Η μετάφραση υποστηρίχτηκε από το Λιθουανικό Πολιτιστικό Ινστιτούτο.
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ
Σόλωνος 110, 106 81 Αθήνα
τηλέφωνο: 210 3637867
e-mail: bookstore@vakxikon.gr
e-shop: ekdoseis.vakxikon.gr
Τίτλος Πρωτοτύπου: Lietuviai prie Laptevų jūros (Atsiminimai, miniatiūros, laiškai, sudarė A. Šulskytė, Vilnius, Lithuania, 1997)
Τίτλος Βιβλίου: Σκιές στην τούνδρα
Συγγραφέας: Dalia Grinkevičiūtė
Μετάφραση: Κωνσταντίνα Στασινού
Επιμέλεια - Διορθώσεις: Βίκυ Πορφυρίδου
Σχεδιασμός Έκδοσης & Εξωφύλλου: Εκδόσεις Βακχικόν
© MSB Matthes & Seitz Berlin Verlagsgesellschaft mbH, Berlin 2014. All rights reserved.
© Για την ελληνική γλώσσα, 2023 Εκδόσεις Βακχικόν
© Μετάφρασης: Κωνσταντίνα Στασινού
© Φωτογραφίας Eξωφύλλου: Freila (Istockphoto.com)
ISBN: 978-618-5733-36-0
Εκδοτική Σειρά: Βακχικόν Πεζά/Ξένη Λογοτεχνία
Αριθμός Σειράς: 303/56
Πρώτη Έκδοση: Φεβρουάριος 2023
Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Eλληνικού Nόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου.
ΕΚΔOΣΕΙΣ ΒΑΚΧΙΚOΝ
Μέλος του Vakxikon.gr Media & Publishing Group
Βερανζέρου 13, 106 77 Αθήνα
τηλέφωνο: 210 3637867
e-mail: info@vakxikon.gr
web site: www.vakxikongroup.com
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στις 14 Ιουνίου 1941, η Ντάλια Γκρινκεβιτσούτε, μια δεκατετράχρονη από το Κάουνας της Λιθουανίας, απελάθηκε μαζί
με τη μητέρα της και τον αδερφό της, Γιούαζας. Ταξίδευαν
για μήνες, όταν τον Αύγουστο του 1942, ύστερα από πολλές
στάσεις, αποβιβάστηκαν στο νησί Τρόφιμοβσκ στην Αρκτική, μαζί με εκατοντάδες άλλους απελαθέντες. Εξόριστοι πια, αναγκάστηκαν να χτίσουν οι ίδιοι τα καταλύματά τους, λίγο πριν έρθει ο χειμώνας.
Έξι χρόνια αργότερα, το 1948, η Ντάλια κατάφερε να πάρει άδεια φοίτησης στο κολέγιο του Γιακούτσκ. Παρόλο που απαγορεύτηκε στη μητέρα της να την ακολουθήσει, εκείνη μπόρεσε να επιβιβαστεί κρυφά στο ατμόπλοιο που μετέφερε την Ντάλια. Ωστόσο, μια τέτοια απάτη ήταν αδύνατον να μην αποκαλυφθεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Η μυστική Αστυνομία κατάσχεσε τα χαρτιά της Ντάλιας και με συνοπτικές διαδικασίες την έστειλε στο ανθρακωρυχείο του Κάνγκαλας, απαγορεύοντάς της να αποχαιρετήσει τη μητέρα της. Με το πέρας των εξορύξεων, της επετράπη να επιστρέψει στο Γιακούτσκ, όπου ζούσε η μητέρα της. Η τελευταία επιθυμία της μαμάς
της, μιας και γνώριζε πως δεν της απέμενε πολύς χρόνος ζωής, ήταν να δει ακόμα μια φορά τη γενέτειρά της και να πεθάνει
εκεί, στη Λιθουανία.
Τον Φεβρουάριο του 1949, μάνα και κόρη μετακινήθη-
καν παράνομα, χωρίς χαρτιά, από τη Γιακουτία στη Λιθουανία, μέσω Μόσχας. Όταν οι αρχές εξέδωσαν ένταλμα σύλληψής τους, εκείνες βρήκαν καταφύγιο σε φίλους και συγγενείς.
Ωστόσο, ως καταζητούμενες, η Ντάλια και η βαριά πια άρρωστη μητέρα της, δεν μπορούσαν να παραμείνουν πουθενά για μεγάλο διάστημα.
Καθώς λοιπόν μετακινούνταν από το ένα μέρος στο άλλο, η Ντάλια, είκοσι δύο χρονών πια, ξεκίνησε να καταγράφει τα
βιώματά της σε σκόρπιες σελίδες χαρτί, κάτω από συνθήκες άκρας μυστικότητας, καταπίεσης και πνευματικής καταπόνησης. Ο παροντικός χρόνος στο αφήγημά της, φέρνει ξανά στην
επιφάνεια τις αναμνήσεις της ως μίας δεκατετράχρονης –και
δεκαπεντάχρονης– εξόριστης. Η περιγραφή αυτών των αναμνήσεων χαρακτηρίζεται από μια διαρκή και πολλές φορές
απότομη αλλαγή χρονολογιών και τοποθεσιών. Συχνά περιγράφει τις αναμνήσεις της σαν να τις βιώνει τη στιγμή της συγγραφής, ενώ άλλες φορές τις περιγράφει αποστασιοποιημένα, από την εκάστοτε κρυψώνα της. Όλο το αφήγημα διέπεται από την ευτυχισμένη παιδική της ηλικία στο Κάουνας και
τη νοσταλγία της για εκείνη την εποχή. Τα απομνημονεύματά της σταματούν ξαφνικά το 1942 ή το 1943.
