijd hun materieel kunnen opladen”, licht Veldhuizen toe.

EN BUITEN DE STAD?

De bebouwde kom heeft zijn uitdagingen, maar daarbuiten zijn het er nog meer. Juist dan is het nog belangrijker om altijd een reservevoorzie ning achter de hand te hebben. “Wij hebben hier een beetje ervaring mee opgedaan met ons werk bij een N weg”, zegt Veldhuizen. “Wat je dan doet, is een rondje rijden en kijken wat er in de omgeving is waar je stroom kunt ‘kopen’.”

“Kunnen we alle bouwplaatsen emissieloss ma ken?”, dat vraagt Willemsen zich hardop af. “Wat ik wel zeker weet, is dat we de creativiteit en ondernemingskracht van de sector de komende tijd hard nodig hebben. Cumela blijft zich inzet ten om overheid en opdrachtgevers bewust te maken van de meerkosten, want als het loont en het werkt, gaan onze ondernemers het doen.”

Een lichtpuntje: sinds de introductie van de elek trische bouwplaats is de samenwerking tussen opdrachtgever en aannemer een stuk beter ge worden, zo concluderen Veldhuizen en Avitec.

‘CUMELA BLIJFT ZICH INZETTEN OM OVERHEID EN OPDRACHTGEVERS BEWUST TE MAKEN VAN DE MEERKOSTEN’

Zeer krachtige hydraulische 3-punts hefinrichting

2 gedwongen stuurassen leverbaar in 2 modellen ; “D” - wielen 800/60R32

“DXT” - wielen 900/65R32

SCAN ME

Leverbaar met Vacu-storm, vacuümof verdringerpomp

Smal heavy duty chassis + Hydro-Pendul vering

Tekst: Toon van der Stok

Foto’s: Van Werven

HARRY HERTSENBERG, DIRECTEUR VAN WERVEN INFRA

‘De visie op omschakelen naar emissiearm ontbreekt’

Op het bedrijf in Oldebroek wordt een complete hub ingericht om elektrische machines en batterijen te laden. In het veld draaien de eerste elektrische machines en nieuwe zijn in bestelling. Van Werven werkt voluit aan de elektrificering. Daarmee speelt het bedrijf volop in op de overheidseisen. Wat volgens directeur Harry Hertsenberg ontbreekt, is een overheidsvisie op hoe die grootschalige overschakeling kan verlopen en vooral hoe die moet worden gefaciliteerd.

Zes laadplaatsen voor elektrische auto’s voor het bedrijfspand in Oldebroek laten zien dat emissiearm werken en rijden bij Van Werven in Oldebroek nu al een prioriteit is. Op het tweede terrein met de werkplaats en machinestalling gaat het bedrijf nog een stap verder. Daar wordt een compleet laadplein ingericht om auto’s, machines en batterijsets gelijktijdig te kunnen laden. Het plein kwam er na een van de eerste strategische sessies die Harry Hertsenberg bij Van Werven Infra & Recycling meemaakte toen hij twee jaar geleden bij het bedrijf startte. Met ingehouden trots vertelt hij hoe toen al werd besloten om in te gaan zetten op elektrificering. “We stonden toen voor de vraag: hoe gaan we op weg naar een emissieloze bouwsector? De conclusie was toen al dat het voorlopig met elektriciteit zou moeten, omdat waterstof nog verder weg is. Bovendien zal waterstof waarschijnlijk eerst nodig zijn om de grootste gasgebruikers van energie te voorzien. Die zullen zoveel waterstof nodig hebben dat het voor onze sectoren nog niet beschikbaar komt.”

Van Werven besloot te kiezen voor elektrisch en gelijk aan de slag te gaan met het meest kritische onderdeel daarvan, de logistiek om machines van elektriciteit te voorzien. “Dat is wat continu wordt onderschat in de hele discussie: hoe zorg je dat er altijd en overal elektriciteit beschikbaar is om de machine van nieuwe energie te voorzien? Het is namelijk veel complexer dan nu met diesel wanneer je met een IBC’tje naar de machine rijdt. Je moet nu zorgen voor een voldoende zware stroomaansluiting of gaan werken met batterijen die je wisselt. In beide gevallen komt er echter veel meer bij kijken. Een stroomaansluiting moet namelijk weer in de buurt van het werk zijn, want je kunt niet een eind gaan rijden. Zeker met een

rupskraan is dat onmogelijk. Dat merken nu al aannemers die op een dijkverzwaring staan. Je gaat niet vier kilometer rupsen naar een laadpunt. In die situatie moet je dus werken met uitwisselbare accu’s. Ook dat is echter een hele logistieke operatie, want je moet organiseren dat ze er op tijd zijn, dat ze op tijd zijn opgeladen en dat je als je het echt volledig emissieloos wilt doen een elektrische vrachtwagen hebt om ze te transporteren, inclusief een mannetje dat heen en weer rijdt. Dat is niet alleen een logistiek dingetje, ook je kosten stijgen flink.”

Voor het laden van machines en accu’s heeft Van Werven inmiddels een eigen laadplaats ingericht. “Gelukkig hebben we dat besluit al twee jaar geleden genomen, want toen konden we nog vrij gemakkelijk een zware stroomaansluiting krijgen. Dat is nu al heel anders voor bedrijven die zoiets willen. Daar onderschat de overheid de hele transitie ook, stelt Hertsenberg. “We hebben nu nog maar een heel klein deel van ons machinepark geëlektrificeerd en we lopen al tegen grenzen aan. Ik mis de visie hoe dat gaat veranderen. Als je in 2030 alles emissieloos wilt hebben, moet je ook dagelijks duizenden machines kunnen opladen. Dan heb je ook laadpunten nodig, naast die voor de auto’s en warmtepompen. Natuurlijk, er zijn wel plannen bij de netbeheerders, maar die komen nu al geld te kort en dan heb ik nog niet eens over bijvoorbeeld vergunningen om in het hele land het netwerk te verzwaren en uit te breiden. Willen we echt succesvol zijn, dan zal de overheid daar echt een visie op moeten ontwikkelen en uitwerken. Met alleen eisen stellen kom je er niet. Dan ziet iedereen de barrières en gaat op de rem staan. Als je laat zien waar je heen wilt, krijgt ook de rest vertrouwen.”

‘DE ELEKTRISCHE LOGISTIEK IS VEEL COMPLEXER DAN DIE VOOR DIESEL’

WIE IS HARRY HERTSENBERG?

Sinds mei 2020 is Harry Hertsenberg directeur Infra bij Van Werven Infra & Recycling. Daarvoor was hij werkzaam bij Volker Stevin Materieel BV. Bij Van Werven houdt hij zich intensief bezig met de ontwikkeling van nieuwe duurzame alternatieven.

Ondertussen ziet Hertsenberg de markt wel veranderen, waarbij emissieloos steeds vaker wordt gevraagd. “We krijgen nu bijvoorbeeld in Amsterdam al uitvragen waarin echt wordt gevraagd of je het emissieloos kunt uitvoeren en op welke manier. Dan is honderd procent HVO wel een optie, maar volledig elektrisch scoort veel beter. Als je dat kunt, behoor je tot de bedrijven die mee mogen doen aan de aanbesteding. Daarom zijn we ook blij dat we alweer verschillende machines in bestelling hebben staan, ook al zijn ze inclusief batterijen wel minimaal twee keer zo duur als een dieseluitvoering.”

Wat hij wel merkt, is dat aanbestedende diensten hier nog aan moeten wennen. “Wil je het emissieloos, dan moet je daar geld voor reserveren. Ik hoop dat de gemeenten die het Schone Lucht Akkoord hebben ondertekend dat ook beseffen. Je kunt dan niet meer zeggen ‘Ik heb even het geld niet om het volledig emissieloos te doen’ en dat dan maar op het bordje van de aannemer leggen of concessies doen. Een gemeente die zijn ambities waar wil maken, moet ook anders aanbesteden. Dan moet je emissieloos eisen en de prijs betalen die daarbij hoort, ook al is die veel hoger dan je gewend bent.

Overigens verwacht hij niet dat het in 2025 mogelijk zal zijn om aan al die eisen te voldoen. “Daar is de markt nog niet klaar voor. Je moet niet vergeten dat we nog steeds alleen maar werken met Nederlandse aftermarket-oplossingen. Hier zijn nu een aantal bedrijven die machines ombouwen, maar van de grote fabrikanten komt nog nauwelijks iets. Die kijken nu nog wat die Nederlanders aan het doen zijn en zij zijn waarschijnlijk aan het ontwerpen. Een grootschalige productie duurt nog jaren. De beleidsmakers moeten dus niet denken dat je dit op korte termijn aan de markt kunt overlaten. Voorlopig zullen die machines duur blijven en dus ook een grote kapitaalbehoefte betekenen, want dubbel zo duur betekent ook dubbel zo veel geld nodig.”

Over het werken met elektrische machines maakt Hertsenberg zich geen enkele zorgen. “De grootste machine die we nu hebben, is de shovel van Ahlmann en daar werken een aantal machinisten inmiddels graag op. Die zijn vooral verbaasd over het vermogen van de machine en de stilte. Natuurlijk kostte het wat moeite om de juiste instellingen te vinden, maar nu we dat in orde hebben, is dat geen enkele belemmering. Aan de machines zal het straks ook niet liggen. Die voorzien van stroom is een veel grotere uitdaging.”

‘WIL JE HET EMISSIELOOS, DAN MOET JE DAAR GELD VOOR RESERVEREN’

WECO DE HONDSRUG U.A.

Weco de Hondsrug is een coöperatief loonbedrijf in het Drentse Borger, dat zich hoofdzakelijk richt op klanten in de akkerbouw en veehouderij. De wortels van het bedrijf gaan terug tot 1913, toen er in de regio nog talloze kleinere werktuigcoöperaties waren. Inmiddels is de helft van het klantenbestand niet-lid. Bedrijfsleider Ebel Brandsema zet het werk rond met

een team van vijftien vaste krachten en vijf ‘vaste’ zzp’ers. Verder is er een pool van losse oproepkrachten. Mestrijden en oogstwerkzaamheden vormen een belangrijk deel van het werk. Een bijzondere machine is de Lemken Twinseeder, waarmee 250 kilo graszaad per hectare kan worden gezaaid, gericht op de productie van graszoden.

Coöperatie werkt aan efficiëntie

Tekst: Egbert Jonkheer

Foto’s: Egbert Jonkheer, Weco de Hondsrug

WECO DE HONDSRUG, BORGER

Investeren in capaciteit, de kosten drukken en voldoende uren per machine maken. Als specialist in het agrarisch werk groeide Weco de Hondsrug de afgelopen jaren gestaag door. Het coöperatie-DNA uit zich onder meer in de vaste relaties. “Zolang je goed werk levert, zijn mensen loyaal”, zegt bedrijfsleider Ebel Brandsema.

Het is daags na de Roldermarkt, een beroemde jaarmarkt op de tweede dinsdag in september. Het is een dag waarop ook agrarisch Drenthe vanuit een wijde omtrek rond het dorp Rolde elkaar treft. “Alles komt even tot stilstand”, glimlacht Ebel Brandsema. “Ook wij staan er, deze keer met de nieuwe vierrijige aardappelrooier en onze nieuwe perswikkelcombinatie. Je doet er geen zaken, maar het is een belangrijke ontmoetingsplek, waar mensen je simpelweg verwachten.”

‘EEN TREKKER IS VOOR ONS NET ZO DUUR ALS VOOR ELKE ANDERE LOONWERKER, DUS DIE MOET EFFICIËNT DRAAIEN’

Brandsema volgde in 2018 Bert Roosjen op als bedrijfsleider van Weco de Hondsrug. Het loonbedrijf in Borger heeft zijn oorsprong in verschillende werktuigcoöperaties en kent nog altijd een coöperatieve vorm. Zelf heeft Brandsema van huis uit niet zoveel met ‘het coöperatieve’, maar hij heeft het leren waarderen. Hij zit er met plezier. “We hebben een prachtig team en zijn in de afgelopen jaren verder gegroeid naar vijftien man personeel.”

In het dagelijks werk merk je niet echt dat Weco een coöperatie is, zegt Brandsema desgevraagd. “Het is puur de organisatievorm. Ongeveer de helft van de klanten is lid, de rest van de klanten is er later bij gekomen. Vroeger had de coöperatie geen winstoogmerk, maar ‘das war einmal’. Een trekker is voor ons net zo duur als voor elke andere loonwerker, dus die moet efficiënt draaien”, aldus de bedrijfsleider. Wel heeft hij de betrokkenheid en trouw van de klantenkring leren waarderen. “Mensen zijn loyaal, ook de niet-leden trouwens. Dat zit in de aard van de mensen in dit gebied. Zolang je goed samenwerkt, kun je veel.”

EFFICIËNTER

De afgelopen jaren is de lijn doorgetrokken die de coöperatie al langer had ingezet: groei in areaal en in efficiëntie. In de eerste plaats gebeurt dat door de inzet van grotere machines, die zoveel mogelijk worden volgepland. Dat betekent niet automatisch uitbreiding. Zo is er vorig jaar een nieuwe hakselaar gekomen met meer capaciteit, met de onzekerheid voor bedrijven rond Natura 2000-gebieden in het achterhoofd. Een deel van de klanten boert tegen de Drentsche Aa. “Stel dat er areaal wegvalt, dan gaat de tweede hakselaar eruit en gaan we met één verder. Maar we breiden liever uit.” De nieuwe vierrijige aardappelrooier van Grimme vervangt een tweerijer. “Simpelweg om de capaciteit per machine per man omhoog te krijgen. Hetzelfde geldt voor onze achtrijige aardappelpootmachine. Daar moet dan wel voldoende areaal onder zitten, met percelen die zich ervoor lenen. Met een basis van vaste klanten lukt dat: er zijn bijvoorbeeld grote bedrijven van een paar honderd hectare die ons jaarlijks voor veertig of

‘ER ZIJN OOK BOEREN DIE ALLES UITBESTEDEN, OMDAT ZE HET ZELF NIET GOEDKOPER KUNNEN’

Weco heeft afgelopen jaren een bewuste keuze gemaakt om alleen die werkzaamheden te doen die rendabel zijn.

vijftig hectare standaard inplannen. De rest poten ze zelf. Dan ben je allebei slagvaardig en je weet beide waar je aan toe bent. Er zijn echter ook boeren die alles uitbesteden, omdat ze het zelf niet goedkoper kunnen.”

De beslissing om taken af te stoten, is bij een cooperatie extra lastig. “Je wilt liever geen nee verkopen. We hebben al ons werk goed tegen het licht gehouden en gekeken wat geld oplevert, waarmee we quitte draaien en waar geld bij moet. De kleine-pakjespers is bijvoorbeeld weg. Dit werk bieden we nu aan via een werknemer van ons. Zo blijven klanten geholpen en kunnen wij ons op andere dingen richten.”

TARIEFSVERHOGING

Wat betekent het coöperatieve model voor de beslissingen die Weco neemt? Boven Brandsema staat een bestuur, waarmee hij acht keer per jaar vergadert, en een raad van commissarissen. Ook zijn er elk jaar een algemene ledenvergadering en een investeringsvergadering, waar de aankoopplannen worden doorgenomen. “Direct contact met klanten is altijd goed, want dan weet je wat er leeft. Al zorg ik er ook voor dat ik in het veld ben, want het werkt gewoon beter als je met elkaar in het land loopt of aan de keukentafel zit. Bovendien is niet iedereen even mondig in een algemene ledenvergadering en hebben we elkaar door corona minder vaak gezien.”

De lakmoesproef voor de band met de klant kwam met de tariefsverhoging van afgelopen jaar, ook een uitkomst van het rekenwerk. “De laagste tariefswijziging was een verhoging van zes procent, de hoogste van vijftien procent, onder meer voor het hakselen. Dat is natuurlijk nooit een gemakkelijke boodschap, maar als je laat zien dat je efficiënt werkt, altijd zo goed mogelijk klaar staat en je het tarief goed kunt onderbouwen, dan snappen klanten het wel. Mensen kijken verder dan dat. We proberen een verlengstuk te zijn van het bedrijf.”

‘DE LAKMOESPROEF VOOR DE BAND MET DE KLANT KWAM MET DE TARIEFSVERHOGING VAN AFGELOPEN JAAR’

SAMEN REKENEN

In het samen rekenen met de klant liggen volgens Brandsema nog grote kansen. Hij wijst daarbij onder andere op de nieuwe veertien meter brede hark die in de voorste loods staat. “Als we die vaker kunnen inzetten, kan onze hakseltrein efficiënter draaien en kunnen de kosten per hectare voor de klant zelfs omlaag. We zeggen vaak: ‘Je harkt je eigen geld uit je portemonnee.’ Laatst waren we bij een klant die eerder moest kuilen dan gepland. Normaal harkt hij zelf met een kleinere hark, deze keer deden wij dat. Uiteindelijk pakte het eindbedrag lager uit dan bij zelf harken.”

BRANDSTOF BESPAREN

Om de brandstofkosten te drukken, nam Weco de Hondsrug recent twee opvallende beslissingen. Zo gingen de shovels van de kuil en kwamen daar trekkers met walsen voor terug. Dat scheelt volgens Brandsema twee derde in het brandstofverbruik. Gekoppeld hieraan werden de silagewagens uitgerust met verdeelwalsen om optimaal en vooral ook rustiger te kunnen werken. Verder werd afgelopen jaar de topsnelheid van alle trekkers teruggeschroefd van 50 naar 40 km/u. Het resultaat: een besparing van acht à negen procent op transportbrandstof.

“Tegen de Hondsrug omhoog zijn de chauffeurs eerder op snelheid. In transporttijd scheelt het niets en in de dorpen zijn ze er blij mee.”

‘DIRECT CONTACT MET KLANTEN IS ALTIJD GOED, WANT DAN WEET JE WAT ER LEEFT’

Het bedrijf heeft een vier elements hark aangeschaft om ook bij het hakselen efficiënter te kunnen werken.

WELGER Provi 220 en 320

5 mm.

Klepel

 Onmiddell k klaar voor gebruik

 Volautomatisch

 Snel b de volgende klant (80 km/h chassis)

De nieuwe hoogtepunten:

• Hydraulische perskameraandr ving

» Pers- en bindsnelheid aanpasbaar aan materiaal

» Zachte en stille werking

• Doseerbare grote stortbak

» Geoptimaliseerde gewasstroom

» Ideaal voor lang materiaal (b.v. gras)

• PROFI plus terminal

» Intuïtieve bedieninglogisch en eenvoudig

Frank Eugelink | Mobil: +31 (0) 6 270 430 53

E-Mail: frank.eugelink@goeweil.com | www.goeweil.com

HEMOS

Nieuw model (lange punt) (900195)

Ond.nr.: 0982.21.09.00 E 29,75

Hemos breedte 140mm/ radius 100/ gat 16,5 (803016)

WELGER (900196) 0982.21.09.00 Premium met opgespoten carbide laag E 42,50

FALC

MAAIMESJES

Prodina biedt u ook in mesjes voor maaikorven een ruime keuze.

Zoals bijvoorbeeld: NETTO

HERDER maaimes MS / MX PRIJS

Klepel

radius 98mm / gat 25,5 (804025)

Klepel

KUHN breedte 115mm / bovenbreedte 38mm/ radius 105mm / gat 16,5mm (805116)

2 gaats (met nokje) Art.nr.: 9572.0021

Verpakt per 20 stuks in handige doos: E 2,80

Mesje 4 mm dik Art.nr.: 9572.0040: E 3,00 mesje 9572.0047: E 3,30

BOXER radius 76mm (806112)

5 gaats Artikelnr.: 9572.0019

Verpakt per 25 stuks in handige doos: E 1,60

VINGER voor Herder maaibalk Artikelnummer

DUBBELE

(801525)

sinds 1990

BOMFORD radius 86mm / gat 16x27 (807100)

PERFECT KLEIN

HERDER

R=80mm/gat ø31mm (900023)

® S20

bus PERFECT GROOT

Klepels | Y-Klepels | Ophangingen | Hamerklepels | Bevestigingsmateriaal

HEMOS Hemos 60x8 (900137)

Bekijk ons volledige assortiment op onze website

Snijbreedte 200 / R100 Bout voor montage grote Perfect-klepel, M.20x2x140

HEMOS Hemos 8mm L/R (900253)

prodina.nl

Oosterwijzend 50 | 1616 LD Hoogkarspel | 0228 56 29 82 | info@prodina.nl

AVITEC INFRA & MILIEU, NIEUW-BUINEN

Groningen centrum krijgt geruisloos nieuwe gele stenen

PROJECT: DE GELE STENEN IN GRONINGENCENTRUM UITHALEN, STRAATLAAG VERNIEUWEN EN BESTRATEN MET NIEUWE, RUWERE STENEN

OPDRACHTGEVER:

Gemeente Groningen

HOOFDAANNEMER: Avitec Infra & Milieu. De onderaannemers waarmee het bedrijf werkt, horen bij een vaste groep.

LOOPTIJD PROJECT: Vier tot vijf jaar. In 2018 ging het project van start en nu komt de afronding in zicht.

Avitec Infra & Milieu ging de uitdaging aan om én de gele stenen in het centrum van Groningen te vervangen door nieuwe én dit helemaal elektrisch te doen. Om het nog interessanter te maken stelde de gemeente Groningen als voorwaarde dat tijdens het werk alles zoveel mogelijk toegankelijk moest blijven. Alles bij elkaar werd het project Gele Stenen een bijzonder werk.

WERKZAAMHEDEN:

Na gunning project begonnen met inrichting opslag en werkzaamheden in het centrum. Uithalen oude bestrating, grondwerk, bestraten met nieuwe, ruwere stenen, aantrillen, afstrooien en inwassen bestrating.

“De grootste uitdaging in dit project was de omgeving. Wij moesten werkzaamheden verrichten terwijl de terrassen open waren en soms letterlijk tussen de bediening door manoeuvreren. Het elektrisch werken ging prima.”

RALF EDING, UITVOERDER AVITEC INFRA & MILIEU:

‘WIL JE ELEKTRISCH WERKEN, DAN IS ER MINIMAAL EEN VERDUBBELING NODIG

VAN JE MATERIËLE BEZETTING’

Sinds 2018 werkt Avitec aan het vernieuwen van de gele stenen in het centrum van Groningen. “Dat was nodig omdat de stenen zo glad waren dat er veel kleine ongelukjes gebeurden”, zegt Ralf Eding, uitvoerder grond-, weg- en waterbouw en verantwoordelijk voor de materieelaankopen binnen Avitec Infra & Milieu. Na enkele tests en onderzoeken met steenleveranciers besloot de gemeente dat dit alleen kon worden opgelost door het vervangen van de bestrating door ruwere stenen.

GELUK IN DE AANBESTEDING

Ambitieus besloot de gemeente een uitvraag te doen en in te zetten op volledig elektrisch werken.

“Wij werden hiervoor uitgenodigd toen we nog bezig waren met de Bloemsingel en de Nieuwe Markt”, zegt Eding. Avitec besloot in te schrijven en werd derde, ook doordat het bedrijf de hoogste prijs hanteerde. “Dat we uiteindelijk toch het werk kregen, was mede te danken aan geluk”, geeft hij toe. In de huidige NVI-bestekken krijg je voor honderd procent elektrisch werken de meeste punten, daarna volgt het gebruik van HVO en ten slotte vijftig procent elektrisch. Het werk werd aangenomen tegen 1,6 miljoen euro en beslaat ongeveer 60.000 vierkante meter bestrating.

“Voor dit werk kochten we twee Kramer 5055e-midi-shovels, een Limach 1.8-minikraan, twee elektrische Peugeot Partner-auto’s en twee Goupils (elektrische bedrijfswagens; red.). Ook kwamen er trilplaten, bandenzagen en stampers. In totaal begonnen we met vijf man aan Gele Stenen en werkten we met zes man aan de Nieuwe Markt. Hoewel we voor Nieuwe Markt niet de verplichting hadden om duurzaam te werken, heb ik wel geprobeerd zoveel mogelijk te combineren. Daar konden we bijvoorbeeld gebruik maken van een oude stroomaansluiting van de BAM & Rottinghuis, waar we dan weer materieel konden opladen. Dat gebruikten we dan weer bij Gele Stenen.”

PRODUCTIEVERLIES

ELEKTRISCH WERKEN IN DE STAD BEVALT

GOED: MINDER

GELUID, MINDER

DAMPEN EN JE KUNT

METEEN DE VOLLEDIGE

CAPACITEIT BENUTTEN

De uitvoerder kwam er al snel achter dat de productie die hij dacht te halen niet haalbaar was door een combinatie van eisen vanuit de gemeente en het werken met elektrisch materieel. “We hadden de verplichting om duurzaam te werken en die wilden we waarmaken, dus werd er besloten om op te schalen. We kochten er meer elektrisch materieel bij”, vertelt Eding. Zo kwamen er onder meer Knikmopsen waar ze zesenhalf tot zeven uur mee konden werken. De midi-shovels haalden drieënhalf tot vier uur. “En opladen duurde tien uur.”

Ook kwamen er meer accu’s om met de trilplaten en het andere materieel toch de gebruikelijke productie te halen. “Ik had één persoon aangesteld om ervoor te zorgen dat de jongens door konden blijven werken”, vertelt Eding. “Hij zorgde voor

volle accu’s en hielp onze vrachtwagenchauffeur met de shovels die moesten worden opgeladen.”

De vrachtwagen was meteen het enige wat tijdens dit werk niet elektrisch was. Die reed op HVO, maar nu heb ik een elektrische Volvo FE gekocht”, zegt Eding. Door de ervaringen die hij opdeed, weet hij nu dat als je elektrisch wilt werken er minimaal een verdubbeling nodig is van je materiële bezetting.

