Outsinderkunst

“Om outsiderkunst echt te kunnen laten integreren in (en dus deel te laten uitmaken van) de kunstwereld, zullen we ons begrip van kunst zodanig moeten verbreden dat we niet langer verwachten dat de individuen achter de kunstwerken hetzelfde besef hebben van de realiteit als wij. Dit betekent op zijn beurt dat we open moeten staan voor een rijkdom aan alternatieve boodschappen, hoe vreemd en bizar ze ook mogen lijken.” (Thomas Röske, directeur van de Prinzhorn Collectie)

Outsiderkunst wordt vaak omschreven als kunst gemaakt door mensen die zich buiten het officiële kunstcircuit bevinden. De aandacht ervoor vindt zijn wortels in de psychiatrie. Artsen begonnen eind negentiende eeuw met het systematisch verzamelen, classificeren en bestuderen van werk van hun patiënten. In eerste instantie gebeurde dit om diagnostische redenen. In het begin van de twintigste eeuw hadden psychiaters aandacht voor de esthetische kwaliteiten van het werk, en verschenen er publicaties die voor het eerst ook voor een breder publiek toegankelijk waren. In de jaren 1940 introduceerde de Franse kunstenaar Jean Dubuffet de term ‘art brut’ naar analogie met de champagne brut. Het ging voor hem over een andere, authentieke, primitievere kunst, die hij tegenover art culturel stelde. De term outsiderkunst verwijst dan weer naar de gelijknamige titel van Roger Cardinals publicatie uit 1972. Hij gebruikte de term als een synoniem voor art brut.

Vandaag dekt de term een oneindig grote lading aan ‘subcategorieën’ en is outsiderkunst een merk geworden. Dubuffet en Cardinal hebben, door aandacht te vragen voor deze kunstenaars, hen paradoxaal genoeg in strenge afzondering geplaatst naast de wereld van de professionele kunst. Sinds lang wordt de vraag gesteld of het niet beter is om outsiderkunst als aparte categorie op te heffen. Velen pleiten daarvoor op hun eigen manier. Het is een vurig debat dat onlangs een nieuw hoogtepunt kende met de schenking van bijna 1000 werken uit de prestigieuze art brut-collectie abcd aan het Centre Pompidou in Parijs. Het Museum Dr. Guislain heeft, als museum in de oude gebouwen van het eerste psychiatrische ziekenhuis van België, al vanaf zijn ontstaan outsiderkunst getoond en verzameld. Zo is er de collectiepresentatie De kabinetten die jaarlijks wijzigt en is er in 2022 onder meer een tentoonstelling over mode en outsiderkunst gepland. In oktober start dan weer een jaar rond de Franse pedagoog Fernand Deligny, die in 1968 naar de Cevennen trok en samen met vrijwilligers een opvangnetwerk voor autistische kinderen startte. Daarnaast start midden oktober Echo’s van Istanbul van Stichting Nieuwe Helden. Deze installatie over psychose en wat die met haar omgeving doet, vertrekt vanuit het persoonlijke verhaal van een vader die alles inclusief zichzelf kwijtraakt op reis in Istanbul.

Lees meer over Art Brut in de column van Peter Benoy.op pag. 26

Van links naar rechts en van boven naar onder: Pascale Vincke, Zonder titel, s.d., pastelkrijt op papier. Museum Dr. Guislain, Gent Gerard van Lankveld, Syntalon, 1964-66, 1975, metaal. Museum Dr. Guislain, Gent Sylvain Cosijns, 3 figuren, 2004, potlood op papier. Museum Dr. Guislain, Gent Anoniem, Zonder titel, jaren 1980, potlood op papier. Museum Dr. Guislain, Gent Willem van Genk, Bus "Presikhaaf", s.d., mixed media. Museum Dr. Guislain, Gent André Robillard, FUSIL. RUSSE RAPIDE 2265 KALATCHIKOV C.C.C.P, 2006, mixed media. Museum Dr. Guislain, Gent Madge Gill, Zonder titel, s.d., inkt op papier. Museum Dr. Guislain, Gent Laura Delvaux, Zonder titel, 2017, mixed media. Museum Dr. Guislain, Gent Gerard van Lankveld, Keizerskroon, 2005, mixed media. Museum Dr. Guislain, Gent Lucie Szaak, Feest, 1968, kleurpotlood op papier. Museum Dr. Guislain, Gent Adolf Wölfli, Selbstdarstellung, ca. 1915-1930, potlood en kleurpotlood op papier. Privécollectie. Museum Dr. Guislain, Gent.