land
lente 2013 | 33
Magazine voor boer & buiten
genoten
Hop opnieuw naar de top?
In het spoor van Sint- Bernardus 2 preitelers in debat
Schaalvergroting of niet?
dossier Thuisverkoop De boerderij als boetiek + de fusieveiling BelOrta, biodiversiteit, daglicht voor pluimvee en veel meer
www.vilt.be
De schoonste boerin van Vlaanderen kiest voor Agrifirm, u toch ook!
Ellen Vaneynde is Schoonste Boerin van Vlaanderen Agrifirm wenst Ellen van harte proficiat met het behalen van haar titel! Wij zijn er van overtuigd dat Ellen haar rol van ambassadrice voor de landbouw de komende 2 jaar met glans zal vervullen. Agrifirm wenst haar hierbij veel succes!
www.agrifirm.be
in dit nummer
land beste
genoten
06
18
14
22 06
Focus |Thuisverkoop
Het onderbenutte potentieel van hoevewinkels: hoe pak je het slimmer aan? Van kostprijs en concept tot sociale media.
14
Boer & buur | Ho(o)p doet leven Door lokaal samen te werken, bouwen hoptelers aan een nieuwe toekomst. Op bezoek bij Johan Derycke uit Watou.
18
2030 | Een gezond ecosysteem ‘Met minder micro-organismen en bijen gaat ook de landbouw achteruit.’ Aan tafel bij bio diversiteitsexpert Marc Peeters.
22
Woord en wederwoord | Uitbreiden of verbreden Preitelers Paul Demyttenaere en Luc De Neef verdedigen hun keuze.
G
roeien of niet groeien? En hoe groeien? Het zijn vragen die elke ondernemer zich moet stellen, maar onder meer door de afschaffing van de melkquota, de beperkte instroom van jonge landbouwers en het vooruitzicht van minder EU-subsidies, is schaalvergroting in onze sector actueler dan ooit. Dat beseft ook het beleid. In opdracht van minister-president Kris Peeters werd een grootschalig onderzoek – what’s in a name – uitgevoerd bij landbouwers om te polsen naar hun groeiaspiraties en de rol die zij daarbij zien weggelegd voor de overheid. In april mogen we de resultaten verwachten. Als opwarmertje zetten wij in dit nummer alvast enkele boeiende voorbeelden van groei op een rijtje. Zo koos de nieuwe fusieveiling BelOrta resoluut voor schaalvergroting om de belangen van haar telers beter te kunnen verdedigen. Groeien door nieuwe activiteiten op het bedrijf uit te bouwen, is ook een optie. In ons dossier over hoeveverkoop vind je tal van praktische tips over hoe je met een betere winkelinrichting of het slim gebruik van sociale media je verkoop kan maximaliseren. Landgenoten bracht ook twee preitelers samen die de groei op hun bedrijf helemaal anders hebben aangepakt. En toch zijn ze vertrokken van hetzelfde basisprincipe: ken jezelf en groei volgens je eigen mogelijkheden en talenten. Inspiratie genoeg dus om bij de eerste zonnestralen over verder te mijmeren! Veel leesplezier! Griet Lemaire Hoofdredacteur
en verder …
04 Koetjes & kalfjes 12 Wordt gevolgd
16 (W)onderzoeker 20 Provincie
PS: Omdat er ook in mijn familiale leven enige vorm van schaalvergroting op het programma staat – ons gezin breidt uit van twee naar drie – nemen mijn collega’s het over voor het volgende nummer. Ik zie jullie graag terug in de septembereditie.
16 colofon Landgenoten wordt u aangeboden door VILT. Het Vlaams infocentrum land- en tuinbouw
informeert een breed publiek over de hedendaagse land- en tuinbouw. Daarvoor krijgt het middelen van privéorganisaties en de overheid. verantwoordelijke uitgever VILT-voorzitter Josse De Baerdemaeker redactie en realisatie Jansen & Janssen Customer Media, www.jaja.be redactieadres VILT vzw, Koning Albert II-laan 35, bus 57, 1030 Brussel tel +32 (0)2 552 81 91 fax +32 (0)2 552 80 01 e-mail info@landgenoten.be hoofdredacteur Griet Lemaire redactieraad Josse De Baerdemaeker, Wim Fobelets, Wanda Verdonck, Karolien Bracke, Hubert Hernalsteen, Guy Depraetere, Greet Riebbels, Didier Huygens, Joris Relaes, Jan Coessens, Tine Lassuyt, Leen Guffens, Ine Vervaecke, An Van Acker, Bernard Biesbrouck fotografie Philip Vanoutrive, Johan Martens, iStockphoto de meningen die derden in dit magazine vertolken, vallen buiten de verantwoordelijkheid van VILT.
3
Koetjes & kalfjes GOED GEVONDEN?!
#
27 CIJFER
Zoveel nieuwe biologische land- en tuinbouwbedrijven telde ons land vorig jaar. Daarmee wordt voor het eerst de kaap van 300 biobedrijven in Vlaanderen gerond. Dat succes is voor een groot deel te danken aan het Strategisch Plan Biologische Landbouw waarin BioForum, de gangbare landbouworganisaties en de Vlaamse overheid zich sinds 2008 samen engageren om meer landbouwbedrijven de overstap naar bio te laten maken. Recent ondertekenden de partners een tweede plan met daarin extra aandacht voor de verwerking en vermarkting van bioproducten.
Farm dating Niet alleen in eigen land hebben landbouwers het steeds moeilijker om een opvolger voor hun bedrijf te vinden. Heel Europa kampt met dat probleem. In Frankrijk lijken ze er iets op gevonden te hebben: daar worden heuse ‘farm datings’ georganiseerd. Nee, dit is geen eigen versie van ‘Boer zoekt vrouw’, wel worden jongeren met een boerendroom in contact gebracht met landbouwers zonder opvolger. Via een systeem van speed dating krijgen
INFO www.vlaanderen.be/landbouw/bio
Bedreigde bijtjes
DE LANDGENOTEN-QUOTE
‘ Elk bedrijf moet zijn eigen groeipad kunnen kiezen zonder daarbij de eigen draagkracht uit het oog te verliezen.’ Milcobel-voorzitter Guido Veys tijdens het Boerenbondpraatje op Agriflanders.
De bijen hebben het dezer dagen niet gemakkelijk. Hele populaties zijn met uitsterven bedreigd. Parasieten, ziekteverwekkers, gewasbeschermingsmiddelen, klimaatverandering en recent ook insecticidenbehandelingen van zaaigoed worden aangeduid als oorzaken voor de massale sterfte. Nochtans zijn bijen onmisbare beestjes voor de bestuiving van veel land- en tuinbouwgewassen. Zo wordt beweerd dat de mensheid het nog vier jaar zou uitzingen mochten bijen ooit uitsterven. Om die reden heeft de provincie Vlaams-Brabant de brochure ‘Bij zkt boer’ samengesteld met tal van tips om bijen en andere nuttige insecten te
Transparantere prijsvorming op komst?
€ 4 landgenoten
Langzaam maar toch zeker lijkt er stilaan meer transparantie in de prijsvorming van landbouwproducten tot stand te komen. Nadat de Vlaamse overheid sinds het najaar 2010 meer marktinformatie over het aantal varkensslachtingen ter beschikking stelt, is er sinds kort ook de prijsindex in de vleesveekolom. Die index zal ervoor zorgen dat extreme stijgingen en dalingen van de veevoederprijzen voortaan beter doorgerekend kunnen worden, wat de rendabiliteit van de vleesveehouderij ten goede moet komen. Ook in de aardappelsector zal de teler binnenkort gebruik kunnen maken van correcte marktinformatie. Via het
Markt Transparantie Akkerbouw (MTA)-systeem zullen deelnemende akkerbouwers hun transacties anoniem kunnen doorgeven aan een centraal verwerkingspunt. Zij zullen online ook toegang hebben tot alle informatie die door hun collegalandbouwers wordt doorgegeven waardoor ze in prijsdiscussies sterker staan. Welke sector volgt? INFO varkensvlees en rundvlees: www.vlaanderen.be/landbouw (rechterkolom: Snel naar > Marktinformatie en prijzen varkens & runderen); aardappelen: www.markttransparantieakkerbouw.be
ze tien minuten de tijd om een landbouwer ervan te overtuigen dat hij of zij de ideale opvolger is. Een ideetje dat navolging in Vlaanderen verdient?
