Landgenoten Lente 2008

landgenoten

www.vilt.be

magazine voor boer en buiten lente 2008 | 13

DOSSIER

termijnmarkten

Wie gokt mee op de

graanprijs?

januari-februari-maart | kwartaal 1 | Gent X | P509285

Je bedrijf in cijfers ‘Investeren in boekhouding loont’

Lies Martens

ruilt tv-studio voor rozenserre + Aquacultuur, Noël Devisch, landbouweducatie, wkk en veel meer

New Holland verkiest

-smeermiddelen

btsadv.com

T 6 O O O . NIEUWE RANGE COMMAND™ EN POWER COMMAND™ MODELLEN BLIJVEND LEIDERSCHAP

MEER PRODUCTIVITEIT EN VERMOGEN TWEE TOPKLASSE TRANSMISSIES MET DE KENMERKEN VAN DE BEKROONDE T7000-TRACTOR. MAAK UW KEUZE TUSSEN DE STANDAARD 40 KM/UUR “ECO” OF DE OPTIONELE “DIRECT DRIVE” 50 KM/UUR UITVOERING*. *

volgens de wetgeving en specificatie in uw land

MAXIMALE VEELZIJDIGHEID De uitzonderlijke gewicht/vermogen verhouding en de Power Boost met tot 34 pk extra voor aftakastoepassingen en transport, maken de T6000 Range Command™ en Power Command™ tractoren geschikt voor elke toepassing.

ULTIEM COMFORT Eersteklas panoramisch zicht is standaard in de Horizon™ cabine, net zoals de 2-traps Comfort Ride™ cabinevering.

BEWEZEN KWALITEIT EN BETROUWBAARHEID Geavanceerde engineering en productieprocessen in onze UK-fabriek worden ondersteund door meer dan 27.000 uren veldtests verspreid over twee continenten.

Vier zescilindermodellen van 115 tot 155 pk (149 tot max. 178 pk met Engine Power Management)

Surf naar www.myT6000.com NEW HOLLAND TOP SERVICE 24u/7d bijstand en info

00800 64 111 111

Gratis oproep vanaf een vaste lijn. Bij mobiel bellen, informeer bij uw provider of uw oproep zal worden aangerekend. Alternatief nummer: 02 2006116

3

Beste

landgenoten Aanvankelijk waren ook wij euforisch.

‘Voedselprijzen geven boeren zelfvertrouwen’, kopte De Standaard nog in augustus

06

prijstransparantie in de voedselketen en hun vraag is terecht. Wat veroorzaakt prijsstijgingen? Wat zijn de verwachtingen voor de toekomst? Wie neemt welke marges?

vorig jaar. Ondertussen is het al lang duidelijk dat er een keerzijde is aan de medaille.

Tijdens een actie tegen de lage vleesprijzen aan de veemarkt in Anderlecht stopte een West-Vlaamse varkenshandelaar me in café La Tourelle een papiertje in de handen. ‘Hier zie juffrouwtje’, zei hij, ‘dit kost het om een varken op te kweken en hier onderaan zie je wat de boer er nog voor krijgt.’ Een tekort van 32 euro per varken leerde zijn berekening me.

12 22

In dit nummer proberen wij alvast één aspect van de stijgende graanprijzen bloot te leggen: de rol van termijnmarkten en speculatie. Daarnaast vuurden we op afscheid nemend Boerenbondvoorzitter Noël Devisch voor een laatste maal een aantal prangende vragen af. Voormalig tv-presentatrice Lies Martens – en bovendien kersverse eigenares van een bloemenzaak – troonden we mee naar een rozenkwekerij.

Benieuwd of zij onder de indruk is van zoveel vakmanschap!

Voor jullie is het dan ook wraakroepend dat de prijzen in de winkel stijgen, terwijl je als boer steeds minder krijgt. ‘De mensen komen op straat voor koopkrachtverhoging, maar het enige wat wij als veehouders vragen, is koopkracht’, verwoordde één van de actievoerende boeren het treffend.

Landbouworganisaties pleiten voor meer

Griet Lemaire Hoofdredacteur

14 in dit nummer 06 focus termijnmarkten Werking van de wereldhandel in graan.

Wat is de impact op de voedselprijzen en op jouw inkomen?

12 ondernemer van nature Johan Watté uit Zwalm legt uit hoe een bedrijfseconomische boekhouding zich vlot terugverdient.

18 uit de provincie Aquacultuur in Oost-Vlaanderen.

De mogelijkheden van zilte groenten en tilapiakweek in tomatenkassen.

24 frontaal

Energie produceren als tuinder: zinvol of de hype voorbij?

en verder ...

04 14 16 19 20 22 27

koetjes & kalfjes burenbabbel biechtstoel hallo Brussel buitenlander ten huize van mijn gedacht

colofon Landgenoten wordt u aangeboden door vilt. Het Vlaams infocentrum land- en tuinbouw informeert een breed publiek over de hedendaagse land- en tuinbouw. Daarvoor krijgt het middelen van privé-organisaties en de overheid. verantwoordelijke uitgever vilt-voorzitter Dirk Lips redactie en realisatie Jansen & Janssen Uitgeverij, www.jaja.be redactieadres vilt vzw, Koning Albert II-laan 35, bus 57, 1030 Brussel tel +32 (0)2 552 81 91 fax +32 (0)2 552 80 01 e-mail info@landgenoten.be hoofdredacteur Griet Lemaire redactieraad Dirk Lips, Marijke Pollentier, Freddy Robberecht, Jan Mosselmans, Hubert Hernalsteen, Guy Depraetere, Kristiaan Van Laecke, Didier Huygens, Joris Relaes, Jan Coessens, Anneleen Devos, Leen Guffens, Inge Jooris, Bruno Bamps, Peter Van Bossuyt, Louis Palfliet, Veroniek Denys, Maarten Puls, Anne Vandenborre, An Van Acker de meningen die derden in dit magazine vertolken, vallen buiten de verantwoordelijkheid van vilt.

4

koetjes & kalfjes

Over bloemetjes & bijtjes Ben je eigenaar van rest- of braakgronden? En hou je wel van kleurrijke bloemen in het landschap? Voor het tweede jaar op rij deelt de provincie Limburg gratis bloemenzaad uit aan zijn inwoners. Naast een lust voor het oog, zijn deze bloemenweiden ook levensnoodzakelijk voor bijen. Met een divers en uitgebreid stuifmeelaanbod is de kans groter dat zij de winterrust overleven. Bijen zijn trouwens van groot belang voor de landbouw: ze produceren honing en zorgen voor een goede bestuiving van akkerbouwgewassen en heel wat fruitsoorten. In totaal heeft de provincie Limburg zaad voor 75 hectare bloemenweiden. Vorig jaar was de voorraad in een mum van tijd uitgeput. Er snel bij zijn is dus de boodschap! info Geïnteresseerd om zelf een

bloemen­weide aan te leggen?

Bel 011 23 74 13 of mail landbouw@limburg.be

Love is in the air!

Groot of net iets kleiner, slank of eerder stevig, jong of minder jong? Voor Dina maakt het niets uit. De dartele ‘Boer zkt vrouw’-presentatrice hielp in het verleden al menige boer(in) aan de man/vrouw. In een vierde reeks, die in het najaar op antenne gaat, wijdt ze zich lustig verder aan deze nobele taak. Ben jij een vrijgezelle boer of boerin, die houdt van een uitdaging of ken je zo iemand? Neem dan als de bliksem contact op met vtm. De grote liefde kunnen we je niet meteen beloven, maar een paar weken de hort op met Dina ... wij zouden alvast niet passen!

608 info 02 702 30 80 of boerzktvrouw@vtm.be

‘10.000 grondstalen met veel minder nitraatvervuiling dan het jaar voordien, dan past lof voor de landbouwers’ Journalist Frans De Smet in een commentaarstuk in Het Nieuwsblad naar aanleiding van het Voortgangsrapport van de Mestbank.

Land(schaps-)­bouwers Al 3 jaar werken de provincies Oost- en West-Vlaanderen samen met het Nederlandse Zeeland aan de opwaardering van het landschap. Landbouwers worden daarbij heel nauw betrokken. De integratie van landbouwbedrijven met het omliggende landschap is één van de aandachtspunten. Daarnaast wordt het landschap ook verfraaid met aandacht voor regiospecifieke kenmerken.

Nu het Interreg-project bijna is afgelopen, is er een rijk geïllustreerde brochure klaar. Inspiratie om zelf een steentje bij te dragen aan een mooi landschap vind je er in overvloed.

Bedrijfsleiders leren van bedrijfsleiders

info Voor een gratis exemplaar bel 09 267 86 79 of

Leren van ervaren bedrijfsleiders en van je collega’s: dat is de bedoeling van het AgroCoach-project van het Innovatiesteunpunt. Aan de hand van getuigenissen van ervaringswerkgroepen, bedrijfsbezoeken en individueel en collectief advies van experts en ondernemers leer je omgaan met de specifieke sterkten en zwakten van je bedrijf. In kleine groepjes wordt er gezocht naar manieren om je bedrijfsorganisatie beter te structureren, je personeelsbeleid efficiënter te organiseren en een meer commerciële aanpak te ontwikkelen. Voor een nieuwe reeks van bijeenkomsten is het Innovatiesteunpunt nog op zoek naar geïnteresseerde landbouwbedrijven. Voorwaarde is wel dat je voldoende openheid aan de dag weet te leggen over je bedrijfsvoering.

mail landbouw@oost-vlaanderen.be of www.oost-vlaanderen.be/landbouw

info www.agrocoach.be

Van paard tot pk’s Voor de komst van de tractor, de maaidorser en de bietenrooier was paardenkracht nog echt paardenkracht en maakten vele handen het werk licht. Om iedere Belg te voorzien van zijn dagelijks brood, was veel volk nodig op de akker. Boeren en boerinnen waren lijfelijk in de weer om landbouwgewassen aan de aarde te onttrekken.

Maar de voortschrijdende mechanisering van de landbouw veranderde de boerenstiel tot in haar diepste vezels: van een kleinschalige landelijke activiteit, gebaseerd op handenarbeid naar een grensoverschrijdende industriële bedrijvigheid. De dvd AgriCulturen met een selectie van twaalf films uit de periode 1920-1970, brengt deze evolutie prachtig in beeld.

WIN!

Stuur je naam en adres met vermelding AgriCulturen naar info@landgenoten.be en maak kans op één van de 10 gratis exemplaren

8

info www.filmarchief.be/dvd

1+1=3 Samenwerking kan tot prachtige resultaten leiden. Toch geldt ook hier de oude boerenwijsheid ‘bezint eer ge begint’. Het Vlaamse Innovatiesteunpunt bundelde de krachten met de Fédération wallonne de l’ Agriculture (fwa) en samen maakten ze een brochure vol met praktijkvoorbeelden en handige tips. Waar zitten de valkuilen en succesfactoren als bedrijfsleiders gaan samenwerken? Waar moeten ze op letten? Wat zeker opvalt in de reportages, is dat elke samenwerkingsvorm uniek is. Elke situatie is anders, de betrokken boeren hebben verschillende achtergronden en persoonlijkheden, het doel van de samenwerking is anders ... Hét recept voor succesvolle samenwerking krijg je dus niet hapklaar op je bord, wel een heleboel suggesties en inspiratie.

