land
lente 2012 | 29
Magazine voor boer & buiten
genoten
Innoveren in Asse
Toeristen, olie en olifantengras
Van crisis tot krediet Met de bank de boer op
dossier Hervorming GLB
Wat na 2013?
+Â Bemestingsadvies, salmonellabestrijding, landbouweducatie en veel meer
www.vilt.be
“Er zijn wel 30.000 tuinders en landbouwers, maar slechts 1 zoals ik.”
Samen voor uw toekomst heeft ruim 40 jaar ervaring als adviseur in de landbouwsector. U bent in elk -kantoor dan ook verzekerd van een deskundige begeleiding inzake fiscaliteit, boekhouding, milieu- en bouwreglementering en alle belangrijke sectoraangiftes. Bovendien krijgen onze lokale kantoormedewerkers ondersteuning van een eigen centrale studiedienst. Zo kunt u in alle omstandigheden rekenen op het gespecialiseerd advies van uw -adviseurs. U bent toch ook liever zeker van uw zaak? SBB Accountants & Adviseurs: Voor info of het -kantoor in uw buurt? Bel 070/222 673 of kijk op www.sbb.be.
www.sbb.be
in dit nummer
land beste
genoten
06
H
14
18 06
22
18
Focus | Europese hervorming
Woord en wederwoord | Banken en glastuinbouw
Wat betekent het nieuwe GLB voor jouw bedrijf? Cijfers en de meningen van o.a. Europees commissaris Dacian Ciolos en Kris Peeters.
Leggen de banken de lat hoger dan voor de crisis? Twee bankiers versus glastuinbouwer Marc Van Noten uit Rumst.
14
22
Hoe ziet een professor retail marketing de toekomst van onze sector? Over bulk, duurzaamheid en een kortere keten.
Van spijsolie uit koolzaad tot de eerste oogst van olifantengras in Vlaanderen: op bezoek bij Peter Coucke en Ann Saerens.
2030 | Gino Van Ossel
Ons bedrijf | Innoveren in Asse
en verder …
04 Koetjes & kalfjes 12 Wordt gevolgd
azen, patrijzen, fazanten en ja, zelfs een buizerd, blauwe reiger of een vos. Steeds vaker zie je ze wanneer je wandelend, fietsend of – in mijn geval – met de wagen het Vlaamse platteland doorkruist. Is de revival van deze dieren een toevalstreffer? Neen, antwoord ik daar volmondig op. Los van een aantal andere factoren, is de rol van de landbouwsector niet te miskennen. Tientallen poelen, kilometers haagkanten en tal van natuurstroken hebben jullie de afgelopen jaren aangelegd. Almaar meer neemt de landbouw zijn rol als beheerder van het platteland op. En toch hebben we in Brussel een Roemeense Eurocommissaris die vindt dat we nog een grote stap verder moeten gaan. Dat is nodig om de overheidssteun die de landbouw krijgt, te verantwoorden naar het brede publiek, zei Dacian Ciolos toen ik hem samen met het plattelandsmagazine Buitenkans kon strikken voor een interview. Een redenering die minister- president Kris Peeters volledig kan volgen, maar met de voorjaarsklassiekers in aantocht, voegde hij daar aan toe: een helling mag er zijn, maar de landbouwers moeten op zijn minst de indruk hebben dat ze er overheen kunnen geraken. Anders zullen er heel wat onder hen afhaken. Dat er nog boeiende discussies over het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid zullen volgen, is een understatement. De grote vraag blijft natuurlijk waar we in 2014 zullen uitkomen. Ik hoop met jullie mee dat het geen ‘col buiten categorie’ wordt… Veel leesplezier!
16 (W)onderzoeker 21 Provincie
Griet Lemaire Hoofdredacteur
16 colofon Landgenoten wordt u aangeboden door VILT. Het Vlaams infocentrum land- en tuinbouw
informeert een breed publiek over de hedendaagse land- en tuinbouw. Daarvoor krijgt het middelen van privéorganisaties en de overheid. verantwoordelijke uitgever VILT-voorzitter Josse De Baerdemaeker redactie en realisatie Jansen & Janssen Customer Media, www.jaja.be redactieadres VILT vzw, Koning Albert II-laan 35, bus 57, 1030 Brussel tel +32 (0)2 552 81 91 fax +32 (0)2 552 80 01 e-mail info@landgenoten.be hoofdredacteur Griet Lemaire redactieraad Josse De Baerdemaeker, Wim Fobelets, Freddy Robberecht, Jan Mosselmans, Hubert Hernalsteen, Guy Depraetere, Greet Riebbels, Didier Huygens, Joris Relaes, Jan Coessens, Anneleen De Vos, Leen Guffens, Ine Vervaecke, Veroniek Denys, An Van Acker, Bernard Biesbrouck fotografie Filip Vanoutrive, iStockphoto, de meningen die derden in dit magazine vertolken, vallen buiten de verantwoordelijkheid van VILT.
3
Koetjes & kalfjes
#
Landgenoten in beeld Is het je ook opgevallen dat dit exemplaar van Landgenoten ietsje dunner is uitgevallen? Niet zozeer uit besparingsoverwegingen werd het aantal pagina’s lichtjes teruggeschroefd, wel omdat we met Landgenoten ook het audiovisuele pad willen bewandelen. In elk nummer worden twee artikels vervangen door heuse reportages in woord, maar vooral in beeld. Vanaf april zijn de eerste reportages op de website van VILT te bewonderen. Vergeet vooral niet te kijken!
IDEE
Op elk etiket de
www.landbouwvlaanderen.be Deze website, beter bekend als het e- loket, kent jaar na jaar meer succes. Intussen vult al meer dan de helft van de land- en tuinbouwers zijn verzamelaanvraag in via dit elektronisch loket. Het zorgt er niet alleen voor dat je dossier sneller wordt behandeld, maar je hebt ook minder kans op fouten en je premies worden sneller uitbetaald. Bovendien krijg je op voorhand een idee over het bedrag aan premies dat je zal ontvangen. Je
40
Zoveel kaarsjes mogen de Landelijke Gilden uitblazen. In 1972 ontstond de vereniging in de schoot van Boerenbond. Haar focus lag op het socio-culturele leven van alle
INFO www.vilt.be
WEBSITE IN DE KIJKER
CIJFER
verzamelaanvraag invullen via het e-loket kan nog tot 21 april. Je maakt op die manier ook kans op een mand met heerlijke streekproducten. Wist je trouwens dat je sinds dit jaar ook je Mestbankaangiftes via een gelijkaardig elektronisch loket kan invullen? info www.landbouwvlaanderen.be
www.vlm.be (>Online aangifte via Mestbanking)
of
€ 0,36/kg
DE LANDGENOTEN-QUOTE
‘ Wetgeving of crisis verplichten tot veranderen en zijn dus een stimulans en geen belemmering voor innovatie.’ Koen Symons, diensthoofd van het Innovatiesteunpunt voor l and- en tuinbouw in geVILT.
4 landgenoten
Boeren planten Land- en tuinbouwers die een vergunningsdossier indienen, moeten daar steeds vaker een groenplan aan toevoegen. Maar niet elke boer heeft tijd of kennis om een mooi groenscherm rond zijn bedrijf aan te leggen. Daarom heeft de provincie Limburg het project ‘Boeren planten bij boeren’ opgezet. Hierdoor kunnen landbouwers de aanplantings-
plattelandsbewoners. Intussen telt Landelijke Gilden bijna 70.000 leden, verenigd binnen 900 afdelingen. Over heel Vlaanderen organiseren zij jaarlijks meer dan 7.000
Ben jij een sympathieke boer of boerin die nog op zoek is naar een geschikte partner? Na het enorme succes van de vorige zeven reeksen van ‘Boer zoekt vrouw’ neemt Dina Tersago ook in 2012 een reeks vrijgezelle boeren op sleeptouw om de vrouw of man van hun dromen te vinden. Voel jij je aangesproken? Schrijf je dan meteen in voor dit programma!
activiteiten. Daarmee speelt de organisatie een belangrijke rol in de samenleving op het platteland, zo blijkt uit een studie van de KU Leuven. Om de 40ste verjaardag niet ongemerkt voorbij te laten gaan, zullen de leden op 40 locaties een uitdaging aangaan waarbij het getal 40 centraal staat.
INFO www.boerzktvrouw@vtm.be
INFO www.landelijkegilden.be
prijs voor de boer?
Verrassend actuele landbouw Vlaanderen behoort tot de topregio’s in Europa wat landbouw betreft. Dit danken we aan de zeer intensieve manier van werken op meer dan
30.000 eerder kleinschalige en meestal op familiale leest geschoeide land-
en tuinbouwbedrijven. De Vlaamse landbouw realiseert samen met de agro-voedingssector een opmerkelijk hoog aandeel in het exportsaldo.
