DE BESTE IDEEËN VOOR DUURZAAM WONEN
TE 22 EENVOUDIG INSTALLEREN
Behaaglijk warm met infrarood
44 KLEINE ENERGIESLURPERS
Tips & tricks duurzame lifestyle met een baby
DE B E ST E I DE E Ë N V O O R DUUR Z AAM WO N EN
ENORME CO²-BESPARING
Tuinvrouw Karin Bloemen over haar groene missie
BINNENKIJKEN IN EEN 3D-GEPRINT HUIS
EDITIE 10
EDITIE 10 / € 6,95
WWW.GROENERWONEN.COM
ALLES OVER ISOLATIE KOEL IN DE ZOMER, WARM IN DE WINTER
02103
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 3 0 0 6
6 DE BESTE IDEEËN VOOR DUURZAAM WONEN
TE 22 EENVOUDIG INSTALLEREN
Behaaglijk warm met infrarood
GROENE TRENDS Duurzaam schoonmaken, een comfortabele bureaustoel, natuurlijke olie voor je houten tafel en andere groene nieuwtjes en trends.
44 KLEINE ENERGIESLURPERS
Tips & tricks duurzame lifestyle met een baby
12
D E B ES T E I DEE ËN VO O R D U U RZ A A M WO NEN
ENORME CO²-BESPARING
Tuinvrouw Karin Bloemen over haar groene missie
3D-GEPRINT HUIS Een energiezuinig huis dat laagje voor laagje is geprint. Hiervoor is minder beton nodig en dat betekent een forse CO2-besparing.
BINNENKIJKEN IN EEN 3D-GEPRINT HUIS
ALLES OVER ISOLATIE KOEL IN DE ZOMER, WARM IN DE WINTER
EDITIE 10
EDITIE 10 / € 6,95
WWW.GROENERWONEN.COM
20
02103
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 3 0 0 6
Coverfoto Houben/Van Mierlo architecten A.I.: YuconVR
KARIN BLOEMEN IN DE TUIN Ze was altijd al een tuinliefhebber en tijdens corona besloot ze haar tuinavonturen via het online platform Karins Tuintips te delen.
22
VERWARMEN MET INFRAROOD Ontdek deze manier van elektrisch verwarmen. Het is een kwestie van ophangen en de stekker in het stopcontact steken.
4
GROENERWONEN
30
ZONNEPANELEN Hacks en tricks voor iedereen die zonnepanelen heeft of overweegt ze aan te schaffen.
33
TIPS VAN DE VAKMAN Voorbereiden op de winter.
34
DUURZAAM INKOPEN Milieuvriendelijk shoppen in de reguliere supermarkt.
36
MOOIE KRINGLOOPTUIN Een duurzame tuin hoeft geen wilde bende te zijn. Check onze stijlvolle voorbeelden.
43
DOE MEE & WIN
INHOUD EDITIE 10 2021
44
60
50
66
DUURZAAM LEVEN MET EEN BABY Kleine kinderen zijn echte energieslurpers. Zo maak je een einde aan de constante stroom van wegwerpluiers, plastic speelgoed en nieuwe kinderkleertjes.
MOOI INGERICHT Grof huishoudelijk afval is de enige afvalstroom die niet slinkt maar toeneemt en dat komt vooral door meubels en andere interieuritems die we veel te snel afdanken. Ze zijn kapot of we vinden ze gewoon niet mooi meer en recyclen is lastig. Dat kan anders!
58
AFVAL WORDT DUTCH DESIGN Meubelmaker Bastiaan Tolhuijs maakt de mooiste design items van afval en reststromen. Zijn streven: van iets bestaands iets nieuws maken, maar dan mooier en waardevoller!
LAAGDREMPELIG ELEKTRISCH RIJDEN De plug-in hybride auto als opstapje naar all electric. Een testrit en een interview met Koos Burgman van de Vereniging Elektrische Rijders.
BEHOUD VAN KARAKTER Het verduurzamen van een jaren 30-huis is een uitdaging, zeker als het ook nog eens een monument is. Jetske Bouma en Pelle van Rees gingen de uitdaging aan.
74
DOSSIER ISOLATIE In Nederland is zo’n 60 procent van de woningen niet goed geïsoleerd, en dat terwijl isolatie alleen maar voordelen oplevert.
83
GREEN MAKE OVER Televisiemaker Gwen Jansen komt tot inzicht op een Italiaanse berg.
84
BEURS HUIS & ENERGIE Kom kijken in het Duurzaam Droomhuis.
86
MILIEU-IMPACT VAN DE BLOEMIST Groen is niet altijd goed en als het gaat om snijbloemen en kamerplanten is er nog een wereld te winnen. Bloemiste Margo Togni schreef er een boek over.
91
ONZE KLUSBOERDERIJ Het werk is bijna af, alleen de plintjes nog!
92
PLANTAARDIG ETEN Gemakkelijke recepten waar ook kinderen blij van worden.
98
VOLGENDE KEER & COLOFON
GROENERWONEN
5
GROENE TRENDS 1
2
BIOLOGISCH AFBREEKBAAR DESIGNSERVIES (1) Maak kennis met het Plant Fiber servies van Point-Virgule. Dit fraaie servies is 100% biologisch afbreekbaar, oersterk en gemaakt van natuurlijke materialen. De designcollectie bestaat uit mokken, kommen, borden en sla- en besteksets. Het servies is licht van gewicht - ideaal voor onderweg - en door de toevoeging van voedselveilig pigment verkrijgbaar in diverse kleuren met een eigentijdse uitstraling. Als kers op de taart is het geschikt voor de diepvries, magnetron en vaatwasser. Prijs: vanaf € 4,95. www.livwise.nl BEHANDEL JE HOUTEN TAFEL MET TOPOIL (2) Wanneer je een houten tafel hebt gekocht, wil je natuurlijk dat deze er goed uit blijft zien. Behandel je tafel daarom met TopOil van Osmo. Deze natuurlijke olie beschermt tegen vocht; onderzetters zijn dus verleden tijd en valt er koffie, wijn, bier of zelfs olijfolie om? Dan hoef jij je geen zorgen meer te maken! De olie is gemaakt van lijnzaadolie, zonnebloemolie, sojaolie en distelolie. Daarnaast is het ook nog eens benzeenvrij. www.osmonederland.nl
3
6
GROENERWONEN
WEBSHOP CIRCULAIR WARENHUIS (3) Met hergebruik als rode draad zijn er prachtige nieuw ontworpen designproducten te bestellen op de webshop van het Circulair Warenhuis. De webshop biedt een selectie van hoogwaardige kringloopproducten en upcycle-producten aan, maar ook bestaande circulaire producten van Nederlandse ontwerpers worden verkocht. En de webshop is altijd vernieuwend, wel twee tot vier keer per maand worden er nieuwe producten toegevoegd. Een kijkje waard dus! www.circulairwarenhuis.nl
EEN TUINKELDER BESPAART ENERGIE (4) Wanneer je bezig bent met het verduurzamen van je woning, wil je natuurlijk zo min mogelijk ruimte in beslag nemen. De tuinkelder van Sterk Beton biedt hier de oplossing voor. Door een warmtepomp onder de grond te plaatsen, bespaar je ruimte en heb je ook geen last van storende geluiden. En daarnaast is er nog plek over voor een hobbyruimte! www.sterkbetonkelders.nl
4
5
WANDPLANKEN MET EEN VERHAAL (5) Is je interieur toe aan een update? Ga dan voor deze praktische eyecatcher van SUSZ. De gerecyclede wandplanken zijn stuk voor stuk uniek en elk stuk hout heeft zijn eigen verhaal. Zo zijn er balken afkomstig uit de bouw, gesloopte boerderijen, schuren en fabrieken. Vóór de verkoop worden de planken eerst behandeld, zodat de nerven beschermd zijn, maar wel zichtbaar blijven. Een unieke toevoeging aan jouw interieur! Prijs: € 49,50. www.susz.nl
6
VERF IN DE PUURSTE VORM (6) De biologische muurverf van FARNOVO is multifunctioneel. Kwasten, rollen of zelfs spuiten? Met deze muurverf is dat geen probleem! Daarnaast is de verf geschikt als primer en vuller. De verf is oplosbaar in water en combineert de beste eigenschappen van emulsieverven met de ecologische klei- en kalkverven. En met behulp van de kleurenkaart meng jij gemakkelijk je favoriete kleuren! www.natuurverfwebshop.nl
Steeds meer producenten recyclen of upcyclen materialen tot mooie en unieke design items. Een duurzame keuze! GROENERWONEN
7
De 3D-geprinte woning in aanbouw. (onder)
‘De isolatiewaarde ligt een fractie boven de waarde van een passief huis.’
