Scenes 4 2015 by Virtùmedia

Scènes MAGAZINE OVER TONEEL, MUZIEK, CABARET, DANS EN MUSICAL

NIEUWE COLUMNIST

Katinka Polderman

ANGRY NOT SO YOUNG MAN LEBBIS INTRODANS DOET EEN SIDI LARBI EINDELIJK BUTTERFLY IN EIGEN LAND ANNE-MARIE KREMER DINEREN MET JOERI VOS EN RICHARD III

‘Ik stort me op een vreemd leven’

€ 4,95

NASRDIN DCHAR

3E JAARGANG, NR 4 AUGUSTUS | SEPTEMBER 2015

MARIA GOOS SPREEKT MARJA KOK OVER WERKTEATER • IN DE SPIEGEL VAN BERT VISSCHER • DROOMDANS VAN AMOS BEN-TAL • STEFAN DE WALLE WIL OPBRANDEN • NEDERLANDS THEATER FESTIVAL • YENTL & DE BOER

JUBILEUMEDITIE MET VIER FAVORIETEN

GIULIO CESARE. PEZZI STACCATI

ROMEO CASTELLUCCI WO 14 & DO 15 OKT

MANGER

BORIS CHARMATZ WO 9 DEC

EN AVANT, MARCHE!

ALAIN PLATEL DI 2 FEB

PLATEAU EFFECT

JEFTA VAN DINTHER DO 7 APR

Voor het uitgebreide (rand-)programma met werk van deze makers en een verdiepend curriculum: chasse.nl

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Scènes cènes cè ènes MAGAZINE OVER TONEEL, MUZIEK, CABARET, DANS EN MUSICAL

OPENINGSSCÈNE NIEUWE COLUMNIST

Katinka Polderman

ANGRY NOT SO YOUNG MAN LEBBIS INTRODANS DOET EEN SIDI LARBI EINDELIJK BUTTERFLY IN EIGEN LAND ANNE-MARIE KREMER DINEREN MET JOERI VOS EN RICHARD III

‘Ik stort me op een vreemd leven’

3E JAARGANG, NR 4 AUGUSTUS | SEPTEMBER 2015

€ 4,95

NASRDIN DCHAR

MARIA GOOS SPREEKT MARJA KOK OVER WERKTEATER • IN DE SPIEGEL VAN BERT VISSCHER • DROOMDANS VAN AMOS BEN-TAL • STEFAN DE WALLE WIL OPBRANDEN • NEDERLANDS THEATER FESTIVAL • YENTL & DE BOER

Open+MT6-7.indd 1

Fotografie cover Janita Sassen

09-07-15 13:27

Colofon Redactie Scènes Schoterweg 200, 2021 HX Haarlem, www.scenes.nu info@scenes.nu www.facebook.com/ScenesNL Hoofdredactie Jos Schuring Redactie Martin Hendriksma, Janita Sassen, Marjan Terpstra

Dank u

Art direction en vormgeving Janita Sassen Medewerkers aan dit nummer Ruud Buurman, Maria Goos, Eric Korsten, Astrid van Leeuwen, Katinka Polderman, Remco van Rijn en Gijs Scholten van Aschat

cènes gaat met dit nummer zijn derde jaargang in. Twee jaar geleden werd onze poging om een nieuw theatertijdschrift te beginnen door menigeen met scepsis begroet. Niet vreemd. Immers, het theaterbezoek daalde en tijdschriften beleven al langer zware tijden. Dat het Scènes toch lukt, is dankzij de vele samenwerkingsverbanden waarmee we ons gelukkig prijzen. Het fundament van Scènes is geschraagd door partnerships met gezelschappen. Samen met schouwburgen maken we regionale edities van Scènes die onze positie verder verstevigen. Hierdoor en dankzij meer abonnees bereikt de oplage van de zes nummers van komend seizoen een recordhoogte van in totaal 150.000 exemplaren.

Eindredactie Marjan Terpstra Uitgever Virtùmedia in opdracht van Scènes B.V. Pepijn Dobbelaer, Postbus 595, 3700 AN Zeist, 030-6920677, www.virtumedia.nl Advertenties Dennis Dercksen, 030-6913835, dennis@daily.nl Druk Senefelder, Doetinchem Distributie Aldipress © Scènes Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever

Hoe blij we daar ook mee zijn, achterover leunen is er niet bij. De energie houden we op peil door de kick van die voortdurende tocht die ons wekelijks langs theaters, festivals, repetitieruimten, kleedkamers en kroegen voert. Onvermoeibaar zuigen we indrukken op uit voorstellingen en hangen aan de lippen van acteurs, cabaretiers, vocalisten, regisseurs, dansers en choreografen die ons deelgenoot maken van wat hen beweegt. Omdat we niet anders kunnen. Omdat we niet anders willen.

ISSN 2214-6520 Abonnementen 6 nummers per jaar, Nederland € 29,95, eerste jaar € 19,95, 030-6920677, www.scenes.nu Prijswijzigingen voorbehouden. Abonnementen kunnen op ieder moment ingaan en worden automatisch voor een jaar vernieuwd. Opzeggingen dienen schriftelijk te geschieden uiterlijk 2 maanden voor verlengingen.

Op naar het eerste lustrum. FOTO: JANITA SASSEN

Comité van Aanbeveling Melle Daamen, directeur Stadsschouwburg Amsterdam Cees Langeveld, directeur Chassé Theater Breda Marischka Leenaers, adviseur fondsenwerving Jaap Lampe, directeur Stadsschouwburg Haarlem Yolande Melsert, directeur Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten Anita Mooiweer, adjunct-uitgever Sanoma Nel Oskam, directeur Goudse Schouwburg Gerardjan Rijnders, regisseur

Zoals u elders in dit magazine kunt lezen, hebben we een sterk theaterseizoen achter de rug en ook op festivals deze zomer was de kwaliteit hoog. Artiesten doen het al jaren met minder, maar blijven mooie voorstellingen maken. Om dat met onze lezers te kunnen delen, is een groot voorrecht. Wij, de makers van Scènes, zijn dankbaar. Voor alle samenwerkingspartners. Voor alle lezers. En voor alle theatermakers die ons altijd weer verbazen, verrijken en ontroeren.

Jos Schuring Hoofdredacteur Scènes jos@scenes.nu @josschuring Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

.nl

Van Lot Vekemans

Justus van Dillen speelt

WWW. www.

Judas VAN 26 AUGUSTUS T/M 12 SEPTEMBER 2015 DE GROENE KATHEDRAAL, ALMERE KAARTEN EN INFORMATIE: 036-8448148

MONUMENTALE JUBILEUMVOORSTELLING VAN 4 UUR, DRIE GENERATIES EN 16 ACTEURS

FAMILIEKRONIEK 27 OKTOBER T/M 8 NOVEMBER DE LAWEI DRACHTEN

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TRYATER.NL

NEDERLANDSE VERTALING BESCHIKBAAR TEKST EN REGIE:

IRA JUDKOVSKAJA

inhoud 34 14 09 Karin Bloemen volgt Ellen ten Damme op

12 Muziektheater over illegaliteit van Via Berlin 14 Nasrdin Dchar: ‘Je kunt met mij alle kanten op.’ 20 Lebbis is terug! 22 De droomdans van Amos Ben-Tal 28 Sneeuwwitje anno 2015

30 Maria Goos spreekt Marja Kok van het Werkteater 34 Wereldsopraan Anne-Marie Kremer weer thuis bij Reisopera 36 Dineren met Richard III 40 De krant in het theater 44 Stefan de Walle wil iedere avond opbranden

47 De jongensdroom van Eelco Smits 48 Nederlands Theater Festival 50 Introdans danst Sidi Larbi Cherkaoui

Rubrieken 0

06 Kleedkamerrituelen van Yentl & De Boer 10 Losse scènes 19 Column Gijs Scholten van Aschat 25 Danstips, de smaak van Astrid 26 In de spiegel van Bert Visscher 41 Column Katinka Polderman 42 Toneeltips, de smaak van Jos

54 Cabarettips, de smaak van Ruud 57 Remco over repertoire 60 Premières Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

KLEEDKAMERRITUELEN INTERVIEW Tekst Buurman| Fotografie | Fotografie Janita Sassen TekstRuud Jos Schuring Janita Sassen

Yentl en De Boer Haren strijken ‘We hebben “het liedje van de dag”, een onzinnig melodietje of tekstje waar een van ons ineens mee komt in de kleedkamer. Vaak blijft dat dagen in je kop zitten, echt om gek van te worden. Behalve wij snapt niemand er de humor van. Laatst was het bijvoorbeeld wekenlang de tekst “Omdat ik onzeker ben, omdat ik lelijk ben”. Verder niks. Het gaat meestal ook nergens naar toe. Wie weet wordt het ooit wel een zin voor een echt liedje. Woest dansen doen we ook wel eens in de kleedkamer. Eigenlijk best gênant, ja. Maar we komen nou eenmaal altijd met veel plezier naar het theater. Het winnen van het Amsterdams Kleinkunst Festival in 2013 was geweldig, maar we hebben daarna wel snoeihard moeten werken. Niemand zit op je te wachten. Nu voelen we de wind in onze rug. Dit jaar wonnen we met Ik heb een man gekend de Annie M.G. Schmidtprijs. En na tv-optredens bij Opium TV en twee keer Podium Witteman, op uitnodiging van Youp van ’t Hek, komen er veel meer mensen naar ons kijken. Vanaf het moment dat we op de Amsterdamse Kleinkunstacademie met elkaar gingen werken, hebben we nooit getwijfeld of het zou lukken. Maar je moet wel uitvogelen hoe. Tijdens het kleinkunstfestival maakten we voor het eerst een halfuur ‘cabaret’, of iets waarvan wij dachten dat daarvoor door moest gaan. Pas daarna hebben we onze eigen stijl verder ontwikkeld. Noem het absurd muziektheater. Wij zijn altijd zielig vroeg in het theater als we moeten spelen. Wij willen graag uren koffie drinken, make-uppen, keten en ziekelijk veel selfies maken in de spiegel. Maar de idiootste gewoonte is toch wel dat we heel lang met een stijltang met ons haar bezig zijn. Een medekandidaat tijdens het AKF zei altijd: “o, de meisjes gaan hun haren weer strijken”. Terwijl het echt totáál geen zin heeft, want vlak voor we opgaan binden we het toch altijd gewoon weer in een staart. Het is een concentratiedingetje, meer niet.’  Yentl Schieman (29) en Christine de Boer (31) wonnen in 2013 als Yentl en De Boer het Amsterdams Kleinkunst Festival. Daarna toerden ze met hun debuutprogramma en brachten ze De Plaat uit, een cd met dertien humoristische theaterliedjes. Met Ik heb een man gekend wonnen ze de Annie M.G. Schmidtprijs 2014 voor het beste theaterlied. Yentl en De Boer zijn tot eind april te zien met De Snoepwinkel is gesloten. www.yentlendeboer.nl

Scènes AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

‘ We zijn zielig vroeg in het theater en maken ziekelijk veel selfies’

Scènes AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Beleef de hoog tepunten! INTERVIEW

Tekst Jos Schuring | Fotografie Janita Sassen

Het Nederlands Theater Festival toont jaarlijks in de Stadsschouwburg Amsterdam de tien hoogtepunten van het afgelopen seizoen en reikt de belangrijkste theaterprijzen uit. Vier van deze ook in de pers uitstekend ontvangen voorstellingen zijn ook in Groningen te zien, als enige plaats buiten Amsterdam.

Jakop Ahlbom Horror

za 12 september Stadsschouwburg Groningen Met een mix van theater, mime en illusionisme brengt Ahlbom een ode aan het horrorgenre. “Ook voor degene die de filmklassiekers niet kennen valt er een hoop kinderlijk plezier aan te beleven (...) een hartverwarmend, theatraal potje griezelen.” (Trouw)

Mugmetdegoudentand Kunsthart

vr 16 oktober Grand Theatre Groningen “Een ontluisterende blik achter de schermen van belangrijke politieke beslissingen op kunstgebied.” (NRC) “Even amusant als intelligent.” (Scenes) “Een hilarische, puntige en bij vlagen briljante tekst.” (Het Parool)

Helmert Woudenberg e.a. Mansholt

vr 18 t/m zo 20 september op een boerderij in nabijheid van Groningen “Een ontroerend pleidooi voor de liefde en idealisme, dat schrikbarend weinig aan actualiteit heeft ingeboet.” (Het Parool) Op een passende locatie ziet u theater over voormalig eurocommissaris van landbouw Sicco Mansholt.

De voorstelling was al ruim zeventig keer te zien en trok 12.500 bezoekers. Reserveer snel want de capaciteit is beperkt!

Merals Harem Ochtendzee

vr 11 september Grand Theatre Groningen Actrice en zangeres Meral Polat, muzikale duizendpoot Beppe Costa en de mannen van meer dan duizend nachten bundelen hun krachten in deze voorstelling met muziek uit de culturen rondom de Middellandse Zee.

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Meer info en kaarten: ssbg.nl

De keuze van de wijkjury Groningen!

VARIÉTÉ Tekst Marjan Terpstra | Fotografie Nick van Ormondt

Karin Bloemen viert feest in Cirque Stiletto

Mail & win

Scènes mag kaarten weggeven voor 2 september om 19.30 uur in het DeLaMar Theater in Amsterdam. Wil je kans maken op 2 kaarten? Meld je aan voor de Scènes nieuwsbrief en mail naar winnen@scenes.nu.

Dit najaar toert Karin Bloemen door het land met Cirque Stiletto. Het concept van Henk van der Meijden - kleinkunstenares, de Wëreldbänd en circusacts samen op het podium - was tot nu toe vooral verbonden met Ellen ten Damme. Maar dit najaar wordt Karin Bloemen de leading lady.

‘Ik heb beide shows met Ellen natuurlijk gezien. Ze was mijn leerling op de Kleinkunstacademie en de kostuums waren van Jan Aarntzen, die al 26 jaar mijn kleding maakt. Cirque Stiletto deed me denken aan La Bloemen uit de jaren negentig. Dat was een geweldige tijd. Ik zei tegen Jan dat het me enig leek om weer eens zoiets te doen. “Henk zoekt iemand, ga met hem praten”, zei hij. En zo is het gekomen. Hij wilde wel iemand anders, want het is zíjn concept en geen Ellen ten Damme-show.’ Wereldacts

Ellen ten Damme deed met haar lenige lijf zonder zichtbare moeite mee met de circusacts in Stiletto 1 en 2. Voor Karin zal de spagaat er niet in zitten. ‘Maar ik ga wel iets verrassends acrobatisch doen. Verder sta ik er natuurlijk vooral als clown om alles met grappen te verbinden. Er komen vier grote circusacts van wereldniveau die prijzen hebben gewonnen op circusfestivals in Monaco en Frankrijk. Ik vind het geweldig om daar met mijn neus bovenop te staan en te zien hoe ze werken. Zo geeft het Duo Kvas uit Oekraïne een fascinerend staaltje acrobatiek weg en gooien twee elastieken

mannen uit Ethiopië met elkaar. Dat leent zich natuurlijk voor een goeie grap: “Mag ik nu ook een keertje?”. Ik verheug me ook erg op een duet met Lady Lala McCallan, die Italia’s Got Talent heeft gewonnen. Dat is een waanzinnige operatravestieact met jurken die helemaal over the top zijn.’ Van Venlo tot Hoogeveen

Henk van der Meijden, die in de jaren zeventig al het Russische Staatscircus naar Carré bracht en sinds 1984 het jaarlijkse Wereldkerstcircus in Carré organiseert, heeft de circusacts uitgekozen. Stanley Burleson, met wie Karin in de jaren negentig veelvuldig samenwerkte, regisseert. La Bloemen heeft er zin in, ook al staan ze de komende vier maanden in meer dan dertig theaters, van Venlo tot Hoogeveen. ‘Dat is ons vak en hoort erbij. Maar die gasten van de Wëreldbänd zijn geweldig en ik vind het fantastisch om iets met circus te doen, want uiteindelijk is circus de basis van ons beroep. Ik ben na die vier maanden waarschijnlijk helemaal kapot, maar dan hebben we wel een fantastisch feestje gehad.’  Cirque Stiletto 3 met Karin Bloemen, tournee 28 augustus t/m 3 januari, www.stardusttheatre.nl Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

LOSSESCÈNES

MAIL & WIN

Scènes mag 2 x 2 vrijkaarten weggegeven voor Lento op 16 oktober in Groningen. Mail naar winnen@scenes.nu

BETOVEREND BALLONNENBOS

Stap binnen in een wereld waar verwondering regeert, alsof je terugkeert naar de onbezorgde wereld van je jeugd. Lento van Compagnie NUUA ontvouwt zich in een weldadig rustig tempo waarbij beelden spreken en woorden afwezig zijn. De makers van deze theaterparel, een Fin en een Braziliaan, leiden je met een combinatie van illusionisme, acrobatiek, manipulatie en fysiek theater rond in een bos vol heliumballonnen, waar de zwaartekracht niet lijkt te bestaan. In sfeervolle scènes word je getrakteerd op prachtige beelden en theatrale vondsten. Lento betovert iedere bezoeker en is dan ook een hit op alle continenten. Zo 11 oktober De Flint, Amersfoort, wo 14 oktober De Veste, Delft, vr 16 oktober Stadsschouwburg Groningen, zo 18 oktober De Lawei Drachten.

Onze nieuwsbrief staat vol recensies en aanbiedingen. Schrijf je in op

www.scenes.nu 10

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

SLAPEN OP TONEEL TIJDENS THEATERWEEKEND In het derde weekend van januari 2016 zetten ruim veertig theaters de deuren wagenwijd open om aan iedereen te laten zien hoe mooi het is om naar het theater te gaan. Drie dagen lang bieden deze theaters voorstellingen aan voor slechts tien euro. Van kleine intieme voorstellingen tot grote showproducties, cabaret, toneel, dans en mime. Ook zijn er backstage-tours of kun je overnachten op het toneel, ontbijten in de kleedkamer, previews zien van voorstellingen, een scriptlezing in de artiestenfoyer of workshops bijwonen. Het BankGiro Loterij Theaterweekend is een initiatief van het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Nationaal Theater Fonds van Albert Verlinde. Het Theaterweekend vindt plaats op 15, 16, 17 januari. www.bgltheaterweekend.nl

FOTO: JEAN VAN LINGEN

FOTO: LUIS SARTROI DO VALE

Scène uit In My Pocket van Don’t Hit Mama.

Scènes op Amsterdamse Uitmarkt

Vijftien Amsterdamse theatergroepen presenteren zich samen op het podium en in een tent tijdens de Uitmarkt in Amsterdam. Kom genieten van optredens en ‘meet the artist’. Op zaterdag 29 augustus tussen half drie en half vijf zijn er optredens van Nicole Beutler, ZEP Theater Producties, ICKamsterdam, Ulrike Quade Company en danstheater AYA. Op zondagmiddag zie je Dansmakers, BOG, LeineRoebana, de Toneelmakerij en Don’t Hit Mama. Scènes is ook present aldaar. Tot ziens op de Uitmarkt?

35 JAAR BALLETFOTO’S

In Photocall bundelt fotograaf Hans Gerritsen zijn mooiste werk uit 35 jaar ballet- en dansfotografie. Van klassieke dans tot modern ballet. Met werk van de beroemdste choreografen, van Merce Cunningham, George Balanchine, Sidi Larbi Cherkaoui tot Maurice Béjart, maar ook Hans van Manen, Jiří Kylián, Ed Wubbe, Nils Christe en León & Lightfoot. Groot formaat, hardcover en maar liefst 244 pagina's. Verkrijgbaar voor €49,50 via www.hansgerritsen.nl.

