VEELZIJDIGE ZON 28 PVT-panelen leveren
stroom én warm water!
HITTE & PLENSBUIEN
ZO MAAK JE DE TUIN KLIMAATBESTENDIG DE B E ST E I DE E Ë N V O O R DUUR Z AAM WO N EN
ELEKTRISCH RIJDEN
EDITIE 8
WWW.GROENERWONEN.COM
NIEUWE BETAALBARE MODELLEN
IN HUIS 39 GEZOND Slim ventileren en
warmte terugwinnen
EEN HUIS VAN 10 TON GERECYCLED PLASTIC
EDITIE 8 / € 6,95
DE BESTE IDEEËN VOOR DUURZAAM WONEN
PASSIEF BOUWEN
ZEER ENERGIEZUINIG
02101
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 3 0 0 6
ZON 28 VEELZIJDIGE PVT-panelen leveren
stroom én warm water!
HITTE & PLENSBUIEN
ZO MAAK JE DE TUIN KLIMAATBESTENDIG D E BE S T E ID EEË N VOO R DU U R ZA A M W ONE N
ELEKTRISCH RIJDEN
EDITIE 8
WWW.GROENERWONEN.COM
NIEUWE BETAALBARE MODELLEN
IN HUIS 39 GEZOND Slim ventileren en
warmte terugwinnen
EEN HUIS VAN 10 TON GERECYCLED PLASTIC
EDITIE 8 / € 6,95
DE BESTE IDEEËN VOOR DUURZAAM WONEN
PASSIEF BOUWEN
ZEER ENERGIEZUINIG
02101
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 3 0 0 6
Coverfoto Henny van Belkom
6
27
12
28
EEN PLASTIC HUIS Bram Peters woont in een duurzaam huis waar tien ton plastic in verwerkt zit: de save home. Heel comfortabel en van alle gemakken voorzien.
DOSSIER ZONNE-ENERGIE De zon is een krachtige en duurzame energiebron. Waar moet je opletten bij het aanschaffen van zonnepanelen? En hoe zit het met het financieel rendement?
20
36
23
39
GROENE TRENDS Een klimaatneutraal wereldwonder, de groenste stad, een duurzame tuinbank, het huis van de toekomst en andere groene nieuwtjes en trends.
PLASTIC: FANTASTISCH EN FUNEST Van koffiebekers tot rietjes: plastic zit in heel veel wegwerpartikelen. Het is slecht voor het millieu, maar wat zijn de alternatieven?
KUNST VAN AFVAL Een zwaan van plastic flessen of een boom van weesfietsen. Kunstenares Maria Koijck weet van afval indrukwekkende kunstwerken te maken.
4
GROENERWONEN
KLUSCOLUMN Hoe houd je het tijdens de donkere, winterse dagen vol in een klusboerderij?
HET KAN WEL De blog HetkanWEL is het platform voor mensen die groener willen leven.
DOSSIER VENTILEREN Wil je een goed binnenklimaat? Dan is ventileren essentieel! Lees er alles over in dit dossier.
INHOUD EDITIE 8 2021
44
58
85
47
64
86
DUZADORP VOOR KINDEREN Leer kinderen spelenderwijs wat duurzaamheid betekent aan de hand van Semmy Sedum en Zoë Zonnepaneeltje.
DUURZAAMHEIDSTIPS VOOR JE HUIS Monteur Rob van den Berg geeft tips om stap voor stap je huis te verduurzamen.
48
KLIMAATBESTENDIGE TUIN Wekenlange droogte, regenval en verschroeiende hitte: door de klimaatverandering krijgt de tuin het zwaar te verduren. Hoe bestendig is jouw tuin?
54
MOESTUIN VOOR BEGINNERS Groenten, fruit en kruiden uit eigen tuin smaken toch een stuk lekkerder dan uit de winkel. In enkele stappen leer je hoe je een moestuin aanlegt.
VOEDSELBOS KETELBROEK Wat ooit een kale maïsakker was, is nu een vruchtbaar voedselbos. Hier wordt niet tegen, maar mét de natuur geboerd.
DOE MEE & WIN
66
ELEKTRISCHE AUTO'S Lees alles over de nieuwe modellen.
KLIMAATPRUTSER GWEN Als maker van het SBS6-televisieprogramma Green Make Over probeert deze levensgenieter wat milieuvriendelijker te leven.
DUURZAAM OP VAKANTIE Laat je inspireren door deze drie routes uit het boek Lonely Planet - 80 Duurzame reizen. Reis per trein of bus om je ecologische voetafdruk tijdens je vakantie beperkt te houden.
73
92
80
98
DOSSIER PASSIEF BOUWEN Ben jij al bekend met de techniek en het principe van passief bouwen?
RECEPTEN Zalige recepten uit het boek Zero Waste, zonder onnodig voedsel te verspillen.
VOLGENDE KEER & COLOFON
VINTAGE FASHION Hoe bewust shop jij?