Verzamelaanvraag + e-loket = streekproducten! Het is weer tijd om de verzamelaanvraag in te vullen! Meer en meer landbouwers doen dit op elektronische wijze. Ruim 6 op de 10 landbouwers maakte vorig jaar gebruik van dit e-loket. Tegen 2014 moet dit voor iedereen het geval zijn. Als voorbereiding hierop heeft het Agentschap voor Landbouw en Visserij beslist om dit jaar geen originele papieren verzamelaanvraag meer op te sturen naar jullie, maar enkel een kopie en de fotoplan-
nen. Originele papieren formulieren zijn wel nog op aanvraag beschikbaar bij je buitendienst. Maar vergeet niet dat het gebruik van het e-loket loont: elke 1.000ste landbouwer die zijn verzamelvraag indient via het e-loket wint een mand vol heerlijke streekproducten. Opgelet, de uiterste indieningsdatum voor je verzamelaanvraag is zondag 21 april! INFO www.landbouwvlaanderen.be
TWITTERPRAAT sparen. Wist je dat je ook de hele maand maart op tal van plaatsen in de provincie gratis bloemenzaad kan gaan afhalen zodat je voor de bijen een bloemenakker kan aanleggen? INFO www.vlaamsbrabant.be (Economie en landbouw > Publicaties > Bij zkt boer)
Piet Vanthemse (RT MP Peeters): #landbouwsubsidies@destandaard Landbouwsubsidies moeten in de toekomst zoveel mogelijk naar boerende boeren. Meer met minder.
Geert Noels: Subsidies voor innovatie of ondernemerschap zijn een contradictio in terminis. Subsidies steunen de status quo, de gevestigde belangen.
Loonwerk in woord en beeld De beroepsvereniging van de toeleveranciers van de landbouwsector, Nationale Centrale Landbouw-Service, bestaat 50 jaar en heeft voor die gelegenheid een boek uitgebracht. In ‘Mensen en machines’ ontdek je dat de roots van het loonwerk teruggaan tot de 19de eeuw. De ontwikkeling van de stoommachine en de verfijning van de techniek voor het maken van staal en ijzer zorgden er toen voor dat ook voor landbouw op grotere schaal machines
unnen worden gefabriceerd. Tot aan de k Tweede Wereldoorlog bleef het overgrote deel van het loonwerk in ons land beperkt tot het stationair dorsen, maar nadien was de evolutie enorm, zowel naar takenpakket als naar technologische vernieuwing. Toch bleef de essentie bewaard: kwalitatief hoogstaand werk leveren, op zo kort mogelijke tijd, met een zo hoog mogelijk arbeidsvolume en dat alles tegen een scherpe prijs.
Hendrik Vandamme @tijd: De Gucht vrijt Amerikanen op voor akkoord over vrijhandel bit.ly/Ur5epg” deuren open voor landbouwproducten? Niet te gul aub!
VILT: #MAP4 zorgt voor sterke daling nitraatresidu in 2012 #Schauvliege bit.ly/WFbxkP
WIN
Landgenoten mag 5 exemplaren van het boek weggeven. Stuur je naam en adres met als vermelding ‘Mensen en machines’ naar info@landgenoten en wie weet ben jij de gelukkige winnaar. INFO Het boek is ook te bestellen via landbouwservice@sectors.be. Kostprijs: 10 euro.
5
Focus
Thuisverkoop
6 landgenoten
INFO
www.steunpunthoeveproducten.be, www.innovatiesteunpunt.be, www. hoeveproducten.be, www.fermweb.be, www.vlaanderen.be/landbouw/korteketen
De boerderij
als boetiek
Hoeveverkoop is de kinderschoenen ontgroeid. Toch laat dit marktsegment nog veel kansen onbenut. Hoe pak je thuisverkoop slimmer aan? Waarop moet je letten als je rechtstreeks aan de consument wil verkopen?
V
an een bordje ‘Aardappelen te koop’ tot een hoeveslagerij met acht personeelsleden waar klanten met uitzicht op grazende runderen kunnen eten. Hoeveverkoop is geëvolueerd van een geïmproviseerde bijverdienste naar professionele winkels die aanlokkelijke neveninkomsten genereren. Het Steunpunt Hoeveproducten viert dit jaar zijn tiende verjaardag en telt zowat 1400 aangesloten hoeveverkopers. Volgens de recentste cijfers van VLAM was de rechtstreekse verkoop van verse voeding op Vlaamse hoeves in 2011 goed voor een omzet van 63,4 miljoen euro. Het aandeel van hoeve-
verkoop in de totale voedingsuitgaven van de Vlaming gaat jaar na jaar – telkens een klein beetje – omhoog. Kansen en plannen Ondanks het gestegen aantal winkels en de professionalisering laat de sector nog behoorlijk wat kansen onbenut, vindt Patrick Pasgang van het Innovatiesteunpunt. ‘In de meeste regio’s is er zeker nog ruimte voor bijkomende hoevewinkels. Veel bestaande thuisverkopers kunnen ook hun omzet verhogen als ze bepaalde zaken doordachter aanpakken. Ik ken hoevewinkels waar
de verkoop verdubbeld of zelfs verdrievoudigd is door het over een andere boeg te gooien. Sommige land- en tuinbouwers houden hun nevenactiviteit bewust kleinschalig, maar zelfs in dat geval kunnen de meesten hun inspanningen beter laten renderen. Ik verwacht dat de trend local food for local people de komende jaren nog sterker wordt. In onze verstedelijkte omgeving genieten klanten van de persoonlijke sfeer bij de boer en ze merken dat de producten gezond en vers zijn.’ Ook het beleid ziet groeipotentieel in hoeveverkoop. Eind 2011 lanceerde
Samen sterk? In verschillende provincies lopen projecten waarbij hoeveverkopers de handen in elkaar slaan om nieuwe marktsegmenten te bedienen. Met een ruimer productaanbod, online bestelmogelijkheden en een thuisleverdienst, spelen ze onder meer in op de vraag van horeca en grootkeu-
kens. Het verst gevorderd is het project Distrikempen, een samenwerkingsverband tussen zes partners met ondersteuning door Innovatiesteunpunt en Rurant. Vijf van hen zijn boeren en tuinders uit verschillende subsectoren. Zij hebben een coöperatie opgericht samen met een zelfstandige on-
dernemer, die zich toelegt op de logistiek, het commerciële en de administratie. Een vrachtwagen doet dienst als magazijn waarin de verschillende bestellingen worden klaargemaakt. Elke thuisverkoper weet wie wat van hem gekocht heeft en krijgt een wekelijkse afrekening. De logistieke partner
heeft recht op een vast percentage van de verkoop. Een gelijkaardig initiatief is Puur Limburg, waarbij je online kunt bestellen en een afhaalpunt kiezen. Hiervoor wordt samengewerkt met de sociale werkplaats De Wroeter. Ook in andere provincies zitten soortgelijke initiatieven in de pijplijn.
