Bergen Magazine 3 2022 by Virtùmedia

Jaargang 16 Nr 3 juli augustus 2022 € 7,49 FOTOWEDSTRIJD: WIN EEN RUGZAK T.W.V. € 100 • STALINS ALPINISTEN • ARÊTE DU DIABLE BP inspiratie bergwandelaarsvoor magazine Kijk omhoog! De sterrenhemelindebergen Gezond snacken EHBO voor de hongerklop Tour du Wildhorn • Val Poschiavo • Salzburger Almenweg • Alpi Marittime Op avontuur ALPENin de GETEST: buitensportcamera’s

aar komen ze dus vandaan, die hongerkloppen onderweg. Dat ik een snel metabolisme heb, weet ik al sinds mijn jeugd, dus heb ik mezelf aangeleerd om continu bij te tanken onderweg, met zoetig heden vooral. Maar als ik het zo achteraf beschouw, hebben die ‘snelle suikers’ mij eigenlijk nog nooit écht de boost gegeven die ik nodig heb als het erop aan komt. Het effect van een druivensuikertje reikt bij mij hooguit tot aan die volgende knik in het pad. Hoe komt dat toch? Noes’ verhaal over verantwoord snacken onderweg is wat dat betreft een blikopener. Ik schaam me er bijna voor dat ik er na zoveel jaren bergwandelen pas nu achterkom wat ik al die tijd verkeerd at. Maar ik ben nooit te oud om te leren, dus ga ik voort aan mijn wandelboodschappenlijstje aardig anders invullen. Maar onderschat de kracht van de lolly niet als gangmaker tijdens een wande ling! Bij jonge berggeiten is de motivatie ingegeven door een suikerbom niet te onderschatten, zoals Gijs en Rian vertellen, placebo-effect of niet. Ze brachten met hun jonge kroost hun vakantie op een natuurcamping in de Italiaanse Alpen door. Zo’n week onthaasten is een rechtstreekse uitnodiging om tal van avonturen in de bergen te ontdekken.

“Adventure is not outside a man, it is within”

David Grayson

BERGEN magazine 3 jvandevoorde@bergenmagazine.nl@mild_adventures@jvandevo

Wie ervoor openstaat vindt het avontuur immers overal: op een pittige hutten tocht rond de Zwitserse Wildhorn, op duizelingwekkende hoogte op de Arête du Diable in het Mont Blancmassief, maar ook in de sappige alpenweiden van het Salzburgerland of onder de zuiderse zon boven Val Poschiavo in Graubün den. Het avontuur kent geen onder- of bovengrens. Voor de een zijn de bloem blaadjes van een orchidee een avontuur op zich. Ikzelf beleef het graag uitge strekt op een slaapmatje, mijn weg zoekend in de oneindigheid van het firma ment boven mijn nietig persoon dat nergens zo zwart en zo indrukwekkend lijkt te schitteren als hoog in de bergen. Een Melkweg van horizon tot horizon: daar krijg ik telkens weer een boost van! Honderd procent hongerklop-proof bovendien. Dat matje (of, zoals in deze foto van afgelopen zomer, een ligstoel) vind ik handig om geen nekkramp aan mijn avontuur in het heelal over te Neemhouden.onze tips in dit mooie nummer van Bergen Magazine ter harte en je wordt ongetwijfeld, net zoals wij, helemaal verslaafd aan het avontuur in de bergen. Ik wens je alvast een prachtige bergzomer toe!

 Het avontuur is overal. Je kunt het zo klein niet bedenken of een belevenis in de natuur wordt een groot avontuur. Keitjes gooien in de beek, sterren kijken, steenbokken spotten, een zware huttentocht ondernemen. Hoe jonger je eraan begint, hoe groter het wordt. Foto: Rian Lanenga

LOLLY

30 Alpi Marittime – Wandelen in de Italiaanse zee

“Het avontuur hoeft niet in zijn meest intense vorm beleefd te worden om te mogen bestaan. Iedereen kan het meemaken”, schreef de Franse klimmer en essayist François Labande ooit. Op een afgelegen natuurcamping beleef je net zo goed een groot avontuur als op een ruige huttentocht, in een bloemenweide of tijdens een moeilijke beklimming. Er valt voor eenieder genoeg te beleven in de bergen komende zomer!

4 BERGEN magazine

OP AVONTUUR IN DE ALPEN

74 Val Poschiavo – Door een levend bloemenboeket

Met kaart op blz. 20

ReesvanFlorienFoto:

16 Tour du Wildhorn – Op de grens van Berner Oberland en Wallis

12 IN DIT NUMMER

22 Salzburger Almenweg – Altijd in het groen

THEMA

Van het spraakmakende boek van Cédric Gras uit 2020 over de repres sieve zuiveringen onder Sovjetklimmers verscheen onlangs de Duitse vertaling. Poetins recente uitspraken klinken als een echo uit de stalinistische tijd.

In de zomer van 1957 zorgden drie broers met hun beklimming in het Mont Blancmassief voor een Nederlandse primeur. Meer dan vijftig jaar later sloot Robert Eckhardt zijn extreme klimcarrière af op dezelfde ‘duivelsgraat’.

De Himmelsstürmer-Route is het orgelpunt van de Wandertrilogie Allgäu in de Beierse Alpen. De drie etappes tussen Halblech en Füssen verrassen met hun indrukwekkende natuur en een sprookjesachtige geschiedenis.

Jouw foto 10

Mijn mooiste bergmoment Tot op zekere hoogte 43

UITGEPROBEERD CAMERA'S VOOR ONDERWEG64 NU ONLINE Digitale editie HUTTENTOCHTEN bergenmagazine-digitaal.nl/huttentochten

49 ARÊTE DU DIABLE

BERGEN magazine 5

Geen suikerbommen maar een kloek ont bijt en onderweg ongebrande noten. Alles wat je moet weten om de beruchte man met de hamer uit de weg te kunnen blijven.

84 STALINS ALPINISTEN

44 49 66

Bedrogen eksterogen Close-up 56

Kijk omhoog!

66 KONING IN DE ALLGÄU

Magisch

44 EHBO BIJ DE HONGERKLOP

Berglicht 6

Uitgerust 8

Boekenberg 83 Colofon 91

Actueel 61

BERGLICHT 6 BERGEN magazine

Op een frisse septemberochtend staan we om kwart voor zeven klaar bij het kabelbaanstation van Blatten. Ik had me aangemeld voor een excursie bij zons opgang naar het wereldberoemde Hotel Belalp. In het pikkedonker zoef ik in de grote cabine omhoog, maar eenmaal boven ontwaar ik de eerste verkleuring van de oostelijke horizon. In het dal han gen enkele mistflarden. Samen met de gids wandelt de groep tussen de chalets en boerenschuurtjes van Belalp omhoog, terwijl ik bij iedere stap de horizon en de toppen om ons heen in de gaten houd. Als enige fotograaf met een spiegelreflexcamera en zware len zen moet ik mijn best doen om de groep bij te houden. Omdat de rest vooral met smartphones in de weer is, krijg ik de tijd niet om telkens het statief tevoor schijn te halen. Met mijn meest licht sterke lens fotografeer ik uit de hand en dwing ik mezelf om bij ieder beeld de scherpte goed te controleren.

Camera: Nikon D7000 Lens: Nikkon AF-S DX 17-55 mm op 18 mm en f/3.5 Sluitertijd 1/60 ISO Tijd:4007:26 uur

MAGISCH

De horizon is ondertussen van zwart via donkerblauw en geel naar feloranje ver schoten. De wolkenflarden boven me worden aangelicht in nog fellere pastel tinten. Je zult hier maar wonen, denk ik bij mezelf. Wat een uitzicht! Na enkele pogingen heb ik eindelijk de juiste instel lingen te pakken die een scherp beeld opleveren. Nog even snel een belich tingstrapje om zeker te weten dat de juiste belichting erbij zit en dan loop ik snel verder en sluit me weer bij de groep aan. De lichtshow gaat nog een uur door en culmineert in een weergaloze zonsop komst, gevolgd door het gouden uur met een grandioos panorama op de Aletsch gletsjer en de Walliser Alpen. Maar juist dat moment, net voordat de zon boven de bergkam uit piept, heeft iets magisch, vind je ook niet? ■

TEKST & FOTO SEAN VOS

BERGEN magazine 7

De Makra Light is de nieuwste lichtgewicht aanvulling op de Makraschoenenserie van Hanwag. De schoen is een echte allrounder, waarmee je tijdens bijvoorbeeld een via ferrata goed uit de voeten kunt. De Makra heeft een waterdicht GORE-TEX-membraan en de tenen zijn voorzien van een ex tra versteviging van TPU zodat de schoenen ook tegen een stootje kunnen.

Of je nu een korte wandeling maakt of een lange afstandstocht onderneemt, voor alle doel einden heeft Meindl een sok. De sokken zijn er in aparte mannen- en vrouwenmodellen.

Met deze lichte, slijtvaste en elastische afritsbroek ben je klaar voor elke wandeling! De Farley Stretch T-Zip III wordt gemaakt in een mannen- en vrouwenuitvoering. Hij biedt maximale bewegingsvrijheid en is gemaakt van klimaatvriendelijk polyamidemateriaal, waarvoor gerecyclede autobanden werden gebruikt.

 Adviesprijs € 240,–www.hanwag.nl

Dit huidvriendelijke, sneldrogende en functionele materiaal maakt de Farley Stretch nog resistenter en slijtvaster. De T-Zip-functie maakt het snel afnemen van de broekspijpen tot shorts mogelijk zonder dat je daarbij de wandelschoenen hoeft uit te trekken.

Lichtvoetig over de rotsen

 Adviesprijs vanaf €18,95 www.meindl.de/socken/

GOEDE SCHOENEN, OOK VOOR DE KINDEREN

 Adviesprijs vanaf € 94,95 www.lowa.nl

Duurzame wandelsokken

Meindl staat bekend om de hoge kwaliteit van zijn wandelschoenen. Om de samenwerking tussen je voet en de schoen te optimaliseren heeft Meindl nu ook de ideale wandelsokken ontworpen. Net als de schoenen zijn de sokken gemaakt van zorgvuldig geselecteerde ma terialen made in Europe. Daarbij wordt gebruik gemaakt van duurzame productiemethodes.

ELASTISCHE AFRITSBROEK

Kinderen zijn dynamisch, sportief en actief. En daar hoort pas send schoeisel bij. De multifunctionele LOWA Zirrox GTX Mid Junior schoenen zijn dat. Ze hebben een robuuste neuskap van microvezel en een zachte GORE-TEX binnenvoering. Daardoor zijn ze bestand tegen de elementen én blijven ze heel tijdens het rennen, spelen en ravotten. De speciaal ontwikkelde zool geeft goede grip. En omdat kinderen hun veters niet graag strikken, is er een snelsluitsysteem bovenop voor snel aan- en uittrekken. Geen gedoe meer dus met losse veters!