GROENERWONEN
5
DUURZAAM REIZEN DOOR EUROPA
Met de vele korte afstandsvluchten van de laatste decennia kan iedereen snel en voor weinig geld naar almaar meer bestemmingen reizen. Toch raken we daarmee ook iets kwijt: het heerlijk relaxte ontdekken van een landschap dat je al fietsend, vanuit een trein of zelfs vanaf een veerboot ziet veranderen. Bovendien veroorzaakt vliegen veel CO²-uitstoot en heeft het grote gevolgen voor het klimaat. Daarom verzamelde Lonely Planet in het boek ‘80 Duurzame reizen’ inspirerende routes door Europa waarvoor je geen enkele keer in het vliegtuig hoeft te stappen. Wij mochten alvast drie van deze duurzame reizen met je delen. Tekst en foto’s: Uit het boek 80 Duurzame reizen
Loch Lomond en Ben Lomond.
86
GROENERWONEN
REGELS VOOR KLIMAATVRIENDELIJK REIZEN Op het juiste moment boeken - Voor veel treinen kun je negentig dagen van tevoren boeken en dan heb je de goedkoopste kaartjes. Als je flexibel bent, kun je natuurlijk ook op een mooie last minute gokken. Zo min mogelijk bagage - Of je nu op de fiets gaat of met een snelle trein, een paar kilo minder bagage meezeulen is altijd prettig. En als je per ongeluk iets vergeet, kun je dat onderweg vast wel ergens kopen. Accommodatie reserveren - Als voetganger kun je met een veerboot altijd nog wel mee, maar regel je overnachtingen in het hoogseizoen op tijd, zelfs als je kiest voor een slaapzaal in een jeugdherberg. Accepteer (iets) hogere kosten Sommige mensen schrikken van de prijs van een treinkaartje. Vliegen lijkt goedkoper, maar extra kosten worden vaak over het hoofd gezien (reis van en naar het vliegveld, bagagekosten, eten en drinken). Het verschil is vaak kleiner dan je denkt. Geniet van het reizen zelf - Vliegvelden zijn niet leuk, maar boot- en treinreizen zijn een ervaring op zich. Neem wat lekkers mee en kijk hoe het landschap voorbij rolt.
IN GETALLEN CO² (kg per persoon): 26 Afstand (km): 1300 Aantal overnachtingen: 5 Vervoerskosten (€): 480
VERTREKPUNTEN Je tocht naar Schotland begint in de Caledonian Sleeper, de nachttrein van Londen naar de glens van de Schotse Hooglanden. Reis per trein naar Londen vanaf Amsterdam Centraal (4 uur), Brussel-Zuid (2 uur) of het grote Gare du Nord in Parijs (2,5 uur). Internationale treinen komen aan op Station St Pancras. Van daar is het 15 minuten lopen naar Euston, het station waar de treinen naar Schotland vertrekken. Je kunt de nachttrein ook overslaan en meteen in Glasgow beginnen. Bedenk dat je een complete wandeluitrusting mee moet nemen.
Wandelen door het ruige Schotland Londen, Glasgow, Corrour en Loch Ericht, Dalwhinnie, Edinburgh Deze route door de Hooglanden begint met een spectaculaire treinreis, onderweg proef je de fameuze Schotse whisky en tot slot kom je heerlijk op adem in Edinburgh.
JE REIS LONDEN London Central Euston is het station waar de beroemde Caledonian Sleeper vertrekt: de nachttrein naar Schotland. Zorg dat je genoeg tijd hebt voor een heerlijke vegetarische maaltijd bij een van de Indiase restaurants in Drummond Street, vlak achter het station. > De nachttreinen vertrekken om 23.50 uur (in het weekend vroeger) en arriveren om 07.22 uur in Glasgow (7,5 uur). sleeper.scot > Hoteltip: Zetter Townhouse Clerkenwell GLASGOW De grootste stad van Schotland wordt vaak overschaduwd door de hoofdstad, maar is zelf ook een cultureel centrum van wereldformaat. Je brengt er met gemak een dag of twee door; bewonder de esthetische ontwerpen van Charles Rennie Macintosh in het Kelvingrove Museum of maak een tochtje op de Clyde, langs nieuwe stadsdelen. Sla je laatste voorraden in en stap daarna aan boord van de prachtige West Highland Line. > Neem op Glasgow Queen Street Station de West Highland Line noordwaarts, richting Corrour (3 uur). scotrail.co.uk Dagtocht - Glengoyne Distillery De Schotse distilleerderijen liggen verstopt in afgelegen dorpen van de Hooglanden. Glengoyne, niet ver van de oevers van Loch Lomand, wordt omringd door golvende groene heuvels, maar is vanuit Glasgow heel goed te bereiken. > Vanaf busstation Buchanan in Glasgow ben je met lijn 10 in ongeveer 40 minuten bij de distilleerderij. glengoyne.com CORROUR EN LOCH ERICHT Een van de beroemdste scènes uit de film Trainspotting is gefilmd op Corrour, het hoogstgelegen station van het Verenigd