WIN één van de tien brochures! Stuur je naam en adres naar info@landgenoten.be met de vermelding ‘Samenwerking’

info www.innovatiesteunpunt.be

Dat is het aantal nieuwe boeren en tuinders die in 2006 van start gingen. Hiervan begonnen acht op de tien als zelfstandige en twee op de tien als hoofd van een vennootschap. 2005 kende 494 starters en in 2004 werden er 573 geteld. info Landbouw in zakformaat, www.vlaanderen.be/landbouw doorklikken op publicaties, 02 552 78 40

50 jaar landbouw & voeding In Brussel kun je nog tot eind april naar de gratis tentoonstelling ‘Supermarkt Europa.’ Je krijgt er aan de hand van 50 producten in winkelrekken een terugblik op de evolutie die landbouw en voeding hebben doorgemaakt sinds het verdrag van Rome 50 jaar geleden werd ondertekend. De prestigieuze expo is een initiatief van het Beleidsdomein Landbouw en Visserij uit Vlaanderen en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit uit Nederland, uitgevoerd door het Centrum Agrarische Geschiedenis (cag) uit Leuven. info www.supermarkt-europa.com

Poll Treft de supermarktketens schuld aan de huidige crisis in de ­veehouderij?

ja

nee

87,4

12,6%

%

Aantal stemmen: 429 Zelf een stem uitbrengen? Elke week vind je een nieuwe poll op www.vilt.be.

6

focus termijnmarkten

Werking & impact van de wereldhandel in graan

Van termijnmarkt tot speculatie De stijging van de graanprijs is al verschillende maanden belangrijk financieel nieuws. Maar hoe komt die stijging – op de fysieke en op de termijnmarkt – tot stand? Hoe slagen beleggers erin om mee te genieten van die prijsverhoging? En wat is de impact van die speculatie op de voeder- en voedselprijzen?

N

a uitvoerig onderzoek zijn onze landbouweconomen het erover eens: we mogen ervan uitgaan dat de stijging van de graanprijs structureel is. Tegelijk verwacht men om verschillende redenen dat de prijs wel minder standvastig wordt. Ten eerste zijn de stockvoorraden afgebouwd (tot minder dan twee maanden gerekend aan de huidige wereldconsumptie). Ten tweede verdwijnt het flankerend landbouwbeleid zoals Europa dat in het verleden heeft gevoerd. Samen met andere factoren zoals de globalisering, zorgt dat ervoor dat de impact van internationale termijnmarkten – en alle schommelingen die dat voor het landbouwinkomen met zich meebrengt – verder zal toenemen.

Principe en grote spelers Maar hoe werkt een termijnmarkt nu precies? Terwijl op de fysieke markt klassieke leveringscontracten worden afgesloten, zijn termijnmarkten plaatsen waar handelaars contracten afsluiten om een product op een vaste datum tegen een vooraf bepaalde prijs af te nemen. Is de dagprijs op de afrekendatum lager dan de eerder afgesproken aankoopprijs (bv. 180 euro voor een ton graan in plaats van de afgesproken 200 euro), dan boek je verlies en vice versa. Het voordeel van dit systeem is dat zowel afnemers als leveranciers zich op die manier kunnen indekken tegen al te grote prijsschommelingen.

Vandaag zijn de termijnmarkten – zowel voor landbouw als voor andere sectoren – echter bij

7

Hoe duurzaam is speculeren op landbouwproducten?

‘De landbouw belooft een van de groeisectoren te worden voor de komende jaren. Voedselschaarste en de vraag naar duurzame energie gelden als de voornaamste promotoren. Wat schaars is wordt duur betaald en de prijsstijgingen lijken nog te worden gestimuleerd door concentratiebewegingen in de voedings- en distributiesector.

Wat schaars is kan ook op belangstelling van beleggers rekenen. Maatschappelijk verantwoordelijke beleggers trachten hierin selectief te zijn.

Op die manier gebruiken ze beleggen als instrument om de agrarische sector tot een duurza­

mere landbouw en een eerlijkere voedselverdeling aan te zetten. Maar aan beleggen kunnen ook minder mooie kanten vasthangen. Waar bijvoorbeeld de termijnmarkt voor landbouwproducten aanvankelijk een ondersteunend, sociaal oogmerk had, kan ze verworden tot een puur speculatief instrument. Beleggers kan je natuurlijk hun winsten niet ontzeggen. Maar van grote langetermijnbeleggers zoals pensioenfondsen wordt meer verwacht. In hoeverre werken ze stabiliserend en verankerend op de markten en dienen ze duurzame maatschappelijke doelen?’

uitstek het terrein van de grote marktspelers, die voornamelijk geïnteresseerd zijn in het uitbuiten van prijsverschillen. In de praktijk leiden de termijnafspraken dan ook maar uiterst zelden tot fysieke leveringen. Dat betekent overigens niet dat er loze beloften kunnen worden gemaakt. Wie een contract afsluit moet vooraf een aanzienlijke waarborg neerleggen, wat voor kleine spelers (land- en tuinbouwers, en nu zelfs in toenemende mate voor heel wat Belgische veevoederfirma’s) niet evident is.

prijzen werden bedongen. Maar na de hoerastemming over de historische ommekeer en het herwonnen belang van landbouwproducten, doken zoals verwacht ook negatieve geluiden op. In de

Van Chicago naar Vlaanderen

veehouderij lopen de voederkosten dramatisch op. En als alle marktpartijen zich aan de nieuwe situatie hebben aangepast, blijkt dat de hogere

terugtrokken uit de graanmarkt als compensatie voor hun verliezen in aandelen.

Een ander opmerkelijk fenomeen is dat de toegang tot die termijnmarkt via indexfondsen voor landbouwproducten ook voor particulieren is vrijgemaakt. Onder meer Euronext Amsterdam introduceerde een nieuw beleggingsproduct voor kleine beleggers die de landbouwstrategie van de grote beleggers willen kopiëren. Die zogenaamde Exchange Traded Commodities (etc’s) kunnen net als aandelen dagelijks gekocht en verkocht worden via een gewone beleggersrekening. De waarde van de etc’s volgt automatisch via een indexsysteem die van grondstoffen zoals maïs, soja, suiker of graan op de beurs van Chicago. Ook ing lanceerde begin dit jaar een dergelijk beleggings-

Herwig Peeters, directeur van Forum Ethibel, het ­adviesbureau voor duurzaam en ethisch beleggen.

Vlaanderen heeft geen traditie op het vlak van agrarische termijnmarkten (zie ook kader). Nederland heeft lang termijnmarkten voor slachtvarkens, mestbiggen en later aardappelen gehad, maar om meer marktdeelnemers te hebben, zijn die intussen gefusioneerd met de termijnmarkt van Hannover. Voor de evolutie van de graanprijs is de belangrijkste termijnmarkt echter de Chicago Board of Trade. Daar komt sinds jaar en dag vraag en aanbod van de wereldwijde grondstofstromen samen. Daar is het dat het afgelopen jaar de vraag naar tarwe zo groot werd dat de prijs uiteindelijk verdubbelde.

De evolutie van de graanprijs op de wereldmarkt heeft traditioneel een stevige impact op de verschillende subsectoren van de landbouw.

Samen met de graanprijs gaat ook de waarde van andere gewassen in Vlaanderen en daarbuiten omhoog. Het is daarom geen toeval dat er dit seizoen ook voor groentecontracten hogere

Afnemers en l­everanciers dekken zich in tegen ­prijsschommelingen

voedselprijzen niet automatisch grotere marges voor de boer opleveren.

product, waardoor dus geld van de particuliere belegger naar de agrarische termijnmarkt vloeit.

Beleggers profiteren mee De fors gestegen graanprijs is in de financiële wereld zeker niet onopgemerkt gebleven. Fondsbeheerders, verzekeraars en andere grote beleggers proberen gretig een graantje mee te pikken van de landbouwhausse. Speculatie op de termijnmarkt van landbouwproducten is een manier geworden om het rendement van beleggingsfondsen op te krikken. Zo is er vorig jaar op de Franse termijnmarkt voor landbouwproducten vier keer de volledige Franse graanproductie verhandeld. En ook tijdens de internationale beurscrisis van eind januari bleek de impact van speculatie. Toen deelde de agrarische termijnmarkt mee in de klappen, omdat investeerders hun eerder behaalde winst

Ook voor Jan met de pet Daarnaast blijken ook klassieke aandelen uit de agrovoedingssector erg populair. De bekende Belgische vermogensbeheerder Petercam bracht in januari een nieuw beleggingsfonds op de markt dat specifiek op de prijsstijgingen van de landbouwproducten is afgestemd. Het fonds speelt niet in op de termijnmarkt maar bundelt een 50-tal aandelen van landbouwgerelateerde bedrijven, zoals producenten van landbouwmachines en meststoffen. Volgens Petercam is de huidige situatie van de landbouw vergelijkbaar met die van de energiesector in 2004, wat meteen ook de reden is waarom het bedrijf wil inspelen op de

8

focus termijnmarkten

De Vlaming en termijnmarkten In Vlaanderen zijn we minder vertrouwd met termijnmarkten dan onze noorderburen. Volgens Francois Huyghe, landbouweconoom bij Boerenbond, stond voornamelijk de contractteelt de oprichting van een agrarische termijnmarkt in onze contreien in de weg. ‘In Nederland is de termijnmarkt er in een ver verleden gekomen op vraag van de vleesverwerkende industrie, die zich wilde indekken tegen al te grote prijsschommelingen. Bij ons had je toen al veel contracten in de varkenshouderij, waardoor het potentieel aanbod op de termijnmarkt veel te klein was om die markt in leven te houden. Omwille van een te klein aanbod zijn intussen alle Nederlandse termijnmarkten gefusioneerd met Hannover. Wat niet eens een slechte zaak is: een goed werkende termijnmarkt staat of valt nu eenmaal met een voldoende groot aanbod en aantal spelers.’

langdurige groei die het voor de agrarische sector voorspelt.

Hoewel de meeste sectoren graag door beleggers worden ontdekt, leeft in landbouwmiddens de vrees dat de agrarische termijnmarkt door die

Niet toevallig werden ook voor groentecontracten hogere prijzen bedongen speculatie kwetsbaar wordt. Dat als de speculanten een ander speeltje vinden, zij de graanprijs kunnen kelderen. Nu klopt het inderdaad dat

fondsen alsmaar meer graanvolumes opkopen in de veronderstelling dat de prijs hoe dan ook zal stijgen. En hoe schaarser het aanbod, hoe sterker de positie van die fondsen. Maar anderzijds bepaalt het beurssysteem dat men altijd voldoende leveringspunten moet voorzien, zodat het te allen tijde mogelijk is om tarwe effectief te leveren tegen termijncontracten. Speculatie kan dus wel mee de prijs opdrijven, maar kan nooit tot tekorten leiden. Bovendien zijn er nog veel andere factoren die waarschijnlijk een veel grotere impact op de evolutie van de voedselprijs uitoefenen.