A
an nieuwsgierige dagjesmensen geen gebrek in de Eindhovense nieuwbouwwijk Meerhoven, waar de bijzondere 3D-geprinte woning in de vorm van een zwerfkei staat. De vrijstaande huurwoning bestaat uit 24 geprinte betonnen elementen en trekt veel kijkers uit binnen- én buitenland. Het Eindhovense bedrijf Saint-Gobain Weber Beamix had de eer (en uitdaging) om de woning uit de 3D-printer te laten ‘rollen’. “We 3D-printen al ruim twee en een half jaar talloze zaken 3D in beton. Denk aan straatmeubilair zoals bankjes en afzettingen, maar ook keerwanden en complete bruggen”, aldus internationaal projectmanager
14
GROENERWONEN
3D-printen Peter Paul Cornelissen. Het bedrijf 3D-printte bijvoorbeeld in samenwerking met bouwbedrijf BAM de langste voetgangersbrug ter wereld die deze zomer in Nijmegen werd geplaatst. “De techniek geeft veel vormvrijheid en is ook geschikt voor woningbouw. Met de typische organische contouren van een zwerfkei benadrukken we met dit huis de mogelijkheid om een vorm te maken die heel arbeidsintensief en complex zou zijn bij traditionele bouw.”
LAAGJE VOOR LAAGJE Met het 3D-printen in beton wordt laagje voor laagje een constructie opgebouwd. “De elementen worden in onze fabriek geprint en vervolgens naar de bouwplek vervoerd en
daar door de aannemer in elkaar gezet. De objecten die je print, zijn ook meteen stevig en zwaar. Bij het huis dat we nu hebben geprint, zie je de laagjesstructuur in de binnenmuur terug. Dat is niet nodig, maar we hebben ze expres zichtbaar gelaten.” Het 3D-printen in beton van huizen is zeker niet alleen voor de Nederlandse markt interessant, vertelt Cornelissen. “3D-printen wordt gezien als een mooie belofte voor het woningbouwprobleem dat wereldwijd speelt. Er kan sneller worden gebouwd en het tekort aan geschoolde mensen wordt
Elize Lutz en Harrie Dekkers, de eerste bewoners van de ‘ zwefkei’.
gecompenseerd door het automatiseren en robotiseren van het bouwproces.”
MINDER BETON EN STAAL NODIG De nieuwe techniek is ook duurzamer: er is minder beton nodig om het huis te bouwen en door het ontbreken van een wapening is er geen staal in het beton verwerkt. Cornelissen: “De betonprinter kan namelijk alleen daar beton leggen waar het constructief nodig is. Traditioneel gestort beton is massief en bevat veel meer beton dan constructief nodig is. Daardoor wordt meer
beton gebruikt, wat slecht is voor de CO2uitstoot. Want bij de productie van cement komt erg veel van dit broeikasgas vrij.” Een toekomstige en nieuwe mogelijkheid is ook het printen van verschillende soorten, kwaliteiten en kleuren beton, en dat allemaal in één integraal product. “Hierdoor kunnen we een complete wand printen waar alle benodigde functionaliteiten in verwerkt zijn. Die wand kan met vezels of ijzerdraad worden versterkt. Ook het aanbrengen van een actieve isolerende laag beton voor de warmte of een afvoerleiding van waterdicht beton
OVER PROJECT MILESTONE Deze woning is de eerste van vijf die de komende jaren neergezet worden in de Eindhovense Groenplaats Bosrijk: een landschapspark waar woningen te gast zijn in het groen in nieuwbouwwijk Meerhoven. Elke nieuwe woning kan profiteren van voortschrijdend inzicht. Zo is de ambitie om de vijfde woning, bestaande uit drie lagen, op locatie te 3D-printen. Het gehele project kreeg de naam Milestone.
is mogelijk. En wat denk je van het printen van vuilafstotend beton aan de buitenzijde waardoor de gevel schoon blijft?”
PRINTEN OP BOUWLOCATIE Ondanks alle voordelen is er nog ruimte voor verbetering, vertelt Cornelissen. “In de toekomst willen we de elementen niet meer in vrachtwagens naar de bouwlocatie brengen, maar het 3D-printproces geheel op locatie uitvoeren. Dan hoeven we alleen maar de machine en grondstoffen te brengen, en worden er in totaal minder kilometers gemaakt. Daarnaast kan het bouwproces grotendeels worden gerobotiseerd, waardoor er op de bouwplaats ook minder mensen aan het werk zijn.” Ook wat betreft het gebruikte materiaal, de mortel, is er nog ontwikkelruimte om te verduurzamen. “Vooral het component beton daarin is niet duurzaam, er is veel CO2 nodig om het te maken. Toch kunnen we zeggen dat 3D-printen in beton veel minder milieu-impact heeft dan bestaande technologieën, omdat er in basis wel minder beton voor nodig is.”
GROENERWONEN
15
DOSSIER
INFRAROOD VERWARMING
VERWARMEN MET INFRAROODPANELEN Wat bij onze Duitse oosterburen al jaren een bekende vorm van verwarming is, is in Nederland nog relatief onbekend: infraroodverwarming. Deze elektrische vorm van verwarming kan echter heel aantrekkelijk zijn voor wie geen of minder gas wil verbruiken. Toch is er veel onduidelijk over deze vorm van verwarmen. Tijd om IR panelen eens onder de loep te nemen! Tekst: Janouk Vermaas Foto’s: IG Infrarood Benelux, Shutterstock
22
GROENERWONEN
D
e traditionele vorm van verwarming die we in ons land kennen, wordt ook wel convectieverwarming genoemd. Hierbij wordt de lucht in de ruimte verwarmd. Bijvoorbeeld door middel van radiatoren of vloerverwarming. Infraroodpanelen werken anders. Die verwarmen niet de lucht, maar verwarmen door middel van stralingswarmte een object. Stel je voor dat je een infraroodpaneel boven je zithoek hangt, dan worden jijzelf en de bank door de stralingswarmte opgewarmd, wat heel comfortabel kan voelen. Het is een vorm van verwarming waar geen gas voor nodig is, de panelen werken op elektriciteit. IR panelen worden in Nederland niet op grote schaal toegepast, maar toch kan het een serieuze optie zijn voor wie zijn gasrekening wil verlagen of zelfs geen gas meer wil gebruiken om zijn woning te verwarmen.
als het gaat om de toepassing als hoofdverwarming. “Dit verschil is overigens niet zo groot als velen denken. Daarnaast kun je dit voor een deel van het jaar ook ondervangen door een extra zonnepaneel te plaatsen,” legt Freek Houtepen uit. Een groot voordeel van IR panelen als hoofdverwarming, ten opzichte van een systeem met een warmtepomp is, zeker in het geval van bestaande woningen, de aanschafkosten. “Een warmtepompsysteem is vaak een ingrijpende investering. In bestaande woningen, zeker de wat oudere, moet veel geïnvesteerd en verbouwd worden. Niet iedereen heeft de mogelijkheid om deze investering te doen. Infraroodpanelen vergen geen ingrijpende verbouwing en hebben een lagere aanschafprijs, wat het voor velen een aantrekkelijke optie maakt.”
goed samengaan met IR panelen als bijverwarming. Waarbij je panelen inzet om ruimtes waar je minder vaak of minder lang bent te verwarmen. Veel badkamers in Nederland worden bijvoorbeeld de hele dag verwarmd, terwijl de warmtevraag maar twee keer een half uur is. Omdat die beide halve uren niet exact te plannen zijn, wordt de ruimte de hele dag verwarmd. En dat gaat ook vaak op voor werk- en studeerkamers. Met IR panelen kun je deze ruimtes snel op de gewenste temperatuur krijgen en is verwarming alleen nodig tijdens het gebruik van de ruimte. Dit is dus een heel efficiënte manier van verwarmen. Zo kan naar schatting zelfs een reductie van 20% gerealiseerd worden ten opzichte van conventionele verwarming.”