Koninkrijk. Je komt er langs op weg naar Loch Ericht, waar je trektocht van twee dagen door het ruige hart van Schotland begint. Beklim de eenzame Ben Alder en overnacht in een bothy (berghut) of tent aan de oever van het meer. Het is een route voor ervaren wandelaars. Zorg voor een goede kaart, voldoende proviand en, met het oog op het ruige Schotse klimaat, beschermende kleding. Je beloning bestaat uit een vergezicht over winderige heidevelden vanaf een granieten bergtocht en een heerlijk gevoel van verlatenheid. > Gebruik de kaart OS MAP OL50. Zonder omwegen is de route naar Dalwhinnie ongeveer 40 km. DALWHINNIE Je wandeling eindigt in het dorpje Dalwhinnie, waar je in een B&B kunt overnachten. Vier je prestatie met een slok in de mooie distilleerderij die dezelfde naam draagt als het dorp. Dalwhinnie ligt aan de Highland Main Line, je tweede prachtige spoorlijn van deze tocht. Neem de trein naar het zuiden, dwars door de glens van de Central Belt. > Vanuit Dalwhinnie rijden er dagelijks zes treinen naar Edinburgh Waverley (2,5 uur). Je kunt hier ook op de slaaptrein stappen, terug naar London Euston. scotrail.co.uk EDINBURGH Edinburgh is een zalig warm bad na je avontuur in de woeste Hooglanden. Zoek een knus hoekje in een pub in de Old Town, kijk rond in de nieuwe zalen van het National Museum of beklim Arthur’s Seat voor het uitzicht op de verre toppen die je pas nog hebt bedwongen. Er is genoeg te beleven in deze prachtige omgeving.
WEER TERUG Op de terugreis, neem je in Edinburgh de slaaptrein naar London Euston of een van de gewone treinen naar London King’s Cross.
GROENERWONEN
87
WONEN IN TIEN TON PLASTIC
12
GROENERWONEN
Elk jaar wordt in Nederland 1,6 miljard kilo aan plastic verpakkingen weggegooid. Ruim de helft daarvan wordt verbrand. Dat moet anders, vindt Bram Peters van Save plastics. Daarom ontwikkelde hij de ‘save home’, een duurzaam huis waar tien ton afvalplastic in verwerkt zit. Zelf woont hij ook in zo’n huis. Tekst: Luuk van den Einden Foto’s: Henny van Belkom
GROENERWONEN
13
VAN PLASTIC TOT KUNST
Een statige zwaan van drie meter hoog op de Hoornseplas in Groningen. Het is bijna niet voor te stellen, maar toch is het in 2009 gebeurd. De zwaan, genaamd Petty, was gemaakt van een stalen frame gevuld met 15.000 plastic flessen. Het markante kunstwerk was het eerste community-art project van kunstenares Maria Koijck. Sindsdien heeft ze nog veel meer bijzondere projecten gemaakt van afval en dat allemaal om mensen bewust te maken van het mondiale probleem ‘plastic soup’. Tekst: Danique Pals Foto’s: Maria Koijck
M
aria Koijck studeerde aan Academie Minerva en deed een loodgietersopleiding. Hierna deed ze een inservice-opleiding tot verpleegkundige. In 1997 startte ze een eigen bedrijf waarmee ze evenementen en voorstellingen voorzag van aankleding en decor. Dit laatste begon haar op een gegeven moment tegen te staan om twee redenen: het was ongelooflijk hard werken, want ze was continu spullen met grote vrachtwagens aan het verhuizen en ten tweede werkte ze veel met brandwerende stoffen en produceerde ze dus een enorme hoeveelheid afval. Tijd om het roer om te gooien!
PETTY DE ZWAAN
nooit in een getraumatiseerd land geweest. Ik moest echt verwerken wat ik daar zag. Dat zette me wel aan het denken en ik had mezelf de opdracht gegeven om met ‘iets’ terug te komen”, vertelt Maria. “Die vriendin nam me op een dag mee naar het strand en daar lag de beroemde laag plastic. Ik wist niet wat ik zag. Ik was compleet van de leg, dus ik dacht: hier moet ik iets mee doen!” Bij thuiskomst ging Maria direct aan de slag met het verzamelen van plastic flesjes. In die tijd was dat nog niet gebruikelijk en dus werd ze raar aangekeken. Mensen vroegen haar waarom ze überhaupt bukte om afval op te rapen. Toch ging ze door. Elke dag fietste ze naar haar werk en verzamelde ze ondertussen plastic flessen. De weerstand bleef volgen. In de Groningse wijk waar Maria woont, leek niemand te begrijpen waarom je van afval kunst zou maken. Dat veranderde toen haar eerste community-art project klaar was lag: Petty de Zwaan. “Om me heen verzamelde iedereen plastic flessen en gaf ze aan mij. Ik maakte er een enorme zwaan van. Toen Petty in het water lag, kwam de hele buurt kijken en de rondvaartboot pastte zelfs zijn
route aan”, vertelt Maria. Twee maanden dreef Petty op het Hoornsemeer tot de vergunning afliep en de zwaan weggehaald moest worden. De hele wijk was boos, want inmiddels waren ze trots op Petty. Onder luid protest is Petty uiteindelijk toch verwijderd en naar de milieudienst gebracht ter recycling. Petty was het succesvolle begin van tientallen andere projecten van Maria.