CREATIVITEIT GEBRUIKEN

Dan nog is het belangrijk om te zorgen voor stroomaanbod. “Wat het mooiste werkt, is een bouwaansluiting en die hebben wij hier”, zegt Eding. Daarnaast wordt ook gebruikgemaakt van laadpalen voor auto’s. Daarnaast is er nog een mogelijkheid om een mobiele batterij van Hybrid Power Units op het werk te zetten. Zo is het elke keer weer kijken wat er mogelijk is. Het elektrisch werken in de stad bevalt de jongens goed. Minder geluid, minder dampen en je kunt meteen de volledige capaciteit benutten. “Werken in smalle straten, werken terwijl de kroegen en terrassen open zijn, dat waren veel grotere uitdagingen dan wat we met het elektrisch materieel meemaakten. Toen we het werk aannamen, was de voorwaarde alles zoveel mogelijk toegankelijk te houden tijdens het werk. Toen kwam corona en sinds die tijd is het voor de gemeente nog belangrijker geworden dat de terrassen open kunnen blijven. Daar heb ik begrip voor, alleen maakt het ons werk een stuk lastiger.”

Eding kan op het werk meteen laten zien waar hem dat in zit. Zo ligt het zandbed klaar voor bestrating, maar staan er gewoon fietsen in het rek en een brommer op het zand. En dit is dan nog geen onderdeel van het terras. Op veel plaatsen moest de bestrating tot aan de drempel worden vernieuwd. “En dan kan het gebeuren dat je naast de bediening van het terras aan het werk bent”, legt Eding uit. Voor hem was dat meerdere keren de reden om aan te stippen dat het qua veiligheid niet goed was geregeld, maar de gemeente besloot toch dat het bedrijf zo door moest gaan. “Wel kregen we meer tijd om een stuk straat weer dicht te maken. Eerst moest die aan het eind van elke werkdag weer dicht zijn.” Nu profiteerden ze volop van het voordeel dat elektrisch materieel geen geluid maakt. “Wat je hoort, zijn de hydrauliekpomp en de koeling”, zegt Eding. En een trilplaat blijft echter een trilplaat. Je hoort de motor niet, maar om het geluid van de plaat op de stenen kun je niet heen. Voor het werken in de stad is dit volgens Eding echt de toekomst. Zelf hebben hij en zijn collega’s veel geleerd van het werk en heeft het ze op meerdere fronten veel opgeleverd.

1 DEPOT

Elke dag rijdt er een Euro 6-vrachtwagen op HVO heen en weer tussen de opslag aan de rand van de stad Groningen en het werk om opgeladen materieel te brengen en leeg materieel mee terug te nemen.

2 NIEUWE MARKT BESTRATEN

Via het bestraten van de Nieuwe Markt wist Avitec het project Gele Stenen aan te nemen. De Nieuwe Markt zelf was een grote uitdaging. Twaalf verschillende stenen moesten hier in de specie worden gelegd.

3 ELEKTRISCH WERKEN

Een beeld dat we vaker gaan zien: een werkauto met een accu om alles wat nodig is te kunnen laden. Eén man zorgt ervoor dat er continu volle accu’s beschikbaar zijn.

4 NIEUWE MARKT AF

Ralf Eding is trots op het resultaat, hoewel het werk veel meer tijd kostte dan vooraf gedacht. Waar de mannen normaal dertig vierkante meter per dag straten, waren ze hier blij als ze de tien haalden.

5 OPLADEN IN GRONINGEN

Naast de opslag maakt Avitec gebruik van bouwstroom. Hier zien we de midi-shovel klaar staan om te worden opgeladen. Een nadeel is dat een machine niet door één persoon wordt gebruikt en dat gaat ten koste van het onderhoud.

6. ELEKTRISCHE KNIKMOPS

Je hoort hem bijna niet rijden. Wel zo prettig als je naast een terras werkt. Qua gebruik zijn de werknemers enthousiast.

7 ELEKTRISCH TRILLEN

Een trilplaat hoor je nu eenmaal, ook al is hij elektrisch. Deze kan 30 tot 35 minuten werken.

8 EINDRESULTAAT

Project Gele Stenen is nog niet klaar. Wat wel klaar is, ziet er strak uit en daar kijkt Avitec tevreden op terug.

DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

Het beste van Cumela.nl/nieuws

NIEUWE DAF XDC- EN XFC-BOUWTRUCKS

DAF heeft de XD-serie voor distributiewerk gelanceerd, met daarbij ook een elektrische variant. DAF presenteert ook de nieuwe bouwtrucks, de XDC en de XFC. De XD’s zijn uitgerust met de nieuwste Paccar MX-11-motor in combinatie met de ZF TraXon-automaat. De XDC-bouwtruck is direct hiervan afgeleid, net zoals de nieuwe XFC-bouwtruck is afgeleid van de XF-serie. Deze twee bouwtrucks worden leverbaar in twee-, drie- en vierassige configuraties en met enkele of dubbele aandrijving. De XFC is naast de MX11 ook beschikbaar met de 12,9-liter-Paccar MX-13-motor.

VEENHUIS FULLJECT X-LINE STEVIGE ABEMEC BERMPROFI HD-HARK

De nieuwe Veenhuis Fullject X-line-zodenbemester is geschikt voor zowel grasland als bouwland. Hij heeft een nieuw lichter en sterker bevestigingskruis van de meesturende elementen. Verder zijn er 40 procent minder slijtdelen en 33 procent minder smeerpunten. Bij het inklappen worden de elementen hydraulisch ingetrokken. Met het doorontwikkelde Schuitemaker Hydrocare-pendelsysteem is de werkdiepte constant. In eerste instantie zal de Fullject X-line verkrijgbaar zijn in werkbreedtes van 9,00 en 10,50 meter voor de Pro Edition. Zowel kleinere als grotere werkbreedtes zullen volgen, evenals de Twin Edition.

De Abemec Bermprofi HD is ontwikkeld op basis van een Krone Swadro 35, maar is smaller, steviger en kan uitzwenken. Abemec heeft de harkarmen ingekort, zodat de machine nu 2,30 meter breed werkt. De rotor is voorzien van een extra versterkingsring, die ook voorkomt dat je hoge obstakels meeharkt. De hark is uitgerust met een parallelophanging die zijwaarts kan bewegen via een dubbelwerkende cilinder. Bij het raken van obstakels kan de hark via een overdrukregeling uitzwenken.

CASE IH’S STROOIEN ONBEMAND KUNSTMEST

Case IH en Raven Industries introduceren naar eigen zeggen ’s werelds eerste autonome zelfrijdende kunstmeststrooier. Het gaat hier om een samenwerking waarbij Raven Industries de Case Trident 5550 geschikt heeft gemaakt voor autonoom werken. Het autonome pakket werkt met geavanceerde camera’s en radarsystemen die continu 360 graden rondom de zelfrijder de omgeving scannen op eventuele obstakels en oneffenheden. Samen met beeldherkenning van obstakels weet het voertuig automatisch wat het tegenkomt en kan het adequaat reageren.

ALLIANCE 363 VF NU OOK ALS VOORBAND

Alliance zet met de Agriflex 363 VF-banden met staalgordel voor rijgewassen een compleet assortiment voor- en achterbanden in de markt. Deze banden waren al in de bekende maten van 48 tot 54 inch verkrijgbaar. Nu levert Alliance ook bijpassende voorbanden. De Alliance 363 VF is nu verkrijgbaar in de maten 270/95R32, 320/85R34, 270/95R36, 270/95R38, 380/80R38, 320/90R46, 380/90R46, 230/95R48, 270/95R48, 320/90R50, 380/105R50, 480/80R50 en 270/95R54. Alliance meldt dat er nog negen maten bij komen.

MECALAC E-SERIE MET M-POWER

Mecalac claimt de eerste fabrikant te zijn die met een in eigen huis ontwikkelde serie middelzware elektrische machines voor infrawerken op de markt komt. Het gaat hierbij om drie E-serie-machines, te weten de al bekende elftons e12-graafmachine met 148 kWh accucapaciteit, de eS1000-zwenklader en de zestons eD6-dumper. Met de nieuwe Mecalac M-Power-unit zijn ze in de middagpauze bij te laden. Deze M-Power-unit bevat een 300 kWh batterij. Met deze tienvoets containeruitvoering kan dit materieel volgens Mecalac in de pauze voldoende worden bijgeladen.

KIPPER EVENT IN MARKELO KRIJGT VERVOLG

Het eerste Kipper Event in Markelo werd met zo’n vijftig deelnemers en rond de 2000 echt geïnteresseerde bezoekers uit onze sector een succes. Alles bij elkaar stonden er ruim 135 eenheden op het terrein, waarvan 120 trucks. Dat is meer dan op een reguliere TKD en de trucks draaiden ook veel meer ronden op de demobaan. De organisatie heeft al aangekondigd op basis van de respons in te zetten op een tweejaarlijks Kipper Event. De volgende editie is al gepland voor het voorjaar van 2024.

KEMP DOET MOROOKA-RUPSDUMPERS

Onder de vlag van Royal Reesink BV gaan Kemp Groep en Meerman Machines samenwerken op het gebied van verkoop, onderdelen, service en onderhoud van Morooka-rupsdumpers. Dit is een begrijpelijke stap van de Reesink Group, waar Meerman en Kemp beide onder vallen. Meerman is daarin met onder andere het agentschap van Kubota meer gefocust op het compacte segment. Kemp heeft als onderdeel van Reesink Construction Equipment de focus meer op het zwaardere materieel. De blijvende samenwerking met Meerman geeft een groter netwerk voor verkoop en service.

VREDESTEIN ENDURION TRAILER EN FLOTATION OPTIMALL

Tijdens een speciaal 25 jaar Traxion-evenement presenteerde Vredestein de VF-band Flotation Optimall en de heavy duty-lijn Endurion Trailer-banden, waarbij bij beide in het profiel kenmerken van de Traxions zijn verwerkt. De Flotation Optimall VF Flotation-band is bestemd voor zware

mesttanks en andere aanhangers. De Endurion Trailer beschikt over een vergelijkbaar profieldesign. Deze band heeft een heavy duty-karkas met staalgordel en een versterkingsring voor de nodige stabiliteit en minder kans op beschadigingen tijdens zware transportwerkzaamheden.

DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

Vervolg

GIANT G2700-SERIE NU OOK ELEKTRISCH

Tobroco Giant kan de Giant G2700 ook als elektrisch aangedreven versie leveren. Hij is een formaat groter dan de huidige G2200E en kan daardoor ook pallets met stenen vervoeren. Deze 2,6-tons G2700E en G2700E X-tra hebben kiplasten van respectievelijk 2240 en 2300 kilo. Verder hebben ze hefhoogtes van 2,96 meter (G2700E) en 2,50 meter (G2700E X-tra). De G2700E’s zijn standaard uitgerust met een 260-Ah-lithium-ionaccu van 260 Ah, maar als optie zijn accu’s met 390 Ah en 520 Ah leverbaar. Verder hebben ze een 7 kW elektromotor voor de aandrijving en een 12 kW elektromotor voor de werkhydrauliek.

HYUNDAI HW150A CR

Hyundai voegt met de HW150 CR een kleinere broer van de HW170 CR-short-radius-machine toe aan de A-serie mobiele graafmachines. De HW150A CR heeft net als de familiegenoten de bekende 129 kW (173 pk) Cummins B4.5-Stage V-dieselmotor. Het contragewicht van de A-serie zit twintig centimeter verder naar voren en de CR is dan nog eens circa veertig centimeter korter dan de gewone HW150A. Voor een goede gewichtsverdeling is de plaats van de assen afgestemd op de veranderingen. De zwenkradius van de HW150A CR komt op 1,80 meter.

TEFEN ACCURITE-CTS

PLOEGER WORDT OXBO

BE-COMBI MET NIEUW IBS-REMSYSTEEM

BE-Combi introduceert een nieuw remsysteem voor lichte bedrijfswagens met het 3500 Plus-systeem en BE-trekker-opleggercombinaties. Het Intelligent Braking System (IBS) ver-

Vanaf 2024 is het gebruik van closed transfer systems (CTS) voor spuitmachines verplicht. De Europese regelgeving streeft ernaar dat dergelijke systemen tegen 2030 beschikbaar zijn voor heel Europa. Homburg Holland is vanaf nu importeur van het Tefen AccuRite-CTS. Dat maakt een snelle en veilige overdracht van spuitmiddelen naar de veldspuit mogelijk en voldoet aan de NENISO 21191-norm. Dankzij dit systeem is het niet meer mogelijk om nog in contact te komen met spuitmiddelen.

Een logische stap na alle overnames is dat de merknamen die onder het Ploeger Oxbo-concern vallen dezelfde naam krijgen. Het wordt Oxbo. Daarmee verdwijnen de merknamen Ploeger, Bourgoin en FMC. De kleurstelling was al eerder gelijkgetrokken. Oxbo geeft aan dat er met deze stap meer uniformiteit ontstaat in het concern, waardoor het wereldwijd met een sterker gezicht naar buiten kan treden. Ook de website en sociale kanalen worden geïntegreerd tot één geheel. De naam Oxbo komt op de machines die voor het komend seizoen worden geleverd.

groot het remvermogen, verkort de remweg en draagt daarmee bij aan de veiligheid onderweg. Het systeem is specifiek ingeregeld op de remkarakteristiek van het trekkende voertuig. IBS zet de signalen van de veiligheidssystemen van het trekkende voertuig om naar een bijpassende rem-luchtdruk voor de oplegger.

Celli krukas spitmachines

Alle lagers met oliebad smering

Nieuw: HD oliekeerringen

Krukas deelbaar bij iedere spade

Optie: hefinrichting voor kopeg of frees

In één werkgang tarwe zaaien in onbereden grond

In één werkgang bollengrond klaarleggen

Agricola Italiana groe nten zaaimachines

Marktleider in groenten zaaitechniek

Verstelbare vacuümventilator

Aparte compressor

Nortonkast versnellingsbak

Optie: elektrische- of hydraulische aandrijving Spelingsvrije parallellogrammen

voor precisielandbouw

MoveRTK is de landelijke leverancier van de standaard in GPS RTK-correcties. Maar wat is dat nou eigenlijk precies en wat heb je er aan als ondernemer? We vroegen het Jean-Paul Henry, operationeel manager bij MoveRTK. Bekijk de antwoorden die hij gaf op de 7 vragen die wij hem stelden.

RTK is een afkorting van ‘Real Time Kinematic’. Het is een hulpmiddel voor GPS-systemen die werken met signalen van satellieten die zonder correcties een plaats op een paar meter nauwkeurig kunnen bepalen. Voor precisielandbouw is dat onvoldoende. Daarvoor wil je op de centimeter nauwkeurig kunnen werken. Met RTK-correcties kunnen we dat voor elkaar krijgen.

HOE WERKT DAT DAN?

MoveRTK heeft een systeem ontwikkeld dat de afwijking van de satellietmetingen nauwkeurig kan corrigeren. Je hebt bijvoorbeeld te maken met atmosferische invloeden, afwijkingen in satellietbanen, storende objecten en plaatsen waar geen bereik is, zoals natuurgebieden. Al twintig jaar hebben wij een netwerk van basisstations in heel Nederland, België en Luxemburg die iedere seconde de signalen opvangen van alle navigatiesatellieten, waaronder Europese, Chinese en Russische. Doordat er steeds meer satellieten beschikbaar komen, hebben we RTK steeds

nauwkeuriger kunnen maken. Onze dekking is intussen uitgebreid tot de gehele Benelux.

HOE KUN JE ERMEE WERKEN?

Als je een abonnement neemt op MoveRTK ontvang je een simkaart van KPN, die de beste landelijke dekking biedt en die je kunt gebruiken in je GPS-apparatuur. Via mobiel internet wordt daarmee een individuele oplossing op maat mogelijk op basis van waar je tractor of werktuig zich bevindt. Door in te loggen met je naam en een wachtwoord ontvang je altijd elke seconde de optimale correcties van de satellietsignalen voor jouw locatie. RTK is technisch tamelijk ingewikkeld, maar werkt voor gebruikers heel eenvoudig.

ZIJN ER AL VEEL BOEREN DIE MOVERTK GEBRUIKEN?

Duizenden akkerbouwers en loonwerkers gebruiken MoveRTK in combinatie met een GPS-systeem. Onze diensten komen daar als klein, maar vitaal schakeltje bovenop de eigen GPS ontvangst. Wij zijn merkonafhankelijk en leveren geen hardware. Onze correcties kunnen in alle GPS-apparatuur gebruikt worden, waarbij deze moet zijn voorzien van een modem voor mobiel internet, een GPS-ontvanger en antenne, een hydraulische of elektronische aansturing van de machine gekoppeld aan de GPS en een display in het voertuig voor status, invoer van data en software voor de applicatie. Sommige leveranciers bieden daarvoor geïntegreerde systemen aan.

MoveRTK is een vitale schakel in de nauwkeurigheid

IS RTK ALLEEN GESCHIKT VOOR AKKERBOUWERS?

Nee hoor, ook de weg- en waterbouw en constructiebedrijven maken er gebruik van. Maar in de agrarische sector zie je eveneens steeds meer toepassingen, bijvoorbeeld bij veehouders die zelf gewassen verbouwen of voedermachines op hun erf robotiseren. En de biologische sector zet ook steeds vaker robots in voor het mechanisch wieden en schoffelen. Daar kun je RTK eveneens goed voor gebruiken. Bij de inzet van drones, die een andere blik op een veld geven dan vanaf de grond of met een satelliet, heeft RTK ook een meerwaarde doordat je bijvoorbeeld bij herhalingsopnames exact dezelfde beeldposities kunt gebruiken als de keren daarvoor. De nauwkeurigheid is verslavend!

WAT

LEVERT HET OP?

Met de ontvangen gegevens kun je nauwkeuriger werken, zodat je minder gewasbescherming, mest en brandstof nodig hebt en je grond optimaal gebruikt. Technische innovaties zoals gps en RTK kunnen de opbrengst verhogen en verduurzamen en de arbeidskosten terugbrengen. Je kunt kaarsrechte lijnen rijden, vaste rijpaden gebruiken en in het donker werken. Bovendien kun je alle handelingen registreren, zodat je een gegevensbestand opbouwt. Daarin kun je zien wat je de afgelopen jaren hebt gedaan en die kennis gebruiken om je werkwijze verder te verbeteren en nog betere resultaten te behalen. Je kunt er kortom kosten mee besparen.

maar aan de andere kant zijn jongeren vaak heel geïnteresseerd in nieuwe technieken. En als we het tweede land willen blijven op de wereldranglijst van landbouwexporterende landen, kunnen we als klein land niet zonder innovaties. MoveRTK is hierin een klein, maar vitaal schakeltje.

KIEST U OOK VOOR MOVERTK?

Jean-Paul Henry: ‘Wij zijn gecertificeerd door TüV SüD voor nauwkeurigheid, beschikbaarheid en garanderen continue beschikbaarheid doordat we onze infrastructuur zo hebben aangelegd dat deze dubbele verbindingslijnen heeft en ook bij onderhoud en calamiteiten signalen doorgeeft. Daarnaast bieden wij een optimale beleving door onze uitstekende eerstelijns ondersteuning. Onze klanten zijn over het algemeen zeer tevreden en dat zingt zich al gauw rond.’

Wilt u ook slimmer boeren door nauwkeurige plaatsbepaling?

De voordelen van MoveRTK:

• Minimaal 2 cm nauwkeurig

• Jaar op jaar herhaalbaarheid

WAAROM

ZAL IK NU INVESTEREN IN NIEUWE TECHNIEKEN?

De gps-hardware is steeds goedkoper geworden, zodat het inmiddels ook voor kleinere bedrijven, bijvoorbeeld in de fruitteelt, haalbaar is om deze aan te schaffen. Het omslagpunt ligt steeds lager. Vroeger was ploegen een ambacht en er zijn nog steeds ploegwedstrijden. Met gps is het een koud kunstje geworden om dat perfect te doen. Dat haalt misschien iets van de charme weg,

• Overal 24/7 beschikbaar

• TüV-gecertificeerd

• Merkonafhankelijk

MEER WETEN?

Lees alles over de voordelen van MoveRTK op de website movertk.nl

Tekst: Gert Vreemann

Foto: Etec

OMREKENEN VAN DIESELEN

NAAR ELEKTRISCH

Welke accucapaciteit heb ik nodig?

Bij de vraag welke accucapaciteit je nodig hebt, is het brandstofverbruik het beste uitgangspunt om mee te rekenen. Hiermee kun je op basis van de efficiëntieverschillen tussen de dieselmotor en de elektromotor het verbruik omrekenen naar de benodigde accucapaciteit. Je moet daarbij wel een aantal factoren goed inschatten, zoals de inzet van de machine en de werkelijk beschikbare capaciteit van het accupakket.

elektromotoren veel efficiënter zijn, hebben ze veel minder energie nodig om dezelfde prestatie aan de uitgaande as te leveren. Je kunt dus met veel minder accucapaciteit toe dan het resultaat dat je krijgt als je het dieselverbruik vermenigvuldigt met die 10 kWh energie-inhoud.

EFFICIËNTIE VERSCHILLEN

Dieselolie heeft een energie-inhoud van 36,4 megajoule per liter. Omgerekend komt dat neer op afgerond 10 kWh energie-inhoud per liter dieselolie. Hiermee kun je het verbruik van de diesel omrekenen naar kWh’s accucapaciteit. Dit verhaal klopt als de dieselmotor en de elektromotor een gelijk rendement zouden hebben. Omdat

Bij een dieselmotor ligt het rendement op 37 tot 43 procent. Bij 40 procent rendement heb je van een liter diesel dus 4 kWh beschikbaar aan het vliegwiel. Bij onze inzet met wisselende omstandigheden en veel stationair draaien zonder start-stop doe je het al netjes als je 3,5 kWh per liter haalt. Wij gaan in onze berekening, gezien het gebruik in onze sector, uit van 35 procent rendement. Elektromotoren hebben een veel hoger rendement. In Europa zijn hiervoor rendementsklassen vastgelegd. Elektromotoren tussen de 0,75 kW en 1000 kW moeten voldoen aan de IE3-norm. Met ingang van 1 juli 2023 moeten elektromotoren tussen de 75 kW en 200 kW voldoen aan de IE4-norm. Elektromotoren van klasse IE3 kennen een rendement van 82 tot 95 procent, die van IE4 van 85 tot 96 procent. Daarbij wel de belangrijke opmerking dat ze bij onze toepassingen niet met constant toerental draaien. Ook bij de elektromotoren heb je te maken met hoge efficiëntie onder optimale bedrijfsomstandigheden en een lager rendement bij deellast. Het rapport ‘Best practice Elektrische aandrijvingen industrie’ van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland geeft aan dat de bijbehorende frequentieregelaar voor lagere en hogere snelheden een bijkomend verlies van circa vijf procent toevoegt aan het systeem. Verder past de opmerking dat het rendement van een elektromotor sterk daalt bij gebruik onder vijftig procent van de nominale capaciteit. Verder komen er nog kabelverliezen bovenop. We houden net als die 35 procent bij de diesel hier 85 procent rendement voor de elektromotor aan. Het gaat om de verhouding.

Met wisselbare accu's kun je de capaciteit van een machine sterk vergroten of laden buiten de werklocatie.

ACTUELE VERBRUIKSCIJFERS

In de praktijk draaien we met de diesel niet veel op vollast. Daarom is het beter om te kijken naar actuele verbruikscijfers dan naar theoretische. In studies zijn de praktijkverbruiken gemonitord. In het TNO-rapport R11086 van 18 juni 2021 is het gemiddelde gemonitorde brandstofverbruik voor verschillende vermogenscategorieën dieselmotoren in onze sector weergegeven. De dieselmotor scoort gemiddeld een verbruik van 0,1 liter per kilowattuur motorvermogen. Daarbij scoren de zware motoren lager (0,09 liter per kWh) en de lichtere motoren (onder de 37 kWh) met 0,2 liter per uur aanmerkelijk hoger. De wielladers en graafmachines in onze sector scoren gemiddeld 0,11 liter per kilowattuur. Uiteraard is er spreiding. Het scheelt nogal of je een put aan het zetten bent of continu in de grondoverslag draait. Een brandstofverbruik van 0,1 liter per kilowattuur komt grofweg overeen met een gemiddelde motorbelasting van 35 tot 40 procent.

wordt als vuistregel 75 procent beschikbare capaciteit genoemd. Moderne batterijen hebben hiervoor een batterijmanagementsysteem dat dit automatisch regelt en ook de temperatuur automatisch regelt. Accu’s van de nieuwere generatie worden hierbij steeds efficiënter en vernuftiger. Wel is het zaak even na te vragen wat de netto bruikbare capaciteit van de batterij is en wat de maximale snellaadcapaciteit mag zijn. De capaciteit van een accu loopt altijd terug. Bij een lithium-ionaccu gaat dit heel langzaam. Hij heeft geen last van geheugengedrag en bij goed management moet hij ongeveer 3000 tot 6000 opladingen meegaan. De opgaves verschillen hierin. Als richtlijn wordt 90 procent benutbaar over de hele levensduur opgegeven. Snelladers verouderen de accu sneller dan langzaamladers. Wel een item om te bespreken als we toe willen naar in de middagpauze snel bijladen.

