Abonneren

Frida’s Liefdes

VIVA LA FRIDA!

Het Drents Museum brengt twee van ‘s werelds belangrijkste Frida Kahlo-collecties bij elkaar in Viva la Frida! - Life and art of Frida Kahlo. De tentoonstelling is een bijzondere combinatie van Kahlo’s kunst en persoonlijke voorwerpen zoals kleding, beschilderde korsetten en sieraden. Naast haar kunst en artefacten staat in podcasts ook haar liefdesleven centraal. Frida Kahlo (1907-1954) had vele liefdes: haar schilderkunst, haar kleding, haar dieren, haar eigen spiegelbeeld, haar geliefde vaderland Mexico, haar strijd voor gelijke rechten en natuurlijk haar echtgenoot, schilder Diego Rivera. De tafelgesprekken worden wekelijks uitgezonden via het Spotify-account van het Drents Museum.

T/m 27 maart 2022 drentsmuseum.nl

Jan van Herwijnen

TEKENEN UIT MEDEDOGEN

Een eeuw geleden tekende Jan van Herwijnen (1889-1965) in negen maanden tijd 32 levensgrote, indringende portretten van psychiatrische patiënten in het Willem Arntsz Huis in Utrecht. In 1918-1919 reisde de kunstenaar voortdurend op en neer van zijn woonplaats Amsterdam naar de bewoners van dit ‘gesticht’, terwijl hij zelf nog maar nauwelijks was hersteld van een zenuwinzinking. De tekeningen die de mens achter de patiënt tonen vormden uiteindelijk zijn doorbraak. Met oprecht respect gaf Van Herwijnen een menselijk gezicht aan de vrouwen en mannen die met het label ‘krankzinnig’ aan het zicht van de samenleving waren onttrokken. Geen stereotypen, maar door het leven getekende individuen, die hij in een gestileerd realisme met stevige contourlijnen op papier zette. De kunstkritiek toonde zich overrompeld met reacties als ‘onbevangen’, ‘bezield’ en ‘een kunstuiting van overrompelende kracht’. Later legde hij ook daklozen, blinden, armen en zieken op deze integere wijze vast. Van Herwijnens indringende portretten hebben sindsdien niets van hun zeggingskracht verloren.

T/m 9 januari 2022 museummore.nl

KOREA

VAN KIMCHI TOT K-POP

Na de serie Squid Game, de nieuwste clip van BTS x Coldplay en kimchi heeft ook het Princessehof het in cultureel opzicht relatief onbekende Korea ontdekt. KOREA. Poort naar een rijk verleden toont de eetcultuur, schoonheidsidealen en rituelen van het gelijknamige land, van kimchipotten en makeupdoosjes uit de 10e eeuw tot filmbeelden van het hedendaags Seoul. tentoonstelling voor de doorsnee Nederlandse museumbezoeker beslist een eye-opener. Dat er aandacht is voor deze fenomenen met een wereldwijde cultfollowing is ook meer dan terecht. Het is onmogelijk de volle breedte van Koreaanse keuken, traditionele en moderne muziek alsmede kunst ook maar op te sommen. Er is porselein; BB-cream, de huidige rage in mode en make-up, staat naast mintgroene make-updoosjes uit de Goryeodynastie (918-1392). Beauty kent in Korea een lange traditie en K-Pop is daar een voorlopig hoogtepunt van. Zo neemt de tentoonstelling bezoekers mee op een fascinerende en kleurrijke reis door heden en verleden, waarin tradities onverwachts sterk naklinken in het hier en nu. Ook moderne kunst ontbreekt niet. Onder meer Yee Sookyung, Juree Kim en Kyung-Jin Cho laten betoverende sculpturen en installaties zien. Een must see!

Thuis bij Jordaens

IN HET FRANS HALS MUSEUM

Onder Jacob Jordaens, De wijze en de nar, c. 1650, Olieverf op doek, 95 x 75 cm, © The Phoebus Foundation, Antwerpen

Tegenover Frans Hals, Rembrandt en Vermeer hadden de Zuidelijke Nederlanden in de zeventiende eeuw hun eigen Grote Drie met Jordaens, Rubens en Van Dyck. Van deze drie is Jordaens wellicht het minst bekend bij het grote publiek. Daar brengen het Frans Hals Museum en The Phoebus Foundation verandering in met de tentoonstelling Thuis bij Jordaens.

Centraal daarin staat de Antwerpse meester Jacob Jordaens. Marrigje Rikken, Hoofd Collecties van het Frans Hals Museum: ‘De vlotte penseelstreek van Jordaens en de bravoure en spontaniteit die hij in zijn schilderijen wist te leggen, waren in de 17e eeuw erg populair. Hij wist precies waar zijn publiek, de gegoede burgerij, behoefte aan had en speelde hier handig op in.’

Jordaens schilderde even zwierig, menselijk en eigenzinnig als zijn tijdgenoot Frans Hals. In locatie Hof van het Frans Hals Museum komen ook de verhalen achter zijn schilderijen aan bod. Een van de hoogtepunten in de tentoonstelling is de hedendaagse reconstructie van de pronkkamer uit Jordaens’ woonhuis.

Links Jacob Jordaens, Zo de ouden zongen, zo piepen de jongen, ca. 1640 - 1645, Olieverf op doek, 211 x 189 cm, © The Phoebus Foundation, Antwerpen

Jordaens’ pronkkamer In de pronkkamer ontving Jordaens zijn rijke klanten. Deze kamer was

Jordaens schilderde ‘ even zwierig, menselijk en eigenzinnig als zijn tijdgenoot Frans Hals’

op spectaculaire wijze gedecoreerd met schilderijen van eigen hand. De deuren en het plafond waren beschilderd in een indrukwekkend perspectief. De overgebleven schilderijen uit de ontvangstkamer zijn recent gerestaureerd door The Phoebus Foundation. In de pronkkamer in het Frans Hals Museum zijn ze nu voor het eerst weer allemaal bij elkaar te zien. De deur- en plafondstukken zijn op een bijzondere manier te bekijken. Door een spiegelvloer worden bezoekers letterlijk omgeven door de schilderingen en kunnen zij ervaren hoe de pronkkamer destijds bezoekers overweldigde. Zo is men even ‘thuis bij Jordaens’, tussen de kunstwerken, zoals Jordaens het bedoeld had.

Grote thema’s menselijk gebracht Thuis bij Jordaens presenteert een uitgebalanceerde selectie werken, aan de hand van een aantal herkenbare thema’s zoals geloof en vrolijkheid. Zo kunnen bezoekers ontdekken hoe Jordaens elementen van het huiselijk leven toevoegde in bijvoorbeeld mythologische schilderijen, zoals een po naast het bed van Cupido. Op die manier liet hij grote onderwerpen op een toegankelijke manier zien, vaak met een vleugje humor. Jordaens schilderde echte, levende mensen. Dat is goed terug te zien op een van de topstukken uit de tentoonstelling: Zo de ouden zongen, zo piepen de jongen. Naarmate je langer kijkt, vallen daarin steeds meer details en spitsvondigheden op. Ook het Portret van Elisabeth Jordaens, de dochter van de kunstenaar en het feit dat zijn schoonvader Adam van Noort op meerdere schilderijen is verbeeld, zijn sprekende voorbeelden van de persoonlijke en menselijke benadering van Jordaens.

Rikken hoopt dat de tentoonstelling bezoekers ook met een nieuwe blik naar Frans Hals doet kijken, gezien de opmerkelijke

stilistische overeenkomsten tussen hem en Jordaens wat betreft de spontaniteit van schilderen, benadering van onderwerpen en penseelstreek.

Ouderwets vol programma Thuis bij Jordaens is de eerste tentoonstelling sinds de lockdown waarvoor het Frans Hals Museum weer inleidingen organiseert en waarbij er weer rondleidingen zijn langs de hoogtepunten uit de tentoonstelling en de vaste collectiepresentatie Haarlemse Helden. Andere Meesters. Daarnaast zijn er voor gezinnen en kinderen op verschillende data speciale kindertours en schilderworkshops.

T/m 30 januari 2022 Locatie Hof, Frans Hals Museum Groot Heiligland 62, Haarlem franshalsmuseum.nl/jordaens

Boven Jacob Jordaens, Portret van Elisabeth Jordaens, de dochter van de kunstenaar, ca. 1637 - 1645, Olieverf op doek, 79,4 x 63 cm, © The Phoebus Foundation, Antwerpen

Links Jacob Jordaens, Venus en Adonis, c. 1615, Olieverf op doek, 119 x 152,5 cm, © The Phoebus Foundation, Antwerpen

God op aarde

KEIZER DOMITIANUS IN HET RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN

Tegenover zijn beroemde voorgangers Caesar, Augustus, Vespasianus en Titus staat Domitianus als de vergeten laatste Flavische keizer van het Romeinse rijk. Dat ligt niet aan zijn bewind, dat een van de meest welvarende periodes van het Romeinse imperium markeerde, de jaren 81 tot 96 na Christus. Maar waaraan wel? De expositie God op Aarde. Keizer Domitanus vertelt het verhaal van zijn jeugd tot zijn weg naar de top en zijn genadeloze val, waarbij het damnatio memoriae over hem werd uitgesproken, waarmee zelfs de herinnering aan hem moest worden gewist.