7
Focus
Thuisverkoop
20%
Hoeveproducten (aardappelen, vlees, groenten, fruit en basiszuivel) zijn zo’n 20 % goedkoper dan producten uit andere winkels. Huisbereide producten zoals ijs en kaas zijn vaak iets duurder. Bron: Gfk-onderzoek VLAM
de gemiddelde verkoopprijs zoals we die kennen uit enquêtes’, vindt Ann. ‘Zaken die vaak vergeten worden, zijn de kost van niet-toewijsbare arbeidsuren, zoals het reinigen van de winkel, ingrediënten aankopen en afhalen, administratie of promotie. Ook machines worden vaak niet meegerekend, of men gaat ervan uit dat een afgeschreven machine niets meer kost. Maar als je ze plots moet vervangen, kun je moeilijk je product 10 procent opslaan. Klanten slikken dat niet, dus moet je dat incalculeren.’ ‘Er kruipt veel werk in, maar de kostprijsberekening van al je producten is een oefening die je jaarlijks opnieuw moet Vlaams minister van Landbouw Kris Peeters het Strategisch Plan Korte Keten. Hiermee wil de overheid alle betrokkenen samenbrengen en kansen creëren voor wie rechtstreeks aan de consument wil verkopen. Bij korte keten denken we in de eerste plaats aan hoeveverkoop, maar ook andere vormen van korteketeninitiatieven zoals boerenmarkten, groente- en fruitpakketten of coöperatieve internetwinkels komen aan bod. Binnen het plan werden zeven quick-winprojecten gelanceerd en ondersteund, gaande van het uitwerken van een startersmap voor hoevevlees tot een verder uit te voeren praktijkstudie van de impact van winkelinrichting op hoeveverkoop. De juiste prijs Valt er ook voor jou iets te verdienen met hoeveverkoop en hoe? Het spreekt voor zich dat thuisverkoop niet voor alle Vlaamse land- en tuinbouwbedrijven is weggelegd. ‘Je plannen moeten passen bij je persoon, je bedrijf en de omgeving,’ zegt Ann Detelder van het Steunpunt Hoeveproducten. ‘Een goede hoeveverkoper is van veel markten thuis. Het begint bij goede landbouwtechnische resultaten. Maar je moet ook je weg vinden in de regelgeving rond HACCP, autocontrole, ruimtelijke orde 8 landgenoten
ning, VLIF-steun, enzovoort. En je moet vooral ook een marketeer zijn, iemand met de nodige sociale, commerciële en economische feeling.’ ‘Goed kunnen rekenen, en dan bedoel ik niet aan de kassa, is voor mij een van de belangrijkste kenmerken van een succesvolle thuisverkoper’, vult Patrick Pasgang aan. ‘Voor al je producten moet je een onderen een bovengrens kennen. De ondergrens is wat een product je kost. Niet alleen aan ingrediënten, maar ook aan werkuren – van je gezin en personeel – , aan afschrijvingen van machines, gebouwen, enzovoort. De bovengrens is de grens waarbij je te duur wordt voor de consument. Die kun je gerust baseren op collega’s of buurtwinkels rondom jou. Met supermarkten kun je beter niet concurreren. Die leveren een ander product met een andere beleving dan hoevewinkels. En je mag je ook niet baseren op reclamefolders: die bevatten vooral promoties en niet de gangbare prijzen.’ Vergeten kosten In juni 2012 heeft het Innovatiesteunpunt samen met het Steunpunt Hoeveproducten een studie naar de kostprijsberekening bij hoevezuivel afgerond. Daaruit bleek dat de gemiddelde kostprijs van een liter hoeve-ijs 4,91 euro is. ‘Dat ligt veel te dicht bij
‘ Een goeie thuisverkoper heeft de nodige sociale, commerciële en economische feeling.’ doen’, zegt Patrick. ‘Je moet minstens al je prijzen indexeren, en het is nog beter als je elk jaar je kosten herrekent. De meeste ingrediënten slaan zeer geleidelijk op. Zoals de energieprijs al jaren geleidelijk stijgt. Op een paar jaar tijd geeft dat een enorm verschil. Stel dat er plots een grote afnemer opduikt, die nog een korting bedingt, dan werk je voor je het weet met verlies. Ook als je zelf promoties uitwerkt, moet je weten wat ze je kosten.’ Uitstraling en aanbod Ook als je prijsstructuur goed zit, moet je wel eerst klanten in je winkel krijgen. Patrick: ‘Hiervoor hangt er veel af van je basisconcept. Wat voor jou de beste positionering is, wordt bepaald door wat je wil, je buurt, enzovoort. Sommige hoevewinkels functioneren als kwalitatieve buurtsupermarkt met een zeer ruim aanbod.
INFO
Via de website www.fermweb.be maken bijna 400 land- en tuinbouwers promotie voor hun thuisverkoop. Iets minder dan 300 bedrijven staan geregistreerd als Erkend Verkooppunt van VLAM.
Andere beperken zich tot één product en zijn echte specialisten, bijvoorbeeld op het vlak van ijstaarten of vleespakketten. Je moet goed weten hoe je bij je klanten wilt overkomen en waarin je je van anderen onderscheidt. Je moet je daar ook goed bij voelen, het moet je liggen. Stel dat je een groente- en fruitwinkel hebt, dan zal die meestal draaien rond je eigen producten. Als je ook andere producten aanbiedt, kies je beter niet voor eender wat je op de vroegmarkt vindt. Anders ben je een gewone groentewinkel. Kies je voor producten van collega-tuinders uit je buurt, dan past dat beter bij de eigenheid van een hoevewinkel.’ Volgens Patrick bestaan er geen algemene richtlijnen over hoe groot of klein je aanbod moet zijn. ‘Gebruik gewoon je gezond verstand. Alleen voor eieren gaan klanten geen kilometers omrijden. Een doordacht, iets breder assortiment maakt je klantenpubliek stabieler. Klassieke basisproducten vallen vooral bij een ouder publiek in de smaak, terwijl jongere klanten daarnaast wat meer variatie willen.’ Ook op het vlak van openingsuren zijn er geen wetmatigheden. ‘Je moet zelf aanvoelen wat voor jou het best is. Wanneer passeert er veel volk langs je bedrijf? Wat past voor je gezinssituatie? Communiceer wel duidelijk wanneer je open bent en wanneer niet. Als een consument onverwacht voor een gesloten deur staat, is de kans groot dat hij niet meer terugkeert.’
9 tips voor een grotere verkoop 1 Verbeter je uitstraling. Staan er voldoende wegwijzers naar je bedrijf? Is je uithangbord duidelijk? Weet de klant waar hij mag parkeren? Welke indruk geeft je bedrijf en je winkel? Is het winkelen een plezierige ervaring?
2 Richt je winkel slim in. Het Innovatie steunpunt voert momenteel een project uit waarbij vier types winkels heringericht – en soms geherpositioneerd – worden en de impact hiervan op de verkoop wordt bijgehouden. De typeinrichtingsplannen zullen eind dit jaar voor iedereen beschikbaar worden. Zorg sowieso voor voldoende daglicht, een link met je bedrijf en plaats geschikte producten in de kijker. Nieuwe producten plaats je het best bij de kassa (eerder rechts dan links). Groepeer per soort product (bv. alle fruitsappen bij elkaar) en verander geregeld.
3
ekijk de concurrentie. Niet alleen B voor je start, maar maak er een gewoonte van om minimaal 1 dag per jaar bij concurrenten en collega’s te gaan kijken. Stap andere buurt- en hoevewinkels binnen en noteer nuttige ideeën/tips en prijzen.
4
Laat je bijstaan. Het Steunpunt Hoeveproducten, het Innovatieteunpunt, de verschillende provinciale diensten, VLAM en andere administraties helpen je graag op weg. Zoek aansluiting bij provinciale initiatieven rond bezoekboerderijen, evenementen, distributie enzovoort.
5 Meet. Houd bij welke producten goed verkopen en welke minder. Noteer opmerkingen van klanten. Vraag hoe ze je leren kennen hebben. Werk in advertenties met bonnen en dergelijke, waardoor je de impact van je campagne kunt opvolgen. Experimenteer met nieuwe producten voor speciale gelegenheden, …
6 Adverteer slim. Klassieke advertenties in lokale bladen zijn in de meeste gevallen erg duur voor wat je ermee bereikt. Laat een eenvoudige folder maken en verdelen. Zorg dat je betrokken bent bij culturele of toeristische evenementen in je gemeente. Houd opendeurdagen, speel met acties in op feestdagen, enzovoort.
7 Maak
een website. Nieuwe klanten stappen niet zomaar ergens binnen. Ze willen vaak eerst rustig op internet kijken wat ze mogen verwachten. Voor 150 euro per jaar kun je al een eenvoudige website (laten) maken en publiceren. Voorzie de nodige info over je bedrijf, je aanbod en je openingsuren.
8 Gebruik Facebook. Facebook
is een bijzonder handig – en gratis – medium om in contact te blijven met je klanten en hen op de hoogte te houden over promoties. Je kunt op Facebook ook voor een zeer beperkte kost (bv. 50 euro) adverteren bij een zeer gericht doelpubliek in je regio.
9 Verken nieuwe markten. Leg contacten met horeca, zorgcentra of voedselteams in je buurt en overleg wat je voor hen kunt betekenen. Laat horecaklanten overigens op tijd betalen, want deze sector kent relatief veel faillissementen. 9
Focus
Thuisverkoop
Naam: Hof Ten Henne, Iddergem (deelgemeente van Denderleeuw) Bedrijf: 80 melkkoeien + jongvee, 50 stuks vleesvee, 70 ha akkerbouw (voeder, maïs, graan, aardappelen), hoevewinkel Website: www.hoftenhenne.be
Een goed draaiende hoevewinkel die onder meer slim gebruikmaakt van Facebook? We vonden een mooi voorbeeld in Iddergem bij Denderleeuw. In hun rustieke gerestaureerde schuur verkopen Stefan Buydens en Leen Maes van het Hof Ten Henne een bijzonder ruim assortiment hoeve- en streekproducten.
