DROOMHUIS HETE ZOMER? 12 DUURZAAM Slimme oplossingen van 88 Warmtepomp zorgt
de Klimaatexpert
HOE HARM EDENS DUURZAAM LEVEN LEUK MAAKT
voor heerlijk koel huis
EDITIE 4 / € 6,95
DE BESTE IDEEËN VOOR DUURZAAM WONEN
MOOI & ISOLEREND
ZO LEG JE EEN GROENDAK AAN
EDITIE 4
WWW.GROENERWONEN.COM
DE BE S TE ID E EËN VO O R D U UR Z A A M WO NEN
GEZOND BINNENKLIMAAT MET STRO EN KALKHENNEP
24
81
36
DOE MEE & WIN Maak kans op duurzame weggevers.
KARAKTERVOL KURK Voor 100 procent recyclebaar, duurzaam en milieuvriendelijk.
12
39
20
40
DUURZAAM DROOMHUIS Een huis kopen, compleet strippen en er dan een duurzaam huis van maken. De verbouwavonturen van Antje en Remco.
NOG MEER OPBRENGST: NIEUWSTE TRENDS ZONNE-ENERGIE
MISTER DUURZAAM HARM EDENS Over duurzaam leven en Netflixschaamte. Volgens Harm Edens gaat 80 procent van onze energie over dertig jaar op aan datacentra.
4
GROENERWONEN
DOSSIER ZONNE-ENERGIE Panelen, zonneboilers, subsidies, keurmerken en de nieuwste snufjes.
KLIMAATPRUTSER GWEN JANSEN Als maker van het SBS6-televisieprogramma Green Make Over probeert deze levensgenieter wat milieuvriendelijker te leven.
02001
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 3 0 0 6
Coverfoto Ontwerp Joop Bensdorp
6
GROENE TRENDS Windturbine voor de achtertuin, sieraden van oude telefoons, super shampoobar en andere groene nieuwtjes en trends.
HUIS & ENERGIE Bezoek het duurzame droomhuis op deze groene beurs in de Brabanthallen.
INHOUD EDITIE 1 2020
42
67
82
46
68
88
72
91
76
98
LUCHTZUIVERENDE PLANTEN Kamerplanten brengen sfeer, zorgen ervoor dat we ontstressen én nemen kwalijke dampen op.
GEZOND WONEN Gezonde bouwmaterialen zorgen voor een gezonder binnenklimaat. Ook zijn er slimme systemen die het binnenklimaat verbeteren.
54
HUIS MET ZWEMVIJVER Je eigen huis bouwen met duurzame materialen, een prachtige werkplek creëren én een zwemvijver voor het hele gezin in de tuin.
62
KLIMAATBESTENDIGE TUIN Aardoom Hoveniers maakt tuinen met liefde voor de natuur.
KLUSCOLUMN En? Schiet de verbouwing al een beetje op?
SLIM LADEN Zo kunnen vraag en aanbod beter op elkaar worden afgestemd.
TOO GOOD TO GO Red een maaltijd van de vuilnisbak!
VAN OUD NAAR NIEUW Duurzame maatregelen in een honderdjarige stadsvilla in Vlaardingen.
81
GROENDAK Goed voor het milieu en voor je portemonnee.
MYTHES OVER DE WARMTEPOMP Hoe effciënt, duurzaam en luidruchtig is de warmtepomp nu eigenlijk?
EET MEER PLANTEN Met de recepten van Henry Firth en Ian Theasby gaat dat wel lukken.
VOLGENDE KEER & COLOFON Sneak preview van het nieuwe nummer van Groener Wonen.