Linkerpagina Keizer Domitianus © Ny Carlsberg Glyptotek, Copenhagen Denmark Het levensverhaal van Domitianus in een artikel vatten is zoiets als alle acht seizoenen Game of Thrones in twee pagina’s samenvatten: onmogelijk. Hij werd geboren in een huis aan de Granaatappelstraat in Rome, op 24 oktober van het jaar 51, als het derde kind van Vespasianus en Domitilla. Op dat moment was het ondenkbaar dat dit jongetje dertig jaar later keizer van het Romeinse rijk zou worden en nog eens vijftien jaar later gruwelijk aan zijn einde zou komen. Aan de Domitianus-tentoonstelling in Rijksmuseum van Oudheden Leiden is jarenlang gewerkt, in nauw contact met de Sovrintendenza Capitolina ai Beni Culturali in Rome. Het verhaal en de presentatie zijn zo groots en meeslepend dat de tentoonstelling aansluitend doorreist naar Rome, waar de tentoonstelling te zien zal zijn in de Mercati Traianei. Het is een echte eyeopener: hoe kon deze sensationele keizer zo vergeten raken? Wat heeft hij allemaal tot stand gebracht? De tentoonstelling laat het in bijna 275 voorwerpen, diverse publicaties en een uitgebreid randprogramma zien.

De tweede viool Nadat hun vader Vespasianus als overwinnaar uit de strijd om de opvolging van Nero kwam, was Domitianus’ oudere broer Titus de ster van het keizerrijk. Hij had Judea onderworpen en zijn vader de tempelschatten uit Jeruzalem bezorgd. Met de oorlogsbuit en de tot slaaf gemaakte Joden begon Vespasianus een ambitieus bouwprogramma, waarvan het Colosseum voor het houden van gladiatorenspelen het bekendste wapenfeit is.

Toen lievelingszoon en held van het keizerrijk Titus in 79 zijn overleden vader opvolgde, had niemand kunnen bedenken dat hij al binnen twee jaar zou komen te overlijden. Domitianus, het gedragsgestoorde (paranoia, grootheidswaan en andere aandoeningen die aan Nero

Boven Een blik in de troonzaal van het Domus Flavia, het paleis van Domitianus op de Palatijn in Rome. © 2021 Learning Sites, Inc.

Links Reconstructie Domus Flavia © AKG Images Peter Connolly

Keizerinnen en prinsessen als influencers De tentoonstelling zoomt ook in op de vrouwen aan het hof van Domitianus. Met name zijn echtgenote Domitia Longina en nicht (en minnares) Julia Titi hadden niet alleen achter de schermen invloed op de keizer; ook waren ze de grote influencers van hun tijd, wier luxueuze kleding en ingenieuze haardracht door de elite massaal werd gekopieerd.

De dood van een god De relatie tussen de Senaat en Domitianus was echter ronduit slecht: de keizer werd gevreesd en gehaat, omdat hij zijn tegenstanders zonder pardon liet vermoorden. Volgens de antieke bronnen ontpopte hij zich tot een paranoïde tiran met grootheidswaanzin. Hij ontving zijn gasten soms in de tempel van Jupiter, waarbij hij zelf als de oppergod plaatsnam. Hij liet zich zelfs hoogmoedig tot ‘God op aarde’ benoemen, zijn grootste misrekening. Met de moord op Domitianus op 18 september 96 kregen zijn vijanden onder de elite en de buitenspel gezette senatoren uiteindelijk het laatste woord.

Links Flavisch damesportret © Musei Capitolini, Rome, NC0434

Onder Piazza Navona via Google Earth

Rechterpagina Rechtsboven Colosseum © Nathalie de Haan

Linksonder Zilveren spiegel © Badisches Landesmuseum, Karlsruhe 6840 © Thomas Goldschmidt

Hij liet zich zelfs ‘ hoogmoedig tot ‘God op aarde’ benoemen’

doen denken) onderdeurtje van de Flaviërs, werd in 81 tot keizer uitgeroepen. Wie geïnteresseerd is in een romantische impressie van zijn leven kan terecht bij Louis Couperus’ roman De komedianten uit 1917. Naast een levendig beeld van Rome in het voorjaar van 96 beschrijft hij Domitianus treffend, in lijn met de negatieve antieke overlevering: ‘Zijn lichaam was ziek en zijn ziel. Hij was in zich gek van angst, achterdocht, twijfel, berouw. […] Hij was onverwacht gekomen in het Theater omdat hij dezen dag van feest te bang was geworden in het Palatium.’

Populaire keizer Domitianus wist bij zijn benoeming dat overleven synoniem was aan het concentreren van de macht in zijn persoon. Gesteund door het leger zette hij de Senaat en daarmee de elite buitenspel. Tegenstanders liet hij vermoorden. In Rome realiseerde hij een monumentaal bouwprogramma en organiseerde hij spelen en ander vermaak om zich populair te maken bij de inwoners van de stad. Er kwamen tempels voor Jupiter, Juno en Minerva, voor zijn vergoddelijkte vader en broer en voor de godin Isis. Hij liet de beroemde ereboog op het Forum Romanum voor zijn broer bouwen en voltooide de bouw van het Colosseum (toen nog Amfitheatrum Flavium geheten) door er de bovenste toeschouwersring op te plaatsen en dieren- en gladiatorenverblijven onder de arena te bouwen. Waar nu Piazza Navona is, verrees een stadion voor atletieken poëziewedstrijden, waaraan voor het eerst ook ongetrouwde vrouwen deel mochten nemen. Die aanpak wierp lang vruchten af. Als keizer was Domitianus bijzonder succesvol. Hij was geliefd bij het volk en het leger, zijn regeringsperiode verliep rustig en als hij zijn leger moest laten ingrijpen langs de grenzen van het rijk, was hij succesvol. Hierdoor kon Domitianus zich volop inzetten voor kunst, architectuur, literatuur en sport.

Net na het middaguur slaakte de 44-jarige keizer Domitianus die dag een zucht van verlichting, omdat de voorspelling van astrologen dat hij die ochtend zou sterven, niet was uitgekomen. Wat hij volgens de overlevering niet wist, was dat ze hem over de tijd voorlogen: het was nog steeds ochtend toen ze hem vertelden dat het middag was. Dat alles was onderdeel van een even complex als ingenieus complot, waarin naar verluidt zelfs zijn echtgenote betrokken was. Zijn kamerheer Parthenius kondigde aan dat er bezoek was en Domitianus ging nietsvermoedend naar zijn slaapkamer om zich om te kleden. Daar werd hij opgewacht door Stephanus, vertrouweling van Domitianus’ nicht Flavia Domitilla, wier echtgenoot Domitianus had vermoord. Hij had een dolk verborgen onder een verband om zijn arm en bracht de eerste van zeven steekwonden toe. Hij kreeg hulp van andere hoflieden, Clodianus, Maximus en Satur, en een paar man uit de gladiatorenschool.

Damnatio memoriae Na de vernederingen en moordpartijen op leden van Senaat en elite volstond Domitianus’ dood niet voor de samenzweerders achter zijn dood. De Senaat legde hem postuum de grootst denkbare straf op: damnatio memoriae, waarin de herinnering aan hem voor altijd zou worden uitgewist. Portretten werden kapotgeslagen, inscripties met zijn naam werden weggekrast. Het beeld van een god op aarde werd ook in de literatuur omgewerkt tot dat van een gestoorde tiran. Schrijvers als Martialis, die tijdens Domitianus’ leven de keizer in woorden bewierookten, doopten hun pen daarna in vitriool. De damnatio memoriae had ongekend succes: deze grandioze keizer in het spoor van Nero raakte in de eeuwen daarna en tot op heden vrijwel volstrekt vergeten.

Topstukken uit de gouden tijd van het Romeinse rijk In de expositie is een keur aan topstukken te zien uit de eerste eeuw na Christus, de hoogtijdagen van het Romeinse rijk. Naast zeldzame bewaard gebleven portretten en standbeelden van Domitianus en leden van de keizerlijke dynastie van de Flaviërs (Vespasianus, Titus, Domitia Longina en Julia), zijn er ook fragmenten van muurschilderingen en mozaïeken uit chique villa’s en paleizen, beelden van goden en godinnen, sieraden van goud en edelstenen, luxe glaswerk, servies en grafmonumenten van de elite. Ook alledaagse zaken, zoals schoenen en schrijfstiften van Domitianus’ soldaten, liggen in de vitrines. Projecties en (3D-)reconstructies geven een beeld van het leven in Rome, in de eerste eeuw na Christus een stad met spectaculaire nieuwe monumenten.

