Op adem komen in Davos

Op adem

IN ZWITSERLAND

Is het nu Covid-19, eind 1800 was het een andere longziekte die de wereld in zijn greep hield: tuberculose. Wie toen ziek, maar welgesteld genoeg was, trok naar het Zwitserse Davos om letterlijk op adem te komen in de heilzame berglucht. Villa d’Arte pakt de panoramatrein door kanton Graubünden, en waant zich in het verleden in Hotel Schatzalp.

Tekst: Marieke de Ruijter | Fotografie: Marieke de Ruijter

Het stadscredo ‘ getuige: Het pad naar kracht en gezondheid loopt door Davos’

Rechts Hotel Schatzalp, gebouwd tussen 1898 en 1900 in art-nouveaustijl, was oorspronkelijk ontworpen als een luxe sanatorium. Sinds 1953 doet het dienst als hotel Rond 1889 was Dokter Karl Turban zeer succesvol met zijn zorgvuldig begeleide rustkuren voor tuberculosepatiënten. De sanatoria in Davos werden gebouwd naar dokter Turbans ideeën, met balkons en terrassen richting de zon. De zuivere berglucht zou de patiënten goed doen, was de gedachte. Nog altijd wordt Davos veelvuldig bezocht door mensen met luchtwegproblemen, getuige het stadscredo: ‘Het pad naar kracht en gezondheid loopt door Davos’.

Superlatieven Volgens Zwitserland Toerisme mag Davos tegenwoordig uitpakken met superlatieven: met 1560 meter de hoogste stad van de Alpen, een herstellingsoord met een lange traditie en als grootste bergvakantie-, sport- en congresplaats van de Alpen.

Eens per jaar verandert het gemoedelijke stadje in een druk mierennest en vliegen helikopters af en aan als wereldleiders, CEO’s, intellectuelen en journalisten bijeenkomen voor het Wereld Economisch Forum. Verder is het er rustig. Een bergpas scheidt het nostalgische skioord van Davos van de drukke skipistes aan de overzijde, waar après-ski wél wordt gevierd.

Terug in de tijd Krakend van inspanning trekt het kabeltreintje zich de hoogte in. Het biedt een prachtig uitzicht over het dal, met daarin het compacte stadje Davos, waar ik even daarvoor ben aangekomen per trein vanuit Zürich, na een tussenstop in Zwitserlands oudste stadje Chur. Als de kabeltrein na 300 meter klimmen tot stilstand komt, doemt het statige, in art-nouveaustijl gebouwde Hotel Schatzalp op. In de zon, omringd door een vers pak sneeuw. Dit voormalig sanatorium werd destijds beschouwd als een van de meest geavanceerde genezingscentra in de regio en is eind 1800 opgericht door een Nederlander. Sinds 1953 wordt het gerund als eersteklas Hotel Schatzalp.

Bij binnenkomst waan ik mij direct in het verleden; een conciërge-toonbank met bakelieten telefoon, kamersleutels aan haken aan de wand. De lobby, met piano en zachte sofa’s, ligt aan een brede veranda met rotan stoelen en uitzicht over de bergen. In de gangen naar de kamers hangen betegelde spuugbakken met koperen kranen. De deuren naar de kamers zijn breed genoeg om een bed doorheen te rijden. En ook het ouderwetse kabinetje en de schemerlampen met stoffen kap in de slaapkamers ademen de sfeer van weleer.

Hollands tintje De geschiedenis van het beroemde Schatzalp sanatorium en de route er naartoe voert terug naar 1898. De Engelse Margaret, vrouw van de Zutphense Willem-Jan Holsboer, lijdt aan de gevreesde longziekte tuberculose, waaraan al veel mensen zijn gestorven. De berglucht van Davos zal haar goed doen, denkt haar arts. Holsberg reist mee met zijn zieke vrouw. Over de laatste etappe, de weg van Landquart naar Davos, doen ze zeven uur. Waarschijnlijk is toen de kiem geplant in Holsbergs

hoofd voor de aanleg van een spoorweg. In Davos ontmoet Holsberg arts Alexander Spengler, die net is begonnen met het bouwen van het eerste ‘Davoser Kurhaus’. Ondanks de goede zorgen van Spengler overlijdt Margaret, maar de mannen blijven vrienden en Holsboer wordt medeoprichter van het kuuroord.