UITGERUST 8 BERGEN magazine Redactie Daan Couwenbergh

 Adviesprijs € 130,–www.vaude.com

 Adviesprijs € 39,95 www.technolyt.nl

 www.haglofs.com

Afwassen voor grammenjagers

Metgezel voor je trektochten

Afwassen hoort er nu eenmaal bij, ook als je met rugzak en tent onderweg bent in de natuur. Maar afwasteil, borstel en zeepsop gaan niet zo makkelijk mee in je rugzak. Met de Camp Kitchen Clean-Up Kit heeft Sea to Summit alles waarmee je ook als grammenjager je kook- en eetgerei schoon krijgt. Een opvouwbare wasteil (10 l), een afwasborstel die niet krast, een lekvrij flesje biologisch afbreekbaar afwasmiddel (50 ml), een vaatdoekje met schuurkant (18×18 cm), een sneldrogen de, superabsorberende DryLite handdoek (48×24 cm) en een nylon draagtas met ophang functie. Ideaal voor trekkers, fietsers en kampeerders die vooral niet te veel mee willen nemen.

MAKKELIJKEROUTDOORBROEKENKIEZEN

 Adviesprijs € 160,–www.rab.equipment/eu

De Sirac 50 van Lowe Alpine is een ideale rugzak voor lange tochten waarbij je helemaal op jezelf aangewezen bent. Het rugpand van de Sirac is sterk en flexibel, zodat de rugzak ook in moeilijk terrein altijd goed zit. En goed venti leert, waardoor je het ook bij flinke inspanning nooit té warm krijgt. Daar door kan hij je jarenlang vergezellen op je tochten. De rugzak is gemaakt van stevig, waterafstotend en deels gerecycled materiaal. Uiteraard is hij voor zien van allerlei handigheidjes, zoals bevestigingspunten voor wandelstok ken, plek voor een waterzak en elastische zakjes waar je makkelijk en snel natte regenkleding in kan proppen. De Sirac is er niet alleen in een 50 literuitvoering. Er zijn ook nog modellen van 40 en 65 liter in zowel heren- als damesuitvoering.

Wandelbroeken zijn er in alle soorten en maten. Zo veel dat je in je zoektocht naar een goede broek al snel door de bomen het bos niet meer ziet. Voor elke broek in elke omgeving lijkt er een model te zijn en van zo’n model bestaan en dan vaak ook nog eens in allerlei varianten. Om alles wat eenvoudiger te maken heeft Haglöfs besloten om haar hele collectie broeken te her zien. Het merk heeft nu vier modellen voor vrouwen: Relaxed, Standard, Slim en Tight. Mannen kunnen kiezen uit Standard en Slim. Na de keuze voor het model kun je een type (deels) gere cycled materiaal selecteren dat het beste past bij jouw activiteiten: Lite, Mid of Rugged. En om voor iedere lengte toegankelijk te zijn biedt Haglöfs evengoed nog drie beenlengtematen.

De jury: Dit beeld beantwoordt perfect aan de wedstrijdopdracht: hier wil je stilstaan (of -zitten). Het echte gevoel van een welverdiende pauze op een mooi plekje. Even uitpuffen en de omgeving in je opnemen. Daarnaast heeft de plaat een mooie omkadering met tekenende silhouetten.

FOTOWEDSTRIJD GRISPORT

MIJN MOOISTE BERGMOMENT

“Na een mooie wandeling bergopwaarts met onze kinderen van zes en acht zijn we aan gekomen bij een grote, mysterieuze grot met een adembenemend mooi uitzicht over het dorp Bad Mitterndorf: de Lieglloch in Tauplitz. De perfecte plek om een appeltje te eten ...”

inzendingen vonden we het thema het best tot uitdrukking komen. Winnaars: gefeliciteerd met jullie wandelschoenen van Grisport!

ANNEMIEK HAARHUIS, BORNERBROEK

De jury had wel meer dan een momentje nodig om alle in zendingen te beoordelen. Het onderwerp werd door onze lezers in ieder geval breed geïnterpreteerd. Bij deze twee

10 BERGEN magazine JOUW FOTO

BERGEN magazine 11

DE JURY:

• Marcia van Bijnen (eindredacteur)

Opsturen kan tot 5 augustus op Bergwijzer.nl/winnen Het reglement en bestandsspecificatiesde zijn ook daar te vinden.

• Daan Couwenbergh

• Simone van Velzen

Binnenkort gaan we weer naar de bergen, en elke vakantie daar is een avontuur, toch? Intens beleven staat voorop, maar mocht je er ook aan gedacht hebben je bergavontuur met een ook op een originele manier op de foto vast te leggen, laat het zien!

MEVR. MARTENS, GREVENBICHT

• Sean Vos

Stuur ons je avontuurlijkste vakantiekiek en licht het tafereel toe in maximaal 100 woor den. Vergeet daarbij niet de plaats van het gebeuren en ook je eigen woonplaats te ver melden. We mogen dit keer twee superhandige Wizard 18+4 wandelrugzakken van Vaude weggeven (winkelprijs € 100,– ).

• Peter Strookman

• Noes Lautier

• Jonathan Vandevoorde (hoofdredacteur)

• Gerlien van ‘t Hof (Grisport)

• Frank Peters

NIEUWE WEDSTRIJD OP AVONTUUR!

“Guanaco’s, een lamasoort, kwamen opeens over de heuvel. Ze moeten niks hebben van mensen en rennen weg als ze je zien. We stonden dus aan de grond genageld, muisstil, en ik kon m’n geluk niet op dat ik een paar foto’s kon maken, met de bekende bergen van Torres del Paine bergen (Chili) op de achtergrond, voordat de beestjes weer verdwenen waren.”

De jury: Dit is zo’n moment waar je graag bij zou willen zijn. Wat hoor je? Wat ruik je? Wat voel je? En wat trekt de aandacht van deze dieren? De natuur op z’n mooist.

• Bert Vonk

Berner AlpenWANDELEN 12 BERGEN magazine

Op de grens van Berner Oberland en Wallis Tour du Wildhorn

In vier dagen wandel je rondom de Wildhorn en met een dag extra sta je op de top van die berg op 3248 meter hoogte. Een makkie is het niet, wel een prachtig en afwisselend avontuur.

De ene etappe is lang, de andere vergt een goed evenwichtsgevoel. Bovendien moet je van ladders en vuistdikke touwkabels houden.

TEKST NOES LAUTIER

BERGEN magazine 13

FOTO’S NOES LAUTIER & JORIS LITH

Gepolijst. De afdaling van de Wildhorn over de door sneeuw en ijs kalksteenrotsen.gladgeslepen(JL)

ijn tochtgenoot Joris is drieëntwintig en geselecteerd om de ATL-3 opleiding tot alpien trektochtleider te volgen bij de Nederlandse bergsportvereniging. Jaren geleden was ik ook trektochtleider en dus spreken we af dat Joris (de zoon van vrienden) de leiding neemt en dat ik ‘deelnemer’ ben, zodat hij kan oefenen. Ik hoef alleen maar zijn aanwijzingen op te volgen. Elke dag vertelt hij me op welke moeilijkheden ik moet reke nen. We hebben een extra dag gepland om met berg gids Gérald Mathys de Wildhorn te beklimmen. De avond voor vertrek ontvouwt Joris het plan: “Ontbijt om zeven uur, om half acht per auto naar de Barrage du Sanetsch. Pak vanavond je rugzak in: zo licht mogelijk, maar laat geen essentiële dingen achter. Neem je dikkere jack mee voor de Wildhornbeklimming en vergeet je deo niet, want zweet ruikt in de bergen net zo vies als thuis. Wist je dat enkele druppels pepermuntolie in je schoe nen wonderen verrichten tegen zweetvoeten? Spullen die we pas op de hut nodig hebben onderop in een drybag en neem genoeg tussendoortjes mee.” We zijn op alles voorbereid, behalve op wat er op de laatste dag, vijfhonderd meter voor de eindstreep, gebeurt. Niet leuk, wel een goede ervaring voor een trektochtleider in spe. Maar laten we bij dag één beginnen.

Joris’ tips: “Afhankelijk van het weer en hoe de benen voelen, maken we een kleine omweg naar de Wild hornhütte. Volgens het weerbericht gaat het ’s middags regenen. Ik houd onze looptijd bij en vergelijk die met de tijden op de bordjes. Als we te langzaam zijn, skip pen we de Wildhornhut. We moeten tijdig conclusies trekken en ons plan aanpassen.”

Veel bloemen staan nog in bloei omdat het voorjaar koud en nat was. We passeren grote houten boerderij en: de meeste staan al ruim een eeuw in dit grazige alpenweidelandschap. Boerderij Stierentungel heeft een uitspanning. “Hier pauzeren we”, zeggen we in koor. Aan de gevel hangt een indrukwekkende rij koe bellen met namen erop. “Kinderen krijgen vaak een bel als ze achttien worden”, licht Claudia toe, die de bedie ning doet. Vanaf de Tungelpass wordt het landschap ruiger en het pad steiler. “Het is voorlopig nog mooi weer en we hebben tijd zat. Op naar de Wildhornhütte. Daar kunnen we een soepje eten”, zegt Joris. Na de hut is de knalblauwe Iffigsee het volgende hoog tepunt. Vervolgens is het vijfhonderd meter afdalen

 Vandaag zijn er weinig mensen onderweg rond de populaire Lauenensee (1380 m). (NL)

 De brug over de Gältebach, aan het begin van het steile pad naar de Geltenhütte. (JL)

Berner AlpenWANDELEN 14 BERGEN magazine

Door een kloof dalen we steil af richting Burg dat vroe ger een versterking was, nu staan hier enkele boerde rijen. Deze eerste dag is lang, maar ideaal om in te lopen, omdat de probleemloze bergpaden worden afge wisseld met stukjes jeepweg. Aan de overkant van de verstilde Lauenensee ligt Restaurant Lauenensee. “Sla nooit horeca over, tenzij je daardoor in tijdnood komt”, adviseert Joris. De parel van deze dag is het magnifieke zigzagpad naar de Geltenhütte, dat uiterst efficiënt en dus steil door een dal vol bruisende watervallen loopt. Vlak bij de hut vlakt het pad af. De kracht van de onstui mige Gältebach heeft het gesteente uitgeslepen tot bizar re vormen. De hut heeft slaapzalen met om de twee matrassen een schot, genoeg opbergkastjes en zelfs kleerhangers. Mij hoor je niet klagen. Ook het avond eten is top en zelfs voor Joris ruim voldoende. Als nie mand meer pap kan zeggen, slaat hij toe. “Nog iemand macaroni?”, vraagt hij, en stapelt vervolgens een perfec te piramide van de laatste pasta op zijn oversized bord.

Dag 2 Geltenhütte (2001 m) – Wildhornhütte (2303 m) –Iffigenalp (1584 m)

Barrage du Sanetsch (2048 m) – Geltenhütte (2001 m)

Dag 1

Om 07:40 uur zijn de veters gestrikt. We starten in Wallis, maar belanden al snel aan de noordkant van de bergrug, in het Berner Oberland. Hier is alles groen en grazig, met statige naaldbomen, hier en daar een boerderij en een kudde koeien. “Begin rustig zodat je straks energie over hebt: je moet altijd door je neus kunnen ademen, anders ga je te hard. Eet op tijd een calorierijk tussendoortje zoals noten tegen een hongerklop”, adviseert Joris. “Nog een tip: doe een banaan NOOIT onderin de rugzak.”