GEBRUIKSGEMAK EN COMFORT ALS BIJVERWARMING Naast het gebruik als hoofdverwarming, kan ook het gebruik van infraroodpanelen als
Als groot voordeel van infraroodpanelen wordt het gebruiksgemak genoemd. De panelen hebben verschillende opwarmtijden, sommige
bijverwarming een fijne oplossing zijn. Wie bijvoorbeeld nu nog gebruik maakt van een cv-ketel of andere vorm van verwarming op gas, kan stap voor stap de gasrekening verlagen door te beginnen met infraroodpanelen. “Je kunt heel simpel beginnen met een paneel op de werkkamer bijvoorbeeld,” legt Freek Houtepen uit. “Dan kun je in die ruimte de gewone verwarming dichtdraaien en de infraroodpanelen gebruiken op het moment dat je daar aan het werk bent.” Hij legt uit dat veel mensen een begin maken met een paneel en dit gaandeweg uitbreiden. “Daarnaast wil ik ook benadrukken dat het wat ons betreft niet het een óf het ander is. Een warmtepomp kan bijvoorbeeld ook heel
zijn binnen enkele minuten al op temperatuur, waardoor je snel en flexibel aan de warmtevraag kunt voldoen. Freek Houtepen: “Met een conventionele verwarming duurt het vaak lang om een ruimte op de gewenste temperatuur te krijgen; dit is iets waar de thermostaat op ingesteld wordt, om ervoor te zorgen dat de ruimte tijdig warm is. Dat kost veel energie. Je moet echt van tevoren inspelen op de warmtevraag en dat geldt nog meer voor warmteafgiftesystemen met een lage temperatuur, omdat deze nóg langer nodig hebben om een ruimte op temperatuur te krijgen. IR verwarming heeft een veel kortere reactietijd, waardoor je energie kunt besparen. Het is dan ook aan te raden om de panelen aan
ALS HOOFDVERWARMING Vaak wordt gedacht dat infraroodpanelen vooral bedoeld zijn als bijverwarming. Hoewel dit een veelgebruikte toepassing is, is het niet de enige oplossing. Freek Houtepen, bestuurslid van de branchevereniging IG infrarood Benelux: “Infraroodpanelen zijn toe te passen in verschillende situaties. Het is dan ook belangrijk om echt per woning of per object te kijken naar de status, de wensen en de mogelijke toepassingen. In de eerste plaats, kijkend naar de trias energetica, is een goed geïsoleerde woning beter, of liever gezegd energiezuiniger te verwarmen dan een slecht geïsoleerde woning.” Houtepen wil daarmee zeggen dat ook in dit geval de focus in eerste instantie moet liggen op het, waar mogelijk, optimaal isoleren van de woning. “Je kunt infraroodpanelen ook goed toepassen in woningen die bouwkundig niet geschikt zijn voor een warmtepomp of het bijbehorende warmteafgiftesysteem. Denk aan monumentale panden, of panden waar geen ruimte of mogelijkheid is om vloerverwarming aan te leggen. Ook zijn er woningen die niet dermate goed geïsoleerd kunnen worden dat een warmtepomp een optie is.” Vaak wordt een warmtepomp als enige optie gezien wanneer een woning van het gas gaat. Ten onrechte, zo zegt ook de branchevereniging. “Je kunt prima uit de voeten met infraroodpanelen als hoofdverwarming. Om in warm tapwater te kunnen voorzien, kun je dan bijvoorbeeld gebruik maken van een (warmtepomp)boiler.” Infraroodpanelen verbruiken in verhouding wel wat meer stroom dan een warmtepomp
GROENERWONEN
23
Voor meer informatie: T 035 740 05 00 E info@degree-n.com
www.degree-n.com
STU DIO NEDE RLAND
VOORDELEN INFRAROOD • Energie - efficiënt • Comfortabele warmte • Geen onderhoud • Eenvoudige installatie • Per ruimte uitbreidbaar • Flexibele schakeling
Verduurzaam eenvoudig met infrarood verwarming van Redwell Redwell is marktleider op het gebied van infrarood verwarming en is in meer dan 24 landen vertegenwoordigd. Met een uitgebreid programma aan producten en meer dan 20 jaar ervaring biedt Redwell efficiënte, duurzame en stijlvolle verwarmingsoplossingen. Via een vrijblijvend adviesgesprek, op locatie of in onze showroom, stellen wij u graag op de hoogte van de verstrekkende mogelijkheden van infrarood verwarming van Redwell. Breedste assortiment • Kwaliteit uit Oostenrijk • Design • Duurzaam geproduceerd
Redwell Studio Nederland Coenecoop 9 2741 PG Waddinxveen 0182 - 621935 info@redwellstudio.nl www.redwell.nl
elektrische verwarming. Maar specifiek voor infraroodverwarming komt er een uitbreiding op de norm. “Dat is een aanvulling op de internationale norm voor elektrische verwarmingstoestellen”, legt Freek Houtepen uit. “Hierin wordt vastgelegd wat wel infraroodverwarming is en wat niet, door middel van een vaste definitie. Ook komt er duidelijkheid over de stralingsfactor en de werkingsgraad van de panelen.” Volgens Houtepen is dit een belangrijke aanvulling op de norm. Zo weten consumenten beter waar zij aan toe zijn, omdat panelen onderling beter vergeleken kunnen worden. Daarnaast zullen de panelen van fabrikanten die claimen aan deze norm te voldoen ook getest worden om kwaliteit te waarborgen. “Tenslotte is het belangrijk dat je kiest voor een vakkundige leverancier met verstand van zaken. De leden van de branchevereniging te sluiten op slimme thermostaten, bijvoorbeeld met een aanwezigheidsmelding. De warmtevraag kan dan heel specifiek worden afgestemd op het gebruik.” Een ander voordeel wat door gebruikers van IR panelen genoemd wordt, is het comfort. Gebruikers geven aan dat de warmte heel comfortabel is. Ook biedt IR verwarming een oplossing voor mensen die kampen met allergieën. Waar bij conventionele verwarming veel luchtverplaatsing en dus ook verplaatsing van stof, pollen en andere deeltjes, plaatsvindt, is dit bij infraroodverwarming veel minder het geval. De infraroodpanelen kunnen erg heet worden, tot ruim 100 °C aan de voorkant. Toch hoef je niet bang te zijn dat kinderen of huisdieren zich eraan zullen branden, zegt Houtepen. “De panelen hang je bij voorkeur aan het plafond. Dan werken ze optimaal, omdat er niets tussen het paneel en het object zit wat de straling kan blokkeren.” Niet in alle gevallen is het mogelijk om de panelen aan het plafond te hangen. “In die gevallen plaats je de panelen aan de wand, maar bij voorkeur op de hoogte waarop je ook schilderijen zou plaatsen. Zo voorkom je dat er een dressoir of ander meubelstuk voor staat, dat de straling blokkeert.”
INVESTERING EN DUURZAAMHEID Bij het verduurzamen van de woning spelen twee factoren vaak de grootste rol: de investering(skosten) en duurzaamheid. Volgens Houtepen is het in de eerste plaats belangrijk om je te realiseren dat elke woning anders is en er dan ook niet één perfecte oplossing is. “Het gaat echt om maatwerk, daar komt veel bij kijken. Als het gaat om de kosten, is het belangrijk
om niet alleen naar de investeringskosten te kijken. Kijk liever naar de zogenaamde TCO, de Total Cost of Ownership. Dat zijn de kosten die over de gehele levensduur van de installatie gemaakt worden. Een voordeel van IR panelen is daarbij dat ze doorgaans een lange levensduur hebben (soms meer dan 20 jaar) en dat de investeringskosten vrij laag zijn. Bij elektrische verwarmingsoplossingen vinden wij het daarnaast van belang dat het uitgangspunt altijd is dat de energie duurzaam wordt opgewekt.” Nu is de vraag naar warmte overigens het grootst in de winter, wanneer de zonnepanelen doorgaans minder opwekken. Milieu Centraal adviseert daarom ook om gebruik te maken van groene stroom. Kies dan het liefst voor stroom die duurzaam is opgewekt in eigen land.
AANSCHAF Infraroodverwarming is in Nederland betrekkelijk nieuw, maar wordt mede dankzij de inzet van de branchevereniging wel steeds bekender. Volgens de Europese normen valt infraroodverwarming momenteel nog onder
‘Maak gebruik van lokaal opgewekte, duurzame energie.’ bijvoorbeeld zijn allen al lang actief in deze branche en beschikken over de benodigde kennis. Het is bijvoorbeeld heel belangrijk om voor aanschaf goed door te rekenen wat de benodigde capaciteit is, zodat je niet te veel of juist te weinig panelen hebt om het in huis aangenaam te krijgen.” Hoewel er nog geen keurmerken specifiek voor deze panelen zijn, kun je tenslotte nog wel kijken naar keurmerken als het Tüv of KEMA keurmerk voor productveiligheid. Kies in ieder geval altijd voor een paneel met CE keuring. Deze keuring geeft aan dat de fabrikant verklaart dat het product voldoet aan de wettelijke veiligheidsregels binnen de EU.
OVER IG INFRAROOD BENELUX IG Infrarood Benelux is een onderdeel van de internationale branchevereniging infrarood verwarming leveranciers. De vereniging heeft als doel om ‘verwarmen met infraroodpanelen als erkende standaard en genormeerde verwarmingsoplossing in de markt te zetten’. De vereniging is opgericht om de sector op verschillende niveaus te vertegenwoordigen en om juiste en transparante informatie over deze vorm van verwarming te communiceren. Het is een doel van de vereniging om meer kennis en publiciteit over deze vorm van verwarming in ons land te verspreiden.
GROENERWONEN
25
ADVERTORIALS
INFRAROOD WARMTEPANELEN: OP WEG NAAR ERKENNING
I
nfrarood warmtepanelen zijn al jaren verkrijgbaar. Ze leveren op efficiënte wijze uiterst comfortabele warmte in huis. Ondanks de toenemende belangstelling zijn infrarood warmtepanelen nog lang niet bij iedereen bekend. Dat geldt voor de consument, maar gek genoeg ook voor vele professionals. Gelukkig komt daar snel verandering in, want infrarood warmtepanelen verdienen meer waardering! VERSCHILLENDE OPTIES Infrarood warmtepanelen kunnen heel goed worden ingezet als hoofdverwarming. De focus ligt echter nog vaak op de inzet als bijverwarming op een bestaand verwarmingssysteem (cv, warmtepomp). Bijvoorbeeld om voor bepaalde plekken, zoals boven een zithoek, extra warmtecomfort te creëren in plaats van de vloerverwarming aan te laten. Of om slechts de werkkamer te verwarmen in plaats van de cv-installatie aan te spreken. Ook voor de badkamer, waar ’s morgens of ’s avonds snel even lekkere warmte nodig is, bieden infraroodpanelen de oplossing. De badkamerpanelen van Hugro Technics hebben handdoekbeugels en een duozone voor meer warmte vanuit de bovenste helft dan de onderzijde waar de handdoeken hangen. Naast de bekende ‘standaard’ witte infrarood panelen, zijn er nu ook heel fraaie en zeer effectieve transparante glaspanelen verkrijgbaar. Neem contact op met Hugro Technics voor een eerlijk advies op maat, tel. 055-521 44 02. Kijk voor meer info op www.warmtepanelen.nl
OVER NAAR DUURZAAM VERWARMEN
I
n steeds meer woningen verdwijnt de gasaansluiting. Als duurzaam alternatief voor een gasgestookte cv-ketel wordt vaak gekeken naar een warmtepomp. Elektrische vloerverwarming is echter ook een goed en duurzaam alternatief.