Vergeten maar dominant aanwezig Alle roem van Caesar, Augustus en Nero ten spijt is de periode van de Flavische dynastie een van de opmerkelijkste en ingrijpendste uit de geschiedenis van Rome en de wereld zoals we die kennen. Onder Vespasianus vond de historische verwoesting van Jeruzalem plaats in 70 na Christus. Negen jaar later volgde de legendarische uitbarsting van de Vesuvius, waarbij Pompeï en Herculaneum door vulkanisch materiaal werden bedolven.

Domitianus mag dan vergeten zijn, de vele gebouwen die hij in Rome liet bouwen zijn nog steeds beeldbepalend voor het centrum van Rome: het stadion (Piazza Navona), het Colosseum, het paleis op de Palatijn en tal van tempels. Deze kleurrijke tentoonstelling vertelt het verhaal van zijn leven, zijn tijd en zijn betekenis met de vaart van een thriller.

God op Aarde. Keizer Domitianus Rijksmuseum van Oudheden 17 december 2021 t/m 22 mei 2022 Rapenburg 28, Leiden Info: rmo.nl

GOTH

DESIGNING DARKNESS

Linksonder 1 Joe Bangay, “Portretfoto Siouxsie Sioux ter promotie van het album Juju”, 1981 Linksonder 2 William J. Boot, “When Evening Twilight Gathers Round”, 1877.

Gothic vormt sinds de late jaren zeventig een duidelijk aanwezige subcultuur, mede door het succes ervan in mainstream films (van vampierfilms tot Game of Thrones), sciencefiction (o.a. Robocop), klassieke én popmuziek, strips en fotografie. Voor doorsnee mensen is het een puberale manier van aankleden, voor anderen het summum van een onbestemd verlangen naar de donkere kant van het leven. De tentoonstelling GOTH, Designing Darkness gaat op zoek naar de bronnen van de Goth-scene.

Hoewel de gemiddelde beschouwer bij de zwartgallige Goth-scene niet snel denkt aan het vriendelijke Den Bosch, is dat in zekere zin juist de bakermat van de huidige Gothic-subcultuur. Niet alleen staat het vol middeleeuwse en neogotische bouwwerken, maar de aartsvader van de duivelskunst Hiëronymus Bosch is er geboren.

Gevoel Volgens de tentoonstellingsmakers is Goth eerder de verbeelding van een gevoel dan een ‘stijl’. Het verlangen naar een ‘verleidelijke duisternis’ is sinds de romantiek stevig in onze cultuur verankerd. Goth is een parallelle vorm van escapisme, een poging om de gewone wereld te vergeten. Het verwerpt de rationale moderne maatschappij en biedt een alternatief in een fantasiewereld vol diepere betekenis, zwarte magie, onuitsprekelijke geheimen, vervoering en sensatie.

De bronnen voor de verschijning van Goths in populaire hedendaagse subculturen zoals film, foto, kunst en strips zijn helder, de genoemde kunsthistorische bronnen zijn minder algemeen bekend. De tentoonstelling laat werken zien die variëren van ontwerptekeningen van Pierre Cuypers tot prenten van Odilon Redon en fotografie van Nona Limmen; van 19e-eeuwse rouwsieraden tot de haute couture van Linda Friesen en hedendaagse kunst en design van Sruli Recht en Cindy Wright.

And then there was darkness Normaliter zijn tentoonstellingszalen overzichtelijke bakens van licht en helderheid, hier zorgen donkere wanden en schaarse belichting voor de juiste mysterieuze sfeer in een spel van licht en duisternis, waarin schaduw de boventoon voert. De audiotour is ingesproken door de populaire pop-noirzangeres Lakshmi. Muziek en geluidseffecten geven het geheel een filmische allure. Tijdens een wandeltour door de stad komen de (neo-)gotische kanten van Den Bosch in beeld. Een avondlijke boottocht door de gedeeltelijk ondergrondse Binnendieze voert langs duistere verhalen.

OBSESSED!

JEWELLERY FESTIVAL OOK IN MUSEUM DIVA ANTWERPEN

In november 2021 vindt het Nederlandse juwelenfestival OBSESSED! plaats. In heel Nederland staan galeries en culturele instellingen dan in het teken van juwelen. Voor de tweede keer reist OBSESSED! daarbij ook over de landsgrenzen, naar Antwerpen, diamanthoofdstad van de wereld. Dit jaar staat het thema ‘diamant’ in al haar facetten centraal. Op 19, 20 en 21 november vinden in Antwerpen rondleidingen, demonstraties en workshops plaats.

Links Affiche Obsessed

Rechts Sparklr Atelier Nadat de vroegste diamanten in de 4e eeuw voor Christus in India werden gevonden, maakte de edelsteen een snelle opmars door het Euraziatische continent. India bleef ruim 2000 jaar het epicentrum van de diamanthandel, die in de 16e eeuw werd gedomineerd door Italianen, Portugezen en Vlamingen.

Wonderkamer Tijdens diezelfde eeuw groeide Antwerpen uit tot een ontmoetingsplaats voor kooplieden en goederen vanuit de hele wereld. Die internationale handel was de motor voor de productie van kunst en luxeproducten, zoals (edelsmeed)kunst en juwelen, en maakte Antwerpen tot het wereldcentrum voor luxe. Luxeobjecten uit alle windrichtingen komen samen in DIVA’s Wonderkamer: de Antwerpse verzamelcultuur tijdens de Gouden Eeuw en haar nazomer vormde de inspiratie voor een hedendaagse interpretatie van een kunstkamer.

SPARKLR workshop Tijdens OBSESSED! kunnen bezoekers deelnemen aan de SPARKLR workshop, waarin zij zelf aan de slag gaan met diamanten. Ontwerp uw eigen juwelen, bekijk diamanten door een microscoop en sorteer steentjes met behulp van loepen en pincetten. De bezoeker ontdekt spelenderwijs hoe kleur en onzuiverheden de waarde van een diamant beïnvloeden. Zo komt de diamantbewerker in het bezoek al snel naar boven, al dan niet geholpen door het diamantspel in de touchscreens of een ontdekkingsreis door de Gouden Straatjes in Antwerpen.

Stadswandeling met audiotour DIVA is tijdens (en na) OBSESSED! ook het vertrekpunt voor de nieuwe stadswandeling met audiotour, die de luisteraar meeneemt naar enkele historische plekken en hedendaagse juweliers, waaronder de Antwerp’s Most Brilliant-juweliers. De juweliers bieden dit weekend ook extra activiteiten aan met het thema ‘diamant’.

Links Slangenjuweel met diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel en robijn. Anoniem, Frankrijk, ca. 1860. Collectie DIVA © Dominique Provost

De bezoeker ontdekt ‘ spelenderwijs hoe kleur en onzuiverheden de waarde van een diamant beïnvloeden’

Reis vanuit het binnenste der aarde Iedereen kent diamant. Van films tot liedjes en literatuur zijn de felbegeerde en kostbare flonkerende steentjes bewierookt en bezongen. Maar wat is een diamant eigenlijk? Waar komt het vandaan? Het verhaal achter de diamant is in veel opzichten nog onwaarschijnlijker en spannender dan de films en de gevaarlijke reis is het ook logisch dat de meeste diamanten klein zijn. Hoe groter, zwaarder en zuiverder, hoe zeldzamer en duurder. Daarmee komt het verhaal op het gewicht van de diamant, het begrip ‘karaat’. Iedereen kent het, maar vrijwel niemand weet waar het vandaan komt.

Karaat is afgeleid van keration, de Griekse benaming voor de pit van de vrucht van de Johannesbroodboom. Omdat de pitjes hiervan ongeveer 0,2 gr wegen, werden zij in Byzantium als gewichtseenheid gebruikt voor parels en edelstenen.