 Alp Groppi, op een half uurtje lopen van Iffigenalp. (NL)

BERGEN magazine 15

Berner AlpenWANDELEN 16 BERGEN magazine

Susanne Brand van de Geltenhütte. (JL)

Dag 3 Iffigenalp (1584 m) – Col du Rawyl (2427 m) – Cabane des Audannes (2508 m)

Rawyl, de poort naar de lapiaz, zoals karstgesteente in het Frans heet. De blinkendwitte karst is uitstekend gemarkeerd, maar de onpeilbaar diepe gaten en talloze klimpassages boezemen ontzag in. “Doe je wandelstok ken op de rugzak, die zitten in de weg bij het klimmen.” De Wildhorn is voortdurend in zicht en ziet er uitnodi gend uit met zijn karstgesteente tot aan de sneeuwgrens. Dat is aan de noordkant wel anders, daar zie je voorna melijk het puin waaruit het onderste deel bestaat. Na zo’n drie uur karst blazen we uit op de Col des Eaux Froides. In de diepte ligt de Cabane des Audan nes, die ontworpen is door een inventieve architect, wat niet per se betekent dat je er comfortabel slaapt. De slaapzaal is rond, waardoor het hoofdeinde breed en het voeteneinde smal is. Bovendien is het behoor lijk dringen in het kleine rondje in het midden dat toe gang verschaft tot de bedden. Vervangend hutten waard Anthony Hochedez heeft het vak helemaal in de vingers: hij vergoedt met zijn charme alle eventuele ongemakken en voorziet ons in zijn jaren-zestigharembroek van drank en spijs. Joris’ tips: “Morgen beklimmen we met berggids Gérald de Wildhorn. Hij komt om acht uur. Wij staan om zeven uur op, ontbijten stevig en staan op tijd hele maal klaar. Zonnebrand, wandelstokken, eten, drinken, jack en een warm vest mee. Gérald heeft stijgijzers, klimgordels en klimtouw bij zich.”

Als we uiteindelijk Iffigenalp betreden, barst er een hoosbui los die in een mum van tijd het overvolle ter ras leeg vaagt. Van dit Berghaus kan ik verklappen dat hier een historisch berghotel van robuust hout gecom bineerd wordt met héél lekker eten. Joris waarschuwt: “Morgen is de langste dag. Rust goed uit. Alcohol is af te raden omdat het je spierherstel verhindert en we hebben juist sterke benen nodig. Wielrenners zeggen niet voor niets dat je de koers in bed wint.”

Het pad slingert door de enorme, met bomen, struiken en gras begroeide wand die boven Iffigenalp uittorent. Het is 900 steile hoogtemeters genieten tot de Col du

 Hier en daar is er sprake van een pad. (JL)

 De ladders beginnen letterlijk óp de Col des Audannes (2886 m). (NL)

naar Berghaus Iffigenalp over een struikelpad vol gaten en rotsblokken. Wanneer donkere wolken regen aan kondigen, is er opnieuw reuring: bij Alp Groppi is een terrasje en er wordt biologische kaas verkocht. “Sla alle terrasjes over als er regen dreigt”, doceert Joris.

BERGEN magazine 17

“Volgens het weerbericht blijft het droog”, voorziet Joris. “Maar tot nu toe regende het elke namiddag. Regenkleding voor het grijpen bovenin de rugzak dus. Dit wordt een lange dag met zo’n 1500 meter stijgen, waar zevenenhalf uur voor staat. We vertrekken om half acht en houden korte pauzes.”



Cabane des Audannes (2508 m) – Barrage du Sanetsch (2048 m)

Dag 4: Beklimming Wildhorn (3248 m)

Dag 5

Joris: “Dit wordt opnieuw een serieuze wandeldag. Behalve mooie vergezichten zijn er ook ladders en ver raderlijk steil terrein. Let goed op waar je je voeten neer zet, kijk niet om je heen tijdens het lopen en sta stil als je een foto maakt. Zo verklein je de valkans. Vanmiddag gaat het regenen, dus ook vandaag pauzeren we kort en pas voorbij de ladders.” Tot de Col des Audannes is het relaxt lopen in een karig landschap van met mos begroeide rotsen en kale puinbergen. Bovenop de col kij ken we in een gapende diepte van enkele honderden meters. Dit is het dus. “Ik ga voor,” beslist Joris, “van onderaf kan ik beter aanwijzingen geven.” Na een paar ladders volgt een flink aantal vuistdikke touwen die voor ons gevoel loodrecht naar beneden gaan. Ik trap geen enkel steentje los. Mijn armen zijn opgeblazen van het ingespannen vasthouden: zonder deze kabels kun je onmogelijk blijven staan. We bevinden ons in een grijs bruine woestenij van gruishellingen en brokkelige rots

Om acht uur is Gérald er, die behalve berggids ook guide sauveteur *) is bij de bergreddingsdienst AirGlaciers. Op de Col des Eaux Froides pauzeren we kort. Gérald vertelt: “Ik beklom de Wildhorn voor het eerst met vrienden. Tegen mijn ouders zei ik dat ik een paar uur ging wandelen, maar ik was pas ’s avonds om negen uur thuis. Ouders boos, maar we hadden wel de Wildhorn beklommen.” Dit is zijn 118de beklimming: “Ik ken elke beklimbare plek op deze berg. De meesten gaan over de gletsjer naar de top, maar wij verlaten de sneeuw halverwege en klimmen door de rotsen. Dat is korter en mooier.” We betreden de majestueuze lapiaz. Gérald gooit een steen in een van de fantastisch gemo delleerde, peilloos diepe gaten: het duurt lang voordat deze de bodem raakt. Na een uurtje belanden we in de sneeuw en gaan aan het touw, want hier ligt wel dege lijk een gletsjer. Weer een uur later gaan de stijgijzers uit en klimmen we door de rotsen naar de top. Het uit zicht is overweldigend: Mont Blanc, Eiger, Mönch, Jungfrau, Grandes Jorasses, Grand Combin, Dent Blan che en Zinalrothorn zijn slechts enkele van de grote jongens die we zien. Zo ziet geluk eruit. Op de afdaling volgen we een andere route die eveneens veel evenwichtskunst vergt. Joris dartelt soepel als een gems de karst af. “Gebruik je stokken bij het afdalen in rotsachtig terrein voor je evenwicht, maar steun er niet op, want het gevaar is groot dat ze wegglijden”, zegt Gérald. Zes uur na vertrek uit de hut zitten we met zijn drieën in de zon aan de rösti en de Zwitserse wijn, een Trésors de Famille Gamay. Bij het afscheid zegt Gérald: “Doe morgen voorzichtig. Ik heb meegeholpen met het monteren van de ladders. Het is een lang, zeer steil stuk. Bedankt voor jullie uitstekende humeur en de fijne sfeer.”

wanden. “Gérald heeft goed werk verricht,” zeg ik, “de ladders zijn perfect aangebracht. Maar ik moet er niet aan denken dat iemand halverwege in paniek raakt, want die kun je onmogelijk helpen.”

De rest van de dag is relaxt, op een paar smalle passa ges op de verder brede graat na die ons in het groene walhalla bij de Barrage du Sanetsch brengt. Het eind punt is in zicht, het miezert zachtjes. Maar dan ligt daar ineens een vrouw op het pad. “Mein Schulter tut wahnsinnig weh”, zegt het slachtoffer. We bellen Air-Gla ciers en blijven bij haar. Ze is verpleegster, maar heeft nog geen pleister in haar rugzak, laat staan een red dingsdeken om warm te blijven. Er voegt zich nog iemand bij ons. Ook een verpleegster zonder pleisters. Wij hebben twee reddingsdekens bij ons en een uitpui lend EHBO-tasje. Joris zoekt een plek waar de heli kan landen. Die van Air-Glaciers, maar Gérald redt die mid dag elders mensen, melden zijn collega’s. “Doe altijd een goedgevuld EHBO-tasje in de rugzak”, zegt Joris als we bij de auto arriveren. ■

18 BERGEN magazine Berner AlpenWANDELEN

*) Een guide sauveteur zorgt er bij een helikopterredding voor dat de andere leden van het reddingsteam hun werk veilig kunnen doen.

BERGEN magazine 19

 Op de Wildhorn (3248 m). (NL)

 De laatste meters naar de Col des Eaux Froides. (NL)

 Het landschap blijft kaal, karig indrukwekkenden tot de laatste meters naar de Col du Sanetsch. (JL)



MEER WETEN?

BESTE PERIODE

• Wildhornhütte, alternatief bij andere indeling v.d. etappes (www.wildhornhuette.ch).

• www.lenk-simmental.ch

Berner AlpenWANDELEN 20 BERGEN magazine

• www.saviese-tourisme.ch

Dag 1 Barrage du Sanetsch (2048 m) – Lauenensee (1380 m) – Geltenhütte (2001 m). 21 km, 7¾ uur, h 1170 m,  1220 m, T2.

• www.anzere.ch

SLAPEN

Dag 4 Beklimming Wildhorn (3248 m, facultatief). 11 km, 5 à 6 uur, 750 m h, T4. Gletsjeruitrusting nodig, vanaf het pad naar de top alleen steen mannetjes.

Startpunt zuid (Col du Sanetsch) en startpunt noord (Iffigenalp) zijn bereikbaar per auto of Postbus (lage frequentie).

• www.madeinbern.com – o.a. Berner Oberland

• www.MySwitzerland.com; 00800 100 200 30

De Tour du Wildhorn is een vierdaagse huttentocht door ruig terrein, op de grens van het Berner Oberland en Wallis. Aan de noord kant overheersen alpenweiden en bomen, aan de zuidkant zijn karstformaties, gruishellingen en steile rotswanden dominant. De Tour du Wildhorn is niet voor watjes, want hij vergt een uitstekend evenwichtsgevoel en hier en daar een beetje eerste- en tweedegraads klimmen. Bovendien is de lange afdaling via ladders en touwkabels op de laatste dag zeer steil. Voor de beklimming van de Wildhorn steek je een gletsjer over (volledige gletsjeruitrusting nodig).

• TopoRando/Edition MPA, Wanderkarte Anzère, 1:25.000

• Hôtel du Sanetsch (www.hotel-restaurant-sanetsch.ch).

• TopoRando/Edition MPA, Wanderkarte Sion-Derborence-Sanetsch, 1:25.000

BERGWIJZER

Dag 2 Geltenhütte – Wildhornhütte (2303 m) – Iffigenalp (1584 m). 19 km, 5½ uur, h 935 m,  515 m, T3.

Dag 3 Iffigenalp – Col du Rawyl (2427 m) – Cabane des Audannes (2508 m). 13 km, 7½ uur, ca. h 1500 m, ca.  560 m, T4 plus 1e en 2e-graads klimpassages, voortdurend stijgen/dalen op karstgedeelte, uitstekend gemarkeerd.

• Berghaus Iffigenalp (www.iffigenalp.ch).