FOTO: SANNE PEPER

Maria Kraakman in Angels in America

FOTO: ANNALEEN LOUWES

FOTO: HANS GERRITSEN

Ballets de MonteCarlo

PRIJZENSLAGVELD Eerder meldden we al op deze plek de nominaties voor de belangrijkste toneelprijzen. Toegevoegd zijn Maria Kraakman en Jacob Derwig voor Angels in America van Oostpool en Guy Clemens voor Kunsthart van mugmetdegoudentand. Ook in cabaretland worden binnenkort prijzen uitgereikt. Of dat doorgaat moeten we nog maar afwachten want traditiegetrouw is er weer gedoe over de prijzen. Voor de Poelifinario 2015, de prijs voor het meest indrukwekkende cabaretprogramma, zijn André Manuel, De Bloeiende Maagden, Plien & Bianca, Micha Wertheim en Daniël Arends genomineerd. De laatste twee hebben hun nominatie geweigerd.

Dansdagen Maastricht

Trakteer je zelf op een weekendje Maastricht en je bent weer helemaal op de hoogte van de dans in Nederland. Het programma varieert van het iconische Twilight uit 1972 van Hans van Manen van het Nationale Ballet, tot Nicole Beutler die 3: The Garden uit 2011 opnieuw uitbrengt in de grote zaal. Wie The Black Piece van Ann Van den Broek of INSIDE OUT van Conny Janssen Danst miste, heeft een extra reden om zuidwaarts te gaan. De Nederlandse Dansdagen vroeg aan Opera Zuid en drie choreografen en dansers en drie klassiek geschoolde zangers om twee korte, eigenzinnige performances te maken met het klassieke lied als uitgangspunt. Met als resultaat zes korte werken van 5 minuten, waarin dans en opera samenkomen. www.nederlandsedansdagen.nl

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

MUZIEKTHEATER Tekst Henri Drost | Foto Merlijn Doomernik

Via Berlin

Muziek met een verhaal

Dagmar Slagmolen en Rosa Arnold van Via Berlin maken voorstellingen over zaken waar de maatschappij mee worstelt en die hen raken: oorlog, vluchtelingen, illegaliteit. Zware kost, maar het slaat aan. Vooral vanwege de unieke manier waarop ze tekst, spel en muziek verweven. Na de veelgeprezen voorstelling Dead End op Oerol volgt nu Comfortzone.

ctrice, schrijfster en regisseuse Dagmar Slagmolen en violiste Rosa Arnold, van het Ragazze Kwartet, vormen samen de artistieke kern van Via Berlin. Vorig jaar kreeg dit muziektheatergezelschap de Charlotte Köhler Prijs voor zijn indrukwekkende eerste drieluik over oorlog. De jury prees vooral hun unieke samenspel. Om het publiek zo veel mogelijk te prikkelen is muziek de hoofdverteller in hun voorstellingen. Het verhaal komt uit Dagmars pen. Rosa zoekt daar muziek bij. Dagmar: ‘Wij werken meestal in twee repetitieperiodes. Eerst gaan we door alle teksten en muziek heen. Vervolgens kijken we welke teksten door muziek vervangen kunnen worden. We maken dan een muzikale blauwdruk en selecteren teksten die noodzakelijk zijn om het verhaal te ondersteunen. Veel van mijn teksten gooien we dus weg. Inmiddels heb ik daar geen moeite meer mee. Maar sommige blijven onvervangbaar. Je kunt bijvoorbeeld met muziek wel laten horen dat iemand boos, bang of verdrietig is, maar om uit te leggen waarom, heb je tekst nodig. In onze producties moet iedere speler ook zowel kunnen acteren als musiceren. Na de eerste repetitieperiode gaat alles even de broeikas in om te rijpen, fijn te slijpen en om alles in te studeren. In de tweede repetitieperiode worden tekst en muziek verweven, komt het decor erbij en maken we de miseen-scène. Beeld en choreografie zijn van groot belang.’ Live gespeelde soundtrack

In Dead End resulteerde de werkwijze van het duo in een vrijwel woordeloze voorstelling, waarbij de muziek en de locatie een cruciale rol speelden. Ook hiervoor schreef Dagmar Slagmolen teksten. ‘Maar die zijn er, op een Franse scheldkanonnade en een Egyptisch lied na, allemaal uit gehaald. Het is heel filmisch geworden, met een live gespeelde soundtrack 12

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

en monumentale beelden.’ Dead End was het eerste deel van een tweeluik over illegaliteit. Na hun eerste drieluik over oorlog kiezen de dames wederom een zwaar thema. ‘Wij maken actuele voorstellingen over wat ons raakt. Niet door antwoorden te geven, maar juist door vragen te stellen en onderwerpen universeel te maken. Wij zoeken naar persoonlijke verhalen en plaatsen die tegen een grotere achtergrond. Met muziek als hoofdverteller, nodigen we het publiek uit om hun eigen ervaringen onderdeel te laten worden van de voorstelling. Dat lijkt te lukken, want we krijgen vaak persoonlijke reacties na afloop.’ Gruwelijke confrontatie

Dead End toont de tocht van een vluchteling naar Fort Europa, resulterend in een even pijnlijke als bizarre ontvangst achter de grens. In Comfort Zone, het tweede deel dat overigens ook op zichzelf staat, duikt diezelfde asielzoeker weer op. Een clubje welgestelde vrouwen komt bij elkaar voor een liefdadigheidsetentje, maar ziet zich onverwacht geconfronteerd met deze uitgeprocedeerde asielzoeker. De vurige pogingen van de vrouwen om de ongelijkheid tussen hen en de man weg te werken lopen volledig uit de hand wanneer hun denkbeelden niet blijken te stroken met de realiteit. Schuldgevoel wordt zo een veelkoppig monster dat niemand meer in de hand heeft. ‘De vrouwen proberen alles te doen om van hun schuldgevoel af te komen’, verduidelijkt Dagmar. ‘Maar wanneer er sprake is van zo’n fundamentele ongelijkheid, helpt het weggeven van al je geld, je kleren en zelfs je huis niet, hoe graag je dat ook wilt. De vrouwen projecteren hun eigen vooroordelen, angsten, lusten en hoop op de vreemdeling, maar worden uiteindelijk gruwelijk met zichzelf geconfronteerd.’  Comfortzone van Via Berlin in coproductie met Orkater en het Ragazze Kwartet met muziek van componist Peter Adriaansz, 17 september t/m 31 oktober, www.viaberlin.nl/www.orkater.nl

Vanaf nu heet je Pjotr van Ragazze Kwartet en Via Berlin uit 2011 was het begin van een succesvolle samenwerking

Via Berlin en Ragazze Kwartet Via Berlin komt voort uit het talentontwikkelingsprogramma van Orkater, de Nieuwkomers. Orkater is inmiddels coproducent van Via Berlin. Via Berlin werkt intensief samen met het opmerkelijke, veelzijdige en uiterst dynamische Ragazze

Kwartet. De vier vrouwen van dit kwartet spelen net zo makkelijk Schubert als György Ligeti of Arvo Pärt. Ze frequenteren de concertpodia maar staan ook vaak in het theater waar ze onder meer met Orkater, Oorkaan en De Fantasten actief waren.

Op de Parade vielen ze vorig jaar op met Foodlifecrisis, ook een regie van Dagmar Slagmolen. Muziektheater waarin een strijkkwartet niet alleen musiceert maar ook danst en beweegt, is een zeldzaamheid op de Nederlandse podia. Het

Ragazze Kwartet kan dat. Ze maakten met Via Berlin de veelgeprezen voorstellingen Vanaf nu heet je Pjotr (2011) en Home sweet home (2013) uit het oorlogsdrieluik. www.ragazzekwartet.nl

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL Tekst Martin Hendriksma | Fotografie Janita Sassen

ScĂ¨nes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

NASRDIN DCHAR

‘Ik kan mezelf wegtoveren’ Hij begon in Klein Bellevue en sloot af voor vijftienhonderd man in een twee keer uitverkocht Carré. Oumi, het verhaal van zijn Marokkaanse moeder, vormde de doorbraak van Nasrdin Dchar als toneelacteur. Nu staat hij in Van Waveren, opnieuw een bijzonder familieverhaal. Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

 16

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL

ij is net twee dagen terug uit Marokko. Opnames voor Fake, de eerste film van Thomas Acda. ‘Een ge-wel-dige locatie, tegen de woestijn aan’, vertelt Nasrdin Dchar met glimmende ogen. ‘Die kleuren van het land, een leuke rol... Toptijd!’ Daar, in het land waar ooit zijn ouders vandaan emigreerden, vernam hij via Twitter wat de tv-registratie van zijn monoloog Oumi in Nederland had veroorzaakt. Kijkers die tot tranen toe geroerd waren. Collega-theatermaker Erik van Muiswinkel die tweette: ‘Meesterlijk. Vol Carré humt Marokkaanse nostalgie mee.’ In de koninklijke loge bevond zich een razend enthousiaste Máxima. Universeel

Het door Maria Goos opgetekende verhaal van zijn moeder, voor het eerst opgevoerd in de piepkleine Palonizaal van het Amsterdamse Theater Bellevue, groeide uit tot een grote hit. Samen met Abdelkarim El Fassi, maker van de documentaire Mijn vader, de expat, gaf Nasrdin Dchar een generatie amper gehoorde Marokkaanse migranten een stem. Ook door dat verhaal op toneel op weergaloze wijze te verbinden met zijn eigen zoektocht naar hoe je richting moet geven aan je leven. ‘Dat stijgt boven het Marokkaanse verhaal uit, dat zijn universele dingen.’ Daar stond hij aan het slot van de tournee ineens twee avonden ten overstaan van het uit zijn voegen barstende theater aan de Amstel. ‘Carré…’, zegt Nasrdin Dchar. ‘Ik vond het toch wel eh... iets bijzonders. Vijftienhonderd man publiek voor je neus. De theatergeschiedenis druipt van de muren. En daar mag je dan in je eentje een verhaal vertellen, een ode aan je ouders en hun generatie immigranten.’ Hij zoekt naar een woord dat die ervaring voldoende verbeeldt. ‘Magisch’, zegt hij uiteindelijk. Meer magie

Er is meer magie op komst. Dit najaar speelt Nasrdin Dchar een van de dragende rollen in het familie-epos Van Waveren. Wéér een bijzonder en waargebeurd verhaal. Ooit in de jaren negentig begonnen bij de cineast Wim van der Aar, die op de markt voor een tientje een doos met geluidsbanden kocht. De inhoud bleek te bestaan uit zo’n tachtig uur aan telefoongesprekken, maar wie de beller was bleef voor de filmmaker jarenlang onduidelijk. En ook wat zijn vreemde motieven waren om al die gesprekken op te nemen. Het bleek uiteindelijk te gaan om ene Guido, een aan lager wal geraakte laatste nazaat van de chique Aerdenhoutse familie Van Waveren, ooit stichters van de Keukenhof. Van der Aar maakte een veelbesproken filmdocumentaire over deze Guido - De Van Waveren Tapes - en droomde hardop ooit nog eens alle eerdere

Dchar verkast van het immigrantenmilieu van Oumi waar elke cent moet worden omgedraaid naar de Aerdenhoutse chic wonderlijke escapades van de familie te verbeelden. Het moest het Nederlandse equivalent worden van de succesvolle Duitse filmkroniek Heimat. En dat is wat het Ro Theater nu in de vorm van een toneelstuk vanaf eind september met hem samen gaat presenteren. ‘Ja, ik heb de documentaire gezien en ook al een en ander over de familie gelezen’, zegt Nasrdin Dchar. ‘Het verhaal spreekt me enorm aan, juist ook omdat het net als Oumi weer een familiegeschiedenis is. Hoe divers al die families ook zijn, iedereen herkent elementen uit zijn eigen verleden.’ Vanochtend, bij een eerste repetitie, heeft hij driekwart van de kersverse toneeltekst kunnen lezen. Al te veel kan hij er nog niet over zeggen, behalve dan dat hij zeker verwacht ‘dat dit een heel spannend ding gaat worden’. Malle fratsen

Dus verkast Nasrdin Dchar van het immigrantenmilieu waar elke cent moet worden omgedraaid, zoals hij dat in Oumi verbeeldde, naar de malle fratsen van de Aerdenhoutse chic. Geen probleem, volgens de succesvolle acteur. Juist die variatie aan rollen maakt het vak van acteur aantrekkelijk. ‘Ik kan mezelf wegtoveren en mag me in Van Waveren storten op een voor mij totaal vreemd leven. Dat vind ik een van de tofste dingen van het vak.’ Hij speelt een van de ooms van nazaat Guido, een oer-Hollandse rol, en dat wordt tot zijn genoegen steeds vanzelfsprekender. ‘Bij de repetities van De geschiedenis van de familie Avenier heb ik in 2007 nog geprotesteerd. Stond ik daar fokking op toneel, moest ik wéér die stereotiepe Marokkaan spelen. Terwijl het toneel je juist alle mogelijkheden biedt om iemand anders te verbeelden, een hond desnoods.’ Bij het toneel wordt hij sindsdien voor de meest uiteenlopende rollen gevraagd. ‘Ook bij de film en op tv krijg ik de laatste tijd steeds meer rollen die losstaan van mijn Marokkaanse achtergrond. In De jacht, een nieuwe serie van Will Koopman, speel ik dit najaar een meneer Michielsen. In een andere serie ben ik binnenkort een Gijs. Tof dat daar tegenwoordig geen vragen meer over worden gesteld.’ Lachend: ‘Nu heb ik ook wel een vrij universeel hoofd. Niet echt Hollands, maar zeker ook niet uitgesproken Marokkaans. Je kunt met mij echt alle kanten op.’  Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL

Gevormd

Door zijn aanvankelijke keuze voor een studie bedrijfskunde is Nasrdin Dchar (36) aan het toneel een relatieve laatbloeier. Bij het Nederlandse publiek brak hij in 2011 door met zijn met een Gouden Kalf bekroonde hoofdrol in de film Rabat. En dan vooral met zijn reactie op de prijs: ‘Ik ben een Nederlander, ik ben trots op m'n Marokkaanse bloed, ik ben moslim, en ik heb een fokking Gouden Kalf in mijn hand.' De avond daarna zat hij bij Pauw & Witteman en werd hij een Bekende Nederlander. Maar denk niet dat het succes hem is komen aanwaaien. ‘Doordat ik nooit de toneelschool heb gedaan, moest ik het vak van acteur vooral in de praktijk leren’, blikt hij terug. ‘Veel acteurs om me heen zie ik eindeloos afwachten in de hoop dat die ene rol voorbijkomt. Zo heb ik nooit in mijn schoenen gestaan. Is er eens een tijdje niks, dan stort ik me op mijn eigen dingen. Teksten schrijven, stukken ontwikkelen. Zo is ook mijn allereerste monoloog ontstaan: De titel is focking lastig.’ De monoloog is inmiddels een van zijn favoriete genres. Hij stond er niet alleen mee in Carré maar ook ’s morgens vroeg voor vijftienhonderd man in een snikhete tent op popfestival Lowlands. ‘Met dan ook nog een enorme zoem van de airco.’ Niettemin: alle popliefhebbers hingen aan zijn lippen. ‘Het is gewoon te gek om op toneel te staan en een verhaal te mogen vertellen’, zegt Dchar. ‘En dan maakt het me echt niet uit of het nou voor twintig man is of voor vijftienhonderd.’ Bokkesprongen

Lowlands, Carré, film, tv-series… De carrière van Nasrdin Dchar lijkt alle kanten op te springen, met bijna even gekke bokkensprongen als bij de telgen van de familie Van Waveren. Wat is de rode draad? ‘Daarover praat ik veel met mijn management’, zegt Dchar. ‘Ik probeer naar mijn gevoel te luisteren. Ik wil altijd eerst de tekst lezen die ik moet spelen. Ik wil weten of het script me raakt. Ook belangrijk zijn de mensen die eraan meewerken. En de rol die ik uiteindelijk krijg. Kan ik weer iets anders laten zien dan wat de mensen van me gewend zijn?’ Hij voelt zich thuis bij het Ro Theater, bij de mensen met wie hij er werkt. Noemt zich ondanks zijn Brabantse jeugd nadrukkelijk Rotterdams acteur. ‘Ik heb eigenlijk nooit naar Amsterdam gewild’, zegt Dchar. ‘Hoewel ik er veel vrienden heb wonen, blijft dat voor mij een soort buitenland. In Rotterdam is de afgelopen jaren veel veranderd. Niet alleen in de architectuur, zoals de Markthal en andere nieuwbouw, maar juist ook op het gebied van cultuur. Het borrelt hier, en dat voel je als acteur.’ 18

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Maar toch: toneel is in de havenstad nog steeds minder vanzelfsprekend dan bij grote culturele broer Amsterdam. Dchar merkte het afgelopen voorjaar zelf met de veelgeprezen voorstelling Code 010, een vierluik geïnspireerd op de Amerikaanse tv-serie The Wire. ‘We speelden het eerste deel over de Rotterdamse haven. Je begint de eerste voorstellingen met vijftig, zestig man publiek, maar gaandeweg loopt de zaal steeds verder vol. Dan zie je onder het publiek ook steeds meer havenarbeiders. Als dat lukt, geeft het een enorme kick.’ En zijn verdere dromen? Ja, een nieuwe monoloog waar hij al voorzichtig over fantaseert. En dan opnieuw Carré uitverkopen? Hij knikt. Weer die glimogen: ‘Dat smaakte enorm naar meer.’  Van Waveren - Ro Theater, met naast Dchar ook Jack Wouterse, Herman Gilis, Fania Sorel en anderen, tournee van 25 september t/m 29 november, www.rotheater.nl

COLUMNGIJS TEKST Jos

Schuring | FOTO Janita Sassen

Tekst Gijs Scholten van Aschat | Fotografie Janita Sassen

p 17 juni jongstleden was er een hoorzitting van de leden van de Kamercommissie voor Cultuur. Zij vroegen een groot aantal mensen uit de kunsten naar hun bevindingen. Ja, we waren blij met de extra achttien miljoen die Bussemaker tevoorschijn toverde. Hoewel? Die 18 miljoen was niet de 29 miljoen die de Raad van Cultuur voorstelde en kwam uit de reserve en was dus niet structureel. Er was waardering voor minister Bussemaker omdat zij toch haar best blijft doen voor het onderwijs en de kunsten, op het smalle pad dat zij van de VVD mag belopen. De oude Bolkestein, voorvechter van de kunsten, moet zich verbijten. Nog niet lang geleden waren de kunsten en de politiek vervlochten. Immers, veel politici zagen de waarde ervan, zaten in besturen, gingen naar concerten, tentoonstellingen en toneelstukken. Van Mierlo voorop, maar ook herinner ik me geanimeerde gesprekken met Kok en Bolkestein na voorstellingen in Stadsschouwburg Amsterdam.