‘DIVA, a Brilliant Story’ De bezoeker wordt door het Antwerpse diamantverhaal geleid in de zes zalen van ‘DIVA, a Brilliant Story’. Verschillende vragen uit bovenstaand verhaal komen daarin uitvoerig aan bod, zoals: Wat is diamant? Waar komen diamanten vandaan? Hoe wordt de steen geslepen? En, niet onbelangrijk: hoe onderscheid je een echte van een imitatiediamant? Hoe werd Antwerpen dé diamanthoofdstad van de wereld? Fascinerend is de gelijknamige publicatie ‘DIVA, a Brilliant Story’, waarin het Antwerpse diamantverhaal in geuren en schitterende kleuren uit de doeken wordt gedaan. Beroemde juwelen en recente vondsten zoals de Lesotho-diamant, ze komen allemaal aan bod.

die erover gemaakt zijn. Diamant is namelijk een gekristalliseerd mineraal samengesteld uit koolstofatomen. Door koolstof onder extreme hoge druk en extreme hoge temperatuur (1.200 tot 1.400°C) samen te persen ontstaat diamant. Dat proces kan alleen plaatsvinden op een diepte van 140 tot 250 km in de aardkorst. Als het steentje daar eenmaal gevormd is, begint het avontuur pas echt: de reis naar het oppervlak van de aarde! Feitelijk reizen diamanten mee naar boven op vulkanische activiteit. Deze reis door de hel overleven ze enkel dankzij een omhulsel uit vulkanisch gesteente, meestal kimberliet. Dat verklaart hoe diamant aan de oppervlakte komt en waarom het juweel zo zeldzaam is. Gelet op het vormingsproces 19, 20 en 21 november DIVA, museum voor diamant, juwelen en zilver Gildekamersstraat 9, Antwerpen Voor het volledige programma: divaantwerp.be

T/m 30 november Festivalprogramma Current Obsession obsessedwithjewellery.com

Arranged KUNST IN GAMES IN MUSEUM BELVÉDÈRE Boven Scars of War, conceptbeeld door Lloyd Allan voor Horizon Zero Dawn (Guerrilla) Realism In het kunstlandschap zijn games lang genegeerd, maar inmiddels zijn veel elementen uit de beeld- en bewegingscultuur van games in de kunst en het dagelijks leven doorgedrongen. Ook het creatieve element binnen het genre vindt momenteel erkenning, met als voorlopig hoogtepunt de tentoonstelling Arranged Realism – Kunst in Games in Museum Belvédère. Logisch eigenlijk, want elk detail voor de te creëren wereld wordt bedacht en ontworpen door teams van designers en kunstenaars. Han Steenbruggen, directeur van Museum Belvédère: ‘Als cultuurdrager steken games alle andere disciplines inmiddels naar de kroon.’

Het maken van een goede game is lang vergeleken met filmproducties, maar de game-industrie is al jaren groter dan de film- en muziekindustrie tezamen. Vorig jaar groeide het aantal actieve gamers wereldwijd tot 2,7 miljard. Nederland heeft hierin een belangrijk aandeel, zowel wat spelers als makers betreft. De Amsterdamse game-ontwikkelaar Guerrilla won de meest vooraanstaande prijzen voor hun spel Horizon Zero Dawn, waaronder een Gouden Kalf (2017) en een Bafta (2018). Arranged Realism – Kunst in Games toont werken en werelden in virtual reality, 3D-prints van objecten uit digitale werelden en interactieve installaties. Ook te zien zijn diverse vormen van concept art door de beste digitale schilders ter wereld. Naast Horizon Zero Dawn (2017, Guerrilla) komen games aan bod als Fallout 4 (2015, Bethesda Games), Desperados III (Mimimi Games) en Dishonored 2 (2016, Arkane Studios). Spectaculair en nooit eerder vertoond zijn twee complete scènes uit games die speciaal voor de tentoonstelling in Museum Belvédère worden nagebouwd in 3D.

Kunstgeschiedenis als inspiratiebron Een meanderende weg die een landschap binnen voert, wandelaars op weg in een woeste wildernis, of een schip met opvarenden die verdwijnen in donkere avondnevels zijn stijlmiddelen uit de schilderkunst. De game-industrie maakt volop gebruik van de suggestieve kracht van dergelijke beelden, die appelleren aan gevoelens van verontrustende spanning en grootse avonturen. Steenbruggen: ‘Makers vinden in het bijzonder inspiratie in de schilderkunst uit de romantiek, waarin schilders als zoals Caspar David Friedrich of Arnold Böcklin ongekende, overweldigende beelden creëerden.’

‘Die beelden zijn vaak directe inspiratiebronnen, waarbij de context echter volledig is veranderd. De romantici schilderden vaak vanuit een religieus wereldbeeld of een romantisch gevoel over mens en natuur. Games laten de filosofie voor wat die is en gebruiken de beeldtaal als decor om het avontuur in te situeren. Het Amerikaanse luminisme uit de late 19e eeuw en het Europese naturalisme in de landschapschilderkunst uit die periode vormden een belangrijke inspiratiebron voor de overweldigende landschappen, sfeer en belichting die je in bijvoorbeeld Horizon Zero Dawn tegenkomt.’

Van zoon op vader Steenbruggen vindt het geen probleem dat Museum Belvédère nu een vlucht voorwaarts neemt en het medium groots en meeslepend op de museumkaart zet: ‘Ik vind het van wezenlijk belang dat musea die zich richten op ei-

Boven Durk van der Meer - Terrarium, 2019 (gemaakt met Google Blocks Unity en Substance Painter)

Links Talos I Art 3, Fred Augis, 2017 (Arkane Studios). Digitaal vervaardigd voor Prey

Makers ‘ vinden in het bijzonder inspiratie in de schilderkunst uit de romantiek’

gentijdse kunst en zich oriënteren op nieuwe ontwikkelingen binnen onze beeldcultuur. Als zelfstandig medium heeft de computergame de laatste decennia een enorme vlucht genomen. Generaties jongeren groeiden op met een medium dat evolueerde van spel tot totaalervaring. Als ouder raakte ik uiteindelijk onder de indruk van de werelden die games tot leven wekken. De mogelijkheden die games als Assassin’s Creed bieden om met een virtueel alter ego door het oude Athene, middeleeuws Parijs of Victoriaans Londen te wandelen, waarin met bijna wetenschappelijke precisie aandacht is geschonken aan details en sfeer, vind ik fascinerend.’

De bron In strips zagen gebruikers decennialang alleen het gedrukte eindresultaat, maar uiteindelijk volgde erkenning met tentoonstellingen van de ruwe tekeningen. Kunstenaars als Roy Lichtenstein en Andy Warhol gingen zich van de stripstijl bedienen en uiteindelijk zag men in dat Hergé zelf een kunstenaar was. Ook in games keken gebruikers aanvankelijk niet verder dan de functionaliteit van de decors, maar inmiddels zijn er game-soundtracks op de markt en veroveren conceptschetsen en tekeningen achter beroemde games het kunstlandschap. De lang anonieme kunstenaars achter de ontwerpen hebben tegenwoordig een naam in gespecialiseerde galerieën (o.a. Cook and Becker) en op internationale gamebeurzen. In de tentoonstelling Arranged Realism - Kunst in Games wordt een selectie voor het eerst museaal geëxposeerd - een doorbaak! Publicatie Bij de tentoonstelling verschijnt het gelijknamige boek Arranged Realism - Kunst in Games van de hand van Merijn de Boer. Bekende (inter)nationale game-ontwikkelaars komen daarin aan het woord. In deze rijk geillustreerde publicatie gaat De Boer in op de ontwikkeling van de game tot artistiek medium. Steenbruggen: ‘Hij onderscheidt genres, laat game-ontwerpers aan het woord en beschrijft uitgebreid hoe virtuele werelden digitaal worden ontworpen en hoe deze weer hun uitwerking hebben op onze fysieke werkelijkheid.’

Museum Belvédère t/m 23 januari 2022 Oranje Nassaulaan 12, Heerenveen-Oranjewoud Info: museumbelvedere.nl

Boven Conceptposter Visionaries, hoofdpersoon Julianna (Arkane Studios, Bethesda Softworks)

Kunst gedreven door muziek

Net als ‘ muziek heeft kunst de gave om mensen te laten wegdromen’

Met een moeder in de mode en een poëtische vader lag een creatieve roeping voor Ringel (1962) voor de hand. Als dj liet hij in de jaren tachtig de party people dansen op muziek die hij opsnorde in de fijnere platenzaakjes uit die tijd. Na enkele jaren ruilde hij het dj-schap in voor zijn eigen designbureau, maar de liefde voor de muziek bleef en werd uiteindelijk de inspiratie voor zijn schilderwerk.

Muziekschilderijen Ringel geeft zich tijdens het schilderen over aan muziek. Eén track wordt in een eindeloze loop herhaald, waarbij de gelaagdheid uit de muziek wordt overgebracht op het canvas. Zijn werken krijgen steevast titels mee van mensen en muziek die hem inspireert. Titels als Fink, Daughter, Ólafur Arnalds of Apparat maken duidelijk dat Ringels muzikale smaak verre van doorsnee is. Zijn roeping tot het schilderen kwam uiteindelijk vanzelf. Ringel: ‘Ik voel altijd de behoefte om mij creatief te uiten. Beelden zeggen vaak zo veel meer dan woorden. Net als muziek heeft kunst de gave om mensen te laten wegdromen en te inspireren. Zeker in deze tijd is dit een belangrijk middel om te ontsnappen aan alledaagse druk en stress. Door muziek onherroepelijk te koppelen aan mijn schilderijen en de fotografie wordt dit gevoel versterkt.’