Lekkers van Hof Ten Henne
T
Vind ik leuk oen Stefan in 2000 in het ouderlijke bedrijf stapte, gingen zijn ouders en hij op zoek naar een extra inkomen. Dankzij de ligging – het bedrijf ligt in de bebouwde kom en langs een drukke baan – kwamen ze al snel uit bij hoeveverkoop. Stefan: ‘We zijn zeer kleinschalig gestart. De basis-zuivelproducten in een rudimentaire winkelruimte, je kent dat. Maar het sloeg aan. Onder impuls van Leen hebben we ons gamma enorm uitgebreid. Zij kan haar hart volledig ophalen in de thuisverkoop en alles wat erbij komt kijken, van groepsbezoeken tot onze mini-kinderboerderij. Inmiddels hebben we onze schuur tot winkel verbouwd en maken we 21 soorten yoghurt en 100 verschillende huisbereidingen!’ Eén geheel Leen heeft aan de winkel een meer dan voltijdse job. Stefans dagtaak bestaat uit de helft landbouwwerk en de andere helft producten maken of bijspringen in de verkoop. ‘Maar het ligt mij. Ik haal meer voldoening uit de contacten met onze klanten dan uit anonieme leveringen aan de m elkerij. Al
10 landgenoten
zou ik het veldwerk niet volledig kunnen missen.’ Leen: ‘We letten erop dat we alles met ons vieren – mijn schoonouders werken nog mee op het bedrijf – kunnen bolwerken. Ik wil ook altijd tijd kunnen maken voor een babbeltje. Dat is plezieriger voor ons en klanten stellen het op prijs.’ Hebben Leen en Stefan als ervaren thuisverkopers tips voor starters? Leen: ‘Ik vind het vooral belangrijk om te luisteren naar onze klanten en om alles in één
‘ Je website is een soort naslagwerk. Met Facebook krijg je je boodschap tot bij de mensen.’ geheel te laten passen. Klanten willen een gevoel van rust ervaren en in contact komen met de boerenstiel.’ ‘We kiezen ook consequent voor assortiment, kwaliteit en service’, vult Stefan aan. ‘We hebben een ruim aanbod, van zuivel, aardappe-
len, rundvlees, paardenmelk tot ambachtelijk brood. We gaan altijd voor ingrediënten van de beste kwaliteit. En we bieden de klant een aangename winkelervaring.’ Leerrijk en leuk Vorig jaar maakte Leen zich een Facebookaccount aan om de foto’s van verjaardagsfeestjes van hun kinderen te kunnen bekijken. ‘Een week later al heb ik ook voor de winkel een pagina aangemaakt. Je website is eigenlijk een soort naslagwerk. Met Facebook krijg je een bericht tot bij de mensen. Je kunt nieuwe producten posten of ervoor zorgen dat mensen aan je denken, dat ze zich betrokken voelen bij je bedrijf. Ik post ongeveer elke week iets. Het moet vooral leuk en leerrijk zijn. Winterfoto’s van het erf, de kinderen die een nieuw gerecht proeven, de aankondiging van onze Valentijnsactie. Een mooie foto met een kort tekstje erbij werkt het best. We hebben nu 384 volgers en via wedstrijden wil ik dat aantal vergroten. En misschien vinden de lezers van Landgenoten ons ook leuk?
“Er zijn wel 30.000 tuinders en landbouwers, maar slechts 1 zoals ik.”
Samen voor uw toekomst heeft ruim 40 jaar ervaring als adviseur in de landbouwsector. U bent in elk -kantoor dan ook verzekerd van een deskundige begeleiding inzake fiscaliteit, boekhouding, milieu- en bouwreglementering en alle belangrijke sectoraangiftes. Bovendien krijgen onze lokale kantoormedewerkers ondersteuning van een eigen centrale studiedienst. Zo kunt u in alle omstandigheden rekenen op het gespecialiseerd advies van uw -adviseurs. U bent toch ook liever zeker van uw zaak? SBB Accountants & Adviseurs: Voor info of het -kantoor in uw buurt? Bel 070/222 673 of kijk op www.sbb.be.
www.sbb.be
Wordt gevolgd
Filip legt gedreven uit waarom de fusie er gekomen is en wat het voordeel voor de eindklant is.
Is het een record? Amper drie weken nadat de telers de fusie tussen de Mechelse Veilingen en Coöbra goedkeurden, was BelOrta een feit. Geen rustig eindejaar dus voor Filip Fontaine en Chris De Pooter, sinds 1 januari
Overleg met een fruitteler en zijn zoon.
directeurs van de fusieveiling. We liepen een dag met hen mee.
Fusieveiling BelOrta
Betere prijzen door A
fspraak om 8u in Zellik. Filip Fontaine, voormalig directeur van Coöbra en nu commercieel directeur van BelOrta, legt net de telefoon neer. ‘Een klant beweert dat er iets mis is met champignons’, legt hij uit. ‘We h ebben snel een staal naar een erkend laboratorium gestuurd, en nu wachten we af.’ Overleg met teler Als eerste afspraak ziet Filip vandaag een fruitteler. Samen bespreken ze verschillende aspecten van de prijszetting voor fruit. Afrondend heeft Filip nog een vraagje: ‘We zoeken nog een ondervoorzitter voor de productadviesgroep hard fruit. Is dat niets voor je zoon?’ Een tiental telers geeft advies aan de Raad van Bestuur, over kwaliteit, lo-
12 landgenoten
gistiek en commercialisatie. ‘Denk er eens over na en laat mij iets w eten’, a ldus Filip. Beste van twee werelden Na het gesprek gaat het richting Sint-Katelijne-Waver, de hoofdzetel van BelOrta. In de auto vertelt Filip waarom de fusie er gekomen is. ‘We willen de beste prijs uit de markt halen voor onze telers. Een fusie is dan een logische stap. Door samen te werken, kunnen we op termijn kosten verminderen. De twee veilingen lagen ook dicht bij elkaar en waren concurrenten. Nu kunnen klanten op één plek alle producten aankopen, ze winnen tijd. We combineren het beste van twee werelden: de sterke klok van de Mechelse Veilingen en de actieve marktbenadering van Coöbra.’
Ondertussen krijgt Filip goed nieuws over de champignonkweker. ‘Alles blijkt in orde. Wat een opluchting, vooral voor de teler en zijn gezin! Het is vandaag niet makkelijk voor tuinders. We proberen hen
‘ Door samen te werken kunnen we op termijn de kosten verminderen.’ zo goed mogelijk te begeleiden. We g even vrijblijvend advies over welke producten en rassen het best in de markt liggen en hoe ze die het best telen. Verder kunnen we voor elke krop sla of tomaat de hele keten reconstrueren: wie ze zaaide, hoe
Naam: Filip Fontaine Functie: directeur BelOrta (vroegere directeur Coöbra)
Naam: Chris De Pooter Functie: directeur BelOrta (vroegere directeur Mechelse Veilingen)
Een blozende Flandriatomaat. ‘Groenten en fruit komen in de namiddag binnen en gaan in de voormiddag de deur uit.’
De sterke Mechelse veilingklok is een van de pijlers van BelOrta.
Chris heeft wekelijks overleg met de commerciële cel.
schaalvergroting ze behandeld zijn, wie ze oogstte, wie ze keurde, in welke frigo ze zaten. De consument eist dat, en de veiling maakt het mogelijk voor de sector.’ Taakverdeling In Sint-Katelijne-Waver ontmoeten we Chris De Pooter, de vroegere directeur van de Mechelse Veilingen. ‘Filip en ik zijn samen directeur, maar we leggen elk onze eigen accenten’, vertelt Chris. ‘Ik richt me meer op het veilingbedrijf en Filip kijkt meer naar het commerciële. Die taakverdeling lag voor de hand: we doen elk wat we het best kunnen en liefst doen.’ Na een half uurtje onderling overleg wonen de directeurs de wekelijkse commerciële cel bij. Om halftwaalf moeten Chris
en Filip weer naar Zellik voor afspraken met personeelsleden. Chris: ‘We moeten onze loonsvoorwaarden op elkaar afstemmen. We hebben geen enkele van de 300 personeelsleden moeten ontslaan. Dat is toch erg belangrijk in deze tijden van crisis en ontslagen.’ Nieuwe appelsoorten In de namiddag scheiden hun wegen. Filip heeft een afspraak bij Better3Fruit, dat een nieuwe appelsoort ontwikkelde, en Chris bespreekt met Delhaize een nieuwe facturatiemethode. ‘Morgen gaan we samen naar de voorstelling van een elektronisch verkoopsysteem’, zegt Chris. ‘In de voormiddag werken we meestal op kantoor, in de namiddag zijn we op pad.’
