Άγιος Μανουήλ ο Μάρτυρας Η θεία Τούλα
ISBN: 978-960-9776-87-5 Βακχικόν - Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Εκδόσεις Vakxikon.gr Μαραθώνος 36, 122 44 Αιγάλεω www.vakxikon.gr info@vakxikon.gr © 2014 Εκδόσεις Vakxikon.gr Σειρά: Βακχικόν Πεζά - 18 Πρώτη Έκδοση: Ιούνιος 2014 Επιμέλεια Κειμένων: Μαρία Κατσοπούλου Σχεδιασμός Έκδοσης & Εξωφύλλου: Vakxikon.gr
Μιγέλ ντε Ουναμούνο
Άγιος Μανουήλ ο Μάρτυρας Η θεία Τούλα Εισαγωγή - Μετάφραση Τάσος Ψάρρης
Vakxikon.gr 2014
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α. Μιγέλ ντε Ουναμούνο: από την πειθώ στην αθανασία Στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα, στις 12 Οκτωβρίου του 1936, ένα ανήσυχο πλήθος αποτελούμενο από διανοούμενους, στρατιωτικούς και άλλους φορείς, οι περισσότεροι οπαδοί και μέλη του φρανκικού κόμματος, συμμετείχε στους εορτασμούς της Ημέρας του Κολόμβου¹ με συζητήσεις και ομιλίες. Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ένας υψηλόσωμος γεράκος, ντυμένος με μπλε κουστούμι, ο οποίος άκουγε προβληματισμένος όσα λέγονταν, κρατώντας σημειώσεις και χαϊδεύοντας το γένι του. Όταν σε κάποια στιγμή οι ομιλίες μετατράπηκαν σε πολεμικά συνθήματα, αφορισμούς και εθνικιστικές κορώνες με πρωτοστάτη τον εθνικιστή στρατηγό Μιγιάν-Άστρεϊ, και την ώρα που κάποιοι φαλαγγίτες χαιρετούσαν φασιστικά την εικόνα του Φράνκο που κρεμόταν πάνω από το κεφάλι του προεδρεύoντος, εκείνος σηκώθηκε αργά από τη θέση του και απευθύνθηκε στον στρατηγό: «Περιμένετε να μιλήσω. Με ξέρετε καλά και ξέρετε ότι δεν μπορώ να μείνω για πολλή ώρα σιωπηλός. Κάποιες φορές το να σωπαίνεις ισοδυναμεί με το να ψεύδεσαι, γιατί η σιωπή μπορεί να ερμηνευτεί ως συγκατάθεση. Μιλήσατε για τον θάνατο της διανόησης. Εδώ είναι ο ναός της διανόησης, κι εγώ είμαι ο αρχιερέας της. Καθυβρίζετε το ιερό της άσυλο. Θα νικήσετε, γι-
10
ΜΙΓΕΛ ΝΤΕ ΟΥΝΑΜΟΥΝΟ
ατί έχετε επαρκείς αιμοσταγείς δυνάμεις. Αλλά δεν θα πείσετε. Γιατί για να πείσετε, θα πρέπει να είσαστε πειστικοί. Και για να είσαστε πειστικοί, θα πρέπει να διαθέτετε αυτό που σας λείπει: λογική και δίκιο».² Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Μιγέλ ντε Ουναμούνο προέτασσε τα στήθη του απέναντι στις δυνάμεις της βίας και της οπισθοδρόμησης, ήταν όμως σίγουρα η τελευταία. Σαράντα μέρες αργότερα θα πέθαινε από καρδιακή προσβολή, καταρρακωμένος από την αποτυχία του να επηρεάσει τις εξελίξεις. Ο απόηχος όμως αυτής της ομιλίας, και γενικά του έργου του, επέζησε και συνέχισε να πλανάται σαν ίσκιος πάνω από τα γκρεμισμένα σπίτια και τους αιματοβαμμένους τοίχους κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Η πίστη στη δύναμη του λόγου και στη δικαιοσύνη, που τόσο ένθερμα υποστήριξε ο μεγάλος Ισπανός, αποτέλεσαν