Spannende thriller Zo spreekt het vanzelf dat de groei van de wereldbevolking directe gevolgen heeft op de vraag naar

landbouwproducten. De enorme verstedelijking in China en andere landen veroorzaakt een dubbel effect. Stadbewoners eten meer vlees en zuivel, en tegelijk slokt die verstedelijking landbouwgrond op en leidt ze tot verwoestijning. Verder is er natuurlijk ook de opkomst van biobrandstoffen.

Maar er zijn evengoed factoren die het aanbod kunnen opdrijven. Hoeveel landbouwers zullen overschakelen op graan? Krijgen we een goede of een slechte graanoogst? En voor de Europese markt: hoelang kan de eu de invoer van genetisch gemodificeerde maïs blijven weigeren? Of kiest Europa voor een importverbod van vlees dat met ggo-graan geproduceerd is? Er lijken weinig zekerheden, behalve dat de evolutie van de graanprijs een spannende thriller belooft te blijven.

9

Met de neus

op de cijfers Weinig Vlamingen zijn even vertrouwd met de graanmarkt als 足Annick Verbist. Als aankoper voor veevoederfabrikant Aveve volgt ze iedere dag de recentste marktevoluties op. Hoe ziet zij het systeem van termijnmarkten? Hoe zal de graanmarkt volgens haar evolueren, en voor welke valkuilen moeten we opletten?

Hoe zijn jullie actief op de graanmarkt?

De divisie veevoeding van Aveve koopt per jaar 850.000 ton grondstoffen aan. Het spreekt vanzelf dat we daar veel aandacht aan besteden, zeker als je weet dat onze kostprijs voor 80 procent door grondstoffen wordt bepaald. Ik ben een van de twee aankopers die hier in Merksem iedere dag de grondstoffenmarkt opvolgen. Ik ben verantwoordelijk voor alle granen en daarvoor richten we ons sinds jaar en dag vooral op de fysieke markt. Maar sinds de graanprijs, intussen al een jaar of twee, niet meer constant is, begeven we ons ook meer en meer op termijnmarkten.

Op welke termijnmarkten zitten jullie en waarom?

Voor granen beperkt onze activiteit zich bijna uitsluitend tot de Franse termijnmarkt Matif, en in uitzonderlijke gevallen de Chicago Board of Trade. De Matif is nog altijd het centrum voor Europese graanleveringen, al be誰nvloeden de Amerikaanse en Europese markt elkaar alsmaar sterker. Ook vandaag kopen wij nog altijd vooral op de fysieke markt. De termijnmarkt beschouw ik enerzijds als informatiebron waardoor je de markt beter kunt volgen en anderzijds als instrument om je in te dekken tegen te grote prijsstijgingen.

Waarom blijft de fysieke markt het interessantst?

Omdat we echt de goederen willen verwerven. Het is niet onze bedoeling om winst te maken door speculatie. We proberen ons wel in te dekken door bij fysieke verkopen door boeren of lokale graanhandelaren op een hoogtepunt van de fysieke markt naar de termijnmarkt te gaan en omgekeerd.

Waarom je als boer niet indekken?

Dat is een vorm van risicobeheersing, een manier om te grote schommelingen uit te vlakken. Maar aan risicobeheersing hangt ook een prijskaartje vast.

De intresten op de bedragen die je op de termijnmarkt als borg moet geven, lopen op.

Zijn termijnmarkten ook voor de boer een nuttig 足instrument?

Ik zie boeren niet meteen zelf op de

naam + le Annick eftijd: Verbis t, 40 diplom a: licentia at paste e in de toegeco wetens nomische chappe n functie : aankop er gron dstoffen bij Ave ve Veevoe ding

10

focus termijnmarkten

termijnmarkt actief worden. Een mini­mumlot is 50 ton, je verhandelt dus zo’n 10 hectare per keer. En de borgen zijn aanzienlijk. Maar een termijnmarkt is ook voor de boer een handig instrument om de markt te volgen en om aan risicobeheersing te doen. Waarom zouden akkerbouwers bijvoorbeeld geen deel van hun oogst op voorhand tegen een bepaalde prijs aan een handelaar verkopen?

Die mentaliteit leeft nog niet, maar je dekt je in tegen een terugval van de graanprijs. Dat we momenteel een structurele stijging beleven wil niet zeggen dat de prijs bij een goede oogst niet zal dalen. Als boer verdien je dan misschien niet maximaal, maar het gaat erom dat je niet maximaal kunt verliezen. Ik wil hier wel nog even zeggen dat de prijs die we op de fysieke markt betalen de Matif-prijs wel volgt, maar dat die daar quasi altijd iets onder ligt. Dat komt onder meer doordat de Matif-prijs gebaseerd is op andere leveringsvoorwaarden en op hoogwaardige kwaliteitstarwe.

Daarbij komt nog dat dit prijsverschil op zich ook meer en meer schommelt.

week verschillen en de voornaamste vraag blijft in welke mate die speculatie de prijs beïnvloedt.

Volgens mij volgt de termijnmarkt over een langere periode altijd de fysieke markt. Speculatie versterkt vooral de pieken en de dalen. Heel wat beleggers baseren zich op een technische analyse, ze focussen op marktschommelingen en houden nauwelijks rekening met een fundamentele analyse van de markt, die nagaat of er echt een fysieke schaarste dreigt. Daardoor is het theoretisch

Hoe groot is volgens u de impact van speculatie op de graanprijs?

Hoe kijkt u vanuit uw ervaring naar het strikte Europese ggo-beleid?

Op de Matif wordt er nog vrij weinig gespeculeerd, maar uit de cijfers van Chicago blijkt dat deze week voor tarwe minder dan de helft van de openstaande contracten in handen is van nietspeculanten. Dat cijfer kan uiteraard van week tot

Persoonlijk vind ik het merkwaardig dat de goedkeuring van ggo-variëteiten voor maïs trager loopt dan die voor soja. Zouden die zo verschillend voor de volksgezondheid zijn? Het prijsverschil tussen de niet door de eu toegelaten maïs en Europese

De invloed van conjunturele factoren blijft groot mogelijk dat er een speculatiebubbel ontstaat die plots kan instorten. De kans dat zoiets gebeurt, is erg klein, maar anders dan bij de termijnmarkt van aandelen staat er vooralsnog geen instelling als de centrale bank klaar om in te grijpen.

maïs schommelt sterk: in september bedroeg het 100 euro per ton, vandaag is het ‘maar’ 20 euro.

Toch lijkt een verbod op termijn moeilijk houdbaar. Onze varkens- en kippensector dreigen zich uit de markt te prijzen. Distributieketens weren via lastenboeken ook de door de eu toegelaten ggo-sojaproducten uit ons diervoeder, maar ze verkopen wel Braziliaanse kippen die goedkoper zijn omdat ze daarvoor die eisen niet opleggen.

Bovendien worden ggo-vrije voeders steeds duurder naarmate ggo’s wereldwijd de bovenhand nemen.

Hoe verwacht u tot slot dat de graanprijs zal evolueren?

Dat is erg moeilijk in te schatten. We weten dat de prijs structureel iets hoger zal blijven door factoren zoals de groei van de wereldbevolking en de verstedelijking. Daarnaast is er de opkomst van de ethanolindustrie, al valt het nog af te wachten hoe die sector zich verder ontwikkelt. Maar ook de invloed van conjuncturele factoren blijft erg groot. We hebben twee jaar na elkaar op wereldvlak een slechte oogst gehad, maar wat zal er gebeuren bij een goede oogst? In die zin sluit ik een lichte daling van de graanprijzen niet uit. De graanmarkt is een wereldgebeuren geworden en dat betekent dat nog meer factoren dan vroeger de prijs kunnen beïnvloeden.

11

12

ondernemer van nature

Met een boekhouding weet je of een investering echt loont

naam + l Johan W eeftijd: atté, 40 woonp la Zwalm ats: onder neming : Geslo ten drijf, w vleesveebe itblauw , kalvin gen pe 100-tal r jaar Akker bo tuinbo uw en uw

Bedrijfseconomische boekhouding

Je bedrijf in Volgens Johan Watté kun je niet zonder bedrijfsecono­mische boekhouding, als je echt wil weten hoe je bedrijf boert.

‘Het geld en de tijd die je erin steekt, verdien je volgens mij makkelijk terug.’ Bovendien zijn er subsidies voorhanden, binnen het nieuwe bedrijf­ adviessysteem (bas – zie kader).

J

ohan Watté nam in 2000 de helft van het ouderlijke bedrijf over, als vierde generatie op het familiebedrijf in Zwalm. Hij bouwde de akkerbouw- en vleesveeactiviteiten verder uit. De ervaring die hij had opgedaan als vertegenwoordiger in een zaaizaadbedrijf, gebruikte hij om zijn landbouwactiviteiten te combineren met een eigen zaaizaad- en loonsproeibedrijf. ‘Door die activiteiten was ik al vertrouwd met een gedetailleerde boekhouding, dus deed ik meteen hetzelfde voor het landbouwbedrijf.’ Het melkvee werd afgebouwd omdat het niet meer paste in de bedrijfsstructuur. Johan heeft nu zo’n 200 witblauwe dieren op stal en zijn bedrijf behoort met teelten als wintertarwe, aardappelen, cichorei, suikerbieten, silomaïs, korrelmaïs, en groenten (erwten, bonen, spinazie, rapen, wortelen), tot de grotere bedrijven in

Tractor in perspectief

de regio.

Ook de sterktes en zwaktes van je bedrijf blijken glashelder uit een bedrijfseconomische

‘Als je echt wil weten wat er gebeurt in je bedrijf kun je volgens mij gewoon niet zonder boekhouding. Ik wil weten hoeveel mijn meststoffen, mijn gewasbescherming of mijn loonwerk mij per hectare kosten. Met een boekhouding kun je ook mogelijke investeringen in het perspectief van je eigen bedrijf bekijken. Een trekker of een loods lijkt erg duur, maar als je weet hoeveel die trekker je per uur kost, of per kilogram aardappelen, is dat bedrag al veel minder groot. Met een boekhouding weet je echt of een investering rendabel is.’ En zo kan Johan nog vele voorbeelden geven.

‘Vroeger waren wij in het voorjaar vaak een paar weken te laat klaar met ons werk. Dat kostte ons, zo bleek, zo’n 500 euro per hectare. Als dat jaar na jaar op verscheidene hectaren voorvalt, dan heb je een extra trekker snel terugverdiend.’

13

Subsidie voor bedrijfsadvies Sinds kort kun je als landbouwer of tuinder gebruik maken van het Bedrijfsadviessysteem (bas). Als je je uitgebreid laat adviseren door een erkende instelling, dan kun je tot 80% van de kosten terugkrijgen, met een maximum van 1500 euro.