Politici en toneel

Tegenwoordig zie ik er weinig of geen. Vinden ze er niets aan? Zeggen hun spindoctors dat ze uit de buurt van kunst moeten blijven omdat het funest is voor hun imago bij de ‘Gewone Kiezer’? Ga maar bij RTL Boulevard zitten, daar win je stemmen mee, hoor je ze zeggen. Hoeveel politici zijn naar Kunsthart van mugmetdegoudentand geweest waarin het ging over de relatie tussen kunst en samenleving en de rol van de politiek. Een geweldig scherp stuk. En is Rutte zelf geweest? Hij speelt erin mee, een schitterende rol van Guy Clemens. Waren ze bij Kings of war? Leiders en Shakespeare. Basismateriaal voor politici. Zagen ze Door de bank genomen of De Vastgoedfraude van De Verleiders? Twee goedgemaakte, zeer relevante maatschappelijke stukken. Nota bene in de vrije productie. Stukken die gaan over hete hangijzers waar de politici geen antwoord op hebben. Ja achteraf. Een enquêtecommissie. Om te kijken hoe het toch zo Godsgruwelijk Fout heeft kunnen gaan. Succesvol toneel dat niet alleen amuseert, maar de vinger subtiel of soms pijnlijk hard op de zere plek legt. Je zou toch zeggen dat ze daarvoor in de rij staan. Graag ontvang ik reacties van politici die het gezien hebben. Of hebben jullie het te druk? Bij sportwedstrijden zie ik jullie wel zitten. Vorig jaar speelden we met Toneelgroep Amsterdam een voorstelling van Ingmar Bergman in een theater net buiten Parijs, twintig minuten met de metro. Na afloop werd er op de kleedkamerdeur geklopt. De Franse minister van Cultuur kwam ons even feliciteren met de mooie voorstelling waar ze van genoten had. We dronken een glas op de uitwisseling van onze culturen en ze benadrukte nogmaals hoe belangrijk het voor Frankrijk was dat wij daar speelden. Mijn bek viel open. 

Gijs Scholten van Aschat is acteur. Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

CABARET Tekst Ruud Buurman | Fotografie Martin Oudshoorn

n het cabaret en de comedy van Lebbis is geen ruimte voor privésores, ook al zou hij in staat zijn om een prachtprogramma rond die sores te maken. Vol filosofische beschouwingen, kribbige uithalen en hilarische waarnemingen die iedereen aangaan en die zo het privégehalte ver overstijgen. De VSCD Cabaretjury, die hem in 2011 de Poelifinario toekende voor Branding, schreef ‘hij weet als geen ander zijn persoonlijke ervaringen te koppelen aan de actualiteit’. Dat was niet voor niets. Het is een van zijn grote talenten. Noten kraken

Een deel van zijn publiek zal ongetwijfeld deze nieuwe voorstelling als ‘zijn terugkeer’ zien. Dat is onontkoombaar. Maar dat betekent niet dat Lebbis een van zijn heftigste persoonlijke ervaringen, zijn ziekte, het komende seizoen nog meeneemt op tournee. De sclerodermie een zeldzame reumatische aandoening waarbij bindweefsel in de huid en eventueel ook in inwendige organen toeneemt - is een gegeven. Hij moet ermee leven, maar Lebbis besteedt zijn herwonnen energie liever aan zaken die hij belangrijker en leuker vindt. Er zijn nog zoveel noten te kraken die in het mandje waren blijven liggen, meningen te ventileren, samenzweringen te smeden met de zaal en oplossingen te zoeken voor grote en futiele problemen. Levenslessen en amusement

Voor wie nog een introductie nodig heeft: Hans Sibbel (57, maar nog steeds een angry young man) is een van Nederlands meest gedreven en gepassioneerde cabaretiers en comedians. Hij schotelt je een gekantelde blik op de wereld voor en hoopt dat je er even net zo scheef naar gaat kijken als hij. Zijn vermaarde driftbuien en hilarische woede-explosies zijn niet gespeeld. Hans keft altijd over zaken die hem echt raken en ergeren. Cabaretkenner Frank Verhallen, organisator van de Nederlandse Cabaretdagen in Den Bosch: ‘Lebbis gaat altijd met zijn publiek in gesprek, zet het op scherp, daagt het uit en komt met originele invalshoeken en oplossingen. En hij is uniek omdat hij het traditionele cabaret en de standup-comedy in zich verenigt. De beste 20

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

LEBBIS IS TERUG

Cabaretier met een missie In zijn nieuwe voorstelling De Paardenpoetser heeft Hans Sibbel, alias Lebbis, het volgens welingelichte kringen nauwelijks over de autoimmuunziekte die hem de laatste twee jaar van het grote podium hield. Een paar losse opmerkingen, meer niet.

‘Er is nauwelijks verschil tussen Lebbis op het podium en Hans Sibbel na afloop in het café’

cabaretiers zijn helemaal zichzelf op het podium. Er is ook nauwelijks verschil tussen Lebbis op het podium en Hans Sibbel na afloop in het café.’ Toetje in Toomler

Er waren tijden dat Hans na zijn eigen voorstelling, ergens in het land, nog naar Toomler ging, de comedyclub onder het Amsterdamse Hiltonhotel en residentie van Comedytrain. Om daar een paar collega’s aan het werk te zien tijdens de ‘late night’. Of om er zelf nog even een toetje te verzorgen op het podium. Maar vooral ook om na afloop uitgebreid na te praten. Dat is wat minder geworden de laatste jaren. Jan Jaap van der Wal, artistiek leider van Comedytrain kent geen andere comedian/cabaretier die zo gedreven is. ‘Het zal nooit gebeuren, maar áls Toomler ooit dicht zou moeten, dan zal hij de tent als laatste verlaten en de deur sluiten. Het is de plek waar hij de ultieme vrijheid ervaart te doen wat hij leuk vindt en te zeggen wat hij wil.’ De laatste jaren is de stand up-comedy iets verder af komen te staan van Lebbis. Van der Wal: ‘Omdat het sneller en vaak vluchtiger is geworden. Hans is meer van de lange gedachte en dat komt ook beter tot zijn recht in een theater. Maar hij is een enorme stille kracht, inspirator en coach voor anderen.’ Leven met attentie

Helga Voets van Bunker Theaterzaken - voorheen Harrie Kies - waaraan Lebbis al zijn hele theaterleven is verbonden: ‘Wij zochten hem op in het ziekenhuis en al op de gang hoorden we hem een driftig betoog houden tegen iemand over het parkeerbeleid van dat ziekenhuis. Daar wond hij zich geweldig over op en wij werden er héél erg blij van. Hij was nog steeds zichzelf. Hans is iemand die met attentie leeft en een enorme connectie met zichzelf heeft. Daarom zijn zijn programma’s ook zo uitgesproken en eerlijk. Hij is verschrikkelijk nieuwsgierig, geestdriftig en heel erg betrokken bij jonge collega’s. Een cabaretier die nooit zomaar iets roept, maar zich uitvoerig verdiept in de zaken die hij wil vertellen.’ Lebbis en Jansen

Dat heeft hij altijd gehad, ook toen hij nog met Dolf Jansen het duo Lebbis en Jansen vormde. Jansen was de man van het moment, van de plotselinge snelle inval, van het springen in het diepe. Lebbis wilde altijd een gedachtelijn afmaken. De filosofische kant op. Die verschillende invalshoeken maakten dat de vrienden tot het besef kwamen dat ze elkaar moesten loslaten om zich als solisten door te ontwikkelen. Een scheiding die beiden heel erg goed heeft gedaan. ‘Want’, zo betoogt Helga Voets, ‘nu ze alleen op het podium staan kunnen ze elkaar niet meer onderbreken.’ Hij is er weer

De Paardenpoetser is de nogal raadselachtige titel van zijn negende soloprogramma sinds 2000. Opnieuw met Koos Terpstra als regisseur. Opnieuw op het scherpst van de snede, energiek, nooit op veilig, altijd spannend, nooit grof en kwetsend. Hoe leuk en boeiend je het ook gaat vinden, Lebbis zelf zal waarschijnlijk de meeste schik hebben. Want: hij is er weer!  De Paardenpoetser - Lebbis, tournee van 17 september t/m 28 mei, www.lebbis.nl Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

DANS Tekst Astrid van Leeuwen | Fotografie Milena Twiehaus, Robert Benschop

Desoriënterende droom

De reacties op Might van choreograaf Amos Ben-Tal en zijn kunstenaarscollectief OFFprojects waren nogal verschillend. Na de première op het CaDance Festival waren er vijfsterrenrecensies maar er liepen ook toeschouwers weg. Dit najaar gaat de dansvoorstelling waarbij het publiek actief meedoet op tournee.

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

e hoeft maar één blik op zijn agenda te werpen en je hebt meteen al een pittige indruk van de veelzijdigheid van multi-talent Amos Ben-Tal. Hij is net terug uit São Paulo waar hij Jiří Kyliáns Indigo Rose instudeerde én de supervisie over een compleet Kylián-programma voerde. Een paar dagen erna ging in het programma Up & Coming Choreographers een choreografie van NDT-dansers Marne en Imre van Opstal met zíjn muzieksoundscape in première. Op dezelfde dag nam hij ook nog even de trein naar Rotterdam Centraal, waar hij Spinvis ontmoette ter voorbereiding op zijn optreden, een dag later, in diens ‘talkshow’ op Oerol. En dát was dan weer aan de vooravond van de première van zijn nieuwste choreografie, Things in Common, bij Codarts in Rotterdam. Hij houdt van de hectiek, maar niet altijd. ‘Ik ontmoet graag nieuwe mensen, vind het leuk om te proeven van een evenement als Oerol, houd ervan om nieuwe samenwerkingen aan te gaan én om muziek voor anderen te maken. Maar ik heb ook periodes nodig waarin ik ál mijn aandacht op mijn eigen werk kan richten. Die wisselwerking bevalt me goed. Zoals je de ene keer zin in tapas hebt en de andere keer in een complete maaltijd.’ Totaalbeleving

Amos Ben-Tal, 36 jaar geleden geboren in Haifa, Israël, danste negen jaar bij het Nederlands Dans Theater en vond daarna als beginnend choreograaf onderdak bij het Haagse Korzo. In

2011 richtte hij met zijn NDT-collega’s Aurélie Cayla en Yvan Dubreuil en freelance danseres en fotografe Milena Twiehaus het kunstenaarscollectief OFFprojects op, waarvan hij zowel ‘hoofdchoreograaf ’ als componist is. Het viertal wil méér dan simpelweg dansvoorstellingen uitbrengen. Het wil dans in een nieuwe context presenteren, een totaalbeleving creëren én het publiek daarbij een actieve rol laten spelen. Might, hun meest recente ‘maaltijd’ is daarvan een uitgelezen voorbeeld. Ben-Tal: ‘Het idee voor Might ontstond in de studio. Ik repeteerde met één danser, een andere danser werkte op de achtergrond, en voor mijn ogen ontstond als het ware een duet, zonder dat de dansers zich daarvan bewust waren én een duet dat, zo realiseerde ik me, niet meer zou bestaan als ik een paar passen opzij zou doen.’ Dat gevoel van je eigen unieke ervaring kunnen hebben én creëren, werkte Amos met zijn team in Might op grootschalige wijze uit, waarbij de vier dansers zich ook lieten inspireren door de huidige tijdgeest waarin mensen niets willen missen van alles wat op hen afkomt. ‘We hebben de toneelruimte opgedeeld met wanden, die steeds van opstelling veranderen, en het publiek loopt in groepen tussen die wanden door. Het neemt dus telkens een andere plek in en omdat je als toeschouwer zelf bepaalt of je bij je groep blijft of niet, ziet iedereen iets anders: de een kijkt naar één danser, de ander naar een heel ensemble. Maar ook je blikrichting en je plek in de ruimte

bepalen wat jij - en jij alleen - op dat moment ziet.’ Onder de huid

Voor sommige toeschouwers bleek het, bij de première afgelopen februari, lastig om te kiezen. ‘Mensen werden heen en weer geslingerd tussen hun nieuwsgierigheid, hun gevoel niets te willen missen en de opzet die maakt dat je nu eenmaal niet alles kúnt zien. Het was voor hen moeilijk puur van het moment te genieten.’ Ook op andere vlakken bleek Might confronterend. ‘De productie raakt iets menselijks aan, zowel op emotioneel als psychologisch niveau. Daarbij is zij, door de voortdurend wisselende indeling van de ruimte én de belichting met zaken bouwlampen, soms desoriënterend, zoals een droom dat ook kan zijn. Niet iedereen kan zich daaraan overgeven. Sommige mensen kijken blijkbaar liever in het donker naar een toneel, anderen vertelden ons dat Might een van hun meest intense theaterervaringen was.’ Voor de komende tournee zullen Ben-Tal en zijn team een aantal dingen veranderen. ‘Er valt altijd wat te verbeteren.’ Maar níet om de controverse tot bedaren te brengen. ‘O nee, dat heb ik veel liever dan dat iedereen na afloop zegt het ‘leuk’ te hebben gevonden.’  Might van Amos Ben-Tal/OFFprojects is te zien van 5 november t/m 19 december in tien theaters. Nog meer tournees van Korzo Producties: BLIND, coproductie met DudaPaiva Company (première) vanaf 30 september; Infant, Joeri Dubbe, 8-10 oktober première, tournee in voorjaar; DansClick 17, Shailesh Bahoran, Fernando Hernando Magadan vanaf 9 oktober; India Dans Festival, 5e jubileumeditie, 16 t/m 31 okt www.korzo.nl. Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Scènes

Interview

Magazine over toneel, muziek, cabaret, dans en musical

Scènes cènes cè ènes MAGAZINE OVER TONEEL, MUZIEK, CABARET, DANS EN MUSICAL

Scè Sc cènes ènes

Festıvalnummer

Magazine over toneel, muziek, cabaret, dans en musical

NIEUWE COLUMNIST

Katinka Polderman

Scènes

Magazine over toneel, muziek, cabaret, dans en musical

Win

kaarten voor Cirque Éloize in Carré!

€7,50

korting bij Toneelgroep Amsterdam

ANGRY NOT SO YOUNG MAN LEBBIS INTRODANS DOET EEN SIDI LARBI

ERF OP OEROL BOUKJE SCHWEIGMAN

EINDELIJK BUTTERFLY IN EIGEN LAND ANNE-MARIE KREMER

DOE-HET-ZELVEN MET WUNDERBAUM

LoesLuca

Halina Reijn € 4,95

ANNIEK PHEIFER • ORKATER ZOEKT GOUD OP OEROL • JULIDANS JUBILEERT • BORIS CHARMATZ • ACHTER DE SCHERMEN BIJ DE VLOER OP • GIJS SCHOLTEN VAN ASCHAT • CARINE CRUTZEN

6x 09-07-15 13:27

30-4+JS+MT.indd 1

3E JAARGANG, NR 1 FEBRUARI | MAART 2015

3E JAARGANG, NR 2 APRIL | MEI 2015

schittert als Nora

01-05-15 07:40

€ 4,95

VELDHUIS & KEMPER • VAN DER LAAN & WOE • HANS KESTING • MARIA GOOS INTERVIEWT HANS CROISET • ANDRÉ MANUEL • MUGMETDEGOUDENTAND • DAMES NA VIEREN • JOHAN DOESBURG OVER GENESIS • BLOEDSPANNEND CIRCUSTHEATER

Scenes 2 2015.indd 1

€ 4,95

21-03-15 20:33

€ 4,95

MARIA GOOS SPREEKT MARJA KOK OVER WERKTEATER • IN DE SPIEGEL VAN BERT VISSCHER • DROOMDANS VAN AMOS BEN-TAL • STEFAN DE WALLE WIL OPBRANDEN • NEDERLANDS THEATER FESTIVAL • YENTL & DE BOER

Open+MT6-7.indd 1

CABARETDUO’S SAMEN STERKER

‘Ik stort me op een vreemd leven’

ONZE TIPS HOLLAND FESTIVAL 3E JAARGANG, NR 3 JUNI | JULI 2015

MARIA GOOS BEZOEKT FESTIVALKONINGIN

NASRDIN DCHAR

MISBRUIK OP DE PARADE 3E JAARGANG, NR 4 AUGUSTUS | SEPTEMBER 2015

DINEREN MET JOERI VOS EN RICHARD III

NAAST PIERRE BOKMA OOK: ERIC VAN SAUERS EN SANDER VAN OPZEELAND • LIZ SNOIJINK • ROMEO & JULIA • LUCINDA CHILDS BEPPIE MELISSEN • PORGY & BESS • SALLIE HARMSEN • GIJS SCHOLTEN VAN ASCHAT • MARIA GOOS SPREEKT JULES CROISET

Scenes 1 2015 ER.indd 1

24-01-15 20:01

per jaar Scènes voor slechts € 19,95 én de CKaart (korting op cultuur, t.w.v. €14,95) + De Verleiders (dvd + boek t.w.v. €19,95)

s t je ne ord cè w rS art oo ka d C en ze od De eb ng

Meld JE direct aan voor de nieuwsbrief op www.Ckaart.nl

en je ontvangt elke twee weken alle nieuwe aanbiedingen

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Cadeautip zie www.scenes.nu

Dans

DESMAAKVANASTRID

MEESTER VAN DE RUIMTE

FOTO: LEO VAN VELZEN

Johann Strauss, Vivaldi en Piazzolla zijn niet de eerste componisten die in je opkomen wanneer je aan het minimalistische werk van Krisztina de Châtel denkt. Toch inspireerde hun muziek haar tot twee bijzondere choreografieën: Waltz en Infinite, die nu voor het eerst als tweeluik te zien zijn. Verwacht geen vrolijke meedeiners: Waltz vindt zijn oorsprong in Waltz with Bashir, een animatiedocu over de Libanese burgeroorlog, en ook Infinite handelt over mensen die, dwangmatig marcherend, een uitweg zoeken uit de oorlogsmachinerie. Maar wat een imponerende beelden en structuren zet De Châtel toch weer neer. Dit tweeluik bevestigt opnieuw haar reputatie als ‘meester van de ruimte’.

FOTO: RAHI REZVANI

Waltz en Infinite - Krisztina de Châtel, 22 september t/m 17 december in 16 theaters, www.kdechatel.com

Astrid van Leeuwen werkte in de danswereld en schrijft als freelance dansjournaliste nu voor onder meer De Telegraaf, Den Haag Centraal, Dans Magazine en Luister. Werd als vierjarige al met het dansvirus besmet en wordt nog steeds geraakt door de passie van dansers en choreografen.

Met de tijdelijke verhuizing van het Nederlands Dans Theater naar het Scheveningse Zuiderstrandtheater begint voor het gezelschap een nieuwe fase. In het openingsprogramma Start Again brengt NDT1 werken van Gabriela Carrizo en Franck Chartier, het spraakmakende kunstenaarsduo van het Vlaamse Peeping Tom. Net als Paul Lightfoot en Sol León - die Start Again aanvullen met hun recente Stop-Motion - staat dit tweetal voor fysiek uitdagende dans met een sterke theatrale inslag. Start Again - NDT1, 1 oktober t/m 26 november in het Zuiderstrandtheater in Scheveningen en in nog 7 theaters, www.ndt.nl

FOTO: ANGELA STERLING

Theatrale nieuwe start

Het hele leven, besloten in één ballet

r bestaan twee categorieën mensen, zei cameraman Henk van Dijk ooit: ‘Mensen die Hans van Manens Live níet hebben gezien en mensen die het wél hebben gezien, en iedereen die het heeft gezien, gaat onmiddellijk plat.’ Met ‘plat gaan’ bedoelde hij, zo interpreteer ik maar even vrijelijk: er als een blok voor vallen, er tot tranen toe door geroerd zijn. En ja, mij overkomt dat steeds weer, ook al heb ik het ballet al zó vaak gezien. Van Manen zelf mag dan keer op keer provocerend roepen dat zijn dans ‘niets anders uitdrukt dan dans’, maar voor mij – en vele anderen – ligt in Live zo ongeveer het hele leven besloten. De gevoelige close-upbeelden die Henk van Dijk ter plekke van de danseres maakt, de agressie in haar ontmoeting met een man, haar ontgoocheling daarna, maar ook het volstrekt open einde van het ballet – waarbij de danseres het theater uitloopt en in de duisternis verdwijnt – zeggen voor mij álles. Dus ja, wie Live nog niet gezien heeft: zorg dat je ook plat gaat!