KAART

BESCHREVEN ROUTE

Kijk voor een zeer uitgebreide routebeschrijving én tips voor inlooptochten op Bergwijzer.nl/magazine/2022-3

• Geltenhütte (www.gelten.ch).

• www.visitvalais.ch/hiking

VERVOER

• Cabane des Audannes (www.audannes.ch).

• www.gstaad.ch

Half juli–half september. Met slecht weer zijn etappe 3 en 4 gevaarlijk, want als het sneeuwt of de karst (nog) onder de sneeuw ligt, vind je de route beslist niet, ook niet met een gps-track. Bovendien kun je zo in een heel diep gat verdwijnen; je zou beslist niet de eerste zijn. Ook de ladders en de steenslaggevaarlijke, zeer steile puingoot op de laatste etappe zijn zeer tricky bij regen of sneeuw(resten).

• www.tourduwildhorn.ch

Dag 5 Cabane des Audannes – Col des Audannes (2886 m) – Col du Sanetsch (2253 m) – Barrage du Sanetsch (2048 m). 11 km, 5¼ uur, h 510 m,  965 m, T4.

Ervaar de natuur nog intenser en kies voor kleding en uit rusting die perfect past en functioneert. De nieuwe Abisko Trekking Tights Pro is ontwikkeld met het oog op optimaal comfort en functionaliteit. Gemaakt van een sneldrogend dubbel gebreid stretchmateriaal van gerecycled polyester met slijtvaste Cordura op het zitvlak en de knieën. De stevige klepzakken op de pijpen zijn ergonomisch geplaatst zodat je

www.fjallraven.com

er makkelijker bij kunt. En de comfortabele, hoge tailleband kan worden versteld via een trekkoord aan de binnenkant. Stuk voor stuk kwaliteiten die onderweg optimaal functioneren en je ervaring niet in de weg staan. Op en buiten de paden. Breng een bezoek aan fjallraven.com of je dichtstbijzijnde Fjällräven-verkooppunt.

De nieuwe Abisko Trekking Tights Pro Comfort en functionaliteit voor onderweg

HochkönigmassiefWANDELEN 22 BERGEN magazine

De Stegalm: eerste alm van de Almenweg.

BERGEN magazine 23

Een van Oostenrijks bekendste wandelroutes is de 350 kilometer lange Salzburger Almenweg. Je loopt van bergwei naar bergwei in een wereld van vee, almkaas en lederhosen. De eerste etappes voeren langs de majestueuze Hochkönig TEKST FOTO’S FLORIEN VAN REES

SALZBURGER ALMENWEG

Altijd in het groen

24 BERGEN magazine HochkönigmassiefWANDELEN

De hut op de verre Dachstein blinkt in de laatste zon nestralen. De lucht kleurt diffuus roze. Als de duister nis invalt, verlaten de laatste wandelaars het terras. Niemand blijft achter, het wordt een stille avond, wij zijn de enige gasten vannacht.

Beginnen bij het begin

De Mitterfeldalm is niet alleen een begin- en eindpunt voor het beklimmen van de Hochkönig, wij zijn er neer gestreken omdat hij aan de Salzburger Almenweg ligt, een ronde van 350 kilometer, opgeknipt in 31 etappes. Je kunt alle stukken apart lopen en bij elke etappe instap pen. Wij dachten: laten we gewoon bij het begin begin nen, in Pfarrwerfen, bij het eerste bordje van de eerste etappe. Helaas blijkt het begin van de Almenweg weinig bijzonder. De eerste twee uur gaan over asfaltweggetjes, met het geluid van het grote asfalt, de A10-snelweg Salz burg-Villach, behoorlijk aanwezig. En dan komen er bre de boswegen die leiden naar bouwplaatsen van elektrici teitsmasten. Voor de aanleg van de masten en kabels worden honderden naaldbomen omgelegd, terwijl op grote borden toch echt “Naturschützgebiet” staat. Na tweeënhalf uur, bij een hek waar alleen wandelaars doorheen passen, wordt het pas leuk en kunnen we zien waar we voor gekomen zijn: de Hochkönig. Smalle paden, grotendeels door bos, komen uit op de Stegalm, dan wordt het bos dunner en het uitzicht mooier, we naderen de boomgrens. Nog een korte klim en dan lachen de ligstoelen en het levendige terras van de Mitterfeldalm ons toe.

et een lange stok en af en toe “woe-woe” roepend drijft Johannes de zestien koeien op de Mitterfeldalm door het hek naar de stal. Einde van de middag, melktijd. De koeien weten welke positie ze aan de melkmachine moeten innemen en stappen met hun drieën tegelijk naar hun plek. De andere wachten geduldig op hun beurt. Na het melken worden de dames beloond met voedingskorrels en banjeren terug de alm op.

 Boerenknecht Johannes drijft de koeien naar de melkstal. Op de ach tergrond het Tennengebergte.

van een prachtig panorama. Hans wijst aan, van noord tot zuidoost: “Het Tennengebergte, de Dachstein, winter sportgebied Amadé, met Flachau en Wagrain. Die toppen met sneeuw zijn de Ankogel en Hochalmspitze, driedui zenders in de Hohe Tauern. Elke dag dat we op deze plek zitten, prijzen we ons gelukkig. Elke dag opnieuw, van mei tot half oktober, tenzij de sneeuw eerder komt.”

 Veeboer Hans woont al zestien zomers op de Mittelfeldalm.



BERGEN magazine 25

De andere zomerhulpen zijn druk met de bar. De Mit terfeldalm ligt op de plek waar pad 430 de Hochkönig in gaat, vijf uur omhoog naar de top op 2941 meter.

Kaas zonder naam Het leven op de alm begint vroeg. Nog voor de zon opkomt, heeft Johannes de koeien alweer gemolken en sjouwt hij met volle melkflessen over het erf. Binnen

Vier uur terug, en dan land je hier op het terras. Vol dane alpinisten achter grote glazen bier delen foto’s en filmpjes met elkaar. Het zijn jaloersmakende beelden van een zonovergoten massief met een dik pak sneeuw.

Johannes is een van de drie jonge hulpen van Hans en Maria Holzmann die voor hun zestiende zomer op rij de hut op de Mitterfeldalm bestieren. Terwijl Johannes na het melken de varkens onder de melkstal voert, genieten Hans en Maria in alle rust op een bankje achter het huis

Verfrissend bergwater langs wandelpad 430.

Wij bewaren die uitdaging voor een andere keer, van daag lopen we er de hele dag lángs. Want dat is de Almenweg, het woord zegt het al: je loopt van alm naar alm, van bergwei naar bergwei, dus vrijwel altijd in het groen. De hutten en berghotels liggen nooit ver weg van de bewoonde wereld en zijn veelal bereikbaar met de auto en soms zelfs de bus. Wie een meerdaagse tocht zoekt om volledig afgekoppeld te zijn, is hier niet op z’n plek. Maar de Salzburger Almenweg biedt wel volop gelegenheid om afwisselende routes van verschil lende lengtes aan elkaar te knopen en te kiezen in wat voor accommodatie je slaapt: comfortabel met wellness en saladebuffet in een van de dorpen langs de route, of juist eenvoudig in de stilte van een alm.

 Voor de Almenweg volg je blauwe gentiaan op de bordjes.

varens en her en der een prachtige rode beuk. Als woeste kunstwerken van de natuur maken kronkelen de boomwortels van het paadje een struikelbaan. Een specht vliegt roepend van boom naar boom en klopt z’n snavel in de stammen. Eenmaal uit het bos komt Oostenrijks hoogste, de Großglockner, in zicht.

De volgende ochtend staan we in dubio: doordat veel hutten vol zaten toen we reserveerden, komen we niet helemaal goed uit en omvat onze laatste dag bijna drie etappes, ruim negen uur lopen. Te lang, vindt ook de eigenaar van ons hotel, Salzburger Hof. Bovendien vindt hij de 900 meter hoge klim waarmee we moeten beginnen niet de moeite waard. “Neem de wandelbus naar Mühlbach en daarna de Karbachlift.” Oké dan.

 De heide bloeit, Indian summer op de grond.

Heel Salzburgerland heeft ongeveer 160 Almsommer hütte, waaronder de Mitterfeldalm. Een vereiste voor het verkrijgen van het Almsommer-certificaat is dat zelfgemaakte producten worden aangeboden. Er is zui vel en vlees van het eigen vee, soms honing en jam, vaak ook brouwsels als Höllerlikör - een soort bessenje never – en Zirbenschnapps, een bitter van schors van de laatste boom voor de boomgrens. Niet zelden verschij nen uitbaters in lederhosen en dirndl.

serveert Hans ons een stevig ontbijt met spek van eigen varkens, smaakvolle boter en vijf weken gerijpte kaas van eigen koemelk. Hij kijkt verbaasd bij de vraag hoe de kaas heet. “Keine Name. Mitterfeldkäse.” Flink wat wan delaars zijn in het holst van de nacht van huis gegaan en passeren nog voor het ochtendgloren de hut voor hun tocht door het Hochkönigmassief.

Indian summer

Rommelig struweel

 Gouden minuten als de zon opkomt achter de Dachstein.

Het leven op de alm begint vroeg. Nog voor de zon opkomt, heeft Johannes de koeien alweer gemolken en sjouwt hij met volle melkflessen over het erf

HochkönigmassiefWANDELEN 26 BERGEN magazine

De Hochkönig is de hoogste van de Salzburger Kalkal pen, een imposant massief met grillige pieken, kloven, watervallen en sneeuwvelden. Het pad erlangs begint in het groen, een contrast met het grijze, dooraderde gesteente. Verderop gaat het door een droge bedding van smeltwater, een tientallen meters brede tong van brokstukken en kiezels. Het is een gemakkelijke, maar wonderschone panoramaweg, zo’n drie uur lang op of rond de 1500 meter hoogte. Tot de Erichhütte, op de Schönbergalm. Het terras is goed, het eten en de bediening zijn dat niet. Beneden zien we Dienten liggen, onze bestemming voor de nacht. We lopen door die typische boomgrensbegroei ing van laag naaldgewas, rommelig struweel en krom me berkjes. Die gaat over in vochtig bos met mos en

BERGEN magazine 27

Dag 1 Pfarrwerfen (525 m) – Mitterfeldalm (1690 m). Etappe 1: 10 km, 4¾ uur. In het dorp even zoeken naar het beginpunt, aan de overkant van de Salzach. De eerste drie uur weinig interessant. Geleide lijk stijgend door dennenbos, laatste halfuur wat steiler in open gebied.

In het midden van Salzburg ligt de Almenweg, een rondwandeling van 350 kilometer, verdeeld in 31 etap pes. De etappes verschillen in karakter en variëren van 5 kilometer vlak tot 21 kilometer met veel hoogte meters. Bordjes met een blauwe gentiaan wijzen de weg. Aan de Almenweg liggen 120 hutten waar je kunt eten en/of slapen. Reserveren is verstandig.

Dag 3 Dienten Dorf (1071 m) – Mühlbach – lift Karbachalm (1564 m) – Schneeberg (1938 m) – Boden (855 m). Etappe 3, 4 en deels 5: ong. 7 uur. Lange, mooie, niet moeilijke tocht, veelal door heide en bos. Fraaie panorama’s vanaf Schneeberg en Gamskögerl.