Het Bedrijfsadviessysteem bestaat uit vijf modules. Drie daarvan komen overeen met de randvoorwaarden die gelden in het kader van de bedrijfstoeslag. Als je je laat adviseren, kom je te weten in hoeverre je in orde bent met de randvoorwaarden. Zo kun je op tijd ingrijpen om eventuele sancties te vermijden. Een vierde module heeft te maken met arbeidsveiligheid. Een vijfde omvat de bedrijfseconomische boekhouding, inclusief een aantal milieuparameters. Ook

vermarktingsadvies kan deel uitmaken van het bedrijfsadvies, maar dat is niet verplicht.

Samengevat bestaat een bedrijfsadvies volgens het bas uit advies over: – Module 1: milieu, goede landbouw- en milieuconditie (verplicht) – Module 2: planten- en volksgezondheid (verplicht) – Module 3: dierengezondheid en dierenwelzijn, volksgezondheid (verplicht) – Module 4: arbeidsveiligheid (verplicht) – Module 5: bedrijfsoptimalisatie 5.1: bedrijfseconomische en milieuparameters (verplicht) 5.2: vermarktingsadvies (optioneel)

cijfers boekhouding. ‘Je gevoel komt niet altijd overeen met de werkelijkheid van de cijfers. Het gebeurt regelmatig dat teelten in de boekhouding beter of slechter meevallen dan ik had gedacht. Cichorei bijvoorbeeld brengt meer op dan ik soms denk.

Na een aantal jaar zie je ook heel duidelijk wat je sterke en je zwakke punten zijn. En daar moet je je conclusies uit durven trekken.’ Een slecht jaar hoeft echter geen ramp te zijn. In je boekhouding kun je immers nagaan of die tak de vorige jaren wel goed draaide.

Openstaan voor advies Johan is voorts overtuigd van de waarde van deskundig advies. ‘De boekhouding invullen kost mij een dag of vier in december. Een consultant kijkt alles na, maar ik laat ook iemand komen om met mij de resultaten te bespreken. Volgens mij loont dat zeker. Een buitenstaander ziet vaak dingen waar je zelf over kijkt. Je moet natuurlijk

openstaan voor verandering en verbetering. We hebben dat altijd zo gedaan, dat is echt larie.’ De meeste adviesdiensten kunnen je bedrijfsresultaten overigens ook vergelijken met gemiddelden van andere bedrijven.

Starters hebben nog meer dan anderen baat bij een goeie boekhouding en advisering. ‘De eerste jaren investeer je vaak zoveel dat je het gevoel krijgt dat je niks verdient. In je boekhouding kun je tenminste zien hoeveel je gewassen en je dieren hebben opgebracht en welk gedeelte daarvan je opnieuw hebt geïnvesteerd in je bedrijf.’ Nog een voordeel is de goodwill die je creëert bij de banken. ‘Als ze je boekhouding zien, weten ze meteen in welk bedrijf ze hun geld steken. Zo ben ik onlangs naar een andere dan mijn vertrouwde bank gestapt, en heb ik zonder problemen een lening gekregen.’

Het is de bedoeling dat je voor het geheel in zee gaat met één erkende adviesdienst. De erkenningen van de adviesdiensten lopen volop, maar veelal gaat het om de adviesdiensten die al erkend zijn om bedrijfsleidings- en milieuadviezen te geven. Het is belangrijk te weten dat de overheid met de inhoud van het advies helemaal niets doet en ook niet nagaat in hoeverre je het advies volgt.

De subsidies voor bedrijfsleidingsadvies en milieuadvies verdwijnen. Lopende overeenkomsten blijven gewoon lopen, tenzij je beslist ze stop te zetten en in de plaats in het bas te stappen.

Meer info www.vlaanderen.be/landbouw/bas

Laat je rendabiliteit berekenen Interesse in een gratis, kwaliteitsvolle bedrijfseconomische boekhouding? Het Landbouwmonitoringsnetwerk van de Vlaamse overheid is op zoek naar bedrijven die hun bedrijfsgegevens beschikbaar willen stellen.

Bij het uittekenen van het landbouwbeleid is het belangrijk om inzicht te hebben in de gevolgen van dat beleid voor individuele bedrijven. Daarvoor zijn gedetailleerde gegevens uit de praktijk van cruciaal belang. De gegevens worden natuurlijk anoniem verwerkt.

Het beschikbaar stellen van je cijfermateriaal levert je heel wat op: je krijgt inzicht in de financiële situatie van je bedrijf en in de rendabiliteit van elke bedrijfstak. Bovendien kost het je geen cent!

Meer info T 02 552 78 20 of an.vandenbossche@lv.vlaanderen.be

14

burenbabbel

Landbouweducatie is een belangrijk middel om het imago van de Vlaamse boer en tuinder verder op te krikken. Veelal wordt daarbij op de jeugd gemikt. Maar wat vinden leerkrachten en directies van het aanbod? Hoe vullen zij landbouweducatie in? De provincie West-Vlaanderen vroeg het hen.

Landbouw op de schoolbanken

Gemeentelijke basisschool Zuienkerke Directeur Joël Boussemaere: ‘In een plattelandsgemeente als de onze zitten er heel wat kinderen uit boerenmiddens op school. In de lagere school gaan de kinderen dan ook geregeld een dagje de werkzaamheden volgen op een landbouwbedrijf. Vaak komt de boer de kinderen ophalen met de trekker en de kar.

De kinderen die hun klasgenoten op hun bedrijf mogen ontvangen zijn altijd bijzonder fier. Meestal gaat het om gemengde bedrijven, zodat er zowel in de stallen als op het veld dingen te ontdekken zijn. Met kleuters en met het eerste en tweede leerjaar gaan we naar de kinderboerderij. Ook dat is leuk.’

‘Door aandacht te besteden aan landbouw willen we de kinderen respect bijbrengen voor de landbouw en de natuur en hen doen beseffen waar hun eten vandaan komt. We gaan dan ook naar echte boerderijen omdat die de realiteit tonen.’

W

est-Vlaanderen bouwde in het kader van een Interreg-project een netwerk van ruim 70 bezoekboerderijen uit: ‘Met de klas de boer op’. In 2007 ontvingen die bedrijven ongeveer 14.000 schoolkinderen. Er werd ook een onderzoek uitgevoerd bij 50 West-Vlaamse scholen. Met Bart Verhaeghen van de provincie overlopen we enkele opvallende vaststellingen:

Er is veel bereidheid en enthousiasme Eerste vaststelling: de scholen tonen veel bereidheid om de kinderen iets bij te brengen over landbouw. ‘Het was fijn om te horen dat elke school wel iets deed rond het thema. In het algemeen is de houding ten opzichte van landbouw positief.

En zelfs de leerkrachten die minder positief staan tegenover de sector, behandelen het thema wel.’

Bereik de leerkrachten Het initiatief blijkt in het algemeen voornamelijk van de leerkrachten te komen: de directies sturen de activiteiten niet echt aan. ‘We moeten dus beter communiceren met de leerkrachten.

Bijvoorbeeld door het voor directies makkelijker te maken om informatie door te spelen aan de leerkrachten.’

Kinderboerderijen hebben een grote aantrekkingskracht Heel wat scholen trekken geregeld naar de kinderboerderij, zeker met de jongste kinderen. ‘Wij twijfelen niet aan de kwaliteit van de meeste kinderboerderijen, maar een echt bedrijf is toch nog iets anders. Eigenlijk moeten we naar een soort trajectidee: kleuters leren de dieren kennen op de kinderboerderij, gaan in de eerste graad naar een gemengd bedrijf, en later naar een gespecialiseerd bedrijf. Kinderboerderijen en landbouwers zouden samenwerkingen kunnen opzetten.

Kinderboerderijen hebben het personeel, de accommodatie, de pedagogische vaardigheid, maar alleen een echt landbouwbedrijf heeft de realiteit in zich. Ze zouden elkaar kunnen versterken, maar het water tussen de twee is vaak nog erg diep.’

Overigens blijkt uit het onderzoek dat scholen uit de steden vooral naar kinderboerderijen gaan, en scholen uit landelijke gebieden vaker naar echte bedrijven, omdat ze die in de buurt hebben.

Landelijke scholen hebben dan ook minder nood aan georganiseerde netwerken van bezoekboerderijen.

Prijs en afstand spelen een grote rol Waarom kiezen scholen voor een bepaalde boer-

15

Bart Verhaeghen: ‘De oudere generatie leerkrachten vertelt het verhaal van dertig jaar geleden, de jongeren kennen het gewoon niet.’

Bezoek op het erf? derij? In de eerste plaats blijkt de prijs doorslaggevend, zeker sinds het basisonderwijs gratis moet zijn. Ook de afstand speelt een rol. ‘Ze gaan het liefst te voet, met de fiets of laten enkele ouders rijden met de auto, om de prijs te drukken.

Vandaar dat wij proberen om in elke gemeente een bezoekboerderij te hebben.’

Er is behoefte aan realistische inhoudelijke informatie De leerkrachten werken ook in de klassen rond landbouw. ‘Het is alleen jammer dat het verhaal dat in die lessen wordt geschetst, vaak niet overeenstemt met de realiteit. De oudere generatie vertelt het verhaal van dertig jaar geleden en de jongeren kennen het gewoon niet. Dat proberen we op te lossen door bijvoorbeeld nascholingen te geven aan leerkrachten. Dan zie je de leerkrachten soms echt hun ogen opentrekken. Voor het eerst hebben wij nu lesmateriaal gemaakt op basis van foto’s, die de realiteit tonen. Intussen zijn er vier pakketten klaar, rond varkensteelt, het leven van de boer, serreteelt en de dieren op de boerderij.’

MEER INFO op www.onthaalopdeboerderij.be/­

landbouweducatie

Het grote publiek laten kennismaken met de land- en tuinbouw is van onschatbare waarde om het begrip te vergroten. Uit de recentste imago-enquête van vilt (2007) bleek trouwens dat die consument zelf vragende partij is: ruim 8 op de 10 Vlamingen wil dat de landbouw het contact met de buitenwereld versterkt. Om de boeren hierbij te helpen, heeft de provincie West-Vlaanderen samen met de lokale afdeling van de Landelijke Gilden een handboek opgesteld voor het organiseren van een landbouwevenement. Het is opgevat als een praktische leidraad om eigen ideeën verder uit te werken. Je krijgt een heleboel tips over het afbakenen van een doelgroep, het uitwerken van activiteiten, maar ook praktische zaken zoals een verzekering, promotie en sponsoring komen aan bod. Het handboek is gratis te downloaden op de website van de provincie West-Vlaanderen.

info www.onthaalopdeboerderij.be/uitleendepot

Vlam zoekt melkveehouders Vlam lanceert Melk4kids, educatieve projecten om lagereschoolkinderen op een speelse manier te laten kennismaken met het verhaal van de zuivel. Dat kan enerzijds in ’t Zuivelcentrum en anderzijds via een netwerk van zuivelambassadeurs: melkveehouders die hun bedrijf openstellen en rondleidingen geven aan schoolkinderen. Nu al werken 50 melkveehouders mee, maar vlam is op zoek naar nog een aantal zuivelambassadeurs. Heb je interesse? Neem dan contact op met Femke Dierickx van vlam via ambassadeursnetwerk@vlam.be of T 02 552 81 37.