Live is onderdeel van het Nationale Ballet-programma Hans van Manen Live, 12 september t/m 4 oktober in Amsterdam, www.operaballet.nl Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

INDESPIEGEL Tekst Jos Schuring | Fotografie Janita Sassen

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Bert Visscher

20 vragen, 20 eerlijke antwoorden. Wat ziet Bert Visscher (54) als hij in de spiegel kijkt?

Welke vijf woorden typeren je?

‘Vrolijk, levensgenieter, twijfelaar, ondernemer, reiziger.’

Welke voorstelling heeft je leven veranderd?

‘Herman van Veen in Carré. Ik was vijftien, dus het was ergens midden jaren zeventig. Cabaret was toen vooral keurig en hij stuiterde over het podium en klauterde over de stoelen van het publiek. Ik was flabbergasted.’

Van wie heb je het meest geleerd?

‘Van mijn moeder leerde ik het meest over het leven vooral dankzij haar vrolijkheid en openheid. Over het werk leerde ik het meest van Toon Hermans en Neerlands Hoop. Toon vanwege zijn lef en zijn rust. Bram en Freek sloegen lekker door.’

Waar erger je je aan op toneel?

‘Telefoons, die rode stipjes in de zaal zijn echt een plaag. Ik moet ermee leren leven. Het is ook hinderlijk dat ik alles zie en hoor, zelfs als iemand op de bovenste rij van Carré kucht.’

Wat doe je als eerste na een voorstelling?

‘Direct onder de douche en dan een lekker wijntje met het publiek.’

Welke rol hebben je ouders gespeeld in je droom om cabaretier te worden?

‘Ik zat in het onderwijs en gaf mijn baan op voor het theater. Mijn ouders waren positief. Mijn vader was muzikaal begaafd maar had daar niets mee gedaan. Hij zei tegen mij: “ik wil niet dat je later

denkt: had ik maar… Ga het maar proberen jongen.” Ik had heerlijke ouders.’

Als je iets kon veranderen aan je vak, wat zou dat zijn?

‘Ik reis al 35 jaar door Nederland en ben dat wel eens beu. Als dat anders kon...’

Waar ben je het meest bang voor?

‘Dat het ophoudt. Op het podium staan vind ik nog steeds het allerleukst.’

Ben je ijdel?

publiek als een korenveld heen en weer gaat. En in mijn huis in Italië met mijn zoon en mijn lief als de zon ondergaat.’

Hoe bedwing je premièrezenuwen?

‘Niet. Ik weet van Brel dat hij vaak stond over te geven vlak voor hij op moest. Toen ik voor het eerst in Carré speelde, stond ik te bibberen in coulissen. Zo erg is het niet meer, maar dat gevoel raak ik nooit helemaal kwijt.’

‘Niet heel erg, maar ik hecht wel aan schone kleren van een goed merk. Ik hoef geen George Clooney te zijn maar wil er netjes en verzorgd uitzien. Ik ben al krankzinnig genoeg op podium.’

Wanneer wist je dat je het podium op zou gaan?

‘Toen ik veertien was deed ik mee aan schoolcabaret. Jacques d’Ancona kwam kijken en schreef in de krant: er is één ventje dat we in de gaten moeten houden. Ik had tot dan geen serieuze ambities, toen veranderde dat.’

Hoeveel bevestiging heb je nodig?

‘Bij try-outs veel. Ik heb dan een vaste club mensen die mij volgen en me ook weleens kunnen afmaken, maar als zij het goed vinden, ben ik erg blij. Dat heb ik nodig.’

Wat is je levensmotto?

‘Voor wie wacht komt alles te laat. Komt uit een lied van Brel.’

Wanneer ben je het gelukkigst?

‘Als een zaal aan mijn voeten ligt en het

Heb je nog een Grote Droom?

‘Ik zou graag een jaar rond de wereld willen zeilen, maar ik ben bang dat ik dat nooit zal doen. Ik ben er te slap voor, ik zou mijn gezin heel erg missen.’ Wat doe je het liefst als je niet werkt?

‘Eten met veel vrienden en reizen.’

Wat moet je nooit zeggen tegen een cabaretier?

‘Hoe vond je dat het zelf ging?’

Wat zie je als je in de spiegel kijkt?

‘Een verzorgde man die te vaak fronst. Ik heb gewoon teveel aan mijn harses. Ik heb de vrolijkheid van mijn moeder en het tobberige van mijn vader.’

Hoe was je eerste theaterervaring?

‘Toen ik zeven was zag ik in het dorpshuis van Foxhol mijn eerste poppenkast. Ik was gegrepen door de magie.’

Wat is je favoriete toneelzin?

‘“Iedereen heeft het altijd maar over de joden maar die Duitsers waren ook geen lieverdjes hoor.” Van Hans Teeuwen. Briljant.’ 

Naam Albert Visscher Geboren Groningen, 26 oktober 1960 Carrière Debuteert in 1984 met Desnoods geblinddoekt op één been. Speelt momenteel zijn twaalfde show, Zelden zoiets gezien. Een van de weinigen die nog steeds vrijwel altijd uitverkoopt. Privé Woont in Groningen, is getrouwd met Pien. Zij hebben een zoon van negen, Mink. Live Bert Visscher is met Zelden zoiets gezien t/m 9 juni 2016 in het hele land te zien. Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL Tekst Jos Schuring | Fotografie Mark de Groot en Reyer Boxem en Chloe Chante

'Sneeuwwitje is een duffe trut, maar die van mij wordt lekker tegendraads' 28

ScĂ¨nes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Sneeuwwitje anno 2015

Symbool van verzet

Hoe zou het zijn als Sneeuwwitje, toonbeeld van onschuld en schoonheid, in het nu wakker wordt en het echte leven in wil? Regisseur en schrijver Ko van den Bosch van het Noord Nederlands Toneel vond in Charlie Chan Dagelet de ideale hedendaagse Sneeuwwitje voor zijn anti-sprookje.

uim een jaar voordat een voorstelling in het theater komt, bestaat die eigenlijk alleen nog maar in het hoofd van de bedenker. Als ik Dagelet en Van den Bosch spreek, zien zij elkaar pas voor de derde keer. Geen wonder dat de twee elkaar veel te zeggen hebben. Van den Bosch is toe aan de tiende versie van het script. Dagelet vraagt hem of er dan nog veel verandert. ‘Heel veel maar het verhaal staat nu wel zo’n beetje vast. Alleen het slot is, zoals meestal, nog een worsteling. ‘

Punkmusical?

Dagelet groeide op met muziek en theater en is bekend van films als De passievrucht en Loft, maar acteerde ook al vier keer bij Toneelgroep Amsterdam, onder meer in Scènes uit een huwelijk. Ze is beeldschoon, bescheiden, maar niet bedeesd. ‘Sneeuwwitje is niet mijn eerste hoofdrol, maar wel de eerste in een grote zaal. Ik merk aan Ko dat hij heel erg open is. Een voorstelling maken blijft een zoektocht en het is fijn als

iedereen inbreng kan hebben.’ Recent speelde Dagelet in Naar Bukowski waarin ze ook cello speelt. Van den Bosch was enthousiast. ‘Ik heb genoten van je cello, vooral met die effecten. Briljant, je kon mij wegdragen.’ Hij wist al snel na hun eerste ontmoeting dat zij zijn ideale Sneeuwwitje was. ‘Charlie dacht dat ik een punkmusical wilde maken. Dat sprak me aan. Dat gaat het niet worden, maar de mentaliteit die daaruit spreekt, is ook de mijne.’ Niet vreemd. Immers, Van den Bosch bestierde tot 2008 zijn eigen gezelschap Alex d’ Electrique dat grossierde in anarchopunktheater. Materialistisch

In zijn latere toneelwerk borduurt Van den Bosch voort op zijn bekende rauwe en poëtische stijl. ‘Sneeuwwitje is een duffe trut die zich wakker laat kussen door een prins. Mijn Sneeuwwitje wordt lekker tegendraads. Charlie bezit daarvoor de perfecte eigenschappen: schoonheid en onschuld, maar ook een eigen wil. Dat moet ook want Sneeuwwitje gaat revolteren. Iedereen leeft in een uitgekristalliseerde wereld waar zij lekker tegen ingaat. Ik zie haar als het symbool van het verzet tegen de overvloed.’ Dagelet herkent dat. ‘Ik vind veel van mijn leeftijdsgenoten erg materialistisch.’ Van den Bosch: ‘Vooral jonge mensen menen dat geluk en gezondheid iets is waar ze recht op heb-

ben, terwijl ziekte en drama natuurlijk bij het leven horen.’ Dagelet: ‘Op social media is iedereen ideaal. Ik vind het soms lastig om me daar niets van aan te trekken.’ Boomlange dwergen

Sneeuwwitje is een coproductie tussen Noord Nederlands Toneel en Club Guy & Roni en dus is er ook dans, maar muziek speelt ook een belangrijke rol in de voorstelling. Van den Bosch vroeg voor de soundtrack het jazzachtige trio Tin Men and the Telephone dat ook met samples werkt. Dagelet begint te glimmen. ‘Daar hou ik van, geen strikte scheiding tussen genres.’ Dagelet wil nog meer weten over het verhaal. Van den Bosch: ‘Sneeuwwitje trekt haar eigen plan. Haar stiefmoeder wil alleen maar de mooiste zijn. Een van de dwergen vraagt zich af of ze daar wel gelukkig van wordt. De dwergen zijn dwangneuroten. Ze weigeren hard te werken. Het zijn Tarantinoachtige personages die overvallen plegen op banken en juweliers. Sneeuwwitje wil een tabula rasa en krijgt een love affair met een van hen.’ Dagelet vraagt of de acteurs eigenlijk wel klein zijn. Van den Bosch lacht zijn zo kenmerkende grijns. ‘Het zijn allemaal boomlange kerels.’  Sneeuwwitje - Noord Nederlands Toneel en Club Guy & Roni, van 24 september t/m 4 december in ruim twintig theaters, www.nnt.nl

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

EENLEVENLANGTONEEL Tekst Maria Goos | Fotografie Privébezit

Maria Goos interviewt Marja Kok

‘Het Werkteater is verdwenen door ons succes’

De voordeur van haar huis wordt niet gebruikt, zie ik aan het begroeide paadje ernaartoe. Ik open de deur naar de tuin en daar staat ze. Marja Kok, 72 jaar. Een van de oprichtsters van Het Werkteater. Ze is in de enorme tuin bezig. Koffie schenkt ze in een filter die ze op het kopje zet. Buiten zitten? Buiten zitten. Ze rookt. Het ene shagje na het andere. Ik zie een Gouden Kalf in de tuin staan, maar twijfel of het een Gouden Kalf is, want dit is diep donkerbruin. ‘Ja, zo worden ze als ze lang buiten staan.’

Dat Marja Kok haar kalf buiten heeft gezet is typerend voor wie ze is, of althans, voor hoe ze altijd theater heeft willen maken. ‘Ik heb het nog steeds, hoor, als ik in een theater naar een voorstelling zit te kijken en die deuren gaan dicht, dan krijg ik het benauwd. Dan denk ik nog steeds: ‘Wat is dit toch voor een gek instituut, dat we met z’n allen in een zwarte gesloten doos gaan zitten. Waarom niet buiten, op een plein of weet ik veel?’ Ik vertel haar dat ik als schrijver geboren werd in Rijsbergen. Daar speelde het Werkteater toen in een schuur Feest voor Nico. Het stuk eindigde met de vraag van een actrice - was het Olga Zuiderhoek? - aan het publiek of er iemand met haar wilde dansen. Mijn hart

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

bonkte in mijn negentienjarige keel. Ik durfde niet te zeggen: ‘Ja, ik!’ De kwetsbaarheid van die actrice die het publiek vragend aankeek, en wij, bangeriken, die niet durfden en haar lieten staan, helemaal alleen. Dat moment is bepalend geweest voor mijn verdere leven. Nooit meer bang zijn! Eropaf! Een paar jaar later zag ik Hallo Medemens in een tent. En weer gebeurde er iets bepalends voor de rest van mijn leven. Het besef: ‘Dit wil ik. Dit soort theater maken. Mensentaal voor mensen.’ Ik vertel haar dat ik in mijn streven maar matig geslaagd ben. De mensen voor wie ik schreef, schrijf, komen niet naar mijn stukken. Ze gaan naar de musical. Ze kijkt me aan met die grote, altijd een 

In Een zwoele zomeravond

‘Als we ergens een week stonden zaten er op maandag tien mensen in die tent, maar op vrijdag was het vol’

thof

In Bosch en Lucht met Frank Groo

Naam Marja Kok Geboren 1944 Carrière Deed in 1965 eindexamen aan de Toneelschool Amsterdam. Ze werkte aanvankelijk voor Toneelgroep Centrum en sloot zich begin jaren zeventig aan bij het Werkteater. Kok schreef het script van Opname, een van hun beroemdste voorstellingen, na de dood van de vader van Joop Admiraal. Later maakte ze daar ook een filmscenario van. Voor haar rol van Aaltje in Het teken van het beest kreeg ze in 1981 een Gouden Kalf. Zij schreef voor en acteerde in Een zwoele zomeravond, dat in 1982 door Frans Weisz werd verfilmd. Kok regisseerde nog twee films en toneelstukken. In Amateurs uit 2009, geschreven door Rob de Graaf, speelde zij samen met Cas Enklaar. Werkteater online U bent mijn moeder, Camping, Hallo medemens, Bosch en lucht… het zijn maar enkele titels uit het rijke oeuvre van dit beroemde collectief, dat een prachtige inkijk biedt in de Nederlandse samenleving van de jaren zeventig en tachtig. Al dit werk en nog veel meer is te zien op www.werkteater.nl.

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

EENLEVENLANGTONEEL

beetje verschrikte, poppenogen. ‘Dat komt door die drempel! Mensen die bij ons in de tent kwamen zijn ook niet doorgestroomd naar de schouwburg. Dat is toch een te grote stap gebleken. Bij ons mochten ze gratis naar binnen en ze hoefden hun eigen buurt niet uit. En uiteindelijk werkte dat. Maar niet vanaf het begin, hoor. Als we ergens een week stonden dan zaten er op maandag tien mensen in die tent. Maar op vrijdag was het vol.’ Ik heb het idee dat jullie vanaf het begin succesvol waren. Was dat zo?

In Bosch en Lucht

met Herman Vinck

Met De Roomsoezen, een band die regelmatig meespeelde bij Werkteatervoorstellingen

‘O nee! Zeker niet bij collega’s. Ze vonden het allemaal navelstaarderij wat wij deden. Maar wij hebben het enorme geluk gehad dat de toenmalige minister van cultuur, Marga Klompé, ons subsidie gaf zonder dat daar een restrictie aan verbonden was. We werden een jaar betaald om iets uit te zoeken. We hadden geen voorstellingsverplichting. We zijn wel al heel snel toch gaan spelen, hoor, ook om onszelf te disciplineren.’

Dat engagement van jullie, waar kwam dat vandaan?

‘Engagement… dat is zo’n zwaar woord. Als je toen van de toneelschool afstudeerde kreeg je geen diploma als je geen contract had. Ik zat meteen vast bij Toneelgroep Centrum, samen met Shireen Strooker en Joop Admiraal. En hoewel ik veel leerde van regisseur Peter Oosthoek, vond ik het toch een ingeslapen gebeuren. De generatie voor ons had gevochten voor een goeie toneel-cao en die was er. Toneelspelen was een baan. Je deed wat de regisseur van je vroeg. En die hele generatie voor ons, die was zo onvoorstelbaar getalenteerd, dat is daarna nooit meer zo geweest: Han Bentz van den Berg, Ank van de Moer… ik heb daar zoveel van geleerd. Met de mensen was niks mis, maar wel met het systeem. Het was enorm hiërarchisch en vastgeroest. En die tomaat heeft daar wel wat aan willen veranderen, maar dat sprak mij niet aan. Dat was toch een actie van voornamelijk dramaturgische types. We wilden uit die zwarte doos. We wilden dat het met het leven te maken had. Dan had ik bijvoorbeeld Wie is van hout van Jan Foudraine gelezen. Een boek dat een heel nieuw licht op de psychiatrie wierp. Nou, dat was het begin van de voorstelling Toestanden. Die speelden we door het hele land in inrichtingen. Dan laat je het wel uit je hoofd om iets te doen wat niet echt is. En zo’n voorstelling ontwikkelde zich gaandeweg enorm.’ Wat was jullie methode?

‘Nou methode… we hadden geen methode, behalve dan dat we het niet wilden zoals het in de praktijk van toen was. We wilden geen schrijver en geen regisseur. Er moest natuurlijk wel iemand voor gaan zitten en dat noemden we dan de stimulator. Meestal was Shireen dat, of ik. De anderen lieten dan dingen zien waarvan ze dachten dat het met het onderwerp te maken had en gaandeweg ontstond er dan een stuk. We hebben de

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Met Shireen Strooker en Helmert Woudenberg in De moeder van Nicoline

meeste dingen ook niet uitgeschreven, het ontstond en ontwikkelde zich tot de laatste voorstelling door. We konden ook elkaars rollen spelen. Dat was ook heel goed. Dan kon je eens kijken hoe een ander die rol deed.’ Het Werkteater heeft dertien jaar bestaan. Heeft het wat veranderd in het theaterlandschap denk je?

‘Ja, ik denk het wel. Al die groepen en groepjes van makers, al die eigenzinnige acteurs die hun eigenheid meenemen als ze spelen, dat heeft misschien wel iets met ons te maken. Althans, dat hoop ik. Als jij zegt dat je door ons bent gaan schrijven, dan vind ik dat ontzettend leuk om te horen. Het is gestopt door het succes. We kregen een ander publiek. We stonden op het Museumplein met de tent en toen ik daar aankwam dacht ik dat er iets gebeurd was, maar dat waren allemaal mensen die al uren van tevoren voor de tent stonden om onze voorstelling te zien. Op een gegeven moment hadden we nieuwe inspiratie nodig, een nieuwe vorm. En die is er niet gekomen. Dus toen was het over.’ Was het een uitgangspunt dat alles persoonlijk moest zijn?

‘Dat hebben we nooit zo geformuleerd, maar dat werd het wel door de manier van werken. Toen we de verfilming

maakten van Een zwoele zomeravond zijn daar scènes in gekomen die niet in het stuk zaten. Dat zijn de scènes in de caravan tussen Helmert (Woudenberg - MG) en mij waarin we onze huwelijkscrisis bespreken. We zaten privé in een crisis, en we begrepen heel goed dat de scènes daarover heel interessant zouden kunnen zijn. En het hielp ons privé ook. Dat je naar je eigen gedoe kijkt als naar een scène. Dat gaf ook lucht. Daardoor konden we er ook om lachen.’