τα εφόδια με τα οποία οι απλοί άνθρωποι υπερασπίστηκαν την τιμή και την αξιοπρέπειά τους τα δύσκολα εκείνα χρόνια. Αξιοπρέπεια που, κατά τον Ουναμούνο, εδράζεται στην πίστη, η οποία κατακτάται μέσω του λόγου και της πειθούς. Αυτή ήταν η παρακαταθήκη του σπουδαίου φιλόσοφου, τα ισόβια ιδανικά του, που για χάρη τους ρίσκαρε πολλές φορές την καριέρα και τη ζωή του (στο παραπάνω περιστατικό, το πλήθος κόντεψε να τον λιντσάρει και σώθηκε χάρη στην επέμβαση της γυναίκας του Φράνκο). Χαρισματικός και ιδιοφυής, ο Ουναμούνο αποτέλεσε βασικό ανανεωτή του ισπανικού πνεύματος και έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κοινωνικής, ηθικής και πολιτικής κρίσης στην οποία είχε περιέλθει η χώρα του ύστερα από την ήττα στον πόλεμο με τις Η.Π.Α. και την απώλεια σημαντικών αποικιών. Μαζί με άλλους διανοούμενους και φιλοσόφους, αποτέλεσαν έναν πυρήνα δημιουργίας και σκέψης στραμμένο προς το μέλλον, στη Δύση, αλλά και προς το ένδοξο παρελθόν της Καστίλης και της Ναβάρας. Η επονομαζόμενη γενιά –όχι σχολή, ούτε ρεύμα– του 1898 τάχθηκε υπέρ της ανάγκης εξεύρεσης ενός νέου εθνικού σκοπού και σχεδίου, κατέκρινε την πολιτική διαφθορά και υποστήριξε τον ριζοσπαστισμό και την καινοτομία σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης, σε συνδυασμό με τη διατήρηση των εθνικών αξιών.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
11
Ο Ουναμούνο γεννήθηκε το 1864 στο Μπιλμπάο, πρωτότοκος γιος μιας οικογένειας επτά παιδιών. Ο πατέρας του ήταν έμπορος και πέθανε όταν ο νεαρός Μιγέλ ήταν έξι ετών. Η παιδική του ηλικία σημαδεύτηκε από τον εμφύλιο σπαραγμό μεταξύ των οπαδών του Καρόλου και της Ισαβέλλας³. Οι καθημερινές ταραχές που σημειώνονταν στη γενέτειρα πόλη του τον σημάδεψαν βαθιά, επηρεάζοντας από νωρίς τον τρόπο σκέψης του. Το 1880 πήγε στη Μαδρίτη προκειμένου να σπουδάσει φιλοσοφία και λογοτεχνία. Εκεί, έγινε μέλος μιας ομάδας διανόησης, αποτελούμενης από φοιτητές και συγγραφείς, την οποία ένας κληρικός της εποχής αποκάλεσε «το εργαστήρι βλασφημίας της οδού Μοντέρα»⁴. Παρακολουθούσε διαλέξεις και παραδόσεις στο Ατενέο, τη φημισμένη πολιτική και λογοτεχνική λέσχη της εποχής. Οι ξέφρενοι ρυθμοί της πρωτεύουσας και η νοσταλγία του για τον τόπο του τού προκάλεσαν βαθιά μελαγχολία και τον έκαναν να κλειστεί στον εαυτό του. Του έλειπε τόσο πολύ η πατρίδα του, ώστε πήγαινε κάθε Κυριακή στη συνοικία Fuente de la Teja για να ακούσει να μιλάνε βασκικά κάποιες συντοπίτισσές του υπηρέτριες που σύχναζαν εκεί. Προσπαθούσε να καταπολεμήσει τη μοναξιά του μελετώντας στη βιβλιοθήκη του Ατενέο, όπου όμως οι παραλληλισμοί με την προηγούμενη ζωή του δεν τον εγκατέλειπαν. Όπως λέει σχετικά: «Στη βιβλιοθήκη του Μπιλμπάο ελάχιστοι