Toch blijft de sector met een aantal fundamentele problemen kampen. Als enige sector binnen de economie die levend materiaal voortbrengt, is de landbouw
immers een uitermate kwetsbare sector. De recente voedselcrisis heeft dit nog
eens extra in de verf gezet. De problemen zijn voor een groot stuk het gevolg van de aard van de sector zelf, vermits landbouwproductie erg gevoelig is aan
de grillen van de natuur en een schoolvoorbeeld is van volledige mededinging. Technologische vooruitgang, globalisering en culturele en socio-demogra-
fische veranderingen in onze maatschappij zetten de sector verder onder druk. Dit boek biedt een economische analyse van de problemen en uitdagingen waarmee de landbouw geconfronteerd wordt, en van de mogelijke oplossingen waarover de sector beschikt. Naast studenten universitair en hoger onderwijs zal
dit boek ook een breder publiek van adviseurs, ambtenaren, beleidsmakers, financiële instellingen, NGO’s en natuurlijk ook de landbouwers zelf aanspreken.
Erik Mathijs is hoogleraar landbouweconomie aan de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de KU Leuven.
Joris Relaes is kabinetchef van de Vlaamse Minister voor Landbouw en gastdocent landbouw- en voedselbeleid aan de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de KU Leuven.
bij boeren werken op hun bedrijf laten uitvoeren door een collega-landbouwer. Wegens het grote succes van vorig jaar wordt er een vervolg gebreid aan het project. Met d ubbel zoveel budget!
INFO www.limburg.be (Werken > Landbouw)
9
Landbouw en voedseL, verrassend actueeL
Met welke problemen en uitdagingen wordt de landbouw vandaag geconfronteerd? En welke oplossingen zijn er? Daar gaat het boek ‘Landbouw en voedsel, verrassend actueel’ van professor landbouweconomie Erik Mathijs en Joris Relaes, kabinetschef van minister-president Kris Peeters, over. Ze noemen Vlaanderen één van de topregio’s in Europa wat landbouw betreft, maar toch staat de sector onder druk. Niet alleen maakt het werken met levende materie de landbouw zeer kwetsbaar, maar ook technologische vooruitgang, globalisering en culturele en socio-demografische veranderingen in de maatschappij oefenen invloed uit. Hun economische analyse van de sector is een echte aanrader voor wie van ver of nabij met landbouw bezig is.
Erik Mathijs en Joris Relaes
Erik Mathijs en Joris Relaes
In Frankrijk lanceerden een aantal politici het idee om voortaan op het etiket van voedingsmiddelen ook het bedrag te plaatsen dat de land- of tuinbouwer er voor krijgt. Het moet de transparantie in de voedselmarkt verhogen en de consument beter informeren, klinkt het. In eerste instantie zou het gaan om niet-verwerkte producten zoals groenten en fruit. Nadien zou het kunnen uitgebreid worden naar verwerkte voedingsmiddelen. Leuk initiatief, maar of het ooit zover komt, is nog even afwachten.
© vtm
0
Boer zkt vrouw
Landbouw en voedseL, verrassend actueeL
789033 480959
INFO Landbouw en voedsel, verrassend actueel is uitgegeven door Acco en is in elke boekhandel te bestellen aan de prijs van 22,80 euro.
WIN Stuur je naam en adres naar info@landgenoten.be en win één van de vijf exemplaren die Landgenoten mag weggeven. 5
Focus
Hervorming GLB
beter Het
huidige
Gemeenschappelijk
Land
bouwbeleid (GLB) loopt eind 2013 af. Na verschillende overlegrondes tekende Euro commissaris voor Landbouw en Platteland Dacian Ciolos eind vorig jaar de lijnen voor het nieuwe GLB uit. Wij konden hem strikken voor een broodnodig woordje uitleg over de impact hiervan op de Vlaamse landbouw.
6 landgenoten
Focus
‘30 % van de directe steun moet gekoppeld zijn aan vergroeningsmaatregelen.’
Europese hervorming
‘Van meer naar
produceren’ W
at zijn de grootste uitdagingen voor het nieuwe GLB? Ciolos: In 2010 hielden we in de Europese Unie een breed publiek debat over de toekomst van onze landbouw. Hieruit kwamen drie grote uitdagingen naar voren: de zekerheid van de voedselbevoorrading, het behoud van onze natuurlijke voorraden en een leefbaar platteland. Bovendien moeten we op die uitdagingen inspelen in een moeilijke context. We moeten voor het eerst met 27 lidstaten rekening houden. En het is de eerste keer dat het Europees parlement mee beslist. Het d ebat over de hervorming valt samen met de gesprekken over de EU-budgetten per d omein voor de periode 2014-2020. Daarom is het ook belangrijk dat we proberen om een beleid te ontwikkelen dat beter begrepen wordt door de belastingbetalers uit alle EU-landen. Wat zijn de belangrijkste bijsturingen die u voorstelt? We moeten komen tot een betere verdeling van de middelen tussen de lidstaten, de landbouwsectoren en de landbouwers in een gebied. Daarnaast moeten we zichtbare voordelen creëren voor de bevolking, zoals het feit dat landbouwers zorg dragen
voor de natuur en het landschap. Ik vind dat zowel voorstellen uit de eerste als uit de tweede pijler ertoe moeten bijdragen dat we meer en duurzamer kunnen produ-
‘Door de budgetkoppeling en de 27 landen is dit de moeilijkste hervorming ooit.’ ceren. De fundamentele vraag is niet langer: hoe produceren we meer, maar ook hoe produceren we beter. Niet eenvoudig, dit is de moeilijkste hervorming ooit. U wil af van directe steun in de vorm van de huidige bedrijfstoeslag? We moeten het nieuwe GLB aan de belastingbetaler verantwoorden als een maatschappelijke investering in de toekomst. Een toeslag die gebaseerd is op wat een boerderij de voorbije tien jaar heeft geproduceerd, valt daar niet onder. Ik geloof meer in een toeslag per hectare en per regio. Daarbij kan elke lidstaat zelf streken onderscheiden, bijvoorbeeld via econo
mische of geografische criteria, om de nationale enveloppe zo goed mogelijk te verdelen. Het klopt dat België een kleiner subsidiebedrag zal kunnen verdelen, maar dat is beperkt tot 5 % tussen 2014 en 2020. Omgerekend per hectare is dat nog altijd meer dan landen die minder dan 75 % van het Europese gemiddelde krijgen. Wordt het totale GLB-budget drastisch ingeperkt? Het voorgestelde budget blijft, uitgedrukt in euro’s, gelijk. Veranderingen in andere politieke EU-domeinen zorgen ervoor dat het GLB-budget krimpt van 39 % naar 33 %, maar we zullen nog altijd ongeveer 58 miljard euro per jaar kunnen i nvesteren. De onheilsberichten van toen ik aantrad in 2010 over een daling van 30 à 35 % zijn dus afgewend. In het recentste voorstel van juni behouden we het budget van 2013 en worden een aantal uitgaven met het oog op milieu en klimaatverandering wel in het GLB geïntegreerd. Even terug naar de directe steun. Die wordt aan striktere voorwaarden gekoppeld? Dat klopt. Die steun is alleen voor land7
Focus
Hervorming GLB
is niet de bedoeling dat die 7 % ten koste gaat van huidige productiegrond. We denken aan landschapselementen zoals hagen, bufferstroken, bomenrijen die winderosie tegengaan, enzovoort. De vergroeningsmaatregelen kunnen hand in hand gaan met agromilieumaatregelen zoals de beheerovereenkomsten in Vlaanderen, al m oeten we ons hoeden voor dubbele betalingen zonder dat ze iets nieuws opleveren. Hierover zal nog gediscussieerd worden, maar het is normaal dat de kritiek in deze fase van de GLB-hervorming luider klinkt dan de lof. Ik heb er alle vertrouwen in dat we tot een oplossing komen. De Roemeense Eurocommissaris voor Landbouw en Platteland Dacian Ciolos.