Thoolen Met Gerard

est

n van het be

in Een teke

Wil je nog iets kwijt?

‘Nee, helemaal niet. Ik zit nog even te denken aan al die groepjes van makers. Het is vreselijk dat er zoveel verdwenen is door de bezuinigingen, maar misschien ook ergens wel goed, even de bezem erdoor. En je ziet nu hoe veerkrachtig de mensen in dit vak zijn. Subsidie aanvragen? Ze beginnen er niet eens meer aan. Ze maken het gewoon en op de een of andere manier komt het er dan toch. Dat is ook iets moois, hè?’ Ja, dat is ook iets moois. Dank je wel voor alles wat jullie gemaakt hebben. Mijn generatie staat op de schouders van jullie generatie.

Met Helmert Woudenberg in Een zwoele zomeravond

‘Nou, wat ontzettend leuk om te horen. Goh.’  En ze draait nog een shaggie.

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

OPERA Tekst Henri Drost | Fotografie Marco Borggreve

H OPERASTER ANNEMARIE KREMER

‘Ik wist al jaren dat

Butterfly

mijn rol zou zijn’

Annemarie Kremer is beroemder in het buitenland dan in Nederland. Maar gelukkig brengt de Nederlandse Reisopera haar thuis voor de rol die haar carrière drastisch veranderde, Madama Butterfly van Puccini.

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

aar toenmalige zangdocente raadde haar af auditie te doen voor de rol van Cio-Cio-San (Madama Butterfly). Annemarie Kremer luisterde niet. ‘Ik volgde mijn innerlijke stem, deed auditie en kreeg de rol en daarna volgden vele andere producties van Butterfly. Meteen was ook de overstap gemaakt van het vooral op Mozart gerichte werk naar het zwaardere Italiaanse repertoire. Deze rol leerde me zoveel over de Italiaanse belcanto zangtechniek. Je leert ook van andere zangers en van docenten, maar het meest leer je in de praktijk op de bühne van de componist zelf.’ Zang en drama

Op de vraag hoe belangrijk Madama Butterfly voor haar is, antwoordt ze meteen: ‘Heel belangrijk, bepalend zelfs. Ik wist al jaren voordat ik aan dit soort repertoire toe was dat Butterfly mijn rol zou zijn omdat haar persoon, haar muziek en Puccini’s geniale vertolking van haar me zo aanspraken. Ik dacht eigenlijk over geen enkele andere rol op die manier.’ Haar zegetocht begon in Duitsland. Al snel volgden Italië, Zweden, Engeland, Oostenrijk, China, Hongkong, Brazilië en de Verenigde Staten. Met hoofdrollen in opera’s als Rusalka, Norma, Tosca, Salomé en natuurlijk Madama Butterfly. Wie je ook spreekt, naast haar fenomenale stem roemt iedereen nadrukkelijk haar acteerprestaties en de wijze waarop zij zang en drama met elkaar verbindt. Glashelder doorleefd

Geen wonder dat artistiek leider Nicolas Mansfield van de Nederlandse Reisopera erg verguld is Kremer te kunnen casten. ‘Annemarie heeft een grote carrière in het buitenland. Het komt vaker voor dat uitmuntende Nederlandse zangers in hun geboorteland minder bekend zijn. Ik vond het tijd Annemarie naar huis te brengen. De rol van Cio-Cio-San past haar als een handschoen, met haar glasheldere zang en doorleefde klank.’

Voor de regie koos Mansfield Laurence Dale: ‘Zijn sense of timing en talent om de kern van de boodschap bloot te leggen zijn onovertroffen. Ik heb Laurence gevraagd een regieconcept te maken dat afstand neemt van het traditionele Japanse kameridee, om het verhaal groter te maken. Zo krijgen de thema’s liefde, afscheid, verdriet en macht meer omvang dan de fysieke ruimte van het toneel.’ De in veel andere producties opvallend Japanse clichés worden in de enscenering van Dale weggelaten en het verhaal wordt gezet in een rotsachtige omgeving zonder plaats of tijdsbepaling. Ook is gekozen voor een zeer op de personen en het verhaal gefocuste zienswijze. ‘Voor mij als Butterfly verschilt deze enscenering echter niet veel van andere,’ zegt Kremer. ‘In deze regie wordt het jonge

meisje dat Butterfly is meer benadrukt door veel gegiechel. Maar dat er voor mij niet veel verschil is, komt ook doordat Cio-Cio-San door Puccini zo duidelijk, ja bijna mathematisch helder is neergezet. Die persoonlijkheid en haar manier van doen zijn in elke enscenering relevant en zijn altijd de rode draad van het drama. Dat gold zelfs ook voor de productie van regisseuse Anna Bergman, waar ik als Butterfly in Wit-Rusland leefde, en voor de bejubelde regie van regisseur Tilman Knabe in Essen, waar Butterfly in een container woont met een poster van Obama aan de wand en van frustratie en verdriet zoveel hamburgers eet dat ze moddervet is als Pinkerton terugkomt. Daarvoor kreeg ik een wollige fat suit aangemeten!’

Opstandige spieren

Die fysieke ruimte van het toneel resulteerde na twee weken repetities al in de eerste bezoekjes aan een fysiotherapeut, vertelt Kremer lachend. ‘De eerste twee weken van de repetitietijd waren zeer productief en gezellig - weer eens in eigen land repeteren is lang geleden - maar vooral zeer vermoeiend omdat er voor een schuine en tevens draaiende bühne is gekozen. En aangezien Butterfly alle drie de aktes vrijwel voortdurend op het toneel is, komen dan vooral mijn spieren in opstand. De rol is al zwaar op zich en deze omstandigheden maken het nog een graadje zwaarder.’  Madama Butterfly - Nederlandse Reisopera, tournee van 3 september t/m 10 oktober, www.reisopera.nl

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL Tekst Jos Schuring | Fotografie Tobis Nierop, Anne Peper en Kris van der Niet

Joeri Vos ensceneert Richard III bij Oostpool

Ultieme slechterik of meesterlijk manipulator?

ScĂ¨nes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL

CHARMANTE PSYCHOPAAT Richard is hertog van Gloucester. De gebochelde en hinkende genius is nietsontziend in zijn hunkering naar macht. Hij schept groot genoegen in de talloze moorden die hij laat plegen. Tegelijkertijd is hij een enorme charmeur en versiert Anne, de weduwe van de prins van Wales, op de begrafenis van haar man, die hij zelf vermoordde. Tijdens de Slag bij Bosworth valt Richard van zijn paard. "A horse, a horse! My kingdom for a horse!" Zijn rivaal Richmond vindt hem en doodt hem in een duel. De psychopaat Richard kreeg van Shakespeare veel humor en charme mee, wat hem eindeloos fascinerend maakt.

Eigenlijk werd hij per ongeluk regisseur. ‘Voor mijn afstuderen had ik Alpha Centauri geschreven, waarna Theater Bellevue me vroeg om een nieuwe tekst en wie ik wilde voor de regie. Toen opperde ik voorzichtig dat ik dat zelf wilde doen. Dat mocht.’ Dat was in 2006. Nu regisseert en bewerkt Joeri Vos Richard III bij Oostpool en schrijft hij Fresh Young Gods, het tweede deel van zijn drieluik over goede bedoelingen.

ijn werklust is enorm. Schrijver, acteur en regisseur Joeri Vos is pas 34, maar op zijn cv prijken al ruim dertig voorstellingen. Richard III wordt niet zo heel vaak opgevoerd. Waarom wilde Vos dit doen? ‘Ik ben benieuwd of we het kwaad kunnen bevatten. In de eerste repetitieweken zitten we alleen maar aan tafel om te kijken of we de tekst snappen. Richard III is een pittig stuk. Het origineel telt vijftig personages. Shakespeare heeft een periode van tien jaar samengebald in een week.’ Veel mensen zagen de opvoering van Orkater met Gijs Scholten van Aschat van vijf jaar geleden. Vos wist toen al dat hij dit wilde doen en ging bewust niet kijken. ‘Ik wil ook geen verfilming zien. Dat leidt te veel af. Ik wil het fris benaderen met mijn eigen gedachten. Ik denk veel na over de betekenis van het stuk en of die in 1500 anders is dan nu. Wat was Richards doel? Wilde hij vooral koning zijn? Als je iedereen beledigt of om zeep helpt, ben je niet lang koning, lijkt me. Wilde hij vooral de oorlog? Dat vind ik waarschijnlijker.’

Rauwe stijl

Vos ervaart het lezen van de toneeltekst alsof hij getuige is van een ramp. ‘Ik zie alles gebeuren, maar heb geen mogelijkheden om in te grijpen. Je krijgt het gevoel alsof je naar beveiligingscamera’s kijkt. Je ziet precies wat er gebeurt maar kunt niets doen. Ik vraag me af of Richard vooral de ultieme slechterik was of een meesterlijke politieke manipulator. Ik denk eigenlijk geen van beide. Richard voert een innerlijke strijd. Daar heb ik ook mijn hoofdrolspeler op uitgekozen. Ik denk dat Roland Haufe, met wie ik ook werkte in Buzz Aldrin, waar ben je gebleven? goed in staat is die innerlijke strijd te tonen. Roland heeft een rauwe stijl die goed past bij de Richard die ik voor ogen heb. Hij is bescheiden maar heeft ook iets getormenteerds over zich. Hij neemt zijn persoonlijkheid mee in zijn spel.’ Vos gaat niet moderniseren. ‘Ik wil geen bankdirecteur of mobieltjes op toneel. Ik hoop dat het publiek zich na de voorstelling afvraagt: “Waar hadden we kunnen ingrijpen?”' Onlangs is Richard III in Engeland onder veel belangstelling herbegraven. Vos lacht: ‘Geweldig dat ie onder een parkeerplaats lag. Ik heb daar met mijn vormgever serieus over nagedacht, maar dat gaan we niet doen. Het is opvallend dat hij zo populair blijkt te zijn. Hij werd waarschijnlijk  Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL

veel slechter afgeschilderd omdat de geschiedenis altijd door de overwinnaar geschreven wordt. Ook het koningshuis, Shakespeares opdrachtgever, kwam het goed uit om de man als het ultieme kwaad af te schilderen.’ Dineren in decor

Voor elke voorstelling kunnen vijftig mensen samen met de acteurs dineren. Voedselidealist Sjim Hendrix gaat een diner maken geïnspireerd op de 16e eeuw. ‘Sjim gaat vergeten gerechten maken. Als de mensen hun toetje eten, komt het publiek de zaal in. Dat moet een fraai openingsbeeld worden, het soort feestjes waar Richard zich tegen afzet. Die vijftig mensen krijgen daarna een zitplaats op een tribune op het podium. Zelf ben ik dan ceremoniemeester. Tijdens het diner wordt bijvoorbeeld een sonnet voorgelezen en er is livemuziek, die ook een belangrijke rol speelt in de voorstelling. Bastiaan Woltjer componeert de muziek en speelt trombone. We gebruiken ook harp en spinet. De muziek vertrekt uit de renaissance en begint akoestisch en wordt steeds meer elektronisch vervormd door Robin Koek. De muziek trekt je als het ware het hoofd van Richard in.’

DE ONRENDABELEN *****

Regisseur Marcus Azzini zet geloofwaardige personages neer die worstelen met hun eigen gevoelens. Door het gebruik van de kleuren grijs en roze in combinatie met het bloot worden de vele seksueel getinte scènes nergens plat. De Onrendabelen grijpt je bij de kladden door geweldig spel en de uitzichtloosheid van de personages. Dit is een deel van de recensie over De Onrendabelen op www.scenes.nu.

Goede bedoelingen

Vos schrijft ook nog aan Fresh Young Gods, dat Oostpool in regie van Eric de Vroedt in kleine zalen gaat spelen. Het is deel twee van een drieluik over goede bedoelingen. Het eerste deel, De Onrendabelen, is juichend ontvangen (zie kadertekst). De Vos: ‘Dat wordt verfilmd met dezelfde cast in regie van Remy van Heugten. Ik maak zelf het scenario. Te gek.’ Fresh Young Gods speelt zich af in Dubai en wordt bevolkt door dertigers die superslim, buitengewoon welvarend en zeer invloedrijk zijn. Het gaat over een mislukt project van Shell in de Rotterdamse haven dat leidt tot miljardenverlies en ernstige reputatieschade. Een oorlog dreigt. Shellmedewerkers, politici en een ondernemer moeten dat voorkomen. Vos: ‘Het plot uit deel een loopt door in de delen twee en drie. Het gezin uit deel een wordt uit hun containerwoning gezet wegens uitbreiding van het terrein van Shell. De drie stukken tonen mensen uit totaal verschillende milieus maar de kern is telkens hetzelfde. De verhalen zijn gebaseerd op realiteit. Ik geloof dat elk mens goede bedoelingen in zich heeft. De worsteling om het bestaan is voor iedereen vergelijkbaar. Mensen bedienen zich van ander jargon, maar gaan vaak uit van dezelfde clichés en vooroordelen. Het is satire en soms hard of grof maar dat is ook lekker helder.’ Hoe maakt Vos zijn keuzes als je kunt spelen, schrijven en regisseren? ‘Ik hou van de afwisseling en ik wil bijvoorbeeld liever niet al mijn eigen teksten ook zelf regisseren. Dat Eric nu Fresh Young Gods doet vind ik geweldig. Het past goed bij hem. En ik kan tegelijkertijd de regie van Richard III doen.’ De twee kennen elkaar goed. Vos schreef eerder Geert Wilders, de musical voor De Vroedts tiendelige project mightysociety. Vos doet veel research voor zijn trilogie. ‘Ik googel me suf en lees heel veel, bijvoorbeeld over de visie van Shell op de toekomst van de energie. Dat is zeer bruikbaar materiaal.’  38

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

VOS EN OOSTPOOL: WAT, WAAR EN WANNEER? Richard III is te zien in de grote zalen van 19 september t/m 17 oktober. De twee toneelstukken uit de trilogie over goede bedoelingen spelen dit najaar in vlakkevloertheaters. Fresh young gods van 20 oktober t/m 23 december en De Onrendabelen van 8 september t/m 31 oktober.

O P E R A 2 D AY I . S . M . H E T N AT I O N A L E T O N E E L DANS ASKO|SCHÖNBERG & CAPPELLA AMSTERD AM

MARIKEN Tekst Marjan Terpstra | Fotografie Leo van Velzen

I N

D E

T U I N

D E R

L U S T E N

VAN DE MAKERS VAN OPERA VAN HET JAAR 2014

OPERA NAAR HET INTENSE EN ONTROERENDE VERHAAL VAN ‘MARIKEN VAN NIEUMEGHEN’ MET MUZIEK VAN CALLIOPE TSOUPAKI WO 7 OKT

THEATER AAN DE SCHIE SCHIEDAM

ZA 10, ZO 11 (PREMIERE),

WO 4 NOV

UITVERKOCHT

THEATER A/D PARADE DEN BOSCH

KON. SCHOUWBURG DEN HAAG

VR 6 NOV

SCHOUWBURG ALMERE

DO 15, VR 16 & ZA 17 OKT KON. SCHOUWBURG DEN HAAG

ZA 7 NOV

THEATER DE SPIEGEL ZWOLLE

WO 21 OKT

FLINT THEATER AMERSFOORT

DI 10 NOV

DO 22 OKT

CHASSÉ THEATER BREDA

VR 13 NOV

STADSSCHOUWBURG NIJMEGEN

ZA 24 OKT

SCHOUWBURG DEVENTER

ZO 15 NOV

TAQA THEATER DE VEST ALKMAAR

VR 30 OKT

THEATER A/H VRIJTHOF MAASTRICHT

WO 18 NOV

STADSSCHOUWBURG GRONINGEN

ZO 1 NOV DI 3 NOV

STADSSCHOUWBURG AMSTERDAM PARKTHEATER EINDHOVEN

ZA 21 NOV

THEATERS TILBURG TILBURG

SCHOUWBURG ARNHEM

KIJK VOOR DETAILS OP WWW.OPERA2DAY.NL Scènes AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL Tekst Marcel Osterop | Fotografie Mark Janssen

DE MACHT VAN DE KRANT

Toneelschrijver Marcel Osterop liep twee maanden mee bij het Eindhovens Dagblad en schreef De Waakhonden, een nieuwe voorstelling van Het Zuidelijk Toneel.

orig jaar liep ik vier maanden mee bij de gemeente Eindhoven. Ik werkte er niet. Ik was er alleen om te observeren. En dat heb ik ten volle gedaan. Het resulteerde in Waterdragers, een voorstelling waarmee ik het publiek een blik gunde achter de gevel van het stadhuis. Mij viel daar op dat de regionale krant een belangrijke rol speelt in alle lagen van de gemeente. De dag begint en eindigt ermee; zowel voor de raadsleden, de wethouders als voor de ambtenaren die hen ondersteunen. De krant heeft binnen het democratisch systeem blijkbaar een machtsfunctie en een haat-liefdeverhouding met de gemeentelijke politiek. Ze hebben elkaar nodig. De krant heeft de gemeente nodig om zich te laten informeren, zodat ze de lezers op de hoogte kunnen houden van alles wat er speelt. De gemeente heeft de krant nodig als belangrijk medium om te communiceren met de bevolking. Maar de krant wil ook de onderste steen boven krijgen en vraagt dus

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

om transparantie en helderheid van de overheid. Twee dingen die die overheid niet altijd kan bieden, omdat beleidsvorming nu eenmaal een traag en taai proces is. Na mijn meeloopperiode bij de gemeente besloot ik om aan de andere kant van de oever te gaan kijken. Ik liep twee maanden mee bij het Eindhovens Dagblad en bekeek de stad daar door de ogen van de journalisten. Ik interviewde (oud)journalisten, raadsleden, woordvoerders en wethouders over hun verhouding met de pers om te achterhalen wat de staat van de journalistiek in deze veranderende tijd is.