FINANCIEEL VERGELIJKEN Wil je echt weten waar je op korte en lange termijn het best in kunt investeren? Dan adviseren wij onderstaande te overwegen: • Investeringskosten en investeringsmoment • Jaarlijkse afschrijvings- en onderhoudskosten • Energieverbruik van het totale systeem • Energiebron • Het voordeel dat Speedheat stapsgewijs kan worden aangeschaft RENDEMENTEN VERGELIJKEN De warmtepomp heeft een hoog rendement, maar om rendementen echt te vergelijken moet je niet alleen kijken naar de opwekker, maar naar het gehele verwarmingssysteem. Het netto rendement van de warmtepomp ligt dan een stuk lager door het transportverlies via de buizen en de trage reactietijd van het vloerverwarmingssysteem op water. Bij Speedheat elektrische infrarood vloerverwarming wordt elektrische energie zonder verlies omgezet in warmte. SAMEN DUURZAAM Speedheat is 100% duurzaam in combinatie met groene stroom. Als je voor energiebronnen kiest waarmee je zelf stroom opwekt, zoals zonnepanelen, bespaar je al snel op je energierekening. Dit kan oplopen tot honderden euro’s per jaar. Over naar duurzaam: het kán van vandaag op morgen! Meer info: www.speedheat.nl
26
GROENERWONEN
DOSSIER
EEN KIJKJE BIJ DE OOSTERBUREN
INFRAROOD VERWARMING
In Duitsland en Oostenrijk is elektrische verwarming een meer toegepaste oplossing dan in ons land. Dit geldt ook voor infraroodverwarming. Het wordt er niet alleen meer toegepast, maar ook al langer toegepast. We nemen een kijkje bij de oosterburen om te zien wat we van hen kunnen leren. Tekst: Janouk Vermaas Foto’s: IG Infrarood Benelux, Shutterstock
W
waaronder ook infrarood. In het onderzoek is onder andere gekeken naar de energieefficiëntie, de praktijkervaring van bewoners omtrent comfort en regelbaarheid, de recyclebaarheid van de systemen en de vergelijking in kostprijs van de systemen.”
OVER HET ONDERZOEK
Een belangrijke onderzoeksvraag was de economische rendabelheid. Uit het onderzoek blijkt dat het systeem met een warmtepomp en vloerverwarming hogere investerings-, bedrijfs- en onderhoudskosten met zich meebrengt. Daartegenover staan dan wel lagere verbruikskosten. Een infraroodsysteem in combinatie met zonnepanelen heeft weliswaar hogere verbruikskosten, maar lagere investeringsen onderhoudskosten. De totale kosten komen volgens het onderzoek dan ook lager uit. De onderzoekers keken hierbij naar een tijdsbestek van 50 jaar. De exacte winst die te behalen valt, hangt ook af van de omvang en de isolate van de woning. Volgens het onderzoek past een IR systeem dat werkt op duurzame, lokaal geproduceerde energie goed binnen de energietransitie. De coclusie is dat infraroodverwarming in (nieuwbouw)woningen en appartementen kan bijdragen aan de verdere uitbouw van duurzame energieopwekking, zonder een hoge investering van de woningeigenaar te eisen zoals bij een warmtepomp. Wanneer het systeem optimaal wordt geregeld, bijvoorbeeld via slimme thermostaten, stelt het onderzoek dat het mogelijk is om met een IR systeem in combinatie met zonnepanelen ook in de verwarmingsperiode een gelijke of zelfs lagere netbelasting te realiseren als die van een warmtepompinstallatie. Er is hierbij wel uitgegaan van optimaal geïsoleerde huizen, anders zou de vergelijking met een warmtepompinstallatie ook niet getrokken
aar in Nederland aardgas de voornaamste bron is om woningen te verwarmen, is dat in Duitsland en Oostenrijk anders. Van oudsher werd in Duitsland veel gebruik gemaakt van oliegestookte kachels of boilers, al wordt dit nu minder. Naast olie en aardgas maakt Duitsland ook veel gebruik van hout en vooral ook van elektrische verwarmingsvormen, zoals infraroodverwarming. In 2017 werd in Duitsland een onderzoeksteam aangesteld om het potentieel van infrarood verwarmingssystemen voor duurzame woningen te onderzoeken. Dit onafhankelijke onderzoek werd gedaan door de universiteit van Konstanz in opdracht van het Bundesministerium des Innern, für Bau und Heimat (Ministerie voor Bouw en Huizen), Zukunft Bau en Bundesinstitut für Bau-, Stadt-, und Raumforschung. De van origine Oostenrijkse fabrikant van infrarood verwarming Redwell werkte aan het onderzoek mee.
Ruim drie jaar werd in (nieuwbouw)woningen, panden en testomgevingen onderzoek gedaan naar infraroodverwarming en werd een vergelijking gemaakt tussen warmtepompen en elektrische vloerverwarming. Tijdens het onderzoek is gekeken naar gebruik en kosten, maar ook naar comfort en regelbaarheid van de systemen. Joris Salvini van Redwell Nederland: “In 2017 is deze studie gestart en deze is begin 2020 afgerond. Het onderzoek was erop gericht om te ontdekken wat het potentieel voor infrarood verwarming als duurzame verwarmingsoptie in Duitse (nieuwbouw)woningen is. Het onderzoek maakt een vergelijking tussen warmtepompen in combinatie met vloerverwarming en elektrische verwarming,
RESULTATEN
kunnen worden. IR panelen kunnen ook toegepast worden in woningen die minder goed te isoleren zijn, uiteraard ligt het verbruik dan wel hoger. Daarnaast is de werkingsgraad van het paneel van belang. Uit het onderzoek bleek dat de kwaliteit en werking van de panelen op de markt zeer uiteenlopen.
SERIEUZE OPTIE IR verwarming is dus een serieuze optie voor wie minder of geen gas meer wil verbruiken om zijn woning te verwarmen. Voor wie dit overweegt geeft Joris Salvini nog enkele tips: “Kijk goed naar de herkomst van je paneel. Is het productieproces transparant? Neem ook keurmerken in acht, zoals Leibetriebe Austria. Let ook op de garantie en welk soort garantie dit is. Gaat het om fabrieksgarantie? Is er een lange garantieperiode, kijk dan goed of deze niet veel uitsluitingen heeft, dan is de langere periode vaak weinig waard. Tot slot is het belangrijk om het bedrijf waar je de panelen koopt even onder de loep te nemen. Kun je er enkel panelen aanschaffen, of krijg je ook een totaaladvies?” Dat laatste is volgens Salvini onmisbaar. “Wie een volledige transitie wil maken, heeft maatwerk advies nodig. Om tot de gewenste resultaten te komen is het belangrijk dat een adviseur langskomt om de situatie op te nemen en de juiste capaciteit te berekenen.”
GROENERWONEN
27
INFRAROOD CONVECTIE VERWARMING
23°C
INFRAROOD VERWARMING
Comfortabele warmte Snelle en efficiënte warmteopbrengst
Stof
23°C
Breed assortiment topkwaliteit infrarood panelen
20°C
22°C
Smart Home Domotica en thermostaten
18°C
21°C
Droogte
Lawaai
Lage Brink 93 7317 BD Apeldoorn 055 - 5214402 www.warmtepanelen.nl
Vakkundig en eerlijk advies
Maak een (vrijblijvende) afspraak in onze uitgebreide showroom. Hier kunt u de werking van infrarood zelf ervaren! Kennis van zaken: sinds 2008 uw leverancier van ir-panelen
Verduurzaam je huis en maak ruimte voor de bijbehorende apparatuur Bij verduurzamen is het vaak een puzzel waar apparatuur geplaatst kan worden. Uw tuin biedt hiervoor de oplossing! Alles uit het zicht onder de grond in de tuinkelder. Ideaal voor installaties, zoals een warmtepomp. Daarnaast is er nog ruimte over voor hobby, koele voedselopslag, wijnkelder etc.
Sterk Beton werkt al meer dan 85 jaar met succes aan het verbeteren van haar producten met talloze innovaties en patenten. Sterk Beton kelders worden in de fabriek naadloos gestort en kant-en-klaar aangeleverd. Ze behoren tot de top!