Mei tot half oktober, tenzij de sneeuw eerder komt, dan raken de hutten onbemand.

 Natuurlijk kapelletje in Mitterstein.

We zweven over het bos en komen uit in een droom landschap van bloeiende heide en bessenstruiken. De tweetoppige Schneeberg baadt in een gloed van paars en rood, Indian summer laag bij de grond. Ook het afdalen over een graat gaat over de kleurige hei. We passeren nog twee topjes, waarvan de Gamskögerl een overhangende rots heeft met uitzicht op de kleiner geworden Hochkönig. We schrijven onze namen in het topboekje en zetten een stempel in ons notitieblok. Er staat een edelweiss op, en “1747 m’.

GEMAAKTE TOCHT

VERVOER

De etappes beginnen in een dorp, bij een hut, een bus halte. Een parkeerplaats is nooit ver weg. Terug naar het beginpunt kan met de bus of soms een trein. Speci ale wandelbussen rijden van half mei tot half oktober.

Bloeiende geraniums

ALMENWEG

MEER WETEN?

HochkönigmassiefWANDELEN 28 BERGEN magazine

BERGWIJZER

Van alle Oostenrijkse deel staten heeft Salzburg de meeste bergweiden. Het is zomergraasgebied voor koeien, schapen en geiten. Kenmerkend zijn de groene hellingen, aardige dorpen en heldere bergmeren, omgeven door hooggebergte.

Slechts af en toe treffen we nog wat koeien, als tegen liggers op hetzelfde pad. Ze stoppen, kijken ons lodde rig aan en wachten net zo lang tot we opzij gaan, het struikgewas in, en kuieren dan rustig verder. Het is half september en veel vee is al naar de boerderijen in de dalen gebracht. Die terugkeer, de Almabtrieb, is een oude traditie waarbij de dieren worden omhangen met bloemen, linten en spreukenbordjes en in het dorp wordt gefeest met muziek en dans. Maar voor het twee de jaar op rij zijn de festiviteiten geschrapt en ver dwijnt het vee in stilte van de hoogtes.

BESTE PERIODE

www.salzburger-almenweg.at – Zeer informatieve site met alle 31 etappes van de Almenweg afzonderlijk beschreven, inclusief opties voor vervoer en horeca. Je kunt er ook het gratis boekje bestellen met beschrijvingen en kaarten.

De laatste dag eindigt zoals de eerste was begonnen, met een bosbouwweg langs gekapte dennen en asfalt. Gelukkig nu wel met doorkijkjes het groene dal in. De mooiste boerderij van het gehucht beneden, Boden, is Gasthof Pesbichl. Meer dan vierhonderd jaar blootstelling aan de elementen heeft het hout van de gevel getekend en diepdonker gemaakt. Aan de balustrades hangen grote bakken met bloeiende geraniums, in het gangetje staat een kast vol huisge maakte lekkernijen als jammetjes, honing en honing schnaps. Eigenaresse Michaela is de vierde generatie Hettegger op Pesbichl. Ze werkt zich een slag in de rondte in haar populaire pension en omdat er geen ander personeel te vinden is, springt haar oude moe der bij in de bediening. Mutti is in haar element en dolt met de gasten. Maar hoe laat de volgende dag de trein gaat die ons terug moet brengen naar Pfarr werfen, weet ze niet. “De trein?!,” buldert ze, “ik ben nog nooit met de trein geweest.” ■

Dag 2 Mitterfeldalm (1690 m) – Dienten Dorf (1071 m). Etappe 2 en deels 4A: 15 km, ong. 6 uur. Prachtige route langs de voet van de Hochkönig. Als de Erichhütte (1545 m), Mittereggalm en Dientalm (beide op 1400 m) vol zijn, moet je, zoals wij, ander half uur dalend verder naar het (wintersport)dorp Dienten. Of vanaf het Dientner Sattel met de bus door naar Mühlbach.

Avontuur voor groot en klein. Vanuit de natuurcamping lopen we een tocht naar de stuwmeren bij Rifugio Genova-Figaro. Finne lift mee.

30 BERGEN magazine Alpi MarittimeWANDELEN

BERGEN magazine 31

Er bestaat een plek in de Italiaanse bergen waar vuur, water, aarde en lucht de dienst uitmaken. Een plek waar geen telefoon- of internetbereik is. Waar je mag wildkamperen naast een riviertje, maar waar je net zo goed de hele week op de camping kunt blijven kijken naar de spitse rotsformaties om je heen. Het is een plek onder een grote beukenboom op de bodem van een eeuwenoude zee. Benvenuto in de Italiaanse Zee-Alpen.

TEKST & FOTO’S GIJS HARDEMAN & RIAN LANENGA

Wandelen in eenItaliaanse zee

Paradijs onder de beuk Campeggio Sotto Il Faggio, Italiaans voor ‘onder de beukenboom’, is de uitwerking van positivist Luca (50) en zijn even vrolijke vrouw Agnese (40) Scapin. In ruim twintig jaar bouwde hij, en later zij ook, dit paradijs om van een picknickplaats tot een camping waar bijna alles kan en mag en waar elke avond lan ge tafels volstromen. Plaatpizza’s en andere Italiaanse lekkernijen komen voorbij, terwijl heerlijke wijn uit etiketloze flessen de gemoederen nog meer bedaart. “Iedereen is hier vrij. Mijn enige missie is dat mensen hier gelukkig zijn in de natuur. Dat de kinderen ple zier hebben. We dringen mensen niks op, we doen niet aan animatie, dat doet de natuur. Mensen kun nen alles vragen en doen wat ze willen.” Luca vertelt trots dat mensen soms twee weken achter elkaar op de camping tussen de bomen verblijven. en “dan zien we hen niet”. Anderen komen in de centrale tent om spelletjes te doen, koffie te drinken en mee te eten. De mensen van het team doen alles: schoonmaken, bedienen, helpen met koken en adviezen geven over de “Webergen.hebben tijd voor iedereen. Onze kinderen gidsen andere kinderen naar mooie zwemplekjes en door het bos. We delen graag wat we hier hebben met de men sen. Veel gasten vragen naar de omgeving en het leven in Italië. Voor veel bezoekers is deze plek inspirerend en ze komen terug. Dit is een gebied waar massatoe risme nooit heeft toegeslagen. Ook omdat de winter ruw is. Sustainable betekent ook ‘niet te veel’. Deze val lei wordt gered door de gematigdheid. Het is een speci ale plek omdat we vlak bij de kust zijn. Er zijn onwijs

 Overal lopen kleine stroompjes door de camping waar kinderen spelen met het ijskoude water.

 Ronald komt een dagje op bezoek en laat ons de prachtige vallei vlak boven de camping zien.

Alpi MarittimeWANDELEN 32 BERGEN magazine

 Elke avond maken we voor onze tent een vuurtje.

an ik hier wel over schrijven, schiet het direct door mijn hoofd als we de camping in het vizier krijgen aan de andere kant van de kabbelende bergrivier. We zijn hier op advies van Ronald, die met zijn gezin naar Piemonte verhuisd is. Wij huurden met vrienden zijn nieuwe stek voor een week en hij dwong ons bijna om daarna te gaan kamperen bij Sotto Il Faggio, een camping vlak bij Entracque. “Het is uniek, met fantastisch aar dige mensen, heel betaalbaar en een uur rijden van ons huis.” De kampeerplaats ligt verscholen tussen en achter bos, rots en rivier aan het einde van de weg aan het einde van een dal en aan het einde van elk soort mobiel bereik. Door de camping lopen verschil lende stroompjes en rookpluimpjes verraden dat er vuur gestookt mag worden. Wil ik hier wel over schrijven?, pas ik mijn gedachte aan, als we deze fan tastische bergcamping in de Italiaanse Zee-Alpen oprijden. “Dan stroomt het hier straks over van de Laaglanders.” Maar als ik de auto vervolgens naast elf gele nummerborden plaats zonder afwisseling van één andere nationaliteit, weet ik dat ik met gerust hart deze plek met u mag delen.

BERGEN magazine 33

Alpi MarittimeWANDELEN 34 BERGEN magazine

We kamperen achter bos, rots en rivier aan het einde van de weg aan het einde van een dal en aan het einde van elk soort mobiel bereik

schappen bij ons). En ze wijst Dani, Daniel, Davide en Diego van de staf aan. “Zij hebben nog tal van tips over de omgeving dus je kunt hen alles vragen.” We eten die avond plaatpizza’s in de grote tent met nog zo’n dertig andere gasten en maken naderhand een vuurtje voor de tent waar we een laatste glas lokale wijn drinken. Ronald had geen woord gelogen.

Terwijl Rian en ik de tent opzetten en het grondzeil nog niet hebben liggen, hebben Raf en Finne al vriend jes gemaakt op de camping. Niet zo moeilijk. Er lopen tal van kleine, ondiepe stroompjes over de camping, een idee van Luca om kinderen een natuurlijke en aan trekkelijke speeltuin te geven. De kleine, zelfgemaakte waterradjes zijn interessant, het stromende water span nend. De stroompjes houden hen meteen mooi weg bij de grote rivier zo’n vijftig meter verderop. De tent staat, de kinderen spelen nog steeds en wij gaan koffiedrinken op de centrale plek. Kunnen we meteen wat informatie inwinnen over de omgeving. Agnese praat ons bij over wandelmogelijkheden met de kinderen. Ze tekent een aantal routes uit op de kaart en vraagt of we morgen vers brood willen bij het ont bijt (“ja natuurlijk, vier croissants en twee verse bruine broden”) of vanavond mee willen eten, het is pizzavond (ja absoluut, we hebben eigenlijk niet zo veel bood Finne Gijs kijken naar bergtoppen rond Valasco. Real Casa di Caccia, jachthuis van de koning, lekker gaan lunchen.

 Raf,

 Bij de

veel bloemen, en dat komt door de verschillende klima ten. Cuneo is de grootste provincie van Piemonte. De mensen die hier in de vallei wonen hebben zelfs geen idee wat voor moois hierboven is.” Het is inderdaad een droomplek voor bergenliefheb bers met kinderen en wij bleven ruim een week langer dan de geplande zes dagen, want waarom verkassen als het leven hier zo mooi is?

het oude

BERGEN magazine 35

waar we

Aarde en lucht Ondanks dat we hier prima hele dagen kunnen ver toeven zonder te wandelen (en dat doen we ook meerdere dagen) gaan we er natuurlijk ook op uit. Iedereen geeft ons Valasco als tip en dus rijden we naar Therme di Valdieri, een vallei dertig minuten

verderop. Vanaf hier is het iets meer dan een uur lopen via een stenen weg naar de Vallone del Valas co. Een prachtig vlak bergdal met veel gras, riviertjes, rotsen en omringd door twee- tot drieduizend meter hoge toppen. Onderweg passeren we een grote,

Water en vuur

 Daniel zag het wel zitten om met mij (zonder kinderen) een pittige tocht te maken.

rechtopstaande steen, la Roccia di Merlino; hier ligt volgens een verhaal Merlijn de tovenaar begraven. We wandelen naar het oude jachthuis van de koning, de Real Casa di Caccia, waar je ook lekkere Italiaanse gerechten kunt krijgen. Wij gaan voor een bord polenta met kaassaus. De presentatie van het eten – papieren bord, plastic vork – is van secun dair belang; het draait zoals zo vaak in Italië vooral om de smaak. “Hier jongens, dit was ooit het eten van de armen”, vertel ik over de polenta. “Nou dan hebben die wel heel veel geluk gehad”, antwoordt Raf die meesmikkelt. Ook de koffie in een simpel papieren bekertje is lekkerder dan bij een goede barista in Nederland. Als toetje krijgen de jongens een Chupa Chup, een bewezen energizer voor een nieuw stuk lopen. Finne: “Ik loop veel beter de berg op met een lolly, omdat ik dan elke keer een beetje extra energie krijg.” Nou hop, vooruit met de geit, en we wandelen met het gezin weer richting de uitgang van deze koninklijke vallei. Ik kijk nog even jaloers omhoog naar de grijze bergtoppen en blauwe luch ten om ons heen. Daar zullen wel met deze twee kleine mannen niet snel komen.