‘Mensen vroegen haar waarom ze überhaupt zou bukken om afval op te rapen.’
In 2008 was er een crisis gaande in Nederland waardoor veel bedrijven moesten bezuinigen. Veel bedrijven gingen inkorten op de aankleding, waardoor Maria steeds minder werk had. Ze besloot daarom met een vriendin, die voor het goede doel Save the Children werkt, mee te gaan naar Sierra Leone. Dit Afrikaanse land was toen net hersteld van een oorlog. “Ik was nog
GROENERWONEN
23
24
GROENERWONEN
28
GROENERWONEN
DOSSIER ZONNE ENERGIE
ZUINIG MET ZONNE-ENERGIE De zon maakt het verschil tussen dag en nacht, de zon is het meest massieve object in ons zonnestelsel en de zon is een belangrijke en duurzame bron van energie. Deze energie, in de vorm van warmte en licht, kun je opwekken en benutten met zonnepanelen. Maar, waar moet je opletten bij de aanschaf van dit soort panelen en wat leveren ze uiteindelijk voor financieel rendement op? Tekst: Danique Pals Foto’s: Shutterstock
GROENERWONEN
29
TIPS VAN VAKMAN ROB VAN DEN BERG Een vakman in hart en nieren, dat is Rob van den Berg. Als monteur bij Feenstra komt hij vaak bij mensen over de vloer. Niet alleen om technische zaken uit te voeren, maar ook om advies te geven. Veel mensen willen namelijk wel verduurzamen, maar niet iedereen kan of wil direct het hele huis aanpakken. Daarom geeft Rob tips aan mensen die stap voor stap duurzamer willen leven.
Stap voor stap Mensen vragen mij vaak hoe ze zo slim mogelijk om kunnen gaan met energie. Hoe ze hun energieverbruik kunnen beperken, hoe ze zo efficiënt mogelijk kunnen omgaan met fossiele brandstoffen of hoe ze energie uit duurzame bronnen kunnen halen. Deze vragen sluiten direct aan op de term: Trias Energetica. Deze term doet bij sommige mensen een belletje rinkelen, maar niet iedereen weet wat ik ermee bedoel. Trias Energetica is een strategie om zo schoon en zuinig mogelijk om te gaan met beschikbare energiebronnen. Elke stap uit de Trias Energetica helpt al om een stukje duurzamer te worden. Alle drie de stappen samen zijn de basis voor een lager en schoner energieverbruik.
flexibel om eventueel op niet al te lange termijn toch een ander soort verwarmingssysteem aan te schaffen. Hoe harder een cv-ketel moet werken, hoe meer energie hij verbruikt. Ga je bijvoorbeeld verbouwen, denk er dan aan dat het slim is om je huis te verwarmen met water dat minder heet is, bijvoorbeeld door in huis vloerverwarming aan te leggen. Dit is echter een grote stap. In plaats van vloerverwarming kun je ook overwegen grotere radiatoren te nemen. Grotere radiatoren betekenen meer warmte oppervlak. Met zo’n aanpassing kun je de cv-ketel op een lagere temperatuur stoken. Een grotere radiator is vaak iets duurder dan een normale radiator. Maar vergeet niet dat je dit zo hebt terugverdiend
‘ Net zo belangrijk als de apparatuur in huis, is je eigen gedrag.’
De eerste stap: beperk de energievraag. Dit kun je doen door kieren te dichten en door de spouwmuren, de vloer en het dak te isoleren. Je kunt ook HR++-glas of triple-glas laten plaatsen. En zelfs het vervangen van traditionele verlichting door ledverlichting is al effectief. Maar net zo belangrijk als de apparatuur, is je eigen gedrag. Kan de verwarming bijvoorbeeld echt niet even een paar graden lager? Staat de vaatwasser wel helemaal vol voor je hem aanzet? En waarom zou je de lamp aan laten staan in een ruimte waar je je niet bevindt?