24K Gold De opvallendste serie onder Ringels muziekgeïnspireerde schilderijen is

Rep Ringel kwam tot de schilderkunst via de omweg van muziek en design. Ringel: ‘Ik heb voor grote mode- en cosmeticamerken ontworpen, maar uiteindelijk is het hele scala aan design en brandingactiviteiten een aantal jaren geleden samengekomen in het kunstenaarschap.’

wellicht de 24K Gold line. Ringel: ‘Al deze schilderijen hebben elementen van echt 24K goud, waardoor ze een heel eigen karakter krijgen.’

Signed = sealed Ringels designbureau gaf hem een bijzonder uitgangspunt voor de benadering van een carrière in de schilderkunst. Zijn schilderkunst is vrij en heel persoonlijk, maar zijn website en activiteiten in het internationale beurs- en galeriecircuit getuigen van een brede kennis. Ook de diversiteit van series, mate-

Boven Links: Painting 24K gold, Society, 170x170 cm

Rechts Painting Acrylic, The Ascent, 200x200 cm

Rechtsonder Rep Ringel © Carlos Villarroel

Linkerpagina Links Silence Gold, Flicker Rohne, 150x150 cm

Rechts Silence Gold, How Fortunate, 150x150 cm rialen en zelfs zijn signatuur, een ronde lakzegel met daarin een chip, getuigen van een onconventionele, avontuurlijke, maar ook ondernemende geest. Het voor Ringels werk kenmerkende lakzegel bevat een chip met daarin informatie over de productiedatum en het gebruikte materiaal, een link naar de muziek waarmee het schilderij is verbonden en een certificaat van echtheid en eigendom.

Foto-remixes Voor de Corona-periode was Ringel actief op binnen- en buitenlandse beurzen en galeries. Toen dit wegviel, gebruikte hij de vrijgekomen tijd voor het ontwikkelen van nieuwe schilderwerken en een bijpassende fotografielijn. Ringel: ‘Deze heten ‘Silence’ en ‘Silence Gold’. In die foto’s duik ik met een speciale techniek diep in de details van de schilderijen, waardoor nieuwe beelden ontstaan. Door te focussen op de kleinste details ontstaat er enerzijds vervreemding, maar anderzijds ook herkenning. Het zijn eindeloze mysterieuze landschappen waarin je kunt wegdromen. Deze virtuele muzikale landschappen zie ik als remixes van het originele werk. De meest exclusieve lijn is de Silence Gold-serie, waarin foto’s in matte kwaliteit exclusief worden uitgegeven in een gelimiteerde oplage van zes stuks op groot formaat’.

Niet te koop… Bijzonder zijn de hardcoverboeken die Ringel van zijn werk maakt. Die zijn namelijk niet te koop. Ringel: ‘Nee, ik geef ze exclusief cadeau aan iedereen die een schilderij van mij koopt. Daar valt zo’n boek in de juiste context en dat maakt het uniek en exclusief.’

Beleving Ringel is opgelucht en blij dat er momenteel weer fysiek contact en publieksactiviteiten mogelijk zijn: ‘Ik kan eindelijk mijn werk weer tonen op (inter)nationale exposities en -beurzen. Dat is zo belangrijk! Een plaatje online heeft toch een andere impact dan een mooi groot schilderij of foto aan een wand. Beleving heet dat. Dat voel ik ook als ik schilder en dat wil je anderen ook graag meegeven.’

Info, shop, agenda: repringel.com

Expo: 18 t/m 22 november 2021 Masters Expo Amsterdam RAI

Sabine Struycken DE VERLEIDING VAN DE APPEL IN DELFTS BLAUW, GOUD EN DIAMANT

De appel maakt onbewust iets los bij mensen, zeker als deze zo verleidelijk wordt gepresenteerd als de Delfts blauwe appels waarmee Sabine Struycken internationaal furore maakt. Dat is geen toeval. Struycken is onstuitbaar gepassioneerd als het over haar oogappeltjes gaat: ‘Appels zijn cross-culture. Welk werelddeel je ook neemt, de appel is overal populair. Het staat in de sages en in de bijbel geschreven: de appel fascineert de mensheid als symbool van liefde en vruchtbaarheid, van vrede en lente. Mensen vallen voor de rondingen. De appel is vrouwelijk en sexy! Ze is de vrucht van de kennis én van de verjonging!’

Boven Blossom 35 cm, 2 Bees

Volgende pagina Boven First of May

Onder Madelief 8 cm Uw kunstcorrespondent had een kleine adempauze nodig na dit gepassioneerde betoog. Kan zoveel passie waar zijn? Kunnen commercie en kunst samenvallen? Ja, dat kan. Struyckens werk én haar beleving zijn echt. De schittering in haar ogen als ze over haar werk vertelt, spreekt precies zoals haar appels dat doen met glans, kleur, vorm en rondingen. Zoveel enthousiasme is domweg aanstekelijk. En dat zijn haar Delfts blauwe appelen ook. Kunst De grens tussen kunst en decoratie vervaagt in het heden steeds verder. Strips werden al in de jaren zestig kunst. Dick Bruna en Andy Warhol bleken een beeldtaal te spreken die tot in Japan werd begrepen. Er is een Glasmuseum in Leerdam en er zijn meerdere musea die Delfts blauw porselein als kunst én cultureel erfgoed hoeden. Daar komen jaarlijks honderdduizenden bezoekers uit de hele wereld op af. Delfts blauw is een cultuurfenomeen dat door de eeuwen heen steeds vernieuwde. Dat kan via de cross-genre inbreng, zoals van Henk Schiffmacher twee jaar geleden, maar ook via een ultiem beeldend concept als de appels van Sabine Struycken, die net als het werk van Bruna een universele beeldtaal blijken te spreken.

Mooi, glimmend, prachtig en bezorgd door Sabine Het oogt makkelijk. Het is mooi, het glimt en het is prachtig, maar een universele taal spreken is weinigen gegeven. Bijzonder aan het werk van Struycken is de combinatie van culturele, artistieke en commerciële ambities. Het is een op zichzelf staand product, maar in de marketing een gesammtkunstwerk. Met liefde en oog voor ambacht gemaakt. Grote appels, kleine appels van keramiek. Heel bijzondere opgeblazen appels, handgemaakt, sommige handgeschilderd in Delfts blauw, met de karakteristieke pauw en klaproos door de meester-schilder van

Royal Delft - De Porceleyne Fles, de laatst overgebleven Delftse aardewerkfabriek uit de 17e eeuw. Ze worden verpakt in een handgemaakte doos en hoogstpersoonlijk afgeleverd door Sabine zelf: ‘Een kunstwerk voor binnenshuis. Een sieraad van een liefdesgeschenk.’

Innerlijke luxe Het succes heeft Stuycken in de loop der jaren niet verblind. Ze kent haar krachten en grenzen: ‘Ik ben geen keramist of meester-schilder. Daarom werk ik soms samen met kunstenaars. Ik ben wel creatief en streef naar de hoogste kwaliteit. Wil je iets betekenen in de markt en een serieuze partner zijn, dan moet je over een uniek product beschikken. Het volledige pakket moet kloppen. Daar doe ik geen concessies aan. Elk exemplaar wordt gecreëerd met hoogwaardig vakmanschap, liefde en toewijding, met oog voor detail, afzonderlijk ondertekend. Dit is de innerlijke luxe, waar ik zelf altijd naar op zoek ben. Het is geen toeval dat ik uiteindelijk bij de appel uit ben gekomen. Appels creëren een brug tussen hemel en aarde.’

InsideOut Luxury De keramische appels van InsideOut Luxury maken deel uit van de prestigieuze Royal Blue Collection. Deze bestaat uit appels in meerdere die voor Sabine Struycken symbool staat voor oneindigheid, heeft een uniek Delfts blauw tulpenpatroon, handgeschilderd door Royal Delft. Samuel Dejong plaatste hierop een aantal van zijn karakteristieke 24-karaats bladgouden insecten, die zowel de fragiliteit als de onverwoestbaarheid van ons ecosysteem belichamen: elegant en fragiel, en tegelijk krachtig en onverwoestbaar. Met de modernste technieken bootst Dejong de anatomie van insecten zo na, dat ze zelfs mooier zijn dan in het echt.