‘Of de fusie veel verandert voor de producenten? Neen’, zegt Chris. ‘Ze blijven leveren in Zellik of Sint-Katelijne-Waver. Wij voeren de producten naar waar ze verkocht worden. We schakelen over op één computersysteem, maar verder verandert er niets. Met 1.145 actieve leden zijn we de grootste coöperatieve groente- en fruitveiling van Europa. We verkopen 430 miljoen kilogram per jaar. Voor groenten vertegenwoordigen wij 57 % van de Belgische verkoop, voor fruit 3,8 %. Ik voel me echt verantwoordelijk voor het lot van onze tuinders. Onder andere door het gebrek aan ruimte zijn er steeds minder. We willen hen een correct inkomen geven en zo de toekomst van de sector verzekeren. En BelOrta zal daarbij helpen.’ 13
Boer & buur
Inspelen op bierproevers en toeristen
Hop naar de top?
De hopteelt in Vlaanderen is nog maar een fractie van wat ze ooit was. Door lokaal samen te werken, timmert de sector aan een nieuwe toekomst. Hopteler Johan Derycke sloot bijvoorbeeld een overeenkomst met zijn directe buur, brouwerij Sint-Bernardus.
Kwaliteitslogo Belgische hop – Belgian hops De vzw H.O.P., Hop Overkoepelende Producentenvereniging, verdedigt al sinds 1998 de belangen van de hoptelers. ‘Samen hebben we een betere onderhandelingspositie om bijvoorbeeld duurzame contacten te leggen met de brouwerijsector’, zegt Luc Dewulf, secretaris van de vzw. ‘In 2008 werden de Poperingse hopbellen erkend als streekpro-
14 landgenoten
duct en samen met VLAM ontwikkelden we in 2011 een kwaliteitslogo voor Belgische hop. Brouwerijen die voor het brouwen van een bepaald bier minstens vijftig procent in België geteelde hop gebruiken, mogen het logo op de etiketten van die flesjes gebruiken. En dat zijn ondertussen al heel wat bieren, onder andere Kasteelbier, Rodenbach,
St. Bernardus en Gouden Carolus. Ons label pronkt zelfs op bier van een Italiaanse brouwerij. Van 5 tot 8 augustus organiseren we het 54e internationaal hopcongres in Poperinge. Zo willen we Poperinge weer op de wereldhopkaart zetten. Om hun kansen te verbeteren en om een eerlijke prijs te krijgen, verenigen telers zich vaak in coöpe-
raties. Sommigen zijn zelfs in een Duitse of een Engelse coöperatie gestapt. Verder heeft hop ook een toeristische meerwaarde. Van eind juli tot eind september ontvangen veel bedrijven bezoekers, soms in combinatie met een bezoek aan het hopmuseum en een degustatie van bier, hopjenever, pralines met hopextract of zelfs hoppeijs.’
INFO
www.belgischehop.be
H
et veld van Johan Derycke ligt in Watou bij Poperinge, vlak naast de Sint-Bernardusbrouwerij. Tot vijf jaar geleden teelde hij er aardappelen, tarwe en bieten. ‘De vorige eigenaar van de brouwerij kocht zijn hop in het buitenland. Nadat Hans Depypere de brouwerij had overgenomen, klopte hij zelf bij me aan’, vertelt Johan. ‘Hij wilde de lokaal geteelde hop kunnen tonen aan bezoekers van de brouwerij. Dat versterkt het authentieke en lokale karakter van het bier. En door onze grote knowhow in Vlaanderen is de kwaliteit minstens even goed.’ Vaste prijs, flexibele hop Na lang onderhandelen sloten Johan en de brouwerij een meerjarencontract af. ‘Ze nemen jaarlijks een vaste hoeveelheid af, tegen een vaste prijs’, zegt Johan. ‘Hop kent enorme prijsschommelingen. Sommige jaren is het goud waard, andere jaren niets. Daarom is een vaste prijs interessant. We hebben lang gediscussieerd, maar uiteindelijk zijn we een redelijke prijs overeengekomen. Die ligt vast voor vijf jaar, met een optie voor tien jaar. We werken in wederzijds vertrouwen: ons samenwerkingsakkoord is amper een bladzijde lang.’ Johan heeft het veld van drie hectare begin 2009 aangelegd, en sindsdien dus 3 keer geoogst. De resultaten waren alvast zeer bevredigend, zowel qua kwali-
De St-Bernardusbrouwerij ligt vlak naast de grond van Johan.
teit als qua opbrengst. Ook de brouwerij heeft baat bij de samenwerking. Marco Passarella van Sint-Bernardus: ‘Johan teelt voor ons de soorten die wij vragen, Magnum en Golding. Onze samenwerking is uniek en we zijn er erg fier op. Onze brouwerij krijgt ook erg veel bezoekers over de vloer en dan is het hoppeveld uiteraard een troef. Daarnaast zorgen we er via onze overeenkomst mee voor dat de hopteelt in de streek verder kan uitgebouwd worden.’ Over de streep ‘Dankzij deze samenwerking heb ik verder kunnen investeren’, zegt Johan. ‘Ik heb een nieuwe loods gezet, waar ik mijn hop kan drogen op een nog efficiëntere manier. Zo kan ik nog betere kwaliteit leveren.’
‘ De samenwerking met Sint-Bernardus heeft mijn zoon overtuigd om ook hop te telen.’ Johan heeft naast hop ook nog aardappelen, bieten, tarwe en varkens. Zijn zoon volgt hem op, maar heeft lang getwijfeld of hij de hopteelt zou verderzetten. ‘De samenwerking met Sint-Bernardus heeft hem over de streep gehaald. Zo’n contracten bieden zekerheid in moeilijke tijden’, aldus Johan.
Bitter- en aromahoppen Traditioneel is de Belgische hopteelt gericht op bitterhoppen, maar de concurrentie met het buitenland werd steeds moeilijker. Sommige Duitse rassen bevatten tot dubbel zoveel alfazuren dan andere, maar die rassen zijn beschermd. Daarom schakelden de Belgische telers over op aromahoppen, die erg geliefd zijn bij kleinere artisanale brouwerijen. ‘We moeten de markt volgen’, zegt Johan. ‘Omschakelen duurt wel een tijdje. Eerst moet je stekjes kweken in een wachtbed. Na een jaar moet je ze planten, maar pas vanaf het tweede jaar op het veld haal je een volledige productie. Golding is zo’n aromahop. Ik kende het niet, maar er is veel vraag naar. Daarom heb ik er nu nog meer van geplant.’ Artisanale toekomst België is niet zelfvoorzienend in hop. Johan: ‘Als alle Belgische brouwerijen nog maar voor de helft binnenlandse hop zouden gebruiken, dan zouden er hectares te kort zijn. De meeste brouwerijen kopen hop in Duitsland of Amerika, terwijl onze hop niet duurder is dan buitenlandse. Ook in kwaliteit moeten we niet onderdoen: onze hop is raszuiver. We moeten mikken op artisanale brouwerijen, die gelukkig steeds meer belang hechten aan lokale ingrediënten. De Belgische hopteelt is bijlange nog niet afgeschreven.’
Het typische uitzicht van een hopveld. 15
W onderzoeker In deze rubriek vind je een selectie uit de talrijke onderzoeksresultaten van het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO).