door de energie die je bespaart. Kijk dus altijd naar het grotere geheel bij een aanpassing in huis. Niet alleen voor de portemonnee, maar ook voor de toekomst van onze kinderen. Meer duurzame tips vind je op www.zorgeloos.nu
Bij de tweede stap van Trias Energetica gaat het om duurzame bronnen. Is je cv-ketel aan vervanging toe en wil je investeren in een meer duurzame verwarmingsbron? Kijk dan eens of een (hybride) warmtepomp geschikt voor je is. De hybride warmtepomp werkt samen met je cv-ketel. Is je woning goed geïsoleerd en heb je al een laagtemperatuur afgiftesysteem? Dan is de kans groot dat je de cv-ketel een op een kan vervangen door een warmtepomp. Je kunt ook nadenken over zonne-panelen en een energiezuinige auto. De derde stap: efficiënt met fossiel. Mensen vertellen me vaak dat ze nog niet willen of kunnen overstappen op een warmtepomp. Dat kan. Maar moet je je cv-ketel toch laten vervangen, kijk dan wat het beste bij je past. Schaf een cv-ketel op maat aan of kies ervoor om een cv-ketel te huren. Het voordeel hiervan is dat je wel warmte hebt, maar niet voor lange tijd vastzit aan eenzelfde systeem. Je bent hiermee
GROENERWONEN
47
Zorgeloos Wonen Wilt u duurzaam wonen?
Wel of geen elektrische cv-ketel?
Overstappen op ‘groene’ waterstof? Wat zijn de voor- en nadelen van een warmtepomp? Wat zijn de kosten voor de energietransitie voor mij?
Want thuis daar draait het om. In een wereld waar alles steeds sneller gaat en ingewikkelder wordt, is thuis dé plek waar alles veilig, prettig en vertrouwd is. De vakmensen van Feenstra zorgen voor een comfortabel, veilig en duurzaam huis. Een fijne temperatuur in de woonkamer, een warme douche, gezonde lucht in huis, een veilig gevoel of een lage energierekening. ‘Zorgeloos wonen’ is de digitale inspiratiebron van de professionals van Feenstra. Vol tips, opinieverhalen, nieuws, ervaringen en achtergrondinformatie over duurzaam en comfortabel wonen van de vakmensen die verstand hebben van verwarming, ventilatie, beveiliging en duurzame energie.
Meer duurzaamheidsadviezen en bespaartips of achtergrondinformatie over duurzaam en comfortabel wonen? Ga naar www.zorgeloos.nu
DOSSIER
VENTILATIE
VENTILATIE IN HUIS De meeste mensen brengen heel veel tijd door binnenshuis. Gezonde binnenlucht is belangrijk voor een goed binnenklimaat, maar helaas is de lucht in veel woningen ongezond. Door te ventileren pak je dit probleem aan. Maar waar begin je? En wat doet slechte ventilatie met je gezondheid? Tekst: Danique Pals Foto’s: Shutterstock
GROENERWONEN
39
DOSSIER
VENTILATIE
40
GROENERWONEN
V
entileren betekent simpelweg het verversen van lucht in een ruimte, bijvoorbeeld een woning, verzorgingstehuis, kantoor of schoolgebouw. Deze verse lucht is van belang om een gezond binnenklimaat te creëren. Er zijn verschillende manieren om te ventileren. Je kunt het raam openzetten om verse lucht naar binnen te laten en vervuilde lucht naar buiten te laten. Maar sinds de jaren tachtig worden woningen, omdat ze steeds beter geïsoleerd zijn, voorzien van een ventilatiesysteem. Je kunt zo’n systeem onderverdelen in twee categorieën: je hebt mechanische ventilatie en ventilatiesystemen met warmteterugwinning. Bij mechanische ventilatie zuigt het ventilatiesysteem vervuilde lucht af en bij een systeem met warmteterugwinning zuigt het niet alleen lucht af, maar blaast het ook schone en verwarmde lucht terug de woning in. Maikel van Soest werkt als hoofdmonteur bij Feenstra en hij werkt dagelijks met dit soort systemen. “Een ventilatiesysteem met warmteterugwinning blaast frisse lucht van buitenaf de woning in en zuigt vieze lucht uit de woning. De warme lucht uit de woning wordt hergebruikt, waardoor het systeem zuiniger zou moeten zijn.” Sophie Hogewoning-Henneveld is teammanager bij Feenstra en zij vult haar collega aan: “Het kan inderdaad zuiniger zijn, maar dan moet het systeem wel goed onderhouden zijn en je moet een geschikt huis ervoor hebben. Het huis moet namelijk goed geïsoleerd zijn, dan heb je met een warmteterugwinningsysteem een goede ventilatie. Bij jaren 30-woningen is het meer uitzondering dan regel dat je een ventilatiesysteem kunt installeren, vooral een systeem met warmteterugwinning is lastig. Sinds de jaren tachtig worden woningen eigenlijk altijd standaard voorzien van een mechanisch ventilatiesysteem, omdat deze woningen beter geïsoleerd zijn. Bij nieuwbouw is het dus ook al standaard. Dan hoef je alleen nog maar raamroosters te installeren naast de ventilatiebox. Bij een ventilatiesysteem met warmteterugwinning is dat overigens niet nodig, daar kan het systeem de hele luchtverversing in huis regelen.” Het verschil tussen mechanische ventilatie en ventilatie met warmteterugwinning zit hem onder andere in de grootte van de ventilatiebox. De box staat meestal in dezelfde ruimte als de cv-ketel. Is de ventilatiebox ongeveer zo groot als een wasmachine? Dan heb je een systeem met warmteterugwinning. Is de box kleiner? Dan is het een mechanisch ventilatiesysteem. Daarnaast zien de afzuig-