Touch of Diamonds In samenwerking met goudsmid en diamantzetter Iris Camp heeft Struycken de Touch of Diamonds-creatie in de Royal Blue Collection gerealiseerd. Struycken: ‘We deelden een liefde voor Delfts blauw en thema’s als schoonheid en detail.

afmetingen, van Ø 6 cm t/m Ø 85 cm. De appels van Ø 47 cm worden verkocht in een limited editie van 10 of 25 stuks. Van de grote appels Ø 85 cm en de appels die in samenwerking met Samuel Dejong en Marleen Hengeveld (zie onder) gecreëerd worden, zijn de edities gelimiteerd tot 10 stuks.

AMMA Jewelry serie Na samenwerkingen die in eerdere edities van dit tijdschrift aan bod zijn gekomen, ging Struycken een samenwerking aan met AMMA Jewelry, van de Nederlandse ontwerper en goudsmid Marleen Hengeveld. Opgeleid als goudsmid en kunsthistorica is haar werk sterk geïnspireerd op kunst, het oude ambacht en de schoonheid van parels en edelstenen. De combinatie van oude technieken zoals fi ligrain met haar Romantisch minimalisme en hedendaags design resulteert in tijdloze juwelen. Juwelen van een verfi jnd vakmanschap ontstaan uit een passie voor detail.

Touch of Gold Touch of Gold is een creatie binnen de Royal Blue Collection, waarin Struycken haar krachten bundelde met kunstenaar Samuel Dejong. Beiden hebben een voorliefde voor Delfts blauw en spelen in hun werk met thema’s als eeuwigheid en vergankelijkheid. De keramieken appel,

De appel is vrouwelijk ‘ en sexy! Ze is de vrucht van de kennis én van de verjonging!’

Iris creëerde een witgouden steel bezet met 430 diamanten, die samen meer dan 2.00 kt wegen, van zeer hoge kwaliteit. In een prachtige Top Wesselton-kleur, VVS-kwaliteit en triple excellent geslepen. Voor mij is dat een symbool van het oneindige. Het heeft een uniek Delfts blauw patroon, handgeschilderd door Royal Delft.’

Dromen Struycken koestert haar successen, zoals het kleinste appeltje uit de collectie, dat aan boord van de KLM-vloot verkocht mocht worden. Maar de ambitie gaat verder: ‘Het zou prachtig zijn als een van mijn Delfts blauwe appels door het Koningshuis als relatiegeschenk zou worden meegenomen bij een bezoek aan het buitenland.’

royalbluecollection.nl

Europalia

TREINEN & SPOREN

Het Belgische Europalia is een soort tegenhanger van ons eigen Holland Festival, maar dan veel breder, want naast muziek en dans staan ook kunst, film en (sub)cultuur centraal. Anders dan in het Holland Festival gaat het primair om Europese kunst. Europalia Trains & Tracks toont meer dan 70 verschillende projecten verspreid over kunst- en cultuurinstellingen, maar ook en vooral in stations en op treinen in België en in de buurlanden. Treinen en reizen hebben een centrale rol gespeeld in kunst en literatuur. Europalia brengt een ode aan die rol door stations en treinen centraal in de presentaties en voorstellingen te zetten. Maar ook de trein zelf staat centraal: wat is de rol van het spoor vandaag de dag? Wat is de invloed ervan? Hoe staat de trein erop in kunst, muziek en literatuur? Het multidisciplinaire programma draait rond drie thema’s: de impact van de trein op de samenleving, tijd en beweging, en ontmoetingen en afscheid. Dit zijn concepten die nauw verbonden zijn met de wereld van de trein, die aanknopingspunten bieden voor bredere perspectieven.

T/m 15 mei 2022 europalia.eu

Links David Hockney, The Arrival of Spring, Normandy, 2020

David Hockney

IN BRUSSEL

BOZAR brengt een dubbeltentoonstelling rondom David Hockney met onder meer werken uit de Tate Collectie. De bezoeker wandelt in Brussel door de carrière van de 84-jarige Britse kunstenaar, vanaf 1954. Ook zijn meest recente werk uit 2020 komt aan bod: ‘The Arrival of Spring, Normandy’. Onder het motto ‘Do remember they can’t cancel the spring’ legde Hockney op zijn iPad het ontluiken van de natuur vast tijdens de eerste lockdown in de lente van 2020.

T/m 22 januari 2022 bozar.be

Tussen Hemel en Aarde

IN DE LEUVENSE SINT-PIETERSKERK

Leuven biedt in de imposante gestalte van de gerestaureerde gotische Sint-Pieterskerk niet alleen een gebouw met een indrukwekkende historie die terugvoert tot de middeleeuwen, maar ook de kunstschatten uit de collectie zijn weer te zien. Daaronder tal van topwerken van Vlaamse Meesters die hier nog in hun authentieke kerkelijke context kunnen worden bewonderd. Via mixed reality komt ‘Het Laatste Avondmaal’ van Dieric Bouts letterlijk tot leven, net als het bruisende Leuven van vroeger én nu. Naast ‘Het Laatste Avondmaal’ is ook Bouts’ ‘De Marteling van de Heilige Erasmus’ een van de topstukken van de Vlaamse Schilderkunst. Ook de ‘Edelheeretriptiek’ en het ‘Triom ruis’ van Jan Borman, de imposante Sacramentstoren, het praalgraf van Hendrik I en de kapel van Fiere Margriet krijgen een plaats in de virtuele totaalervaring, waarin de verhalen achter de kerk tot leven komen.

Omver geblazen NATIONAAL GLASMUSEUM (LEERDAM)

Boven Ans Bakker © Ans Bakker In het museale landschap neemt het Nationaal Glasmuseum in Leerdam een bijzondere plaats in met de combinatie van een museumgebouw als ‘glazen schatkamer’ en een werkplaats waar de traditie levend wordt gehouden. In de Glasblazerij werken kunstenaars en ontwerpers samen met de glasblazers en creëren daar hun eigen glas. Dit is een heel bijzonder proces en eigenlijk al een kunstvorm in zichzelf. In het museum zie je het eindproduct, maar in de blazerij de weg ernaartoe.

Rechts Bijzettafel ‘Klaar’ © Leolux

Werken met ‘ glas is voor beeldend kunstenaars een bijzondere ervaring’

Werken met glas is voor beeldend kunstenaars een bijzondere ervaring. Vaak is het de ontwikkeling van een vorm, waarin op basis van een goede voorbereiding en in samenwerking met de glasblazer een object ontstaat. Het eindresultaat is een mengvorm tussen dirigeren en inspelen op wat er gebeurt als het glas op zijn heetst is.

Uit de Zeeuwse slikken Ans Bakker (Zwartsluis, 1963) is in 2003 begonnen met geblazen en gegoten glas. Ze combineert glas van glas zijn? En een ladder van metaal? Koos Buster heeft geen binding met het conventionele. Normaal gesproken komt alles direct uit zijn eigen handen, maar voor zijn glazen objecten moet hij samenwerken met een glasblazer. Toch blijven ook de glazen objecten te allen tijde echte Koos Busterobjecten die niet verfijnd, maar robuust zijn en blijven.

Ambacht als inspiratie In 2020 bracht meubelfabrikant Leolux de glazen bijzettafel ‘Klaar’ uit. De inbreng van het ambacht kan toegeschreven worden aan het van oorsprong Australische koppel Joel en Kate Booy, die sinds 1981 als Studio Truly Truly door het leven gaan. In 2017 lieten zij al een serie lampen vervaardigen in de glasblazerij. Als art directors van Leolux hebben zij een volgende stap gezet met een glazen bijzettafel.

Bulb Bullée Een hele bijzondere vorm van inspiratie door ambacht is te zien in een serie lampen die Christien Meindertsma (Utrecht, 1980) ontwierp voor Thomas Eyck. Het glas van de lamp is geblazen door meesterglasblazer en geboren en getogen Leerdammer Gert Bullée, naar wie

met verschillende structuren en materialen, bijvoorbeeld mosselschelpen en de structuren van de Zeeuwse slikken. Bakker: ‘De Oosterschelde raakt mij door de schoonheid en kwetsbaarheid van het landschap. Het is een leven op zichzelf, een onderdeel van vele levens, gestuurd door de getijden. Het water gaat in je zitten, de geur van zee en mosselen, herkenbare geluiden van vogels, wind, en bundels licht gereflecteerd door het water. In mijn serie ‘Zeeuws Licht’ leg ik uit hoe het voelt om aan dit water te staan. Wanneer je grote zwarte basaltblokken ziet kleuren, het water ziet spiegelen en de momenten ervaart die nooit meer hetzelfde zullen zijn. Ze wachten op je.... de intense kleuren, de oervormen van steen, de slikken, zand, water, klei, de geluiden en getijden.’