U beschikt over een extra kamer onder de grond. Het kelderdak kan dienen als vloer voor bijvoorbeeld een terras, tuinhuisje, garage of chillhok. Plaatsing van de prefab tuinkelder kan in een dag. Kan het beter of mooier?
Meer info kijk op www.sterkbetonkelders.nl/nieuw-de-tuinkelder of bel voor vrijblijvend advies 072- 5402918.
TIPS VAN VAKMAN ROB VAN DEN BERG Een vakman in hart en nieren, dat is Rob van den Berg. Als monteur bij Feenstra komt hij vaak bij mensen over de vloer. Niet alleen om technische zaken uit te voeren, maar ook om advies te geven. Veel mensen willen namelijk wel verduurzamen, maar niet iedereen kan of wil direct het hele huis aanpakken. Daarom geeft Rob tips aan mensen die stap voor stap duurzamer, maar comfortabel willen leven.
Voorbereiden op de winter Met het heerlijke nazomerse weer buiten denk je waarschijnlijk niet aan je verwarming. Toch is het juist goed om hier in de zomer bij stil te staan. Na een lange zomerslaap zal je cv-ketel straks in het najaar weer volop aan de bak moeten. Dan wil je natuurlijk niet in de kou komen te staan. Het is daarom goed om tegen het einde van de zomer je cv-ketel alvast te testen en te controleren of alles werkt zoals het zou moeten werken. Een cv-ketel die goed onderhouden is, bespaart immers ook energie.
NATIONALE CV-KETELTESTDAG Op 25 september is het de Nationale cv-keteltestdag. Door een simpele test kun je meteen zien of je cv-ketel nog goed werkt. Draai van minimaal drie radiatoren de kraan volledig open voor voldoende doorstroming en zet de thermostaat op 25 graden of drie graden hoger als het binnen al 25 graden is. Laat de thermostaat minimaal een half uur zo staan, en controleer of het inderdaad warmer wordt in huis. Is het warmer? Dan is je cv-ketel klaar voor de winter. Stijgt de temperatuur in huis niet? Kijk of je cv-ketel bijgevuld of ontlucht moet worden. Als dat ook niet werkt, is het verstandig om een monteur in te schakelen of kijk op www.eerstehulpbijstoring.nl en ontdek of je zelf de storing kunt verhelpen.
ONTLUCHTEN Borrelende en tikkende geluiden wijzen er vaak op dat er luchtbellen in de cv-installatie zitten. Als lucht wordt rondgepompt met het water, zal de doorstroming verslechteren of zelfs stoppen. Daardoor verspilt je cv-ketel onnodig energie. Je kan de ketel en de radiatoren zelf eenvoudig ontluchten. Gebruik hiervoor een ontluchtingssleutel. Zet de thermostaat omlaag en draai de radiatorkranen dicht. Wacht een half uur en gebruik daarna de ontluchtingssleutel om je radiator aan de zijkant te ontluchten. Begin bij de laagst gelegen radiator. Vang het vocht op met een doekje en draai de ontluchtingssleutel terug naar de oorspronkelijke positie. Daarna draai je weer minimaal drie radiatoren open en zet je de thermostaat weer op de gewenste stand. Controleer zowel voor als na het ontluchten de waterdruk van je cv-ketel.
CV-KETEL CONTROLEREN OP AFSTAND Vind je het lastig om regelmatig even naar je cv-ketel te kijken? Via een SIM-kaart in de ketel of een wifi-aansluiting kunnen onze ‘digitale monteurs’ tegenwoordig cv-ketels monitoren. Zo kunnen wij vanaf een afstand toekomstige problemen oplossen voordat ze echt een probleem worden. Vaak al voordat jij als bewoner er erg in hebt. Meer duurzame tips vind je op www.zorgeloos.nu
CV-KETEL BIJVULLEN Bij elke cv-ketel verdwijnt altijd een beetje water uit de radiatoren. Daardoor kan de waterdruk van je cv-ketel te laag worden om goed te functioneren en zal zo energie verspillen. Controleer de waterdruk op het display van je ketel of via de manometer. De druk moet tussen de 1,5 en 2 bar zijn. Vul je ketel bij als de druk onder deze drempelwaarde zit. Zet daarvoor eerst de kamerthermostaat lager. Wacht vervolgens circa een half uur tot de cv-ketel is afgeslagen en afgekoeld. Bevestig de vulslang aan de vulkraan. Deze bevindt zich in de buurt van de ketel. Knijp de slang vlak voor de vulkraan dicht en laat er water doorheen stromen, totdat de slang gespannen staat; laat dan pas het water het cv-systeem instromen. Hiermee voorkom je extra luchtbellen. Vul het systeem totdat de drukmeter ca. 1,8 bar aangeeft. Sluit de vulkraan en waterkraan. Vergeet niet de vulslang na het bijvullen los te koppelen. Vang het resterende water uit de vulslang op. Ontlucht indien nodig elke radiator. Zet tot slot de thermostaat weer hoger.
GROENERWONEN
33
DOE MEE & WIN 2x
2x
De Pickle Light van Rescued is een plafondlamp gemaakt van een grote Kesbeke augurkenpot. Rescued recycled niet alleen, maar geeft afval een compleet nieuwe bestemming. Deze oude Kesbeke augurkenpot krijgt zo een nieuw leven als design lamp. De lampen worden gemaakt door mensen met een arbeidsbeperking in de sociale werkplaats. Stijlvol, mooi en met respect voor mens en milieu. De lamp is 30 cm hoog, het snoer 190 cm lang. Je mag kiezen uit een rood/wit of zwart/wit snoer. Prijs: € 40,50. www.studioperspective.nl GROENER WONEN MAG 2 KEER EEN PICKLE LIGHT WEGGEVEN.
Met de slimme radiatorventila toren van SpeedComfort warm je je kamer in de helft van de tijd die normaal nodig is op. Meer comfort dus en ook nog flink besparen, want deze ventilatoren maken een energiebesparing tot wel 22% mogelijk. Dankzij de magneten zijn de radiator ventilatoren in een handomdraai te plaatsen. Ze zijn universeel toepasbaar in de meeste radi atoren en convectoren, maken nauwelijks geluid en gebruiken een te verwaarlozen hoeveelheid stroom. SpeedComfort is win naar van ‘Het Groenste Idee van Nederland’. Prijs: € 104,95. www.speedcomfort.nl GROENER WONEN MAG 2 SPEEDCOMFORT DUO SETS WEGGEVEN.
lamp Pickle Light van Rescued (1)
3x
Speed Comfort Duo set (3)
1 2
Boek Dit gebeurt er als je duurzaam gaat leven (2)
In ‘Dit gebeurt er als je duurzaam gaat leven’ gaat groene influencer Marije van der Made in op alle vragen die je over duurzaam leven kunt krijgen. Eet je dan helemaal geen vlees? Neem je echt de trein in plaats van het vliegtuig? Is het niet vies dat je kleding tweede hands is? Is soja niet slecht voor het Amazonewoud? Vragen die je vaak te horen krijgt als je bezig bent met bewuster en duurzamer leven. In dit handboek vol feiten, ervaringen en veelgehoorde mis vattingen over duurzaamheid deelt Marije op humoristische wijze vlammende antwoorden en handvatten om je te kunnen weren tijdens een volgende familiedag, etentje of verjaardag. Prijs: € 20,99. www.kosmosuitgevers.nl GROENER WONEN MAG 3 KEER DIT GEBEURT ER ALS JE DUURZAAM GAAT LEVEN WEGGEVEN.
4x
shampoo en body bar set van Shampoobars.nl (4)
3
Per persoon gebruiken we zo’n 165 kilo aan plastic verpakkin gen per jaar; een groot deel daarvan komt uiteindelijk in de oceaan terecht. De webshop Shampoobars.nl wil de wereld een beetje mooier maken door het gebruik van plastic sham pooflessen te verminderen. Eén Shampoo Bar staat gelijk aan ongeveer 3 plastic flessen en gaat 80 wasbeurten mee. De bars bevatten ingrediënten die niet schadelijk zijn, zijn er met en zonder palmolie, voor verschillen de haartypes en (micro)plasticvrij! Én: omgerekend zijn ze goedko per dan veel reguliere shampoos. Prijs: € 23,80 (shampoo en body bar + bewaarzakje en -blikje). www.shampoobars.nl GROENER WONEN MAG 4 SHAMPOO EN BODY BAR SETS WEGGEVEN.
4
MEEDOEN? Ga naar www.groenerwonen.com/winnen en vul het formulier in. Dit kan tot 2 december 2021. De winnaars krijgen vanzelf bericht.
GROENERWONEN
43
‘EEN DUURZAAM INTERIEUR HOEFT NIET DUUR TE ZIJN’ Een huis inrichten is leuk! Vooral als je het over ver- en nieuwbouw hebt, is het vaak het laatste stadium waar reikhalzend naar uitgekeken wordt. Maar ook als je een bestaand huis hebt gekocht, is het leuk om er je eigen plekje van te maken middels het interieur. Nu je bij het bouwen van je huis zo goed op duurzaamheid hebt gelet of je huis zo duurzaam mogelijk hebt aangepast, wil je het natuurlijk ook duurzaam inrichten. Maar waar begin je? Machteld Rijnten van The Substitute helpt ons op weg! Tekst: Lisa Verdoorn-Middelkoop Foto’s: Heidi Willems | PURE styling, The Substitute e.a.
