16 minute read
Standpunten
Alleen
Advertisement
hybriditeit
zal u redden
Als je het woord ‘hybride’ opzoekt in Van Dale, krijg je als betekenis “kruising, bastaard”.
Etymologisch is het verwant met hubris, overmoed. De goden uitdagend omdat het mengen, mixen van ongelijke soorten hen zou provoceren. In een koloniale context waren ‘hybriden’ mensen zoals mij. Freaks of nature, onnatuurlijk want “bi-raciaal”, mogelijks onvruchtbaar zoals de muilezels (een kruising tussen een paard en een ezel, mulattus ).
Ondanks die oorspronkelijk negatieve bijklank, heb ik me altijd thuis gevoeld in dat woord, in die mate zelfs dat ik mijn zelfstandige activiteit uitvoer onder die naam. Hybried op mijn eigen, eigenzinnige manier geschreven, because I can. Want hybriditeit betekent voor mij vrijheid, de vrijheid die het aanvaarden en omarmen van chaos en onzuiverheid met zich meebrengt. De vrijheid om niet in een keurslijf te moeten passen of om niet te kiezen tussen deze of gene identiteit, de vrijheid om te navigeren tussen groepen, gedaanten en uitdrukkingsvormen. De moed om in te gaan tegen regels en voorschriften die fout aanvoelen en een eigen pad te creëren. Moed die soms overmoed wordt, tot mislukkingen leidt waar je dan weer uit kan leren.
Hybriditeit is niet statisch, is geen eindpunt. Het is een dynamisch gegeven dat de macht en de norm uitdaagt omdat het zich bevindt tussen verschillende realiteiten.
Homi Bhabha noemde het de derde plek, the location of culture. Een mentale postkoloniale ruimte waar onderdrukkers en onderdrukten samen een nieuwe cultuur vormen. Ambivalent, ambigue, uncanny naar het concept unheimlichkeit van Freud: Ongemakkelijk want even bekend als vreemd. Het soms lastige gevoel dat meerstemmigheid teweeg kan brengen.
BIO Maria Alejandra Castro (1994) www.alejandracastro.art Is een Colombiaanse visuele artieste. Haar projecten (illustratie, fotografie en installaties) worden gekenmerkt door een rijke verbeeldingskracht en een kleurrijk palet. Haar werk onderzoekt de complexiteit van het kruispunt populaire cultuur, identiteit en culturele diversiteit. Het afgelopen jaar werkte ik met een aantal kunst- en cultuurhuizen rond het thema inclusie. Het razendsnelle tempo waarop onze steden demografisch veranderen, dwingt hen tot zelfreflectie. Zijn we future-proof? Kunnen we het publiek van de toekomst bekoren? Hoe herdefiniëren we onze rol in een steeds complexer wordende wereld? Hoe worden we meerstemmig of bieden we ruimte aan andere perspectieven zonder onze identiteit te verliezen?
Het ongemak, de weerstand en discomfort dat ermee gepaard ging, was soms erg tastbaar. De verlamming pijnlijk. Het vraagt een erg flexibele geest en een aanpassingsvermogen om met de steeds veranderende realiteit om te gaan.
Een mindset die ook nodig bleek toen ruim anderhalf jaar geleden de wereld stilviel.
En plots begon iedereen het woord hybride te gebruiken. Voor de kunsten werd er gezocht naar formules waarbij fysiek en digitaal, afstand en intimiteit gemixt konden worden. Deze hybride vormen die nodig waren om kunst bij hun publiek brengen, bieden perspectieven voor de toekomst. Ze zullen het opengooien van de huizen, die vaak nog als elitair worden gepercipieerd, vereenvoudigen.
Er is een ontegensprekelijk verband tussen hybriditeit en grenzen. Fysieke grenzen, mentale grenzen, beperkingen in beweegruimte. Hybriditeit doet die grenzen vervagen en biedt een alternatief, een nieuwe grijze zone als het ware, voor alles wat met opsluiten te maken heeft. Opsluiten in disciplines, opsluiten in identiteiten en dus ook het opsluiten “in ons kot”
Precies die grenzen, limieten vormen hét thema van het eindwerk van de jonge kunstenares Alejandra Castro. Ook zij exploreerde de mogelijkheden die grenzen bieden, vanuit haar ervaring als nieuwkomer. Geboren in Colombia, vestigde ze zich enkele jaren geleden in Brussel. Ze behaalde haar bachelor of Arts, specialisatie design in Bogota en trok toen naar Europa om haar Engels bij te schaven. De wens om wat langer in Europa te blijven en haar intentie om een masterdiploma te behalen, brachten haar ertoe om zich in te schrijven in Luca school of arts voor de master media en information design. Als artieste die vooral geïnspireerd wordt door de ruimte waarin ze zich begeeft en haar relatie met die ruimte, zowel mentaal als fysiek was Brussel een zeer dankbare achtergrond. Net zoals Bogota, een meerlagige, hybride stad met een rijkdom aan indrukken die mee Alejandra’s conceptuele kader vormden.