Het is logisch dat verandering binnen het krantenwezen nodig is. De krant is een commercieel bedrijf dat winst moet maken. Wat kan dat bedrijf ons bieden in een tijd waarin we het nieuws direct tot ons kunnen nemen? Is de papieren krant definitief een verouderd medium geworden, en wat is het alternatief? ‘Ik heb besloten om te genieten van elk jaar dat ik dit prachtige vak kan blijven uitoefenen’, zei een journalist tegen mij. ‘Misschien zal de krant ooit verdwijnen. De journalistiek nooit.’ De Waakhonden van Het Zuidelijk Toneel is te zien van 9 september t/m 16 oktober 2015. Marcel Osterop schreef de tekst maar speelt ook zelf mee, www.hzt.nl

INTERVIEW

COLUMNKATINKA TEKST Jos

Schuring | FOTO Janita Sassen

Schuring | Fotografie Janita Sassen Tekst Katinka Polderman | Fotografie Tekst JanitaJos Sassen

‘

olderman, hoe komen die hoogst originele cabaretprogramma's van jou eigenlijk tot stand?’ is een vraag die mij regelmatig gesteld wordt. Meestal glimlach ik bescheiden en zeg ‘Er is talent, moed en discipline voor nodig. En een hoop magie’. Dan vertroebelt mijn blik, richt ik hem op de horizon en terwijl een glimlach om mijn mond speelt herhaal ik: ‘O, ja, een hóóp magie...’. Omdat zo'n eerste column in Scènes niet niks is, dacht ik deze gelegenheid aan te grijpen om wat uitgebreider toe te lichten hoe zo'n voorstelling ontstaat. Het maakproces begint met dingen doen die echt móeten voordat het schrijven begint. Wasjes draaien, wandelen, planten verpotten, dat soort dingen. Door kunstenaars - die het allemaal zo doen - zijn er zinnen bedacht om dit gedrag te rechtvaardigen. ‘Als je niet schrijft, werkt het onderbewuste gewoon door’ of ‘creativiteit stroomt pas bij ontspanning’. Luistert u even aan de toog van een kunstenaarskroeg voor meer van deze louterende mantra’s. Na twee maanden aanrommelen schrijft u één liedje en ontdekt u vijf vergeten liedjes die er mee door kunnen. U heeft nu een halfuur materiaal: Keurig op schema. Vervolgens raakt u tóch in paniek en schrijft vijf collegeblokken vol oneliners, opzetjes en overkoepelde ideeën voor de voorstelling in de trant van ‘geluk schuilt in liefde’, of ‘culturele kaalslag vs schoonheid’, kortom De Boodschap. U bent erg tevreden met uzelf, totdat u met de regisseur om de tafel gaat zitten. ‘Goed, laat maar horen wat je hebt’, zegt die. Op dat moment realiseert u zich dat wat u heeft geschreven misschien meer gelijkenis vertoont met nagelaten notities van een verwarde man dan met de opschrijfboekjes van Toon Hermans. ‘Ja, ik dacht iets van een thema van waar het nou naar toe moet met de wereld, en ik had ook nog wel een liedje,’ stamelt u dan.

Talent, moed en discipline

De maanden daarna twijfelt u tussen stoppen met dit rotvak en natuurkundedocent worden of stoppen met dit rotvak en zelfvoorzienend gaan leven in een oud boerderijtje, maar bij gebrek aan de juiste papieren én een oud boerderijtje ploetert u toch maar verder. Dit wordt in vakjargon de try-outperiode genoemd. Uiteindelijk staat u een fantastische premièrevoorstelling te spelen en is het af. Ineens. En een week na de première zegt u: ‘Deze voorstelling? Ach, eigenlijk schreef deze voorstelling zichzélf.’ U gelooft dat dan nog ook. Wat ik al zei: Er is talent, moed en discipline voor nodig. En magie. O, ja, een hoop magie. 

Katinka Polderman is cabaretière.

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

SMAAKVANJOS

Toneel Jos Schuring is hoofdredacteur van Scènes, schrijft ook voor Haarlems Dagblad en was actief voor Theaterkrant en CJP Magazine. Zijn hart ligt vooral bij toneel en muziektheater.

Gestileerde Phaedra’s love De sobere klanken van een prachtig vierstemmig gezongen Creep van Radiohead passen goed bij de tekst van Sarah Kane. Het geeft lucht en dat is prettig, want Phaedra’s love is een heftig verhaal over koningin Phaedra die verliefd is op haar stiefzoon, prins Hippolytus. Die doodt zijn tijd met tv, games, hamburgers en seks. Phaedra gaat tot het uiterste om zijn liefde te winnen en schuwt daarbij geen geweld. Sander Plukaard en Bien de Moor geven fraai gestalte aan beide personages. Nina Spijkers regisseert heel gestileerd. Vaak is Kane rauw en lelijk, hier niet. De gruwelen na Phaedra’s dood tijdens de volksopstand trekken in fraaie tableaus voorbij. Net als de beelden waar Hippolytus zo graag naar keek. Nina Spijkers is pas 26, benieuwd wat ze nog meer in haar mars heeft. Phaedra’s love - Toneelschuur Producties, woensdag 23 en donderdag 24 september Toneelschuur, Haarlem daarna tournee t/m donderdag 15 oktober, www.toneelschuurproducties.nl

In De Perzik van Onsterfelijkheid van Rieks Swarte bevinden we ons in het hoofd van Ben Ruwiel. Door Swartes camera zien we de film van Ruwiels leven zoals Wolkers dat beschreef. We lopen door Amsterdam op 5 mei 1980, enkele dagen na de roemruchte krakersrellen op 30 april, de dag van Geen woning, geen kroning. Swarte creëerde een getekende stad voor zijn nieuwste productie, de eerste na de jammerlijke teloorgang van De Firma Rieks Swarte. Ali Çifteci speelt Ruwiel mooi melancholisch en vermijdt pathetiek. Margje Wittermans neemt met flair alle andere rollen voor haar rekening. Ontroerend is de wijze waarop Swarte Ruwiels hondje laat sterven. Zo fantasierijk is een boekbewerking zelden. De Perzik van Onsterfelijkheid Swarte Kunst, tournee van 2 oktober t/m 19 november, www.viarudolphi.nl

FOTO: SANNE PEPER

Fantasierijke Wolkers

Weer terug: DOEK!

FOTO: BEN VAN DUIN

e winnaar van de AVRO Toneel Publieksprijs 2011 is terug in het theater. Maria Goos schreef in 2010 DOEK! voor Peter Blok en Loes Luca. Daarin vormen zij het echtpaar Lies en Richard dat twintig jaar samen op de planken staat. Totdat zij met een ander in Frankrijk gaat wonen. Hij speelt door. Na tien jaar moet hij weer dat beroemde Amerikaanse relatiedrama spelen waarmee ze dertig eerder samen afstudeerden. Zijn tegenspeelster geeft er de brui aan omdat Richard zich onmogelijk gedraagt. De producent haalt uiteindelijk Lies terug uit Frankrijk. Dan begint het grote spel over echt en onecht. Goos schreef een briljante tekst met heerlijke verwijzingen naar toneel, vol humor en diepgang die op prachtige wijze vertolkt wordt.

Doek! - Peter Blok en Loes Luca, van 26 februari t/m 1 mei, www.kikproductions.nl. Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Meer INTERVIEW

recensies op www.scenes.nu

KOMISCHE TRAGIEK IN PARAMARIBO TEXEL

FOTO: JANITA SASSEN

Helen Kamperveen en Lenie Breederveld verhalen over wat er in hun tuin groeide. Op komische wijze bieden ze tegen elkaar op. Kamperveen speelt een Surinaamse vrouw die naar Nederland trok en later terugkeerde, Breederveld is de echtgenote van een hotelhouder op Texel. Na de dood van Henk ging ze op reis naar Suriname. De Surinaamse vrouw heeft haar man verlaten omdat hij voortdurend vreemdging. Beide vrouwen mijmeren over de voor- en nadelen van het alleen zijn. En hoe ze hun leven zo aangenaam mogelijk kunnen maken. Paramaribo Texel is een idee van Kamperveen en Jette Derlagen die ook regisseerde. Kamperveen is eerst nogal ingehouden om de Surinaamse vrolijkheid niet al te clichématig uit te spelen, maar je voelt direct de power die deze vrouw in zich heeft. Breederveld is aanvankelijk de nuchtere Hollandse die door Kamperveen steeds meer op stoom raakt en zich ook de pluk-de-dag-mentaliteit eigen maakt. Komische dialogen, muziek van Beppe Costa en vrolijke dansjes omlijsten deze gevoelige vertelling waarin tragiek soms humor wordt. Paramaribo Texel, Rudolphi Producties, tournee van 6 november t/m 20 december, www.viarudolphi.nl

Opnieuw te zien en eerder besproken in Scènes

Oude nummers niet meer bij de hand? Kijk op www.scenes.nu

FOTO: SANNE PEPER

• Horror van Jakop Ahlbom, wellicht zijn beste voorstelling tot nu toe, vanaf 12 september, www.jakopahlbom.nl • De man die alles weet is een kleutervoorstelling van Maas TD met René van ’t Hof die ook kinderen van in de 50 nog veel plezier bezorgt, vanaf 17 oktober, www.maastd.nl • Meral Polat reist weer met Ochtendzee, waarin geweldige muzikanten en prachtige teksten resulteren in een poëtische avond, vanaf 17 september, www.meralsharem.nl

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL Tekst Eric Korsten | Fotografie Janita Sassen

Opstand van een

nieuwslezer Een terroristische bankoverval? Dat is een gelikte tvshow! Althans in het attractiepark dat omroep heet. Stefan de Walle speelt in De Zender een nieuwslezer die op de wip zit maar van de weeromstuit tot profeet uitgroeit. ‘Alles voor de kijkcijfers, tot de dood erop volgt.’

ind februari dit jaar hielden twee ontsnapte lama’s de stad Sun City (VS) een uur lang in een ijzeren greep. De ‘schaapkamelen’ liepen over de openbare weg en trokken zich weinig aan van de toeschouwers. De lokale nieuwszender rukte meteen uit met een helikopter en een camera. De klopjacht op de witte en de zwarte lama was live op tv te volgen. Op Twitter werd het tweetal al snel Thelma & Louise gedoopt, naar de bekende film. De Washington Post startte bliksemsnel een liveblog. En Fox News en CNN besloten met het item live te gaan. Het vermakelijke gebeuren was op CNN zelfs eventjes ‘breaking news’ - met de bekende rode balk onderin. De lama’s werden voor het oog van miljoenen aan de tv gekluisterde nieuwsjunks uiteindelijk door een stoere cowboy met een lasso gevangen. Onschuldig nieuws? Wellicht. In ieder geval toont dit ‘lamadrama’ aan dat de scheidslijn tussen nieuws en amusement flinterdun is geworden, zelfs bij de meest serieuze media. Nieuws gaat steeds vaker hand in hand met puur vermaak. Of ligt daar vlak tegenaan. Want in de meedogenloze strijd om tv-reclamegelden en keiharde kijkcijfers gaat de nieuwsvoorziening gebukt onder de wetten van een entertainmentfabriek of draait het op z’n minst om ‘nieuws’ dat probleemloos bij een minicupje bavarois of een borrelnootje kan worden verteerd. Kijkcijferkanon

Maar wát als een beroemde nieuwslezer, een anchorman, uit onvrede met het ontslag dat hem is aangezegd, zijn zelfmoord live op televisie bekendmaakt? In de voorstelling De Zender zien we wat zo’n scenario teweeg zou kunnen brengen. Het zijn de teruglopende kijkcijfers die deze nieuwslezer, een oudgediende, de das omdoen - waarna zijn stoppen doorslaan. Zijn statement levert ogenblikkelijk torenhoge kijkcijfers op - en dat wekt meteen de interesse van zijn werkgever, die bliksemsnel weer ‘om’ is en hem ruim baan geeft. Als hij in  Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEEL

Machinaties

Volgens De Walle legt De Zender machinaties bloot die schuilgaan achter de machtsgreep van het tegenwoordig alom verfoeide rendementsdenken. ‘Je kunt in De Zender met eigen ogen waarnemen hoe de moraal verschuift. Het gaat om het product, niet om de mens. Alles voor de kijkcijfers, tot de dood erop volgt.’ Maar het door Joost van Hezik (o.a. Circus Treurdier) geregisseerde stuk, waarin de film Network (1978, met o.a. Peter Finch en Faye Dunaway) in de verte na-echoot, reikt verder: ‘Mensen zijn verworden tot slaven van de economie. De bonuscultuur, de eurocrisis, de vastgoedfraude, het zit allemaal in deze voorstelling.’ Het nieuws staat vandaag de dag bol van Griekse tragedies, Hollandse kluchten en FIFA-soaps. ‘Nieuws’, licht De Walle toe, ‘dat is als ramptoerisme-op-veilige-afstand. In een handomdraai continu beschikbaar: op tv, mobiel, laptop of tablet. Zo is de wereld inderdaad een ‘global village’. Nieuws komt hoe dan ook tot je, zelfs als je er niet om hebt gevraagd. Maar ja, we zijn allemaal, stuk voor stuk, enorme nieuwsjunkies. Ook ikzelf, hoor. Tussen repetities door check ik áltijd het laatste nieuws.’ ‘De doorloopsnelheid is enorm. Drie uur na de aankondiging van ‘breaking news’ zijn we allang weer overgegaan tot de orde van de dag. Natuurlijk, nieuws is ook maar een bedrijf, een fabriek. Al te vaak blijkt nieuws voorgebakken, voorgegaard of opgepookt, dagen of weken voordat je het ‘opeens’ 46

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Mensen raken

De Walle verkiest altijd voorstellingen die ‘inhoud’ hebben. ‘Niet dat ik als acteur steeds op maatschappelijke thema’s uit ben. Wél moet een voorstelling voor mij ergens over gáán. Dat je mensen ráákt. En dat jíj het bent die dat bij ze teweegbrengt. Neem mijn laatste voorstelling Op een mooie Pinksterdag, een solovertelling over iemand die zijn leven oppakt na een immens verlies. Het publiek is daarbij even kwetsbaar als de speler. Zoals kunst móet zijn. Of Vrijdag, met een man die in de gevangenis heeft gezeten wegens seksuele handelingen met zijn tienerdochter.’ Iedere generatie heeft zijn eigen ‘anchors’, nieuwslezers, nieuwsduiders. Voor De Walle zijn Joop van Zijl, Fred Emmer en Gerard Arninkhof namen van nieuwslezers die meteen komen bovendrijven. ‘Neutraal blijven, objectief zijn, keurig overkomen, authentiek lijken! Zo moest het altijd. Door die bril bekeken zijn nieuwslezers halve acteurs. Net als politici.’ Stefan De Walle, vast verbonden aan het Nationale Toneel, wordt ook geroemd als tv- en filmacteur. Een acteur zonder opsmuk. ‘Voor mij is acteren in ieder geval geen kwestie van ijdelheid. Ik heb een enorme hekel aan mooipraterij. Er moet waarachtigheid in het spel doorklinken. Ik vlieg liever de bocht uit dan louter te leunen op techniek. Kan ik niet, wil ik niet. Het moet léven. Het grootste gevaar? Overconcentratie. Het gaat er niet om hoe je het zegt, maar waaróm je het zegt. Wat je te zeggen hebt, komt dan het best over. Zeggingskracht. In het theater moet je iedere avond willen opbranden.’  De Zender is een coproductie van Toneelschuur Producties en het Nationale Toneel. Te zien van 2 april t/m 28 mei, www.toneelschuurproducties.nl/ de-zender. De Walle is komende maanden ook te zien in De revisor en Midzomernachtdroom bij het Nationale Toneel.

M.M.V.: FIRMA STADHOUDER & ZN. DEN HAAG

zijn persoonlijke redevoeringen ook nog eens woorden weet te geven aan de kennelijke wanhoop en woede onder zijn kijkerspubliek, blijkt hij een begenadigd vertolker te zijn van de tijdgeest. Hij mag voortaan elke avond zijn waarheid spuien. Stefan de Walle speelt in De Zender de rol van geplaagde nieuwslezer die ster én zendeling wordt. ‘Hij groeit uit tot een profeet, een messias’, vertelt de acteur. ‘Hij wordt een goeroe die zijn volgelingen weet te mobiliseren door zijn oproep tot een Nieuwe Orde. Maar als hij in zijn gloedvolle tirades eerst de geldschieter van De Zender ervan langs geeft en vervolgens zijn kudde aanhangers voor lamgeslagen pionnetjes uitmaakt, gaat hij te ver. Als daarop de kijkcijfers opnieuw dalen, zien zijn omroepmanagers nog maar één drastische uitweg.’

krijgt voorgeschoteld in handige oneliners. Kleine dingetjes worden daardoor opeens heel groot. En pluriformiteit, ho maar! Wederhoor is er vaak niet meer bij. Persoonlijk kan ik me enorm ergeren aan het klakkeloos overnemen van berichten. Aan papegaaien. Doorfluisteren. Met alle bijbehorende kenmerken. Dat is, zeg maar, het Dr. Clavan-effect. Als een deskundige het zegt, als het op tv is, nou, dan is het zéker waar. Denk ook aan het vrijejongensduo Jacobse & Van Es. Zij moesten uiteindelijk op het Binnenhof worden vermoord, fictief trouwens, anders zou hun Tegenpartij te succesvol geworden zijn. De macht van de media ten voeten uit. Let wel: dat was al in de jaren tachtig!’

TONEEL Tekst Eric Korsten | Fotografie Jan Versweyveld

KORTING VOOR LEZERS VAN SCÈNES U betaalt €19 . in de Stadsschouwburg Amsterdam van

20 t/m 29 augustus (m.u.v. try-out en première). Bel de kassa: 020 624 23 11 o.v.v. ‘Scènes’. Op = Op.

Typisch Brits

RAUW EN POËTISCH De succesvolle Britse toneelschrijver Simon Stephens schreef speciaal voor Eelco Smits van Toneelgroep Amsterdam Song from far away. ‘Ik voelde me ongelooflijk vereerd.’ 'Een jonge bankier keert voor de begrafenis van zijn jongere broer, met wie hij nooit echt contact had, vanuit New York terug naar zijn geboorteplaats Amsterdam. In de aanloop schrijft hij brieven aan zijn overleden broer en doet daarbij ontdekkingen over zichzelf. Hij moet leren loslaten. Voor mij komen de gevoelens die Simon Stephens, Olivier Awardwinnaar 2013, beschrijft overeen met momenten van troost als de liefde je in de steek laat. Toen Stephens voor míj zou gaan schrijven, voelde ik me natuurlijk ongelooflijk vereerd. Ook omdat ik zijn werk toen al behoorlijk goed kende. Ik had zijn Ubu bij Toneelgroep Amsterdam gezien, zijn toneelteksten gelezen. Op Broadway keek ik ademloos

toe bij The Curious Incident of the Dog in the Night-Time, waarvoor hij de tekstbewerking schreef. Stephens had mij al geregeld zien spelen bij Toneelgroep Amsterdam. Simon Stephens, regisseur Ivo van Hove en ik hebben Song from far away in gezamenlijkheid gemaakt. De première in maart in São Paulo in Brazilië was vervreemdend. Ver van huis. Maar ook: een Engelstalig stuk, een Britse schrijver, een Nederlandse acteur geregisseerd door een Belg! Het is fijn als de schrijver bij het maken aanwezig is; Tsjechov of Brecht zeggen immers nooit wat terug. Stephens’ taalgebruik is typisch Brits:

rauw en dicht op de huid, maar ook van een poëtische schoonheid. Sociaal realisme, maar op een lyrische en optimistische toon. Het is een pijnlijke tekst maar ik hoop ik dat mensen er troost uit kunnen putten. Dat ik alle rollen móet spelen is een enorme verantwoordelijkheid. Een monoloog dwingt me tot een andere ‘rolverdeling’ dan ik gewend ben. De recensies waren goed, heb ik me laten uitleggen. Want Portugees spreek ik niet. Het komt nu aan op een goede Nederlandse vertaling van Song from far away. Pas als die er is kan ik het stuk opnieuw gaan veroveren, van voren af aan me opnieuw eigen gaan maken. Na Amsterdam in september, speel ik dit stuk in het hol van de leeuw: The Young Vic! Drie weken in Londen! Een jongensdroom die uitkomt. Cliché, maar erg waar.’ 