en tuinbouwers en compenseert dat boeren binnen de EU hogere kosten hebben dan hun internationale collega’s, door sociale, milieu- en andere wetgeving. We bepalen daarom dat 30 % van de directe steun gekoppeld moet zijn aan zogenaamde vergroeningsmaatregelen: landschappelijke diensten die de markt niet vergoedt. Algemeen geldt overigens dat we de directe steun ook beter moeten verdelen. Subsidies voor de grootste, sowieso efficiëntere, bedrijven zijn niet te verantwoorden. We willen daarom de steun boven 150.000 euro fors ver-
GLBtijdslijn
8 landgenoten
minderen en een plafond instellen van 300.000 euro. Over de vergroeningsmaatregelen heerst in Vlaanderen heel wat onrust. Wat verstaat u daaronder? Het gaat om drie maatregelen die zo uitgewerkt zijn dat ze makkelijk te beheren zijn, zonder bijkomende controles. We willen dat boeren instaan voor blijvend grasland, gewasdiversiteit en het inrichten van 7 % zogenaamd ecologisch focusgebied. Het gaat om maatregelen die in de praktijk nu al vaak toegepast worden. Het
2011
Blijft er ook budget voor jonge boeren en voor marktinterventie? Voor jonge boeren blijven er aparte middelen. Op het vlak van marktorganisatie willen we de traditionele middelen van interventie en private opslag behouden en efficiënter maken. Daarnaast werken we aan een noodfonds dat moet helpen om snel te reageren bij crisissen zoals de ecoli-problemen van vorige zomer. Binnen de pijler platteland willen we ook onderzoeken of boeren zich via een soort van beleggingsfondsen kunnen wapenen tegen prijsvolatiliteit. Algemeen geldt trouwens dat de eerste pijler vrij strikt is, terwijl regio’s via de tweede pijler op meer specifieke problemen – denk maar aan lokale eiwitproductie – kunnen inspelen. Aangezien we met de LEADER-aanpak al mooie resultaten hebben behaald, blijft die uiteraard ook behouden.
2011
Juli:
November:
Maart:
Juni:
Het Europees Parlement zet uiteen dat het GLB na 2013 groener moet worden en meer moet inspelen op vrije concurrentie.
De Roemeense Eurocommissaris Dacian Ciolos maakt bekend hoe hij de hervorming ziet.
De EU-ministers van Landbouw gaan akkoord met de richting die Ciolos uit wil.
De Europese Commissie maakt bekend hoeveel geld er gereserveerd wordt voor landbouw in de begroting 2014-2020
‘Het is normaal dat de kritiek in deze fase luider klinkt dan de lof.’
Welke rol ziet u voor producentenorganisaties en innovatie? Producentenorganisaties zijn heel belangrijk om de marktmacht van de land- en tuinbouwer te vergroten in de voedselketen. Bovendien geloof ik in samenwerking op het vlak van marketing en promotie, in-
novatie en het beperken van de CO2-voetafdruk. Tijdens de e-coli-crisis hebben we gezien hoe goed de sector van fruit en groenten samenwerkt in België, en dat willen we naar alle andere sectoren uitbreiden. Innovatie wordt cruciaal en daarom hebben we het budget voor onderzoek en
ontwikkeling in de landbouw verdubbeld tot ongeveer 5 miljard voor de periode van 2014 tot 2020. Vooral de vertaling naar het veld, bijvoorbeeld via partnerschappen tussen onderzoekers en landbouwers, worden uiterst belangrijk om op de grote uitdagingen in te spelen.
Wat kost vergroening aan de Vlaamse boer? De landbouwadministratie heeft uitgerekend welke impact de in het GLB voorgestelde ‘vergroening’ zou hebben op de 23.779 Vlaamse boeren die een bedrijfstoeslag ontvangen. Het behoud van blijvend grasland zou in Vlaanderen geen probleem zijn zolang dit geldt op bedrijfs- en niet op perceelsniveau. De verplichting om minimaal drie gewassen te telen, is echter een voorwaarde waar volgens de verzamelaanvraag van 2011 maar zes op de tien boeren aan voldeden. Vooral kleinere bedrijven zouden hierdoor problemen ondervinden, daarom wordt een vrijstelling voorgesteld voor bedrijven kleiner dan vijf of dan drie hectare. Dat geldt overigens alleen voor gangbare bedrijven, want wie biologisch produceert, wordt vrijgesteld van bovenstaande eisen. Ook de definiëring van het begrip ‘gewas’ zal een grote impact hebben. Als
de Europese Commissie bijvoorbeeld korrelmaïs en snijmaïs als één teelt beschouwt, kunnen de cijfers nog oplopen. De derde vergroeningsmaatregel, het aanleggen van 7 % ecologisch focusgebied, baart het meeste zorgen. Voor Vlaanderen zou dat betekenen dat er 32.769 hectare focusgebied moet worden aangelegd. Een kwart van onze landbouwers zou geen extra inspanningen moeten leveren; alle anderen wel. Omdat het nog lang niet duidelijk is wat er onder focusgebied wordt verstaan en hoe het focusgebied zich tot de beheerovereenkomsten verhoudt, zijn deze cijfers echter zeer voorlopig. info www.vlaanderen.be/landbouw (> publicaties > Vergroening directe steun: evaluatie wetgevende voorstellen Europese Commissie )
2012 Oktober: Ciolos presenteert zijn nieuwe voorstellen die afgestemd zijn op de begroting.
2014
Maart: De Raad – die bestaat uit de ministers
Rara??
Januari:
van landbouw van de lidstaten van de EU – en het Europees Parlement beginnen met de onderhandelingen over de nieuwe landbouwbegroting. Voor België worden de standpunten bepaald na overleg tussen Vlaams minister voor Landbouw Kris Peeters en zijn Waalse collega Lutgen.
De Raad en het Europees Parlement bereiken een akkoord over de hervorming van het GLB.
Het nieuwe GLB treedt in voege!
9
Focus
Hervorming GLB info w ww.vilt.be ( > Duiding > Na 2013) europa.eu ( > Beleidsterreinen > Landbouw) www.europa-nu.nl ( >Beleid & toekomst > Landbouw)
Noot leden van Boerenbond kunnen laten berekenen wat de impact van het nieuwe GLB specifiek voor hun bedrijf zal betekenen. www.boerenbond.be ( > Rekenmodule inkomen)
Vlaams minister-president Kris Peeters ziet vier grote struikelblokken voor de Vlaamse landbouw bij de nieuwe voorstellen van de Europese Commissie voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Hij wil er de komende maanden alles aan doen om de voorstellen in het voordeel van de Vlaamse boer te wijzigen. Steun komt er alvast uit Wallonië. En ook met de buurlanden hoopt Peeters een aantal strategische allianties te kunnen afsluiten.
‘ Vooral de vergroening wordt een bittere pil’ Vergroening Ik kan begrijpen dat de Eurocommissaris het belangrijk vindt om de inkomenssteun in de land- en tuinbouw aanvaardbaar te maken voor het grote publiek, maar zijn vergroeningsvoorstellen gaan voor onze boeren toch wel heel ver. Ons land draagt 2,65% van de vergroeningskost, terwijl België slechts 0,85% van de subsidiabele oppervlakte in heel de Europese Unie vertegenwoordigt. Zeker de invoering van 7% ecologisch focusgebied lijkt een groot struikelblok te worden. Volgens cijfers van de landbouwadministratie voldoet in de meest strenge interpretatie nog geen procent van de Vlaamse land- en tuinbouwers momenteel aan deze eis. En ook in de meest ruime interpretatie is dat minder dan een kwart. Dat de vergroening een inspanning vraagt van de boeren in ruil voor de steun die ze krijgen, is normaal. Maar die inspanning moet wel realistisch zijn, zoniet dreigen veel bedrijven af te haken en blijft de vergroening ook een lege doos. Daarom gaan we er alles aan doen om de commissaris op basis van cijfers aan te tonen dat Vlaanderen zwaar getroffen wordt door de voorliggende vergroeningsmaatregelen. 10 landgenoten
Daling inkomenssteun Dat de inkomenssteun voor de Vlaamse land- en tuinbouwers serieus zal dalen in de huidige voorstellen, is duidelijk. Vooral wie veel toeslagrechten of toeslagrechten met een hoge waarde heeft, zal getroffen worden door het nieuwe Europese beleid. Hoewel er in de praktijk niet alleen verliezers zullen zijn, maar ook winnaars, willen wij er alles aan doen om de pil zoveel mogelijk te verzachten. Gebrek aan flexibiliteit Juist daarom ook vragen wij meer flexibiliteit bij het implementeren van de voorstellen. Door gerichter steun toe te kennen, kunnen we grote verliezen op bedrijfsniveau beperken. We zijn er ook voor te vinden om meer in te zetten op pijler twee. In de initiële voorstellen was er sprake van dat maar 5% van de middelen uit de eerste pijler zouden kunnen worden doorgeschoven naar de tweede pijler. Dat is intussen mede door onze inspanningen bij de Europese Commissie opgetrokken tot 10%. Met pijler twee kunnen we de steun inzetten waar hij echt nodig is, en kunnen we ook bedrijfstakken helpen en problemen aanpakken die in het verleden nauwelijks aan bod kwamen.