Haar eindwerk, een boek met als titel “Brussel between borders”, behandelt de zichtbare en onzichtbare grenzen die ze ervaarde als nieuwe Brusselaar: Ruimtelijke en culturele grenzen, taalbarrières en administratieve grenzen.
Het wegvallen van die ruimte, kort na haar afstuderen in 2019, was dan ook een grote schok. Haar grootste inspiratiebron, de buitenwereld, was niet meer toegankelijk, of minstens niet in haar normale doen.
Het begin van de lockdown werd vooral een periode van introspectie en de worsteling met de vraag: wie ben ik als artiest, wat is mijn stem?
Ze wilde niet voldoen aan de verwachtingen die er zijn van artiesten die uit gebieden komen waar het moeilijk gaat. Zo maakte ze voor de lockdown een serie tekeningen van vermoorde vakbondsleiders vanuit het idee dat dit van haar werd verwacht. De isolatie deed haar beseffen dat ze niet het type artiest is uit het globale Zuiden die haar stem wil gebruiken om de mistoestanden in haar land aan te klagen. Het is een cliché waar ze niet aan wil voldoen. In die periode van isolatie zag ze ook collega-kunstenaars die erg krampachtig bezig waren met een zoeken naar een manier om de pandemie, of de gevolgen ervan om te zetten in kunst. Om aan die druk te ontsnappen, laste ze voor zichzelf een pauze in. Die tijd besteedde Alejandra aan vrijwilligerswerk waarbij ze andere artiesten ondersteunde in hun werk.
Een verhuis naar een plek met meer ruimte en meer mensen, ging gepaard met het begrip van wie ze wél wil zijn, en wat haar artistieke stem is.
Vrolijk, kleurrijk, grappig: dat is wie ze is en wat ze aan de wereld wil tonen. Haar eerste persoonlijke project, ontstaan in isolatie, is dan ook vooral dat: vrolijk, kleurrijk en grappig.
Zo vond ze haar stijl als illustratrice in/ tijdens de grijze, hybride zone die gecreëerd werd door de verplichte isolatie en maakte ze zich los van het keurslijf waar artiesten uit conflictgebieden soms in zitten. Judy Vanden Thoren
Crisissituaties geven me altijd veel energie
Theatergezelschap SKaGen bracht in 2020 voor het eerst de voorstelling ‘Emmi en Leo’ uit, te volgen via Whatsapp. Wat later ontwikkelen ze hun eigen SKGN-app voor de voorstelling ‘Imke’. Gedurende 3 weken kan je als deelnemer/toeschouwer en een beetje voyeur, via tekst- en audioberichten, foto’s, memes en videogesprekken, binnen gluren in het disfunctionele gezin van Imke. Als getuige beleef je alles in real time (of die indruk heb je toch).
© Guillaume Kayacan
Napraten in een virtueel foyer van
voyeurs
Een geniaal idee en creatief antwoord op ‘het gat’ dat werd geslagen in de toneelwereld door de coronaregels. Ik heb een gesprek (via zoom) met regisseur Mathijs F Scheepers. Het thema van dit nummer gaat over ‘isolement en creativiteit’ vooral binnen de kunst- en cultuurwereld. We gaan op zoek naar creatieve antwoorden, nieuwe ideeën, originele werkvormen, iets positiefs na het isolement van de Lockdown en vele coronaregels. Veel kunstenaars hebben een soort van isolement nodig om te creëren maar de podiumkunsten hebben vooral een publiek nodig. Jullie hebben ook moeten zoeken naar creatieve oplossingen. Hoe heb jij gereageerd op die eerste Lockdown zowel persoonlijk als professioneel? Mathijs F Scheepers: “Ik had snel de reflex hier ontstaat ‘een gat’ en ik moet er inspringen. De mens kan eigenlijk heel slecht om met verandering maar elke verandering is eigenlijk een mogelijkheid, een opportuniteit. Uitgaande van wat ik zelf zou leuk vinden bedacht ik het gegeven van een voorstelling
BIO U kent Mathijs F Scheepers uiteraard van Vermist, Spitsbroers, Gent-West en vele andere televisie series. Dit jaar speelde hij niet alleen in Black-Out een prominente rol, maar ook in De Bende van Jan de Lichte. Tot slot is hij binnenkort te zien als Nazi in de duurste film ooit in Nederland: De Slag om de Schelde (Forgotten Battle, een Netflix productie). En nee, hij speelde niet Dries van Langenhove in Van Ranst voor HUMO :-) vorige zomer. Oh ja, hij bedacht voor zijn gezelschap SKaGeN in volle lockdown een nieuw format, WatchApp, en verkocht daarmee meer dan 20.000 tickets.