Het onderwijs moet meer aandacht besteden aan land- en tuinbouw volledig akkoord (31%) eerder akkoord (45%) neutraal (17%) eerder niet akkoord (6%) helemaal niet akkoord (1%) Bron: Imago-onderzoek vilt 2007, uitgevoerd op 646 Vlamingen

16

biechtstoel

Bijna negentien jaar geleden verliet Noël Devisch de Europese ­instellingen om bij Boerenbond aan de slag te gaan. Enkele jaren later werd hij voorzitter. ‘Ik ben nooit een man van het pure buikgevoel geweest’, zegt hij zelf. ‘Ik wou eerst weten hoe het zat, het dossier bestuderen en dan een standpunt verdedigen.’ Na twaalf jaar voorzitterschap nam hij deze maand afscheid.

‘De best haalbare democratie’ Dirk Lips: U werkte indertijd voor de Europese landbouwcommissaris MacSharry. U kon alle kanten uit. Waarom koos u voor Boerenbond?

Noël Devisch: Jan Hinnekens wilde mij erbij. Het was een van de moeilijkste beslissingen in mijn leven, maar ik heb er nooit spijt van gehad. Bij Boerenbond kon ik in de dossiers in de diepte gaan, maar tegelijk was er het rechtstreekse contact met de boeren. Als Boerenbond kunnen we ook echt wegen op het sociaal-economische beleid van het land.

Wat ziet u als de belangrijkste verwezenlijking onder uw voorzitterschap?

Ik ben blij dat de landbouwstand weer aanvaard is in de samenleving. Jarenlang werden de boeren bekeken als vervuilers die alleen geld kostten aan de maatschappij. Nu mogen de boeren er weer zijn. Voedsel is terug belangrijk en landbouw mag weer wat kosten. Dat is natuurlijk niet mijn ver-

WIN het boek van Noël Devisch Van Noël Devisch is recent Het boek Waar is de boer gebleven? Landbouw als canvas van de maatschappij verschenen, bij het Davidsfonds.

Landgenoten geeft 10 exemplaren weg.

Stuur een mail naar info@landgenoten.be en misschien win je wel!

dienste, maar Boerenbondinitiatieven zoals de Plattelandsklassen en de Dag van de Landbouw hebben er toch een grote rol in gespeeld. Ook het draagvlak dat de Landelijke Gilden creëren, is niet te onderschatten.

Wat was de grootste tegenslag?

Zonder twijfel de dioxinecrisis. Dat was een vreselijk drama: de imagoschade, de gevolgen voor de export, de instorting van de prijzen ... Tot op vandaag voelen we de gevolgen. Het is indertijd ook politiek uitgebuit. Die kippen waren al opgegeten, dus met volksgezondheid had de heisa niks te maken. Was het niet in verkiezingstijd gebeurd, dan was het een heel ander verhaal geweest.

Wat is uw persoonlijke visie op leiding geven aan een organisatie als Boerenbond?

Je moet niet denken dat je de wijsheid in pacht hebt, maar je moet ook meer doen dan vragen hoe gaan we dit oplossen, want dat verzandt in oeverloos gepraat. Ik vind dat ik als voorzitter voorstellen moet lanceren en verdedigen, en vervolgens de democratie van vakgroepen en regio’s zijn werk moet laten doen.

Is er echt sprake van democratie bij Boerenbond? Zijn het niet vooral de luidste roepers die worden gehoord? Niet iedereen durft zijn mond opendoen op vergaderingen.

Ik denk dat het de best haalbare democratie is.

Voorstellen doorlopen de lokale kringen, de pro-

vinciale vakgroepen en vervolgens de nationale vakgroepen. Zo krijgen we een goeie doorsnede van de opinies. Je ontwikkelt standpunten door erover te praten. Natuurlijk weegt de mening van de geïnteresseerden door, maar is dat zo slecht?

Het zou slecht zijn als alleen de grote boeren impact hadden of alleen de West-Vlamingen. Nu kan elke boer die dat wil zijn mening geven.

We voelen tot vandaag de gevolgen van de dioxinecrisis Wat doet Boerenbond voor zijn zwakste leden, die Boer & Tuinder niet meer lezen, die niet meer naar vergaderingen komen?

Op onze zitdagen kan iedereen gratis met kleine problemen terecht. Maar sommige mensen zitten diep en zijn erg moeilijk te bereiken. Daarvoor hebben we de vzw Crisis en Armoede opgericht, die nu is opgegaan in Boeren op een Kruispunt.

Voorts proberen we in onze discussies toch altijd aandacht te hebben voor de kleine boeren en de jongeren. Hoewel wij vooral de weg willen tonen naar groei en specialisatie, zijn we er ook voor degenen die kleinschalig blijven werken.

Kan een organisatie die meehelpt aan het beleid nog kritisch zijn?

Als je buitenstaanders bezig hoort, lijkt de Boe-

17

naam: Noël D evisch woonp laats: Erps-K werps functie : Boeren b voorzit ond­ ter 199 5-20

08

renbond soms erg machtig. Laat ze ons maar overschatten (lacht). We zijn inderdaad een beleidsorganisatie: we denken mee met de overheid om tot de beste oplossing te komen. Onze studiedienst speelt daarin een belangrijke rol. Die weet even goed als kabinetten en administraties hoe de technische dossiers in elkaar zitten. Onze kennis samenleggen, ook met de andere landbouworganisaties, vind ik een moderne en productieve manier van werken. Als je aan de overheid een alternatief voorstelt dat ook het vooropgestelde doel dient, gaan ze daar vaak in mee. Maar ik begrijp ook dat het soms niet kan. Dan komt echter wel onze syndicale werking op gang.

Een heel aantal Boerenbondcoöperaties zijn uitgegroeid tot commerciële bedrijven. Staat dat de belangen van individuele leden niet in de weg?

De afzetcoöperaties die uit de Boerenbond zijn ontstaan, leiden inderdaad een onafhankelijk bestaan met een eigen ledenstructuur en ze doen het overigens heel goed. We blijven in contact via ons ‘coöperatief platform’. De bedrijven waar wij nog zeggenschap over hebben, zoals bijvoorbeeld Aveve en sbb, blijven werken vanuit de coöperatieve gedachte. Als er een botsing van belangen is, kiezen we steeds voor de boer. Bij kbc kunnen we niet meer rechtstreeks tussenkomen. Maar ook kbc moet zo efficiënt mogelijk functioneren en blijft speciale aandacht hebben voor de agrarische sector.

De boeren ondergaan intussen steeds meer de grillen van de wereldmarkt?

Europa heeft zijn markt lang kunnen afschermen van prijsschommelingen, en dus is het nu schrikken. We moeten dan ook dringend aan risicobeheersing beginnen denken, tegen droogtes, dierziekten enzovoort. Wat mij nog het meest zorgen baart, is de concentratie van de handel: een handvol grote bedrijven heeft heel de wereldmarkt in handen, en dat is gevaarlijk. Europa mag daarom zijn marktinstrumenten op nul zetten, maar niet afbouwen. We kunnen ze op een dag nog nodig hebben. Vrijhandel is hoe dan ook niet geschikt voor landbouw. In een vrije markt verpletteren de

groten de kleintjes, vooral in de ontwikkelingslanden, die ook hun bevolking moeten kunnen voeden. Er zou een organisatie of instantie moeten komen om dat te bufferen.

Hebt u bepaalde dromen of plannen die u nu wil verwezenlijken?

Ik ga zeker een computercursus volgen. Nu word ik erg verwend: zelfs de teksten voor mijn boek heb ik gedicteerd. Het zal wel aanpassen worden, maar dat heb ik altijd al goed gekund. Ik blijf natuurlijk wel Boer & Tuinder lezen tot mijn negentigste!

18

uit de provincie Oost-Vlaanderen

Land- of tuinbouwbedrijven waar vis rondzwemt, binnenkort kijken we er niet meer van op. Ook de teelt van zilte groenten is volgens pionier Joost Bogemans een reële optie voor landbouwers. De provincie Oost-Vlaanderen juicht deze innovaties toe en is bereid onderzoek in dat verband te ondersteunen.

Innoveren in

aquacultuur

J © Ludo Goossens

Lamsoor

oost Bogemans verdiept zich al jaren in de zilte teelten, eerst als onderzoeker verbonden aan de vub en nu vanuit zijn eigen zaadontwikkelingsbedrijf Serra Maris. In Zeeland en ook in Frankrijk worden zilte groenten als zeekraal en lamsoren (zeeaster) van oudsher in het wild gesneden. Na jaren onderzoek slaagde Bogemans erin om van die wilde teelten cultuurgewassen te maken. Joost Bogemans: ‘Een aantal boeren in Zeeland teelt nu al een tijdje zeekraal en lamsoren voor de horeca. Als je daar een halve meter diep graaft, borrelt er zeewater op.

Dat is voor gangbare teelten een ramp, maar voor de zilte teelten een zegen: ze moeten lekker zilt smaken, of ze zijn niks waard.’ Ook voor Vlaamse landbouwers die geconfronteerd worden met verzilting van hun gronden, zijn zilte teelten een mogelijk alternatief, al gedijen ze ook in kassen of tunnels.

Markt warm maken © Yves Adams

Zeekraal

© Joost Bogemans

Teelt van zeemosterd onder glas

Naast de ontwikkeling van het zaad en de teelttechniek, die voorlopig nog veel handenarbeid inhoudt, was het aanzwengelen van de markt de grootste uitdaging. ‘Daarom heb ik Serra Maris opgestart samen met Rob Baan van het Nederlandse bedrijf Koppert Cress. Dat bedrijf heeft veel ervaring met het warm maken van de markt voor nieuwe producten. En het lukt: de vraag groeit, in binnen– en buitenland. Zeker zeekraal is succesvol, omdat dat intussen jaarrond leverbaar is.’ Zilte groenten blijven natuurlijk nicheproducten, maar de prijzen zijn er dan ook naar. ‘Ik vergelijk het graag met veldsla, een massaproduct zal dat nooit worden, maar het is toch een serieuze en lucratieve teelt.’

Intussen wordt er verder gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe producten. De zeekraal doet het goed, en met de lamsoren gaat het dezelfde richting uit. Joost Bogemans ziet voor nog een

Net als veldsla is zeekraal een lucratieve nicheteelt aantal producten toekomstmogelijkheden. ‘Salsola of zeemosterd, dat is een oude Japanse groente, en ook zeevenkel gaan we nu introduceren op de markt.’