διαβάζουν, κάποιοι ξεφυλλίζουν εφημερίδες, άλλοι παίρνουν έναν υπνάκο, πολλοί κουβεντιάζουν, μερικοί παίζουν. Στο Ατενέο της πρωτεύουσας λίγοι διαβάζουν, αρκετοί ρητορεύουν και σχεδόν όλοι λογομαχούν»⁵. Αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή της Μαδρίτης το 1884. Η διδακτορική του διατριβή με θέμα τη βασκική φυλή τού εξασφάλισε την έδρα των ελληνικών γραμμάτων στο πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα, επτά χρόνια αργότερα. Το ίδιο έτος νυμφεύτηκε την γυναίκα με την οποία ήταν αρραβωνιασμένος από την ηλικία των δώδεκα. Απέκτησε μαζί της εννέα παιδιά. Το 1894 έγινε μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος και συμμετείχε στη σύνταξη της κομματικής εφημερίδας La lucha de clases (Η πάλη των τάξεων). Εγκατέλειψε το κόμμα μετά από δύο χρόνια, βιώνοντας μια πρόσκαιρη κατάθλιψη. Το 1895 εξέ-
12
ΜΙΓΕΛ ΝΤΕ ΟΥΝΑΜΟΥΝΟ
δωσε το πρώτο του βιβλίο, En torno al casticismo (Περί καθαρότητας), στο οποίο στηλιτεύει την οπισθοδρόμηση της χώρας του. Ήταν μια εποχή που η πίστη και οι καθολικές αρχές με τις οποίες είχε μεγαλώσει δοκιμάστηκαν σκληρά μέσα του, καταλήγοντας σ’ έναν βαθμιαίο εξορθολογισμό. Το 1897 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα, Paz en la guerra (Ειρήνη στον πόλεμο), ένα αυτοβιογραφικό έργο με θέμα τον τελευταίο πόλεμο των Καρλιστών. Το 1900 διορίστηκε πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα, θέση από την οποία παύθηκε το 1914 από τον δικτάτορα Πρίμο ντε Ριβέρα εξαιτίας της πολεμικής που ασκούσε εναντίον του. Το 1902 έγραψε το μυθιστόρημα Amor y pedagogía (Αγάπη και παιδαγωγία), στο οποίο περιγράφει την προσπάθεια ενός πατέρα να μεγαλώσει τον γιο του εφαρμόζοντας σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους. Ο συγγραφέας χαρακτήρισε το έργο όχι κλασικό μυθιστόρημα, novela, αλλά nivola, ένας προσδιορισμός που θα συνοδέψει όλα του τα εκτενή μυθοπλαστικά πονήματα και που θα παραμείνει ίδιον του Ουναμούνο. Αυτό που διαφοροποιούσε τη nivola από τη novela ήταν η επικράτηση του περιεχομένου έναντι της φόρμας, η επιφανειακή προσέγγιση των χαρακτήρων και η απουσία τοπικού και χρονικού στίγματος. Το 1905 ο Ουναμούνο έγραψε το Vida de Don Quijote y Sancho (H ζωή του Δον Κιχώτη και του Σάντσο), μια προσωπική ανάγνωση του έργου του Θερβάντες, και το 1907 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Poesías (Ποιήματα). Η ποίηση του Ουναμούνο είναι ιδιαίτερη και θεωρείται εξέχον δείγμα της ατέρμονης μάχης μεταξύ ψυχής και πνεύματος, μάχη που γίνεται κυρίως αισθητή στο έργο Rosario de sonetos líricos (Ροζάριο λυρικών σονέτων) που ακολούθησε.
Τέλος τoυ δείγματος της έκδοσης Vakxikon.gr. Απολαύσατε το preview; Αγοράστε την έκδοση τώρα