48
GROENERWONEN
KLIMAATBESTENDIGE TUIN
KLAAR VOOR DE TOEKOMST Wekenlange droogte, extreme regenval en verschroeiende hitte: door de klimaatverandering krijgt de tuin het zwaar te verduren. Je kunt tegen de bierkaai vechten en bakken geld en water verspillen in een poging je tuin leefbaar te houden - of je legt een klimaatbestendige tuin aan, die volledig is ingericht op het veranderende klimaat. Tekst: Luuk van den Einden Foto’s: Janse & Berkhof Tuinen, Shutterstock
GROENERWONEN
49
KOKEN ZONDER VERSPILLING Ongemerkt gooien we heel veel goede ingrediënten in de vuilnisbak. Terwijl je van oud brood een zalige broodpudding kunt maken, het loof van radijs is perfect voor een pesto en koffiedik kun je gebruiken om groenten extra smaak te geven. Dit en nog veel meer lees je in het nieuwe boek Zero Waste. Veel recepten linken bovendien naar hele handige instructiefimpjes die je in een gratis app kunt vinden. Kijk maar eens op www.zerowastebook.com/nl Recepten: Jeroen De Pauw Laura Perahia, Marc Elferink, Madeline Escafit Foto’s: Kris Jacobs
92
GROENERWONEN
Pesto van radijsloof Voor 4 personen
INGREDIËNTEN ∙ 2 bosjes radijzen ∙ 120 ml olijfolie ∙ 100 g ricotta ∙ 80 g pistachenoten ∙ 1 teen knoflook ∙ sap van ½ citroen
BEREIDING 1 Snijd het loof van de radijzen en was het loof en de radijzen apart. 2 Giet de olijfolie in een blender, voeg het radijsloof, de ricotta, pistachenoten, knoflook en citroensap toe. Mix enkele seconden tot een homogene massa, maar niet zo lang dat de pesto geen textuur meer heeft. Schep de pesto in een kommetje. 3 Serveer bij het aperitief met de radijzen om erin te dippen.
MOESTUIN VOOR BEGINNERS
Zoete aardbeien, knapperige wortel of kleurrijke radijs. Uit eigen tuin smaakt het toch allemaal even wat lekkerder dan uit de winkel. Een moestuin vergt tijd en energie, maar met de juiste tips kan iedereen zijn of haar eerste moestuintje opzetten en genieten van eigen oogst. Tekst: Danique Pals Foto’s: Shutterstock
54
GROENERWONEN
M
oestuinieren levert niet alleen eigen fruit, groenten en kruiden op, het is ook nog eens heel ontspannend. Je gebruikt dan wel bijna al je spieren in je lichaam, maar de natuurlijke omgeving en de buitenlucht verlagen je stressniveau. Je kunt het hele jaar door in een moestuin aan de slag en ook voor kleinere tuinen is er veel mogelijk. Dit maakt het een heerlijke bezigheid voor iedereen.
STAP 1
VOORBEREIDING Zit je er aan te denken om een moestuin te beginnen? Dan is het slim om klein te beginnen. Een moestuin kost namelijk tijd en energie en dat kan in het begin even wennen zijn. Bovendien kun je door klein te beginnen, kijken of het écht iets voor jou is. Uitbreiden kan altijd nog. Probeer daarom eerst zelf thuis het een en ander uit voor je aan een volkstuin begint. Houd het overzichtelijk en bedenk vooraf welke planten, bloemen en kruiden je in de moestuin wilt zetten. En misschien wel het meest cruciale: kies een goede plek voor je moestuin. Ga op zoek naar een zonnige plek met beschutting. Er mag overigens wel wind staan, maar niet te veel. Uit het noorden komt de koudste wind, daarom kun je het beste de zuidkant open laten. Bekijk vooraf ook hoe de zon draait en gebruik dit om je gewassen op de beste plek te zaaien. Hierna is het tijd om het denkwerk om te zetten in praktisch werk. Heb je al een tuin, dan heb je vast ook al wat gereedschap. In een moestuin is het handig om op z’n minst tuinhandschoenen, een spade, cultivator, schoffel, snoeischaar, hark, plantenschepje en een gieter of tuinslang te hebben. Ga zorgvuldig en netjes met je gereedschap om, dan gaat het langer mee. Maak je gereedschap altijd even schoon en berg het op een droge plek op. Het beste kun je je je gereedschap hangend bewaren, dan wordt het minder snel bot.