Administratieve vereenvoudiging Zoals het er nu naar uitziet, is het weinig waarschijnlijk dat het GLB administratieve vereenvoudiging met zich meebrengt. Nochtans is dit voor de Vlaamse regering een belangrijk aandachtspunt. Vandaar ook dat we zullen blijven pleiten bij Europa voor meer vereenvoudiging. Ik zal samen met mijn collega’s op het Waalse en Belgische niveau alles op alles zetten om zoveel mogelijk voor de Vlaamse boeren en tuinders uit de brand te slepen. We moeten de Eurocommissaris duidelijk maken dat de maatregelen die onze landbouwers te wachten staan wel eens te hoog gegrepen zouden kunnen zijn. Om het in beeldspraak te zeggen: er mag een helling zijn, maar de landbouwers moeten op zijn minst de indruk hebben dat ze er overheen kunnen geraken. Is dat niet het geval, dan zullen velen onder hen afhaken en de directe inkomenssteun laten voor wat ze is. Het zou jammer zijn, indien een deel van de landbouwers niet meer kan meestappen in de verduurzaming van de sector. Zo gaan we erop achteruit, in plaats van vooruit. Maar ik wil de landbouwers ook aansporen zich niet in een slachtofferrol te wentelen. We hebben de ambitie om de beste van de Europese klas te zijn. Alleen zo kan de Vlaamse landbouw zijn toppositie in de Europese Unie behouden.
NEW HOLLAND TRACTOREN 2012: NOG MEER PRODUCTIVITEIT OP UW TERREIN De nieuwe TD5. Een moderne versie van een klassieke favoriet. Het gloednieuwe TD5-instapmodel biedt u geavanceerde functies, zoals de enige hydraulische PowerShuttle in zijn segment en compatibiliteit met R38-banden, in een kenmerkend, stijlvol New Holland pakket. Van 65 tot 115PK. De nieuwe T5. Welkom in de business class van de veehouderij. Geniet van toonaangevend ergonomisch comfort in de luxueuze VisionView™-cabine. Krachtige Tier 4A Common Railmotoren en een optionele geïntegreerde PTO-fronthef zullen de eisen van uw landbouwbedrijf overtreffen. Van 99 tot 115PK. T6. De tractor van de toekomst. Dankzij uiterst doeltreffende ECOBlue™ SCR-technologie met EPM verbetert u de productiviteit en blijft u presteren. Altijd. Met een uitmuntende vermogengewichtsverhouding van 28,6 kg/pk en onbeperkte configuratiemogelijkheden om uw tractor op maat samen te stellen. Van 110 tot 140PK. NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111 | www.newholland.be 24u/7d bijstand en info Gratis oproep vanaf een vaste lijn. Bij mobiel bellen, informeer bij uw provider of uw oproep zal worden aangerekend. Alternatief nummer: 02 2006116
New Holland verkiest
-smeermiddelen
btsadv.com
DE TD5, T5 & T6: DE NIEUWE LEIDERS IN HET VELD
Wordt gevolgd
We ontmoeten Dirk niet in zijn kantoor in Merelbeke maar in het Proefstation voor de Groenteteelt in Sint-Katelijne-Waver.
Het Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame Bemesting (CVBB) is sinds kort uit de startblokken geschoten. En daar komt voor kersvers coördinator Dirk Coomans heel wat bij kijken: waterkwaliteitsgroepen opstarten, vormingssessies voorbereiden, lezingen geven en 101 andere kleine en grote taken. We keken een dagje mee over
Dirk en Joris nemen enkele stalen om nitraatconcentraties nauwkeuriger te lokaliseren.
zijn schouder.
Samen naar min D
irk Coomans is sinds december aan de slag als algemeen coördinator van het CVBB, een vzw die door de praktijkcentra landen tuinbouw en de landbouworganisaties werd opgericht in het kader van het flankerend beleid bij MAP 4. De opdracht van het CVBB is om voorlichting en begeleiding bij land- en tuinbouwers te coördineren en te stimuleren met het oog op het behalen van de MAP-doelstellingen. Voor Dirk is het een boeiende uitdaging want hij moet het CVBB in sneltempo op de rails zetten en tegelijk volop acties in het werkveld aansturen. Rode meetpunten Dirks kantoor ligt in Merelbeke, maar we ontmoeten hem ’s morgens in het Proefstation voor de Groenteteelt in Sint-
12 landgenoten
Katelijne-Waver. Van daaruit zal hij in de namiddag met provinciaal CVBB-coördinator Joris De Nies het veld intrekken voor enkele nitraatmetingen. Ondertussen werkt Dirk in een kantoortje ijverig
‘ Bij vroegere Mestactieplannen ging er te veel aandacht naar dierlijke mest.’ aan een communicatieplan en stelt hij budgetten voor het CVBB op. ‘Europa eist dat Vlaanderen werk maakt van minder nitraat in het oppervlaktewater’, vertelt Dirk. ‘Maar van de 785 Vlaamse MAPmeetpunten overschrijdt momenteel nog
bijna een derde de drempelwaarde. Om dat aantal rode meetpunten te helpen terugschroeven, werkt het CVBB op verschillende fronten. Een daarvan is de oprichting en ondersteuning van waterkwaliteitsgroepen in de probleemzones. Die waterkwaliteitsgroepen bestaan uit een voortrekkersfiguur uit een praktijkcentrum, land- en tuinbouwers, afgevaardigden van landbouworganisaties en -raden, enzovoort. Het doel is dat zij samen op lokaal vlak aan een betere waterkwaliteit werken door de oorzaken in kaart te brengen en oplossingen uit te werken.’ Ook voor de ruime regio Sint-Katelijne-Waver komen er meerdere waterkwaliteitsgroepen. Dat is nodig want verscheidene MAP-punten kleuren er rood. Als voorbereiding op de oprichting van
naam: Dirk Coomans functie: algemeen coördinator CVBB
naam: Joris De Nies functie: provincaal coördinator CVBB
Dirk geeft uitleg over het nieuwe Mestactieplan aan glastuinbouwers in het Proefcentrum Hoogstraten. Net als bij zowat 1/3 van de 785 Vlaamse MAPmeetpunten wordt ook hier de drempelwaarde nog overschreden.
der nitraat een waterkwaliteitsgroep trekken Dirk en provinciaal CVBB-coördinator Joris De Nies ’s namiddags de laarzen aan om gegevens te verzamelen. ‘Stroomopwaarts aan een van de rode meetpunten doen we enkele proefnames. Zo kunnen we de verhoogde nitraatconcentraties nauwkeuriger lokaliseren’, zegt Joris. De voorlopige resultaten blijken niet erg goed. ‘Hier is nog ruimte voor verbetering’, klinkt het in koor. De oprichting van waterkwaliteitsgroepen is niet de enige taak van het CVBB. ‘Het CVBB coördineert ook de individuele begeleiding van landbouwers en tuinders vanuit de praktijkcentra’, vertelt Dirk terwijl hij langs de beken wandelt. ‘Een andere taak is het uitbouwen van een netwerk van referentiepercelen voor alle teeltgroepen en alle grondsoor-
ten. De bedoeling is om er de evolutie van nitraat in de bodem op te volgen en om de effecten van de teelttechniek en het klimaat – de jaarinvloeden – op die waarden in kaart te brengen.’ Glastuinbouw Nadat Dirk en Joris een afspraak hebben vastgelegd voor een volgend overleg, trekt Dirk in de vooravond richting Hoog straten. Daar geeft hij op uitnodiging van het Departement Landbouw en Visserij – ADLO en het Proefcentrum Hoogstraten een lezing tijdens een infoavond voor glastuinbouwers. ‘Terwijl vroeger de aandacht te veel naar het plaatsen van dierlijke mest ging, is er bij het recente Mestactieplan toenemende aandacht voor de bemesting in het algemeen en dit van alle
teelten’, legt hij in de wagen uit. ‘Hoewel veel glastuinbouwbedrijven een gesloten teeltsyteem hebben, kunnen er zich altijd lekken voordoen die ook een weerslag hebben op de MAP-meetpunten.’ Terwijl Dirk met de andere gastsprekers verbroedert, druppelen de tuinbouwers in het auditorium van Veiling Hoogstraten binnen. Even later begint Dirk aan zijn uiteenzetting voor een groep van 70 aandachtige tuinbouwers. Uiteraard maakt hij van de gelegenheid gebruik om ook de werking van het CVBB en de doelstellingen van MAP 4 uit te leggen. Om de infoavond af te sluiten, mengt Dirk zich nog met een koffie in de hand tussen de tuinbouwers om met hen verder te praten over het MAP. Rond 23 uur zit de werkdag erop en keert Dirk voldaan huiswaarts. 13
2030
‘De keten
kan korter worden’
Trends in kleinhandel, supermarktaandelen en consumentenmarketing: ze hebben geen geheimen voor Gino Van Ossel. Deze professor retail marketing van de Vlerick Gent Leuven Management School is ook een veelgevraagd commentator in de media. Hoe ziet hij onze sector in 2030?