O
ver de impact van kleding en voedsel wordt veel nagedacht, maar als je kast kapot is, gooi je hem zonder na te denken bij het grofvuil en rijd je naar Ikea voor een nieuwe.” Volgens Machteld zit hier een grote blinde vlek. “Per jaar wordt er in Nederland ongeveer 500.000.000 kilo aan grof huishoudelijk afval weggegooid, waarvan het grootste deel interieurafval is en minder dan 10 procent gerecycled wordt. Het grof huishoudelijk afval is de enige afvalstroom die de laatste jaren niet slinkt, maar zelfs toeneemt. Niet alleen zeer belastend voor het milieu maar ook zonde van de waardevolle grondstoffen die op deze manier verloren gaan”, vertelt ze. “Op dit gebied is er dus nog veel te winnen!” Machteld is samen met Marieke Kamphuis oprichter van The Substitute, een online platform voor duurzame merken, makers en professionals met als doel het versnellen van de duurzaamheidstransitie in de interieur- en verbouwsector. Het idee voor The Substitute ontstond onder andere doordat Machteld zelf voor de uitdaging stond om haar huis
50
GROENERWONEN
duurzaam in te richten. “Ik had mijn hele huis verbouwd met duurzame materialen, leem op mijn muren, een duurzame gietvloer, een keuken van duurzame materialen en bamboe deuren, maar waar kon ik duurzame lampen en meubels vandaan halen?” Een van de eerste dingen waar ze tegenaan liep, was het feit dat het moeilijk te achterhalen is waar iets nu echt van gemaakt wordt, waar
MOEILIJK TE RECYCLEN Omdat de antwoorden uitbleven, ging ze zelf op zoek. Het probleem ligt volgens Machteld vooral bij de manier waarop meubels worden gemaakt. “Neem een bank: die bestaat uit hout, staal, schuim en stof. Een mix van allerlei materialen, waardoor het niet te recyclen is en dat is zonde.” Een probleem dat dus bij de wortels aangepakt moet worden en dat is
‘Niemand kon mij precies uitleggen waar mijn bank van gemaakt was.’ het exact vandaan komt en hoe het vervoerd wordt. Een van de dingen die we als consument volgens haar dan ook meer moeten doen, is vragen wáár het is gemaakt en door wíe. “Gewoon vragen, ook als het ongemakkelijk wordt. Jij gaat iets kopen, dus het is je recht om deze informatie te krijgen.” Dat de antwoorden vaak niet zo voor de hand liggen, bleek uit de vele onbeantwoorde vragen van Machteld. “Eigenlijk kon niemand precies uitleggen waar mijn bank van gemaakt was.”
precies wat The Substitute nastreeft. Dat het zeker mogelijk is om duurzaam in te richten, tonen verschillende cases al aan. “Onlangs heeft een meubelfabriek in Emmen een test gedaan met een stoel bestaande uit een hennepkuip en een stalen onderstel. De stoel is volledig gemaakt in Nederland, met grondstoffen uit een weiland om de hoek. Maar er worden ook stoelen gemaakt van gerecycled afvalpapier, afgewerkt met fineer afkomstig uit duurzaam beheerde bossen.”
P
eugeot stelt voor mij de 3008 Hybrid beschikbaar. Een stoere SUV die beschikt over een 1,6 liter benzinemotor en een krachtige elektromotor. De auto heeft een volledig elektrische modus, die het in theorie mogelijk maakt om ritten van ruim 50 kilometer volledig elektrisch af te leggen. Eerder testte ik een volledig elektrische auto en een waterstofauto. Het idee om 100% van de ritten zonder uitstoot af te leggen, sprak me enorm aan. Tegelijkertijd was er soms wel de angst om stil te staan. Zeker een waterstofauto, die maar op vijf punten in Nederland kan tanken, kan je nog wel eens met zweethanden achter het stuur doen zitten. Ik kijk dan ook uit naar het testen van een hybride auto. Stilstaan is daar niet aan de orde, want als het accupakket leeg is, schakelt de auto zelf moeiteloos over op de benzinemotor. Laten we eerst de termen even duidelijk op een rijtje zetten. Als we het in dit artikel hebben over de hybride auto, bedoelen we de plug-in hybride auto. Een auto met een accupakket die een x-aantal kilometers
62
GROENERWONEN
elektrisch kan rijden. Een andere benaming voor deze auto is PHEV, wat staat voor Plugin Hybrid Electric Vehicle. Er zijn ook hybrides die je niet zelf kunt opladen. Deze beschikken over een kleine accu die tijdens het rijden (en dan vooral tijdens het remmen) vrijgekomen energie kan opslaan om de brandstofmotor te ondersteunen. Over dat type auto hebben we het in dit artikel niet.
DE EERSTE INDRUK
scherm. Na een paar minuten verschillende toetsen indrukken, heb ik het meeste wel gevonden en kan de reis beginnen. De auto heeft drie rijmodi: sport, hybride en electric. De laatste is volledig elektrisch en maakt geen gebruik van de verbrandingsmotor. Als de accu vol genoeg is, wordt deze modus bij het starten van de auto standaard ingeschakeld. Soms is het vanwege weersomstandigheden niet mogelijk om deze functie te gebruiken. Op het dashboard zie ik twee ‘actieradiussen’. Eén voor de kilometers die ik op benzine kan rijden en één voor de kilometers die ik elektrisch kan rijden. Na het ophalen is het tijd om naar Breda te rijden, op naar kantoor. We maken de rit in de hybride modus. Tijdens het rijden slaat de batterij vrijgekomen energie op en combineert de auto de kracht van de elektro- en de verbrandingsmotor. Het is een plezierige rit, waarbij je geniet van het snelle ‘optrekken’.
Stilstaan is in een hybride auto niet aan de orde.
Op een zonnige dag laat ik aan de rand van Amsterdam mijn benzineauto achter en krijg ik de sleutels van deze flinke SUV overhandigd. De eerste indruk is vooral die van ruimte. Een ruime zit en handige opbergvakjes. Van het gekoelde opbergvak tussen de stoelen tot het handige vakje waar mijn telefoon zonder ook maar een knop aan te raken, direct begint met opladen. Verder zijn er vooral veel knopjes. Sommige functies worden bediend via het touchscreen, andere via de zogenaamde pianotoetsen onder het
De display van de auto geeft aan dat de accu, indien leeg, na ongeveer 3 uur weer vol zal zijn. Helemaal prima dus! Wanneer je (enkele) reis naar werk onder de 40-45 km valt en je bij je werk kunt laden, kun je dus prima elektrisch forenzen met deze PHEV. De beloofde WLTP-actieradius van 59 km haal ik in de praktijk niet. Onder andere rijstijl en weersomstandigheden zijn hierop van invloed. Wel merk ik dat ik, mits ik regelmatig laad, mijn ‘dagelijkse’ ritten eigenlijk vrijwel elektrisch afleg. Hier en daar schakelt de auto over naar de hybride modus, bijvoorbeeld vanwege de weersomstandigheden of de snelheid, maar ik merk dat de auto maar heel weinig benzine verbruikt.
LANGERE RITTEN
Wel zakt de achttraps automaat flink terug op het moment dat je accelereert, zoals bijvoorbeeld met invoegen, wat soms voor een wat schokkerig gevoel kan zorgen. Ik ben vooral benieuwd naar de ritten die ik volledig elektrisch zal maken.
Een paar frisdrankjes later is het tijd om te vertrekken en terwijl wij van de zon genoten, was de accu al weer vol geladen. Ook op de terugweg rijden we dus weer een derde van de rit elektrisch en dus zonder uitstoot.
WAT KOST HET RIJDEN? Aangezien ik niet over een eigen laadpaal beschik, ben ik aangewezen op een stadslaadpaal. Er zit er gelukkig een tegenover mijn huis. In totaal vier aansluitingen maken dat ik eigenlijk op elk moment dat ik wil kan opladen. Nu woon ik in een klein dorp, maar ik kan me voorstellen dat het in een drukke stad een ander verhaal is. De meest voordelige optie is nog altijd een eigen laadpaal; je betaalt dan het tarief dat je zelf per kWh betaalt aan je energieaanbieder. In mijn geval komt het laden op een tarief van 0,37 euro per kWh. De prijzen verschillen echter per laadpaal, waardoor de tarieven behoorlijk uit elkaar liggen. Dit loopt uiteen van zo’n 20 cent tot wel 60 cent per kWh. Het veelal duurdere snelladen is met deze auto (en het gros van de hybride auto’s) niet mogelijk en daarom ook geen optie. De accucapaciteit is 13,2 kWh. Voor een volle accu betaal je aan een stadslader in mijn geval net geen 5 euro. Voor dit bedrag rijd je dan in de praktijk zo’n 40-45 km elektrisch. Op de ene plek kan dit goedkoper uitvallen dan op de andere plek, afhankelijk van de prijs per kWh die de aanbieder hanteert.
Een lege accu is na ongeveer 3 uur laden weer vol.