Energie Het verhaal gaat dat Holsberg steeds weer naar het Schatzalp-gebied terugkeert, dat dan alleen nog te voet bereikbaar is. Al kan hij het niet bewijzen, hij voelt er een sterke, positieve energie. En daarom laat Holsboer op die plek, op 1900 meter boven zeeniveau, het Schatzalp sanatorium bouwen, met een kabeltreintje naar boven. Jaren na de bouw van zijn sanatorium wordt zijn gevoel wetenschappelijk bewezen, als blijkt dat op sommige plekken op de Schatzalp liefst 26.000 Bovis- Eenheid (de meetwaarde voor levensenergie) gemeten wordt. Ter verduidelijking: alles boven 6.500 Bovis geeft energie, alles eronder onttrekt energie.

Ik nestel mij onder een plaid op mijn ligbed op het balkon, net als vroeger de vele, uit alle windstreken a omstige en vooral rijke patiënten die zich zo’n kuuroord konden veroorloven. De maan verlicht de besneeuwde bergen en naaldbomen. Bizar hoe stil het hier is. Ik neem een diepe teug van de zuivere lucht en het lijkt of mijn longen twee keer zoveel zuurstof opnemen als thuis.

‘De toverberg’ Een vroege ochtendwandeling over de smalle bergpaden achter het hotel stemt tot contemplatie, niet in het minst vanwege de tekstbordjes die her en der langs de route zijn geplant. ‘Omwille van goedheid en liefde zou de mens de dood geen controle over zijn gedachten moeten geven’. ‘De kerngedachte van Thomas Manns boek De Toverberg’, luidt het onderschrift. Mann schreef

Ik neem een diepe teug ‘ van de zuivere lucht en het lijkt of mijn longen twee keer zoveel zuurstof opnemen als thuis’

dit boek in dit Schatzalp-gebied, zo lees ik later. Hans Castorp, de gezonde hoofdpersoon bezoekt zijn neef die wordt behandeld in een sanatorium in Davos vanwege symptomen van tuberculose. Castorp - gefascineerd door het leven in het sanatorium - definieert het beeld van de zieken opnieuw. Ziekte verrijkt mensen; gezonde mensen zijn slechts oppervlakkig. Voor hem wordt het leven in het sanatorium de maatstaf voor alle dingen.

Het uitzicht tussen de naaldbomen over de witte toppen van de Alpen is fenomenaal. Na flink wat zweten - bergwandelen in de sneeuw is geen sinecure - stil ik de honger met rösti en Zwitserse kaas op het zonnige terras van restaurant Strela Alp bovenop de berg. In de verte trekken ouders hun kinderen voort op de slee en slalommen skiërs naar beneden onder de strakblauwe lucht.

Omhelsd door de bergen Volledig tot rust gekomen laat ik Davos achter mij en stap in Filisur in de felrode Bernina- Express panoramatrein van de Räthische Bahn. Deze maatschappij gebruikt 100% elektrische energie uit waterkracht. Ook de spoorlijn is ooit door toedoen van Willem-Jan Holsboer ontstaan, die daarmee hoopte dat het geïsoleerde kanton Graubünden meer welgestelde toeristen zou trekken die de heilzame berglucht wilden ervaren.

Linkerpagina Linksonder Het spoortraject Albula/Bernina vormt de kern van het Unescowerelderfgoed en geldt als een van de spectaculairste routes ter wereld. Het eigenlijke UNESCO-traject loopt in 122 kilometer van Thusis naar Tirano over 196 bruggen, door 55 tunnels en langs 20 dorpjes

In de trein is het alsof de bergen ons, passagiers, omhelzen, met glazen ramen tot halverwege het plafond. In rustig tempo glijdt de Bernina-Express door het sneeuwlandschap, dat soms oogverblindend is door de schittering van de zon. Alleen wat interessante wetenswaardigheden over de intercom of een luide toeter bij het naderen van een tunnel onderbreken de meditatieve cadans van de trein.