via Whatsapp. Ik wou eens stiekem binnen kijken in een WhatsApp-groepje. Eigenlijk zijn we allemaal een beetje voyeur. Als we bv. Billie Eilish volgen op Instagram is dat omdat we eigenlijk graag eens binnenkijken in haar keuken of we willen zien of zij ook met pantoffels voor tv zit. Vanuit dat verlangen heb ik het format bedacht.”
Wat betekende het voor jou persoonlijk? Sloeg je niet in paniek? “Ik heb heel snel mijn kompaan binnen SKaGen Korneel Hamers, kunnen overtuigen van m’n idee en ik heb het afgelopen jaar onwaarschijnlijk hard gewerkt. Crisissituaties geven me altijd veel energie, heb ik reeds gemerkt. Dat is geen verdienste maar een vaststelling. Sommige mensen worden terneergeslagen maar mij geeft het energie. Er stelt zich een probleem en dat moet je kunnen oplossen.”
In 2020 brachten jullie als eerste een voorstelling uit via Whatsapp ‘Emmi en Leo’. Was dit na de Lockdown of was dit reeds voordien gepland? “Op 6 april is de Lockdown begonnen en op 6 mei ging de eerste voorstelling van ‘Emmi en Leo’ in première. Ik heb de teksten kunnen schrijven aan de hand van een email conversatie uit een boek. We vonden ook heel snel een IT-bureau die de digitale kant ervan kon uitwerken. We hebben het eerst zelf geprobeerd maar doordat 10.000 mensen op 6 weken een ticket gekocht hadden werd het allemaal een beetje te groot.”
Nu hebben jullie een eigen app gemaakt voor de voorstelling ‘Imke’, een Whatchapp? Wat is dat precies? “Je koopt een ticket en gedurende drie weken kan je stiekem binnenkijken in het Whatsapp groepje van de familie van Imke. Op een bepaald moment verdwijnt Imke en je kan volgen via de WhatsApp groep wat er allemaal verder gebeurt. Bij ‘Emmi en Leo’ kon je alleen maar berichtjes lezen maar we hebben dit uitgebreid met facetime filmpjes en echte realtime afspraken. Wanneer de protagonisten ergens afspreken om 14u dan krijg je op dat moment een filmpje op je smartphone waarbij je kan zien wat er gebeurt op die afspraak. Alles verloopt in realtime of die illusie heb je toch. Als Imke ‘s morgens een berichtje krijgt, ontvang jij dat ook alsof je in de Whatsapp groep van de familie zit.”
Je volgt dus de acteurs mee in het verhaal. Kan je ook met hen interageren? Kan je zelf een wending geven aan het verhaal? “Nee, maar de toeschouwers kunnen wel met elkaar communiceren. Er is een Facebookgroep waarin iedereen zit die tegelijkertijd met jou de voorstelling volgt. Op de spannende momenten communiceert en reageert die Facebookgroep met elkaar over de voorstelling. Dit is bijna een voorstelling op zich. Mensen die elkaar niet kennen worden vrienden en sporen elkaar aan om ook een volgende show te volgen zodat ze terug samenzitten in deze virtuele foyer. Sommigen zeggen ook dat dit hen ongelooflijk gelukkig gemaakt heeft in een periode waarin men veel alleen en eenzaam is. Ik vind persoonlijk dat we een award mogen krijgen voor het meest verbindende initiatief tijdens de Lockdown (lacht). Ik werd er zo gelukkig van als ik er doorheen scrolde.” De repetities? Hoe ging dit? Kwamen de acteurs samen daarvoor? “Ik heb het aangepakt zoals een filmopname. Dat was uitdagend voor de acteurs omdat je veel tekst moest kennen omdat alles in één take werd opgenomen. Ik kon rekenen op gemotiveerde acteurs die goed zijn en veel camera ervaring hebben. Voor Face Time gesprekken hadden we een huis ingericht met verschillende kamers. We hebben meer dan drie uur videocontent gefilmd. We hadden onszelf strenge beperkingen en regels opgelegd o.a. geïnspireerd door Dogma 95 van Lars Von Trier. We filmden met twee camera’s tegelijkertijd, in een verticale split-screen. Alle scènes werden in één take opgenomen zonder kunstlicht en zonder te monteren. Een hele uitdaging voor de spelers maar je kan snel werken.”