Pioniers ondersteunen Pionierswerk zoals dat van Joost Bogemans moet de nodige ondersteuning krijgen, vindt ook de provincie Oost-Vlaanderen, die nauw samenwerkt met buurprovincies West-Vlaanderen en Zeeland. Onder meer via de Europese Interregprogramma’s kunnen innovatieve projecten in Oost- en West-Vlaanderen steun krijgen. Zelf ondersteunt de provincie Oost-Vlaanderen momenteel bijvoorbeeld een project van het Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt waarbij in tomatenkassen ook de tropische vis tilapia in aquacultuur wordt gekweekt. Het grote voordeel is dat de ruimte en de warmte in de kassen optimaal worden benut, aangezien de bassins zich onder de goten bevinden, en ook de nutriënten van de vis kunnen worden gebruikt in de tomatenteelt.

Overigens toont ook het onderwijs intussen meer en meer interesse voor nieuwsoortige teelten en technieken.

hallo Brussel

e-loket

denkt met je mee Als de lente komt, valt steevast ook de verzamelaanvraag in de bus. Vorig jaar dienden enkele honderden landbouwers hun verzamelaanvraag al in via het e-loket. Intussen werd dat e-loket uitgebreid: tijd voor een hernieuwde kennismaking.

1 Waar vind ik het e-loket?

www.landbouwvlaanderen.be

2 Welke aanvragen kan ik indienen via het e-loket?

– V erzamelaanvraag (Je kunt nu ook online nieuwe percelen intekenen, of percelen splitsen of schrappen, op kaarten die nog meer in detail gaan dan de fotoplannen die bij u in de bus vallen – schaal 1/500 in plaats van 1/5000) – Aanvraag zoogkoeienpremie – Aanvraag om quotum leveringen vrij te maken via het Quotumfonds – Aanvraag om quotum leveringen te verkrijgen via het Quotumfonds, ook voor jonge ­starters

3 Welke gegevens kan ik consulteren via het e-loket?

1. Identificatiegegevens – Bedrijfsgegevens (bv. bankrekeningnummer) – Contactgegevens van uw buitendienst – Overzicht van uw exploitaties (bv. gegevens over veebeslag, sanitair verantwoordelijke) 2. Q uota, premies en toeslagrechten van 1998 tot nu (bv. historiek melk- en zoogkoeienquotum, actuele quotumgegevens, overzicht van uw toeslagrechten) 3. Afrekeningen en betalingsgegevens – overzicht en details van uw afrekeningen – overzicht en details van uw belastingfiches (vanaf inkomstenjaar 2006; inkomstenjaar 2007 beschikbaar vanaf april)

– overzicht van betalingen van een bepaalde periode

6 Kan ik iemand anders mijn aanvragen laten invullen?

Het e-loket toont je altijd de meest recente gegevens, zodat je niet meer moet wachten tot je detailberekening in de bus valt.

Ja, je kunt een mandaat verlenen aan je landbouwconsulent, je partner, zoon, dochter enzovoort. Hoe je dat doet, kun je lezen op de helppagina van de site van het e-loket.

4 Hoe veilig is het e-loket?

7 Wat als ik een fout maak?

Heel veilig, doordat je gebruikmaakt van je elektronische identiteitskaart (eid-kaart) om je aan te melden.

De kans op fouten is bij een elektronische aanvraag kleiner dan bij een aanvraag op papier, dat bleek overduidelijk uit de aangiftes van vorig jaar. Het systeem spoort eventuele fouten in wat je invult namelijk automatisch op. Het e-loket denkt met je mee!

5 Wat heb ik nodig om gebruik te maken van het e-loket?

Een computer met daarop: – bij voorkeur Windows Internet Explorer 5.5 of hoger, – en bij voorkeur Windows 2000 (Professional) of Windows xp (Home of Professional) of Windows Vista – Een elektronische identiteitskaart. Heb je er nog geen, dan kun je ze aanvragen bij je gemeente. Meer info: http://eid.belgium.be – Een geschikte kaartlezer om je eid-kaart te lezen. Die kun je in een computerwinkel kopen voor een bedrag vanaf 15 euro. Meer info: www.kaartlezers.be Als je in de verzamelaanvraag 2006 je rijksregisternummer meedeelde aan het Agentschap voor Landouw en Visserij (alv) kun je meteen aan de slag. Zoniet moet je eerst het formulier ‘eerste aanmelding op het e-loket’ opsturen naar alv. Je vindt het op de website van het e-loket.

8 Kan ik het eens uitproberen?

Ja, sinds kort is er een oefenloket beschikbaar waar iedereen kan oefenen.

Overigens is bij de ontwikkeling van het eloket een groep landbouwers betrokken. Zij testen de toepassingen altijd op voorhand uit, zodat het e-loket volledig op maat van de landbouwers wordt uitgebouwd.

9 Prijs?

Wees gerust, het e-loket is gratis. Maar het ontving vorig jaar wel de Spitsprijs, die creatieve ideeën en inventieve projecten binnen de Vlaamse overheid bekroont.

info www.landbouwvlaanderen.be

19

20

buitenlander

Waarom geeft een bekend tv-figuur haar mediacarrière op om een bloemenatelier op te starten? Pure passie, zo blijkt. We ontmoeten Lies Martens, bekend van onder meer Vlaanderen Vakantieland, tussen de rozen van de familie Van Biesen in Opwijk. De gedeelde passie leidt tot een aangenaam gesprek.

Als kind wo

D

anielle Bovyn en Filip Van Biesen startten in 1991 samen een snijrozenbedrijf op. Filip was afkomstig uit een familie van varkensboeren, maar ging in de kalme wintermaanden helpen op een vermeerderingsbedrijf van snijbloemen. ‘Zo zijn we erin gerold,’ vertelt Danielle. In hun serre van 3500 m² kweken ze nu verschillende rozenvariëteiten op substraat.

Carrièrewending

naam: Danie lle Van Bie Bovyn & Filip sen woonp laats: Opwij k beroep : rozenk weker s bedrij f: 3500 m ² glas

Lies duikt bij aankomst meteen de serre in om de bloemen te bewonderen en honderduit vragen te stellen. Die interesse is niet zonder reden.

In december nam Lies afscheid van de televisie en opende ze in Sint-Niklaas een bloemenatelier, waar ze bloemencreaties maakt op bestelling.

Voor buitenstaanders lijkt het misschien een vreemde wending, maar dat is het voor Lies helemaal niet. ‘Al heel mijn leven heb ik een passie voor bloemen en bloemschikken. Ik weet nog goed hoe ik als kind samen met mijn moeder naar een azaleakweker in de buurt ging. Die geur van teelaarde, de beslotenheid, de gezellige warmte.

Toen al zei ik dat ik bloemist wou worden. Al kende ik het verschil nog niet tussen een bloemist en een florist.’

21

Sierteeltbedrijven gezocht!

Op dinsdag 20 mei 2008 vindt voor de vijfde maal op rij ‘Op de Siertoer4Kids’ plaats. Leerlingen van de derde graad (11-12 jaar) kunnen dan via allerlei doe-activiteiten kennis maken met de sierteelt. Dit jongerenevenement is gebaseerd op het succesvolle concept achter ‘Op de Siertoer’, dat dit jaar op zondag 14 september plaatsvindt. Voor beide activiteiten zijn de organisatoren nog steeds op zoek naar siertelers die hun bedrijf willen openstellen. Heb jij interesse om een groep jongeren en/of volwassenen op je bedrijf te ontvangen, aarzel dan niet om in te schrijven. Zo help jij mee het imago van de sierteeltsector te ondersteunen.

Interesse? Neem contact op met Sylvie Denis van de Economische Raad voor Oost-vlaanderen vzw, 09 267 86 17 of sylvie.denis@oost-vlaanderen.be

ou ik al bloemist worden Lichten uit Voor ze aan haar tv-carrière begon, heeft Lies al eens vijf jaar in een bloemenwinkel gewerkt.

Maar in een snijrozenkwekerij was ze nog nooit geweest. De assimilatiebelichting is een van de eerste dingen die opvallen op een grijze ochtend, en meteen komt ook een heet hangijzer aan bod: de hoge energieprijzen, die Daniëlle en haar collega’s zorgen baren.

‘De laatste twee, drie jaar is het echt dramatisch,’ zegt Danielle. ‘Het ene na het andere bedrijf stopt. Zelf beperken we nu de belichting. Vroeger gingen de lampen makkelijk 19 of 20 uur aan, nu is dat maximum 14 uur. Omdat het gewoon niet meer te betalen is.’ Vanzelf komt het gesprek dan op de goedkope import uit het buitenland. ‘Dat is natuurlijk ook iets dat ons parten speelt. Al ervaren wij dat een goed product op de veiling nog altijd gewaardeerd wordt. Persoonlijk vind ik ook dat de aanvoer uit het buitenland ’s winters nodig is om het assortiment breed genoeg te houden.

Anders zou het in de winter helemaal stilvallen.’

‘Ik verbaasde mij er al over hoe supermarkten 20 rozen kunnen aanbieden voor 4 euro,’ pikt Lies in. ‘Die komen dus uit het buitenland. Daarom ook dat ik geen gewone bloemenwinkel wilde starten, want het lijkt mij moeilijk concurreren met de supermarkten. Met mijn creaties kan ik toege-

voegde waarde bieden.’ Dat is ook wat Danielle en andere lokale snijbloementelers proberen te doen met hun kwaliteitsbloemen.

Van Merci tot Avalanche Net op het moment dat we het bedrijf bezoeken, wordt alles in gereedheid gebracht om te starten met drie nieuwe variëteiten. ‘We willen de markt

longen van de rozenstruik.’ Alleen de kaarsrechte enkele takken leveren immers iets op. Zijn rozen eigenlijk de lievelingsbloemen van Lies? ‘Ik hou zeker van rozen. Maar als ik moet kiezen, dan ga ik voor tuinbloemen, zoals seringen. Die worden nu wel gekweekt, maar helemaal hetzelfde is dat niet.’

Kneepjes van het vak

Een goed product wordt op de veiling nog altijd gewaardeerd wat meer bespelen. Nu hebben we vrij veel kleinbloemige rozen. Die hebben als voordeel dat je meer stelen kunt oogsten per m², maar de prijs ligt lager. We willen ook meer rechtstreeks verkopen, onder meer aan bloemenwinkels, en dan is het belangrijk om een ruim assortiment te hebben.’ Zo wordt de succesvolle witte Avalanche aan het assortiment toegevoegd.

In de serre toont Lies haar voorkeur voor de donkerrode Merci. Intussen buigt Danielle hier en daar een scheut om. ‘Takken die splitsen bijvoorbeeld, daar knijpen we de botten van af, en die plooien we om. Zo gaan ze dienst doen als de

Het gesprek gaat verder, over de gesloten watercyclus en de vele inspanningen die de telers doen, op het vlak van milieu en waterbesparing.

Een probleem waar Lies als afnemer mee wordt geconfronteerd, is de versheid van de bloemen.