V
ooraf even dit: ik ben geen landbouweconoom. Tussen pot en pint geef ik graag mijn visie over de Vlaamse land- en tuinbouw, maar dan praat ik niet als academicus. Daarom bekijk ik de sector hier liever vanuit mijn expertise: de detailhandel. Als je wil weten hoe de retail van voedingsmiddelen de komende jaren zal evolueren, moet je je afvragen hoe het gedrag van de consument eruit zal zien.’ De consument werd de jongste jaren steeds prijsbewuster. Blijft hij dat? ‘Dat is inderdaad een langetermijntrend. Het marktaandeel van de discountwinkels is sinds 1980 gegroeid van 10 procent tot 40 procent. De meeste consumenten weten niet precies hoeveel een fles melk of een kilo appels kost, maar ze gaan voor die producten wel naar de supermarkt die globaal het beste prijsimago heeft. Ze vertrouwen erop dat die supermarkten ook de prijzen voor voeding laag zullen houden.’ Slecht nieuws voor land- en tuinbouwers? ‘Dat hangt ervan af. Voor bulkproducten – melk, aardappelen, varkensvlees – zal de druk op de prijzen zeer groot blijven. Landbouwers die zulke bulkproducten produ-
14 landgenoten
ceren, staan onbeschermd bloot aan de stormen van de wereldhandel. Daar gelden de harde wetten van vraag en aanbod, van overcapaciteit en overproductie. Alleen Europa kan voor wat bescherming zorgen. Ik geloof wel dat er in de samenleving een draagvlak is voor overheidsingrijpen. Het blinde vertrouwen in de globalisering is passé – daar heeft de bankencrisis voor gezorgd. Mensen beseffen dat het goed is om ook in België melk en aardappelen te blijven produceren, al was het maar om strategische redenen. Land- en tuinbouwers zien ze bovendien als de behoeders van natuur en landschap.’ Maar niet elke landbouwer produceert bulk? ‘Nee, en daar liggen kansen. Je hebt bulktomaten, maar veel consumenten eten liever eens een tomaat van een speciale variëteit, die bijvoorbeeld meer smaak heeft. Zulke producten met meerwaarde zijn aantrekkelijk voor supermarkten die zich van de concurrentie willen onderscheiden door hun assortiment te differentiëren. Naast goedkoper varkensvlees leggen ze bijvoorbeeld ook vlees van varkens met vrije uitloop of biovlees in hun koelvakken. Ze beseffen immers dat sommige consumenten extra willen betalen voor smaak en kwaliteit.’ Voor lokale producenten die een meerwaarde kunnen leveren ziet de toekomst er dus rooskleuriger uit? ‘Dat denk ik wel. Vergeet ook het duurzaamheidsverhaal niet. Door de klimaatopwarming en de CO2-problematiek kopen consumenten ’s winters liever geen tomaten die van duizenden kilometers ver worden ingevlogen. Steeds vaker kiezen ze voor seizoensgroenten van bij ons. Denk
maar aan de opkomst van pastinaak, een oude groente die sinds kort opnieuw wordt verbouwd. Het lokale, het ambachtelijke, het authentieke – dat zit duidelijk in de lift, misschien ook wel als reactie tegen de gezichtloze eenvormigheid van de globalisering. Denk ook aan supermarktketens die hun producten linken aan lokale familiale
‘ Voor bulkproducten blijft de druk op de prijzen zeer groot.’ bedrijven. Bijvoorbeeld door ter verwijzen naar een website waar je als consument een code die op je eieren staat kunt invoeren om te zien vanwaar dat ei komt. De lokale producent krijgt zo een gezicht. Dat brengt hem meteen dichter bij de consument.’ Blijft die trend bestaan? ‘Het is erg moeilijk om het consumentengedrag in 2030 te voorspellen, maar de kans is groot dat “producten van bij ons” in de smaak blijven vallen. Labels als Flandria spelen daar al goed op in, maar misschien moeten die labels wel uitgroeien tot echte – en sterke – merken.’ Ziet u nog opvallende trends met een weerslag op land- en tuinbouwbedrijven? ‘Twee trends die elkaar aanvullen zijn de vergrijzing en de gezinsverdunning – het aantal alleenstaanden en kleine gezinnen neemt toe. Als je 5 kinderen hebt, rijd je één keer per week 6 kilometer verder naar een discountsupermarkt om een grote winkelwagen vol te gooien. Woon je alleen, dan doe je dat hooguit één keer per maand. Voor de rest van je boodschappen ga je naar
retail wereldmarkt
authenticiteit
kleine gezinnen
trendy lokaal de buurtsupermarkt, vaak te voet of met de fiets – de mobiliteitskosten zullen tegen 2030 immers de pan uit swingen. Die buurtwinkels zijn iets duurder: ze zetten in op versheid en kwaliteit. Daardoor zetten ze de prijzen minder onder druk. Ook dat biedt kansen voor producten met meerwaarde.’ Heeft de korte keten een toekomst? ‘Vermoedelijk wel. Als mensen voor lokale producten kiezen, maakt dat de keten vanzelf al korter. Ook de trend om vaker in buurtsupermarkten te shoppen, biedt perspectieven. Vaak kunnen die buurtsupers zelfstandig aankopen: waarom zouden ze niet direct van de boer of de veiling kunnen kopen? In de VS heb je Whole Foods Market, een trendy keten die gespecialiseerd is in biologische en lokale producten. Die winkels verkopen natuurlijk zelf groenten en fruit, maar je kunt er ook pakketten kopen die direct van de boer komen. De winkel zelf rekent geen commissie aan: wat de klant betaalt, gaat integraal naar de boer. Whole Foods gokt er natuurlijk op dat de klant dan bijvoorbeeld zijn zalm, kaas of wijn in de winkel zelf koopt. Goed, dat Amerikaanse voorbeeld zal zich hier misschien niet doorzetten. Maar het wijst wel op een hoopgevende trend.’
15
W onderzoeker In deze rubriek vind je een selectie uit de talrijke onderzoeksresultaten van het Vlaams instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO).
Eliminatie van Salmon op leghennenbedrijven?
Van beter gras
naar meer melk Vers gras is dé goedkoopste eiwitbron voor een koe, veel goedkoper dan soja of andere krachtvoersupplementen. Sinds een paar jaar weten we exact hoe een koe gras omzet in melk, en vooral hoe dat proces te optimaliseren valt. ILVO-onderzoeker Daniël De Brabander, die onlangs met pensioen ging, heeft zowat alle melkveehouders in Vlaanderen geleerd om het onderste uit de kan te halen. ‘Een koe kan maar 25 tot 30 % van de aanwezige eiwitten in gras omzetten in melkeiwit. De rest dient voor haar onderhoud en het grootste deel gaat in de mest. Via ons voedingsonderzoek, via de bemestings- en teeltexperimenten en
wonderzoeker
16 landgenoten
dankzij onze gras- en klaververedelaars die op verteerbaarheid werkten hebben we dat percentage kunnen opdrijven.’ We weten nu ook wat ongeveer de ideale mix is van maiskuil en gras voor een melkkoe: 5 kg droge stof maïs bij gras à volonté. ‘Ideaal’ betekent wat én goed is voor de pensfermentatie, én voor de voederopname én voor de kostprijs. Nog iets opmerkelijks: je kan een koe één liter melk per dag meer laten geven in de zomer als je haar elke dag in een vers stuk van de weide laat grazen. Ze eet gewoon meer. De graskwaliteit zelf weegt nog meer door. Jong mals gras kan meerdere liters melk extra opleveren.
Salmonella Enteriditis is het belangrijkste salmonellatype in eieren. De bacterie kan het ei besmetten tijdens de vorming van het ei of binnendringen door de eischaal. De laatste jaren spande de leghennensector zich met succes in om Salmonella Enteritidis in de keten te voorkomen. Een bestrijdingsplan met doorgedreven controles, verplichte vaccinatie en ruimen van besmette kippen drong de besmetting op legbedrijven terug tot minder dan 4%. Toch kampen nog een beperkt aantal pluimveebedrijven met een persisterende Salmonella Enteritidis besmetting. Precies hen heeft ILVO begeleid om de bron(nen) en besmettingsroutes van de bacterie op te sporen. Koen De Reu (ILVO): ‘Letterlijk overal op en rond de bedrijven namen we stalen, meer
Ontdek meer wetenschappelijk landbouwnieuws op
www.ilvo.vlaanderen.be Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek
Wist je dat…
ella Enteritis dan 5000 in totaal. We bleven ook Salmonella opsporen tijdens en na de extra maatregelen die de pluimveehouder nam. Het eierlokaal is vaak de spil voor de S almonella besmetting. Over het algemeen wordt daar te weinig gereinigd. Oude infrastructuur, spleten in vloeren en muren, aanwezige vliegen, ongedierte of huisdieren, moeilijk bereikbare plaatsen, … allemaal fijn voor zo’n hardnekkige bacterie. Het belang van afzonderlijk schoeisel en verplaatsbaar materiaal per stal is ook duidelijk onderstreept.’ Nuttig was het project alleszins. ILVO heeft nu een wetenschappelijk onderbouwde lijst van salmonella-kritische punten, én het recept voor de nog verdere reductie van de Salmonella besmetting op legbedrijven.