COLUMN ADRIAAN PIETERSMA Waar wachten we nog op? GROENERWONEN
5
‘ EEN HUIS OM HEEL LANG VAN TE GENIETEN!’ Een huis kopen en dan alleen de buitenmuren laten staan en de rest volledig strippen. Dat is wat Remco en Antje Adema deden. Ze kochten hun droomwoning in Joure en verbouwden deze grondig om hem zo duurzaam mogelijk te maken. Tekst: Janouk Vermaas Foto’s: Henny van Belkom
12
GROENERWONEN
GROENERWONEN
13
DOSSIER ZONNEENERGIE
DE KRACHT VAN DE
ZON 24
GROENERWONEN
De zon is een geweldige, onuitputtelijke bron van energie. Steeds meer maken we daar gebruik van door middel van zonnepanelen en zonneboilers. Het zijn investeringen die je geld opleveren en de waarde van je woning verhogen. In dit dossier vertellen we je over de verschillende keuzes die je hebt, over nieuwe trends en ontwikkelingen, Ên over keurmerken. Warm water en elektriciteit: je krijgt het allemaal met de kracht van de zon! Tekst: Janouk Vermaas Foto’s: Shutterstock, Henny van Belkom e.a.
GROENERWONEN
25
DOSSIER ZONNEENERGIE
IS MIJN DAK GESCHIKT VOOR ZONNEPALEN? Bij de aanschaf van zonnepanelen wil je uiteraard van tevoren weten of jouw dak wel geschikt is om zonne-energie op te wekken. Een aantal factoren is hiervoor van belang.
D
e belangrijkste factor, naast de ruimte op je dak, is de ligging. De beste ligging is op het zuiden. Het laagste rendement vindt plaats bij een ligging op het noorden. De volgende factor is schaduw. Wanneer jouw dak een (groot) deel van de dag in de schaduw ligt, is de opbrengst lager. En wanneer de zonnepanelen geschakeld zijn, betekent schaduw op één paneel een lagere opbrengst voor alle geschakelde panelen. In deze situatie moet je elk paneel een eigen omvormer of optimizer geven om te voorkomen dat schaduw op één paneel de opbrengst belemmert. De laatste belangrijke factor is toestemming van de gemeente. Voor sommige panden, zoals monumenten of beschermde stads- en dorpsgezichten is een vergunning nodig. Meer informatie hierover vind je bij de Rijksoverheid.
WAT ALS JE DAK ONGESCHIKT IS? Kunnen er geen zonnepanelen op jouw dak worden geplaatst, bijvoorbeeld doordat je een huis huurt en dit niet is toegestaan, of doordat je geen eigen dak hebt, zoals in een appartementencomplex? Dan kun je nog steeds gebruik maken van Nederlandse zonne-energie. Kies bijvoorbeeld voor een duurzame energieleverancier die groene stroom aanbiedt die in Nederland is opgewekt met zonnepanelen, zoals bijvoorbeeld in een grote zonneweide. Ook kun je ervoor kiezen om deel te nemen aan een energiecoöperatie. Samen met een groep mensen, zoals bijvoorbeeld de bewoners van je appartementencomplex, investeer je in zonnepanelen op daken van openbare gebouwen zoals basisscholen of gymzalen. Er zijn ook coöperaties waarbij je je kunt
32
GROENERWONEN
aansluiten. Op www.zonnepanelendelen. nl vind je een overzicht van de bestaande energiecoöperaties. Daarnaast zijn er talloze mogelijkheden om zonnecellen op andere plekken toe te passen, zoals overkappingen met zonnecellen of zelfs balkonhekken met zonnecellen. “Dit is vooral leuk als extraatje, maar zeker niet te gebruiken als belangrijkste energiebron. Bij dit soort producten is het rendement van de panelen lager en de kosten zijn zo hoog, dat dit vooral vanuit idealistisch en esthetisch en minder vanuit financieel oogpunt gedaan wordt”, legt André Vlaspoel van Sunpower Energy Solutions uit.