ALGEMENE OMREKENFACTOR

Voor het omrekenen van het dieselverbruik naar de benodigde netto accucapaciteit moet je het dieselolieverbruik vermenigvuldigen met de energiewaarde van dieselolie en de rendementsverhouding diesel en elektrisch. Dit geeft de volgende rekensom:

Benodigde netto accucapaciteit (kWh) = brandstofverbruik dieselolie (l) x energie-inhoud dieselolie (kWh) x rendementsverschil diesel-elektrisch. Ingevuld geeft dit:

‘DE BENODIGDE ACCUCAPACITEIT IS ONGEVEER 4,1 MAAL HET DIESELVERBRUIK PER DAG’

BIJKOMENDE FACTOREN

In onze sector wordt de elektrische unit vaak via een tussenbak aan bestaande aandrijflijnen en hydraulieksystemen gekoppeld. Daar waar er stappen tussenuit worden gehaald door de hydrauliekpompen en wielen direct aan te drijven door elektromotoren is er efficiëntiewinst te behalen. Spiraal- en conische overbrengingen worden opgegeven voor rendementen van 88 tot 98 procent en wormwieloverbrengingen voor rendementen van 65 tot 85 procent. Verder heeft de elektrische aandrijving nog twee belangrijke voordelen. Stationair draaien met het bijbehorende dieselverbruik is er niet of nauwelijks (heel laag toerental). In onze sector is dit wel een dingetje. Terugwinnen via de werkhydrauliek is zeer beperkt. Bij het afremmen rijden of zwenken kan wel, maar harde getallen hebben we niet gekregen. De efficiëntiewinst in de aandrijflijn, de terugwinenergie en het niet stationair draaien zul je met de leverancier moeten bespreken. Ons is aangereikt dat je hier globaal met vijf procent kunt rekenen.

BATTERIJ BEPERKTER

Wil je de lithium-ionaccu goed en zo lang mogelijk gebruiken, dan moet je hem niet helemaal ontladen en ook niet vol opladen. In onze sector

Benodigde netto accucapaciteit (kWh) = brandstofverbruik dieselolie (l) x 10 x 35%/85%. De benodigde netto accucapaciteit = brandstofverbruik (l) x 4,1.

Daar waar de accucapaciteit niet in kWh, maar in Ah is opgegeven, is het vermogen te berekenen door het aantal ampères te vermenigvuldigen met het voltage en de uitkomst te delen door 100 om op kWh te komen.

De formule ‘benodigde accucapaciteit (kWh) = dieselverbruik (l) x 4,1’ is een algemeen handvat voor de netto benodigde energie. Je kunt discussiëren over de efficiëntie van de dieselmotor en van de elektromotor bij onze inzet, maar het gaat uiteindelijk om de verhouding. Verder kun je het best uitgaan van het zelf ingeschatte of gemonitorde dieselverbruik. Dat kan een gemiddelde waarde zijn, maar ook voor specifieke inzet. Je kunt met je leverancier bespreken hoe het zit met de opgegeven en netto beschikbare batterijcapaciteit, de efficiëntie van de elektromotor en eventuele winst van stilstand ten opzichte van stationair draaien en terugwinenergie om zo de berekening te corrigeren. Bedenk wel dat bij 75 procent beschikbare accucapaciteit en een afname van de capaciteit van tien procent de vermenigvuldigingsfactor al oploopt naar 6.

“DE FORMULE BENODIGDE ACCUCAPACITEIT (KWH) = DIESELVERBRUIK (L/U) X 4,4 IS EEN ALGEMEEN HANDVAT VOOR DE NETTO BENODIGDE ENERGIE.”

‘DE WIELLADERS EN GRAAFMACHINES IN ONZE SECTOR SCOREN EEN VERBRUIK VAN GEMIDDELD 0,11 LITER PER KILOWATTUUR’

GERTJAN ANKER WERKT MET EEN ELEKTRISCHE MOBIELE MACHINE

Nadenken over elke handeling

Al bijna 1400 uur staat er op de urenteller van de elektrische Etec-graafmachine van Anker Grondverzet. Gertjan Anker maakt elke dag acht uur met één batterijlading, maar dat betekent wel opletten, vertelt hij. “Bij elke handeling denk ik nu namelijk na of dat nuttig of noodzakelijk is.”

‘TROTS MELDT GERTJAN DAT HIJ

GEMAKKELIJK 1100

TOT 1200 KUBIEKE METER PER DAG LAADT’

Anker Grondverzet behoort tot de eerste gebruikers van de elektrische graafmachines van Etec. De machine draait sinds het begin op De Groene Boog, de verlenging van de A16 bij Rotterdam. Dankzij de techniek die Etec ontwikkelde, kan Gertjan nu een gewone werkdag volmaken met één lading. “Dat komt doordat ELM bij de ontwikkeling echt alles geïntegreerd heeft. Er is niet alleen gebruik gemaakt van de nieuwste batterijtechnologie, maar bij het ontwerp is een kennisteam samengesteld waarbij de mensen van ELM en het ingenieursbureau dat de aansturing maakte hebben samengewerkt. Daardoor is alles perfect op elkaar afgestemd en kan ik nu een dag lang werken zonder bij te laden.”

Dat betekent niet dat de mobiele graafmachine wordt ontzien bij het werk. Trots meldt Gertjan dat hij gemakkelijk 1100 tot 1200 kubieke meter per dag laadt. “Dat is wat je normaal ook van

TECHNISCHE GEGEVENS

Merk en type Etec E160W

Vermogen 105 kW

Type batterij lithium-ijzer-fosfaat (LFP)

Batterijcapaciteit 2 x 160 kWh

Inzetduur 5 tot 10 uur per dag

Bedrijfsgewicht 16.900 tot 18.100 kg

Benodigde laadtijd 8 uur op 63 ampère, bij 40 kWh, 16 uur op 32 ampère bij 20 kWh (standaardbouwaansluiting)

deze machine verwacht”, zegt hij. Op de dag van ons bezoek blijkt dat ook, wanneer hij een stuk van een werkweg aan het ruimen is. Opvallend is dan vooral het ontbreken van het motorgeluid, zelfs wanneer er zwaardere stukken worden uitgebroken. “Daar moet je echt aan wennen”, zegt

Hoe is het om met een elektrische machine te werken? Wat moet je anders doen, waar moet je op letten. Want anders dan met diesel, is een dag werken op een volle tank of in dit geval batterij geen vanzelfsprekendheid. We vroegen het vier machinisten en hun opdrachtgevers.

de machinist. “Geluid is toch een psychologische factor. Veel motorlawaai geeft het gevoel dat je ook veel vermogen hebt, terwijl dat tegenwoordig ook bij een gewone dieselmachine niet zo is. Dat is voor sommige machinisten wel een lastig iets. Die willen nu eenmaal graag een brullende motor horen.”

‘ELKE ONNODIGE BEWEGING

MOET JE VOORKOMEN, DUS ZORG IK

DAT DE JONGENS OP DE TREKKER

KIJKEN WAT IK DOE’

HELE DAG REKENEN

Voor Gertjan telt nu iets heel anders. “Ik ben de hele dag aan het rekenen”, zegt hij. “Kijken hoe ik het werk met het laagste stroomgebruik kan doen. Om uit te komen, heb ik een simpel uitgangspunt: per uur mag ik maximaal 25 procent van een batterijlading gebruiken. Met twee gelijke batterijen kom ik zo aan acht uur werken”, zegt Gertjan. Om dat te halen, moet je wel heel bewust met je werk bezig zijn, legt hij uit. “Dat begint al met het regelen van je maximale vermogen. Dat stel je in met de oude gashendel en daarmee regel je hoeveel vermogen de motor geeft. Die zet ik op ongeveer driekwart, want ook dan geeft een elektromotor al het maximaal vermogen. Hoger instellen heeft geen zin.”

Nog veel belangrijker is volgens hem het nadenken over het werk dat je doet. “Elke beweging die feitelijk niet nodig is, moet je voorkomen, dus zorg ik dat de jongens op de trekker kijken wat ik doe. Rijd ik een meter naar achteren, dan moeten ook zij een meter verder. Je moet ook zorgen dat ze zo dicht mogelijk bij de kraan staan en precies in een hoek van 90 graden, want dan hoef ik de minste bewegingen te maken.”

De machine stil laten staan als er geen kipper is, hoort ook bij zijn nieuwe manier van werken.

“Normaal ga je als machinist dan een beetje poetsen: vast een stukje afwerken en extra zand of grond voor de kraan op een hoop zetten. Dat moet je dus niet doen, want dat betekent dat je de grond twee keer oppakt en er dus energie verloren gaat.”

BIJLADEN KAN NIET ALTIJD

Door met beleid te werken, is het niet nodig om gedurende de dag bij te laden. Dat is ook niet altijd mogelijk, want dat kan alleen als er voldoende stroom beschikbaar is. “Wil je echt wat bijladen, dan moet je bij een bouwstroomaansluiting zijn waar je 63 ampère kunt trekken, alleen is dat hier maar op een paar plaatsen aanwezig. Daar rij ik nu aan het eind van de dag naar toe en dan heb ik in de ochtend de accu’s vol. Als ik daar in de pauze naar toe moet rijden, verlies ik met het heen en weer rijden echter net zoveel energie als ik bij zou laden.”

Laden bij een put waar een gewone bouwstroomaansluiting van 32 ampère ligt, is volgens hem ook weinig zinvol. “Dan laad je zo weinig dat het nauwelijks de moeite is. Het is ook niet nodig, want de meeste dagen kom ik gemakkelijk uit. Bij deze uitvoering is dit ook niet nodig, want als ik een dag heb met regulier infrawerk kan ik zonder problemen gemakkelijk tien uur werken.”

Hoewel Anker nu gemakkelijk een dag kan werken, moet er nog veel veranderen wil iedereen kunnen omschakelen, benadrukt hij. “Hier op De Groene Boog zijn inmiddels een aantal aansluitingen waar ik kan laden, maar op heel veel bouwplaatsen zijn die er niet. Dat moet eerst veranderen wil je overal elektrisch kunnen gaan werken. Dan zullen in elk geval de netbeheerders op een andere manier moeten worden aangestuurd , want nu duurt het maanden voor er iets is geregeld. Dat moet veel sneller voordat wij als sector echt kunnen omschakelen.

‘BIJLADEN IS NIET ALTIJD MOGELIJK, WANT DAT KAN ALLEEN ALS ER VOLDOENDE STROOM BESCHIKBAAR IS.’

TESLA-ACCUPAKKET ALS BASIS VOOR ELEKTRISCHE FENDT

‘Je moet er gewoon zuinig mee rijden’

Van Huizen Groenvoorzieningen in Barendrecht bouwde een volledig elektrische aandrijving in een Fendt. Planning en chauffeur hoeven er weinig rekening mee te houden. “Je moet er gewoon zuinig mee rijden, zoals je met een diesel ook zou moeten doen.”

Naast het pand van Van Huizen Groenvoorzieningen in Barendrecht staat een Fendt 313 S4 aan een 63-ampère-stekker. Het bedrijf werkt veel in een straal van twintig kilometer voor de gemeenten Rotterdam en Barendrecht en is dan ook al jaren bezig met de CO2-Prestatieladder. Binnen is een aparte ruimte ingericht voor het opladen van het vele elektrische handgereedschap, zoals bosmaaiers en heggenscharen. Daar staan ook drie elektrische Volkswagen Crafter-pick-up-bussen. Twee elektrische Opels Vivaro zijn in bestelling. Stedin heeft na zeven maanden wachten de aansluiting verzwaard naar driemaal 250 ampère.

Het koste een halve ton, maar nu is alles via tijdschakelaars om de beurt te laden voor een nieuwe dag. 240 zonnepanelen op het dak helpen daarbij. “In 2020 kon je nog gerust dieselen in het transport, maar in 2025 willen onze opdrachtgevers naar vijftig procent minder uitstoot voor dat werk, vertelt administrateur Arie Nieuwenhuis. “Af-fabriek was er nog weinig te koop en daarom zijn wij met de partners Holland Utrecht in Montfoort en New Electric Automotive in Staphorst zelf aan de slag gegaan.” De Crafters werden gekozen vanwege hun vrije ruimte voor accu’s tussen de chassisbalken onder

Tekst en foto: Frits Huiden

‘DAT WE VAN DE DIRECTIE ZELF DE FENDT MOCHTEN OMBOUWEN, IS VOOR MIJ ALS TECHNEUT NATUURLIJK PRACHTIG’

Werkplaatschef Leo de Groot vond het als techneut prachtig om de Fendt te mogen ombouwen.

ELEKTRISCH WERKEN

Hoe is het om met een elektrische machine te werken? Wat moet je anders doen, waar moet je op letten. Want anders dan met diesel, is een dag werken op een volle tank of in dit geval batterij geen vanzelfsprekendheid. We vroegen het vier machinisten en hun opdrachtgevers.

de laadbak. Voor het transport van het grove materiaal zou een vrachtwagen te weinig kunnen uitrichten op onverhard terrein. Daarom besloot Van Huizen in 2020 dat er een elektrische trekker moest komen.

EIGEN WERKPLAATS

Het bedrijf heeft zelf een uitgebreide werkplaats met veel kennis, waar ook derden aankloppen voor reparaties. Dat blijkt wel uit een elektrische TP-versnipperaar van een collega die ter reparatie is aangeboden. Werkplaatschef Leo de Groot: “Dat we van directie zelf de Crafters, maar vooral ook de 130 pk Fendt om mochten bouwen, is voor mij als techneut natuurlijk prachtig. Het is wel een investering van 2,5 ton boven op de waarde van de trekker. En we leren ook. Bij de eerste omgebouwde bus is alleen de motor vervangen door een elektromotor. Versnellingsbak en aandrijving bleven intact. Bij de tweede en derde hebben we de transmissie er ook uitgehaald en wordt direct de hoofdas aangedreven. Dat geeft weer minder verliezen en rijdt traploos en mooier.”

OMBOUWEN WAS AVONTUUR

De Fendt ombouwen was voor De Groot een heel avontuur. Samen met de partners werd de motor van een van de aanwezige Fendts vervangen door een elektrische aandrijving. Deze bestaat uit in totaal 64 accu’s van een jonge gebruikte Tesla, Siemens-elektromotoren, een aandrijfhuis en software. De motorkap werd twaalf centimeter breder en wat hoger. Ook op de plek van de dieseltank, onder en rechts naast de cabine, is veel ruimte voor accu’s benut. Voor de ombouw stond de urenteller op 500 uur, nu noteert deze al 1192

TECHNISCHE GEGEVENS

Merk: Fendt 313 S4

Vermogen: 130 pk

Type batterij: Lithium-ion

Batterij capaciteit: 380 kWh

Inzetduur: 10 uur per dag

Bedrijfsgewicht: 6570 kg

Tijd nodig om te laden: 7 uur op 63 ampère

uur. Hoewel er kleine storingen kunnen blijven voorkomen, zijn de grootste kinderziekten eruit. “Het doel was om acht uur te kunnen werken met vijftig procent belasting, maar negenenhalf tot tien uur blijkt ook goed haalbaar. Het maakt veel verschil wat je ermee doet. Alleen als je de hele dag op een sportveld wilt gaan frezen, moet je daar rekening mee houden. We hebben er echter nooit problemen mee gehad. De accu is nog nooit onder de dertig procent vulling geweest. Opladen op locatie is dan ook niet nodig voor ons.”

KARAKTER VAN EEN DIESEL

De planning bij Van Huizen probeert wel steevast dezelfde chauffeur met de trekker op pad te sturen. “We hebben veel werk gemaakt om de karakteristiek van de elektrische aandrijving en de Vario-bak via de software en Canbus gelijk te maken met die van een diesel”, vertelt De Groot. Daarom rijdt de trekker niet heel veel anders. De bediening is gelijk. Hij is daardoor ook helemaal niet agressief, maar blijft soepel. Het enige wat je kunt doen op zo’n elektrische trekker is echt proberen zuinig te rijden, maar dat zou je met een diesel ook moeten doen. Dus ver voor je uitkijken, niet vol gas op een rood verkeerslicht af gaan, maar tijdig afremmen, zulke dingen. Dat helpt ook de accu vol te houden en regenereert energie bij het remmen.”

De trekker draait verder mee in het werk net als elke andere trekker uit de vloot van elf Fendts. In de cabine is er een extra scherm opgehangen dat de verschillende statussen van het accupakket en temperaturen weergeeft. In principe heb je daar geen omkijken na, tenzij er iets mis is. “Het is wel een voordeel dat we bijna alles zelf kunnen maken en durven aan te pakken”, zegt De Groot. “Zelfs garantiekwesties mogen we zelf repareren, waarna we de factuur toesturen. Dat vertrouwen moet er met de partners wel zijn in zulke projecten.”

‘HET ENIGE WAT JE KUNT DOEN OP ZO’N ELEKTRISCHE TREKKER IS ECHT PROBEREN ZUINIG TE RIJDEN’

VAKBEKWAME CHAUFFEUR IS EEN VOORWAARDE VOOR SUCCES

‘Met de ventilator kun je energie sparen’

Van Doorn uit Geldermalsen werkt met 25 veeg-zuigwagens door heel Nederland. Twee daarvan zijn volledig elektrisch. Berthil van Doorn concludeert dat een goede chauffeur de belangrijkste voorwaarde is voor succes. “Iemand die niet kundig is of die het niks vindt, kun je elke dag wel naar huis slepen met een lege accu.”

Van Doorn uit Geldermalsen werkt met 25 veeg-zuigwagens door heel Nederland. Voor klanten als Rijkswaterstaat, provincies en gemeenten regelt het bedrijf de aanleg, het beheer en het onderhoud van infrastructuur en een calamiteitendienst en asfaltreparaties. Het familiebedrijf kocht bij importeur Terberg Matec Nederland twee elektrisch aangedreven veeg-zuigwagens van het merk Bucher. Een investering van grofweg vijf ton, terwijl een dieseluitvoering de helft kost. “In principe kan de wagen acht uur vegen of 200 kilometer rijden op één acculading, maar beide kan niet, dus in het werk moet je er rekening mee houden”, vertelt bedrijfsleider Berthil van Doorn. “Als de wagen kan opladen in de buurt van het werk hebben we na een dag vegen nog dertig tot veertig procent acculading over. Het maakt veel verschil of dat continu vegen is of per saldo maar vier tot vijf uur per dag, zoals bij het repareren van asfaltvakken.”

De eerste wagen heeft een vaste klus op de Groene Boog in Rotterdam en kan altijd opladen bij de keet. De tweede wordt los verhuurd, en lang niet altijd waar elektrische inzet een eis is. “We doen zo wel veel ervaring op. Zodra we een contract binnenhalen waarbij zero-emissie een eis is, kunnen we deze wagen direct inzetten. Als je zo’n wagen dan niet hebt, kun je hem ook niet verkopen.”

TECHNISCHE GEGEVENS

Merk: Bucher V65e

Vermogen: 350 kW (476 pk)

Type batterij: Lithium Ion

Batterij capaciteit: 200 kWh

Inzetduur: 8 uur werken of 200 km rijden

Bedrijfsgewicht: 10,5 ton leeg, 16 ton max toegestaan

Watertank: 1554 liter, Vuiltank: 6500 liter

Tijd nodig om te laden: 4 tot 5 uur op 63 ampère of 8 tot 9 uur op 32 ampère

Tekst en foto’s: Frits Huiden

Berthil van Doorn heeft in zijn vloot twee volledig elektrische veeg-zuigwagens.

‘IEMAND DIE NIET KUNDIG IS OF DIE

HET NIKS VINDT, KUN JE ELKE DAG

WEL NAAR HUIS

SLEPEN MET EEN LEGE ACCU’

ELEKTRISCH WERKEN

Hoe is het om met een elektrische machine te werken? Wat moet je anders doen, waar moet je op letten. Want anders dan met diesel, is een dag werken op een volle tank of in dit geval batterij geen vanzelfsprekendheid. We vroegen het vier machinisten en hun opdrachtgevers.

ZACHTJES ZUIGEN

De allerbelangrijkste voorwaarde voor succes is een enthousiaste en vakbekwame chauffeur. “Iemand die niet kundig is of die het niks vindt, kun je elke dag wel naar huis slepen met een lege accu”, lacht Berthil van Doorn. Joan Bus is die enthousiaste chauffeur. Hij geeft aan dat hij vooraf altijd wat meer informatie moet hebben over de klus, zoals hoe ver de losplek van het veegwerk is en welk materiaal er te vegen is. “De eerste dag op een klus ben ik wat voorzichtiger, maar als je eenmaal weet dat je gemakkelijk het einde van de dag haalt, kun je de dagen erna sneller werken.”

De ventilator is het belangrijkste instrument om energie te sparen. Bij diesels staat deze altijd op tachtig tot honderd procent kracht. Dat blijkt vaak onnodig. “Het lijkt mooi als het vuil twintig centimeter voor de zuigmond al weg is, maar op dertig procent kan deze ventilator ook veel opzuigen. Blad is met nog minder toeren naar binnen te werken. Alleen voor zware asfaltresten zet ik de ventilator dan tijdelijk op bijvoorbeeld veertig procent. Zo zit ik de hele dag aan die knop te draaien, wat collega’s op een diesel niet vaak doen.”

Bij het vegen van straten rijdt Joan eerst met dertig procent ventilatiekracht het blad bij elkaar zonder valse lucht te zuigen en gaat dan een tweede keer met meer kracht terug voor het zand. Dan nog is hij zuiniger dan met één werkgang op volle kracht.

Zachtjes zuigen heeft ook zijn keerzijde. Zo kunnen er nog resten in de zuigpijp zitten die na het stoppen van de machine terug op het wegdek vallen. “Ik heb geleerd nu eerst toeren te maken om dat weer op te zuigen”, zegt Joan. Te hard zuigen kan ook het ventilatierooster verstoppen, maar bij te zacht zuigen ligt alles voorin in de bak en lijkt hij eerder vol. “Daarom kip ik nu een paar keer, zodat alles achterin ligt en de bak wel goed vol zuigt met weinig kracht.”

BINNENDOOR ZUINIGER DAN SNELWEG

Ook op de weg houdt Joan rekening met zijn accu. “Rustig optrekken en anticiperen op wat er 300 meter voor je gebeurt en op tijd het gas loslaten, regenereert weer energie bij het afremmen”, zegt hij. Joan maakte één keer mee dat hij

op een klus onverwacht veel moest vegen, hij voortijdig naar huis moest en de asfaltfrees daarmee alleen liet. “Ik ben toen helemaal binnendoor gereden met 50 tot 60 km/u. Dat is veel zuiniger dan constant 90 km/u op de snelweg.”

Een app op de telefoon van Joan geeft aan waar de autolaadpalen staan voor noodgevallen. Bang die ooit nodig te hebben, is hij niet. “Je ziet aan de acculading wat er gebeurt. Ik ben ook nog nooit langs de weg komen te staan zonder diesel, dus waarom wel met een lege accu? Het enige verschil is dat stekkeren een uur kost en tanken vijf minuten.” Joan geniet vooral van het werk in stilte en het zuinig omgaan met zijn accu. Critici pareert hij steevast met een anekdote: “Mijn opa kocht als eerste een trekker. Buren zeiden toen dat hij beter een goed paard had kunnen kopen. We weten hoe dat is afgelopen. Zo gaat het ook met elektrische wagens.”

Advertentie

‘IK BEN NOG NOOIT LANGS DE WEG KOMEN TE STAAN ZONDER DIESEL, DUS WAAROM WEL MET EEN LEGE ACCU?’

Merk en type

Strategisch plannen: kraanwerk kost kilometers

Elke bak kost rijbereik, dus het is continu opletten voor chauffeur Christian Stoudam met zijn elektrische knijperauto. Toch zou hij niet anders meer willen, want de rust in de cabine zorgt dat hij toch ontspannen thuiskomt.

Christian Stoudam lost net een bak puin voor een te renoveren wegvak in Amersfoort als we hem ontmoeten. Hij is onderweg met een Volvo FE Electric van Jan Bakker. Daarna stappen we bij hem in de cabine om een nieuwe lading puin te gaan halen. De Volvo is eigendom van Jan Bakker,

TECHNISCHE GEGEVENS

Volvo FE 6x2

Max. toelaatbaar gewicht 27 ton

Accucapaciteit 200-265 kWh

Actieradius 200 km

Oplaadtijd 11 uur (wisselstroom 22 kW)

2 uur (gelijkstroom 150 kW)

Prestaties tot 225 kW (300 pk) continu vermogen

Rijaandrijving twee elektromotoren in combinatie met twee versnellingen

PTO elektrische PTO voor kraan en kipbak

maar is gespoten in de kleuren van Van Gelder, omdat de truck hiervoor bijna altijd aan het werk is. Christian rijdt er sinds februari mee. “Toen ik nog mijn rijbewijs moest halen, heb ik een paar weken meegelopen met de chauffeur van een elektrische Volvo, ook voorzien van een laadkraan. Na het halen van mijn rijbewijs is er een bijgekomen waar ik op mag rijden.”

Voor Jan Bakker is het de derde elektrische auto in de Van Gelder-kleuren. Stoudam merkt zelf dat hij duidelijk rustiger rijdt met de elektrische auto. Dat blijkt ook als we de snelweg op gaan. Dan zet hij de adaptieve cruisecontrol direct op 83. “Dat is de ideale snelheid voor deze auto. Ik kan wel doortrappen naar 90, maar dat vind ik zonde van het rijbereik. Met deze snelheid is dat ongeveer 200 kilometer. Dan kan ik een hele dag knijperwerk doen, maar dan moet ik verder niet al te veel rijden.”

Deze dag heeft hij vrij veel rijwerk en dat betekent tussen de middag even bijladen. Dat kan bij een laadstation voor personenauto’s, maar dat duurt heel lang, weet hij al. “Dat doe ik alleen in

CHRISTIAN STOUDAM RIJDT OP EEN VOLVO FE ELECTRIC VAN JAN BAKKER

Tekst en foto’s: Arend Jan Blomsma

Christian Stoudam is prima te spreken over de elektrische auto. “Ik rijd rustiger, maar ben wel altijd aan het plannen.”

ELEKTRISCH WERKEN

Hoe is het om met een elektrische machine te werken? Wat moet je anders doen, waar moet je op letten. Want anders dan met diesel, is een dag werken op een volle tank of in dit geval batterij geen vanzelfsprekendheid. We vroegen het vier machinisten en hun opdrachtgevers.

geval van nood. Veel sneller is de centrale van Van Gelder in Nijkerk, waar we nu naar toe gaan. Daar is een grote snellader van Fastned. Een uurtje bijladen is dan genoeg voor de rest van de dag.” Om niet te veel werktijd te missen, doet hij dan zijn beide schaften tegelijk en rijd hij ’s morgens gewoon door. “Ik probeer het zo te regelen dat ik om half twaalf van de klus vertrek en dan kan ik tijdens het bijladen een uur rust pakken”, vertelt Christian. Op de terugweg neemt hij weer een vracht puin mee. “Ik zou dat zelf kunnen laden, maar om stroom te sparen, word ik nu met de shovel geladen. Van Gelder gaat akkoord met deze werkwijze, want op deze manier kan ik zoveel mogelijk rijden. De uitvoerders moeten er wel rekening mee houden dat ik soms even weg ben om bij te laden.”