Het speelt zich zogezegd allemaal af in real life maar je moet dan ook constant up-to-date zijn want in het echte leven verandert er ook elke dag vanalles. Ik denk maar aan de coronamaatregelen. “Zeker, bij ‘Emmi en Leo’ kwam veel commentaar in de Facebookgroep op de veranderende regels en moest het scenario de hele tijd worden op aangepast. We hebben de
voorstellingen zo universeel mogelijk gemaakt. Je kan die voorstellingen nu nog zien online maar ze zijn zo uitgewerkt dat ze niet meer zo corona gebonden zijn.”
Je bent eraan begonnen zonder dat je eigenlijk voorhand wist of het zou aanslaan of niet. Was dat bijvoorbeeld financieel gezien geen belemmering of angst? “Nee, de eerste show is heel goedkoop gemaakt en er vielen ook andere projecten weg. Door het grote succes hadden we wel het vertrouwen dat dit een format is dat de mensen aanspreekt.”
En wat waren de reacties van de andere Toneelhuizen? “Ik vind de theatersector vreselijk conservatief soms zelfs problematisch conservatief zeker wanneer het gaat over technologie. Je moet maar eens polsen bij jonge twintigers hoeveel theatergezelschappen ze volgen of er bij hun favoriete Instagram accounts zitten. Geen enkele! Grote gezelschappen zoals KVS stellen niks voor op social media. Als je dan pretendeert dat je de jeugd wil bereiken sta je veraf van de realiteit. Wanneer ik kijk naar het publiek van De Singel bijvoorbeeld, in de zaal zitten allemaal ‘witte’ mensen die bijna aan het sterven zijn (lacht) terwijl op het podium een heel kleurrijk gezelschap z’n best staat te doen. De tickets zijn ook veel te duur. Jongerentickets zijn blijkbaar niet genoeg om hen naar het theater te krijgen. Het spreekt hen niet aan en ze kunnen de tickets niet betalen.”
Gaan andere gezelschappen ook Watchapp voorstellingen maken? “We zijn daar volop mee bezig. We hebben duidelijk gemaakt dat dit een open platform is waar andere mensen ook hun Whatchapp voorstelling kunnen maken, een beetje zoals een ‘mini-netflix zender’. Zij moeten geen app laten ontwikkelen maar ze kunnen alles via onze app laten doorgaan. Er zijn ook enkele theatergezelschappen die daar zullen op ingaan.”
Theater heeft natuurlijk altijd ook een verbindende rol; je gaat naar de voorstelling, je zit samen, je praat na in de foyer. Dit kon allemaal niet maar jullie hebben dat op een creatieve manier opgevangen via die FB-groep. Jullie hebben die verbindende rol opgenomen zonder dat de lijfelijke aanwezigheid nodig was. Je hebt inderdaad mensen bijeengebracht die je met een gewone theatervoorstelling nooit had bereikt, denk ik. “Dat is ook echt onze missie; andere mensen naar theater krijgen want het is een dying breed. Er gaan te weinig mensen naar theater. Je zal binnenkort ook in realtime de personages kunnen volgen. Met je eigen hoofdtelefoon en onze app zal je als toeschouwer op de plaats van afspraak de acteurs kunnen meevolgen. Terwijl je bv. op een terrasje of een bankje zit, zie en hoor je de acteurs ter plekke spelen. Dat is toneel!