POSTCODEROOS
Wanneer je deelneemt aan een lokaal initiatief kom je in aanmerking voor de postcoderoosregeling. Postcoderoos is de benaming voor het gebied waarin de deelnemers wonen. Deze regeling is er speciaal voor mensen die geen eigen zonnepanelen kunnen plaatsen op hun dak, maar wel de voordelen van zonne-energie willen ervaren. Ga voor meer informatie naar groenerwonen.com/postcode roos-hoe-werkt-regeling/
E
r is geen landelijke subsidie voor zonnepanelen. Wel hebben sommige gemeenten hun eigen regelingen. Wil je weten of dit ook in jouw gemeente het geval is? Maak dan een afspraak bij het Energieloket van je gemeente. Je vindt het overzicht van de diverse gemeentelijke regelingen ook op energiesubsidiewijzer.nl Voor zonneboilers is wel een landelijke subsidieregeling. Het gaat om de ISDEsubsidie. Je vindt meer informatie over de Investeringssubsidie Duurzame Energie op rvo.nl/subsidie-en-financieringswijzer/isde Dan is er ook nog de mogelijkheid om na aanschaf van de zonnepanelen de btw terug te vragen aan de Belastingdienst, dit kan al snel enkele honderden euro’s zijn. Ook kun je aanspraak maken op de Energiebespaarlening of de SVn Duurzaamheidslening. De Energiebespaarlening mag niet alleen voor zonnepanelen gebruikt worden, hiervoor moet je nog minimaal één duurzame aanpassing aan je huis doen, bijvoorbeeld isoleren. Lees meer over de Energiebespaarlening op groenerwonen.com/energiebespaarfonds-energiebespaarlening
WAT GAAT HET ME KOSTEN?
Belangrijk bij de aanschaf van zonnepanelen of een zonneboiler is de financiering. Het is nu eenmaal een flinke investering. Het is dan ook goed om te weten dat er subsidies beschikbaar zijn.
COLLECTIEF INKOPEN Willen jij en je buren, of zelfs je hele straat, zonnepanelen kopen? Kijk dan ook eens naar mogelijkheden om zonnepanelen collectief in te kopen. Hiermee kun je vaak flink op de aanschafkosten besparen. Er zijn verschillende organisaties die je kunnen helpen bij het collectief inkopen van zonnepanelen. Een voorbeeld hiervan is Vereniging Eigen Huis.
KOSTEN EN OPBRENGSTEN Wanneer er gekeken wordt naar duurzame investeringen, valt regelmatig de term ‘terugverdientijd’. Ook bij zonnepanelen is dit het geval. Toch is het heel lastig om een antwoord te geven op de vraag hoe snel zonnepanelen zichzelf terugverdienen. Dit is afhankelijk van veel variabelen, zoals de aanschaf- en installatiekosten, maar ook de opbrengst die per situatie verschilt. Om een idee te geven van de kosten en opbrengsten heeft Milieu Centraal een rekenvoorbeeld opgesteld. Zo stelt Milieu Centraal dat 10 zonnepanelen met een verzamelvermogen van 3000 Wp je ongeveer 4000 euro kosten. Door de BTW terug te vragen, krijg je zo’n 700 euro terug. Dit systeem zou je per jaar ongeveer 600 euro besparen.
TRENDS EN ONTWIKKELINGEN
Zonne-energie is hot en daarom ook volop in ontwikkeling. Nieuw zijn bijvoorbeeld PV-T panelen. HRsolar is momenteel druk bezig met de ontwikkeling van PV-T panelen. In deze panelen zijn warmte én stroom in eenzelfde paneel verwerkt. Het PV-T paneel combineert het opwekken van stroom met het verwarmen van water en kan werken als stille bron voor een warmtepomp. Mathieu van Lit, commercieel manager bij HRsolar, vertelt meer over deze nieuwe ontwikkeling. “Onze nieuwste innovatie ligt bij de ontwikkeling van PV-T panelen. Het paneel wekt net als zonnepanelen allereerst stroom op. Door het thermische element dat erachter zit, is het tevens een geruisloze warmtewisselaar en bron voor de warmtepomp. Hiermee zijn straks de buitenunits van lucht/water warmtepompen overbodig. We verwachten, na een aantal succesvolle proefopstellingen, in de tweede helft van dit jaar de eerste productielijn te kunnen gaan opstarten.” Bifacial zonnepanelen zijn de nieuwste ontwikkeling binnen de zonnepanelen. De zonnecellen in deze panelen kunnen aan beide zijden licht omzetten naar energie, wat voor een hogere opbrengst zorgt. Normaal gesproken hebben zonnepanelen aan de achterkant witte of zwarte folie, maar bij deze panelen is transparante folie of een glasplaat geplaatst, zodat de zonnecellen ook het licht dat via de achterkant valt kunnen opvangen. PV-T panelen en bifacial panelen zijn wel een stuk duurder dan gewone zonnepanelen. Hoeveel dit exact scheelt hangt uiteraard af van het type zonnepaneel dat je kiest.