 Italiaanse berglunch. Grissini en een homp lokale kaas

Uitdagende dagtocht

Alpi MarittimeWANDELEN 36 BERGEN magazine

 Elke avond kun je mee-eten op de camping, tweemaal per week is het pizza-avond.

Alsof het lot met mijn gedachte aan de haal is gegaan, komen de grijze toppen van vandaag in de avond aan bod tijdens een gesprek met Daniel van de staf. Hij is een bergfanaat uit de regio die twijfelt of hij door wil met zijn normale baan en een zomer op de camping kwam werken om hier eens goed over na te denken. We besluiten om samen een uitdagende dagtocht te maken, en hij vindt dat dit de toppen van Valasco zijn. Morgen, om zes uur in de ochtend, moet ik me melden op een parkeerplaats in Entracque. We wandelen die dag in negen uur bijna 25 kilometer en 1430 hoogtemeters op en neer. We starten in de val lei bij de koningshut, maar klimmen snel naar boven. We stappen langs Vallo Rossa, Val Scara, Lago de Claus en andere azuurblauwe meren. We lunchen aan zo’n meer met een stuk kaas en grissini (Italiaanse versie van toast). Ook zien we meerdere kazernes waar soldaten de grens met Frankrijk vroeger bewaakten en lopen een wandeling over een tussen de twee wereldoorlogen aangelegde weg, strak geplaveid met platte stenen uit de berg. De soldaten uit die kazernes hebben in het interbellum hun tijd niet ver daan! Wat een werk. In Rifugio Questa proosten we met een biertje op onze prestatie. Met de kinderen in de bergen zijn is leuk, maar dit is toch ook wel genie ten. Met Daniel houd ik contact en we beloven elkaar ooit nog eens samen een mooie tocht te ondernemen “ergens op deze wereld”. Als ik aan het einde van de dag weer terugkom op de camping hebben de kids me helemaal niet gemist, zo veel hebben ze gedaan. Tikkertje, sponzenraces in de

BERGEN magazine 37

• Valasco: rijden op Therme di Valdieri en dan wandelen naar Vallone del Valasco. Met de kinderen wandel je in 1 tot 2 uur naar Rifugio Valasco, het voormalige jachthuis van koning VictorEmanuel II.

Alpi MarittimeWANDELEN 38 BERGEN magazine

Campeggio Sotto Il Faggio (www.sottoilfaggio.it). Op de camping kun je ook opgezette tipitenten huren en er is plek voor campers. Op de website vind je ook links naar de websites van hutten in de directe omgeving.

SLAPEN

riviertjes, waarbij elk kind zijn eigen racespons heeft, en bordspelletjes. Die avond, bij het vuur voor de tent, beloven Rian en ik elkaar dat we hier terugkomen. Om huttentochten te doen met de kin deren en te kamperen bij het ‘kasteel’ van de koning. En misschien ga ik wel, net als Daniel, een keer een zomer hier werken. Die belofte maken we vaker, maar dit keer is het anders. Dit keer weet ik het zeker. ■

• Rifugio Genova-Figaro is bereikbaar vanaf de parkeerplaats bij het laaggelegen stuwmeer. Je kunt er lekker eten, zwemmen en ook kamperen.

ONZE TIPS

WANDELEN

• www.lotoflife.nl – Ronald (die ons op deze camping wees) en Lotje van Lotoflife organiseren hier ook yoga-retreats.

MEER WETEN?

 Bij de Franse grens waar het Italiaanse leger tussen WO I en WO II een berg weg bouwde om troepen snel te verplaatsen

• Grotte di Bossea (www.grottadibossea.com) – Grottenstelsel op een uur rijden, een mooie slechtweeractiviteit.

BERGWIJZER

Er zijn ook verschillende andere activiteiten te doen in de regio.

De staf van de camping kan je tal van (meerdaagse) wandelingen adviseren. Ook liggen er gratis kaarten en is een gedetailleerde kaart te Wandelenkoop.inde regio is fijn op stevige schoenen met harde zool. Wij deden de volgende wandelingen:

• Boven deze vallei maakte ik de lange wandeling met Daniel naar Rifugio Questa (terug te vinden op www.komoot.nl/tour/441091000).

• Real Park (www.realparkentracque.it) – In dit speelpark kun je midgetgolfen, springen op springkussens en stoeien in de speel tuin. Hier kunnen de kinderen uitrazen als ze de bergen even zat •zijn.Centro Uomini e Lupi (www.centrouominielupi.it) – Hier worden wolven opgevangen die niet meer in de natuur kunnen leven. In een natuurlijk, maar omheind opvangcentrum kun je de dieren be kijken. Let op: er zijn twee locaties. In het centrum van Entracque een museum en buiten het dorp de opvang. Er is me meerdere keren op het hart gedrukt altijd bij de foto’s van wolven te zetten dat dit geen vrije wolven zijn om niet de indruk te wekken dat die hier zo maar in de buurt van mensen komen.

Entracque ligt in de provincie Cuneo in de regio Piemonte op ongeveer 1300 kilometer van Utrecht in de Italiaanse Zee-Alpen, ook Maritieme Alpen genoemd. Het gebergte vormt het grensgebied tussen Italië en Frankrijk. De Tendepas vormt in het zuiden de grens met de Ligurische Alpen, de Maddalenapas scheidt het gebergte van de Cottische Alpen.

• www.visitpiemonte.com

• Vanaf de camping kun je omhoog lopen richting Gias Colomb en ben je binnen een uur in een prachtige vallei met riviertjes, schapen en (ijskoude) zwemopties. Een andere route direct vanaf de cam ping gaat naar Rifugio Ellena Soria op 1840 meter. Dit is een pit tige tocht waar je wild kunt tegenkomen (eventueel als overnach tingsplaats voor een oversteek naar een andere vallei).

• www.turismoentracque.it

• www.parcoalpimarittime.it – Parco Naturale Delle Alpi Maritime.

• Verder kun je nog raften, klimmen, canyoning en via ferrata’s doen in de omgeving. Check o.a. bij Global Mountain (www.globalmountain.it)

eel van de meren in Karinthië zijn van drinkwaterkwaliteit. En dat betekent dus ook dat het prima zwemwater is. Niet in de laatste plaats omdat het water in veel meren ook een aangename temperatuur heeft. Geen ijskoud gletsjerwater, maar wel een ideale plek om na een tocht door de bergen even af te koelen.

De Wörthersee is het grootste meer van Karinthië. Rondom het meer is altijd wat te doen. Op stap in Klagenfurt of een van de andere plaatsen langs het meer waar je kan genieten van cultuur én lekker eten. Rondom het meer liggen talloze wandelroutes die je telkens weer een nieuw uitzicht op het meer bieden. Nog leuker: bekijk alles eens van de andere kant en combineer je wandeling met een boottocht. En voor dat zon-zee-strand-gevoel zoek je een van de strandjes op!

TEKST DAAN COUWENBERGH

De mooiste meren van Karinthië

In het Bodental, niet ver van de Wörthersee, ligt een bijzonder meertje. Geen zwemmeer, maar wel een klein natuurwonder. Het water is ontzettend helder en wel heel erg blauw. Het meertje is ontstaan na de laat ste ijstijd, toen het gletsjerijs een kuil in de grond achterliet. Het meertje is omgeven met geheimzinnige legendes. Zo zou het water in verbinding staan met het Meer van Bled in Slovenië via onderaardse gangen.

Via Outdoorspecialist.nl kun je een vakantie naar Karinthië winnen. Blader snel naar pagina 60 en kijk hoe je mee kan doen.

BERGEN magazine 39

Het turquoise Meerauge in het Bodental

Wil je deze meren van dichtbij bekijken?

Karinthië kan zich met recht het zonnige zuiden van Oostenrijk noemen. Het is de deelstaat met de meeste zonuren van Oostenrijk. En met meer dan 1200 meren, is Karinthië een prima bestemming voor een bergvakantie op het strand.

De grote Wörthersee

De Millstättersee De Millstättersee staat bekend als een van de mooiste meren van Oostenrijk. In de dorpjes rondom het meer bruist het ’s zomers van de gezelligheid, maar met hoogtepunten als Nationaal & Biosphärenpark Nockberge moet je de omgeving zeker niet overslaan. Aanrader: de Millstättersee Höhensteig, een grote wandelroute rondom het meer die je niet alleen langs de mooiste natuur in de omgeving voert, maar ook langs een aantal bijzondere kunstwerken. ■

De Doloramaweg in Zuid-Tirol Stap voor stap door het UNESCO Werelderfgoed

40 BERGEN magazine

De Doloramaweg leidt je midden door de Dolomieten, die deel uitmaken van het UNESCO Werelderfgoed. Deze indrukwekkende bergen, zoals de Marmolata, Langkofel, Plattkofel, Peitlerkofel, Schlern, Rosengar ten, Geislergruppe en de Drei Zinnen, zijn meer dan 200 miljoen jaar oud en liggen verspreid over vijf Itali aanse provincies. Voor wandelaars die geïnteresseerd zijn in geschiedenis en archeologie is het genieten van de prehistorische nederzettingen en indrukwekkende rotslagen die langs de route te zien zijn. Vooral in de schemering, wanneer het bleke gesteente opgloeit in de mooiste roodtinten – enrosadira genoemd – wordt de aanblik van de Dolomieten een uniek hoogtepunt.

Stap voor stap ontspannen In vier etappes, 61 kilometer en in totaal 2356 hoogte meters, voert de Doloramaweg door de Dolomieten. De

FOTO’S © THOMAS MONSORNO Inspiratie van onze adverteerder

De Dolomieten van dichtbij ervaren

wandeling begint op de parkeerplaats Zumis in Rodeneck en eindigt in Lajen. Van hieruit kun je met het openbaar vervoer makkelijk terug naar Zumis. De totale wandeltijd is ongeveer 20 uur en de wandelroute is geclassificeerd als middelzwaar.