Hoe lekker is ch Azalea’s met spectaculaire bloei Sinds de azaleatelers hun planten standaard in de koelcel steken en meer licht toedienen tijdens de forceriefase is de bloeikwaliteit van hun planten met liefst 95 % verbeterd. De tijd dat bloemknoppen niet allemaal of niet gelijkmatig openden in de huiskamer lijkt voorbij. Je zou het niet vermoeden maar de teeltaanpassingen zijn een rechtstreeks gevolg van nieuwe fundamentele kennis van de fysische processen die zich in de azalea afspelen. Ellen De Keyser (ILVO): ‘Wij hebben ontdekt dat het doorbreken van de knoprust vlak na de knopaanleg en in een welbepaald stadium van de bloemknopdifferentiatie het beste gebeurt bij een temperatuur van 7 graden. Afhankelijk van de cultivar heb je dan 4 tot
wonderzoeker
16 landgenoten
10 weken nodig. We hebben ook het suikermetabolisme beter doorgrond. Welke energie heeft een plant nodig om het openen van de bloemknop aan te sturen? En hoe bouwt ze die energie – de zetmeelreserves – op? Dat proces heeft heel wat te maken met de dosis licht in een bepaalde groeifase. Wie azalea’s forceert, hoort dus niet alleen te spelen met de juiste warmte – 21°C – maar ook met de lichthoeveelheid.’ ILVO voerde het project uit samen met onderzoekers van PCS en UGent. Zelfs wanneer een huiskamer eerder donker uitvalt, kan een goede azalea zichzelf tegenwoordig in een mooie lange bloei trekken.
Labtesten weten het ILVO ontwikkelt een model dat vrij nauwkeurig moet kunnen voorspellen hoe u zou oordelen over de kwaliteit van uw stukje gekookte en gedroogde ham, salami, paté, kookworst, aspic en kippenwit. Charcuteriebedrijven hoeven dus geen smaakpanels meer te organiseren om te achterhalen hoe de consument, visueel en sensorisch, zal reageren op een nieuw recept. ‘Het kwam
erop aan om zeer sterke correlaties te vinden tussen scores voor een aantal fysico-chemische eigenschappen die we in het lab kunnen meten, en de zeer gedetailleerde sensorische beoordeling van een Vlaams-Waals consumentenpanel dat wij samenbrachten’, zegt Geert Van Royen (ILVO- FoodPilot). De groep moest aan een hele reeks charcuterieproducten scores geven
Minder methaan ILVO heeft met zijn GUKs – u weet wel, de individuele GasUitwisselingsKamers om de gasemissie van een koe te meten – al vijf voederadditieven uitgetest die de hoeveelheid geproduceerd methaangas zouden moeten reduceren. Herkauwers (vnl. melkkoeien en vleesrunderen) zorgen in Vlaanderen voor 42 % van de (milieuschadelijke) methaanemissies. Heel wat wetenschappers en bedrijven zoeken
Ontdek meer wetenschappelijk landbouwnieuws op
www.ilvo.vlaanderen.be
arcuterie? voor kleur, geur, sappigheid, smaak, mondgevoel, textuur, enz. Vervolgens gebeurden allerlei laboratoriumanalyses op diezelfde producten: zo kregen ze cijfers voor onder meer hardheid, veerkracht, textuur, gehalte aan eiwit, vet en vetzuren, collageen, lactose, glucose, nitraat, nitriet en fosfaat. Nu wordt nagegaan of het statistisch model aantoont dat de labcijfers een even be-
trouwbare waardering opleveren als de menselijke neuzen, ogen en monden. Fenavian (federatie van de vleeswarenbedrijven) is opgetogen: ‘Nu we sneller, goedkoper en flexibeler kunnen berekenen of een product qua kwaliteit, smaak en gezondheid aantrekkelijk zal zijn voor de Belgische consument, wordt experimenteren en vernieuwen ook een haalbare kaart!’
dankzij plantextracten? volop naar stoffen die de vertering bij herkauwers zo beïnvloeden dat er minder van die gassen vrijkomen. Omdat laboratoriumtests (in vitro) vaak andere effecten tonen dan de proeven met echte koeien (in vivo) heeft ILVO geïnvesteerd in GUKs. Nico Peiren (ILVO): ‘Betrouwbare metingen vereisen in elke proef een controleperiode van 2 weken, zonder additief, en een behandelingsperiode van 6 weken, waarin het te bestuderen additief ingemengd wordt in het voeder.’ De lucht wordt via de ventilatie-uitgang bemonsterd en onder meer geanalyseerd op methaan. Per GUK en dus per individuele koe evalueren we het effect van een additief, door de methaanemissies tijdens de behandelingsperiode te vergelijken met die van de controleperiode, en door tegelijk de prestaties van de dieren (voederopname, melkproductie, -samenstelling, -smaak) in de gaten te houden.’ De 5 gescreende experimentele voederadditieven zijn allemaal van plantaardige oorsprong. Ze werden ontwikkeld door 4 Europese KMO’s. Eén additief vertoont potentieel om de methaanproductie bij runderen aanzienlijk te verminderen.
Wist je dat… … de ILVO-experts in plantenziekten een nematode ontdekt hebben die nooit eerder in België was opgedoken? Het gaat om het koolwortelknobbelaaltje Meloidogyne artiellia, dat voornamelijk in mediterrane landen de linzen-, erwten- en graanakkers teistert, maar ook koolzaadvelden in Frankrijk aantast. Bij een routinediagnose op aarde van een aardappelveld dook het aaltje op. Een DNA-analyse op de beestjes bracht zekerheid. De melding is als een ‘first report’ officieel gepubliceerd.
… sinds een paar weken alle technische controleurs van melkmachines en melkrobots een digitaal rapporteringspakket gebruiken dat door ILVO is gemaakt, het zogenaamde MILCONTROL. De grote papieren ‘meet en adviesrapporten’ – zowat 11.000 per jaar in heel België – zijn nu verleden tijd. Binnenkort digitaliseert ook de controle van de koeltanks. ILVO is verantwoordelijk voor de coördinatie, de erkenning en de bijscholingen in het hele zelfcontrolesysteem voor melkmachines en koeltanktechnici (‘control’).
… het vierwekensysteem in de varkenshouderij economisch beter kan zijn dan een éénweeksysteem, waar je elke week een groep zeugen insemineert? Dat haalt ILVO uit de analyse van kengetallen op praktijkbedrijven. De extra kosten voor huisvesting (omdat de zeugen in grotere groepen moeten) moeten dan gecompenseerd worden door een hogere productiviteit (meer gespeende biggen per zeug, betere groei, lagere voederconversie, een lager sterftecijfer) en een gunstigere varkensprijs.
… zeebaars commercieel geschikt lijkt voor passieve visserij gecombineerd met een open zeeboerderij? De vis zwemt gewoon vrij rond. Je conditioneert hem om in de buurt te blijven door een onderwatergeluid te geven telkens als je bijvoedert. Hetzelfde signaal lokt de baars vervolgens naar de vislijnen (passieve visserij). ILVO bestudeert nu volop het foerageergedrag en de populatiedynamiek van zeebaars. En de invloed van (trillingen van) windmolens, want daar zou de zeeboerderij zich situeren. 17
2030
ecosysteem
pestsoorten bestuivers
biodiversiteit
landbouw & natuur
vergoeding
beheerovereenkomsten
‘Een EPC
voor biodiversiteit?’ Steeds meer landbouwers en beleidsmakers zetten zich in voor meer biodiversiteit. Marc Peeters, expert biodiversiteit van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, juicht die evolutie toe maar blijft kritisch. Beheerovereenkomsten en agromilieumaatregelen zijn een stap in de goeie richting, maar zijn onvoldoende om het tij te kunnen keren tegen 2030.