Jullie bereiken dan wel een publiek die niet naar de traditionele theaterhuizen gaan maar wat met mensen die niet zo vaardig zijn met deze technologie? En je hoeft daarvoor niet zo oud te zijn. Of mensen die geen smartphone hebben? “We hebben het zo gebruiksvriendelijk mogelijk gemaakt. Je koopt een ticket en download een link en je volgt de instructies. Maar ook daar stoot je soms op waanzinnige toestanden zoals theaterjournalisten die niet weten wat ze moeten doen of die geen smartphone hebben. Wanneer je als theaterjournalist zo wereldvreemd bent dat je zelfs geen smartphone hebt hoe kan je dan een voorstelling in de hedendaagse context plaatsen? Maar dat is mijn persoonlijke mening.”
Soms zijn mensen oud in hun hoofd en denken ze dat dit niet kan via de digitale weg. We hebben bewezen dat dit wel kan. Mensen werden er vrolijk van en indien ze elkaar in de toekomst dan toch in het echt ontmoeten is het nog leuker. Zonder dit project zouden die mensen elkaar nooit hebben ontmoet.”
Wat ik me nog afvraag, is dit een blijver? Of krijgen we een soort hybride systeem in de theaterwereld? “Dat denk ik wel. We kunnen bv. mensen personages laten volgen online vooraleer ze naar de ‘echte’ voorstelling gaan. Je kent de personages dan reeds vooraleer je naar de voorstelling gaat.”
Maar de klassiek theatervoorstelling blijven jullie ook nog doen? “Zeker! Daar zijn we nu volop mee bezig!”
Zijn er nog ander initiatieven die je vermeldenswaardig vindt? “De carrousel van ‘het Marthatentatief’, een mobiel openluchttheater met een draaiend podium. Heel mooi en goed uitwerkt coronaproof theater!” Sarah Mistiaen
INFO: www.SKaGen.be
dagblad
dagblad Vooruit 1884 - 1978
Dagblad Vooruit 1884-197
1884-1978
Met dank aan AMSAB
Hoe Corona-tijden de mens toch tot creativiteit dwingt: een tentoonstelling, een stadswandeling en een fors boek over de geschiedenis van de krant “Vooruit”. Drie oud-journalisten van de krant Vooruit zaten er op 1 mei 2020 verslagen bij : hun stoet en vooral hun daaropvolgend samenzijn kon niet doorgaan. Maar toch nog herinneringen uitgewisseld en dure eden gezworen voor reünies na de pandemie. En ondertussen, in afwachting.. U leest het in onderstaande toespraak van Bob van de Voorde (voor de vernissage van vrijdag 20 augustus in het AMSAB Gent). Willem De Beuckelaere
“Beste vrienden van het dagblad Vooruit, Voor u staat een een enigzins verward man. Dit is tot nader bericht het eerste resultaat van deze tentoonstelling. Meer dan twintig jaar heb ik gewerkt voor onze oude gazet, en je denkt dan dat er weinig is dat je niet weet. Tot we aan het opzoekingswerk begonnen! In het voorjaar van vorig jaar bleek dat door corona de traditionele Eerste Mei viering van de Vooruit niet kon doorgaan. Het kwam ter sprake dat het op 9 januari 2021 precies 90 jaar geleden zou zijn dat met veel feestgedruis het iconische en prachtige gebouw in de Sint Pietersnieuwstraat werd in gebruik genomen. Waarop iemand zei “zouden we tegen dan geen tentoonstelling bouwen?” Maandenlang hebben Jan van Doorslaer en ik ons op Amsab door de oude jaargangen geworsteld. Tientallen archiefdozen, boeken, websites en microfilms waarop oude nummers van Vooruit gearchiveerd zijn, hebben we geraadpleegd. Dit leidde tot verrassend veel inzichten maar ook een groeiend besef van onwetendheid over onze eigen voorgeschiedenis.”
Bob Van de Voorde
expo
DAGBLAD VOORUIT 1884-1978 22 augustus -22 oktober 2021 Amsab-ISG, Bagattenstraat 174, 9000 Gent Open elke werkdag van 9 u tot 17 u en op zondag van 9.30 u tot 12.30 u Voor meer info: 09 224 00 79 of info@ amsab.be Bij de tentoonstelling hoort een publicatie waarin enkele oud-medewerkers op een originele manier de geschiedenis van de krant schetsen. Exclusieve rondleiding: Wandeling + bezoek tentoonstelling ‘Dagblad Vooruit 1884 tot 1978’ – 19/09/2021 om 10u00 ook op 3/10 en 17/10 (Start: Anseeleplein) Info op gandante.be