WEINIG GELUID

In de cabine valt op hoe weinig geluid er is. “Heerlijk”, aldus Christian. “Je kunt nu op normale toon een gesprek voeren. Ik heb wel even moeten leren om met deze wagen om te gaan. Het is heel veel rekenen, je koppie erbij houden en tactisch plannen. Je houdt constant de stroom in de gaten, want nul is echt nul en dan kun je de afsleepdienst bellen. Daar leer je in de loop der tijd echter wel mee omgaan. Ik heb een display met het percentage van de acculading dat ik nog over heb. Daarnaast geeft het display van de vrachtauto de resterende kilometers aan. Daar kijk ik het meest

op, want ik laat liever de auto rekenen dan dat ik zelf de hele tijd aan het omrekenen ben. Je kunt één tot twee kilometer rijden per procent. Ik heb nu bijvoorbeeld nog 34 procent en kan volgens de auto nu nog 55 kilometer rijden. Daar kijk ik vooral naar, want als je ’s morgens veel over hebt, kun je het bijladen tussen de middag overslaan. Daar moet je een beetje gevoel bij krijgen. Dat gaat nu steeds beter want ik weet nu ongeveer wat de auto gebruikt en wat de taken zijn. Het kippen van de bak kost niet veel kilometers, maar het kraanwerk meer.”

Bij een verkeerslicht in de stad merken we dat de Volvo best fel is in het optrekken. “We zijn nu geladen en de auto weet dat dankzij een eigen weeginrichting’, vertelt Christian. “Er zijn twee versnellingen en als de snelheid laag wordt, schakelt hij automatisch terug. Ik heb dan wat meer pit bij het optrekken. Ik heb het bij een stoplichtsprintje ook wel eens gewonnen van een sportieve personenauto. Dat houdt het werk leuk. Je komt met deze auto ook in de binnensteden en dat vraagt wel meer oplettendheid. De mensen horen hem niet en zien daarmee het gevaar niet. Toch kom ik elke dag toch net wat meer relaxed thuis dan wanneer ik met een diesel op pad ben.”

Advertentie

‘JE HOUDT CONSTANT DE STROOM IN DE GATEN, WANT NUL IS ECHT NUL EN DAN KUN JE DE AFSLEEPDIENST BELLEN’

Met wisselbare accu's kun je de capaciteit van een machine sterk vergroten of laden buiten de werklocatie.

Elektrificatie zet snel door

Het was één en al elektrificatie op de IAA-bedrijfswagenbeurs in Hannover. Volledig elektrisch voerde de boventoon, zelfs al voor de long range-trucks. Er was ook nadrukkelijk aandacht voor waterstof in combinatie met een brandstofcel of zuigermotor. Daarmee laat de IAA zien dat er verschillende oplossingen zijn om het gezamenlijke CO2-doel te bereiken. Een korte impressie.

‘MET EEN MEGAWATT-LAADPAAL

KUNNEN VRACHTWAGENS BINNEN

DE PAUZE VAN 45 MINUTEN

WORDEN OPGELADEN’

Deze moderne motor op de stand van Bosch is veelzeggend. Niet met zuigers, maar als unit met in dit geval twee brandstofcellen die zo in een truck kan worden gebouwd. Dat is even iets anders dan praten over een dikke V8 of zescilinder-in-lijn met veel dieselkoppel onderin. Deze brandstofcelmotor past bij de enorme boost aan ontwikkelingen die op de IAA-bedrijfswagenbeurs in Hannover te zien waren. Bosch relativeerde het zelf wel met de opmerking dat volgens zijn prognoses in 2025 wereldwijd nog meer dan tachtig procent van alle trucks boven de zes ton een dieselmotor heeft. Het bedrijf verwacht echter dat tegen 2035 al vijftig procent van de trucks in deze klasse elektrisch aangedreven zal zijn.

SNELLAADNETWERK KOMT

Dat hierbij ook aan zware trucks wordt gedacht, liet onder andere MAN zien met het productierijpe prototype van de eTruck, die vanaf 2024 door de eerste klanten in gebruik zal worden genomen. Deze truck is daarbij voorbereid op toekomstig snel opladen met één megawatt voor korte laadtijden (in pauzes) voor zwaar transport over lange afstanden met een dagelijkse actiera-

dius van 600 tot 800 kilometer en later zelfs 1.000 kilometer. Op de stand van Scania was zo’n megawatt-laadpaal te zien, die wordt geleverd door de CharIN-alliantie. Daardoor zouden vrachtwagens voor lange afstanden binnen de verplichte pauze van 45 minuten voor chauffeurs kunnen worden opgeladen. Traton, het moederbedrijf van Scania en MAN, is een joint venture aangegaan met Volvo Group en Daimler Truck voor de bouw van een openbare laadinfrastructuur met dergelijke laadpalen voor zware voertuigen in heel Europa. De alliantie wil de MCS-snellader in 2024 gebruiksklaar hebben.

OOK WATERSTOF

Waterstof was ook nadrukkelijk een item. Met reden, zoals een van de woordvoerders op een symposium uitlegde. Veel Europese landen kunnen de behoefte aan energie niet geheel groen winnen in eigen land en zullen dus groene energie moeten importeren. Waterstof is daar geschikt voor en daarom zullen waterstof- en batterijoplossingen naast elkaar een plek krijgen. Standhouders geven aan dat waterstof geschikt is voor long haul-transport. In combinatie met

Tekst en foto’s: Gert Vreemann

waterstoftanks met een druk van 700 bar wordt gesproken over een actieradius van meer dan 1000 kilometer. Daarop aansluitend waren er diverse trucks en bestelwagens te zien met brandstofceltechiek, maar ook met een omgebouwde dieselmotor op waterstof. Zo liet Cummins heel mooi de nieuwste X15H-waterstofmotor zien, bestemd voor langeafstandstrucks met een GVW tot 44 ton.

de eActros Long

uitgerust met drie accupakketten met ruim 600 kWh accucapaciteit in combinatie met de nieuwe e-as met een continu vermogen van 400 kW.

AAN BOORD’

AANDACHT VOOR BIO-LNG

Zoals bekend heeft Volvo de productie van elektrische trucks al opgestart, zoals ook voor deze bijzondere low entry-FE. Volvo kondigde aan ook brandstofceltrucks met een actieradius tot 1000 kilometer te gaan testen.

Iveco en Nikola lanceren de Nikola Tre, een batterijelektrische (BEV) heavy-duty-truck met een bereik van 500 kilometer. Daarnaast komt Nikola met de Tre als brandstofcel-elektrisch voertuig (FCEV) met een bereik van 800 kilometer.

Dat we alle middelen nodig hebben, hoorden we ook bij een symposium van Shell over bio-LNG en de potentie ervan. Shell gaf aan dat er in Europa een enorm potentieel is van 300 miljoen ton biomethaan per jaar, terwijl de onroad-vraag maar acht miljoen ton is. Hiermee blijft biomethaan volgens Shell een kansrijke energiedrager in het totale plaatje om de emissie-doelstellingen te halen. Op de stand van Scania stond veelzeggend een R410 met de nieuwe 309 kW (420 pk) Scania-12,7-liter-gasmotor, die vanaf het derde kwartaal van 2023 ook in een versie met 338 kW (460 pk) zal worden geleverd. Dergelijke trekker-opleggercombinaties voor langeafstandstoepassingen met een totaalgewicht van 40 ton kunnen volgens Scania afstanden tot 1400 kilometer afleggen.

ALOM E-ASSEN

Het bereik is en blijft een hot item bij de energietransitie. Daarop inspelend zag je fabrikanten massaal e-assen introduceren, waarbij de assen direct door elektromotoren worden aangedreven. Dat scheelt een aandrijflijn en schept zo meer inbouwruimte voor batterijen en tanks.

Hier de CharIN MCS-megawatt-snellader voor long haul-transport waarvan Volvo, Scania, MAN en Mercedes-Benz er snel 1700 van in heel Europa willen plaatsen voor een dekkend netwerk. De MSC laadt tot 3000 ampère en 1,25 kilovolt voor het leveren van 3,75 megawatt power.

Cummins toonde het nieuwe motorenplatform X15

Multi Fuel met verschillende cilinderkoppen voor brandstoffen als diesel, biogas en waterstof. De X15H op waterstof levert 394 kW (530 pk) en de dieselversie levert tot 485 kW (640 pk).

Bij de bedrijfsbestelwagens is het eigenlijk één op één hetzelfde verhaal. Batterij-elektrisch alom beschikbaar, evenals waterstof in combinatie met de brandstofcel. Een mooi voorproefje voor wat ons de komende jaren in de offroadsector te wachten staat. Het gaat hard met de elektrificatie.

Iveco toonde net als andere grotere truckfabrikanten zijn eigen, direct door elektromotoren aangedreven e-as. Deze kan een piekvermogen van 840 kW aan. Deze oplossing geeft meer ruimte voor de inbouw van accu’s of waterstoftanks.

Mercedes-Benz Trucks lanceerde

Haul,

‘OP DE STANDS WAREN ER DIVERSE TRUCKS EN BESTELWAGENS TE ZIEN MET BRANDSTOFCELTECHIEK

Tekst en foto’s:

Arend Jan Blomsma

WATERSTOF, MAAR DAN ANDERS

Methanol als energiedrager

Verduurzamen van machines is noodzakelijk, maar de weg waarlangs kent nog heel veel afslagen. Next Generation Machinery in Opmeer neemt een opmerkelijke afslag: een brandstofcel die methanol gebruikt als energiedrager. Met het eerste resultaat, een pompunit voor bronbemaling, is het bedrijf nu zover dat het met de nieuwe techniek de markt op gaat.

‘DE HELE INFRASTRUCTUUR VAN VERVOER EN TANKEN KAN EEN STUK EENVOUDIGER EN GOEDKOPER’

Next Generation Machinery (NGM) is een startup die zich tot doel heeft gesteld zware mobiele machines duurzaam te maken. Ruud Bakker begon het bedrijfje in 2018. Hij heeft nu één medewerker en zit in een tijdelijke locatie in Opmeer. Hij is nu aan het opschalen, want hij heeft maar liefst vier vacatures. Bakker signaleerde in 2018 een duidelijke behoefte aan duurzame machines, maar daarbij waren er drie uitdagingen: hoe lang kan ik met een machine werken, hoe lang kost het om de energievoorraad weer aan te

vullen en wat kost het? Hij trok de conclusie dat voor zware voertuigen accu’s niet de oplossing zijn. Behalve de prijs en de actieradius is het wisselen of laden van de accu’s een behoorlijke logistieke operatie. Waterstof was voor Bakker de oplossing. Daarbij was het nog steeds een uitdaging om genoeg mee te kunnen nemen om veertien uur achtereen te kunnen werken. Met vloeibare of gasvormige waterstof wordt dit moeilijk. De oplossing vond Bakker in de vorm van methanol als energiedrager.

De unit voor de bronbemaling draait nu nog in een testopstelling, maar hij is rijp voor de praktijk.

ALS VLOEISTOF TE TRANSPORTEREN

De chemische formule van methanol is CH4O en met behulp van water (H2O) is dit te splitsen in kooldioxide (CO2) en waterstof (H2). Deze waterstof wordt vervolgens gebruikt als energie voor een brandstofcel, die het omzet in elektriciteit. Het splitsen van de methanol gebeurt in een reformer. Hierin wordt de methanol onder een druk gebracht van ongeveer twintig bar en wordt die verwarmd tot ongeveer 250 graden en dan via een adsorptietechniek of een membraan gesplitst in waterstof en kooldioxide. Het is belangrijk dat de methanol ‘groen’ is. Bij de productie daarvan wordt CO2 gebruikt die is afgevangen door industriële bedrijven. Er zit een groot verschil in volume en gewicht tussen methanol en waterstof, waardoor methanol veel gemakkelijker in het gebruik is. De hele infrastructuur van vervoer en tanken kan een stuk eenvoudiger en goedkoper en wordt hierdoor volgens NGM ook veel interessanter voor loonwerkers. Het grootste voordeel van methanol is dat het vloeibaar is. Het is gemakkelijk te vervoeren en te tanken. Het zit in brandklasse tussen benzine en diesel en daarom moet er wel enige voorzichtigheid in acht worden genomen. Pure waterstof wordt in voertuigen gebruikt in gasvorm en wordt daarbij opgeslagen in cilinders onder een druk van 350 of 700 bar. Hierdoor is in veel gevallen niet genoeg mee te nemen om een hele dag te kunnen werken. Dat is met methanol geen enkel probleem.

POMPUNIT IN PRODUCTIE

Voordat NGM aan de uiteindelijke uitdaging van het ontwikkelen van een voertuig met brandstofcel begon, heeft het een stationaire testopstelling gemaakt. Deze testopstelling is nu bijna zover om in serieproductie te worden genomen als bijdrage aan de emissievrije bouwplaats. De opstelling bestaat uit een aggregaat dat is gekoppeld aan een pomp van een bronbemaling. Het levert voor de pomp een vermogen van 4 kW. Er is slechts één brandstofcelmodule in opgenomen. Door met meerdere en grotere modules te werken, kan het vermogen vrij eenvoudig worden opgeschaald naar 20 tot 30 kW en dat is voor een bouwplaats al heel wat. De gebruikte brandstofcel levert een laag voltage, waardoor er veilig mee te werken is. Drie omvormers zorgen ervoor dat het lage voltage wordt omgezet naar 380 volt krachtstroom.

De brandstofcel is gekoppeld aan een accu die als buffer dient. Het opstarten van de cel vraagt stroom en een nadeel is ook dat de brandstofcel vrij traag is in de reactie op een plotselinge vraag naar meer vermogen. Het is de functie van de

accu om dat te bufferen. Als de accu tot een bepaald niveau is gevuld, gaat alle stroom rechtstreeks naar de pomp. Dit spaart de levensduur van de accu

ZELFRIJDENDE MAAIER

Ondertussen is wel de ontwikkeling van een voertuig doorgegaan. Met Loon- en Aannemingsbedrijf J. van Bodegom in Wieringerwerf is een overeenkomst gesloten voor het ontwikkelen van een zelfrijdend voertuig voor het maaien van bermen en sloten. In eerste instantie was het de bedoeling van NGM om een trekker om te bouwen, maar dit plan is inmiddels verlaten. Het wordt een zelfrijdende maaier. Die heeft het voordeel ten opzichte van een trekker dat hij specifiek voor deze toepassing wordt ontwikkeld. Hierdoor is er een betere gewichtsverdeling mogelijk en is het wegtransport een stuk veiliger door een betere positionering van de maaiarm. De stroom wordt hiervoor gebruikt voor de aandrijving van het voertuig, maar ook voor de aandrijving van de maaier en de ventilator van de zuigwagen. De aandrijving van het voertuig zal, zoals het er nu naar uitziet, niet gebeuren met wielmotoren, maar door een elektromotor gekoppeld aan een transmissie. Dit is vooral een kwestie van efficiëntie. Er is echter nog een behoorlijk traject te gaan voordat de maaier in gebruik kan worden genomen.

De marktintroductie van de pompunit voor de bronbemaling is een eerste stap voor de methanol-brandstofcel. Er is veel interesse uit de markt voor dit systeem en NGM voert gesprekken met diverse grote en gerenommeerde partijen over de afname van zijn methanol-units. De uitbreiding van het personeelsbestand moet ervoor zorgen dat er meer expertise binnenkomt op het gebied van software en elektronische systemen. Ook zal er veel moeten gebeuren op het gebied van de inkoop van onderdelen en productie. En als het zover is, zal er ook over de verkoop moeten worden nagedacht. Ruud Bakker prijst zich gelukkig dat hij een aantal goede sparringpartners heeft, die hem met goede raad bijstaan. Onder hen ook Cumela-beleidsmedewerker Nico Willemsen. “Die is goed op de hoogte van de markt en de wensen van loonwerkers”, zegt Bakker.

De stekker kan gewoon in het stopcontact, zoals bij elke stroombron. Hooguit de noodstop is wat afwijkend.

Via telemetrie kunnen alle belangrijke parameters op afstand worden uitgelezen. Linksboven de brandstofcel, rechtsboven de accu en linksonder de pomp.

De unit heeft een accu voor het opstarten en voor het opvangen van snelle veranderingen in de vermogensbehoefte.

Twee van de drie omvormers die ervoor zorgen dat het lage voltage van de brandstofcel als 380 volt beschikbaar is aan het stopcontact.

‘DE TESTOPSTELLING KAN NU BIJNA IN SERIEPRODUCTIE WORDEN GENOMEN ALS BIJDRAGE AAN DE EMISSIEVRIJE BOUWPLAATS’

Transitiepaden moeten haalbaar zijn

Dat we als branche moeten verduurzamen, is zeker. Gelukkig zijn er allerlei subsidies en belastingvoordelen die dit stimuleren. Cumela is hier blij mee, maar is ook kritisch, want niet elk bedrijf heeft voordeel van de regelingen. Cumela maakt zich er sterk voor om te zorgen dat verduurzaming van materieel voor elk bedrijf haalbaar en betaalbaar blijft. Een overzicht.

Cumela overlegt regelmatig met overheden, opdrachtgevers en brancheorganisaties. Uiteraard staan wij ook in contact met leden. Sommige leden maken zich zorgen over de toekomst en vragen zich af of Cumela goed genoeg in de gaten heeft wat er zich afspeelt. Gelukkig hebben we binnen Cumela veel ogen en oren die de bewegingen op de markt in de gaten houden. Natuurlijk kun jij ons ook altijd informeren via de Ondernemerslijn. Hier kun je ook terecht met vragen, ideeën en opmerkingen. In dit artikel een overzicht van de zaken waar wij de laatste tijd mee bezig zijn geweest op het gebied van de energietransitie.

MET SEB BELEIDSDOELEN BUNDELEN

Cumela zit al sinds de start van de Green Deal Het Nieuwe Draaien (2016) met de overheid en opdrachtgevers aan tafel. Wat begon met CO₂ uit het Klimaatakkoord ging verder met fijnstof en stikstof door het Schone Lucht Akkoord en de Aanpak Stikstof. CO₂, fijnstof en stikstof zijn emissies die door mobiele machines worden veroorzaakt. Cumela pleitte er begin 2020 bij de mi-

nisteries van Infrastructuur en Waterstaat, Economische Zaken en Klimaat en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voor om deze drie beleidsdoelen te bundelen. Op ons verzoek werd het initiatief Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) opgericht. Hierbij zien wij voor Cumela twee belangrijke taken:

1. Overheid en opdrachtgevers uitleggen wat er wel en (nog) niet kan, zodat het beleid en de middelen hierop worden afgestemd;

RELEVANTE LINKS

Cumela: www.cumela.nl (zoek op ‘De Groene Koers’ of ‘Schoon en Emissieloos Bouwen’)

De Groene Koers: www.degroenekoers.nl

Schoon en Emissieloos Bouwen: www.opwegnaarseb.nl

Zero Emissie Stadslogistiek: www.opwegnaarzes.nl

Klimaatakkoord: www.klimaatakkoord.nl

Schone Lucht Akkoord: www.schoneluchtakkoord.nl

Aanpak Stikstof: www.aanpakstikstof.nl

Emissieregistratie: www.emissieregistratie.nl

CUMELA MAAKT ZICH STERK VOOR REALISTISCH TIJDPAD

2. Ondernemers voorlichten en inspireren om zich op deze ontwikkelingen voor te bereiden. SEB is waarschijnlijk sinds jaren de grootste uitdaging waar de cumelasector voor staat. Cumela probeert daarbij zo goed mogelijk te kijken naar de mogelijkheden, terwijl we tegelijk de belangen van onze leden behartigen.

SUBSIDIE, INGROEIPADEN EN CONVENANT

Het doel van Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB) is om samen met opdrachtgevers, overheid en ondernemers een haalbare en effectieve routekaart op te stellen, waarin de verduurzaming van mobiele werktuigen en de bouwlogistiek tot 2030 vorm krijgt. Daarbij werken we samen aan:

• de SEB-subsidie: tot 2030 is 500 miljoen euro beschikbaar voor het stimuleren van zero-emissie-machines en retrofit-nabehandeling. Mogelijk komt er meer budget; • ingroeipaden: stapsgewijze ingroei van zero-emissie-materieel richting 2030 (in Grondig 5 van 2022 kun je hierover meer lezen in het hoofdartikel op pagina 10).

1. Cumela voorspelt een te krap budget en vraagt om verruiming.

2. Technologie van verbrandingsmotoren niet volledig uitsluiten.

3. Gewezen op hogere meerkosten van zero-emissie-technologie van zware machines.

4. Verrekening MIA wordt positiever voorgesteld dan het werkelijke netto voordeel.

5. Uitbreiding en specificatie positieve machinelijst.

6. Alle niet-fossiele waterstofdragers toestaan.

7. Subsidie ook mogelijk voor eerdere investeringen.

8. Reikwijdte subsidie SEB uitbreiden naar groen- en cultuurtechniek.

Aanvankelijk niet gehonoreerd, na negenvoudige overtekening wel verruimd.

1e jaar niet gehonoreerd, toezegging onderzoek te doen naar mogelijkheden van nieuwe laag-emissietechnologie.

Berekening toekenning subsidie hierop aangepast.

Niet gehonoreerd, omdat dit bij soortgelijke subsidies op dezelfde manier wordt berekend.

Trekkers en enkele andere machines aan de positieve lijst toegevoegd. Gehonoreerd.

Juridisch niet mogelijk, alleen als koop is overeengekomen na opening regeling.

Geld voor regeling is bestemd voor stikstofprobleem in bouw, toezegging om in latere fase mogelijkheden subsidie groen- en cultuurtechniek te onderzoeken.

WAT HEEFT CUMELA BEREIKT?

Hoewel we nog steeds volop in onderhandeling zijn, mogen we ook best trots zijn op wat Cumela in dit complexe dossier tot nu toe heeft bereikt. Deze successen zijn:

- De opleiding Het Nieuwe Draaien heeft een effectieve brandstofbesparing in de sector opgeleverd.

- Met de oprichting van SEB bundelen we complex en versnipperd beleid.

- De SEB-ministeries zijn door gegevens uit de door Cumela bedachte en door TNO uitgevoerde materieel-enquête overtuigd geraakt en hebben de ingroeipaden bijgesteld.

- Op ons verzoek komen ook landbouwtrekkers voor subsidie in aanmerking.

- Collega-branches erkennen onze deskundigheid en werken graag met ons samen, waardoor we sterker staan.

- De overheid erkent de cumelasector, met veel materieel (zeventig procent) in grondverzet en cultuurtechniek, als belangrijke gesprekspartner.

- Met De Groene Koers maken we veel kennis en ervaring uit de praktijk toegankelijk.

- Opdrachtgevers (gemeenten, waterschappen, Rijkswaterstaat en andere) raadplegen ons over hun uitvraag.

- Cumela is een van de weinige branches met heel goede kennis van het machinepark van de leden. Dit geeft ons een voorsprong.

- Staatssecretaris Vivianne Heijnen gaat in op onze uitnodiging om op 20 oktober met jonge cumelaondernemers in gesprek te gaan over de haalbaarheid en betaalbaarheid van SEB.

Het mag duidelijk zijn dat wij nog midden in de onderhandelingen zitten. Via onze nieuwsbrieven en Grondig laten we jou als lid continu weten wat we bereiken. Er staat veel te gebeuren en dat zal ook voor jouw toekomst gevolgen hebben. Door samen op te trekken, elkaar van informatie te voorzien en de schouders eronder te zetten, kunnen we gezamenlijk veel bereiken.

We verwachten dat we begin 2023 de afspraken over de inspanningen die iedereen gaat leveren om de doelstellingen te behalen kunnen vastleggen in een convenant.

CUMELA BUNDELT KRACHTEN

9. Voldoende voorbereidingstijd voor aanvraag subsidie.

10. Bewaken besteding subsidie rijksdiensten en innovatieprogramma.

Online tijdig goede, royaal bezochte voorlichting georganiseerd.

Toegezegd.

Tijdens het proces om te komen tot een convenant hebben wij meerdere malen kritische kanttekeningen geplaatst. Op het gebied van de SEB-subsidie zullen de desbetreffende partijen de meeste van onze verzoeken honoreren. Om onze boodschap ten aanzien van ingroeipaden en het convenant te versterken, heeft Cumela zestien collega-brancheorganisaties bij elkaar gebracht. De meeste hiervan hebben onze schriftelijke reacties onderschreven.

KANTTEKENINGEN SEB-INGROEIPADEN EN CONVENANT

Cumela heeft diverse kanttekeningen geplaatst bij de SEB-ingroeipaden en het convenant dat het ministerie voorstelt. We hebben ze onderverdeeld in respectievelijk acht en zes onderwerpen. Diverse collega-brancheorganisaties onderschrijven onze kanttekeningen op het convenant.

Eisen aan SEB-ingroeipaden

1. Beschikbaarheid materieel

Cumela wil dat er een goede afstemming komt van de ingroeipaden op de levercapaciteit van fabrikanten.

2. Energie-infrastructuur

Cumela wil een versnelde aanleg en vergroting van de capaciteit van energienetwerken en laadinfrastructuur op bouw- en sloop plaatsen en afstemming van ingroeipaden op dit tempo.