GROENERWONEN
33
DOSSIER GEZOND WONEN
46
GROENERWONEN
BOUWEN MET DUURZAME MATERIALEN Niet iedereen staat erbij stil, maar Europeanen brengen gemiddeld 90 procent van de dag binnen door. Een goed binnenklimaat is daarom van groot belang, want gezondheid gaat natuurlijk boven alles. Of je nu voor nieuwbouw gaat, een renovatie of kleine aanpassingen binnenshuis; er valt op elk niveau winst te behalen om de kwaliteit van leven in huis te verbeteren. Tekst: Danique Pals Foto’s: Strobouw Nederland, Shutterstock e.a.
GROENERWONEN
47
WONEN ÉN WERKEN OP EEN DROOMPLEK Bij de bouw van hun huis in Oirschot wilden Suzanne en Ramses Schaffer ook hun steentje bijdragen aan een betere wereld. Zo kozen ze voor triple glas, is het huis goed geïsoleerd en is een ecologische zwemvijver het stralende middelpunt van de tuin. De woning is groot genoeg om de grote droom van Suzanne te realiseren: haar mode-agentuurschap aan huis. Tekst: Janouk Vermaas Foto’s: Henny van Belkom
54
GROENERWONEN
GROENERWONEN
55
72
GROENERWONEN
GEFELICITEERD, JE HEBT EEN MAALTIJD GERED! Jaarlijks wordt in Nederland tussen de 1,7 en 2,5 miljoen ton eten verspild. Een onvoorstelbare hoeveelheid, maar vooral eentje die omlaag kan. Dat is waar de ‘waste warriors’ van Too Good To Go zich voor inzetten. Als schakel tussen ondernemer en consument hebben zij ervoor gezorgd, dat al ruim twee miljoen maaltijden van de kliko gered zijn. Tekst: Janouk Vermaas Foto’s: Too Good To Go e.a.
GROENERWONEN
73
STADSVILLA UIT 1921 ALS TESTHUIS Als je zelf een bureau hebt dat adviseert in goedkoper, gezonder en comfortabeler wonen, pas je dit uiteraard ook toe in je eigen woning. Sebastiaan Netten (40) kocht samen met zijn vrouw Sandra (36) een woning uit de jaren 20 van de vorige eeuw. Deze Vlaardingse woning is door Sebastiaan van top tot teen aangepakt en diende tevens als test-case voor nieuwe producten en ideeĂŤn. Tekst: Janouk Vermaas Beeld: Oorthuis Fotografie
76
GROENERWONEN
GROENERWONEN
77
COLUMN ADRIAAN PIETERSMA
Na zijn studie kwam Adriaan Pietersma, directeur van Feenstra, in de energiewereld terecht. Allereerst in diverse functies bij Alliander en Vattenfall. Sinds 2018 werkt Adriaan bij Feenstra. ‘Onze ambitie: een veilige, gezonde en comfortabele woon omgeving voor iedereen, nu en in de toekomst.’