Dichte bossen, uitgestrekte weiden en smalle kloven: dat kenmerkt een tocht over de Doloramaweg in Zuid-Tirol. Wandel over uitstekend gemarkeerde bos- en wandelpaden en langs imposante rotsformaties naar spectaculaire uitkijkpunten en rustieke hutten.

De eerste etappe loopt van Rodeneck/Zumis via de Rodenecker-Lüsner Alm, over de Schöpfungsweg langs talrijke rustieke hutten en de Glittner See tot de OnderwegMaurerberghütte.genietje van een fantastisch uitzicht op de Pfundererbergen en het steeds dichterbij komende Dolomietenmassief van de Peitlerkofel. Na een rustpau ze in een van de hutten kom je aan bij de Campill, die een spectaculair uitzicht biedt op de Zuid-Tiroolse ber gen en de Oostenrijkse Alpen met hun gletsjerreuzen. Duur & hoogteverschil: ong. 6½ uur | 20,4 km | h 941 m |  556 m

In de vierde en laatste etappe passeert u de Heilig kreuzkapel en de top van de Außerraschötz komt u langs idyllische herders- en berghutjes tot u het dorp Lajen bereikt.

Uiteraard hoeft u niet de hele route te lopen. Wandelen natuurliefhebbers kunnen ook bij de verschillen de etappes instappen en een korter traject afleggen. Er zijn verschillende parkeerterreinen langs de route, die een ideaal vertrekpunt vormen voor een dag- of meerdaagse excursie. Als u de hele route wilt afleg gen, raden wij u aan uw slaapplaats in de hutten ruim van tevoren te reserveren, vooral tijdens het zomerse hoogseizoen.

Langs en in de buurt van de route staan u indrukwek kende bezienswaardigheden te wachten, zoals kasteel

Even nieuwe energie opdoen? Regionale lekkernijen! Natuurlijk mag een stevige maaltijd op de Dolorama weg niet ontbreken. Liefhebbers van de alpiene en mediterrane keuken komen aan hun trekken in de tal rijke schuil- en berghutten langs de route: Tiroler Schlutzkrapfen, kaas- of spina zieknoedels, goulashsoep, maca roni en vele andere typische Zuid-Tiroolse gerechten zorgen voor een nodige energieboost tijdens je wandelavontuur. In de namiddag nodigen de hut ten je ook uit voor een welver diende zoete versnapering, zoals een stuk apfelstrudel of Kaiserschmarrn, begeleid door een romige cappuccino.

www.dolorama.it

Cultuurschatten

Zo kom je er De Brenner-autosnelweg A22 tot aan afrit BrixenPustertal, dan verder over de Pustertaler Straße tot Mühlbach. Daar afbuigen naar de Rodenecker Straße en de borden naar de parkeerplaats Zumis volgen.

BERGEN magazine 41

De tweede etappe voert naar de Würzjoch en hoog boven het Gadertal (Val Gardena) naar de Peitlerkofel en de Schlüterhütte.

61 kilometer 4 Van2356etappeshoogtemetersRodeneckviaLüsen en Villnöss tot Lajen

Op deze etappe word je getrakteerd op een spectaculair uitzicht op de hoofdkam van de Alpen. Kenmerkend op dit traject is de overgang van de ronde toppen en beboste heuvels rond de alpenweiden naar de ruige rot sen van de Dolomieten – de Peitlerkofel wordt niet voor niets de Poort naar de Dolomieten genoemd! Duur & hoogteverschil: ong. 4¾ uur | 14,7 km | h 718 m|  534 m

De derde etappe voert door een open alpendennen bos naar de Adolf-Munkel-Weg en verder naar de OpRaschötzhütte.dittrajectkrijgt u een indrukwekkend inkijkje in de rotsformaties en de geschiedenis van de Dolomie ten, die miljoenen jaren oud zijn. Het ruige rotsland schap van de bergreuzen maakt weer plaats voor de groene, glooiende weiden van de Raschötz. Duur & hoogteverschil: ong. 5 uur | 16,2 km | h 664 m |  808 m

Het einde van het Dolorama-avontuur wordt begeleid door zacht glooiende sparren- en lariksbossen die een bijzondere rust uitstralen. Duur & hoogteverschil: ong. 3 uur | 9,7 km | h 33 m |  1106 m

Rodenegg, de bergkapel Pianer Kreuz, het UNESCO Inf opoint Zans, het klimbos Villnöss, de Heiligkreuzkapel of de boerderij Vogelweiderhof. Zo wordt je wandel avontuur perfect uitgebreid met wetenswaardigheden over Zuid-Tirols Alpencultuur.

Shop nu online op www.outdoorspecialist.nl ● Kater Funsport Alkmaar ● de Wandelfabriek / René Vos Apeldoorn ● Petstra Kampeer & Ski Coevorden ● Veneboer Outdoor Drachten ● René Vos Outdoor & Sports Gorssel ● Soellaart Outdoor & Wintersport Haarlem ● Adventure Store Helmond ● DE JONG Kampeer en Recreatie Hillegom ● Kater Funsport Hippolytushoef ● Karsten Travelstore Hoorn ● Holiday Sport Lochem ● van Camp Lunteren ● Jonker Outdoor Renesse ● Ivo’s sportshop Simpelveld ● Sportief Tilburg ● Kiwi Outdoor Weert ● Wandelschoenen Specialist Zaltbommel ● Sunny Camp Zeist ● Karsten Travelstore Zwaag • Verkrijgbaar bij De Zymic is speciaal ontworpen voor de bewuste avonturier. Deze alles-in-één sandaal biedt optimaal comfort en is gemaakt van een mix van gerecyclede en milieuvriendelijke materialen. Advies verkoopprijs: €85,Ontdek nu het nieuwe icoon van Teva: ZYMIC. Teva & De Outdoorspecialist geven deze zomer 2 paar Teva's weg! Wat moet je doen? Deel jouw favoriete Teva moment op Instagram en tag @Teva en @Outdoorspecialist.nl. De 2 leukste inzendingen winnen een paar Teva's naar keuze. Actie loopt t/m 31 juli 2022. WINNEN!

De steen heeft duidelijk heel wat meegemaakt

TOT OP ZEKERE HOOGTE BERGEN magazine 43

et ons vieren zijn we onderweg op weg naar de Schwarzenstein in de Zil lertaler Alpen. Met zware rugzakken, want we volgen voor een dag of vijf de Berliner Höhenweg en hebben de Schwarzenstein tot het letterlijke hoogtepunt van de reis bestempeld. We zijn vertrokken met de nodige onzekerheid over het weer, want er is een koudefront op komst. Een uurtje gaans van de Berliner Hütte zijn we aan het bespreken wat we vinden van de muur van wolken die op ons afkomt, wanneer Laura met een luide kreet plotseling van het pad af springt. Ze graait tussen het gras en haalt uit het niets een witroze klomp steen tevoorschijn. De steen heeft duidelijk heel wat meegemaakt, getuige de rondingen en holtes aan het opper vlak. Welke woeste bergstroom of gletsjer zou dat voor elkaar gekregen hebben? Laura is er van

TEKST & FOTO SEAN VOS

Het koudefront komt zo snel opzetten dat we voor we het weten alweer op de terugweg zijn. Anderhalve kilo zwaarder dan voorgenomen, daalt Laura tevreden af met het idee om na thuiskomst haar brok rozenkwarts een mooie plek op ons tv-meubel te gunnen.

Eenmaal thuis neemt ze het bergjuweel enthou siast mee naar haar ouders om het te laten zien. Prachtig! Maar als de steen tijdens ons bezoek een tijdje bij de deuropening op de kast staat, merk ik iets bijzonders op aan ‘onze’ rozen kwarts. Het mineraal blijkt vocht uit de lucht aan te trekken en begint hevig te zweten! Dat ken ik niet van mineralen. Nieuwsgierig probeer ik te achterhalen wat er aan de hand is. Ik haal met mijn vingertop wat vocht van het oppervlak. Het lijkt op gewoon water. Dan maar eens proeven.

overtuigd dat ze een rozenkwarts gevonden heeft. En dat zo dicht bij het pad, wat een geluk kige vondst! Vanwege het onbehaaglijke idee om in haar al zware rugzak nog eens ruim ander halve kilo steen mee te moeten sjouwen, ver stopt ze de vondst op een makkelijk vindbare plek om deze op de terugweg weer op te pikken.

Een ontzettend zoute smaak brandt op mijn tong en doet onmiddellijk het kwartje vallen.

Laura heeft geen rozenkwarts gevonden en vele kilometers naar beneden gesjouwd, maar een klomp zout dat daar voor de gemzen is neerge legd. Dat maakte het schijnbaar kostbare mine raal toch ineens een stuk minder interessant! Met onze welgemeende excuses aan alle gem zen in het Zillertal. ■

44 BERGEN magazine BERGENWERK EHBO bij een hongerklop Weet wat je eet onderweg

De oermens at zo’n twee kilo ongeraffineerde suikers uit fruit per jaar en verrichtte veel lichamelijke arbeid om in leven te blijven. De moderne mens eet gemiddeld veertig kilo suiker per jaar, waarvan het grootste deel in geraffineerde, bewerkte vorm waarbij de meeste waarde volle bestanddelen zoals vitamines, mineralen en spo renelementen eruit zijn gehaald. Deze stoffen spelen echter een belangrijke rol bij de vertering. Tel bij de gemiddelde suikerconsumptie op dat de meeste mensen voornamelijk zittend door het leven gaan, en je hebt een recept voor lichamelijke problemen. We hebben welis waar een beperkte hoeveelheid suikers nodig, maar niet de dagelijkse overdosis die tegenwoordig gangbaar is. O jee, denk je nu wellicht, dat klinkt nogal onheilspellend. Je kunt een energiedip echter met een paar simpele aan passingen van je eetgewoonten voorkomen.

Foto: Noes Lautier

BERGEN magazine 45

Eenvoudige EHBO-kit De EHBO bij een energiedip is heel eenvoudig: eet vol waardige voeding in plaats van snelle suikers en antici peer op een hongerklop door op tijd te eten. Maar wat is volwaardige voeding en waarom kun je al die lekkere snacks die de voedselindustrie aanprijst als ‘gezond’ beter laten liggen? Hoe dat zit legt Nina Weiss uit, arts voor leefstijlgeneeskunde, klimmer, mountainbiker, bergwandelaar en kanoër: “Het maakt veel uit hoeveel en welke soorten suikers je consumeert. Wat ik zelf onderweg eet? Heel simpel. Ongebrande noten, een beet je gedroogd fruit, stevig volkorenbrood met kaas en appel of komkommer. Of een hardgekookt ei en een stuk paprika. Het Zwitserse kanton Wallis staat bekend om het Walliser Roggenbrot1). Ik ben er dol op. Het voorziet me urenlang van energie. Maar DRINKEN is het aller belangrijkste tussendoortje. En dan bedoel ik water met een beetje diksap, honing of citroensap. Zorg wel dat het water lekker smaakt en vochtaanvullend is, want drin ken is heel belangrijk om je vochthuishouding op peil te houden en voor de stoelgang. Drank die naar plastic smaakt is moeilijk weg te werken en vochtgebrek op het huttenpad zorgt eveneens voor ellende. Water met bub bels, frisdrank en sportdrankjes zijn een slechte keuze.”

oor bergwandelaars, mountainbikers en wielrenners is het woord ‘hongerklop’ gesneden koek, want velen hebben weleens meegemaakt dat je in enkele minuten wordt beroofd van elk greintje energie. Verantwoordelijk voor deze deplorabele toestand is een te lage bloedsuiker spiegel. De adviezen van medewandelaars voor een adequate remedie variëren van suikerklontjes eten tot je vergrijpen aan energierepen, ontbijtkoek, toffees enzovoorts. Als er maar véél suiker in zit. Inderdaad kikker je van deze ‘snelle suikers’ op, maar helaas, het effect is kortstondig en bij de volgende dip is je bloed suikerspiegel nóg lager. Op de lange duur kan je lichaam zelfs schade ondervinden van het teveel aan suikers dat we tot ons nemen.