Frietpatat in de puree De uitzonderlijke aardappeloogst van 2011 worstelt met kwaliteitsproblemen. Vooral de langbewaarrassen voor frieten (Bintje, Fontane en Challenger) worden erdoor getroffen, klinkt het bij het DiagnoseCentrum voor Planten van het ILVO. ‘Een agressieve variant van de zogenaamde pectobacterie (Pectobacterium carotovorum, in een vorig leven Erwinia carotovora genoemd) veroorzaakt rotting van stengels en knollen op het aardappelveld’, zegt Johan van Vaerenbergh. ‘Bij de oogst wordt de bacterie op gezonde knollen versmeerd. Waar de schil beschadigd is, vreet ze zich naar binnen. De pectobacterie is verlekkerd op pectine, het cement tussen plantencellen. Als
gevolg daarvan wordt de aardappelknol omgezet in puree. Allerlei schimmels kwamen mee van het veld: roodrot, melkzuurrot, waterrot … De knollen zijn dus niet droog te houden. Op de schil ontstaan zuurstofarme toestanden waarin de pectobacterie welig tiert. De weerstand van onbeschadigde knollen wordt ook gesloopt.’ Deze bacteriële complicaties zijn uitgelokt door de uitzonderlijke weersomstandigheden. De groeiversnelling door de stevige zomerregens heeft wel grove knollen voortgebracht maar de stevigheid van de schil hinkte achterop. Bij de oogst geraakt zo’n schil gemakkelijk beschadigd. En voor een vlotte wondheling was het dan weer te warm in de loodsen.
confituur zonder toegevoegde suiker even zoet kan zijn als confituur mét? ILVO ontwikkelde een aardbeienconfituur met steviolglycosiden (van de plant Stevia rebaudiana Bertoni). Het probleem ligt hem niet in het kookpunt of zo. Wel in het volume dat je mist door suiker te schrappen. Ondermeer de keuze van de bulkstof bleek cruciaal om weer de juiste textuur te geven. Lekker resultaat, volgens het smaakpanel, maar toch een beetje ‘anders’ zoet. gelijkstroomventilatoren in varkensen pluimveestallen 55 tot 70 % minder elektriciteit verbruiken dan triacgestuurde wisselstroomventilatoren. Volgens ILVO verdien je de meerkost bij aankoop terug op maximaal 5 jaar. Ventilatie is een energievreter op de veebedrijven, goed voor de helft van de elektriciteitsfactuur. ILVO heeft een handige ventilatiegids uit met tips en vergelijkende cijfers. www.bit.ly/ventilatie
als je in de scharrelruimte van een biologische kippenstal groencompost als strooisellaag gebruikt, je twee vliegen in één klap slaat? Het is een interessante manier om brongericht en duurzaam stikstofverliezen uit de kippenmest te beperken. En je krijgt een rijke en evenwichtige meststof, interessant voor biologische akkers. Dit bleek uit onderzoek van ILVO, Inagro en UGent, en kan ook erg nuttig zijn in de gangbare pluimveehouderij. elke vissoort eigen mechanismen heeft die de vis na een tijdje doen stinken en bederven? Ze worden SBO of specifieke bederforganismen genoemd. Klassieke technieken om de microbiologische kwaliteit van vis (-producten) te bepalen zijn dus voor verbetering vatbaar. Voor garnaal en rog heeft ILVO bederfbacteriën in kaart gebracht en er wordt gewerkt aan een nauwkeurigere meting voor de houdbaarheid. De volgende stap is aanbevelingen formuleren om de groei en insleep van de boosdoeners te minimaliseren. 17
Woord & wederwoord In deze rubriek nemen we stakeholders mee naar een land- of tuinbouwbedrijf om hen te laten kennismaken met de impact die hun beslissingen hebben voor de individuele boer of tuinder.
naam: Marc Van Noten bedrijf: Nobis cvba, glastuinbouwbedrijf met 3 ha trostomaten en WKK-installatie functie: zaakvoerder Nobis cvba en bestuurder bij veiling Coöbra
‘ De sector heeft nood aan een mentale klik’
18 landgenoten
naam: Linda De Smet functie: KBC, adviseur Land- en Tuinbouw, geeft kredietadvies over investeringsdossiers
naam: Wim Vranken functie: Landbouwkrediet, verantwoordelijke landbouwkredieten noord, beslist over kredietaanvragen
De EHEC-crisis deed de hele Europese tuinbouwsector bloeden. Glastuinbouwer Marc Van Noten geeft toe: ‘wat zich vorig voorjaar in onze sector afspeelde, was nog veel erger dan het ‘worst case’-scenario dat we konden bedenken.’ Landgenoten polste bij KBC en Landbouwkrediet hoe het gesteld is met de financiële situatie van de Vlaamse glastuinbouwers na zo’n rampjaar.
T
ot faillissementen heeft de EHECcrisis niet geleid in Vlaanderen’, verneem ik van Linda De Smet van KBC en Wim Vranken van Landbouwkrediet bij mijn aankomst op het tomatenbedrijf van Marc Van Noten in Rumst. Wel kampen heel wat bedrijven met liquiditeitsproblemen. ‘Als de prijzen onderuit gaan, zoals afgelopen voorjaar het geval was, dan heeft dat meteen gevolgen voor de liquiditeitspositie’, zegt Linda De Smet. Gevolg daarvan is dat bedrijven hun reserves aanspreken of gebruik moeten maken van bedrijfskredietlijnen. Marc spreekt uit ervaring: ‘zo’n extreme terugval van de prijzen voel je meteen. Gelukkig zijn wij al twintig jaar bezig en hebben we al wat buffer op-
‘Er wordt vandaag nauwer gekeken op gezonde financieringsprincipes.’ (Linda De Smet) gebouwd.’ Het zijn dan ook vooral jonge bedrijven of bedrijven die net zwaar geïnvesteerd hebben, die momenteel zwarte sneeuw zien. Ook oudere en kleinere bedrijven met behoorlijk wat kredietlast of bedrijven die weinig heben kunnen doen aan hun energiekost, maken een moeilijke periode mee, aldus de banken. Stresstest Volgens Wim Vranken wordt 2012 een bepalend jaar voor een aantal glastuinbouwbedrijven. ‘De prijzen zullen voldoende hoog moeten zijn om de liquiditeiten terug op te
bouwen. Maken we opnieuw een slecht jaar door, dan komen sommige bedrijven onherroepelijk in de problemen.’ De financiële instellingen volgen dit naar eigen zeggen goed op. ‘Wij hebben voor elke kredietklant een individuele rating die het kredietrisico
‘De veilingen moeten zich meer richten naar afzetzekerheid.’ (Marc Van Noten) van dat bedrijf weerspiegelt. Sinds de eerste helft van 2009 volgen wij de glastuinbouwsector van zeer nabij op. Op geregelde tijdstippen laten wij een stresstest los op onze dossiers. Zo kunnen we detecteren welke bedrijven in de gevarenzone terecht kunnen komen. Die gaan wij proactief benaderen en waar nodig kapitaalsvrijstelling of vers kapitaal verstrekken’, legt Vranken uit. Volgens hem zitten alle glastuinbouwers die klant zijn bij Landbouwkrediet op de rails voor 2012. ‘Maar dat weerhoudt er ons niet van om de telers die het diepst zaten nog eens door te lichten op het moment dat de oogst begint.’ Ook KBC heeft een grondige screening gedaan van zijn klanten. ‘Samen met de relatiebeheerders hebben we met onze tuinders gepraat om te kijken of er extra middelen nodig waren om het nieuwe seizoen op te starten. Daarna hebben we gezocht naar de beste oplossing.’ Die vinger aan de pols zal KBC ook in 2012 behouden. Areaaluitbreiding Of 2011 veel positiever zou geweest zijn zonder het uitbreken van de EHEC-crisis,
blijft koffiedik kijken. ‘Wat wel zeker is, is dat het seizoen zich ook niet goed heeft aangekondigd. Er was in Europa meteen een heel groot aanbod aan tomaten, komkommers, paprika’s, enz. Alle productiegebieden kwamen op hetzelfde moment met hun product op de markt’, zegt Marc. Volgens Wim Vranken is er de jongste jaren een enorme productie-uitbreiding geweest in Europa. ‘Hoewel België achterblijft, zien we dat landen als Nederland en Duitsland een enorme uitbreiding van het glasareaal hebben gekend. En ook nieuwe productiegebieden, zoals Turkije, slagen erin om producten met een gelijkaardige kwaliteit als de onze op de markt te brengen. Dat zal het er voor de Vlaamse telers niet makkelijker op maken.’ Mentale klik De strategie die de glastuinbouwsector tot op vandaag gevolgd heeft, is een strategie van kostprijsbeheersing. ‘Er moet dringend iets gebeuren aan de marktorganisatie’, zegt Wim Vranken. ‘Ik besef dat het makkelijker gezegd dan gedaan is, maar waardevermeerdering realiseren blijft de grote uitdaging. Hoe komt het dat je bij Colruyt wel ananas en mandarijntjes kan proeven, maar geen tomaten? Smaak speelt op vandaag geen enkele rol in de groentesector en wordt ook niet vergoed.’ Volgens Marc is het niet evident om dit over te brengen naar de inkopers van de supermarkten. Hij ziet in dat kader een belangrijke rol weggelegd voor de veilingen. ‘Niet alleen de veilingen, maar de hele keten moet zich meer richten op afzetzekerheid en productinnovatie’, voegt Linda De Smet toe. Hoewel de klokverkoop voor Marc een belang19
Woord & wederwoord info BoerenstebuitenTV maakte een reportage over deze ontmoeting. Bekijk ze op www.vilt.be.