In het weekend is het tijd voor een langere rit. We gaan op bezoek bij vrienden in Amsterdam. Met een volle accu vertrekken we, wat ervoor zorgt dat we de eerste ruim 40 km van de complete rit (120 km) elektrisch rijden. Als de accu leeg is, schakelt de auto over naar de hybride modus. De sportmodus gebruiken we overigens vrijwel niet. Ik merk persoonlijk niet heel veel verschil en heb wel het idee dat de auto dan minder zuinig rijdt, dus ik laat die modus voor wat het is. De hybride modus doet precies wat je van de auto verwacht, en dat is prima. Aangekomen in Amsterdam zien we voor de deur een lege laadplek; we koppelen de auto meteen maar weer even aan. Even later vertrekken we naar het terras om van de zon te genieten. We koppelen de auto los en steken de stekker er bij het terras weer in.
EINDOORDEEL Na een week rondrijden met deze stoere SUV heb ik het principe van hybride rijden onder
ELEKTRISCH RIJDEN IN DE PRAKTIJK Vanwege de coronamaatregelen werk ik zelf nog niet elke dag op kantoor. Het forenzen naar eigen werk is daarom wat lastig te meten. Maar mijn vriend, die wel dagelijks op de zaak aanwezig is, laat zich maar wat graag chauffeuren. Een week lang rijd ik elke dag twee keer op en neer naar zijn werk. Een enkele rit die 15 km beslaat. Bij elkaar dus 60 km per dag. Als ik hem ’s ochtends heb weggebracht en weer thuis aankom, heb ik 10 tot 15 km elektrische actieradius over. Wetende dat het niet genoeg is om aan het eind van de dag weer volledig elektrisch op en neer te rijden, zet ik de auto aan de lader. Dat laden is een fluitje van een cent. Het koppelen van de lader neemt niet meer dan een minuut of twee in beslag en dankzij instructies op de laadpaal wijst het zich vanzelf.
SUBSIDIES Wie nu een nieuwe of tweedehands elektrische auto koopt, kan aanspraak maken op subsidie. Deze subsidie is niet beschikbaar voor plug-in hybride auto’s. Op de website van de Rijksoverheid wordt hierover het volgende vermeld: “Plug-in hybride auto’s zijn auto’s die kunnen rijden op elektriciteit en op fossiele brandstoffen. Deze auto’s rijden gemiddeld zuiniger dan auto’s die alleen op fossiele brandstoffen rijden. Maar zij stoten nog steeds CO² uit. Hiermee zijn ze op de lange termijn geen oplossing voor het klimaatprobleem. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 alle nieuwe auto’s die op de markt komen emissieloos zijn. Daarom zet de overheid de subsidie alleen in op 100% elektrische auto’s.” Op dit moment kun je als PHEV-rijder wel gebruik maken van belastingvoordeel. Voor plug-in hybride auto’s geldt nog tot 2024 een korting van 50% op het bedrag dat je aan motorrijtuigenbelasting betaalt. Na 2024 stopt dit belastingvoordeel naar alle waarschijnlijkheid.
GROENERWONEN
63
DOSSIER ISOLATIE
ISOLATIE VAN JE WONING CONTROLEREN
In Nederland zijn twee van de drie woningen nog niet goed geïsoleerd. Dat is zonde, want je kan veel winnen met goede isolatie. Zo houd je de warmte in de winter beter binnenshuis en helpt het in de zomer je huis koel te houden. Dat bespaart je energiekosten en CO²-uitstoot. Bovendien is het isoleren van je woning noodzakelijk om in de toekomst aardgasvrij en energieneutraal te wonen. Kortom, tijd om de isolatie van jouw woning onder de loep te nemen. Tekst: Janneke de Wit Foto’s: Shutterstock
74
GROENERWONEN
D
e isolatie van je huis controleren begint bij het bekijken van het bouwjaar van je woning. Huizen vóór 1975 zijn niet of nauwelijks geïsoleerd tijdens de bouw. Huizen na 2000 hebben vaak al een goede isolatie en hebben weinig aanpassingen nodig. Houd echter niet te veel vast aan het bouwjaar. Bewoners vóór jou kunnen ook al de isolatie van de woning hebben aangepakt.
IS MIJN DAK GEÏSOLEERD? Warme lucht stijgt op. Dat betekent dat er via je dak veel warmte verloren kan gaan. Via kieren kan het naar buiten. Dit kun je tegenhouden door dakisolatie toe te passen. Maar hoe weet je nu of je dak al geïsoleerd is? Bij een plat dak kun je de ventilatiekoker
tegen het plafond van de kruipruimte aangebracht. Ook houten vloeren kun je isoleren. Het is vaak lastig om zelf te bepalen of de isolatie in je kruipruimte nog voldoende is.
Warme lucht stijgt op. Dat betekent dat er via je dak veel warmte verloren kan gaan. of het ventilatierooster optillen om te zien of er isolatiemateriaal gebruikt is. Isolatie aan de buitenkant van een plat dak kun je zien op de dakbedekking. Bij een schuin dak kun je isolatie aan de buitenzijde zien door een dakpan op te tillen. Binnenshuis kun je controleren of er isolatiemateriaal zichtbaar is achter de schotten die voor je dakbeschot staan.
KRUIPRUIMTE ISOLEREN Koude en vochtige lucht vindt altijd een weg naar boven, waardoor je kruipruimte voor kou en vocht in je woning kan zorgen. Daarom loont het om je kruipruimte te isoleren. Veel oude huizen hebben echter geen of een erg lage kruipruimte. Dat geeft beperkte mogelijkheden. De meeste huizen die vóór 1930 zijn gebouwd hebben geen kruipruimte. Huizen die tussen 1930 en 1975 zijn gebouwd hebben vaak wel een kruipruimte, maar met een nog slechte isolatie. De meeste huizen die na 1975 zijn gebouwd zijn al geïsoleerd. Wanneer je woning na 1990 is gebouwd, heb je vaak al goede vloerisolatie. Weet je niet zeker of je kruipruimte al geïsoleerd is? Neem er dan eens een kijkje. Als je kruipruimte wel toegankelijk is en je er op zijn minst in kan kruipen, kun je de vloer van je woning isoleren. Als je kruipruimte al geïsoleerd is, zie je isolatiemateriaal tegen de bovenkant zitten of op de bodem liggen. Vaak worden er speciale isolatieplaten of -dekens
Vraag daarom advies van een expert. Ook als je nauwelijks kunt bewegen in je kruipruimte kan een expert je adviseren in de mogelijkheden.
VLOERISOLATIE CONTROLEREN Volgens Tonzon hebben veel bestaande woningen nog geen goede vloerisolatie. Deze zijn geïsoleerd volgens het theemutsprincipe. De boven- en zijkanten van de woning zijn daarbij goed geïsoleerd, net alsof er een theemuts overheen geschoven wordt. De onderkant van de woning, de vloer, wordt hierbij niet meegenomen.
Toch is vloerisolatie belangrijk om je woning comfortabeler, gezonder en energiezuinig te maken. Een koude vloer voelt niet prettig aan, waardoor je de thermostaat automatisch hoger zet en meer energie verbruikt.
ISOLATIE VAN DE SPOUWMUREN Is je woning gebouwd vóór 1920? Dan is er geen isolatie toegepast tijdens de bouw en heb je vaak niet eens een spouwmuur. Is je woning na 1920 gebouwd? Dan heb je vaak wel een spouwmuur die opgevuld kan worden. Bij het isoleren van je spouwmuur vul je de holle ruimtes tussen de binnen- en buitenmuur op. Het is relatief snel toe te passen en bespaart meteen energiekosten. Spouwmuurisolatie wordt bij oude huizen gedaan via na-isoleren. Er wordt een aantal gaten in de spouwmuur geboord, waar het isolatiemateriaal doorheen gespoten wordt. Wanneer er geen spouwmuur is, kunnen de binnen- of buitenmuren geïsoleerd worden. Het is een duurdere maatregel dan spouwmuurisolatie, maar helpt wel warmteverlies te voorkomen. Sinds 1976 is het in Nederland verplicht om alle nieuwe huizen te voorzien van spouwmuurisolatie.
WAAR BEGIN IK MET ISOLEREN?
TKI Urban Energy heeft samen met diverse experts de routekaart Na-isolatie gemaakt voor het isoleren van bestaande woningen in de juiste volgorde: ‘Bij het aanbrengen van isolatie heeft een aanpak waarbij alle bouwdelen worden verbeterd de voorkeur. Bij een stapsgewijze aanpak heeft het in verband met het risico op schimmel en huisstofmijt de voorkeur om te starten met de vloer, vervolgens de gevel en dan het dak. Wordt de vloer als laatste geïsoleerd, dan zullen vocht en schimmels zich daar concentreren aangezien de vloer dan de koudste (en vochtigste) plek is.’ Hoewel een andere volgorde niet per definitie verkeerd is, is er bij het volgen van deze stappen de minste kans op fouten. Naast het isoleren van je vloer, gevel en dak is het ook belangrijk om naden en kieren in je woning te dichten en te zorgen voor goed isolerend glas in je ramen. Zo voorkom je dat er alsnog warmte uit je woning kan ontsnappen. Om te weten waar er warmte uit je woning ontsnapt, kun je een warmtescan laten uitvoeren. Zo kun je precies zien welke plekken aandacht vereisen.