3. Vervroegde afschrijving als gevolg van ingroeipaden

Als het doelbereik dit toelaat, wil Cumela dat er een ingroeipad komt dat is afgestemd op een autonoom vervangingstempo. Als versnelde vervanging noodzakelijk is, wil Cumela een financiële regeling waarmee het geleden verlies als gevolg van vervroegde afschrijving wordt gecompenseerd.

4. Meerkosten begroten

Cumela wil graag dat het kostprijsmodel wordt geactualiseerd en gemonitord. Ook wil Cumela dat er in het convenant een paragraaf ‘meerkosten begroten’ komt, waarmee opdrachtgevers zich verbinden aan het begroten en betalen van de meerkosten.

5. Ook subsidie voor beheer en onderhoud

Cumela herhaalt de oproep om de subsidie SEB te verbreden naar niet-vergunningplichtige activiteiten in beheer en onderhoud. Cumela wil ook een harmonisatie van wettelijke minimumeisen in de ingroeipaden voor alle sectoren en activiteiten.

6. Gelijk speelveld koplopers en peloton

Cumela wil graag dat opdrachtgevers het onderscheid tussen koplopers en peloton afschaffen. Als de opdrachtgever een hoger ambitieniveau heeft, kan hij koplopers alleen pilot-gewijs uitvragen na een regionale marktconsultatie. Er moet handhaving zijn op naleving van gemaakte beloftes.

7. Conflict met DME-beleid

SEB stelt afwijkende eisen aan machines in verband met de blootstelling aan dieselmotoremissie (DME). Cumela wil de SEB-ingroeipaden daarom graag afstemmen met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid c.q. de Nederlandse Arbeidsinspectie.

8. Wet-enregelgevingveiligheid(ombouwengebruik)

Cumela maakt zich sterk voor het opstellen van wet- en regelgeving die is toegespitst op mobiele werktuigen voor het veilig gebruiken van en ombouwen naar elektrische mobiele werktuigen.

SUBSIDIE ÉN PERSPECTIEF

Bij vernieuwingen zijn er altijd de koplopers en de volgers, het peloton. De koplopers doen ervaring op met vernieuwing en daar profiteert het peloton van. Het is daarom waardevol als de ondernemende koplopers een financiële stimulans krijgen voor de aanschaf van zero-emissiemachines, zodat iedereen van hun ervaringen kan leren. Cumela kijkt echter nog verder. Als opdrachtgevers de meerkosten voor vernieuwing structureel opnemen in het budget en de contractduur aanpassen,

Eisen aan SEB-convenant

1. Haalbare doelstellingen

De branches hebben zich voorgenomen een SEB-convenant overeen te komen om bij te dragen aan het realiseren van de emissiereductiedoelstellingen. Een belangrijke voorwaarde is wel dat hiervoor onafhankelijk wordt vastgesteld dat de te nemen maatregelen voor het behalen van de noodzakelijke doelstellingen realistisch en haalbaar zijn.

2. Inspanningsverplichting

De branches willen het SEB-convenant alleen tekenen als het een inspanningsverplichtend en géén juridisch bindend karakter heeft.

3. Enquêtes en monitoring

De branches zullen hun medewerking verlenen aan eventuele uit te voeren enquêtes en bewaken dat deze betrouwbaar, laagdrempelig en praktisch snel uitvoerbaar zijn. Een aantal partijen kan fabrikanten vragen voertuigen toe te wijzen aan Nederland, maar zij kunnen geen druk op fabrikanten uitoefenen met ‘acties of flankerende maatregelen’. Onder leiding van de rijksoverheid moet monitoring deugdelijk en onafhankelijk worden uitgevoerd.

4. Financiële duidelijkheid

De branches willen graag een financiële paragraaf in het SEBconvenant waarin zo concreet mogelijk voor alle betrokken partijen staat uitgewerkt waaraan zij zich financieel committeren.

5. Voorwaarde paragraaf ‘beheer, onderhoud & groen’

De branches benadrukken de voorwaarde om een paragraaf in het convenant op te nemen waarin staat hoe in de ingroeipaden wordt vastgelegd dat er een gelijk speelveld ontstaat voor ‘bouw en sloop’ versus ‘beheer, onderhoud & groen’.

6. Focus op emissiereductie en circulariteit

De branches vinden het belangrijk dat de focus binnen het SEBprogramma blijft liggen op de emissiereductiedoelstellingen voor mobiele werktuigen en de bouwlogistiek. Verder willen de branches in afzonderlijke programma’s maatregelen afstemmen die zijn gericht op het hergebruik van materialen en grondstoffen.

komen de vernieuwingen pas écht in beweging. Ondernemers krijgen dan langdurig perspectief, waarop ze kunnen anticiperen én investeren.

Tekst: Nico Willemsen, beleidsmedewerker grondverzet en cultuurtechniek

Foto’s: Cumela Communicatie

VALTRA KOMT MET NIEUWE SERIE TUSSEN T EN S

Op de Q kun je bouwen

Valtra lanceerde onlangs zijn nieuwe Q-serie. Die heeft veel gemeen met de Massey Ferguson

8S, maar het blijft een Valtra pur sang. Grondig zette hem voor de kipper en de cultivator.

Valtra’s Q-serie dicht het gat tussen de T- en de S-serie. Het blijkt een echte Fin, die goed uit de voeten kan in het loonwerk en als twee druppels water lijkt op de vijfde generatie van de T-serie. Er zijn vijf modellen van 169 tot 224 kW (230 tot 305 pk), die vooral met de T-serie overlappen. “In Nederland wordt een achtste van alle trekkers in dit vermogenssegment verkocht, in België is dit een kwart”, weet Marc de Haan, directeur Valtra België-Nederland bij de Mechan Groep. De grootste Q305 is te krijgen vanaf € 244.361,- en heeft een boost van 15 kW (20 pk). Bijzonder is dat deze boost er ook is bij stilstaand aftakaswerk. Dat komt dus van pas voor een versnipperaar of een mestpomp voor het sleepslangen. Bij de kleinere modellen is de boost er alleen in transport of bij rijdend aftakaswerk.

MAXIMALE BELASTING

Ook qua gewicht valt de Q tussen de T en de S in. Met een eigengewicht van 9200 kilo legt hij 1900 kilo meer in de schaal dan een T-serie. 59 procent van het gewicht ligt daarbij op de achteras. Vrij fors is dat een Q tot maximaal 16,0 ton mag worden belast, terwijl een T maar 13,5 ton mag wegen. Het aantal kilo’s dat een Q aan extra ballast mag meedragen, is daarmee maar liefst 6800

kilo. Dat is gelijk aan 74 procent van zijn eigengewicht. Met een arsenaal aan wiel-, buik- en frontgewichten is er al 3480 kilo extra bij te laden. Wie met een sleepslangsysteem met slanghaspels of een zware pootcombinatie op pad wil, kan dus letterlijk op deze Valtra bouwen.

MET 6800 KILO MAG ER OP DE Q SERIE 74 PROCENT VAN

HET EIGENGEWICHT WORDEN AANGEBOUWD

Er zijn maximaal 2,05 meter hoge banden te monteren. Het geeft een prima comfort met de kipper op de weg én brengt het vermogen goed over op de grond. Dat blijkt ook als we een perceel omwerken met een zes meter brede Lemken-cultivator. De wielbasis is met 305 centimeter exact 5,5 centimeter langer dan die van een T-serie. De draaicirkel blijft evengoed beperkt tot 6,75 meter. Via slimme technieken als Auto U-Pilot en SmartTurn is het keren op de kopakker bovendien te automatiseren, evenals het via Isobus werken met sectieregeling of variabele dosering.

Tekst en foto’s: Frits Huiden

De SmartTouch-bediening is gelijk aan die van eerdere Valtra’s, met armleuningbediening, een multihendel en een terminal. Een dashboard ontbreekt.

De 2,05 meter hoge banden brengen het vermogen goed over op de grond, zeker met wielgewichten als extra belasting

AGCO-COMPONENTEN

Valtra’s S-serie, met vermogens van 213 tot 298 kW (290 tot 405 pk), is grotendeels gelijk aan de Massey Ferguson 8700S. Deze laat Valtra dan ook in de MF-fabriek in het Franse Beauvais bouwen. De Q is veel meer Fins en wordt dan ook in Suolahti gebouwd. Onderhuids zijn er wel gelijkenissen met de Massey Ferguson 8S. Zo delen ze de 7,4-liter-Agco Power-motor die oorspronkelijk als Sisu uit Finland komt én de Agco ML260-CVT en achterbrug uit Marktoberdorf. Toch blijft er duidelijk onderscheid tussen de Agco-merken. Zo kreeg de Valtra Q dus niet de nieuwe 7,5-litermotor die Fendt wel in zijn nieuwe 700 serie mocht leggen.

ALLEEN TRAPLOOS

De Q is er alleen met een traploze bak, terwijl de Massey Ferguson 8S wel te koop is met twee powershiftbakken. Ook in de Valtra T-serie zijn er drie powershiftbakken te krijgen. De Haan vindt het geen gemis en verwacht dat de meeste geïnteresseerden toch voor traploos kiezen. In tegenstelling tot de CVT die Valtra zelf in Finland bouwt voor de T- en N-serie heeft de Q serie met zijn ML260-transmissie geen vier, maar twee werkbereiken. Net als bij Fendt is er wel veel aandacht voor een laag brandstofverbruik en dus lage toerentallen. Zo heeft de Q-serie een topsnelheid van 53 km/u, die hij al haalt bij 1500 toeren. Zoals het een Valtra betaamt, is ook de hydraulische opbrengst fors. Die bedraagt 200 liter per minuut en wordt al gehaald bij 1650 toeren. In totaal is er 75 liter olie te onttrekken.

EIGEN LUCHTDRUKWISSELSYSTEEM

De cabine is net als de T voorzien van de SmartTouch-bediening. Dat betekent een rijk uitgeruste armleuning, een multihendel, enkele vrij toewijs-

bare knoppen, een terminal en een display in de A-stijl. Net als in de Massey Ferguson 8S ontbreekt een dashboard achter het stuur. Uiteraard is er TwinTrac te krijgen en een luchtgeveerde vooras, waarmee Valtra zich profileert. Massey Ferguson kiest voor de 8S juist voor een hydraulisch geveerde vooras. Ook de cabine is met luchtvering te kiezen. In dat geval is er een elektronische afstemming tussen vooras, stoel en cabinevering. Aan de kleurenwaaier die Valtra voor zijn trekkers hanteert, is nu het hippe matzwart toegevoegd, waarbij ook de emblemen zwart worden. Ook voorladers zijn in die kleur mee te spuiten. Andere moderne opties: zwart getint glas, een enorme extra subwoofer op de cabinevloer, een koelbox, alcantara bekleding en een donkere cabinehemel. Opvallend is de ruitenwisser met een wisbereik van 270 graden. Daarmee wordt bijna de hele voorruit schoongehouden. Op snelheid blijft het wisbereik beperkt tot 180 graden. Zelfs de zijruit en achterruit hebben wissers met interval. Praktische opties zijn het automatische smeersysteem en het eigen luchtdrukwisselsysteem, dat via de terminal is te bedienen. Daarin zijn ook de camera achterop en alle werklampen te bedienen.

Q-SERIE HEEFT EEN

ALLES IN LED

De verlichting kreeg veel aandacht, waarbij led overal terugkomt. Boven in de dakrand achter zijn er nu led-knipperlichten én zijn de normale knipperlichten in led uitgevoerd. De dakrand voor kreeg ook geïntegreerde led-balken (8000 lumen). Daaromheen hangen in 360-gradenopstelling losse led-werklampen. Bekend zijn de led-strips in de grille als dagrijverlichting, maar nieuw is dat de zwaailampen (voortaan ook led) op een in te stellen snelheid aan gaan. Handig is een apart schijnwerpertje dat is gericht op de achterbrug voor het aankoppelen van machines. Tot slot dachten de Finnen ook aan bochtverlichting, achteruitrijverlichting, een coming home-functie én een afneembare zaklamp.

Via de terminal is vrijwel alles te bedienen, tot aan de verlichting en het nieuwe luchtdrukwisselsysteem toe.

In de dakrand zijn led-knipperlichten gemonteerd voor extra zichtbaarheid wanneer er een gedragen werktuig is aangekoppeld. Het zwart getinte glas is optie.

De dakrand voor kreeg geïntegreerde led-balken naast alle led-schijnwerpers die 360 graden rond de trekker verlichten.

Waar de T soms te licht is voor transport en de S te zwaar, kan de Q serie met een top van 53 km/u bij 1500 toeren prima uit de voeten.

De 7,4-litermotor, van oorsprong van het Finse Sisu, is ook in de Massey Ferguson 8S te vinden.

De uitdaging(en) van nu

We spreken Tijs van der Zanden. Hij en zijn broer Mart zijn de huidige eigenaren van Aannemingsbedrijf Van der Zanden, dat zijn oorsprong kent in 1947. Ouderwets is de denkwijze echter niet. Er wordt volop geïnvesteerd in verduurzaming. Zo staat de Doosan DX300LC electric in bestelling en zijn ook hun twee accucontainers van 2320 kWh besteld.

GESCHIEDENIS

Opa Jan van der Zanden begon in 1947 een loonbedrijf en tientallen jaren later richtte een van zijn zonen Henk een aannemingsbedrijf op. In de jaren negentig werd het loonbedrijf afgestoten en kwam daar een milieutak voor in de plaats. Inmiddels staan kleinzonen Tijs en Mart aan het roer (maar is Henk nog wel regelmatig te vinden in het bedrijf) en bestaan de hoofdactiviteiten uit (semi) overheden, asbestsanering, sloopwerkzaamheden, bodemsanering, grond-, weg-, en waterbouw en natuurontwikkeling. Met veertig medewerkers zijn ze actief in een straal van zo’n tachtig kilometer rondom Moergestel. Opdrachtgevers zijn onder anderen provincies, gemeenten, defensie, projectontwikkelaars en particulieren.

VERDUURZAMING ALS UITDAGING

Bij Van der Zanden vinden ze verduurzaming een hartstikke leuke uitdaging. Op het dak van hun loods liggen 2400 zonnepanelen en ook zijn ze van plan een accucontainer aan te schaffen voor hun toekomstige Doosan DX300LC electric. Tijs: ‘’Als je ziet wat alles kost, denk je wel even: ‘waar zijn we mee bezig?’ Maar als we straks met de elektrische machine gaan draaien, moet het wel werken. We willen ons niet om twaalf uur al afvragen hoe we de dag vol kunnen maken. Hij moet negen uur kunnen draaien en daar had onze dealer de juiste machine voor ons voor. In samenwerking met zeven andere collega ondernemers doen we mee aan de Bouwplaats van Morgen, zodat we kennis kunnen delen met de branche en een bijdrage kunnen leveren aan de verduurzaming voor onze sector.’’

GEMAK VAN EEN DIESELMACHINE

‘’Met twee accucontainers van 2320 kWh kunnen we de DX300LC Electric al meer dan een week laten draaien. We willen ervoor zorgen dat het voor de machinist zo dicht mogelijk in de buurt komt van een dieselmachine qua gemak. Ook zijn we bezig met elektrische minigravers, shovels, wacker stampers, trilplaten en overige handgereedschappen.’’ Het doel is om het complete plaatje emissieloos te kunnen aanbieden. ‘’Het probleem daarbij is wel dat sommige gereedschappen een accuvermogen hebben van circa dertig minuten, dus dat werkt eigenlijk nog niet zo goed. Hoever Doosan is, zo ver loopt de rest eigenlijk achter.’’

‘FAMILIEBEDRIJVEN LOPEN VOOROP’

‘’Je merkt dat familiebedrijven daarin over het algemeen veel verder voorlopen dan de rest. Daar zit meer drive in, ofzo’’, vindt Tijs. Dat verklaart direct de klik met de dealer. ‘’Als wij een probleem hebben met een machine en we bellen naar onze dealer, dan wordt de machine gewoon snel gerepareerd of er wordt iets anders geregeld. Andere grote dealers zeggen: ‘Over drie dagen ben je aan de beurt.’ Dat werkt niet.’’ Zo staat Van der Zanden ook bekend bij zijn klanten.

‘’We gaan geen discussie voeren, we lossen het op.’’

ZUINIG OP MACHINES

In het machinepark van Van der Zanden staan meerdere Doosanmachines, waaronder de eerste DX140W-7 mobiele graafmachine van Europa, daarnaast hebben ze twee DX140W-5, twee DX170W-5, een DX255LC-5, DX300LC-5 en nu volgt de DX300LC Electric. Zeven jaar geleden zijn ze begonnen met het twee keer per jaar bijwerken van het materieel door een schadehersteller, om eventuele schades weer netjes te maken. Echter is het dit jaar nog niet nodig geweest, zo zuinig wordt ermee omgegaan. ‘’Dat vind ik mooi, aldus Tijs. Het personeel is volgens hem betrokken en staat centraal. ‘’Ik denk dat, dat ook super belangrijk is, alleen kunnen we het niet! Het is ook zeldzaam dat er iemand bij ons vertrekt en dat maakt me trots.’’

JEUGD EEN BEELD GEVEN VAN DE BRANCHE

Het doel is voor Van der Zanden niet om groter te worden: ‘’We kunnen het nu nog allemaal net behappen. Mijn broer en ik proberen elke dag op ieder project te komen om te kijken hoe het gaat. Als het nog groter wordt, is dat niet meer bij te houden.’’ Wel wordt er gefocust op het werven van jeugd. Zo hebben ze een lesdag groene techniek gegeven aan leerlingen van het Pius X-College in Bladel. Dit soort lesdagen gaan we vaker organiseren. ‘’We proberen de leerlingen langs allerlei soorten projecten te krijgen, zodat ze een gevoel krijgen bij de branche.’’ Uiteraard hopen ze dat er daardoor meer jongelui voor deze sector kiezen. ‘’Het maakt dan niet uit of ze bij ons komen werken of ergens anders, het is gewoon belangrijk dat er mensen bij blijven komen.’’

HOBELMAN

Big data in slootonderhoud

Met Hooby Maps wordt door het registreren en verzamelen van big data het slootonderhoud gedetailleerd inzichtelijk en kunnen waterschappen op termijn gerichter hun werkzaamheden plannen. Hobelman zorgt zelf voor de praktische vertaalslag. Drie waterschappen gaan volgend jaar al werken met het nieuwe Hooby Maps.

‘OP DEN DUUR HEBBEN WATERSCHAPPEN

EEN SCHAT AAN

DATA, WAAROP ZE

HEEL GERICHT

KUNNEN AANSTUREN’

Het is in de markt her en der bekend onder waterschappen en cumelabedrijven die voor waterschappen werken, maar nu is het moment daar dat Marco Hobelman van Hobelman Machines in Halle een ’go’ geeft aan zijn project Hooby Maps. Hooby Maps is ontstaan omdat de eigen tak Hobelman Cultuurtechniek voordelen ziet in het verzamelen van big data om zo het slootonderhoud aanzienlijk te verbeteren. Daarbij zag ontwikkelaar Marco Hobelman goede mogelijkheden om het te integreren in Hooby Faunatronic. Zoals bekend maai je bij Faunatronic met de maaikorf automatisch boven de bodem van de watergang. Dat is een kwestie van een keer de bodem aantikken en daarna regelt de elektronica de rest. Hiervoor heeft Hobel-

man destijds al programmatuur ontwikkeld en de Hooby’s in combinatie met elektrisch bedienbare ventielblokken voorzien van diverse sensoren en een micro-controller voor het automatisch en semi-automatisch bedienen van de giek.

LOGISCHE VERVOLGSTAP

De toevoeging van Hooby Maps ziet Marco als een logische vervolgstap op Faunatronic 2.0. In feite is het via GPS plaatsspecifiek vastleggen van de bewegingen van voertuig, giek en maaikorf in Faunatronic al opgenomen. Het registreren gaat met een hoge frequentie om een flink raster van meetpunten te krijgen, zoals te zien op de openingsfoto. Een maaibeweging levert zo vijftien

Tekst: Gert Vreemann Foto’s en illustraties: Hobelman Halle

tot vijfentwintig meetpunten op, afhankelijk van de grootte van de sloot en het te maaien deel. Het beeld op de openingsplaat is een realistische uitdraai van een uitgevoerde praktijkproef. Je legt de maaibeweging en de aflegbeweging zo helemaal in punten vast.

Hobelman werkt met een eigen GPS-systeem en verzorgt zelf de programmatuur. De graafmachine wordt daarbij voorzien van extra sensoren. De Hooby’s met Faunatronic hebben die allemaal al grotendeels aan boord. Het systeem werkt met de bekende nauwkeurigheid van plus of min twee centimeter. Alle meetpunten worden bij Hobelman Halle verwerkt en vertaald naar bruikbare data. “Wij kennen de praktijk en kunnen van daaruit gemakkelijker keuzes maken om te komen tot de juiste praktische vertaling van alle data”, vertelt Marco. Uiteraard is dat een voortdurend proces. “We overleggen uiteraard continu met de partners om te komen tot de beste oplossingen”, aldus de ondernemer. Op den duur hebben waterschappen zo een schat aan data waarop ze heel gericht kunnen monitoren en er hun watermanagement en watergangenonderhoud op kunnen aansturen. De eerste stap zet Hobelman nu met serieuze pilotprojecten bij Waterschap Drents Overijsselse Delta, Waterschap Aa en Maas en Waterschap Rijn en IJssel, die er alle drie komend seizoen mee gaan draaien.

HOE WERKT HET

De machinist doet gewoon zijn werk, zoals hij dat gewend is en zoals gevraagd in de bestekken. Het registreren doet de machine allemaal zelf. Op het scherm ziet de machinist de bewegingen en geprogrammeerde grenzen. Het werk kan desgewenst worden vastgelegd voor het bijvoorbeeld in blokken maaien of begrensd bij de kanten. De

machinist krijgt dan een signaal en de machine stopt, om zo te voorkomen dat hij buiten de gestelde grenzen werkt. De machinist kan dit overrulen, maar dat wordt dan wel geregistreerd. Op kantoor is precies zichtbaar wat er is gemaaid, hoe diep, hoe vaak en waar er is afgelegd, hoe waterpas de graafmachine staat en waar hij stukken overslaat. Daar zitten belangrijke voordelen aan vast. Er zijn geen misverstanden meer over wat en hoe er is gemaaid. Ook zijn er geen discussies met aangelanden over waar het maaisel is gedeponeerd. Alles ligt vast. Alleen dat al zal menig discussie voorkomen.

VERVOLG DATA

Dan het big data-verhaal en de voordelen van het jarenlang data verzamelen. Aan de metingen zie je precies waar bij elke maaigang wordt afgelegd en waar er meerdere slagen wordt verzameld voordat de korf wordt geleegd. Ook zijn er plekken waar de graafmachine soms ook nog een extra schuine beweging maakt om het wegdrijvende rijke maaisel vlot mee te pakken. Je weet dat het daar extra dik staat en dat er weinig vegetatie staat als er pas na meerdere slagen maaien wordt gelost. Op basis daarvan kun je als waterschap prioriteiten stellen waar het eerst moet worden gemaaid en waar mogelijk op jaarbasis één keer kan worden gemaaid. Met Faunatronic ken je de contouren van de watergang ook en het verloop. Daarmee krijg je de hoogtes en breedtes direct inzichtelijk zonder dat er een landmeter heen hoeft om periodiek met een peilstok de watergan-

Hier een schematische weergave van Hooby Maps, waarbij Hobelman Halle werkt met 5G-gegevensoverdracht en een eigen 3D-GPS-systeem.

Hier een praktijkvoorbeeld van een overzichtskaart waarin met Hooby Maps is gewerkt. Je ziet alle werkgangen en aan de kleuren de slootdieptes.

‘HOOBY MAPS KAN OOK WORDEN

GEÏNSTALLEERD OP

ANDERE MERKEN

GRAAFMACHINES EN ANDERE VOERTUIGEN’

gen op te meten. Je kunt over jaren bijvoorbeeld de snelheid van verzanden voorspellen op basis van deze data. Hooby Maps is hiervoor standaard ook aan het NAP-peil gekoppeld. De machinist kan deze waarde op het scherm aflezen. Het onderhoudswerk dan wel het uitbaggeren kunnen zo beter worden gepland en er is meteen beter zicht op de hoeveelheden vrijkomende bagger of zand. De Hooby’s zijn uitgerust met een waterpasfunctie. Daaraan kan het waterschap zien in hoeverre de kades en doorgangen nog vlak zijn en op juiste hoogtes liggen. Ook daarvoor kan het onderhoud zo direct vanaf kantoor worden ingepland. En wat te denken van het programmeren van meanderend maaibeleid voor strakke watergangen of een alternerend maaibeleid waarbij telkens andere stukken blijven staan. Alles is zo te programmeren en de machinist weet via de computer automatisch waar hij wel en waar hij niet moet maaikorven. Een belangrijke factor zijn ook de machinisten die met pensioen gaan. Hun ervaringen zijn niet vastgelegd, maar met Hooby Maps wel vast te leggen en zo zijn deze ervaren machinisten gemakkelijker te vervangen.

VERDER DENKEN

De eerste aanzet van Hooby Maps is het registreren van de bewegingen op basis van bovenstaand verhaal, maar Hobelman denkt al verder. Met de oprukkende herkenningssystemen kan ook vegetatie worden herkend en de registratie daarvan worden vastgelegd. Ook kunnen zo nesten worden gelokaliseerd, zodat daar bij de volgende maaibeurten rekening mee wordt gehouden. Door dit te programmeren, kan de machinist op dergelijke plekken niet maaien. Het is denkbaar om Hooby Maps te combineren met neerslagvoorspellingen, zoals van Buienradar. Omdat de watergangen en daarmee de doorlaat goed omschreven zijn, is in combinatie met neerslagvoorspellingen beter beheer van watergangen mogelijk. Je kent de grootste knelpunten op basis van waterganggrootte, waterpeil en vegetatiedichtheid en kunt de combinaties daar gericht heen sturen. Dan kom je op echt modern watermanagement terecht, waarbij het waterschap beter grip krijgt op de waterafvoer en deze ook beter beheersbaar kan maken zonder op safe te hoeven spelen. Dat zijn waardevolle tools voor waterschappen en dat zijn ook de argumenten waarom de eerste waterschappen aanhaken. Nog een stap verder is met Hooby Maps de werkzaamheden geheel automatisch en autonoom uitvoeren. “Die stap is theoretisch al dichtbij, maar ik zie de machinist voorlopig

vanwege de veiligheid en de altijd wisselende praktijkomstandigheden niet verdwijnen”, zegt Marco Hobelman. Deels automatiseren ziet hij wel als een serieuze optie, omdat dat in feite met Faunatronic ook al gebeurt. Feit is dat Waterschap Drents Overijsselse Delta, Waterschap Aa en Maas en Waterschap Rijn en IJssel er alle drie komend seizoen mee gaan draaien.