De Minister van Keramische Zaken Heel anders is het werk van Koos Buster (Amsterdam, 1991). Als Minister van Keramische Zaken maakt hij bierkratten, brandblussers, schoonmaakmiddelen en veel meer van keramiek. In 2019 heeft hij met het Glasstipendium van Stichting Stokroos kennis kunnen maken met glas. Waarom moet een bierflesje

de Bulb Bullée ook is vernoemd. Het ontwerp blijft dicht bij huis; de lampen zijn louter gefabriceerd uit de delen die nodig zijn om het glas te maken: een blaaspijp, een houten mal, gesneden uit het hout van een perenboom dichtbij het museum, en het glas. Zo wordt het glasblaasproces vereeuwigd in de lamp.

Zandglas De samenstelling van glas kan ook een bijzonder vertrekpunt zijn. Dat bewijst AtelierNL, de Eindhovense designstudio van Nadine Sterk en Lonny van Ryswyck. Hun producten belichten de waarde en potentie van lokale grondstoffen. In hun project ‘Zandglas’ maken zij glas uit zand van Nederlandse bodem, verzameld uit plaatsen met een speciale geologische, historische of sociale betekenis. Elke reeks heeft een eigen kleur en textuur, a ankelijk van de plaats waar deze vandaan komt. Zo dragen de glazen de bronlocaties met zich mee. Inmiddels heeft AtelierNL een volgende stap gezet met de aanschaf van een mobiele smeltoven waarmee op locatie glas gemaakt kan worden.

Oranje boven Hitte kleurt glas feloranje, dus

Links ZandGlas © Teun van Beers

Onder Bulb Bullée © Roel van Toer

Links Bas Kosters Pilonnen © Nationaal Glasmuseum

Onder Oranjevaasjes © Frieda Mellema

Een pilon ‘ waarschuwt je en beschermt je. De pilon is mijn grote vriend’

tijdens de bewerking is weinig te zien van de uiteindelijke kleur van het object. Pas tijdens het koelen een proces van 24 uur om alle spanning uit het glas weg te nemen - komen de kleuren weer tot leven. Oranje glas is warm geblazen maar uiteindelijk heel ‘cool’.

Voor zijn project ‘Safe Me’ liet modeontwerper en beeldend kunstenaar Bas Kosters (Zutphen, 1977) life-size pilonnen uitvoeren in de glasblazerij. Een pilon lijkt een alledaags voorwerp, maar Kosters haalt de impact van de pilon naar boven: ‘Een pilon waarschuwt je en beschermt je. De pilon is mijn grote vriend. Overal in het Amsterdams landschap prikkelt hij mijn gevoel, en maakt allerlei dingen in mij los.’ De glazen pilonnen van Bas Kosters - in oranje en in alle kleuren van de regenboog - zijn inmiddels al tentoongesteld in musea en op beurzen.

Oranjevaasjes Leerdam heeft een lange traditie met oranje. Al sinds 1927 worden bij belangrijke gebeurtenissen in de koninklijke familie de Oranjevaasjes uitgebracht door Royal Leerdam Crystal. In 2021 is koningin Máxima 50 jaar geworden en in december wordt kroonprinses Amalia 18 jaar: mijlpalen die gevierd moeten worden. Sinds het verdwijnen van de productielocatie van Royal Leerdam Crystal worden de oranjevaasjes geheel in traditie geblazen in de glasblazerij van het Nationaal Glasmuseum. De beide vaasjes zijn ontworpen door de veelzijdige kunstenares Ans Markus (Halfweg, 1947) en zijn mede geïnspireerd door de prachtige avondjurken waar de koningin en prinses vaak in te zien zijn. Markus: ‘Mode is soms een sprookje en kan iets toevoegen aan een bestaan gekenmerkt door ernst en discipline’. De vaasjes worden uitgebracht in gelimiteerde oplage.

T/m 20 maart 2022 Nationaal Glasmuseum Leerdam Lingedijk 28, Leerdam Glasblazerij, Zuidwal, Leerdam nationaalglasmuseum.nl

Sam Drukker

ONDERWEG IN MUSEUM JAN

Sam Drukker, Drie roeiers, 2017, olieverf en krijt op doek, eigen collectie

Onder de noemer Onderweg toont Museum JAN schilderijen en tekeningen van Sam Drukker (1957, Goes) uit de periode 2010 tot en met 2021. Drukker staat bekend om zijn portretten geschilderd met losse penseelstreken op oude en gevonden materialen. Na een eerdere overzichtstentoonstelling in 2011 naar aanleiding van zijn verkiezing tot kunstenaar van het jaar was het tijd voor een nieuw retrospectief. Drukker: ‘Er is in die periode veel veranderd. In de wereld en ook in mijn kunst.’

In zijn werk legt Drukker de mens vast in al zijn facetten. Onzekerheid, kracht, schoonheid en ouderdom zijn te zien in schilderijen waarop geportretteerden onderweg lijken te zijn; soms doelbewust en soms ontheemd, met een nog onbekende bestemming. Zijn nieuwere werk toont echter sterker engagement, zegt Drukker zelf: ‘Dat is ook de reden dat Marieke Uildriks, directrice van Museum JAN, mij uitnodigde. Mijn werk heeft sinds 2011 een sterkere betrokkenheid bij de actualiteit. Er zit meer narratief

Rechterpagina Boven Sam Drukker, Plaag, 2020, olieverf op doek, eigen collectie

Onder Sam Drukker, Man met koffer, 2017, olieverf op doek, eigen collectie

in. Ik vond het een mooi aanbod: ik kreeg veel vrijheid en het is een heel dynamisch museum. In zo’n museaal retrospectief kun je de samenhang van je werk over een periode laten zien. Allerlei werken komen terug, ook van particulieren. Dat gaat niet in een galerie, want galeristen hebben geen belang bij werk dat al verkocht is.’

Op zoek Sinds 2010 schildert Drukker personen die zoekende zijn: verdreven, ontheemd en onderweg naar een onbekend nieuwe hoofdstuk in hun leven. Ze staan letterlijk met koffer en plastic tassen in de hand, of zijn roeiend te zien in een boot op weg naar een gedroomde vrijheid: ‘De tentoonstelling opent met een tweeluik van Adam en Eva die uit het paradijs worden verdreven. Mijn visie op het beroemde fresco van Masaccio. De essentie is dat je niet kunt zijn waar je eigenlijk wilt zijn, je moet weg. Dat zie je in de wereld en in mijn werk bijvoorbeeld in de mannen met koffers. In de ene hand hun eigen spulletjes, in de andere overleefden. Drukker: ‘Het zijn tien Joodse mannen die allemaal volwassen waren tijdens WOII. Hun portretten hangen als in een wolk door elkaar op een wand - waarbij het woord minje staat voor het aantal mannen dat nodig is om een Joodse dienst uit te voeren: 10.’

Recycling Sam Drukker schildert en tekent op gevonden houten planken en stukken zeildoek, legertenten of deurbladen: ‘Ik haal het uit containers, haventjes. Het blauw in ‘Plaag’ is de kleur van het gevonden materiaal. Het oranje in de roeiers is het oranje van de zonnewering die je in bejaardentehuizen ziet. Mij interesseert de geschiedenis van het materiaal. Het schilderij is ook een confrontatie met materiaal dat een leven vol sporen in zich heeft. Ik neem dat materiaal dus ook zelf in de compositie mee. Dat is een uitdaging op zichzelf.’

Tekeningen Wat voor Drukker zelf nog belangrijker is, zijn zijn tekeningen: ‘Mensen lopen makkelijker weg met een gekleurd schilderij, maar de bescheidener zwart-wit tekeningen zijn voor mij heel belangrijk. Daar zitten de echte juweeltjes tussen en daar zijn er in de tentoonstelling dan ook veel van te zien.’

een keurige PC Hooftstraat-tas. Een verbeelding van de realiteit en wens. Zo ook de mannen in bootjes. Ze kijken naar de kant waar ze vandaan roeien. Hun rug staat naar de wereld waar ze heengaan. Of ‘Plaag’, waarin een gebogen man is afgebeeld in een Bijbelse houding. Boven zijn hoofd is een wolk sprinkhanen afgebeeld. Twee Bijbelse beelden in een schilderij gecombineerd.’

Hoewel Drukkers werk geëngageerd is, wil hij het liever niet al te letterlijk uitleggen: ‘Het moet visueel blijven. Het beeld is de baas. Je moet er je eigen verhaal bij kunnen voelen. Dit werk is wel theatraal. Ik wil een vuistslag uitdelen. Confrontatie. Dat mensen even de adem inhouden. Daarna mag je bekomen. Ik houd van die eerste indruk, dat overdonderende. Dat is kenmerkend voor mijn werk.’