rijk instrument blijft, vindt hij de evolutie naar meer bemiddelingsverkoop en contracten op lange termijn onontbeerlijk. ‘En met lange termijn bedoel ik twee tot drie jaar. Zo blijft er ook in tijden van crisis een deur open bij je afnemers’, meent hij. ‘Er is nood aan een mentale klik in de hele sector’, zegt Vranken, ‘maar laat change management nu net één van de moeilijkste zaken in het bedrijfsleven zijn.’ Het ergste wat in dat kader kan gebeuren, is volgens hem dat 2012 en 2013 twee schitterende jaren worden. ‘Dan gaat de hele problematiek die zich nu kenbaar heeft gemaakt rond afzet, in de koelkast belanden. En als zich nadien opnieuw een moeilijk jaar voordoet, dan zijn we wel twee jaar kwijt om het probleem ten gronde aan te pakken.’
‘ Smaak wordt niet vergoed.’ (Wim Vranken) Kredietbeoordeling Ondanks het rampjaar 2011 worden er nog kredieten afgesloten in de glastuinbouwsector. Bij elke nieuwe kredietaanvraag doen de banken een bedrijfs- en een projectanalyse. ‘Zo’n kredietbeoordeling is een samenspel van verschillende elementen: de managementcapaciteiten van de bedrijfsleider, de verhouding tussen eigen kapitaal en vreemd kapitaal en het financiële plaatje van het nieuwe project’, legt Wim Vranken de werkwijze van Landbouwkrediet uit. ‘Wij gaan altijd uit van een individuele aanpak, nooit van een sectoriële.’ De banken krijgen regelmatig de vraag of ze strenger zijn geworden in hun kredietbeoordeling nu de sector een moeilijke tijd doormaakt. ‘De lat ligt niet hoger, maar misschien terug op een aanvaardbaar niveau. Er is een tijd geweest dat we misschien wel te ver gegaan zijn in onze kre 20 landgenoten
Marc Van Noten: 'Mastodontbedrijven hebben we niet nodig, maar grond om te kunnen uitbreiden blijft een probleem.'
dietverstrekking. Als bank moet je dat durven toegeven’, aldus Vranken. Linda De Smet beaamt. ‘Het kredietacceptatiebeleid van KBC is over de jaren heen niet veranderd. Maar het is wel zo dat vandaag nauwer gekeken wordt op gezonde financieringsprincipes. Door de toenemende prijsvolatiliteit moet een bedrijf gewoon een buffer hebben om een dipje te overleven. Vroeger gingen we er vaker van uit dat het allemaal wel zou lukken. Dat kan vandaag niet meer.’ Grondenbank Niet alleen de financiële slagkracht van de glastuinbouwbedrijven kan een rem betekenen op de groei van de sector. Er is ook een probleem van ruimte. ‘De overheid gaat ervan uit dat er op jaarbasis 100 hectare glas moet vernieuwd worden om onze Vlaamse kritische massa van 2.000 hectare moderne glasopstanden te behouden. Dat halen we vandaag bijlange niet en dat kan op lange termijn nefast zijn voor de sector, zegt Vranken. Alle gesprekspartners geloven in de meerwaarde van glastuinbouwzones, maar het lijkt weinig waarschijnlijk dat zo’n zones op korte termijn kunnen gerealiseerd
worden. ‘Ik stel vast dat er op dit moment een beperkt maatschappelijk draagvlak is voor deze piste’, meent Wim Vranken. Volgens De Smet mogen daarom andere pistes niet uit het oog verloren worden. ‘De groei van bestaande bedrijven blijft belangrijk. Wanneer een tuinder zijn serre met een tweetal hectare kan uitbreiden, volstaat dit soms om de komende 20 jaar een leefbaar bedrijf uit te bouwen. Het hoeven daarom geen mastodonten van bedrijven te worden.’ Ook Marc Van Noten onderstreept het belang ervan. ‘Bij uitbreiding van bestaande bedrijven heb je dat buurtprotest vaak niet. Een probleem blijft wel grond. Het is heel moeilijk om grond aan te kopen van collega-landbouwers. Grond blijft immers voor heel wat sectoren een beperkende factor.’ Daarom ziet de tomatenteler heil in een grondenbank. ‘Waarom kan zo’n systeem niet op poten gezet worden voor glastuinbouwbedrijven? Als een landbouwer bij de verkoop van zijn grond die paalt aan een glastuinbouwbedrijf in ruil een ander stuk grond krijgt, dan zal dit hem misschien toch wel sneller kunnen overtuigen?’
Provincie
info www.metdeklasdeboerop.be
Proeven
van de boerderij
‘Als een koe heel hard met haar uier schudt, komt daar dan slagroom uit?’ Al tien jaar lang blijft geen enkele vraag onbeantwoord op de West-Vlaamse hoeves die deel uitmaken van Met de klas de boer op. Dankzij dit initiatief liet de provincie West-Vlaanderen al tienduizenden kinderen proeven van het échte leven op de boerderij.
M
et de klas de boer op ontstond destijds als een bescheiden tegengewicht voor de tanende algemene kennis van het boerenleven. ‘Veel kinderen zien de flessen melk, het vlees en de groenten wel in de rekken liggen, maar missen het verhaal erachter’, legt Nele Dejonckheere van Inagro uit. ‘Da’s gewoon een sociale evolutie: de band tussen de landbouwer en eindverbruiker is met de jaren vervaagd, het aantal boeren neemt af, omwille van hygiëne zijn er beperkingen voor bezoekers, …’ Landbouwer is gids Met het project probeert de provincie mee de kloof wat te dichten. En dat lukt ondertussen heel aardig. ‘Jaarlijks bezoeken nu ongeveer 600 klassen een van de 60 hoe-
ves die in ons netwerk zitten. Dat aanbod is erg uiteenlopend: van melkveebedrijven over gemengde landbouwbedrijven
‘Zo’n uitstap is voor de kinderen een feest voor de zintuigen’ tot hopboeren, hertenkwekers, en ga zo maar door’, somt Nele op. ‘De landbouwer neemt daarbij de rol op van een echte gids en vertelt over zijn passie voor het vak. Zo krijgen de kinderen een authentiek beeld van het boerenleven, iets wat je op een kinderboerderij soms mist.’ Uiteraard wordt er niet alleen verteld, maar vooral veel gedaan. ‘Een uitstap naar
de boerderij is een feest voor de zintuigen van de kinderen. Dieren voederen en aaien, in het stro spelen, de melkput verkennen, appels of hopbellen plukken, verse kaas proeven, … maar de absolute topper blijft toch het stuur van een tractor vasthouden’, weet Nele. ‘En ja, vaak steken ook de leerkrachten nog heel wat op.’ Brugfiguur Elk landbouwbedrijf is welkom om in het project te stappen.‘Hun engagement, in de vorm van een pedagogische vorming bij de toetreding en jaarlijkse bijscholing, is belangrijk’, vertelt Nele. ‘De rol van de provincie is dat we de landbouwer en de scholen met elkaar in contact brengen, alle betrokkenen motiveren en samen de kwaliteit in de gaten houden. We zijn dus een soort brugfiguur, en we maken het aanbod bekend op onderwijsbeurzen.’ Nu het project tien jaar bestaat, zijn er misschien al kinderen die dankzij het project de stap naar de landbouw hebben gezet? ‘Dat weet ik niet’, lacht Nele. ‘Maar onlangs sprak ik op een uitstap wel met een kleine meid die na afloop zei: ik ga alles goed onthouden zodat ik later een goede boerin kan worden.’ 21
Ons bedrijf
Olie &
olifantengras Op het Hof ter Vrijlegem in Asse hebben witloof en vleesvee plaatsgemaakt voor toeristen en energieteelten. Peter Coucke en zijn vrouw Ann Saerens telen al vijf jaar koolzaad, dat ze met een zelf ontworpen machine pellen en tot spijsolie persen. En dit voorjaar oogsten ze als eersten in Vlaanderen een perceel olifantengras.