OOK VOOR CUMELABEDRIJVEN

Hobelman ziet Hooby Maps niet alleen voor waterschappen. “Voor waterschappen die werkzaamheden zelf uitvoeren natuurlijk wel, maar bij waterschappen die werkzaamheden uitbesteden, zoals Waterschap Overijsselse Delta, komen cumelabedrijven ook in beeld”, vertelt Marco Hobelman. Het systeem is zo ingericht dat het op het eigen materieel van cumelabedrijven kan worden geïnstalleerd. Die machines worden voorzien van sensoren en opnemers, het Hooby Faunatronic-bedieningsscherm en een satellietontvanger. Prijzen zijn er nog niet bekend, omdat het project zich nog in het pilot-stadium bevindt. Volgend jaar gaat het al wel los, omdat waterschappen die ermee willen of gaan werken het zullen vragen van de inschrijvende cumelabedrijven. Dat speelt dus al dit najaar. Hobelman beperkt Hooby Maps niet alleen voor de eigen Hooby’s. Het kan ook worden geïnstalleerd op andere merken graafmachines en andere voertuigen, zoals maai-harkcombinaties voor het maaien van de taluds. Dat kan zelfs als deze servo-hydraulisch worden aangestuurd. Mooi allemaal, maar dan moet de data wel worden verwerkt. Ook daar is Hobelman druk mee bezig. Hooby Maps communiceert al met diverse GIS-programma’s en het bedrijf is ook bezig met het bedrijf Phinion, dat een platform gaat maken om de data inzichtelijk te maken. Dit programma laat automatisch op verschillende kaarten en tabellen de knelpunten zien, zoals plekken waar moet worden gebaggerd en schouwpaden die te schuin liggen.

ECONOMIE - CUMELA KOMPAS ANALYSE

EEN GEZONDE EIGENVERMOGENSPOSITIE!

Grondig 8

Dossier R24

Rubriek: Ondernemen met Cumela

Bijzonderheden: Vast bijdrage Cumela Kompas

Cumelabedrijven hebben een zeer gezonde eigenvermogenspositie, die afgelopen jaar nog verder is verbeterd. Dankzij de goede resultaten steeg die gemiddeld met bijna twee procentpunten naar 39,9 procent, ruim boven de minimumeis van 30 procent die banken stellen.

CK Grondig oktober 2022

Solvabiliteit cumelabedrijven 2020 en 2021

Een gezonde eigenvermogenspositie!

Naast een goed resultaat en een ruime liquiditeitspositie is het hebben van voldoende eigen vermogen belangrijk voor een gezond bedrijf. Eventuele tegenvallers kunnen dan gemakkelijker worden opgevangen. Ook voor financiers is dit een belangrijk kengetal.

Cumelabedrijven hebben een zeer gezonde eigenvermogenspositie, die afgelopen jaar nog verder is verbeterd. Dankzij de goede resultaten steeg die gemiddeld met bijna twee procentpunten naar 39,9 procent, ruim boven de minimumeis van 30 procent die banken stellen.

Naast een goed resultaat en een ruime liquiditeitspositie is het hebben van voldoende eigen vermogen belangrijk voor een gezond bedrijf. Eventuele tegenvallers kunnen dan gemakkelijker worden opgevangen. Ook voor financiers is dit een belangrijk kengetal. “Gemiddeld staan de cumelabedrijven er anno 2022 goed voor”, concludeert Dieuwer Heins, adviseur Financiën en Bedrijfsontwikkeling, op basis van de eerste voorlopige jaarcijfers over 2021.

Gemiddeld komt de solvabiliteit uit op 39,9 procent. Het betekent dat van de totale balanswaarde aan gebouwen, machines, voorraden, debiteuren en liquide middelen bijna veertig procent is gefinancierd met eigen vermogen. Een gemiddeld cumelabedrijf heeft een balanswaarde van € 3.295.583,-. Hiervan is gemiddeld € 1.314.793,- eigen vermogen. De langlopende schulden, waarmee de rest grotendeels is gefinancierd, bedragen € 1.153.445,- Duidelijk minder dan het eigen vermogen in de onderneming dus

Bij de analyse van de resultaten vallen Heins nog twee zaken op “Allereerst zien we dat door de goede resultaten in 2021 de eigenvermogenspositie van met name grondverzetbedrijven flink is verbeterd”, vertelt hij. “Ook de verbetering van het eigen vermogen van de agrarische loonbedrijven valt op Wel blijft de solvabiliteit van agrarische loonbedrijven met 33,3 procent duidelijk lager dan die van de grondverzetbedrijven en gemengde bedrijven”, aldus Heins. Positief is volgens hem wel dat deze bedrijven daarmee ook nog voldoen aan de minimum solvabiliteitseis van 30 procent die banken stellen.

Positief is volgens Heins ook dat in de praktijk vaak ook nog veel stille reserves aanwezig zijn bij de bedrijven. “De economische waarde van gebouwen en machines is namelijk bijna altijd veel hoger dan de boekwaarde op de balans. Brengen we de economische waarde in beeld, dan zien we een nog

“Gemiddeld staan de cumelabedrijven er anno 2022 goed voor”, concludeert Dieuwer Heins, adviseur Financiën en Bedrijfsontwikkeling, op basis van de eerste voorlopige jaarcijfers over 2021. Gemiddeld komt de solvabiliteit uit op 39,9 procent. Het betekent dat van de totale balanswaarde aan gebouwen, machines, voorraden, debiteuren en liquide middelen bijna veertig procent is gefinancierd met eigen vermogen. Een gemiddeld cumelabedrijf heeft een balanswaarde van € 3.295.583,-. Hiervan is gemiddeld € 1.314.793,- eigen vermogen. De langlopende schulden, waarmee de rest grotendeels is gefinancierd, bedragen € 1.153.445,-. Duidelijk minder dan het eigen vermogen in de onderneming dus. Bij de analyse van de resultaten vallen Heins nog twee zaken op. “Allereerst zien we dat door de goede resultaten in 2021 de eigenvermogenspositie van met name grondverzetbedrijven flink is verbeterd”, vertelt hij. “Ook de verbetering van het eigen vermogen van de agrarische loonbedrijven valt op. Wel blijft de solvabiliteit van agrarische loonbedrijven met 33,3 procent duidelijk lager dan die van de grondverzetbedrijven en gemengde bedrijven”, aldus Heins. Positief is volgens hem wel dat deze bedrijven daarmee ook nog voldoen aan de minimum solvabiliteitseis van 30 procent die banken stellen.

Positief is volgens Heins ook dat in de praktijk vaak ook nog veel stille reserves aanwezig zijn bij de bedrijven. “De economische waarde van gebouwen en machines is namelijk bijna altijd veel hoger dan de boekwaarde op de balans. Brengen we de economische waarde in beeld, dan zien we een nog veel hogere eigenvermogenspositie. Dat kan nog een belangrijk punt zijn bij gesprekken met de bank, want dat biedt dan nog meer zekerheid.”

Wil je meer te weten komen over de kengetallen van jouw bedrijf, doe dan mee aan de kengetallenvergelijking Cumela Kompas. Neem hiervoor contact op met de Ondernemerslijn op (033) 247 49 99 of stuur een e-mail naar kengetallen@cumela.nl.

Tot voor kort was het in aanbestedingsland heel duidelijk: een advies van de Commissie van Aanbestedingsexperts (CvAE) is niet bindend, dus daar hoeft een aanbestedende dienst in principe geen gehoor aan te geven. Daardoor vinden inschrijvers een gang naar de CvAE vaak tijdverspilling. Recentelijk brak de Haagse voorzieningenrechter echter met deze lijn in de jurisprudentie en oordeelde dat het onzorgvuldig kan zijn om een advies van de CvAE zonder toelichting niet op te volgen. Om welke casus gaat het hier? In juni 2021 kondigt de politie aan een opdracht voor de inzet van trainingsacteurs aan te besteden. De inschrijftermijn sluit op 27 september 2021. Het Amsterdamse bedrijf Equipe wil inschrijven, maar dient op 16 augustus 2021 een klacht in bij het klachtenmeldpunt van de politie. De kern van de klacht is dat de politie risico’s disproportioneel neerlegt bij de inschrijvers. Op 15 september 2021 volgt een reactie van het klachtenmeldpunt waarin de bezwaren van Equipe ongegrond worden verklaard.

Omdat de politie de klacht pas na de tweede nota van inlichtingen wil behandelen, dient Equipe tussentijds al een klacht in bij de CvAE. Die verklaart de klacht van Equipe op 24 september 2021 (dus vóór het verstrijken van de inschrijftermijn) gegrond (Advies 645). De politie legt volgens de CvAE risico’s bij de opdrachtnemer neer die niet tot diens invloedsfeer behoren en creëert zo een disproportionele risicoverdeling.

De politie zet de aanbestedingsprocedure desondanks ongewijzigd voort. Equipe stapt hierop naar de rechter. De rechter oordeelt dat hoewel de adviezen van de CvAE niet bindend zijn, de politie in dit geval onzorgvuldig heeft gehandeld door de aanbestedingsprocedure zonder verdere toelichting en/of zonder verlenging van de inschrijftermijn ongewijzigd voort te zetten. De aanbestedingsprocedure moet worden gestaakt.

Conclusie: het lijkt erop dat een aanbestedende dienst op zijn minst een toelichting moet geven op het niet volgen van een advies van de CvAE ofwel de inschrijftermijn moet verlengen. Daar zou je nu dus gebruik van kunnen maken als je een klacht hebt over een aanbesteding.

Geralde Bouw-van de Bunt, adviseur juridische & GWW-zaken

Opening nieuwe hoofdlocatie Van Berkel Groep

GVNA-BIJEENKOMST BIJ NIEK KONIJN IN WIJDEWORMER

Op donderdag 2 juni 2022 kwamen er ongeveer 35 belangstellenden van studieclub GVNA naar het bedrijf van Niek Konijn in Wijdewormer. Nick Konijn vertelde over de historie en alle uiteenlopende werkzaamheden. Vriendin Marbé van Schagen gaf uitleg over de digitale uitdagingen in het bedrijf en de keuzes die zij de afgelopen maanden hebben gemaakt voor een toekomstbestendige automatisering op allerlei vlakken. Aansluitend vertelden Guus Kooijman en Arjan Roelofsen over hun ervaringen over de computerhack in hun bedrijf en wat je onder meer kunt doen aan digitale preventie. Aansluitend volgden een rondleiding en een heerlijke barbecue.

Op het fundament van de eerste generatie bouwt de tweede generatie door om het bedrijf toekomstbestendig te maken. De Van Berkel Groep heeft een prachtige locatie gecreëerd aan de Doornhoek in Veghel. Naast een nieuw hoofdkantoor en een centrale werkplaats is het ook de thuisbasis voor Van Berkel Landschap &

Infra. Op zaterdag 10 en zondag 11 september werd de opening van de nieuwe locatie gevierd met een grandioos feest voor de medewerkers op zaterdagavond en een zeer drukbezochte brunch en open dag op zondag. Ruim 3000 relaties, familieleden en vrienden bezochten de nieuwbouw.

Vijftien jubilarissen bij Van der Woude

Op zaterdag 10 september was het groot feest bij Van der Woude in Franeker. Er waren maar liefst vijftien medewerkers die een jubileum vierden. Negen medewerkers waren twaalfenhalf jaar in dienst en zes medewerkers vierden hun 25-jarig dienstverband. Daarnaast werd er op deze dag afscheid genomen van drie medewerkers die de pensioengerechtigde leeftijd hadden bereikt. De medewerkers werden toegesproken door eigenaar Johannes van der Woude. Aan de zes 25-jarige jubilarissen werd de zilveren Cumela-speld uitgereikt. Na de plechtigheden werd er nog trots geproost op het gehele team en werd er nog genoten van een barbecue.

Groot jubileumfeest bij Westra BV

Begin juli was er een groot jubileumfeest bij M. Westra BV in Franeker. Hier werden veel jubilea gevierd. Allereerst was Mathijs Westra veertig jaar in werkzaam bij het bedrijf, eerst in loondienst en vervolgens een behoorlijke periode als eigenaar. Daarnaast werden meerdere werknemers met een werkjubileum in het zonnetje gezet en één ging er met pensioen. Alle jubilarissen poseerden op de foto, van link naar rechts Sipke Akkerman (twaalfenhalf jaar), Jan Dijk (twaalfenhalf jaar), Sipke Klaas Hibma (twaalfenhalf jaar), Oane Anema (pensioen), Sjors Nauta (twaalfenhalf jaar), Ate Jetze de Vries (twaalfenhalf jaar), Ype Tiemersma (25 jaar) en Jouke Paauw (twaalfenhalf jaar). Vooraan Mathijs Westra, zijn vrouw Corrie en hun zonen (en bedrijfsopvolgers) Feite en Pieter.

FIJNE BARBECUE-CONTACTDAG LIMBURG

De contactdag Limburg heeft plaatsgevonden op 9 juli bij Hendrickx in Horn, onder het motto van netwerken. Mandy Hendrickx presenteerde het bedrijf en tijdens de rondleiding werd duidelijk hoe binnen de grondbank alle grondstromen binnenkomen en weer worden afgevoerd. Ondanks de volle agenda’s van alle leden was er een mooie groep om mee te barbecueën. Op deze manier konden de aanwezigen informeel samen zijn, de afgelopen twee jaar bespreken en uiteraard ook weer verder kijken naar de toekomst.

VIJFTIGJARIG JUBILEUM BIJ HOFMEIJER

Ruim een halve eeuw geleden kwam Tonny Ilbrink in dienst bij Hofmeijer in Voorst. Op vrijdag 24 juli zwaaide hij af om van zijn pensioen te gaan genieten. Voordat Tonny in dienst kwam, zat hij al als tienjarige op het spatbord van de trekker van Berend Hofmeijer. Als zestienjarige kwam hij in dienst en begon hij met agrarisch loonwerk. De laatste decennia werkte hij als rupskraanmachinist. Voor zijn vakmanschap en grote bijdrage aan de sector en het bedrijf reikte Herbert Hofmeijer, bestuurslid Gelderland, hem op vrijdagmiddag 24 juni onder toeziend oog van familie, collega’s en klanten op de drukbezochte receptie de gouden Cumela-speld uit.

Nieuw personeel is lastig te vinden. Wat nu als je op een vrije avond in de kroeg iemand tegenkomt die perfect past binnen jouw bedrijf? Kun je afspraken maken en die op een bierviltje vastleggen en van een handtekening voorzien? En als je dat doet, is dat dan rechtsgeldig?

Je denkt wellicht dat dit voorbeeld vergezocht is, maar niets is minder waar. Het is een casus uit de praktijk. Deze kwam in de rechtbank in Den Haag aan de orde. De casus ging over een bestaande arbeidsovereenkomst. In de kroeg werd een afwijkende loonafspraak gemaakt, voorzien van een handtekening van de technisch directeur, op een bierviltje. Is die loonafspraak rechtsgeldig? Het salaris op het bierviltje was nogal wat hoger dan het salaris in de schriftelijk overeengekomen arbeidsovereenkomst.

GERUST EEN PILSJE, MAAR PAS OP VOOR AFSPRAKEN IN DE KROEG’

Het hof is van mening, mede na het horen van getuigen, dat het salaris op het bierviltje rechtsgeldig is. Het is de werkgever dus niet gelukt om te weerleggen waarom het bedrag op het bierviltje niet rechtsgeldig is. De werkgever moet de werknemer daarom achterstallig loon betalen. Met wettelijke rente en verhoging.

Wat kun je hiervan leren? Het aangaan van een arbeidsovereenkomst is vormvrij. Wees je dus bewust van de afspraken die je maakt, ook al maak je die mondeling, via WhatsApp of op een bierviltje. Het gaat om het bestaan van een arbeidsovereenkomst én ook over bijvoorbeeld loonafspraken. Neem dus gerust een pilsje, maar pas op voor afspraken in de kroeg. Proost!

Jacqueline Tuinenga beleidsmedewerker sociale zaken

‘NEEM

VITALE VOLHOUDER:

PIET VAN GELDEREN

‘Ik ben nooit van de bulldozer afgestapt’

Tekst en foto: Marjolein van Woerkom

Piet van Gelderen (83) zit sinds zijn veertiende in het loonwerk. Al 66 jaar is hij bulldozermachinist. De bulldozer hoort bij hem en hij hoort bij de bulldozer. Zolang hij er nog op kan klimmen, gaat hij door. “Je laat elke keer weer een mooi perceeltje achter.”

‘IK HEB NOG EEN TIJDJE OP EEN KRAAN GEDRAAID, MAAR DAT WAS HET NIET VOOR MIJ’

Een stofwolk verplaatst zich over de kale grond. Kom je dichterbij, dan kun je een gele bulldozer onderscheiden. Piet van Gelderen is hier aan het werk op zijn Caterpillar D6T. “De grond moet rondgemaakt worden, zodat het water er straks beter vanaf stroomt”, legt hij uit. Hij wijst in een cirkel om zich heen: “Dit is het land van Heusden en Altena. In de jaren zestig was ik hier ook om grond gelijk te maken, al ziet het er nu heel anders uit. Er zijn sloten gemaakt, de greppels zijn weg. De tijd gaat voort.”

Piet van Gelderen is al 83 jaar en sinds 23 jaar werkt hij voor Loonbedrijf Bongers uit Tiel. Daarvoor heeft hij andere werkgevers gekend. Het begon allemaal op zijn veertiende. “Ik wilde vroeger heel graag piloot worden, alleen kom ik uit een arbeidersgezin, dus toen ik klaar was met school moest ik aan het werk.”

Hij begon bij een loonwerker: dorsen, koren maaien; alles ging met de hand. Twee jaar later kocht de eigenaar een bulldozer en Piet moest daarop. “Eigenlijk ben ik nooit meer afgestapt. Ik begon op een Caterpillar D2. Daarna kwamen er een D4, D6, D7, D8 en D9. Alleen met een D10 en

een D11 heb ik nog nooit gewerkt”, zegt hij. Een andere machine heeft hij nooit gewild. Het werk beviel en bevalt hem goed. “Het is gewoon mooi werk. Je ziet dat je wat maakt.”

NAAR HET BUITENLAND

Hij heeft al veel werkgevers gehad. Meerdere malen ging een werkgever failliet, werd die overgenomen door een groter bedrijf en dat nam hem dan met bulldozer en al over. Hij lacht: “Dan werkte ik op vrijdag voor de ene werkgever op een bepaald perceel en op maandag ging ik door op datzelfde perceel, maar dan voor een andere werkgever.”

Hij heeft ook jarenlang in het buitenland gewerkt, onder andere in de bruinkool. Zijn eerste buitenlandse klus was in Duitsland, in Wilhelmshaven. “Ik was elke keer drie weken van huis. Op een gegeven moment opende mijn werkgever een nevenvestiging in Afrika en vroeg of ik daarheen wilde: of vijf jaar erheen met vrouw en kinderen, of een jaar lang van huis. Dat ging me toch te ver. Ook mijn vrouw wilde dat niet. Ik weigerde dus en zocht een andere werkgever.”

Ook die stuurde hem echter naar het buitenland. “Toentertijd ging dat gewoon zo. Er moest brood op de plank komen. Ik heb mijn vrouw er nooit iets over horen zeggen, want het was gewoon zo. Ik werkte en zij zorgde thuis voor onze zoon en dochter.”

Zo werkte hij in de jaren zeventig voor een bedrijf in Middelharnis. Hij reisde ervoor naar Frankrijk, België en Duitsland. “Dat waren de jaren dat ik op de D9 werkte, de grootste bulldozer toen. Gewel-

NAAM: Piet van Gelderen

BEDRIJF:

Loonbedrijf Bongers

PLAATS: Tiel

dig. We schaftten met z’n vijven in de cabine, zo groot was dat ding”, zegt hij. Hij wijst naar zijn eigen D6T en lacht. “Nu kan ik er niet eens mijn broodtrommel in kwijt.”

HARD WERK

Hij ontgon land en werkte bij de kolenmijnen. “Het was hard werk en ik maakte lange dagen. Normaliter werkte ik van zes uur ’s ochtends tot tien uur ’s avonds. Soms was het best eenzaam. Zondagavond ging ik van huis en ik wist niet wanneer ik terug zou komen. Eerst zat ik in de kost in Frankrijk. In de weekeinden reed ik naar huis. Ik werd alleen stapelgek tussen die Franse collega’s, want ik sprak geen Frans. Toen heeft mijn werkgever een caravan voor me geregeld. Ik zat een tijd in de nachtdienst en overdag deed ik boodschappen en kookte ik voor acht man. Uiteindelijk heb ik acht jaar in een caravan geleefd.” Het was afzien, maar het waren ook indrukwekkende tijden, stelt hij. “Het land lag daar nog vol bommen uit de Tweede Wereldoorlog. Voor mijn machine liep dan iemand met een metaaldetector en als we iets tegenkwamen, gooiden we de bommen zo op de kar. Ook heb ik eens zes mortieren in mijn cabine gehad. Wanneer ik terugkwam bij het begin van het perceel legde ik ze aan de rand, waar ze een paar dagen later werden opgehaald. Nou, daar gaan ze nu wel anders mee om”, lacht hij.

Uiteindelijk brak het hem op. De bekende druppel was de nacht dat het zo enorm vroor dat de ijspegels in zijn caravan hingen. “Ik had al meerdere malen gevraagd om elektriciteit, maar het werd telkens niet geregeld. Dan kwam ik ’s avonds laat terug van het werk in een ijskoude caravan. Ik waste me met koud water en probeerde dan te slapen. Ik heb die nacht eerst nog het gas opengezet om de boel te verwarmen, maar toen er condensvorming ontstond, heb ik het toch maar dichtgedraaid. Daarna was ik er klaar mee. Jee, ik heb wat kou geleden vroeger.”

MET DE VUT?

Hij was toen 59 jaar. “Ik heb toen een tijdje op doktersadvies thuisgezeten. Overspannen was de diag-

nose, maar daarna mocht ik weer aan de slag. Mijn werkgever zei dat hij genoeg werk had, maar toen ik weer mocht beginnen, stond ik de schuur aan te vegen en bleek er geen werk voor de bulldozer.”

Dat werk stond hem zo tegen dat hij zijn werkgever heeft gevraagd te mogen stoppen. “Ik heb altijd gezegd dat ik niet met de vut zou gaan, maar dat vegen stond me zo tegen, ik had helemaal geen plezier meer in mijn werk.”

Geluk bij een ongeluk: in diezelfde periode ging zijn werkgever failliet en nam zijn huidige werkgever, Loonbedrijf Bongers, het bedrijf over. “Ze vroegen daar of ik een paar dagen op de bulldozer voor ze wilde schuiven, maar die dagen werden weken en de weken werden jaren. Nu heb ik een nulurencontract. Alles gaat op basis van vertrouwen. Dat is fijn. En als ze werk hebben, ga ik altijd. De bulldozer gaat door.”

KNOPJES

Op het land waar hij nu werkt, zijn sloten gegraven en greppels gedicht. De D9 heeft plaatsgemaakt voor een D6T. “De veranderingen zijn niet van de ene op de andere dag ontstaan. Je groeit er van lieverlee in. Ik vind dat mijn werk in de basis wel hetzelfde is gebleven, alleen de machine is heel erg veranderd”, stelt hij vast. “Vroeger zat je de hele dag naar hendels te grijpen. Nu zitten er allemaal knopjes. Vroeger werkte je met veel lawaai en hadden we geen oordoppen in. Nu is het ronduit stil in de cabine. Vroeger deed je alles op het oog en op gevoel, nu heb je GPS.”

Dat heeft hij zichzelf eigen gemaakt, want anders zou hij dit werk niet meer kunnen doen. “Nu moet ik alles instellen en de machine doet zijn werk wel. Aan de ene kant is het gemakkelijker geworden en minder fysiek, maar aan de andere kant daardoor ook wat saaier.”

Toch beleeft hij nog veel plezier aan zijn werk als bulldozermachinist. “Vroeger deed je het voor de centen. Nu doe ik het nog steeds niet voor niks, maar het is hobby. Ik vind het leuk. Ik voel me er best bij. En wat moet ik thuis gaan doen? Mijn vrouw is drie jaar geleden overleden en mijn kinderen zijn druk met hun eigen leven. Zolang mijn lijf het nog volhoudt, ga ik door.”

VITALE VOLHOUDERS

Regelmatig krijgen we e-mails binnen over jubilea: vijfentwintig, veertig of zelfs vijftig jaar in dienst. Bijzonder in deze tijden, waarin veel mensen ‘jobhoppen’; na vijf jaar willen ze toch weer wat anders. Vandaar deze serie, waarin we ‘vitale volhouders’ uitlichten die lang doorwerken in de sector, als trekkerchauffeur, als directeur, als kraanmachinist en als planner, maar het kan net zo goed de oudste in werking zijnde machine zijn. Hoe houden zij het zolang vol? Wat is het geheim?