Waar wachten we nog op? We kunnen lang met elkaar praten, maar ik houd ervan om ook een keer iets te gaan dóén. Mouwen omhoog en aan de slag. Waarom zou je bijvoorbeeld wachten met het verduurzamen van je huis als je er vandáág nog mee kunt beginnen? De energietransitie lijkt ingewikkeld, maar als je je goed laat informeren, door doeners en kenners, buren en professionals, valt het in de praktijk best mee. Bovendien zijn er allerlei kleine maatregelen in huis mogelijk die je direct kunt nemen. Duurzame techniek ontwikkelt zich in een duizelingwekkend tempo. Dankzij zonnepanelen, zonneboilers en warmtepompen komen we in de nieuwbouw steeds vaker woningen tegen die energieneutraal, CO²-neutraal of zelfs klimaatneutraal zijn. Maar ook in bestaande woningen is de techniek al tot veel in staat. Verduurzamen begint vaak met het isoleren van dak, vloer en muren. In combinatie met dubbelglas of driedubbelglas kun je op die manier het energieverlies flink verminderen. Vervolgens kun je gaan denken aan technieken om zelf elektriciteit op te wekken: een zonneboiler of zonnepanelen. Is je huis voldoende geïsoleerd, dan is het met een hybride of all-electric warmtepomp zelfs mogelijk om bijna helemaal ‘van het gas af’ te gaan. Natuurlijk vragen zulke maatregelen om een investering. Maar die dragen wél bij aan een reductie van de CO²-uitstoot en vaak ook aan een lagere energierekening. Bovendien betaalt de overheid veelal mee. Lang niet iedereen weet dat de Nederlandse overheid in allerlei situaties aardig wat subsidie geeft voor het verduurzamen van je woning. Of je nu eigenaar of huurder bent, het Rijk betaalt mee aan je groene plannen. En als je geld leent om je huis duurzaam te verbouwen, kun je dat doen tegen een extra lage rente. De energietransitie wordt in de media niet altijd even enthousiast belicht. Daar kun je zelf een positieve wending aan geven door te beginnen met dingen die je léúk vindt. Dat kunnen zonnepanelen zijn, maar ook een nieuwe koelkast kan energie besparen. Ik realiseer me niet op ieder moment van de dag hoeveel en welke energie ik verbruik. Toch is dát waar duurzaam wonen begint. Onlangs heb ik in mijn huis onderzocht welke apparaten meer energie verbruiken dan nodig is. Dat leverde mij een paar verrassende vondsten en
onverwachte besparingsmogelijkheden op! Sluipverbruik komt in bijna ieder huis voor. Denk aan stekkers van ongebruikte apparaten die nog in het stopcontact zitten, de cv-ketel die niet op de eco-stand staat, een radiator die voor de buren stookt of een boiler die te hoog is afgesteld. Een inspectierondje levert altijd iets op. Zoals ik al zei: mouwen omhoog en dóén! Om je eigen woning serieus te verduurzamen, hoef je helemaal niet te wachten op beslissingen van het kabinet of het gemeentebestuur. Iedereen kan vandaag nog beginnen. Voor duurzame inspiratie en praktische informatie zijn websites als zorgeloos.nu en groenerwonen.com een prima startpunt.
‘ Om je eigen woning serieus te verduurzamen, hoef je niet te wachten op beslissingen van het kabinet of het gemeentebestuur.’
GROENERWONEN
81
De gezondheid van jouw dier staat bij ons voorop. yarrah
Lekkere diervoeding van de allerbeste en dus biologische kwaliteit, zonder de natuur onnodig te belasten.
WWW.YARRAH.COM
NEEM NU EEN JAARABONNEMENT de Klimaatexpert
HOE HARM EDENS DUURZAAM LEVEN LEUK MAAKT
voor heerlijk koel huis
MOOI & ISOLEREND
ZO LEG JE EEN GROENDAK AAN
DE BES TE IDE EËN V OOR DUURZAA M WON EN
GEZOND BINNENKLIMAAT MET STRO EN KALKHENNEP
OOK LEUK OM CADEAU TE GEVEN
EDITIE 4
WWW.GROENERWONEN.COM
4 nummers Groener Wonen voor slechts € 23,50 ipv € 27,80
DROOMHUIS HETE ZOMER? 12 DUURZAAM Slimme oplossingen van 88 Warmtepomp zorgt
EDITIE 4 / € 6,95
DE BESTE IDEEËN VOOR DUURZAAM WONEN
Groener Wonen is een nieuw magazine gericht op duurzaam wonen (energiebesparing, isolatie, warmtepompen, zonne-energie etc.) en milieuvriendelijk leven met meer comfort en lagere woonlasten. Het tijdschrift biedt naast informatie en praktische tips ook vooral veel (woon)inspiratie.
Ga voor deze aanbieding naar groenerwonen.mijntijdschrift.net
NOG MEER OPBRENGST: NIEUWSTE TRENDS ZONNE-ENERGIE
02001
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 3 0 0 6
Het abonnement loopt tot wederopzegging. Opzeggen is eenvoudig en kan per maand. Cadeau-abonnementen stoppen automatisch.