‘Eigenlijk weet je nooit wanneer de bloemen werden gesneden. Een datum vermelden, zoals in de voedingssector, zou ik een goeie zaak vinden. Nu moet ik me behelpen met allerlei trucjes om vers van minder vers te onderscheiden. Echt fair is dat toch niet. Als ik een bloemstuk verkoop, moet ik erop kunnen rekenen dat de bloemen niet na een paar dagen verwelken.’ Danielle beaamt. Het is immers in het voordeel van de hele keten dat het spel eerlijk wordt gespeeld. In de koelruimte toont ze Lies alvast nog een paar kneepjes van het vak om de echt verse bloemen van de rest te onderscheiden.

22

rubriek ten huize&van rubriek

naam: Guy V an Loo ck, 45 taken: opvolg in landw g melkvee , er bankz k, computer ak -e koop, en, marktve n kaasm raken hobby ’s: bestuu rslid B B gilde, afgeva -bedrijfsardigd de mil e in ieuraa d

Melkveehouders Guy en Greet Van Loock

35 oo, del n : e m T naa t Van e e, Gre gve en: ng jon g- en k a t i n i g l k , r o opv verwe dwerk kn e is thu oop, la op, bo k o ver tverk k mar ing d n hou : 6) e (20) n by’s na ( o h b ter La Dorie e r h e doc ­dochte , jongv f stie ennen w ver orgen z ver

‘Boeren is onze hobby’

23

Dankzij een melkrobot moeten ze niet meer dagelijks melken.

Maar stilzitten kunnen Guy en Greet Van Loock uit Booischoot nog altijd niet. Naast hun oude job doen ze nu ook tweemaal per week de markt met zelfgemaakte zuivel. Een portret van een erg bevlogen duo.

Van rommelmarkt tot Plopsaland Het zijn Guy’s ouders die 25 jaar geleden met thuisverwerking en –verkoop begonnen. Aanvankelijk waren het aanbod en de ambities vrij beperkt, maar nadat het gamma op vraag van klanten gestaag was uitgebreid, besloten Greet en Guy om hun afzet via markten te vergroten.

‘Een vriend die ermee ophield, bood ons zijn standplaats op een rommelmarkt aan’, vertelt Guy. ‘Omdat we dankzij de robots wat meer tijd hadden, leek het ons geen slecht idee om in een marktwagen te investeren.’ Eerst gebruikten ze die alleen op zondag, maar al snel kwam daar ook de woensdagnamiddag bij.

‘Soms is het inderdaad druk, maar we kunnen alletwee niet stilzitten’, glimlacht Greet. ‘We hebben allebei geen behoefte aan hobby’s die niets met onze stiel te maken hebben. Ik vind het gewoon plezant om nu eens met de dieren bezig te zijn en dan weer op de markt te staan. We gaan alletwee met veel plezier naar opendeurdagen.

En Guy is in de bedrijfsgilde en in de milieuraad actief. Maar interesses buiten de landbouw hebben we eigenlijk niet. Verder dan een dagje naar Plopsaland met onze dochter zijn we nog niet ge-

G

reet en Guy behoren tot de eerste generatie melkveehouders die zes jaar geleden al investeerden in een automatische melkrobot. Amper een jaar later vervingen ze ook hun andere melkstal door een automaat, zodat alle 130 melkkoeien vandaag zonder handenarbeid worden gemolken. ‘Toch slapen we vandaag niet langer dan voordien’, zegt Guy. ‘Zelfs in het weekend staan wij om half zeven tussen de koeien. Die gedrevenheid hebben we met de paplepel meegekregen. We houden van dit ritme. Waarom zouden we het veranderen?’

weest. Zelfs een echte huwelijksreis is er nooit van gekomen. We zouden toch maar aan onze beesten lopen denken.’

Drie generaties aan tafel Het is een cliché dat er op iedere boerderij handen tekort zijn. Maar met 130 melkkoeien, 110 stuks jongvee, 71 hectare akkerbouw en 40 ha grasland, zijn twee melkrobots echt geen overbodige luxe.

In het dagelijkse leven krijgen Guy en Greet ook nog heel wat hulp van Guy’s ouders. Guy: ‘De bedrijfsgebouwen grenzen zowel aan hun woning als aan onze tuin. We zitten iedere dag nog drie keer samen rond de eettafel en we zijn bijna altijd samen in de weer. Mijn vader ontfermt zich over een tiental hectare aardappelen en helpt de stal-

We slapen vandaag niet langer dan vroeger

len reinigen. Mijn moeder helpt Greet voor een groot deel met de verwerking en verkoop.’

Zelf dragen Greet en Guy respectievelijk de verantwoordelijkheid over het jongvee en de melkkoeien. ‘Ik geniet ervan dat ik mij door de robot veel meer dan vroeger kan bezig houden met de dieren die echt verzorging nodig hebben’, zegt Guy. ‘Greet is dan weer van thuis uit een echte meutekespjeer, zoals we dat in de streek noemen. Ze is gepassioneerd door de opfok van kalveren. Dat was een van de redenen waarom we een robot hebben gekocht. Greet was niet gewoon om te melken. En mijn moeder die al haar hele leven melkt, werd 65 jaar. Bovendien was Greet net zwanger van onze jongste dochter Lana, zodat ik ook wat zekerheid wilde voor als er iets met mij gebeurt.’

Na de quota Net als vele anderen proberen Greet en Guy met ambitieuze plannen te anticiperen op de afschaffing van de melkquota. Greet: ‘We spelen al een tijd met het idee om onze bedrijfsgebouwen volledig te vernieuwen. Onze jongveestal is nu al vrij krap. En we willen meteen ook een ruimere loods en meer drijfmestopslag. Het is de bedoeling dat alles op dezelfde locatie als de oude gebouwen komt. Maar omdat we tamelijk dicht bij woongebied zitten, blijft het nog afwachten of onze vergunning wordt goedgekeurd.’

Na die verbouwing achten de twee zich gewapend voor de toekomst: ‘Wij hebben geen probleem met de afschaffing van de melkquota’, zegt Guy. ‘Een bedrijf van onze schaalgrootte moet zeker nog een twintigtal jaar meekunnen.

We zijn het er wel al over eens om, als de quota wegvallen, onze capaciteit op te drijven met een derde robot. Maar vooraleer je aan nog grotere investeringen denkt, moet je al zeker zijn dat er ook een volgende generatie aan het roer van je bedrijf komt ...’

24

frontaal

Tuinbouwtoekomst (z)onder stroom?

Is de tuinbouwer echt de energieproducent van de toekomst?

Of is de wkk-installaties op tuinbouwbedrijven geen lang leven beschoren? Het elektriciteitsnetwerk kan de toegenomen productie alvast niet altijd meer slikken.

Marc Van Noten, tomatenteler en mede-oprichter Warmtekracht Ondersteuningsmaatschappij (wom) ‘Sinds maart 2007 draait er op mijn tomatenbedrijf een wkk-installatie. Eind 2006 was ik ook een van de vijf oprichters van de wom, de Warmtekracht Ondersteuningsmaatschappij. Intussen heeft de wom 37 leden uit heel Vlaanderen, en er treden nog altijd telers toe. De wom vertegenwoordigt telers die een installatie in eigen beheer plaatsen.

Door de aardgasinkoop, de elektriciteitsverkoop en de verkoop van wkk-certificaten te bundelen, kunnen we voordelige voorwaarden bedingen.’

‘Wkk is vandaag voor heel wat bedrijven een rendabele investering, maar zonder de ondersteuning van het vlif en de opbrengst van de wkk-certificaten zou het niet rendabel zijn. Het stimulerende beleid is zeker het probleem niet.

Als je een wkk opstart, krijg je tien jaar lang ge-

garandeerd de minimumprijs voor je certificaten en de quota zijn bekend tot 2012.’

‘Wat wel een probleem begint te worden, zijn de aansluitingen op het elektriciteitsnet. De aansluiting is hoe dan ook een grote kost. Voor de eerste 1000 meter betaal je een vaste aansluitingskost, maar daarna betaal je 75 euro per meter. Doordat het net in bepaalde regio’s aan zijn maximumcapaciteit zit, worden glastelers soms doorverwezen naar een verder gelegen aansluitingspunt. Dan wordt die 75 euro per meter onoverkomelijk: als je 500.000 euro moet neertellen voor je aansluiting alleen al, moet je er niet aan beginnen. In de Noorderkempen komt dat voor en in het Mechelse gaat het dezelfde richting uit.’

‘De samenwerking met netbeheerder Eandis, die verantwoordelijk is voor de netaansluitingen, verloopt overigens heel goed. Zij zoeken mee naar oplossingen. Maar het net uitbreiden, is blijkbaar niet zo eenvoudig. Wij verwachten eigenlijk vooral iets van de overheid. In het Klimaatplan van de Vlaamse Regering wordt wkk genoemd als een goede bijdrage aan de co2emissiereductie. Dan zou de aansluiting toch gegarandeerd moeten zijn? De toekomst van de tuinder als energieproducent hangt op vele vlakken af van de keuzes die de overheid maakt.’

info www.wom.be

25

Marc Moons, consulent Innovatiesteunpunt ‘Op een termijn van 5 à 10 jaar zie ik voor onze tuinders zeker nog een rol als energieproducent weggelegd. Elektriciteitsmaatschappijen hebben momenteel een behoefte aan elektriciteit, maar het duurt makkelijk 6 of 7 jaar om grote installaties te bouwen. Wkk’s bij tuinders hebben het voordeel dat ze heel snel geplaatst kunnen ­worden.’

‘In de tuinbouw is het enthousiasme nog altijd groot. Ik schat dat er tegen eind 2008 meer dan dubbel zoveel vermogen geïnstalleerd zal zijn als drie jaar geleden. De exploitatievormen zijn wel veranderd. Nu worden er veel wkk’s in eigen beheer geplaatst, omdat er zekerheid is over de rentabiliteit. De certificatenmarkt functioneert goed en er worden ook goede prijzen betaald voor de elektriciteit. Andere telers werken samen met een motorconstructeur. Ook dat heeft voordelen.’

‘Door het grote succes duikt er intussen wel een probleem op: in sommige gebieden kan het

net geen bijkomende aansluitingen meer aan. Om de elektriciteit te ontvangen, moet er immers voldoende capaciteit vrij zijn op het elektriciteitsnet.

En als er in een bepaalde regio al verschillende wkk’s – of biogasinstallaties of windmolens – zijn, dan kan het maximum wel eens bereikt worden.

Tuinders kunnen dan soms wel leveren op een verder gelegen punt, maar dat drijft de aansluitingskost de hoogte in.’

‘Op langere termijn zie ik zeker een toekomst voor de combinatie wkk met biogasinstallaties voor verwerking van mest, groenafval en dergelijke. Een paar projecten zitten nu in de oriënterende fase, meestal samenwerkingen tussen tuinders en boeren. Het grote voordeel van biogas is dat je naast wkk-certificaten ook groenestroomcertificaten kunt verkopen. En de vraag daarnaar zal wellicht nog een hele tijd groter zijn dan het aanbod.’