Bij Preda zien we toeristen op sleeën onder de beroemde Landwasser Viaduct door roetsjen, een afdaling vol bochten en zes kilometer lang, waarbij ze rustig de 25 kilometer per uur aantikken. We sjokken langs de plaats Pontresina, met hotels als oude paleizen, en passeren de gigantische Morteratsch-gletsjer. Erachter het puntje van de Pitz Bernina, met 4049 meter de hoogste berg van kanton Graubünden, vertelt een stem over de intercom.

Dan komt de trein langzaam tot stilstand bij het kneuterige stationnetje van Alp Grüm, helaas mijn eindstation van deze reis. De Bernina-Express gaat verder, tot zijn eindpunt in het Italiaanse Tirano. Het stationsgebouwtje pal aan het spoor is tegelijkertijd ook restaurant en hotel, en is de plek waar ik de laatste nacht zal doorbrengen. Vanaf de veranda kijk ik hoe de avond valt over het dal van Valposchiavo en de Palu gletsjer. Als tegen middernacht de laatste trein is vertrokken, heerst alleen nog de onverstoorbare stilte van de bergen.

DAVOS

OVERNACHTEN EN ETEN Hotel Schatzalp ligt op 300 meter hoogte in Davos en is via een kabeltreintje te bereiken. Het voormalig sanatorium doet sinds 1953 dienst als eerste klas hotel en ademt nog steeds de sfeer van weleer uit. schatzalp.ch en schatzalp.ch/de/schatzalp-bahn

Restaurant Strela Alp ligt hoog in de bergen langs de skipiste, ideaal om even op adem te komen en een lunch te nuttigen. +41 81413 56 83, strelaalp.com

Restaurant Monta in hotel Grischa. Direct aan het station Davos Platz ligt het viersterren superior hotel Grischa, waar je heerlijk kunt dineren. +41 81 414 97 97, hotelgrischa.ch

DOEN Beiers curling is een van de oudste winterspor-ten ter wereld, waarbij het gaat om de ijsvoorraden van het team in zes ronden zo dicht mogelijk bij de tee te plaatsen. IJsbaan Davos Platz, Sportzentrum, Talstr. 41. 7270 Davos Platz, +41 81 4152121, davos.ch

In het Wintersportmuseum Davos is de geschiedenis van de wintersport tot op de dag van vandaag te bekijken: sleeën, bobsleeën, ski’s, schaatsen, curlingapparatuur, etc. +41 81 413 24 84, wintersportmuseum.ch

ALP GRÜM

OVERNACHTEN EN ETEN Vanaf Alp Grüm heb je een geweldig uitzicht op de Valposchiavo en de Palu-gletsjer. De Albergo Ristorante Alp Grüm is alleen per trein of te voet bereikbaar. Na het vertrek van de laatste trein geniet je van de stilte van de bergen. +41 81 8440307, alpgrum.com PREDA

DOEN Sleeën langs de Bernina-lijn. Vanaf Preda, 1.800 m boven zeeniveau, daalt een rodelbaan over zes kilometer naar Bergün. Met niet minder bochten dan de spoorlijn zelf. Schlittenvermietung CLUB- 99, +41 81 407 16 43, club-99.com

Spoorwegmuseum Albula. Albula is een grote trekpleister voor gezinnen en treinlie ebbers. Met verschillende expositieruimtes, originele voorwerpen en een van ‘s werelds laatste krokodillenlocomotieven geeft het museum een historisch en actueel beeld van een spectaculaire spoorlijn. Lunchen kan in de Bistro van het Albula Railway Museum. +41 81 4200006, bahnmuseum-albula.ch

TIPS Lezen: De toverberg van Thomas Mann speelt zich af in Schatzalp en beschrijft het leven in een sanatorium.

Kijken: From the land of the Moon naar het boek van Milena Agus is deels opgenomen in Hotel Schatzalp, net als de film Youth - La Giovenezza met Oscarwinnaar Paolo Sorrentino.

DE REIS Swiss vliegt direct van Schiphol naar Zürich. swiss.com

Reizen per trein Informatie over de Rhätische Bahn: rhb.ch Met de Swiss Travel Pass reis je onbeperkt op het trein-en busnetwerk van het Swiss Travel System gedurende het aantal dagen dat je kiest. Voordeelpassen van het Swiss Travel System vind je op MySwitzerland.com/rail

Meer informatie MySwitzerland.com, graubuenden.ch, davos.ch, valposchiavo.ch