Minje De Minje-serie uit 2014 verbeeldt tien Joodse mannen die de Tweede Wereldoorlog meemaakten en

Drukker schildert personen ‘ die zoekende zijn’

T/m 20 maart 2022 Museum JAN, Dorpsstraat 50, Amstelveen museumjan.nl

Hoge SCHATTEN UIT HET RIJKS MUSEA ZUTPHEN Luchten

Onder Een stadspoort in Leerdam, Jan Weissenbruch, ca. 1868

Hoge Luchten is na Lage Landen en Koele Wateren het derde deel van vier reizende tentoonstellingen waarin de vier elementen centraal staan. De werken uit de collectie van het Rijksmuseum reizen langs Musea Zutphen, het Westfries Museum in Hoorn, Museum Gouda, het Hannemahuis in Harlingen en het Markiezenhof in Bergen op Zoom.

Links Rotterdam bij maneschijn, Johan Barthold Jongkind, 1881

Rechtsonder Campagnebeeld met het schilderij Schaatswedstrijd voor vrouwen op de Stadsgracht in Leeuwarden, Nicolaas Baur, 1809 Schilders hebben het Nederlandse landschap door de eeuwen heen op vele manieren vastgelegd. De woeste gronden, het overal aanwezige water en de steden met hun burgers, die in vrijheid konden wonen, werken, denken en geloven. Hoge Luchten toont een selectie van veertig schilderijen met stadsgezichten en hoge luchten, waaronder onbekende parels van schilders als Barend Avercamp, Charles Rochussen en Pieter Hoevenaar. Daarnaast is er werk te zien van beroemde schilders als Jan van Goyen, Jacob Maris en George Breitner. Elk museum vult de selectie aan met werken uit de eigen collectie(s). In Zutphen zijn dit zowel werken uit het Stedelijk Museum Zutphen als uit de collectie van Museum Henriette Polak.

Identiteit De Vier Elementen-tentoonstellingen laten onder meer zien hoe zeer het Nederlandse landschap onze identiteit heeft beïnvloed en mede heeft bepaald. Stonden in Lage Landen de boeren (aarde) en in Koele Wateren het water (vissers en dijkenbouwers) centraal, in Hoge Luchten zijn burgers en stedelingen het middelpunt. Er is in de loop der eeuwen wel een en ander veranderd. Zo wordt het middeleeuwse motto ‘stadslucht maakt vrij’ tegenwoordig heel anders ervaren. Om vrij te kunnen denken en voelen is lucht en ruimte nodig, openheid en tolerantie. Hoe is het daarmee vandaag de dag gesteld en kunnen deze schilderijen ons iets vertellen over ons begrip van vrijheid in het heden?

It is in the Air Zoals ook in de eerdere edities het geval was, is aan Hoge Luchten een hedendaagse kunstcomponent toegevoegd. Martin & Inge Riebeek brengen met ‘It is in the Air’ in ieder van de zes musea inwoners van de betreffende steden in beeld via videoportretten. Het zijn ontmoetingen met toevallige voorbijgangers, die antwoord gaven op hun vraag: ‘Wat betekent vrijheid voor jou in deze stad?’ Het leverde spontane portretten op, die een heel persoonlijk beeld van Zutphen schetsen.

Publicatie Bij elke tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde publicatie van de hand van liefst vijf historici uit voornoemde musea, een verder voorbeeld van de intensieve samenwerking die voor deze tentoonstellingen heeft plaatsgevonden.

27 november 2021 t/m 20 maart 2022 Stedelijk Museum Zutphen museazutphen.nl

Kunnen deze ‘ schilderijen ons iets vertellen over ons begrip van vrijheid in het heden?’

Jaap Ploos van Amstel

95 JAAR!

Ter gelegenheid van de 95e verjaardag van schilder Jaap Ploos van Amstel (1926) laat Museum Henriette Polak een vijftal van zijn werken uit de museumcollectie zien. Daarnaast zijn twee recente aanwinsten te zien, in bruikleen van de kunstenaar: een portret van Jaap Ploos van Amstel door Wendelien Schönfeld en een bronzen penning ter gelegenheid van zijn 90e verjaardag door Frank Letterie.

De abstract ogende materieschilderijen van Jaap Ploos van Amstel zijn gemaakt op basis van zijn waarneming van de werkelijkheid. Hij schildert nooit op locatie, maar componeert zijn doeken in het atelier met behulp van schetsen. Reisindrukken, archeologische opgravingen, dieren, maar ook technische zaken als vliegtuigen, schepen of een fietsbel kunnen hem inspireren. De schoonheid van verval, erosie en slijtage verwerkt hij in zijn schilderijen, aquarellen, tekeningen en grafiek, met veel aandacht voor de structuur en de ‘huid’ van het materiaal. De menselijke kant van zijn onderwerpen staat daarbij centraal.

2 november t/m 20 maart 2022 Museum Henriette Polak museazutphen.nl

Ode aan Constant

EN HET VRIJE DENKEN

Ter gelegenheid van het Constantjaar 2021 en het landelijke programma CONSTANT I 0 I toont Museum Henriette Polak alle zes werken van Constant uit de museumcollectie in de presentatie ‘Ode aan Constant en het vrije denken’. Constant is vooral bekend als medeoprichter van Cobra en van zijn visionaire stad New Babylon. Voor Constant bestonden geen grenzen in zijn artistieke onderzoek en expressie. Vanaf het begin tekende en schilderde hij met een open blik en vrije geest.

In 2021 is het 101 jaar geleden dat Constant Nieuwenhuys werd geboren. Hij liet een indrukwekkend oeuvre na, dat een heel eigen plaats in de West-Europese kunstgeschiedenis en het Nederlands cultureel erfgoed inneemt. Museum Henriette Polak kocht al vroeg werk van hem aan. Het programma CONSTANT I 0 I verbindt het werk en gedachtengoed van Constant met het heden. De tentoonstelling onderzoekt de betekenis van Constant in het huidige kunstdiscours en voor toekomstige generaties.

Constants 101e geboortedag in 2021, in combinatie met zijn prominente aanwezigheid in de Collectie Nederland, vormen de aanleiding om zijn oeuvre en zijn plek in de kunstgeschiedenis te herzien in het licht van deze tijd, en daarbij de hedendaagse maker én beschouwer voorop te stellen. De presentatie laat ook zien waarom de kunstenaars en oprichters van Museum Henriette Polak zijn kunst herkenden en waardeerden. Zij herkenden zijn open blik, met verwondering en zonder vooroordelen. Ook deelden ze op heel persoonlijke wijze zijn humanistische levensvisie.

27 november 2021 t/m 20 maart 2022 Museum Henriette Polak museazutphen.nl

Jeanne Bieruma Oosting

GEEN TIJD VERLIEZEN

Rechts Jeanne Bieruma Oosting, Bloementafel, 1971, olieverf op doek, collectie Museum Henriette Polak

Linkerpagina rechtsboven Jaap Ploos van Amstel, Bretagne, rotswand aan de kust, 1969, olieverf op doek, collectie Museum Henriette Polak

Linksonder Constant, Portret van M.V. (Mathilde Visser), 1985, aquarel, collectie Museum Henriette Polak In de zomer van 2022 organiseert Museum Henriette Polak een tentoonstelling over het leven en werk van Jeanne Bieruma Oosting (1898-1994), naar aanleiding van de biografie die Jolande Withuis over haar publiceerde. Daardoor kan het werk van Oosting in een biografische context én vrouwen-historisch perspectief worden geplaatst. Ook Museum Staal in Almen, Museum Belvédère in Heerenveen, Nobilis Centrum voor Prentkunst in Fochteloo en Museum Maassluis organiseren tentoonstellingen en activiteiten rond Oosting.

Het accent ligt in Museum Staal op haar leven en werk in Almen, in Museum Belvédère op parels uit de eigen collectie, in Museum Maassluis op haar talrijke reizen, bij Nobilis op haar vrienden en tijdgenoten. De tentoonstelling in Museum Henriette Polak toont haar leven en werk in volle breedte, met een selectie uit haar oeuvre, aangevuld met foto’s en niet eerder getoonde documenten, een audiotour en filmcompilatie. Er is ruim aandacht voor haar beroemde expressieve en experimentele grafiek.

De zomer van Jeanne Oosting komt ook in beeld in ‘De zomer van Jeanne’, met daarin een gezamenlijk geproduceerde ‘reisgids’ waarin bezoekers in de voetsporen van Jeanne door het land reizen om kennis te maken met een uitzonderlijke kunstenares en vrouw. Van de hand van Jolande Withuis is inmiddels ook een biografie verschenen onder de titel. ‘Geen tijd verliezen. Jeanne Bieruma Oosting 1898-1994’.

9 april t/m 21 augustus 2022 Zutphen, Almen, Heerenveen, Fochteloo en Maassluis museazutphen.nl

Er is ruim aandacht ‘ voor haar beroemde grafiek’