18 landgenoten
H
oe zijn de vooruitzichten voor biodiversiteit? ‘Alle studies en rapporten bevestigen dat de biodiversiteit afneemt. Het aantal soorten planten, dieren, paddenstoelen en micro-organismen gaat achteruit, en de soorten op zich slanken ook af. Een drama, want elke soort heeft zijn eigen functie in het ecosysteem: water en lucht zuiveren of zuurstof produceren. Bepaalde soorten leveren fundamentele diensten voor de landbouw, denk maar aan bestuivers, of aan micro-organismen die organisch materiaal afbreken en zo de bodem vruchtbaar maken. Of aan de biologische controle van pestsoorten door hun natuurlijke vijanden. Die functies moeten we dus absoluut zien te vrijwaren in de toekomst.’ Wat zullen de concrete gevolgen zijn van die verminderde biodiversiteit? ‘Zowel op ecologisch als op economisch vlak zijn die niet te onderschatten. De totale waarde van de diensten die de biodiversiteit ons levert, overstijgt ruimschoots het Bruto Wereld Product. Zo wordt de waarde van bestuiving door bijen, hommels en andere insecten voor de Europese landbouw geraamd op 22 miljard euro per jaar. Meer dan 80% van de plantensoorten wereldwijd, waarvan ook een heleboel landbouwgewassen, kunnen zich zonder bestuivers niet voortplanten. Als bijen uitsterven, zei Einstein al, dan sterven vier jaar later ook mensen uit. Dat is misschien een beetje karikaturaal, maar het idee klopt wel. Om een ander voorbeeld te geven: als de micro-organismen achteruitgaan die de bodem vruchtbaar maken, moeten we meer bemesten. Gevolg: meer kosten en meer watervervuiling. Dat water moeten we weer gaan filteren en ga zo maar door. Nog een voorbeeld: om bladluizen te bestrijden, is het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje ooit ingevoerd. Nu blijkt dat die niet alleen bladluizen eet, maar ook de larven van onze inheemse lieveheersbeestjes. Onze eigen soorten komen dus in het gedrang. Bovendien over-
wintert de exoot binnenshuis, in grote zwermen, en dat brengt heel wat hinder met zich mee.’ Wat is het aandeel van de landbouw in die evolutie? ‘Dat is dubbel. Bepaalde landbouwpraktijken zijn positief geweest voor de biodiversiteit. Dankzij de landbouw heeft België een gevarieerd landschap met heide, boomgaarden, hagen, graslanden. Die praktijken trokken planten- en diersoorten aan die er anders niet geweest zouden zijn. Maar de intensivering en de toegenomen eenvormigheid van de landbouw hebben de biodiversiteit onder druk gezet. Grootschalige monoculturen putten de bodem uit, en het onoordeelkundig gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen is schadelijk voor bloemen, vlinders, bijen, voor de bodem, enzovoort. Ik begrijp landbouwers wel, want de marktsituatie en de lage productprijzen dwingen
‘ De totale waarde van de diensten die de biodiversiteit ons levert, overstijgt ruimschoots het Bruto Wereld Product.’ hen ertoe om zo veel mogelijk uit de grond te halen. Maar op termijn zal dat zich wreken, want de landbouw kan niet zonder de natuur en zonder de diensten die de ecosystemen leveren.’ Uw vooruitblik is niet rooskleurig. Nochtans bleek vorig jaar uit onderzoek dat maatregelen zoals beheerovereenkomsten en agromilieumaatregelen gunstige effecten hebben voor de biodiversiteit. ‘Het stemt me zeker hoopvol dat steeds meer landbouwers en beleidsmakers beseffen dat er iets moet veranderen. Maar het is te vroeg om echt van gunstige effec-
ten te kunnen spreken. Voor de biodiversiteit is een termijn van 10 jaar maar een peulschil. We moeten dat op lange termijn kunnen bekijken. Beheerovereenkomsten en agromilieumaatregelen zijn in elk geval een stap in de goede richting, maar het kan nog beter. Er moet over gewaakt worden dat het papierwerk voor de landbouwer beperkt blijft en dat de vergoeding die hij ontvangt, opweegt tegen de opbrengst die hij anders uit het land zou kunnen halen.’ Welke stappen moet het beleid nog nemen? ‘De huidige maatregelen moeten aantrekkelijker gemaakt worden en het papierwerk moet nog verminderen. Misschien moet er wel een soort EPC komen voor biodiversiteit. Zoals huizen nu moeten beschikken over een Energie Prestatie Certificaat, zo zou grond ook aan een aantal biodiversiteitsvoorwaarden moeten kunnen voldoen. Of er zouden afspraken kunnen komen om een bepaald percentage van braakliggende grond in te zetten voor biodiversiteitsingrepen. Onze inspanningen moeten in elk geval fors toenemen.’ Welke initiatieven in de landbouw kunnen biodiversiteit opnieuw stimuleren? ‘De toekomst is aan de duurzame landbouw. Omdat de ruimte zo schaars is, zullen we creatief uit de hoek moeten komen. Onlangs zag ik teelten op de muren en op het dak van een kegelvormig gebouw. Ik denk bijvoorbeeld ook aan het Europese netwerk van natuurgebieden, Natura 2000, waar extensieve vormen van landbouw en veeteelt niet uitgesloten zijn. Landbouwers kunnen hun dieren in die natuurgebieden stallen: de dieren vinden er voedsel én zorgen voor extensieve begrazing. Zulke voorbeelden tonen hoe landbouw en natuur hand in hand kunnen gaan.’ INFO
www.ikgeeflevenaanmijnplaneet.be 19
Provincie
info www.wethink.be
Innovatie-awards van de provincie Limburg
Indoor daglicht Van zonlicht in pluimveestallen tot energiebieten en een kijkhuis: dat is de oogst van de Limburgse innovatie-awards. De provincie Limburg reikte al voor de vierde keer de awards uit en schenkt in totaal 25.000 euro aan de drie winnaars van 2012.
D
e hoofdprijs ging naar het studiebureau WeThink, dat met een zwavel-plasmalamp daglicht binnenbrengt in pluimveestallen. ‘Dieren hebben hoogwaardig licht nodig om goed te kunnen ontwikkelen’, zegt Marc Thewis van WeThink, een studiebureau voor verlichting. ‘Met een hoogtechnologisch systeem trekken we zo veel mogelijk zonlicht binnen in de stallen. Als er niet genoeg zonlicht is, schakelen we de zwavel-plasmalamp in. Het licht van die lamp benadert het zonlicht beter dan ander kunstlicht.’ 20 landgenoten
Volcontinu en volspectrum ‘Zonlicht flikkert niet en bevat alle kleuren, net als de zwavel-plasmalamp’, gaat Marc verder. ‘Daarom heeft de lamp hetzelfde effect als zonlicht. Wetenschappelijk onderzoek aan het Zoölogisch Technisch Centrum (KULeuven) toonde aan dat kippen hetzelfde gedrag gaan vertonen als buiten: ze beginnen te scharrelen in de stallen. De lamp maakt dieren gezonder en sterker.’ ‘Gezonde dieren zijn ook gezonder voedsel voor de mensen. We testten de lamp op een kweekbedrijf voor leghennen in Aalter, en op een bio-eierenbedrijf in Heusden-Zolder. De lamp bestond al, maar werd nog nooit in de landbouw gebruikt. Omdat ze meer dan 1000 Watt verbruikt, hebben we zonnepanelen op de stal gelegd’, aldus Marc Thewis. Energiebieten en infohuisje De tweede prijs ging naar het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs voor het onderzoek naar suikerbieten als een mogelijk alternatief voor de teelt van
energiemaïs. De derde prijs ging naar landbouwer Patrick Weltjens van het melkveebrijf ‘het Akkermanshof’ uit Bocholt, die een soort tuinhuisje geplaatst heeft tussen zijn bedrijf en de openbare weg. Zo kunnen voorbijgangers via infopanelen en een webcam binnenkijken bij het bedrijf en de sector ontdekken.
‘ Kippen vertonen hetzelfde gedrag als buiten: ze beginnen te scharrelen in de stallen.’ ‘De provincie wil innovatief ondernemen stimuleren’, zegt Inge Moors, gedeputeerde van landbouw en platteland. ‘Voor de innovatie-awards kunnen mensen dossiers indienen rond drie actuele thema’s. Deze keer lag de focus op multifunctionele landbouw, klimaatvriendelijke landbouw en duurzame landbouw. We kregen elf projecten binnen. De volgende editie van de innovatie-awards is gepland voor 2014.’