GROENERWONEN
75
ADVERTORIALS
ISOLEREN BUITENGEVEL VOOR EEN WINSTGEVENDE MAKE-OVER Het isoleren van de buitenmuren reduceert het energieverbruik van de woning en bevordert een aangenaam binnenklimaat. Dat geldt uiteraard ook voor andere vormen van isolatie. Maar gevelisolatie heeft ook andere voordelen, zoals het upgraden van de gevel en dus waardevermeerdering van de bestaande woning. Na het aanbrengen van de gevelisolatie en een spanningsverdelende mortellaag wordt deze afgewerkt met een decoratieve beschermde laag met bijvoorbeeld sierpleister, steenstrips (mineraal of keramisch) of tegelwerk. Hierdoor krijgt de woning naar smaak een andere look and feel. Daarnaast gaat bij buitengevelisolatie geen binnenruimte verloren en is het een gemakkelijke methode om koudebruggen op te heffen en tocht te voorkomen. Bovendien zal schimmelvorming zelden of nooit optreden op een goed geïsoleerde buitenmuur. Gevelisolatie wordt verlijmd en eventueel nog eens met hechtnagels bevestigd afhankelijk van de uitvoering van de buitenmuur. Gevelisolatie is geschikt voor bestaande en nieuwbouwwoningen. Dibotherm uit Bleiswijk is sinds 2008 gecertificeerd specialist in gevelisolatie en gevelreiniging. Naast advies en vakkundige uitvoering geven zij inzicht in de diverse subsidiemogelijkheden. Meer info: www.dibotherm.nl
ISOLATIE ÉN VERWARMING TER VERVANGING HOUTEN BEGANE GRONDVLOER Oudere woningen hebben doorgaans een houten balkenvloer. Bij het toepassen van de Faber Comfortvloer wordt de houten vloer inclusief draagbalken verwijderd.
De Faber Comfortvloer is opgebouwd uit een optimaal isolerende laag schuimbeton die in de vrijkomende (kruip)ruimte wordt aangebracht. Schuimbeton is een licht mengproduct van cement, fijn zand, water en schuim. Juist die samenstelling zorgt ervoor dat het mengsel zo goed isoleert en een hoge draagkracht heeft. Het extra comfort ontstaat door het aanbrengen van een gebruiksklare hoofdvloerverwarming op de eerste laag. Deze wordt aangesloten op de cv-installatie of de warmtepomp. De Faber Comfortvloer wordt daarna afgewerkt als een vlakke en schone vloer door het toepassen van
80
GROENERWONEN
een anhydriet gietdekvloer, aangebracht over de vloerverwarming. Deze gietdekvloer is het ideale startpunt voor een nieuwe houten-, tegel- of andere vloerbedekking. De hoge isolerende waarde van het vloerpakket bespaart jaarlijks 20% op de energierekening. De woning krijgt een hoger energielabel. Andere voordelen van de Faber Comfortvloer zijn dat er geen nare geurtjes, vocht en schimmels meer in de kruipruimte kunnen ontstaan. Daarnaast behoort het geluid van een krakende houten vloer en koude voeten tot het verleden. Meer info: www.fabercomfortvloer.nl
Jouw oude vloer vervangen voor een compleet geleverde, aangebrachte en geïsoleerde vloer, inclusief vloerverwarming? FABER COMFORTVLOER® biedt dé totaaloplossing.
Binne n 1 wee een n k ieuw vloer e !
Gemak & voordeel! Wij verzorgen jouw isolatieklus compleet • Jaarlijks 20% besparen op jouw energierekening • Meer wooncomfort • Stopt geurtjes en schimmels • Hoge isolatiewaarde • Jouw woning krijgt een hoger energielabel • Inclusief gebruiksklare hoofdvloerverwarming • Geschikt om gasloos te verwarmen (aan te sluiten op warmtepomp) • Eén bedrijf, één aanspreekpunt • Scherp All-in tarief
FABER COMFORTVLOER® voor jouw woning?
Kijk op www.fabercomfortvloer.nl Of bel ons 088 - 555 44 22 voor een vrijblijvend advies op maat, zonder verrassingen achteraf.
DUURZAAM WONEN SpeedComfort
De slimme radiatorventilator GROENER WONEN MET 100% NATUURVERF
Meer comfort minder energie tot 22% besparing mogelijk
www.natuurverfwebshop.nl
Ook uw dak groen!
Winnaar Groenste Idee van Nederland
Bestel nu op www.speedcomfort.nl
Energie & Water besparen? Van droogtoilet tot zonne-energie
Bespaar nu
Van kookkachel tot waterzuivering
www.ekogras.com
Gevelisolatie
Actie!
Bestel op www.ecosave.com
Zorgeloos Wonen
Duurzaam & stijlvol
Wilt u duurzaam wonen? Wat zijn de voor- en nadelen van een warmtepomp? Wel of geen elektrische cv-ketel? Overstappen op ‘groene’ waterstof? Wat zijn de kosten voor de energietransitie voor mij?
Want thuis daar draait het om. Minder energie en meer comfort Voor bestaande woning en nieuwbouw Van modern stucwerk tot steenstrips
www.dibotherm.nl
De vakmensen van Feenstra zorgen voor een comfortabel, veilig en duurzaam huis. Een fijne temperatuur in de woonkamer, een warme douche, gezonde lucht in huis, een veilig gevoel of een lage energierekening.
Meer duurzaamheidsadviezen, bespaartips of achtergrondinformatie over duurzaam en comfortabel wonen? Ga naar www.zorgeloos.nu
COLUMN FILMMAKER GWEN JANSEN
Vanaf zaterdag 22 januari 2022 start Gwen Jansen op SBS6 met een nieuwe reeks van haar televisieprogramma Green Make Over. Elke aflevering zit boordevol tips en tools om je energieverbruik te verlagen en je huis te verduurzamen. Ook in haar eigen leven probeert Gwen duurzame keuzes te maken, bijvoorbeeld door groenten van het seizoen te eten: dat is beter voor je portemonnee én het milieu, en de groenten smaken dan ook nog eens veel lekkerder! KIJK VOOR UITZENDTIJDEN EN MEER INFO OP WWW.GREENMAKEOVER.NL
La montagna di pomodori Ik schrijf deze column terwijl ik al een paar dagen heerlijk op een berg zit te genieten. Een Italiaanse berg in Italië. Met uitzicht op Florence. De stad die wordt gezien als de bakermat van de Renaissance. ‘De Renaissance’ als het historisch periodebegrip voor de wedergeboorte van de vele verworvenheden uit de klassieke oudheid. De periode ook met vele belangrijke nieuwe ontwikkelingen, uitvindingen en inzichten.
winter voldoende tomatensaus waar ook nog echt de kracht van de tomaat in zit, de smaak op en top van is én waar ze ook nog eens geen cent te veel voor betalen. Misschien moet ik ook maar op een berg gaan wonen om dit soort praktische inzichten te krijgen. Op zo’n hoog punt zie je toch alles veel duidelijker.
Terwijl ik vanuit mijn luie stoel naar die bruisende bakermat onder me kijk, doe ik ook weer allerlei nieuwe inzichten op. Inzichten die bij de meeste Italianen al eeuwenlang bestaan en die wat hun betreft inmiddels ook tot de klassieke oudheid behoren. Mij hebben ze echter nooit bereikt. Jammer genoeg. Misschien door mijn jachtige bestaan. Misschien doordat ik allesbehalve op een berg woon en dus het overzicht mis. Hoe dan ook, af en toe tóch even op een berg vertoeven helpt. Mijn gastvrouw en gastheer zijn mijn vriendin Jacqueline en haar Italiaanse man Damiano. Overdag crossen we met elkaar op de mountainbike door het mooie Toscaanse landschap en ’s avonds genieten we van de heerlijke pure Italiaanse kookkunsten van Damiano en Jacqueline. La Dolce Vita. Op een avond voor het slapengaan viel mijn oog in de keuken op een hele berg tomaten op het aanrecht. Jemig, dacht ik bij mezelf. Dat zijn er wel heel veel. Hoe krijgen we die allemaal op voordat ze vergaan? Of voordat we weggaan. Of zouden ze die gaan uitdelen aan familie en vrienden? De volgende ochtend waren de tomaten alweer vroeg weg. Ze bevonden zich nu in een megapan op het fornuis waarin ze samen met verse bleekselderij en wortels lekker stonden te pruttelen. Al roerend in de pan vertelde Damiano mij dat hij en Jacqueline altijd op het hoogtepunt van seizoensgroente en -fruit proberen toe te slaan. Zo ook met deze tomaten. Rond deze periode in het jaar zijn de tomaten namelijk overrijp geworden en juist dan kopen ze lokaal ‘una montagna di pomodori’ in. Dan zijn ze het goedkoopst en smaken ze het lekkerst. En nee, niet om direct op te eten maar om er saus van te maken die ze dan in veel kleine porties bewaren in de vriezer. Zo hebben ze in de
GROENERWONEN
83