STAP 2
GRONDSOORT BEPALEN Nu je weet waar de moestuin komt en je het juiste gereedschap in huis hebt, is het tijd om te bepalen op welke grondsoort je moestuin ligt. Of je voor een compacte moestuinbak gaat of een uitgebreide moestuin, de grond is essentieel en vormt de voedingsbodem. Er
zijn in ons land grofweg drie soorten grond: zand, kleigrond of veengrond. Elk type grond heeft voor- en nadelen. Zandkorrels zijn groot waardoor water snel kan wegstromen, maar waardoor water en voedingsstoffen ook slecht worden vastgehouden. Zandgrond warmt daarentegen in het voorjaar wel snel op, waardoor je eerder kunt zaaien, en het is makkelijk te bewerken. Kleigrond is minder makkelijk te bewerken, het bevat weinig zuurstof en houdt veel vocht vast. In de winter zal kleigrond vochtig blijven en in de zomer hard worden. Kleigrond is kleverig en moeilijk doordringbaar voor wortels. Veengrond is opgebouwd uit gehumificeerd plantaardig materiaal. Dat betekent dat het uit samengeperste plantenresten bestaat. Veen ontstaat in moerassige gebieden, de grondwaterstand is bij veengrond dan ook altijd hoog. Daarnaast kan veen goed water vasthouden. Ook is het zo dat veengrond inklinkt waardoor bijvoorbeeld een schutting of tuinkas kan verzakken. Kortom, het is zeker belangrijk om te bepalen met welke grondsoort je in je moestuin te maken hebt. Het is in veel gevallen ook van belang om in een later stadium extra humus of een mulchlaag aan te brengen. Zo verbeter je de grond met natuurlijk materiaal. Mulchen beschermt de grond tegen uitdrogen en verdichting, bovendien krijgt onkruid minder kans.
STAP 3
ZAAIEN EN OOGSTEN Toen je zat weg te dromen over je eigen moestuin, had je vast al in gedachte welke planten, bloemen en kruiden je wilt laten groeien. Wanneer je een beginner bent, is het aan te raden niet direct voor de meest moeilijke soorten te gaan. Houd het simpel voor jezelf, dan is de garantie op succes het grootst. Een populair voorbeeld is de aardbei. Aardbeien zijn rijk aan vitamines en ze zijn heerlijk als tussendoortje. Je kunt op verschillende manieren aardbeien kweken. Je kunt een klein plantje aanschaffen bij een kweker en deze aanplanten in voedzame, goed doorlatende grond. Maar je kunt er ook voor kiezen om de plantjes van zaadje af te kweken. Inzaaien kun je eind februari tot begin maart doen. Na het planten heeft een aardbeienplant alleen nog maar water en zon nodig. Je kunt eventueel een laagje stro rondom de planten leggen, waardoor de smaakvolle vruchten minder snel rotten. Zodra de aardbeien rood zijn, kun je ze van
GROENERWONEN
55
DOSSIER ZONNE ENERGIE
ZONNE-ENERGIE EN FINANCIËN
Een van de belangrijkste beweegredenen om over te stappen op zonne-energie is naast duurzaamheid ook het financiële rendement. Om het optimale rendement uit je systeem te halen, is het goed om naar je energieverbruik te kijken.
W
anneer je veel meer stroom opwekt dan je verbruikt, is je extra stroom veel minder waard. Als de opwek van je zonne-energiesysteem perfect is afgestemd op je verbruik dan haal je het hoogste rendement uit je systeem. De gemiddelde terugverdientijd van zonnepanelen ligt op zeven jaar. Dit hangt uiteraard af van verschillende factoren zoals de kwaliteit van de panelen en de omvormer, maar ook het aantal zonuren.
SALDEREN Een veelbesproken onderwerp is salderen. Wico legt uit wat salderen nu precies inhoudt. “Je haalt een kilowattuur stroom van het net en de totale prijs die je daarvoor betaalt, is opgebouwd uit de kale energieprijs, belastingen en toeslagen. Als je kunt salderen, ontvang je hetzelfde bedrag als dat je voor je stroom betaalt.” Wico geeft daarbij het volgende voorbeeld: “Als je 1500 kilowattuur op het net stopt dan kun je ook 1500 kilowattuur uit het net halen voor eenzelfde vergoeding. Je betaalt dan niets voor de afgenomen stroom.” Echter is het zo dat je vanaf 2023 ieder jaar 9 procent minder kunt salderen en vanaf 2031 is het niet meer mogelijk om te salderen. Dat houdt in dat je per jaar steeds minder kunt salderen. “Je krijgt dan een soort ‘terugleversubsidie’ van je energieleverancier. Het wordt dan belangrijk hoeveel jouw energieleverancier betaalt voor jouw zonnestroom. Dit tarief zal lager zijn dan de volle elektriciteitsprijs die je zelf betaalt. Daarom is het belangrijk om zoveel mogelijk stroom die je opwekt ook zelf te verbruiken”, legt Wico uit. De stroom die je zelf verbruikt, heeft immers nog de volledige waarde, die je zelf ook betaalt voor stroom. Hierdoor is je terugverdientijd het kortst. Maar, hoe maak je optimaal gebruik
SUBSIDIES EN MAATREGELEN Holland Solar is sinds 1983 de branche vereniging van de Nederlandse zonne-energiesector. Op de website van Holland Solar vind je veel informatie over zonnepanelen, zonneboilers, recycling en kwaliteit. Daarnaast heeft Holland Solar, behalve de salderingsregeling, ook enkele andere subsidies en stimuleringsregelingen op een rijtje gezet.