Toneelgroep Amsterdam - Song from far away, Stadsschouwburg Amsterdam van 18 t/m 29 augustus, vanaf 20 augustus boventiteld in het Engels, tournee van 28 november t/m 10 december en van 7 mei t/m 11 juni, www.toneelgroepamsterdam.nl

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

THEATERFESTIVAL Tekst Jos Schuring | Fotografie Raymond van Olphen en Casper Koster

Keerpunt in het D theater? Het Nederlands Theater Festival (TF) in Amsterdam is een mooi fenomeen. Een jury selecteert de beste voorstellingen van het afgelopen seizoen die opnieuw te zien zijn aan het begin van een nieuw seizoen. Dat is belangrijk. Immers, theater is vluchtig. Een voorstelling wordt gemaakt, vervolgens meestal twee maanden gespeeld en daarna is het weg. TF wil een uitstalkast zijn van het beste wat het toneel te bieden heeft. Dat is met de keuze van dit jaar wederom goed gelukt.

e elf geselecteerde voorstellingen laten zien hoe prachtig en veelzijdig het Nederlands theateraanbod is. Het festival stelt mensen zo in staat om alsnog te genieten van een voorstelling die ze graag nog hadden willen zien. Het idee is eenvoudig, maar duivels lastig om te realiseren. Immers, als het seizoen voorbij is, wordt de selectie van de jury bekend en moet het festival halsoverkop zorgen dat die voorstellingen begin september gespeeld kunnen worden. Dat is ingewikkeld omdat veruit de meeste acteurs in september vaak al wat anders te doen hebben. Een duivelse klus dus voor de festivalmedewerkers die nooit helemaal lukt. Zo zijn Genesis van Het Nationale Toneel, The Fountainhead van Toneelgroep Amsterdam en Een bruid in de morgen van TA2/Frascati Producties niet te zien omdat dit praktisch niet haalbaar was. Alle overige voorstellingen uit de selectie worden wel opnieuw gespeeld. Maar er is nog veel meer te beleven tijdens TF.

Genrevervaging

Naast de officiële selectie, heeft TF een uitgebreid randprogramma met debatten en talkshows. Ook zijn er specials: voorstellingen die om uiteenlopende reden te zien zijn. Zo zijn Ludwig van Steef de Jong en MEN. de mening herzien van BOG. geprogrammeerd omdat zij kans maken op de BNG-prijs voor jonge theatermakers. Opvallend binnen deze specials is Micha Wertheim voor zichzelf. Cabaret op een door toneel gedomineerd festival? Een interessante keuze die recht doet aan het hoogwaardige cabaret dat ons land kent. In de juryselectie zit ook Door de bank genomen van De Verleiders, een voorstelling die misschien meer cabaret dan toneel is, waarin auteur George van Houts korte metten maakt met de boevenpraktijken van de banken. Al eerder in Scènes betiteld als historische theatergebeurtenis. Ook te zien is Nobody home, een totaal andere, maar niet minder indringende voorstelling met schrijnende én komische verhalen over vluchtelingen van Daria Bukvić. Zeer terecht geselecteerd door de jury. Standup of toneel? Hier overstemt de snoeiharde, confronterende inhoud de vraag over vorm. Deze voorstellingen geven aan hoe spannend deze tijd is en ook hoe het Nederlandse theater steeds meer en met succes reageert op wat er in de samenleving aan de hand is. Zou het Nederlandse theater, waarin komend seizoen beduidend minder Tsjechov en Shakespeare te zien is, een keerpunt te wachten staan? Het is een interessante vraag die in de vele debatten tijdens het komende festival ongetwijfeld regelmatig aan de orde zal komen.  Nederlands Theater Festival, van 3 t/m 13 september in Amsterdam

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

DE JURYSELECTIE VAN THEATERFESTIVAL 2015 Grote Zaal: Medea - Toneelgroep Amsterdam, Genesis - het Nationale Toneel, De Verleiders: door de bank genomen - Bos Theaterproducties, Gavrilo Princip - De Warme Winkel, The Fountainhead Toneelgroep Amsterdam. Kleine Zaal: Nobody Home ´ Horror - Jakop Daria Bukvic, Ahlbom - tevens favoriet van de Wijkjury 2015, Angels in America - Toneelgroep Oostpool, Kunsthart - mugmetdegoudentand en Een bruid in de morgen – TA2/Frascati Producties. Locatietheater: Mansholt van Stichting Jan Vos. Het complete programma van TF staat op www.tf.nl Nobody Home van Daria Bukvic´ was overal uitverkocht en is in 2016 opnieuw te zien

Theatermarathon Genesis en Zie de mens waren afgelopen seizoen opvallende marathonvoorstellingen. Ola Mafaalani, die TF opent met een toespraak in de Staat van Theater, regisseert komend seizoen Borgen, een nu al spraakmakende marathon. TF stelt een marathon samen van drie verschillende voorstellingen omlijst met live-interviews. U ziet Horror van Jakop Ahlbom, Ochtendzee van Meral Polat en Kunsthart van mugmetdegoudentand. Een prachtpalet van zeer uiteenlopende producties, waarbij Kunsthart met de geniale monoloog van Mark Rutte, fabelachtig gespeeld door Guy Clemens, tot een onmiskenbaar hoogtepunt van het afgelopen seizoen hoort. Naast deze fraaie voorstellingen interviewt Hans Smit, presentator van Opium op 4, Halina Reijn. Ook ontvangt hij drie generaties Louis en Theo d’Or-winnaars. Met hen gaat hij in gesprek over het belang van deze prijs en hoe het toneelspelen in Nederland door de jaren heen is veranderd. De theatermarathon vindt plaats op zondag 6 september in de Stadsschouwburg en Theater Bellevue in Amsterdam.

Victor Löw is voor zijn rol in De Verleiders 3: Door de bank genomen genomineerd voor de Louis d'Or

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

DANS Tekst Astrid van Leeuwen | Fotografie Hans Gerritsen

Sidi Larbi Cherkaoui

‘Introdans betekent hoop voor mij’ In dezelfde maand waarin de Vlaams-Marokkaanse choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui als artistiek directeur van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen aan de slag gaat, presenteert Introdans de Europese première van zijn creatie Orbo Novo, geïnspireerd door zijn kennismaking met de ‘Nieuwe Wereld’. ‘Je wordt je in de VS heel bewust van wie je bent, van wat je kunt worden, maar ook van wat je tegenhoudt.’

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

et nieuws van zijn benoeming deed heel wat wolken stof opwaaien: hoe kon het dat dit wereldvermaarde boegbeeld van de hedendaagse dans de functie van artistiek leider van een klassiek, gevestigd én de laatste jaren behoorlijk ingedut instituut als het Koninklijk Ballet van Vlaanderen op zich nam? Zelf vindt Sidi Larbi Cherkaoui (39) alle heisa nogal overdreven. ‘Allereerst is voor mij de scheidslijn tussen klassiek en modern niet zo aanwezig. Hoe bepalen we trouwens wat klassiek is en wat modern? Marcia Haydée, inmiddels 76, creëerde

haar Doornroosje (komend seizoen te zien bij het Koninklijk Ballet van Vlaanderen - red.) drie jaar nadat Anne Teresa De Keersmaeker Fase maakte. Wat is dan klassiek en wat is modern? Daarbij, en dat wordt vaak vergeten: het Koninklijk Ballet van Vlaanderen is in 1969 opgericht door Jeanne Brabants, die bij úitstek een modern choreografe was.’ Pingpongprogramma

Het afgelopen seizoen functioneerde het Antwerpse gezelschap, na het gedwongen vertrek van de PortugeesCanadese Assis Carreiro, zonder artistiek directeur. Daardoor zaten er - tot Cherkaoui’s vreugde - nog de nodige gaten in de programmering voor het komende seizoen en dus is hij al ruim voor zijn officiële aanstelling per 1 september begonnen met het maken van zijn eerste werk voor het gezelschap.

‘Die creatie, op muziek van Arvo Pärt, zal deel uitmaken van een “pingpongprogramma”, waarbij choreografieën van Hans van Manen en mijzelf elkaar afwisselen.’ Het is voor het eerst dat het Koninklijk Ballet van Vlaanderen werk van Van Manen danst, en ook daarmee laat Cherkaoui zien dat hij beslist niet van plan is om alle spitzen aan de wilgen te hangen en het gezelschap om te vormen tot een ‘groter zusje’ van zijn eigen, volledig modern georiënteerde groep Eastman, waarover hij overigens ook de scepter blijft zwaaien. ‘Ik vind het heel interessant om bij het Ballet van Vlaanderen werk van uiteenlopende generaties te tonen en ik ben’, zegt hij in onversneden Vlaams, ‘een groot fan van Van Manen. Ik vind het indrukwekkend hoe hij met heel weinig zóveel weet te zeggen, hoe hij als het ware verhalen vanuit de dansers

zelf creëert. Ik herken daarin ook veel van mijzelf, ook ik houd daarvan.’ Natuurlijk zal hij in zijn nieuwe functie, zegt hij lachend, ‘wel eigenwijs blijven hè’ en een duidelijk eigen koers varen. ‘Ik heb de afgelopen jaren bij veel grote companies gewerkt zoals het Ballet van de Parijse Opéra, het Koninklijk Deens Ballet, het Stuttgarter Ballett en Het Nationale Ballet. En ik heb van verschillende artistiek leiders het advies gekregen om vooral consequent mijzelf te blijven. Daardoor stap ik met vertrouwen in dit nieuwe avontuur.’ Kafkaiaanse hel

Dat hij, naast zijn werk voor deze ‘vlaggenschepen van de dans’, een aantal jaren terug ook een samenwerking met het veel kleinere en minder statige Introdans is aangegaan, zegt alles over het Arnhemse gezelschap.  Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

DANS

‘Introdans heeft een zeer fijn team en artistiek directeur Roel Voorintholt is een geweldige gesprekspartner, die mij alle ruimte biedt om een echte dialoog tot stand te brengen.’ Die dialoog ving aan met In Memoriam, een prachtig gestileerd ballet op spitzen dat Cherkaoui eerder maakte voor Les Ballets de Monte-Carlo. ‘Nu was het, vond ik, tijd voor een volgende stap: de kennismaking met de meer eigentijdse kant van mijn werk, in de vorm van extreem vloeiende, als het ware “omgevormde” bewegingen.’ En dus was Cherkaoui de afgelopen maanden in Arnhem te vinden, waar hij met de Introdansers Orbo Novo (Nieuwe Wereld) instudeerde, in 2009 gemaakt voor het Cedar Lake Contemporary Ballet in New York. ‘Mijn uitgangspunt voor dit werk was de dualiteit tussen Amerika en Europa: links en rechts van de Atlantische Oceaan, met ieder onze eigen manier van doen. Dat bleek alleen al uit de moeite die het voor mij als Marokkaan kostte om het land binnen te komen, wat een Kafkaiaanse hel aan papierwerk vergde. Maar het idiote is: wanneer je dan eenmaal ‘binnen’ bent, beland je plotseling in die roes ‘dat alles mogelijk is’ en zie je die fantastische melting pot van mensen, onder wie ook zóveel Europeanen: Italianen, Ieren, joden. Je wordt je, zo ervoer ik, in New York heel bewust van wie je bent, van wat je kunt worden - ‘the American dream’ maar ook van wat je tegenhoudt.’ Yes, we can!

Een belangrijke inspiratiebron voor Orbo Novo was het boek My Stroke of Insight, waarin neuroanatomist Jill Bolte Taylor schrijft over haar eigen beroerte. Cherkaoui: ‘Zij beschrijft op heel bijzondere wijze hoe het feit dat een deel van haar hersenen niet meer werkte aan de ene kant heel beangstigend was, maar aan de andere kant ook enorm bevrijdend. Het gaat dan om het deel dat je als het ware helpt om jezelf te ontkoppelen van de realiteit, een disfunctioneren dus dat 52

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Sidi Larbi tijdens repetities bij Introdans

‘Ik wil de wisselwerking tussen de rechter- en de linkerhersenhelft in dans verbeelden’ het makkelijker maakt om als mens (figuurlijk) overeind te blijven.’ Taylors tekst is in de versie die Introdans uitvoert uiteindelijk niet te horen, maar het dansmateriaal dat Cherkaoui naar aanleiding ervan creëerde, is behouden. ‘Ik heb de wisselwerking tussen de rechter- en de linkerhersenhelft willen verbeelden, ook in relatie tot de verhouding tussen heden, verleden en toekomst. De laatste twee bevinden zich op dezelfde plek in de hersenen, het heden zit op een andere plek en eigenlijk is het vooral belangrijk je daarmee te verbinden. Dat vind ik ook de kracht van dans: dans bestaat alleen in het hier en nu.’ Het decor van Orbo Novo, een prachtontwerp van Alexander Dodge, wordt gevormd door draaiende lattenbouwwerken, die duidelijk het beeld van een gevangenis oproepen. ‘Maar wat is buiten en wat is binnen?’, zegt Cherkaoui. ‘Het gevoel gevangen te

zitten is relatief. Misschien zit het wel in je hoofd en kun je zelf besluiten om vrij te zijn.’ De Poolse componist Szymon Brzoska schreef de muziek voor Orbo Novo. ‘Ik had eerder met hem samengewerkt aan Sutra, waarvoor hij ongelooflijk dynamische, door het Oosten geïnspireerde muziek had geschreven. Nu liet hij zich inspireren door het ‘Westen’ en dat leidde tot muziek die veel triester, veel melancholischer is, maar waaruit ook hoop spreekt. De hoop die Obama met zijn ‘yes, we can!’-beweging vertegenwoordigde in de tijd dat ik het stuk maakte.’ Dat Introdans Orbo Novo juist nu op het repertoire neemt, vindt Cherkaoui heel speciaal. ‘Het Cedar Lake Contemporary Ballet is onlangs opgeheven. Dat maakt me zó triest, al die gezelschappen die een voor een verdwijnen. Introdans vertegenwoordigt voor mij dan ook - net als Obama destijds - hoop. Dat is zo knap aan Roel: hij brengt, van mij maar ook van heel veel anderen, werken die anders misschien niet zouden overleven. Als choreograaf is dat het grootste cadeau dat je kunt krijgen.’  Orbo Novo maakt deel uit van het Introdans-programma SOMETHING OLD SOMETHING NEW. Van 19 september t/m 4 februari in twintig theaters, www.introdans.nlnl.

BACKSTAGE Tekst Eric Korsten | Fotografie Janita Sassen

Ria Reina

Medewerker artiestenfoyer Goudse Schouwburg De ideale artiestenfoyer ‘De ideale foyer ademt de sfeer van een oergezellig bruin café en is als een huiskamer waar je je meteen welkom voelt. Ik zorg ieder jaargetijde en bij elke gelegenheid dan ook voor een passende aankleding. Voor mijzelf voelt de foyer als m’n tweede huis.’ Iedere avond anders ‘Iedere avond is anders, ook na 27 jaar bij de schouwburg, waarvan 8 jaar in onze artiestenfoyer. En iedere avond heb ik hier weer andere bezoekers over de vloer. Na 47 jaar in de horeca - ik begon op m’n 17e in Hotel De Zalm hier in Gouda - kan ik wel zeggen dat ik heel wat mensenkennis heb opgedaan. Met sommige artiesten voel ik een heel persoonlijke band. Met Karin Bloemen heb ik een klik en met Tineke Schouten, Huub Stapel en Bert Visscher ook bijvoorbeeld. Vooral met cabaretiers, want die komen hier jaar in jaar uit. Op dit moment is Bløf in huis. Leuke lui, hoor!’ Een doorsnee theateravond ‘Ik begin tegen een uur of vijf. Rond die tijd komen vaak ook de artiesten aan. Natuurlijk zorg ik dat de koffie dan klaarstaat! En ik zet een lekker muziekje op. Klantvriendelijk zijn is nummer één. Meestal maak ik meteen een praatje met de artiesten. Als ze daarna de zaal en het podium hebben verkend, komen ze meestal weer terug voor het opwarmen van hun maaltijd in de magnetron die hier staat. In de pauze sta ik opnieuw voor ze klaar. Soms is er een verzoek om ook na afloop te schenken. Maar als er geen pauze is, dan ben ik soms rond half negen alweer weg.’ Toverballen ‘De bitterballen van de Goudse Schouwburg zijn beroemd. Wat ik ermee uithaal? We maken er toverballen van, haha! En we kiezen voor kwaliteit.’

‘Met sommige artiesten voel ik een heel persoonlijke band’

Lachen, gieren, brullen ‘Het leukste in dertig jaar was toch het Theater van de Lach van John Lanting. Dat was altijd lachen, gieren, brullen, een klucht op het toneel en vaak ook op het achtertoneel. Slaande deuren, bulderend gelach. Volgend jaar word ik 65, maar ik ga nog een poosje door hoor. Ik heb het hier echt naar m’n zin.’ 

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

SMAAKVANRUUD

Cabaret

Het is tegelijk vervelend en noodzakelijk een aantal cabaretiers en kleinkunstenaars telkens weer onder de aandacht van een groter publiek te moeten brengen. Ze zijn de beste, of zeker een van de besten, ze hebben heus wel een eigen en trouw publiek, maar het is zo zonde dat het vaak maar een klein trouw publiek is. We willen dat er meer mensen gaan kijken en luisteren. Theo Nijland. Ooit deel uitmakend van The Shooting Party, en al tientallen jaren eminent teksten liedschrijver en muzikant. Een lied van Theo Nijland herken je uit duizenden; misschien niet zozeer aan de melodieën vol wendingen, maar absoluut aan zijn bittere en zoete humor, ongeparfumeerde romantiek zonder roze strik en zelfspot. Het komende seizoen gaat Theo weer eens solo het theater in. Zoals immer strak in het pak. Desalniettemin – Theo Nijland, tournee 20 september t/m 21 februari www.theonijland.nl

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

FOTO: BEN VAN DUIN

Zijne eminentie Theo Nijland

n Leer mij de mensen kennen leerden we eindelijk Johan Goossens grote talenten kennen. We werden langzaamaan toch een heel klein beetje verdrietig dat hij er kennelijk maar niet in slaagde een poot aan de grond te krijgen in de theaters. Om de schoorsteen toch te laten roken, ging hij het onderwijs in en dat was een hele goeie carrièremove, resulterend in een hilarisch leuke voorstelling van meneer Goossens over zijn school en vooral zijn leerlingen. Gevolgd door een even geestig boekje met de titel: Wie heeft er wél een boek bij zich? In mei ging Daglicht in première, zijn nieuwe voorstelling die door de pers lovend werd ontvangen. Terecht, het is een lekker programma van een onderhoudend prater en begaafd liedschrijver en zanger, die anderhalf uur heel veel lach uit de zaal haalt, maar ook ontroert. Ook nu klapt hij weer uit de school. Daglicht - Johan Goossens, tournee van 22 augustus t/m 14 mei, www.johangoossens.nl

En verder….

Gaan we natuurlijk niet alleen naar de bekende jongens en meisjes kijken het aankomende seizoen. We gaan ook naar Peter van Rooijen - die van Circus Treurniet - met zijn tweede programma Nergens Veilig en naar Yvonne van den Eerenbeemt, finaliste van het Amsterdams Kleinkunst Festival, die met Sirene haar eerste avondvullende programma heeft gemaakt. Want de jonkies hebben het zwaar in onze theaters waarvan de budgetten steeds lager worden. Warm aanbevolen: Harteveld en Fretz met Kleur Bekennen, Schudden met Henk, Richard Groenendijk en zijn Met de mantel der Liefde en Poelifinariowinnaar Erik van Muiswinkel met De Olieworstelaar.

FOTO: GOVERT DE ROOS

FOTO: BEN VAN DUIN

Johan Goossens breekt door

Ruud Buurman is theaterrecensent voor Theaterkrant.nl, columnist in regionale dagbladen en journalist. Jarenlang lid van de VSCD Cabaretjury voor de Poelifinario en de Neerlands Hoop en van de jury van het Amsterdams Kleinkunst Festival.