H
22 landgenoten
et Hof ter Vrijlegem in Asse heeft een traditie in innoveren. ‘Mijn schoonvader was de eerste met witloof uit hydrocultuur in de wijde omtrek,’ vertelt Peter Coucke. ‘Hij stond er dan ook voor open dat wij op onze beurt een nieuwe weg wilden inslaan met het bedrijf.’ Inmiddels baten Peter, zijn vrouw Ann en haar broer Joris Saerens als vierde generatie het Hof ter Vrijlegem uit. Sinds vorig jaar hebben ze geen vleesvee meer, maar wel klassieke akkerbouw, hoevetoerisme en verschillende activiteiten rond energie en koolzaadteelt.
10.000 l stookolie Voor de goede gang van zaken hebben Joris, Peter en Ann elk hun eigen verantwoordelijkheden op het bedrijf. Joris neemt de klassieke akkerbouw, met zowat 40 hectare aan tarwe, maïs, aardappelen en wortelen en 10 hectare grasland, voor zijn rekening. An verzorgt voornamelijk het hoevetoerisme en de administratie. En Peter bouwt, naast zijn job als consultant in de internationale voedingsindustrie, de derde tak van het bedrijf uit: de teelt en verwerking van koolzaad, en sinds kort ook van olifanten-
1
gras of miscanthus. Hoe belangrijk die laatste tak vandaag al is? ‘Goh, ik schat dat hij zo’n 20 procent van onze omzet vertegenwoordigt, naast 40 procent voor akkerbouw en 40 procent voor hoevetoerisme,’ berekent Ann. Ongeveer op het moment dat deze editie verschijnt, zal op het Hof ter Vrijlegem voor het eerst 1,4 hectare olifantengras worden geoogst. ‘We hebben het perceel twee jaar geleden aangelegd met de hulp van een Duitse firma’, zegt Peter. ‘Met een zestal mensen en een chauffeur hebben we 14.000 potplantjes in rijen geplant. Zonder te bemesten of te sproeien, hebben we in de herfst van 2010 gemaaid en de bladeren als mulchlaag laten liggen. Dit voorjaar zijn de planten 3 tot 3,5 meter hoog en gaan we, als het droog genoeg is, met een gewone maïshakselaar onze eerste oogst binnenhalen. De gehakselde miscanthus moet jaarlijks een equivalant opleveren van 10.000 liter stookolie, waardoor we zelfvoorzienend worden op het vlak van warmte.’
naam: Peter Coucke | leeftijd: 42 jaar| hobby: de kinderen en ons bedrijf | taken: koolzaad, miscanthus
Erkend als grasland? Om de miscanthus te verbranden, moest Peter net als voor korteomloophout een biomassaketel laten installeren. Voor zijn bedrijf kostte die 30.000 euro, wat volgens hem op een termijn van 7 jaar terugverdiend zal zijn. ‘Miscanthus heeft als voordeel dat je het, anders dan korteomloophout, elk jaar kunt oogsten. Een aanplanting gaat twintig jaar mee. Het heeft ook een hoger drogestofgehalte dan korteomloophout en achteraf kun je de planten infrezen en het perceel voor een andere teelt gebruiken. Voor wie redelijk wat verwarmingskosten heeft, zoals wij met het hoevetoerisme en mogelijk met een drooginstallatie voor ons koolzaad in vochtige jaren, is dit een zeer goede oplossing.’ De concrete resultaten vallen natuurlijk nog af te wachten, maar Peter ziet heel wat mogelijkheden voor het olifantengras. ‘In Duitsland is de teelt al beter ingeburgerd. Vergeet niet dat alles wat je uitspaart aan energie, je elk jaar 5 % meer opbrengt. Dat kun je niet van alle teelten zeggen. Ik zou graag in Vlaanderen projecten opstarten waarbij we met een aantal boeren, miscanthus oogsten om een gezamenlijke verwarmingsinstallatie van duurzame brandstof
te voorzien. Ik ben onder meer met de gemeentelijke milieudienst van Asse aan het bestuderen of het mogelijk is om met een groep landbouwers uit de streek de sporthal en het zwembad te verwarmen. Daarnaast zijn er gesprekken met fabrikanten zoals Unilin, die geïnteresseerd zijn om
‘ Zowat 80 procent van ons koolzaad persen we tot een heldere spijsolie.’ de miscanthus tot laminaat of andere platen te persen. Wat ik wel jammer vind, is dat miscanthus in Vlaanderen niet als permanent grasland meetelt. Het is een grasachtige die permanent geteeld wordt en dus geen erosie veroorzaakt. Tegelijk slaat het heel wat koolstof op en creëert het veel natuurwaarde.’ Gepeld koolzaad In de voormalige witloofloods staat een ander paradepaardje van het Hof ter Vrijlegem. An: ‘We hebben 8 hectare koolzaad, dat we als enigen in Vlaanderen tot een heldere spijsolie persen. Hiervoor hebben we samen met de KaHo Sint-Lieven een pel-
naam: Ann Saerens | leeftijd: 41 jaar| hobby: idem als mijn man… | taken: hoevetoerisme en administratie
machine ontworpen die het zwarte velletje van rond het koolzaadje verwijdert. Dat levert een zeer lekkere olie op, die je naar prijs en eigenschappen kunt vergelijken met olijfolie. Je kunt ze ook gebruiken voor warme en koude gerechten, maar de smaak is iets neutraler. En ze is nog gezonder! Zowat 80 procent van ons koolzaad komt als olie in speciaalzaken terecht. Van de overige 20 procent maken we een lekkere bakmix, biobrandstof om onze wagen op te laten rijden en perskoek voor pluimvee.’ Voor de verwerking, de verpakking en de distributie van de koolzaadolie kunnen Peter en An terugvallen op een helpende hand van Ans ouders en van twee medewerkers die ze in het stelsel van groene zorg begeleiden. Peter: ‘Dat is soms wel nodig, want de dagen zijn hier dikwijls te kort. An heeft haar handen vol met de gasten. We hebben 8 kamers die in de week zeer gegeerd zijn door zakenmensen. Je zit hier tenslotte maar 15 kilometer van Brussel-centrum. En in het weekend komen hier heel wat toeristen van de mooie streek genieten. Daar hebben wij zelf helaas niet altijd tijd voor. Maar dankzij de toeristen hangt hier het hele jaar een vakantiesfeer op het bedrijf… ’
1. Het olifantengras is inmiddels 3 tot 3,5 meter hoog. 2. Een zelf ontworpen machine verwijdert het
2
zwarte vliesje rond de zaadjes. 3. Wat overblijft na de persing wordt perskoek voor kippen. 4. De heldere koolzaadolie smaakt iets neutraler dan
3
4
olijfolie. 23
Slechts één bank is zo grondig met de landbouwsector verweven.
Meer dan ooit is Landbouwkrediet de geprivilegieerde partner van de land- en tuinbouw. Logisch dus dat we deze sector met hart en ziel ondersteunen. Door te luisteren naar de 80.000 mannen en vrouwen die elke dag in de 42.000 land- en tuinbouwbedrijven van ons land het beste van zichzelf geven. En door onze dienstverlening aan hun specifieke behoeften aan te passen en bij te dragen aan de duurzame ontwikkeling van de Belgische land- en tuinbouw. Zo hebben we vorig jaar nog voor meer dan 450 miljoen euro in de sector geïnvesteerd.
Afgiftekantoor Gent X Landgenoten 29 Tijdschrift-kwartaalblad Kwartaal 1, 2012
P509285
België-Belgique 9099 Gent X bc 10292
V.u. Josse De Baerdemaeker, p.a. VILT Koning Albert II-laan 35, 1030 Brussel