NEW HOLLAND TRACTOREN 2012: NOG MEER PRODUCTIVITEIT OP UW TERREIN De nieuwe TD5. Een moderne versie van een klassieke favoriet. Het gloednieuwe TD5-instapmodel biedt u geavanceerde functies, zoals de enige hydraulische PowerShuttle in zijn segment en compatibiliteit met R38-banden, in een kenmerkend, stijlvol New Holland pakket. Van 65 tot 115PK. De nieuwe T5. Welkom in de business class van de veehouderij. Geniet van toonaangevend ergonomisch comfort in de luxueuze VisionView™-cabine. Krachtige Tier 4A Common Railmotoren en een optionele geïntegreerde PTO-fronthef zullen de eisen van uw landbouwbedrijf overtreffen. Van 99 tot 115PK. T6. De tractor van de toekomst. Dankzij uiterst doeltreffende ECOBlue™ SCR-technologie met EPM verbetert u de productiviteit en blijft u presteren. Altijd. Met een uitmuntende vermogengewichtsverhouding van 28,6 kg/pk en onbeperkte configuratiemogelijkheden om uw tractor op maat samen te stellen. Van 110 tot 140PK. NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111 | www.newholland.be 24u/7d bijstand en info Gratis oproep vanaf een vaste lijn. Bij mobiel bellen, informeer bij uw provider of uw oproep zal worden aangerekend. Alternatief nummer: 02 2006116
New Holland verkiest
-smeermiddelen
btsadv.com
DE TD5, T5 & T6: DE NIEUWE LEIDERS IN HET VELD
Woord en wederwoord
N
a zijn studies als industrieel ingenieur tuinbouw werkte Luc De Neef nog een aantal jaar buitenshuis, maar de lokroep van de landbouw was te sterk. In 1995 begon hij zijn eigen preiteeltbedrijf. Toen zijn vrouw Sonja na een 22-jarige carrière als arbeidsanaliste voor bedrijven recent besloot om een eigen project uit te bouwen, viel de keuze op een verbreding van hun landbouwactiviteiten. ‘Zeer bewust hebben we ervoor gekozen om niet ongebreideld te groeien in de prei. Ons doel is om met een unieke combinatie van thuisverkoop, groene zorg, educatie, workshops en bedrijfsbezoeken mensen weer in contact te brengen met landbouw.’
‘Groeien
is een persoonlijke keuze’
Aan gespreksstof geen gebrek, zo blijkt als preiteler Paul Demyttenaere uit Zonnebeke aankomt bij preiteler Luc De Neef uit Meldert bij Aalst voor een gesprek over schaalvergroting. Terwijl de ene zijn bedrijf rond de preiteelt uitbouwt, startte de andere met een ambitieus verbredingsproject. Twee verschillende bedrijven, met een opvallend gelijklopende basisvisie. 22 landgenoten
Automatisering en familie Het verhaal van Paul Demyttenaere start heel anders. ‘Boeren is altijd mijn leven geweest. Mijn vrouw en ik hebben van bij het begin een bedrijf gekocht in Zonnebeke. Aangezien dat ver van onze ouderlijke bedrijven ligt, konden we van in het begin niet op hulp van familie rekenen. We moesten dus meteen de nodige automatisering doorvoeren. Om de afschrijving daarvan te verantwoorden, heb je een bepaalde schaal nodig.’ Met de jaren groeide het bedrijfsareaal van 16 naar zo’n 50 hectare, hoewel Paul liever spreekt over omzet. ‘De grootte van een bedrijf is niet altijd in te schat-
Naam: Paul Demyttenaere Teelt op 50 ha: prei, knolselder, sluitkolen,aardappelen en maïs Andere: o.a. ondervoorzitter REO Veiling
ten in hectares. Zeker voor prei, waarvan je in Vlaanderen zo’n 600-tal telers hebt met een gemiddeld areaal van vier hectare. De preiteelt is voor veel bedrijven eerder een aanvulling op het globale inkomen.’ Bij de uitbouw van hun bedrijf botsen landbouwers vaak op knelpunten zoals de beschikbaarheid van grond, kapitaal, arbeid of kennis, afzetmogelijkheden, productierechten, schommelende prijzen, enz. Dat geldt ook voor Paul en Luc. ‘Gronddruk is voor ons iets minder een probleem omdat de preiteelt niet zoveel areaal in beslag neemt. Het komt er vooral op aan om kwalitatief goede grond te vinden, want die is sterk bepalend voor de kwaliteit van je prei’, meent Paul. Volgens Luc is afzet een niet te onderschatten factor als je met een vers product zit. ‘Daarom geloof ik sterk in coöperaties. Als klein bedrijf sta je machteloos in de onderhandelingen met je afnemer.’ Paul treedt die mening bij. Inspirerende collega’s Ook de rol van de overheid is in de ogen van beide telers niet onbelangrijk. ‘In eigen land hebben we soms de neiging om strenger te zijn dan in de omringende landen. Denk maar aan het mestbeleid. Zoiets betekent een enorm concurrentienadeel’, zegt Paul. Bovendien durft de overheid soms de spelregels wijzigen terwijl je het spel aan het
Naam: Luc De Neef Teelt 10 ha: prei, wat aardappelen en pompoenen (enkel voor thuisverkoop) Andere: thuisverkoop, zorgboerderij, educatie, ...
spelen bent. En dat gebeurt niet altijd met evenveel kennis van zaken, wat bijkomende kopzorgen oplevert’, beweert Luc. Stress is hen dan ook niet vreemd. ‘Je moet rekening houden met het weer, je werkt met levend materiaal, doet een beroep op arbeidskrachten en de investeringen zijn zwaar. Natuurlijk zorgt dat soms voor slapeloze nachten’, geeft Paul toe. Hij hamert daarom ook op om nooit investeringen te doen die een te groot risico inhouden.
‘ Schaalvergroting kan op een bepaald moment negatief uitpakken.’ Kennis en scholing zijn voor Luc en Paul een absolute noodzaak. ‘Het klassieke landbouwonderwijs focust te vaak op landbouwkennis en te weinig op management. De evoluties in de landbouw volgen elkaar zeer snel op. Bovendien moet je omgaan met natuurelementen. Het komt er dus op aan om creatief te zijn en snel beslissingen te nemen, want uiteindelijk is management vooral beslissingen nemen’, aldus Paul. Vanuit zijn diverse bestuursfuncties heeft hij ook het belang ingezien van ideeënuitwisseling met collega-landbouwers en –ondernemers. ‘Je leert je bedrijf op een heel andere manier te bekijken en dat is zeker een verrijking.’ Luc weigert collega’s als
concurrenten te zien. ‘Wat je buur doet, is niet noodzakelijk de juiste keuze voor jouw bedrijf. Je kan je wel laten inspireren door collega’s. Dat is wat Sonja en ik hebben gedaan toen we met het idee speelden om te verbreden. We bezochten tal van bedrijven en uit al die voorbeelden hebben we een eigen unieke mix samengesteld.’ Maar kennis en scholing zijn ook relatief volgens Luc. ‘Alle kennis ten spijt, fouten maak je toch nog. Zo heb ik dit jaar beslist mijn prei niet af te dekken omdat de voorspelde vorst zou meevallen. Een verkeerde beslissing waar ik achteraf even niet goed van ben geweest. Maar we moeten vooruit. Het komt er dus op aan om uit deze slechte situatie het beste te halen – ook dat is ondernemen.’ Luisteren naar de klik Zelf hebben de preitelers momenteel geen plannen om verder uit te breiden. ‘In mijn ogen bestaat er zoiets als een klikmoment’, stelt Paul. ‘Dat is het ogenblik waarop een verdere uitbreiding negatief begint uit te pakken. Vroeger was vooral de factor arbeid beperkend, terwijl heel wat bedrijven nu vastlopen op de managementcapaciteiten van de bedrijfsleider. Ieder moet voor zich beslissen waar de grens ligt. Ik ben liefst van al bezig met de teelt: zelf planten, bemesten, bespuiten, enz. Ik wil de groei van mijn planten van heel nabij opvolgen zodat ik snel kan ingrijpen. Andere landbouwers hebben misschien meer aanleg voor supervisie of zijn heel sterk in onderhandelen. Een grotere schaal zal dus beter bij hen passen dan bij mezelf. Uiteindelijk komt het erop aan jezelf goed te kennen. Is dat het geval, dan zal je bedrijf ook rendabeler zijn. Schaalvergroting mag de kwaliteit van je product in geen geval bedreigen.’ Eén gouden tip heeft hij nog voor zijn collega’s. ‘Als landbouwers zijn we soms te sterk gefocust op ons bedrijf. Op tijd en stond eens afstand nemen moet kunnen. Mijn vrouw en ik trekken op zondagnamiddag wel eens naar Ieper om een terrasje te doen. Want wat is het nut van hard werken als je niet af en toe kan genieten van het leven en je familie?’ 23
Een nieuwe naam, een vertrouwde partner.
Landbouwkrediet & Centea smelten samen vanaf april 2013. Afgiftekantoor Gent X Landgenoten 33 Tijdschrift–kwartaalblad Kwartaal 1, 2013
P509285
België-Belgique 9099 Gent X bc 10292
V.u. Josse De Baerdemaeker, p.a. VILT Koning Albert II-laan 35, 1030 Brussel