Geschiedeniscabaret

FOTO: JANITA SASSEN

Daar werd wat groots verricht was fenomenaal vertelcabaret en datzelfde kon worden gezegd van Buiten Schot. De leukste geschiedenisleraar van Nederland, Diederik van Vleuten, komt nu opnieuw met een thema waarvan we op voorhand zeggen: ‘maar Diederik…., daarmee kun je echt niet een hele avond een zaal bij de les houden’ Want dat zeiden we ook bij die twee voorgangers. We zouden wijzer moeten zijn. Want hoe fout die aanname was behoort inmiddels ook tot de geschiedenis waar Van Vleuten zo gek op is. Dus laten wij ons gretig, gewillig en razend nieuwsgierig meevoeren in Diederiks nieuwe cabaretgeschiedenis Mijn nachten met Churchill.

FOTO: KATINKA KRIJGSMAN

Mijn nachten met Churchill - Diederik van Vleuten, tournee van 14 januari t/m 3 juni, www.bunkertheaterzaken.nl

Alle mensen verzamelen! De titel van Emilio Guzmans nieuwe voorstelling zegt precies wat we moeten doen. Komen dus. De winnaar van de Neerlands Hoop 2014, cabaretier met het grootste toekomstperspectief, komt met zijn derde solo en treedt als lid van Comedytrain ook zeer regelmatig op in Toomler, de comedyclub onder het Amsterdam Hilton. Emilio - wiens oudere broer ook ooit de Neerlands Hoop won maar die de laatste jaren bezig was die hoop én zichzelf de grond in te boren - is een intelligent en kwetsbaar theaterman en niet bang voor zelfonderzoek. Lief om te zien, maar scherp van tong. Alle mensen verzamelen! - Emilio Guzman, tournee van 11 september t/m 27 mei. www.grunfeld.nl

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Ontdek verrassend Kroatië vanuit een vakantiehuis.

delig r o o v a r Ext ajaar! in het n

Keuze uit ruim 7.000 vakantiehuizen!

Dé grootste keuze in vakantiehuizen! 56

Scènes

www.novasol.nl

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

REMCOOVERREPERTOIRE

Altijd weer Shakespeare

n 2016 wordt herdacht dat William Shakespeare vierhonderd jaar geleden stierf. Na de Grote Grieken (Aischylos, Sophocles, Euripides) heeft geen andere schrijver zó zijn stempel gedrukt op het toneel als deze Brit, over wiens leven we nagenoeg niets zeker weten. Wanneer hij is geboren, hoeveel stukken hij schreef, waarom hij stopte met schrijven en waaraan hij stierf – het is in nevelen gehuld. Wat we wél weten: er gaat in Nederland geen toneelseizoen voorbij of we kunnen genieten van een of meer van zijn stukken. Dit seizoen is een topjaar, met Othello bij Toneelgroep Maastricht, Richard III bij Oostpool, Macbeth bij het Zuidelijk Toneel, Midzomernachtdroom bij het Nationale Toneel en de ‘mash-up’ Kings of war bij Toneelgroep Amsterdam.

Wat is het toch dat zijn werk zo aantrekkelijk maakt, voor regisseurs, acteurs én publiek? Allereerst de herkenbaarheid. Shakespeares stukken worden bevolkt door types die we nog dagelijks om ons heen zien, zoals twijfelende of juist machtswellustige bestuurders, hopeloos verliefde minnaars en lachwekkende ondergeschikten. Dit zijn nooit platte karikaturen: Shakespeare goot zijn personages vol tegenstrijdige, hevig botsende emoties - wat ze heel modern maakt.

Remco van Rijn

is dramaturg bij het Nationale Toneel. Daarnaast is hij sparringpartner voor verschillende theatermakers bij het formuleren van hun artistieke ideeën.

Ten derde had Shakespeare bij het schrijven een breed publiek voor ogen. Omdat zijn gezelschap speelde voor hovelingen én de gewone man werken zijn stukken, grappen en vergelijkingen vaak op meerdere niveaus. Zo is De storm een toversprookje met een happy end, maar tegelijkertijd ook een politieke verhandeling. En als vierde, het klinkt misschien vreemd, de rommelige structuur en enorme lengte van zijn stukken (een integrale uitvoering van Hamlet duurt zes uur!). Door te bewerken - schrappen, rollen samenvoegen en scènes verplaatsen - kan een regisseur het stuk precies dát laten zeggen wat hij er vierhonderd jaar later mee wil zeggen. Toch knaagt er bij mij wel één ding: van de bijna veertig stukken die Shakespeare schreef, worden er steeds minder gespeeld. We zien steeds dezelfde tien titels. Maar dat stukken als Coriolanus en Maat voor Maat na vierhonderd jaar definitief onspeelbaar zijn, kan en wil ik niet geloven. Dat blijkt ook uit de spannende etudes die studenten van de Amsterdamse Theaterschool de afgelopen jaren presenteerden, gebaseerd op onder meer Titus Andronicus, Troilus en Cressida en Richard II. Kortom: welke (jonge) regisseur duikt de boekenkast in, om die minder bekende komedies, tragedies en koningsdrama’s weer eens af te stoffen? 

De tweede reden is de taal. Shakespeare bespeelt in zijn werk alle registers, van plat tot poëtisch, en creëerde honderden nieuwe woorden en uitdrukkingen, waarvan wij er veel in het Nederlands hebben overgenomen. Denk aan ‘het ijs breken’, ‘een hart van goud’ of ‘liefde is blind’.

P.S.

Kijktip op Uitzending Gemist: de DWDD Summerschool-aflevering over Shakespeare door Gijs Scholten van Aschat.

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

René van ’t Hof kan net als Tommy Cooper mensen ontroeren met zijn hulpeloze houding

Not the Tommy Cooper Story

Ontroerend mislukken 58

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

TONEELENVARIÉTÉ Tekst Ruud Buurman | Fotografie Stephan Vanfleteren

Bij een muziektheaterstuk met de titel Not the Tommy Cooper Story denken we natuurlijk dat het juist wél over het leven van deze Britse antiheld en komiek gaat. Maar behalve de titel heeft het stuk van Toneelgroep Maastricht nauwelijks iets met hem te maken. De bedenkers en schrijvers zweren zelfs dat hij nergens in het hele verhaal voorkomt. Alleen zijn geest waait erdoorheen. Jan Jaap van der Wal neemt de rol van ‘verteller’ en

commentator op zich.

n daarom is het onvermijdelijk het verhaal van deze logge boerse man met zijn rode fez op het grote hoofd toch even te memoreren. Tommy Cooper werd wereldberoemd met telkens weer mislukkende goocheltrucs en onweerstaanbare derderangshumor. De hoofdpersoon in Not the Tommy Cooper Story, vertolkt door René van ’t Hof, heet óók Cooper. Maar dat berust, zo zweren de makers Michel Sluysmans, Vincent van Warmerdam en tekstschrijver Jan Veldman, op puur toeval. Ook is het toeval dat deze Cooper een mislukt goochelaar is die nu als theatertechnicus zijn brood verdient. Diep in zijn hart hopend dat ooit het grote succes hem ten deel valt. Cooper is een man die lijdt onder zijn mislukkingen, zijn sneue leven van alledag. Hij droomt en wil verliefd worden. Maar alles gaat mis. Mislukken als handelsmerk

Ziedaar de geest van de grote Engelse naamgenoot. Al leed deze allesbehalve onder zijn mislukkingen, zijn leven hing er zelfs van af. De carrière van Cooper kwam pas op gang na een ongelukkig toeval. In de Tweede Wereldoorlog raakte hij bij gevechten rond Suez gewond aan een arm. Na zijn herstel trok Tommy als artiest door Egypte om de troepen te vermaken. De beroemde rode fez stamt uit die periode. Cooper dacht al voor de oorlog dat hij een groot goochelaar kon worden, maar ontdekte in het leger dat hij met knulligheid iedereen onder de banken kreeg van het lachen. Mislukken werd zijn handelsmerk. Als er al eens een truc tot een goed einde werd gebracht, dan was het direct ook geniaal. Humor als overwonnen droefheid

De andere kant van het succes is, zoals vaak, de tragiek. Wat op toneel zo’n aimabele grapjas leek, was in werkelijkheid een aan alcohol verslaafde, gewelddadige man die zijn vrouw en kinderen tiranniseerde. Tommy’s tragiek was ook dat het grote publiek in alles wat hij zei en deed een grap zag. Zelfs zijn dood op 15 april 1984, op het toneel van Her Majesty’s Theatre in Londen, rechtstreeks uitgezonden door de Britse tv, werd niet serieus genomen. Hij zakte ineen onder luid gelach, dat nog lang aanhield toen hij al minutenlang niet meer bewoog. Het was Coopers laatste verdwijntruc en eindelijk lukte het.

Toneelgroep Maastricht gaat komend voorjaar niet zijn leven op de planken brengen. Het is alleen wel handig dat we weten waardoor de bedenkers zich hebben laten inspireren. ‘Mislukken is heel erg grappig, maar er schuilt ook een grote ontroering in’, zegt Sluysmans. “Humor is overwonnen droefheid”, zei Bomans ooit. Voor Vincent van Warmerdam en mij is dat een ingang om deze voorstelling te maken.’ Jan Jaap van der Wal

Not the Tommy Cooper Story wordt een variétéshow, met een band en stand-upcomedy. Jan Jaap van der Wal neemt de rol van ‘verteller’ en commentator op zich. Voor het eerst waagt hij zich ook op het muzikale pad, want hij maakt als pianist deel uit van de band. ‘Het wordt de eerste keer dat ik een personage speel. Met wel veel ruimte om mijn eigen tekst te maken.’ Het is ook de eerste keer dat Van der Wal zich een beetje ‘in toom moet houden’. Al zegt hij daar geen enkele moeite mee te hebben. ‘Ik ben in dit stuk heel erg dienstbaar. Met een rol en min of meer vaste teksten en vaste momenten. Ik moet in januari en februari zéven weken repeteren! Zéven weken. Maar vooruit, alles voor de kunst. Ik speelde ooit met Jenny Arean, Wende Snijders en Raoul Heertje in Het Verschil, maar daar deed iedereen toch zijn eigen afgebakende ding. Ik dook voortdurend op als stand-upcomedian en verstoorde de concentratie van anderen vaak. Dat gaat hier niet gebeuren.’ Dieptragische klootzak

Een comedian heeft toch de neiging om voortdurend de lach te zoeken en die uit de zaal te halen, maar dat is nu voorbehouden aan René van ’t Hof. Hij kan net als Tommy Cooper de mensen ontroeren met die hulpeloze houding van ‘help-mehier-in-godsnaam-uit’. ‘Onweerstaanbaar geestig’, vindt Van der Wal. ‘Mijn vader bulderde van het lachen als hij Tommy Cooper zag. We wilden die arme man met die fez op zijn kop zo graag helpen als we hem zagen stuntelen en we gunden hem dat een truc eindelijk zou lukken. Dat was de kracht van hem. En dan blijkt het een dieptragische klootzak te zijn.’  Not the Tommy Cooper Story - Toneelgroep Maastricht, 25 februari t/m 4 juni, www.toneelgroepmaastricht.nl Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

FESTIVALVOORSTELLING NIEUWESCÈNES

13 MOOIE

Eline Vere Johan Goossens

FOTO PIEK

PREMIÈRES FOTO JORIS-JAN BOS

Eline Vere

Wat speelt er komende twee maanden in de Nederlandse theaters? Scènes biedt overzicht. Meer premières? Kijk op www.scenes.nu voor een uitgebreide lijst.

1 De Nationale Opera

Der Rosenkavelier Richard Strauss situeerde zijn opera in het Wenen van keizerin Maria Theresia. Nieuwe enscenering waarin het verstrijken van de tijd en de tegenstelling tussen oud en jong centraal staan. Muzikale leiding Marc Albrecht, regie Jan Philipp Gloger. Zaterdag 5 september, De Nationale Opera, Amsterdam, daar nog zes keer t/m 30 september, www.operaballet.nl

FOTO PETROVSKY & RAMONE

Infant Der Rosenkavelier

2 Ulrike Quade

Maniacs

Ze is sensueel, bloedmooi en luistert ademloos naar zijn verhalen. Een van de succesvolste poppenspelers uit Nederland onderzoekt in Maniacs de realdoll. Woensdag 16 september, Theater Bellevue, Amsterdam, tournee t/m 13 november, www.ulrikequade.nl

3 Via Rudolphi Producties

La Isla Bonita

Vijf meiden van de Maastrichtse theateropleiding studeerden af met deze wervelende show. Hoewel het gaat over vluchtelingenproblematiek is het volgens de Volkskrant ‘ernstig om te lachen’. Vrijdag 18 september, Toneelschuur, Haarlem, tournee t/m 31 oktober, www.viarudolphi.nl

4 Hummelinck Stuurman

Eline Vere

‘Ger Thijs is tamelijk briljant in zijn bewerkingen van Couperus’, vertelde Oda Spelbos in Scènes Drenthe. Zij speelt Elines zus. Hanne Arendzen is Eline. Honderd jaar oud maar nog steeds modern. Zaterdag 26 september, Koninklijke Schouwburg, Den Haag, tournee t/m 30 januari, www.toptheater.nl 60

Scènes

JUNI - JULI 2015

THEATERTIPS Tekst Marjan Terpstra

The Bodyguard

9 Duda Paiva

Blind

FOTO PETER KURECKA

Blind

Zeer veelzijdige artiest maakt solo over een periode in zijn jeugd waarin hij tijdelijk blind was. Magie op het snijpunt van dans, poppenspel en multimedia. Donderdag 1 oktober, Korzo theater, Den Haag, www.korzo.nl

10 Sadettin Kirmiziyüz

De Radicalisering van Sadettin K. 5 Stage Entertainment

The Bodyguard

Na New York en Londen krijgt Nederland zijn eigen musical The Bodyguard met Mark van Eeuwen en Dave Mantel per toerbeurt als bodyguard en Romy Monteiro als Rachel Marron. Opvolger van Moeder, ik wil bij de revue. Zondag 27 september, Beatrix Theater, Utrecht, www.thebodyguard.nl

6 Kemna Theater

Bloedverwanten De succesvolle televisieserie krijgt een theaterversie. Script van Haye van der Heyden en spel van Derek de Lint, Saskia Temmink, Henriëtte Tol en Tanja Jess. Zondag 27 september, Leidse Schouwburg, Leiden, tournee t/m 13 februari, www.ntk.nl

7 Youp van ’t Hek

Licht

We volgen Sadettin op zijn reis via twee wegen naar het uiterste. Steekt hij de Syrische grens over om deel te nemen aan de jihad? Of wordt hij vermoord door een radicale groepering? Vrijdag 2 oktober, Frascati Theater, Amsterdam, tournee t/m 19 december, www.troubleman.nl

11 DG Theater

Fatal attraction De beste waarschuwing tegen vreemdgaan. Lust, obsessie en wraak tieren welig in dit toneelstuk naar de film met Glenn Close en Michael Douglas. Met Matteo van der Grijn en Loes Haverkort. Zondag 4 oktober, De Goudse Schouwburg, Gouda, tournee t/m 31 januari, www.dgtheater.

12 Joeri Dubbe

Infant

Groot choreografisch talent Dubbe gaat op zoek naar de puurheid van het kind. Infant is een coproductie van Korzo met Nederlands Dans Theater.

Youp is in de meeste theaters al uitverkocht maar in sommige steden moet de verkoop nog starten of zijn er nog een paar plaatsen beschikbaar.

Donderdag 8 oktober, Korzo theater, daar ook 9 en 10 oktober, tournee mei 2016, www.joeridubbe.com

Tournee 28 september t/m 16 juni, www.hekwerk.nl

13 Nationale Toneel

8 Zep Theaterproducties

De gouden draak

Al jaren maakt Peter Pluymaekers toegankelijk muziektheater van Shakespeare. In Othello werkt hij samen met Brainpower.

In een wokrestaurant ligt een jonge man te kermen van de pijn. Zijn kies is rot, maar hij durft niet naar de tandarts want hij is illegaal in het land. Bitter komisch verhaal van Roland Schimmelpfennig in regie van Casper Vandeputte, met Anniek Pheifer en Paul R. Kooij.

Woensdag 30 september, Theater Bellevue, Amsterdam, tournee t/m 18 december, www.zep.nu

Zaterdag 10 oktober, Theater aan het Spui, Den Haag, tournee t/m 28 november, www.nationaletoneel.nl

Othello

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER Scènes JUNI - JULI 2015

S T A R D U S T

C I R C U S

I N T E R N A T I O N A L

P R E S E N T E E R T

KOMT DAT ZIEN, KOMT DAT ZIEN!!!

E T W U NIE VAN DI E ELDE I T I D E EJUB ST !! B SFEE U CIRC

DRAG QUEEN LADY LALA MCCALLAN WORLD CLASS CIRCUSACTS • THE STILETTO DANCERS ZIE VOOR LANDELIJKE TOURNEE:

WWW. STA RD U STCIRCU S . CO M

WO 2 T/M ZO 20 SEP

DELAMAR.NL OF BEL 0900 - 33 52 627 Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

(€1 per gesprek)

JE ZIET MEER IN HET

Slotscène FOTO: BEN VAN DUIN

FOTO: BEN VAN DUIN

FOTO: HENK BLEEKER

Het volgende nummer van Scènes komt uit op 16 oktober

Met daarin onder meer • Brigitte Kaandorp doet een Dickens • Mariken in de tuin der lusten van Opera2Day en Het Nationale Toneel • Reinout Scholten van Aschat in een voorstelling over Charles Manson • Op hoop van zegen opnieuw geënsceneerd door Toneelgroep De Appel • Tryater jubileert met Grûn, een kroniek over twee boerenfamilies Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

Othello

VLAKKE LAND

Toneelgroep Maastricht in 15/16 in het hele land te zien met

Waar het vlakke land gaat plooien

Othello

Tommy Cooper

Van William Shakespeare regie Servé Hermans, vertaling Jibbe Willems Op tournee van vrijdag 11 september t/m maandag 26 oktober 2015 “De Sutters Othello is ontroerend in zijn naïviteit en Michaël Pas’ Jago is geestig en sluw” (Volkskrant *** ) “Jibbe Willems schaart zich in één klap onder de grote Shakespearevertalers. Scherp, geestig, verbluffend snel schakelend tussen rauw en poëtisch.” (Trouw **** )

TOMMY COOPER

Scènes

AUGUSTUS - SEPTEMBER 2015

tekst Jibbe Willems, muziek Het ZUIdEN spel Joke Emmers, Servé Hermans op tournee van zondag 30 augustus t/m zaterdag 22 november 2015

“Ga kijken! Theaterliefhebbers en theaterhaters.”( **** De Limburger) “Een warme voorstelling. Voor Limburgers en zeker ook voor niet-Limburgers.” (**** Theaterkrant)

co-productie met & van Warmerdam Idee Michel Sluysmans/Vincent van Warmerdam Spel o.a. Jan Jaap van der Wal, René van ‘t Hof Op tournee van donderdag 25 februari t/m zaterdag 4 juni 2016 Een wrange muzikale komedie over de verstikking van het huwelijk, over succes, over de lach die pijn doet, en waarin het fenomeen Tommy Cooper zelf de grote afwezige is…