ROL OP HET BEDRIJF:

Bulldozermachinist

DIENSTJAREN:

Sinds zijn veertiende, waarvan al 66 jaar op de bulldozer

INDRUKWEKKEND MOMENT:

“Een indrukwekkend moment was toen ik van de bulldozer afviel, zo’n tien tot twaalf jaar geleden. De machine stond op een dieplader en ik wilde hem nog even afspuiten en gleed eraf. Drie meter naar beneden. Zo met mijn hoofd op de grond. Mijn kop was kapot en ik had mijn pols op drie plekken gebroken. Gelukkig is het goed gekomen.”

‘ALS ZE WERK HEBBEN GA

IK ALTIJD. DE BULLDOZER GAAT DOOR’

TIP OM HET LANG VOL TE HOUDEN:

“Je houdt het vol zolang je er plezier in hebt. Als je dat niet meer hebt, moet je wat anders gaan doen.”

DAGELIJKS NIEUWS VAN EN VOOR DE CUMELASECTOR

Hoogtepunten van Cumela.nl/nieuws

KLEVER LOON- EN AANNEMINGSBEDRIJF WINT FOTOACTIE #TROTSOPCUMELABEDRIJVEN

De trotse winnaar van de fotoactie Trots op cumelabedrijven is Loon- en Aannemingsbedrijf Theo Klever uit Harmelen. Tijdens de vakbeurs AgroTechniek en GroenTechniek Holland 2022 lieten cumelaondernemers zien hoe trots ze zijn op de bedrijven in de sector. Met zijn post op Facebook won Theo Klever een barbecue-pakket voor twintig personen. “Ik voel me zeer vereerd”, aldus Klever.

Op de Cumela-stand ontstonden leuke gesprekken met leden en niet-leden. Een uitstekende gelegenheid om bij te praten en die prangende vraag te stellen. Ook voor vele anderen was het een mooie kans om te laten zien hoe trots ze zijn op cumelabedrijven.

BLIJ MET MAATREGELEN OM KOOPKRACHT TE REDDEN

Cumela is blij dat het kabinet forse maatregelen neemt om de koopkracht van werknemers op peil te houden. Op deze manier voorkomt het kabinet een onvermijdelijke loonprijsspiraal die anders het gevolg was geweest. De organisatie mist duidelijkheid over het mestbeleid, het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en de uitvoering van het 7e actieprogramma Nitraatrichtlijn.

RDW CONTROLEERT WAM-VERZEKERING (LAND)BOUWVOERTUIGEN

De RDW controleert vanaf september 2022 of (land)bouwvoertuigen WAM-verzekerd zijn. Voertuigeigenaren krijgen een brief met de kentekens van de voertuigen die nog niet als verzekerd bij de RDW zijn gemeld. Is het voertuig vanaf 1 januari 2023 nog niet als WAM-verzekerd geregistreerd, dan krijg je een boete van € 400,- per voertuig.Alle zelfrijdende (land)bouwvoertuigen moeten zijn

verzekerd voor wettelijke aansprakelijkheid voor schade die met het voertuig wordt veroorzaakt. Voertuigeigenaren moeten voor hun motorvoertuigen verplicht een WAM-verzekering afsluiten. De WAM-verzekering wordt gekoppeld aan het kenteken van het voertuig. De controle op de WAM-verzekering wordt nu ook voor (land)bouwvoertuigen gedaan aan de hand van het kenteken.

De belangrijkste maatregelen die indirect wel goed uitpakken voor de sector betreffen vooral de reparatie van de koopkracht voor werknemers. Daarvoor wordt de eerste schijf van de inkomstenbelasting een klein beetje verlaagd en wordt de arbeidskorting verhoogd. Netto leveren deze twee maatregelen een werknemer ongeveer € 500,- per jaar op. Samen met een aantal andere maatregelen, zoals het verhogen van zorg-, huuren kinderopvangtoeslag, wordt hiermee het eerste deel van het koopkrachtverlies opgevangen. In combinatie met de net overeengekomen regeling om de energiekosten te beheersen, waarbij het voordeel oploopt tot ongeveer € 2200,-, moet dit het koopkrachtverlies volgens het CPB grotendeels kunnen opvangen.

STOP DIEFSTAL-CAMPAGNE OPNIEUW VAN START!

Brancheorganisatie Cumela, PVO Oost-Nederland en de landelijke politie roepen ondernemers in de agrarische sector op om hun GPS-apparatuur te registreren, te markeren en te demonteren en om verdachte situaties te signaleren en te melden bij de politie. GPS-diefstallen zijn al jaren een groot probleem en landelijk neemt het aantal GPS-diefstallen momenteel weer toe. “We zitten nu al op het aantal diefstallen dat we vorig jaar in totaal hadden”, aldus René Middag, landelijk coördinator Mobiel Banditisme bij de politie.

PRIJSPLAFOND VOOR ZONNESTROOM GEEFT ADMINISTRATIEF GEDROCHT

De Europese Commissie wil dat producenten vanaf 1 december nog maximaal € 0,18 per kWh krijgen voor bijvoorbeeld zonnestroom of windenergie. Dat zal vooral voor relatief kleine producenten, zoals cumelabedrijven, een enorm administratief gedrocht opleveren, voorspelt André de Swart van Cumela.

De plannen zijn aangekondigd door Europees Commissaris Ursula von der Leyen in haar ‘State of the Union’, zeg maar de Europese troonrede. Daarin geeft ze aan dat er volgens haar een prijsplafond moet komen voor elektriciteit die voor relatief lage kosten wordt opgewekt.

NETWERKEN

Na een lange (te) droge en warme zomer gaan we nu over naar de herfst. Buiten is het nat en een stuk frisser, de herfst is op komst. Van een seizoenswisseling gaan we naar een bestuurswisseling die op de afgelopen zomereditie van de Jongerendagen heeft plaatsgevonden. Sinds die bijeenkomst ben ik officieel voorzitter van het Jongerenbestuur en maak ik ook deel uit van het verenigingsbestuur van Cumela. Ik heb er zin in en zie dit als een mooie kans en uitdaging!

Onze zomerbijeenkomst vond plaats bij Johan Mostert in Nijkerkerveen. De opkomst was goed en na twee jaar van afwezigheid door corona waren er gelukkig ook veel nieuwe gezichten. We hebben een zeer interessant bedrijfsbezoek gehad, zowel op de locatie van Mostert & van de Weg als op de locatie van Mostert & de Vrij. De combinatie maakte het inspirerend en liet zien hoe je door slim te ondernemen nieuwe kansen kunt benutten. Dieuwer Heins van Cumela verzorgde een workshop over het effect van de stijgende kostprijzen. Gelukkig bleken veel ondernemers daar al goed op in te spelen en hun prijzen aan te passen. Met een interactieve quiz wist hij iedereen bij de les te houden en de nodige discussie los te maken. Dat leverde voldoende gespreksstof op voor de afsluitende barbecue, die toch zeer gezellig bleef, met voldoende ruimte voor kennismaken en netwerken. Mooi dat dit weer kon! Dat goede gevoel was er ook bij de vakbeurs AgroTechniek en GroenTechniek Holland, een mooi evenement dat (eindelijk) weer kon plaatsvinden. Positief en goed voor de sector en een nieuwe gelegenheid om te netwerken en ervaringen te delen. Juist dat delen van ervaringen helpt je namelijk verder en geeft je energie.

ANDER BELANGRIJK NIEUWS

• Primeurs op ontbijtsessie en ATH/GTH

• Transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden

• Minder ammoniak: wat kan de loonwerker doen?

Achter de schermen zijn we als bestuur druk bezig met het neerzetten van een knallende wintereditie van de Jongerendagen. Dan kunnen we elkaar weer ontmoeten en netwerken om als jonge ondernemers elkaar te inspireren. We houden je op de hoogte!

Reinie Boven voorzitter Jongerenbestuur

Tekst: Corina van Zoest-Meester, beleidsmedewerker arbo

Foto’s: Regionale Sociale Dienst Kromme Rijn Heuvelrug, Pixabay

TIPS EN VUISTREGELS VOOR DE TOOLBOXMEETING

Hulp bij schulden

Door schulden kun je niet meer goed nadenken, heb je continu zorgen, vul je het ene gat met het andere en durf je de post niet meer te openen. Aan het eind van de rit ben je veel meer geld kwijt en wordt de situatie steeds uitzichtlozer. Het kan iedereen overkomen. Het belangrijkste is dat je om hulp vraagt wanneer het jou overkomt.

HET ONTSTAAN VAN SCHULDEN

Mensen met schulden schamen zich daarvoor, maar dat is niet terecht. Iedereen kan door zijn persoonlijke omstandigheden in de schulden terechtkomen. De inflatie en de hoge energieprijzen maken het nog moeilijker. Ongeveer 1,5 miljoen huishoudens worstelen daardoor met betalingsachterstanden! Je bent dus echt niet de enige.

INZICHT IN DE OORZAAK VAN JE SCHULDEN

Het helpt enorm om inzicht te hebben. Waar gaat je geld heen? Wie moet er nog geld krijgen? Zo kom je bij de oorzaak van je schulden. Maak (samen met je partner) een overzicht:

• Van alle inkomsten.

• Van alle maandelijkse terugkerende kosten, zoals huur of hypotheek, boodschappen, energie, (zorg)verzekeringspremie, media enzovoort. Gebruik hiervoor je bankafschriften en bewaar bonnetjes als je contant betaalt.

• Van alle schulden.

Kijk voor meer informatie op www.zelfjeschuldenregelen.nl. Stap voor stap kom je verder.

ACTIE ONDERNEMEN

Als je weet waar je geld heen gaat, kun je kijken wat je kunt doen om de balans weer kloppend te maken.

Inkomsten verhogen

• Beoordeel jouw of jullie mogelijkheden om (meer) te werken.

• Kijk ook op www.berekenuwrecht.nibud.nl om te kijken of je gebruik maakt van alle regelingen en toeslagen die er zijn.

Uitgaven verminderen

• Bekijk waar je geld naar toe gaat. Uitgeven kan maar één keer. Wat kun je missen? Zeg op wat niet echt nodig is, bijvoorbeeld een abonnement op een blad of tv-kanaal of een app waar je niets mee doet. Schakel hulp in om te stoppen met roken of drinken.

• Bespaar op energie en brandstof.

• Maak een aflosplan en betalingsafspraken om verhoging van je schuld te voorkomen. Soms is het mogelijk om kwijtschelding te krijgen van de gemeentelijke heffingen.

WIE KAN JE HELPEN?

Het is moeilijk om toe te geven dat je schulden hebt, maar als je er zelf niet meer uitkomt, kun je trots op jezelf zijn als je om hulp vraagt. Dat is een stap naar een oplossing. Je kunt op verschillende plaatsen terecht voor hulp.

• De gemeente

De gemeente is er voor je om je te helpen. Als je betalingsachterstanden van huur, zorg, energie groter worden, krijgt ze automatisch een seintje, maar het is beter om haar op een vroeger moment in te schakelen. Hoe lager je schulden, des te eerder kun je ervan af zijn. Professionele schuldhulpverlening is dan niet nodig en dan houd je zelf de regie.

• Je werkgever

Vertel je werkgever wat er aan de hand is. Misschien kun je meer uren werken, maar je werkgever kan ook naar je luisteren en je doorverwijzen of voorzien van advies.

• Geldfit

Ga naar de website www.geldfit.nl of bel 0800-8115. Via een eenvoudige test ontdek je welke aanpak bij jou past.

TIPS EN VUISTREGELS OM UIT DE SCHULDEN TE BLIJVEN

1. Maak ten minste drie maanden lang een overzicht van het geld dat er binnenkomt en dat er uitgaat. Zo weet je wat je kunt uitgeven. Zorg voor balans in je inkomsten en uitgaven. Geef niet meer uit dan je hebt en houd een noodgevallenrekening achter de hand.

2. Maak een overzicht van uitgaven die je nog moet doen. De meeste mensen moeten bijbetalen voor de energie. Denk bijvoorbeeld ook aan verjaardagen van jezelf en de kinderen, sinterklaascadeautjes en vakanties, maar ook aan minder leuke dingen, zoals het onderhoud en de keuring van de auto en de kosten van de gezondheidszorg of de tandarts.

3. Maak altijd een zorgvuldige afweging. Als je bijvoorbeeld € 14,- uitgeeft aan roken, kun je dat bedrag niet uitgeven aan boodschappen of iets anders.

4. Zie je dat het de verkeerde kant op gaat? Vraag zo snel mogelijk hulp bij de gemeente.

1

Schulden op een rij

2

Aflossing per maand

3 Jouw situatie

4 Jouw begroting

5 Jouw betaalplan

Hoe nu verder?

AGRARISCH LOONWERK AL JAREN MINST RENDEREND

Zoektocht naar betere resultaten

Tekst en foto: Cumela Communicatie

In het agrarisch loonwerk zijn de rendementen al jaren lager dan in de cumelasector als geheel. Doordat de agrarische sector ook onder druk staat, stelt dit de cumelaondernemers die dit werk doen voor grote uitdagingen, want naast een minder goed rendement wreekt zich hier de krapte op de arbeidsmarkt met het vele piekwerk. Alle reden om uit te zoeken hoe het beter kan.

‘HOOG RENDERENDE BEDRIJVEN WETEN PER FTE EEN VEEL HOGERE BRUTO MARGE TE BEHALEN’

Net als in andere jaren is ook bij de agrarische loonbedrijven het onderlinge verschil in resultaat groot. Zo hebben in 2021 de 25 procent hoogst renderende bedrijven in Cumela Kompas een rendement van 5,3 procent, terwijl de 25 procent laagst renderende ondernemingen niet verder komen dan een rendement van minus 4,2 procent. “Dat is vergelijkbaar met de voorgaande twee jaar, waarin er ook grote verschillen waren tussen hoog en laag renderende agrarische ondernemingen, vertelt Dieuwer Heins, adviseur Financiën & Bedrijfsontwikkeling van Cumela Advies. “In Cumela Kompas hebben we het over een agrarisch loonbedrijf als meer dan twee derde van de omzet uit agrarisch loonwerk bestaat. Deze bedrijven hebben dus vaak nog een kleine niet-agrarische tak.”

HOGE OMZET PER FTE

Op veel ontwikkelingen heb je als ondernemer geen invloed. Gelukkig zijn er nog genoeg zaken waar je wel invloed op hebt.

• Zorg voor goed inzicht in je kostprijs en de ontwikkeling ervan.

• Een strakke planning met zoveel mogelijk factureerbare uren helpt voor een goede arbeidsbenutting.

• Kijk goed naar de mogelijkheden die automatiseringspakketten tegenwoordig bieden

• Besteed voldoende aandacht aan de communicatie met opdrachtgevers.

• Ga met elkaar in gesprek over de gewenste richting van het bedrijf en schakel hiervoor een procesbegeleider in!

€ 138.000,- per fte, terwijl de laag renderende bedrijven uitkomen op gemiddeld bijna

€ 129.000,- per fte. Een verschil van bijna

Een strakke planning en goede benutting van machines en mensen is essentieel voor een goed bedrijfsresultaat.

Allereerst zien we dat hoog renderende bedrijven per fte een veel hogere bruto marge weten te behalen. “De bedrijven met een hoog resultaat behalen een bruto marge van meer dan

€ 10.000,-! Een efficiënte inzet van arbeidskrachten is hierbij belangrijk, dus zoveel mogelijk factureerbare uren en daarnaast het durven vragen van een eerlijke prijs. De tweede belangrijke fac-

TIPS OM AAN DE SLAG TE GAAN

tor is een goede machinebenutting, dus een machinepark dat past bij de omzet die je maakt. In de praktijk zien we dat hier veel winst is te behalen. Voor agrarische loonbedrijven geldt dat de bruto marge ongeveer een factor 1,2 van de boekwaarde zou moeten zijn. Voldoende bruto marge en een weloverwogen investeringsbeleid zijn hiervoor essentieel.

24 PROCENT WIL BETER INZICHT

Het goed in beeld hebben van je kostprijs is, mede door de fors gestegen kosten, steeds belangrijker. Dat ondernemers daarmee bezig zijn, bleek ook tijdens een inventarisatie van Dieuwer Heins tijdens de zomereditie van de Jongerendagen met het thema ‘Duur-zaam’. Bij een rondvraag onder de jonge ondernemers bleek 44 procent de kostprijs van de verschillende werkzaamheden ongeveer te weten. Heins noemt het opvallend dat een kwart van de aanwezigen aangaf hier beter inzicht in te willen krijgen. “We hebben 2000 leden, dus als ze representatief zijn voor de hele groep betekent het dat 500 bedrijven hiermee aan de slag willen”, aldus Heins. Hoopgevend vindt hij het dat bijna negentig procent van de jonge ondernemers aangaf een brandstoftoeslag te hanteren. “Op die manier vangen ze een belangrijk deel van de gestegen kosten op”, zegt Heins. De deelnemers gaven ook aan dat door 76 procent van de klanten de brandstoftoeslag redelijk tot goed wordt geaccepteerd. 24 procent van de jonge ondernemers gaf aan dat klanten daar meer moeite mee hadden.

COMMUNICATIE MET KLANTEN

Om dergelijke aanpassingen door te kunnen voeren, is een goede communicatie met de klanten van groot belang. Op een schaal van nul tot tien, waarbij een nul staat voor niet belangrijk en een tien voor heel belangrijk, geven de jongeren het belang een 8,5. Bij het doorvoeren van een tariefsaanpassing doet de helft dit via een brief of een mail. Een derde van de bedrijven doet dit in een persoonlijk gesprek, terwijl zestien procent het helemaal niet toelicht, iets wat vanuit juridisch oogpunt niet verstandig is, benadrukt Heins. “Een tariefaanpassing moet je altijd vooraf melden bij een klant.”

WELKE

KANT WIL JE OP?

“Ook in 2021 valt het enorme verschil in resultaat tussen de grondverzetbedrijven en agrarische loonbedrijven op (zie het artikel in Grondig 7). Het rendement van grondverzetbedrijven komt uit op gemiddeld 7,7 procent van de bruto marge, terwijl de agrarische loonbedrijven het doen met gemiddeld 0,4 procent.”

CUMELA HELPT

Hoe kan Cumela helpen? De adviseurs van Bedrijf, Strategie, Economie & Certificering helpen ondernemers met:

• Rendements- en liquiditeitsverbetering

• Kostprijs en indexering

• Meer grip krijgen op de organisatie

• Investerings- en financieringsplanning en bedrijfsplannen

• Familie en bedrijf in balans

• Automatisering en digitalisering

• Contactpunt aan- en verkoop cumelabedrijven

• Bedrijfsopvolging en overname

• Klankbordgroepen voor cumelaondernemers (Sturen op kengetallen)

Heb je behoefte aan deze begeleiding? Neem dan contact op met de Ondernemerslijn op (033) 247 49 99) of bel met een van de bedrijfskundig adviseurs op (033) 247 49 40 of met je bedrijvenadviseur.

Heins merkt net als zijn collega-bedrijfskundig adviseurs van Cumela Advies dat steeds meer ondernemers die actief zijn in het agrarisch loonwerk zich afvragen hoe ze de toekomst van het bedrijf het best kunnen invullen. Naast het rendement en investeringsniveau spelen daarbij ook andere aspecten een rol. “Bedrijven vragen zich echt af welke kant het op gaat met de agrarische sector in Nederland. “Wie zijn over tien jaar nog mijn klanten?” is een vraag die door de huidige stikstofdiscussie nog concreter is geworden. En: “Hoe ga ik om met de enorme seizoenpieken als we weten dat het hebben van voldoende vrije tijd in de maatschappij steeds belangijker wordt?”, “Vind ik hiervoor voldoende goed kwalificeerde mensen en wil ik dit zelf ook?”, “En willen onze eventuele opvolgers dit?” Heins en zijn collega’s zien dat vooral het runnen van een agrarisch loonbedrijf nogal wat energie kost. “Krijg je waardering voor je werk en levert het je een voldoende belegde boterham op, dan is dit geen probleem, maar daar ontbreekt het nogal eens aan. Daarom zien we hier ook steeds meer bedrijven afhaken en stoppen met het agrarische werk. Dat wordt nu nog versterkt door de onzekerheid die er in de agrarische sector heerst. Heins adviseert bedrijven die hiermee worstelen echt in gesprek te gaan. “Bijvoorbeeld met je familie. Bespreek open hoe het gaat met het bedrijf, wat er anders kan en of iedereen gelukkig is in het werk en wat je wilt richting de toekomst? Het zijn lastige onderwerpen, die niet altijd voldoende aandacht krijgen. We merken dat het helpt om de gesprekken onder begeleiding van een adviseur te houden. De adviseur zorgt met zijn kennis en ervaring dat alle onderwerpen die een rol spelen voldoende worden belicht. Dat kan dan helpen om echte keuzes te maken.”

‘BEDRIJVEN VRAGEN ZICH ECHT AF WELKE KANT HET OP GAAT MET DE AGRARISCHE SECTOR IN NEDERLAND’

KEN JE BUREN, WERK AAN VERTROUWEN

Gunnen jouw buren je een vergunning?

Dat heb jij weer! Je wilt een nieuwe schuur neerzetten, met een vloeistofdichte vloer, want dat is goed voor het milieu. En hij past ook nog beter in het landschap. Een goed plan? Nee, zo blijkt uit het net bezorgde bezwaarschrift. De buren zijn tegen. Voorkom dit. Ken je buren en bouw aan vertrouwen. Hoe meer vertrouwen, hoe sneller jij een vergunning krijgt.

‘HET LUKTE OM DE

PARTIJEN ZOVER TE

KRIJGEN DAT ZE WEER

BIJ ELKAAR ‘OP DE KOFFIE’ GINGEN’

“We stappen naar de rechter.” Ik maakte het van dichtbij mee. Een conflict tussen bewoners van een bedrijfswoning bij een cumelabedrijf en de ondernemer op het cumelabedrijf. Het bedrijf wilde groeien, de bewoners van de bedrijfswoning wilden uitgekocht worden. Het leverde veel frustratie op, een kille verstandhouding en ten slotte escalatie en een gang naar de rechter. Ik ben gaan helpen. Het lukte mij om de gemoederen tot bedaren te brengen en het tot deze ene rechtszaak te beperken. Dat lukte me alleen door het gesprek weer op gang te brengen. Het allerbelangrijkste, want als je niet meer bij elkaar op de koffie wilt komen, houdt alles op. Onze voorzitter verwoordde dat mooi in zijn commentaar in Grondig 7. Het lukte om de partijen zover te krijgen dat ze weer bij elkaar ‘op de koffie’ gingen. Dat was de eerste stap naar de uiteindelijke oplossing en het bleef bij deze ene rechtszaak.

CUMELA ADVIES HELPT

Het is altijd goed om je even te spiegelen en na te gaan of wat je doet klopt. Mijn collega’s en ik kunnen je daarbij helpen. Wil je iets, dan is het essentieel dat de buren je vertrouwen en je een goed contact hebt met de omgeving. In de nieuwe Omgevingswet komt dat nog nadrukkelijker naar voren. Neem hierover vrijblijvend contact op met de Ondernemerslijn: (033) 247 49 99.

OMGEVING PRAAT MEE

Gelukkig zijn dit soort situaties uitzonderingen. Veel vaker komen we bezwaren tegen de bouw van een nieuwe loods tegen. Een aanvraag voor een vergunning is dan ook een moment waarop de omgeving echt kan meepraten. Die omgeving is er altijd, maar alleen bij nieuwbouw krijgt ze echt een stem. Geeft de omgeving geen goedkeuring

BELANGRIJKE TIP

Wat je ook doet, word nooit lomp of persoonlijk. Ook dreigen helpt je niet. Schakel bij oplopende discussies mijn collega’s en mij in. Wij helpen graag.

dan kan het lang gaan duren voor je een vergunning krijgt. Of krijg je hem helemaal niet meer. Juist omdat dit speelt, is een goede voorbereiding noodzakelijk. Die voorbereiding begint met de vraag: hoe kijkt de buurt naar je? Je begint met onderzoeken hoe jij en jouw bedrijf in de smaak vallen.

De eerste stap is dan uitzoeken wie je buren zijn. Ken je ze nog? Mijn collega’s en ik zien bijvoorbeeld dat er steeds meer mensen uit de stad naar het platteland of buitengebied verhuizen. Door die toestroom is het vanzelfsprekende ons-kentons-plattelandsgevoel op veel plaatsen verwaterd. Begin daarom met nagaan wie er naast en om je heen wonen. Hoe kijken ze naar jou? En wat vinden ze van je bedrijf en wat je doet?

GA KOFFIEDRINKEN

Kies voor stap 1 vooral de één-op-één-benadering. Ga gewoon een bakje koffie drinken. Neem samen plaats aan de keukentafel en ga in gesprek. Alles kan en mag, zolang het maar persoonlijk is. Gebruik een dergelijk gesprek ook om te benadrukken dat ze altijd langs mogen komen om te vertellen wat er aan de hand is. Zo doen goede buren dat.

Door dit te doen, heb je een belangrijke stap gezet om een goede verstandhouding te creëren. Zorg er daarna voor dat die verhouding goed blijft. Recent sprak ik bijvoorbeeld een ondernemer die na de oogstwerkzaamheden de buren een bloemetje ging brengen om hen te bedanken dat ze hem zijn werk hadden laten doen. Tijdens die oogst heb je nu eenmaal te maken met iets meer overlast in de vorm van herrie, stof of juist modder. Ik denk niet dat we dit allemaal moeten gaan doen. Wel geeft het aan dat het verstandig is om jezelf de vraag te stellen: is dat wat vanzelfsprekend oogt ook echt vanzelfsprekend? Zo niet, dan is het goed om in beweging te komen. Ken je de buren en vertrouwen ze je, dan kun je door met stap 2. Onderzoek hoe ze aankijken tegen jouw plannen. Het helpt als je de adviezen en tips die ze geven verderop in het proces gebruikt. Blijken die adviezen en tips niet bruikbaar? Ook dan is het goed om te laten zien dat je ze serieus hebt overwogen. Op die manier weet je zeker dat de omgeving achter je staat.