van je eigen opgewekte energie? Volgens Wico zijn daar allerlei manieren voor, ook als je overdag weg bent en pas ‘s avonds energie gaat verbruiken. Het is vanaf 2023 wel belangrijk om je stroom te gebruiken op het moment dat het wordt opgewekt en dat is dus overdag. Wico: “Daarvoor hebben we een energiemanagementsysteem om apparaten aan te sturen. Je kunt je wasmachine, droger of vaatwasser aanzetten op het moment dat je een overschot aan zonne-energie hebt. Dit gaat volautomatisch. Je moet er alleen zelf voor zorgen dat bijvoorbeeld de vaatwasser vol is. Op het moment dat je energiemanager ziet dat er een overproductie aan zonne-energie is, zal het systeem je vaatwasser aanzetten. Een ander goed voorbeeld is om je overtollige zonnestroom op te slaan in de vorm van warm water. Door water te verwarmen en in een boilervat op te slaan. Op die manier zorg je ervoor dat je zo min mogelijk stroom terug levert aan het net, omdat je daar straks toch een lagere vergoeding voor krijgt. Als je je eigen verbruik van zonnestroom hebt geoptimaliseerd, kun je als vervolgstap nog een thuisaccu overwegen, waarmee de overtollige zonnestroom overdag wordt opgeslagen voor gebruik in de avond. Zonne-energie blijft eigenlijk altijd rendabel, er zijn alleen tools om dit te verbeteren.”
SDE+ en SDE++ De Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) kun je aanvragen voor zonnestroom, zonnepanelen, zonnewarmte en zonnecollectoren. Per kalenderjaar worden het budget van de SDE+-regeling en de basisbedragen bekendgemaakt. Er zijn elk jaar twee rondes: in het voor- en het najaar. In 2020 werden in de eerste ronde 6.882 stuks en 3.440 megawattpiek gerealiseerd via SDE+. Een aanvulling op deze regeling is de SDE++. Deze nieuwe regeling stimuleert naast duurzame energieproductie ook CO²-reductie. ISDE ISDE staat voor Investeringssubsidie Duurzame Energie. Met deze subsidie krijg je een tegemoetkoming bij het aanschaffen van zonneboilers, warmtepompen, biomassaketels en pelletkachels. Postcoderoosregeling Via deze regeling komen leden van coöperaties en Verenigingen van Eigenaren in aanmerking voor een vast subsidiebedrag per opgewekte kWh. De regeling geldt voor kleinverbruikers die samen eigenaar zijn van een zonnepanelensysteem en die in de zogenaamde postcoderoos van deze productie-installatie wonen. Kijk voor meer informatie over regelingen en andere zaken omtrent zonne-energie op www.hollandsolar.nl
GROENERWONEN
35
NEEM NU EEN JAARABONNEMENT 4 nummers Groener Wonen voor slechts € 23,50 ipv € 27,80 DE BESTE IDEEËN VOOR DUURZAAM WONEN
VEELZIJDIGE ZON 28 PVT-panelen leveren
stroom én warm water!
HITTE & PLENSBUIEN
ZO MAAK JE DE TUIN KLIMAATBESTENDIG
EDITIE 8
WWW.GROENERWONEN.COM
Groener Wonen is een nieuw magazine gericht op duurzaam wonen (energiebesparing, isolatie, warmtepompen, zonne-energie etc.) en milieuvriendelijk leven met meer comfort en lagere woonlasten. Het tijdschrift biedt naast informatie en praktische tips ook vooral veel (woon)inspiratie.
warmte terugwinnen
EEN HUIS VAN 10 TON GERECYCLED PLASTIC
OOK LEUK OM CADEAU TE GEVEN EDITIE 8 / € 6,95
DE BES T E I DEEËN VO O R DUURZ A A M WO NEN
ELEKTRISCH RIJDEN
NIEUWE BETAALBARE MODELLEN
IN HUIS 39 GEZOND Slim ventileren en
PASSIEF BOUWEN
ZEER ENERGIEZUINIG
02101
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 3 0 0 6
Ga voor deze aanbieding naar groenerwonen.mijntijdschrift.net Het abonnement loopt tot wederopzegging. Opzeggen is eenvoudig en kan per maand. Cadeau-abonnementen stoppen automatisch.