Την άνοιξη του 1950, η υγεία της μητέρας της επιδεινώ-
θηκε και τον Μάη του 1950 πέθανε. Η Ντάλια τη μετέφερε
στο πατρικό της, στην οδό Περκούνο 60 στο Κάουνας, όπου
την έθαψε με άκρα μυστικότητα στο κελάρι, σε έναν λάκκο
που άνοιξε η ίδια στο τσιμεντένιο πάτωμα. Γνωρίζοντας πως
ήταν υπό διαρκή παρακολούθηση, έθαψε όσα έγραφε σε ένα
βάζο στον κήπο του σπιτιού. Εμπιστεύτηκε τις αναμνήσεις
της στο χώμα της πατρίδας της. Λίγο αργότερα, τον Μάη του 1950, συνελήφθη. Αρνήθηκε να συνεργαστεί με τις αρχές και
έτσι στάλθηκε πίσω στη Σιβηρία, όπου πέρασε από αμέτρητες
φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης, στο Κάουνας, στο
Βίλνιους, στη Μόσχα και στο Σβερντλόφσκ.
Πέρασαν έξι χρόνια για να επιτραπεί στην Ντάλια να επιστρέψει στη Λιθουανία, το 1956. Έψαξε για τα χαρτιά που είχε θάψει στον κήπο των γονιών της, αλλά
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
πρώην εξόριστη και το 1974 της απαγόρευσαν να ασκεί το επάγγελμα. Η Ντάλια μετακόμισε στο σπίτι της στενής της
φίλης Αλντόνα Σουλσκιτέ και ξεκίνησε να γράφει τα απομνημονεύματά της από την αρχή, αυτήν τη φορά πολύ πιο συνοπτικά. Δημιουργήθηκαν πολλά αντίγραφα αυτής της έκδοσης
και κυκλοφόρησαν παράνομα. Έως το 1979, τα γραπτά της
έφτασαν σε αντιφρονούντες της Μόσχας και στη συνέχεια διακινήθηκαν στις ΗΠΑ. Ωστόσο, δημοσιεύτηκαν μόνο σε ένα
περιοδικό στη Λιθουανία το 1988. Η Ντάλια είχε πεθάνει από
καρκίνο έναν χρόνο νωρίτερα.
Έπειτα, το 1991, όταν η Λιθουανία ήταν πια ελεύθερη και
ανεξάρτητη, ανακαλύφθηκε το δοχείο στο οποίο διαφύλαττε
τα απομνημονεύματά της, τυχαία, κατά τη μετακίνηση μιας
παιώνιας στον κήπο. Τα έγγραφα στάλθηκαν στο Πολεμικό
Μουσείο του Κάουνας, όπου διατηρήθηκαν και δημιουργήθη-
καν αντίγραφα. Και οι δύο εκδόσεις από τα απομνημονεύματα της Ντάλιας κυκλοφόρησαν το 1997, με τον τίτλο Lietuviai prie Laptevų jūros (Λιθουανοί στη Θάλασσα Λάπτεφ). Σήμερα, το αυθεντικό χειρόγραφο των απομνημονευμάτων του 194950 βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο του Βίλνιους και το κείμενο
διδάσκεται υποχρεωτικά στα σχολεία της Λιθουανίας.
Η μετάφραση αυτή βασίζεται σε εκείνα τα απομνημονεύματα που γράφτηκαν το 1949-50. Αντανακλούν τις εμπειρίες
της Ντάλιας στην εξορία πιο άμεσα, πιο συναισθηματικά και με πολύ περισσότερες λεπτομέρειες συγκριτικά με το μετέπειτα σύγγραμμά της.
Το έργο αυτό αντικατοπτρίζει τα βιώματα της Ντάλιας Γκρινκεβιτσούτε. Οι σελίδες μιλούν από μόνες τους για τον σταθερό, δυνατό και ακλόνητο χαρακτήρα της. Μέσα σε αυτό το βιβλίο, αναδύεται από κάτι τόσο εύθραυστο, μια άφθαρτη κληρονομιά.
Σε μία σημείωση από το αρχείο του χειρόγραφου αναφέρεται: Ένα σύνολο από 229 διάσπαρτες σελίδες αναμνήσεων.
Ξεθάφτηκαν από τον κήπο στις 22 Απριλίου 1991 (στο Κάουνας, οδός Περκούνο 60). Είναι γραμμένες με μολύβι σε απλές σελίδες χαρτί.
Έχοντας το προνόμιο να γνωρίσω την Ντάλια Γκρινκεβιτσούτε κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών στο σπίτι της θείας μου στη Λαουκούβα, έθεσα ως αποστολή μου να εξασφαλίσω ότι οι προσωπικές της εμπειρίες που παραμένουν πάντα διαχρονικές, θα γίνουν προσβάσιμες και σε αναγνώστες άλλων γλωσσών.
Βιτένε Μουσίκ
Μεταφράστρια της γερμανικής έκδοσης