TOCH BEZWAAR

Nog een voorbeeld: een ondernemer had twee loodsen en wilde er één bij bouwen. Hij vroeg een vergunning aan en kreeg te maken met bezwaar vanuit de buren. Deze ondernemer besloot de dialoog met zijn buren aan te gaan. Wat bleek: de buren maakten bezwaar vanwege het geluid. Wat de ondernemer dan kan doen, is een akoestisch adviseur in de arm nemen die bewijst dat er geen geluidsoverlast is. Dat levert een ingewikkeld rapport op, waarvoor de buren een juridisch adviseur in de arm moeten nemen om ze te helpen het rapport te begrijpen. Zodra dat gebeurt, wordt alles een stuk ingewikkelder.

Dat is dus de verkeerde aanpak! Wat je wel doet, is in gesprek gaan met de buren. Tijdens dat gesprek draait het om luisteren en doorvragen. Ga geen welles-nietes-discussie aan, maar luister oprecht naar het verhaal van de ander. Wat bleek het geval: het losse landbouwplastic klapperde en daar hadden de buren last van. Toen de ondernemer dat wist, was het zo verholpen. Ook hadden de buren last van fijnstof en ook daar kon de ondernemer wat mee. Betrekkelijk kleine stappen bespaarden hem een duur proces en gaven de buren meer woongenot. Daar gaat het uiteindelijk om.

BOOS OP DE GEMEENTE

Maar wat als de buren geen probleem met jou hebben, maar met de gemeente of met een andere overheid en jou daarom de vergunning niet gunnen? Dan is het aan jou om helder te krijgen dat dit speelt. Alleen dan komt de gemeente dat ook te weten en neemt de kans op een vergunning toe. De ondernemer met de twee loodsen, onderneemt op twee locaties. Op de andere locatie kreeg hij te maken met buren die boos waren op de gemeente. Ook dan ga je het gesprek aan, want alleen dan kom je achter de ware beweegredenen. Waarschijnlijk heb je je huiswerk goed gedaan en kun je uitleggen waarom je wat gaat doen, alleen begin je met de vraag: “Waarom maak je bezwaar?” Pas als je weet waarom kun je het weerleggen. En als je dan blijft doorvragen en een goede uitleg voor het bezwaar ontbreekt, ziet de gemeente dat ook.

Door te weten wat er leeft en speelt ontstaan er altijd mogelijkheden waar jij als ondernemer op kunt inhaken.

Tekst: Teun Jansen, juridisch adviseur omgevingsrecht

Foto’s: Cumela Communicatie

‘WAT ALS DE BUREN GEEN PROBLEEM MET JOU HEBBEN, MAAR MET DE GEMEENTE OF MET EEN ANDERE OVERHEID?’

SAMEN WERKEN AAN CUMELAACADEMIE 2.0

Aantrekkelijk én actueel onderwijs is het doel

Om actueel en aantrekkelijk onderwijs te bieden voor (aanstaande) werknemers in onze sector is het belangrijk dat scholen, bedrijfsleven en hun brancheorganisatie hun sterke punten samen laten komen en gezamenlijk zorgen voor een continue verbetering van het onderwijs. Daarom werkt Cumela nauw samen met de scholen om lessen aan te laten sluiten bij de praktijk.

ning gebaseerd op een lijst met punten waaraan een school moet voldoen. Dit leidt tot een ‘afvinklijst’, waardoor het gesprek met stakeholders onvoldoende is gericht op verbetering en nieuwe inzichten nauwelijks aan bod komen. Daarom zijn we gaan werken aan een nieuw samenwerkingsmodel.

DIALOOGMODEL

Benieuwd naar de inhoud van het visiedocument cumelaAcademie 2.0?

Stuur dan een mail naar mvbeurden@cumela.nl.

De basis voor de samenwerking tussen scholen en bedrijfsleven is gelegd bij de oprichting van de cumelaAcademies in 2008. Hoofddoel was de samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs te verbeteren met deze cumelaAcademies als platform. In de praktijk zien we dat het werkt. Onderwijs, bedrijfsleven en Cumela werken steeds nauwer samen om de instroom naar en kwaliteit van het onderwijs in Groen, Grond en Infra (GGI) te verbeteren. De krachtenbundeling op regionaal niveau tussen GGI-onderwijs en het bedrijfsleven draagt bij aan actueel en aantrekkelijk onderwijs dat voldoet aan de wettelijke eisen en verwachtingen vanuit de sector.

In de huidige vorm wordt het predicaat cumelaAcademie aan een locatie toegekend en niet aan de gehele organisatie. Scholen moeten van de overheid efficiënter werken, waardoor er fusies plaatsvinden. Locaties zijn hierdoor minder zelfstandig en er is behoefte aan erkenning op organisatieniveau. Daarbij is de huidige erken-

In de nieuwe visie die we vanuit Cumela hebben opgesteld, blijft de cumelaAcademie 2.0 een instrument om gezamenlijk met bedrijfsleven en onderwijs tot kwalitatief goed onderwijs te komen. De insteek is echter anders, we kiezen nu voor het dialoogmodel. De kern hiervan is het open gesprek, waarbij het doel is om gezamenlijk met partijen tot nieuwe inzichten te komen, nieuwe perspectieven te ontdekken en oplossingen te genereren, dus veelvuldig overleg met de scholen om het onderwijs op niveau te houden. De nieuwe cumelaAcademie 2.0 wordt een plaats waar gezamenlijk wordt gewerkt aan het bieden van aantrekkelijk en kwalitatief goed onderwijs, waarbij studenten naadloos hun weg vinden in het bedrijfsleven of doorstromen naar een vervolgopleiding. Daarbij worden ook medewerkers en ondernemers vanuit deze opleidingen ondersteund in het vormgeven van een leven lang ontwikkelen. Ook voor hen is de cumelaAcademie 2.0 een plek om te leren. Zo kunnen we invulling geven aan de wens van Cumela, het onderwijs én de overheid om tot krachtenbundeling en samenwerking te komen.

Tekst: Marije van Beurden, beleidsmedewerker onderwijs

Foto: Cumela Communicatie

DEEL 3: AANPAKKEN VAN DE RISICO’S EN INPLANNEN VAN ACTIES

Hoor jij bij de veiligste bedrijven van Nederland?

In de vorige Grondig is uitgelegd hoe je een start maak met de risico-inventarisatie en -evaluatie. Je bent daarmee begonnen met het inventariseren en het in kaart brengen van de risico’s.

Het mooie van het systeem van Stigas is dat je, als je nog niet alle vragen hebt ingevuld, op een ander moment rustig verder kunt gaan. Plan tijd in en houd je aan je eigen afspraak om het uit te voeren. Lukt dat niet, vraag dan ondersteuning van Stigas.

Als alle vragen zijn beantwoord (inventarisatie staat op ‘100%’), kun je nog extra risico’s toevoegen die speciaal voor jouw bedrijf gelden. Denk bijvoorbeeld aan andere activiteiten, zoals het verhuren van brommers of het hebben van een kampeerlocatie. Als je dat ook hebt gedaan, is de inventarisatie klaar. Alle risico’s zijn geïnventariseerd, maar nog niet opgelost. Dat ziet er zo uit.

TIPS

• Betrek de werknemers bij het invullen van de RI&E. Wat is hun menig en hoe zouden ze het probleem willen oplossen?

• Benut de kennis uit de RI&E. De RI&E staat vol met oplossingen en veiligheidstips voor de risico’s die je loopt.

In het oranje staan de adviezen om het probleem op te lossen en daarmee de veiligheid te verbeteren. Door op het advies te klikken, komt de actie in je plan van aanpak.

Als je er bijvoorbeeld voor kiest om extra spiegels te monteren, plan je direct in wie dat gaat regelen én wanneer ze gemonteerd kunnen zijn. Geef wel even aan om welke machine het gaat. Spiegels erop = veiligheid verbeterd.

Heb jij een betere oplossing dan de gegeven adviezen? Dat is prima, vul je eigen actie in en bewaak dat het wordt gedaan. Hebben anderen bedrijven ook iets aan jouw oplossing? Geef het door aan cvzoest@cumela.nl. Dan zetten we het tussen de adviezen en zorgen we samen dat we een veilige sector blijven.

PLAN VAN AANPAK

De volgende stap is het oplossen van de geïnventariseerde risico’s. Dat kan niet allemaal tegelijk. Daarom maak je een planning: het plan van aanpak.

Als je op de button ‘Aanpak opstellen’ klikt, krijg je adviezen om je risico’s aan te pakken. Je komt eerst in het overzicht met alle risico’s, vervolgens klik je op ‘Actie inplannen’.

In het voorbeeld is tijdens de inventarisatie aangegeven dat het zicht vanuit de cabine onvoldoende is. Nu ga je een actie inplannen om het zicht te verbeteren. Dat ziet er zo uit:

Als je alle risico’s hebt ingepland, heb je het plan van aanpak opgesteld. De risico’s zijn nog steeds niet opgelost, maar je hebt wel een planning wanneer je iets gaat doen. Daarover meer in deel 4 van deze serie in de volgende Grondig.

Tekst: Kim van der Gaag, bedrijvenadviseur in Zuid-Holland

Foto: Cumela Communicatie

‘ALS JE ALLE RISICO’S HEBT INGEPLAND, HEB JE HET PLAN VAN AANPAK OPGESTELD’

Doorberekenen of interen?

WAT DOE JE ALS ONDERNEMER MET HOGERE KOSTEN?

Het zijn roerige tijden. Wereldwijd, in Nederland, maar ook in onze sector. Naast gestegen energie- en brandstofkosten hebben veel ondernemers te maken met duurdere en schaarse materialen en medewerkers. Wat kun je eraan doen en hoe hou je het rendement op peil.

‘ALS JE NU NIET MEEBEWEEGT IN JE PRIJSVOERING KIES

JE ONVERMIJDELIJK

VOOR HET INTEREN OP JE MARGE ‘

Op dit moment is er een flinke lijst van bedreigingen op te sommen die op ons afkomen. Denk hierbij aan inflatie, klimaatverandering (droogte), stijgende energie-, brandstof- en machinekosten (inclusief onderdelen), lange levertijden, een dalend werkaanbod (uitstel door opdrachtgevers vanwege het ontbreken van vergunningen), veranderende wet- en regelgeving en personeelstekorten.

De conclusie die we hieruit kunnen trekken is dat we op sectorniveau voor 2022 en met name voor 2023 lagere marges en hogere kosten verwachten. Het gemiddelde rendement in onze sector was in 2019 twee tot drie procent en in 2020 volgens Cumela Kompas drie tot vier procent. Het betekent dat veel bedrijven weinig tot geen buffer hebben voor krappe tijden.

Een aantal van deze bedreigingen overkomen ons en hierop hebben we met het eigen bedrijf geen of een beperkte directe invloed. Hoewel de directe invloed ontbreekt, bepalen deze bedreigingen wel ons speelveld.

Dit lijkt nu een pessimistisch verhaal te worden, maar niets is minder waar. Als ondernemer sta jij aan het roer van jouw onderneming. Jij bepaalt immers de koers!

DURF KEUZES TE MAKEN!

Er zijn ‘gelukkig’ ook bedreigingen waar we met het eigen bedrijf wel invloed op hebben of in elk geval op kunnen acteren. Hierbij doel ik op de prijsstijgingen.

De fabrikanten van machines, maar bijvoorbeeld ook van banden, hebben afgelopen jaar al drie keer de prijs verhoogd. Daar moet je als ondernemer op aansluiten om de winst op peil te houden.

Als we het hebben over prijsstijgingen dienen zich direct een paar pijnlijke vragen aan, die de meeste ondernemers zich misschien niet willen stellen: ‘Wanneer ga je je prijs verhogen?’, ‘Hoe moet je een prijsverhoging aankondigen?’, ‘Kun je je verkoopprijs zomaar verhogen?’, ‘Wat zijn de gevolgen voor je verdienmodel?’ en ‘Wat doet prijsverhoging voor de winst?’. Allemaal terechte vragen, waar je je gezien de huidige economische ontwikkelingen op zult moeten voorbereiden. Als je doet wat je deed, krijg je immers wat je kreeg. Dat is dus in deze tijden, financieel gezien, niet meer voldoende. Als je nu niet meebeweegt in je prijsvoering kies je onvermijdelijk voor het interen op je marge en wellicht op termijn voor het afschalen van je diensten, omdat het dan financieel niet meer vol te houden is.

Het goede nieuws is dat er nog een ander scenario is, namelijk zoveel mogelijk de prijsstijgingen doorberekenen aan je klanten. Hoeveel ruimte er is voor dit laatste scenario is onder andere afhankelijk van je concurrentiepositie, contractuele verplichtingen en de relatie met je opdrachtgever. Het is dus goed om te realiseren dat je hierin een keuze hebt.

WAAROM JE PRIJS VERHOGEN?

Als jij meer moet betalen voor elektriciteit en dieselolie ga je dat voelen in de totale kosten. Je winstmarge wordt hierdoor dus kleiner. Dit hoeft niet direct een ramp te zijn, mits je voldoende buffer hebt opgebouwd. Als reactie hierop zijn we veelal geneigd onze prijzen te verhogen. Zo hopen we de verloren winst alsnog terug te krijgen. Dat is een logische stap.

Als het gaat om basisproducten of diensten (dingen die we toch nodig hebben, zoals elektriciteit) zijn we vaak bereid om hier meer voor te betalen. Bij luxegoederen ligt dit anders. De aanschaf van een auto voor privé stellen we dan bijvoorbeeld nog even uit.

Bedenk voor je eigen product in hoeverre je een basisproduct of dienst levert en in hoeverre er alternatieven op de markt zijn.

PRIJS VERHOGEN ALS ONDERNEMER

Een veel gehoorde opmerking tijdens mijn bedrijfsbezoeken is: “Stel dat er klanten weglopen als ik mijn prijs verhoog?” Er kan natuurlijk altijd een afnemer zijn die kiest voor je concullega als jij je prijs verhoogt. Mijn ervaring leert echter dat dit aantal minimaal is. Daarnaast mag je vertrouwen op andere elementen van klantenbinding dan alleen de prijs. Gelukkig zijn elementen zoals kwaliteit, vakmanschap, eerlijkheid en betrouwbaarheid ook nog steeds van essentiële waarde in de klantrelatie.

MEEDENKEN

Vraag gerust om hulp bij het berekenen van jouw kostprijzen of prijsverhogingen?

Bel dan met de Cumela Ondernemerslijn op (033) 247 49 99.

JE PRIJS VERHOGEN MET BELEID

De truc is de argumenten voor de prijsstijging inzichtelijk te maken voor de opdrachtgever. Een prijsverhoging aankondigen begint dus bij een goede communicatie. Bedenk op welke manieren je doorgaans met je klanten communiceert. Misschien persoonlijk, per telefoon of via de mail. Probeer in elk geval te bedenken hoe je ze goed kunt bereiken en hoe je de prijsstijging kunt verklaren. Verhoog je prijs ook nooit in één keer. Doe dit altijd in stapjes en kijk hoe de opdrachtgever reageert. Een prijsstijging van vijftien procent in één week voelt sterker dan een stijging van vijf procent op drie momenten in een jaar. De prijs verhogen kan dus wel degelijk, maar dient te gebeuren met beleid. Dit gebeurt in deze tijd regelmatig. De meeste fabrikanten van machines hebben dit jaar bijvoorbeeld al drie keer de prijs aangepast en werken soms ook met toeslagen die afhankelijk zijn van bijvoorbeeld de huidige staalprijs. Dat is vergelijkbaar met de dieseltoeslag die veel ondernemers nu berekenen.

Houd ook altijd een redelijke hoogte van de prijsstijging in het oog. Dat is de stijging die jij redelijkerwijs kunt berekenen, omdat je zelf ook meer betaalt voor bijvoorbeeld brandstof en materieel. Bepaal dus specifiek welke onderdelen van het productieproces voor jou duurder zijn geworden. Dat kan zitten in toegenomen loonkosten, maar ook in de prijzen van brandstof, materieel of transport. Probeer een scherp beeld te krijgen van hoe deze stijgingen precies invloed hebben gehad op jouw dienstverlening. Vervolgens kun je kijken in hoeverre deze stijgingen kunnen worden doorberekend in de prijs van je eindproduct. Met die kostprijsberekening heb je dan ook je argumenten voor een goed gesprek met je klanten.

‘EEN PRIJSVERHOGING AANKONDIGEN BEGINT BIJ EEN GOEDE COMMUNICATIE’

Tekst: Kim van der Gaag, bedrijvenadviseur in Zuid-Holland

Foto: Cumela Communicatie

WAT ZEGT DE OMGEVINGSWET?

Toepassen van grond en baggerspecie

Deze keer ga ik in op de eisen voor het toepassen van grond en baggerspecie. De belangrijkste wijziging onder de nieuwe Omgevingswet is dat het melden van de toepassing een verplichting wordt in plaats van een administratief voorschrift. Na 1 januari 2023 mag toepassen zonder melding niet meer. In dit artikel licht ik de wijzigingen toe. In de tekst is voor de leesbaarheid alleen grond benoemd, maar de eisen gelden ook voor baggerspecie.

SERIE:

OMGEVINGSWET

De overheid streeft ernaar om op 1 januari 2023 de nieuwe Omgevingswet in werking te laten treden. In aanloop naar die datum gaan we in elke editie van Grondig in op de ontwikkelingen en de bijzonderheden die deze wet met zich meebrengt.

De eisen voor het toepassen van grond vind je in de nieuwe Omgevingswet terug in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Die vervangen de eisen uit het Besluit bodemkwaliteit.

Wat betekent dat voor jou? Vanaf de datum dat de Omgevingswet ingaat, moet je het toepassen van grond gaan melden. Deze verplichting is geregeld in het Bal. Dit betekent dat zonder melding grond toepassen niet mag. Doe je het wel, dan riskeer je bestuursrechtelijke sancties. Het alsnog indienen van een melding heft de overtreding niet op.

DE MELDING

In de melding staan de algemene gegevens, informatie over het toepassen en de herkomst per

partij. Bij de algemene gegevens meld je de NAW-gegevens, de beschrijving van de activiteit en de locatie van de activiteit. Daarna volgt het eerste onderdeel, dat bestaat uit de werkzaamheden. Die hebben we voor je op een rij gezet in de tabel ‘Activiteit toepassen grond’. Het tweede deel gaat over de herkomst van de grond. Die vind je in de tabel ‘Herkomst grond (per partij)’. Deze onderdelen samen vormen de melding.

De melding moet je uiterlijk één week voor de start van de werkzaamheden indienen. Pas je gereinigde grond toe volgens BRL SIKB 7500 of ga je een diepe plas opvullen, dan geldt er een termijn van vier weken voor de start van de werkzaamheden.

ACTIVITEIT TOEPASSEN GROND HERKOMST GROND (PER PARTIJ)

Functionele toepassing

Toelichting waarom de grond wordt toegepast.

Dimensionering

De afmeting van het werk, inclusief motivatie waaruit blijkt dat deze afmeting vereist is.

Hoeveelheid grond of baggerspecie

Overeenstemming van de toepassing en de dimensionering.

Verwachte datum

Verwachte startdatum van het werk.

Coördinaten

Wanneer het adres van de locatie niet bekend is, bijvoorbeeld bij land- of waterbodems.

Categorie van toepassen

Alleen bij specifieke toepassingen:

• Het grootschalig toepassen.

• Het opvullen van een diepe plas.

• Het verspreiden van baggerspecie (inclusief welke vorm van verspreiden).

Datum begin

De verwachte datum van het begin van de activiteit.

Datum voltooiing of beëindiging

Milieuverklaring bodemkwaliteit

Document (als bijlage) waaruit blijkt dat de grond of baggerspecie voldoet aan de kwaliteitseisen van het Besluit bodemkwaliteit.

Herkomst

De (herkomst)locatie waar de grond of baggerspecie vandaan komt.

Kwaliteit

Aanduiding van de kwaliteitsklasse die volgt uit de milieuverklaring bodemkwaliteit.

Afleverbon

Begeleidend document bij een partij grond of baggerspecie dat bij de afgifte van een milieuverklaring bodemkwaliteit wordt verstrekt als dit volgens de Regeling bodemkwaliteit verplicht is.

Milieuverklaring bodemkwaliteit ontvangende bodem

Document (als bijlage) waaruit de kwaliteitsklasse blijkt van de ontvangende bodem op de plaats waar de initiatiefnemer de grond of baggerspecie toepast.

Kwaliteitsklasse van de aangrenzende landbodem

Bij grond als afdeklaag op een grootschalige toepassing of bij een toepassing in een diepe plas.

UITZONDERINGEN

Er zijn uitzonderingen op de meldingsplicht. Deze komen grotendeels overeen met de vrijstellingen in de huidige situatie. Er geldt een uitzondering bij:

• een activiteit waarop een vergunningplicht van toepassing is. Dan hoef je voor het toepassen geen melding in te dienen. De meldingsplicht voor de herkomst van de partij(en) grond die worden toegepast, blijft wel in stand;

• het toepassen van maximaal 25 kubieke meter grond door een particulier;

• het verspreiden van landbouwgrond op eigen landbouwgronden;

• het toepassen van maximaal 50 kubieke meter grond met de klasse ‘landbouw/natuur’ of baggerspecie met de kwaliteit ‘algemeen toepasbaar’;

• het verspreiden van baggerspecie op aangrenzend terrein.

In de laatste twee situaties moet de milieuverklaring bodemkwaliteit aanwezig zijn, alleen hoef je die niet naar de omgevingsdienst te versturen.

Baggerspecie in een zoetwaterlichaam

Bij toepassing van baggerspecie uit zout of brak water in een zoetwaterlichaam op of in de landbodem, gegevens met betrekking tot hoeveel liter in het zoete water kan komen, inclusief het zoutgehalte in milligram per liter brak of zout water.

OPGELET

Zorg dat je bij het toepassen van grond na 1 januari 2023 de eisen uit het Bal volgt. Dit voorkomt handhavingsprocedures met ingrijpende gevolgen. Blijf daarnaast ook letten op aanvullende eisen van de gemeente. Zij kan in het omgevingsplan aanvullende eisen opnemen voor het toepassen van grond.

Tekst: Tom Luttikhold, juridisch adviseur omgevingsrecht

Deel 1. Beschrijving van de activiteit

Deel 2. Herkomst grond of baggerspecie

VRAAG AAN DE ONDERNEMERSLIJN

Bij welke medische zorg krijgt een medewerker doorbetaald?

“De medewerker probeert de zorg altijd voor of na werktijd af te spreken. Dat is de belangrijkste regel. Alleen lukt dat niet altijd. Dan moet een medewerker toch onder werktijd naar bijvoorbeeld een dokter of tandarts. Is dat het geval dan valt dit onder kort verzuim. Let op, want hieronder valt alleen de tijd die nodig is voor de afspraak. Kortom de tijd die je bij de dokter in de stoel zit. Reistijd valt niet onder deze regeling. Elke medewerker krijgt hier 15 uur per jaar voor. Twijfel je of het klopt wat de medewerker zegt dan mag je om bewijs vragen. Hieruit moet jij kunnen opmaken dat de medewerker alleen onder werktijd gebruik kan maken van deze zorg.”

ZIJN WE WEER OPGELADEN?

Vincent Tijms, Ondernemerslijn

HEB JE OOK EEN VRAAG?

Stel je vraag aan de medewerkers van de Cumela Ondernemerslijn via telefoonnummer (033) 247 49 99 of het e-mailadres ondernemerslijn@cumela.nl

NIEUWE LEDEN

Er zijn vier bedrijven ingeschreven als nieuw lid:

• Loonbedrijf Sape Miedema | Itens

• Loonbedrijf B. Scheper BV | Westerbork

• Jan Houben Agrarische Loonwerken | Schimmert

• Mennen Grondwerken | Liessel

Voor de meesten van ons zit de vakantie erop en zijn we weer opgeladen. Na een drukke werkperiode moet je immers (nieuwe) energie opdoen en jezelf van nieuwe energie voorzien. De één doet dat op het strand, de ander met een heldhaftige hike. Het is goed om een periode uit het werk te stappen, want de boog kan niet altijd gespannen staan. Maar is het logisch dat voor het opladen altijd vakanties nodig zijn?

JOUW BATTERIJ IS KOSTBAAR, NIET ALLEEN VOOR JEZELF, MAAR OOK VOOR DE MENSEN OM JE HEEN

Regelmatig zeggen we dat we er graag even tussenuit willen gaan en ons willen opladen. Toch denk ik dat er tijdens vakanties ook veel wordt ontladen: we gebruiken de vakantie om de dagelijkse gang van zaken te onderbreken en daar ook echt uit te stappen. Op vakantie komen we toe aan dingen waar anders geen of niet voldoende tijd voor is. Die andere, soms nieuwe indrukken geven ons energie en rust tegelijk. Geeft de dagelijkse gang van zaken die dan te weinig?

Het geldt vast niet voor iedereen, maar hoe komt het dat veel mensen structureel vakanties nodig hebben om weer op te laden? Vragen we soms dagelijks, wekelijks, maandelijks of misschien wel jaarlijks te veel van onszelf? Halen we niet voldoende energie uit ons werk en raken we zo langzaam aan leeg? Of is de balans zoek (geraakt) en is er niet voldoende ruimte en tijd om weer op te laden?

Sta eens even stil en denk eens goed na over wat jou energie geeft én waar je die kunt vinden. Jouw batterij is kostbaar; niet alleen voor jezelf, maar ook voor de mensen om je heen. Je hebt zelf een keuze over het laadschema van jouw batterij. Maak er desnoods een persoonlijke energietransitie van!

Tobias Barth bedrijvenadviseur

Jij bent een klasse apart

Op werk, maar ook thuis ga jij altijd een paar stappen verder; weg van de gebaande paden. Omdat je werkt met het juiste materieel ontvangen zelfs de moeilijkste klanten jou met open armen.