Simon van Wijmeersch, woordvoerder Eandis ‘In bepaalde regio’s, zoals de Noorderkempen, is er op korte tijd een zeer sterke concentratie van nieuwe projecten gekomen. Om de juiste spanningskwaliteit voor alle netgebruikers te kunnen blijven garanderen, kan daardoor een tijdelijke capaciteitsbeperking nodig zijn.’

‘Waar mogelijk zullen we maximaal het distributienet versterken. Het gaat natuurlijk over erg complexe operaties die op een systematische, structurele en weldoordachte manier moeten worden aangepakt. Bovendien moeten onze in-

vesteringen in lijn liggen met de doelstellingen van de regering. Het is onze bedoeling om tuinders met wkk-installaties en andere decentrale producenten van elektriciteit beter aansluitbaar te maken. Daarnaast gaan we echter ook werk maken van strengere individuele normen voor de producenten zelf, omdat we zo het net optimaler zullen kunnen gebruiken en de aansluitbaarheid in het algemeen kunnen doen toenemen.’

‘In elk geval moet er worden nagedacht over de inplanting en spreiding van projecten. Grote

concentraties of heel lokale inplanting van grote projecten (10mw of meer) maken het voor ons erg onvoorspelbaar en staan ook kleinere projecten in de weg. Een zekere planning is nodig om macro-economisch tot een oplossing te komen.

Wij zien zeker een toekomst voor de tuinder als energieproducent, maar wij waken erover dat de aansluitbaarheid en spanning voor andere netgebruikers niet negatief worden beïnvloed. Daarom leggen we waar nodig tijdelijke beperkingen op in afwachting van een versterking van het net.’

KaHo Sint-Lieven, Campus Waas, Sint-Niklaas

Bachelor in agro– en biotechnologie De professionele bachelor in agro– en biotechnologie is een veelzijdige, praktijkgerichte opleiding met veel jobmogelijkheden. Studenten kunnen kiezen uit vier afstudeerrichtingen en via een individueel gedeelte kunnen zij hun studiepakket aanpassen aan hun eigen interesses.

Agro-industrie In de afstudeerrichting agro-industrie draait alles rond de actuele thema’s voedselveiligheid, voedselkwaliteit en voedselproductie. Studenten zijn praktijkgericht bezig met voedingstechnologie, onderzoek en laboratoriumtechnieken. Er wordt onderzoek gedaan naar voedselveiligheid, ambachtelijke voedselproductie, voedselkwaliteit en aquacultuur. Afgestudeerden komen terecht in brandend actuele sectoren met een tekort aan professioneel opgeleide arbeidskrachten.

Geïndividualiseerd studiepakket Iedereen heeft specifieke interesses. De ene is geïnteresseerd in paarden, de andere in kruiden en een derde in tuinaanleg. Tijdens het individueel pakket van de opleiding kunnen de studenten deze interesses ten volle ontplooien via stage, onderzoek en projectwerk. Ze krijgen dus niet alleen een brede basis mee, maar kunnen zich tijdens de studie reeds specialiseren in hun interessegebied. Ook een specialisatie in biolandbouw is op deze manier mogelijk.

Dierenzorg Ons docentenkorps van dierenzorg is sterk gespecialiseerd in diergedrag, dierenwelzijn en ethologie, hete hangijzers in onze maatschappij.

Hun onderzoek spitst zich toe op het meten van dierenwelzijn bij dieren uit de intensieve veehouderij, hobbyhouderij en dierentuinen. Daarnaast gaat er aandacht naar het meten van dominantie bij dieren.

Gespecialiseerd docentenkorps Via onderzoek en vorming blijft ons docentenkorps op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in hun gebied. Verschillende docenten geven ook les aan de K.U. Leuven en combineren zo onderzoek, academische kennis en praktijkgerichte toepassingen. Hun specifieke kennis wordt aangewend voor voordrachten, praktijkgericht onderzoek voor bedrijven en bijkomende opleidingen voor het werkveld. Zo organiseren wij een postgraduaat dierenzorg, infoavonden rond paarden en Belgisch Wit-Blauw, workshops rond voedselkwaliteit, kruiden, enz.

Groenmanagement De afstudeerrichting groenmanagement legt de nadruk op park-, groen- en natuurbeheer. Daarnaast wordt ook de professionele tuinbouw bestudeert. Het onderzoek in deze richting richt zich ondermeer op technieken die een alternatief bieden voor de chemische bestrijding van plagen op bomen, planten en siergewassen.

Landbouw In de richting landbouw leren de studenten professioneel omgaan met de huidige tendensen rond landschapsbeheer, teeltmanagement, akkerbouw, mechanisatie en het kweken, het houden en verzorgen van en omgaan met landbouwdieren. Onderzoek houdt zich bezig met praktijkgerichte proefveldwerking rond teelttechnieken, houderij, opfok en welzijn van Belgisch WitBlauw en vergelijkend onderzoek akkerbouw voor de industrie, meestal op vraag van bedrijven zelf.

http://agrobio.kahosl.be

Avond– en afstandsonderwijs Vanaf het academiejaar 2008-2009 wordt deze opleiding ook aangeboden in avond- en afstandsonderwijs. Zo kunnen afstandsstudenten werk, gezin en studie combineren en een (extra) volwaardig diploma hoger onderwijs behalen. Dit zal gepaard gaan met een sterke persoonlijke begeleiding en alle praktische modaliteiten worden in onderling overleg met de studietrajectbegeleider afgesproken, op maat van de student.

INFO KaHo Sint-Lieven Campus Waas Adres: Hospitaalstraat 23 9100 Sint-Niklaas Tel.: 03 776 43 48 E-mail: info.waas@kahosl.be Web: http://agrobio.kahosl.be Info: 19 maart (14.30 u) 29 april (10—17 u) 25 juni (14.30 u) 6 september (10—16 u) Naam:

mijn gedacht

Vrouwen aan de macht

W

ie dacht dat vrouwen een nichemarkt vertegenwoordigen, heeft het goed fout. Tachtig procent van de aankopen gebeurt door vrouwen en ongeveer 85 procent van de overige aankopen wordt door hen beïnvloed. En daarbij gaat het lang niet altijd over huishoudelijke producten. Zo wordt ongeveer 45 procent van de wagens door vrouwen gekocht. Je kan dus rustig stellen dat vrouwen dé markt zijn en dat bedrijven maar beter rekening houden met deze doelgroep.

Om als onderneming je communicatie op vrouwen af te stemmen, moet je weten wat ze belangrijk vinden en hoe ze beslissingen nemen. Hoe vrouwen denken, verschilt namelijk substantieel van het mannelijke denken. Mannen zijn stapdenkers. Ze nemen heel doelgericht beslissingen. Logisch en makkelijk, van a naar b. Vrouwen daarentegen zijn webdenkers. Zij gaan de zaken in een breed perspectief bekijken. Feiten en cijfers zijn niet voldoende, ook het gevoelsmatige speelt een rol. Voor ze een beslissing neemt, overlegt een vrouw vaak met wat haar zogenaamde board of directors heet: vriendinnen, collega’s, ouders, ...

Kortom, mensen die ze respecteert. Eenmaal de beslissing gevallen, wil ze alles zo doelgericht mogelijk afgehandeld zien. Geen oeverloos overtuigen meer, maar een vlotte service. Let op, zo zwart-wit als ik het hier schets, werkt het niet in de praktijk. Elk van ons heeft zowel vrouwelijk denken als mannelijk denken in zich, maar het is evident dat vooral vrouwen in grotere mate vrouwelijk denken.

Fijn, vrouwen niet negeren en hen een goeie dienstverlening bieden. Maar hoe verleid ik ze om mijn producten te kopen? Comfort blijkt het sleutelwoord. En dat is niet alleen materieel comfort, maar vooral ook mentaal. Alles wat verlichting in

haar bestaan brengt, maakt haar gelukkig. Vrouwen van vandaag gaan vaak gebukt onder de combinatie werk – gezin. Ze zijn steeds op zoek naar een balans in hun leven. Een vrouw wil het gevoel krijgen dat een product het leven gemakkelijker maakt voor haarzelf, haar gezin of haar omgeving.

Naast gemak, zijn ook gezondheid voor het gezin en duurzaamheid belangrijke claims. Zo kan het feit dat veldsla veel ijzer bevat, vrouwen over de streep halen om het product te kopen. Maar let op, als je iets claimt, moet je het ook waarmaken.

Anders verlies je voorgoed het vertrouwen van vrouwen.

Vrouwen zijn mierenneukers. In de communicatie naar vrouwen moet je er dus op letten dat alle details kloppen. Zo is de verpakking essentieel: het is het eerste communicatiemiddel met de consument. Voor een fabrikant van biologische graanproducten ontwierpen we met ons communicatiebureau nieuwe, transparante verpakkingen. Het deed de verkoop met maar liefst 30 procent stijgen. Op het verkooppunt moet de sfeer ook juist zitten: uitstalling van de producten, winkelinrichting, kleuren, geuren, ... Vrouwen kopen zintuiglijk: kijken, voelen, ruiken, aanraken …

Daarnaast vinden ze persoonlijk contact heel belangrijk. Spreek je klanten persoonlijk aan en geef hen ook advies op maat over je producten. Dit zorgt ervoor dat ze opteren voor een kleinhandel in plaats van een anonieme supermarkt.

Tenslotte is ook een duidelijk profiel essentieel.

Bedrijven met hoevetoerisme doen er goed aan om te kiezen voor bijvoorbeeld een gezinsvriendelijk verblijf of net andersom, te opteren voor een romantische setting, waarin alles in het teken staat van genieten. Op zich maakt het niet zoveel uit. Maak vooral een duidelijke keuze en laat je logies vervolgens ook die hele sfeer uitademen.

9 tips

om vrouwen te ‘verleiden’ 1. Focus op gemak, gezondheid en duurzaamheid

2. Wat je claimt, moet je waarmaken 3. Verpakking (letterlijk én figuurlijk) is essentieel

4. Kies voor een scherpe profilering van je bedrijf

5. Alle details moeten kloppen: sfeer, kleur, geur, ...

6. Speel het persoonlijk contact uit (bv. onthoud namen van klanten)

7. Zorg voor voldoende keuze en voor gebruiksgemak, maar verlies service en advies niet uit het oog (bv. ideeën voor gerechten, tips om planten te onderhouden, ...)

8. Geef gelaagde informatie: plaats één kenmerk duidelijk in de kijker, stel nadien meer informatie ter beschikking via website, folder, boek, persoonlijk verhaal, ...

9. Behandel vrouwen met respect, ze willen au sérieux genomen worden

Katja Van Putten is bestuurder van Fé. Soul Communication & Research, een communicatiebureau dat gespecialiseerd is in communicatie naar vrouwen.

Meer info? www.fé-online.be

27

P509285

Afgiftekantoor Gent X Landgenoten 13 Tijdschrift-kwartaalblad Kwartaal 1, 2008

BelgiĂŤ-Belgique 9099 Gent X bc 10292

V.u. Dirk Lips, p.a. Vilt Koning Albert II-laan 35, 1030 Brussel