TEKST NOES LAUTIER

Erg lekker, al die suiker, maar je gaat er niet echt verder door lopen. Integendeel zelfs.

Een hongerklop slaat onverwachts genadeloos toe: trillende benen, elke stap bergopwaarts is een kwelling. De col ligt slechts vijftig meter hoger, maar lijkt volkomen onbereikbaar. Wat nu? De voorraad stroopwafels in één keer soldaat maken? Niet doen. Er zijn betere manieren om vol energie in de bergen te wandelen.

Het is makkelijker om tijdens dagtochten niet naar de kant-en-klare reepjes en koek te grijpen dan op een hut tentocht, waarbij elke gram op je rug telt. Als je dagtoch ten maakt, kun je dagelijks vers fruit, groente, brood en kaas kopen. Op een huttentrektocht ben je voor je snacks aangewezen op wat je voor de hele tocht kunt dragen, plus wat de hutten je als ontbijt en avondeten voorzetten: daarmee moet je energievoorraad het de hele tocht doen. In Zwitserse en Oostenrijkse berghutten is het eten een stuk gezonder, met name het ontbijt. Vaak staat daar zelfgebakken volkorenbrood en soms muesli op de ontbijttafel. In Italië en Frankrijk moet nu eindelijk eens dat karige ontbijt met wit brood en jam plaatsmaken voor stevig eten waarop je een groot deel van de dag kunt teren. Wat je bij het ontbijt eet, bepaalt immers hoe snel je onderweg ten prooi zult vallen aan een vreselijke energiedip en een greep in de zak met onweerstaanbare snacks zult doen. Maar dan ben je al te laat, want je moet een hongerklop voorkomen. Nina: “Eigenlijk moet je voor het goed functioneren van je dar men en dus de spijsvertering, het eten van tussendoor tjes zo veel mogelijk beperken. Kijk maar op pagina 89 van het met de nodige humor geschreven boek De mooie voedselmachine van Giulia Enders. Daar staat perfect uitge legd dat je darmen – afhankelijk van wat je eet – tot zo’n vijf uur nodig hebben om een maaltijd te verteren en dat dat proces telkens wordt verstoord als er nieuw eten wordt toegevoegd. Dan stopt het verteren en de daarbij behorende schoonmaakactie van je darmen, want nieuw voedsel moet direct worden aangepakt.”

Snelle suikers zijn bewerkte suikers – zoals kristalsuiker en glucose – die zijn ontdaan van waardevolle voedingstoffen. Onder andere vitamines, mineralen en sporenele menten zijn essentieel om voedsel te kunnen verteren. Als die voedingstoffen ontbre ken, worden ze elders uit het lichaam onttrokken: uit volwaardig, onbewerkt eten. Ge volg: als je veel snelle suikers eet, bouw je een nijpend tekort op aan deze stoffen. Snelle suikers zorgen ervoor dat de bloedsuikerspiegel snel stijgt en vervolgens even eens pijlsnel daalt en door de onderwaarde heen gaat. Die lage spiegel zorgt voor een enorme trek in een overheerlijke suikerbom, met alle gevolgen die hiervoor zijn be sproken. Ook zoetstoffen als saccharine en sucralose wekken eerder trek in zoet op dan dat ze die behoefte stillen. Wie het naadje van de kous wil weten over suikers, is wel even bezig. De lijst is lang, ingewikkeld en leerzaam. Vooral de categorie ‘essenti ele suikers’ is interessant: dat zijn suikers die het lichaam nodig heeft, maar die het niet zelf kan aanmaken. Helaas, daar horen kristalsuiker en glucose niet bij.3)

Volwaardige voeding

Gepersonaliseerde voeding

Op een huttentocht

 Deze gezonde, voed zame snacks zijn in bijna alle winkels te koop. Maar lees eerst het etiket.

Iedereen reageert anders op voeding en dus kan de een meer suiker verdragen dan de ander, maar veel suiker (dat geldt tevens voor complexe suikers) is ook voor hen die nooit een hongerklop krijgen op de lange duur niet goed. Nina: “In Israël is een groot onderzoek gedaan naar personalized nutrition, gepersonaliseerde voeding. Mensen die exact hetzelfde aten, reageerden er qua bloedsuikerspiegel totaal verschillend op. De een kreeg na sushi een hoge bloedsuikerspiegel, de ander na het eten van pasta. Wees dus kritisch: hoe valt dit eten bij mij? Heb ik al na korte tijd een onbedwingbare behoef te aan zoetigheid? Eten dat niet goed valt moet je ver mijden, dus zou je in de bergen hetzelfde moeten eten als thuis. Dat is in een berghut soms een uitdaging.”

46 BERGEN magazine

BERGENWERK

eten dat geen industriële bewerking heeft ondergaan en waarbij essentiële voedingstoffen uit groente, gra nen, fruit en dergelijke zijn verwijderd. Meel van de hele graankorrel is volwaardig, maar wit meel niet.

Een goed begin

Een gezond systeem kan de bloedsuikerspiegel constant houden. Nina: “Tussendoortjes zijn koren op de molen van de fabrikanten, want die willen dat wij continu eten. Maar de darmen hebben rust nodig om het voed sel op de juiste manier te kunnen verteren en te rege nereren; die krijgen ze niet als je om de haverklap iets eet, vooral als daar suiker in zit. Als je suikerhuishou ding al is verstoord en je eet iets met snelle suikers (zie kader), dan komt de glucose uit die snelle suikers abrupt in de bloedbaan en schiet de bloedsuikerspiegel omhoog, met een snelle bloedsuikerdaling tot gevolg.” Je lichaam gaat hard aan het werk om de bloedsuiker spiegel te normaliseren en kan dan doorschieten naar een te lage waarde. Hoe vaker je dit doet, hoe frequen ter de verstoring, met mogelijk diabetes of hypoglyke mie2) tot gevolg. Complexe suikers (onbewerkte koolhy draten zoals bijvoorbeeld groente en fruit), vetten en eiwitten zorgen voor een constante bloedsuikerspiegel. Daarom moet elke volwaardige maaltijd deze drie ele menten bevatten. ‘Volwaardig’ betekent onbewerkt

Foto: Pim Horvers

SNELLE SUIKERS

Een verhaal over snacken is niet compleet zonder ont bijt, lunch en avondeten erbij te betrekken. Met snac

• www.diabetesfonds.nl/minder-suiker – Ook voor info over hypoglykemie.

• Wel: Ongebrande noten; pitten en zaden; volkoren (spelt/rogge)brood; fruit (maar zoet fruit als bijv. bananen en ananas met mate); gedroogd fruit met mate; groente; kaas; worst; water met citroensap, klein beetje honing of diksap; kruidenthee, warm of koud, evt. met klein beetje honing of diksap; chocola met 85 procent cacao met mate, energierepen zonder snelle suikers (lees het etiket) met bijvoorbeeld noten, zaden, pitten; dadels en/of vijgen; gekookt eitje.

Lees het etiket

ken stil je immers honger tussen de maaltijden in. Door anders te eten, kun je die lekkere trek voorkómen of beperken. Nina: “Een goed ontbijt is een gevarieerd ontbijt met koolhydraten, eiwitten en vetten. De hedendaagse eethypes gaan over je uiterlijk en over afvallen, maar wie zijn lichaam gezond wil houden en goed wil presteren in de bergen, moet gezond en geva rieerd eten. Wat groente bij het ontbijt is dus een uit stekend idee. Eet als lunch niet elke dag brood met kaas of worst, maar voeg groente toe, eet eens hummus enzovoorts. En wissel af met volkoren crackers of rog gebrood. Heel belangrijk: eet rustig en kauw heel goed, zodat je je eten vermengt met speeksel, want speeksel verteert het eten in je mond al voor, zodat maag en dar men hun werk efficiënt kunnen doen.”

• https://schweizerbrot.ch/rezept/walliser-roggenbrot/

1) Walliser Roggenbrot bestaat uit volkoren roggemeel, water, gist en zuurdesem. Het is lang houdbaar, maar bewaar het niet in plastic of in de koelkast. Uiteraard kun je het zelf bakken.

• https://chickslovefood.com/recept/10x-gezonde-snacks/

BERGEN magazine 47

• www.ninaweiss.nl

of muffins maken. Google op ‘recept gezonde tussen doortjes’ en je krijgt een enorme hoeveelheid hits. Mensen met een notenallergie hebben het moeilijker. Die moeten creatiever zijn, want als je de noten en zaden weglaat maar wel de rozijnen en abrikozen eet, ben je opnieuw nogal zoet aan het snacken. Natuurlijk zijn er ook reepjes te koop waar geen snelle suikers in zitten, maar die zijn tamelijk schaars. Lees dus de etiketten (lees bril mee!). De Nederlandse wet staat toe dat je – bijvoor beeld – brood waar slechts drie procent spelt in zit, toch ‘speltbrood’ mag noemen! Dat geldt voor vrijwel alle levensmiddelen. De ingrediëntenlijst geeft in volgorde weer hoeveel er van elk ingrediënt in een product zit: “cacao, amandelen, rozijnen” betekent dat er meer cacao in zit dan amandelen en meer amandelen dan rozijnen. Vaak wordt ook nog het percentage vermeld. ■

2) Diabetes is een verstoorde bloedsuikerhuishouding. Hypogly kemie is een plotselinge daling van de bloedsuikerspiegel tot onder de minimale grenswaarde.

Onderstaande lijstjes zijn niet compleet, maar een leidraad om je eigen favoriete knapzak samen te stellen.

• De mooie voedselmachine – Alles over de darmen, een onder schat orgaan, Giulia Enders, Luitingh-Sijthoff, ISBN 9789024565863

• Weten van (h)eerlijk eten 2 – Voeding, ons vergeten medicijn, Rineke Dijkinga, WVHE, ISBN 9789081821582 –Receptenboek met o.a. uitgebreide uitleg over suikers (www.rinekedijkinga.nl) Enkele websites over gezonde tussendoortjes:

• https://blijsuikervrij.nl

3) In Weten van (h)eerlijk eten 2 staat een uitgebreid hoofdstuk over suikers, inclusief de essentiële suikers.

Noes heeft enkele voedzame, gezonde snacks zelf gemaakt, waaronder havermuffins, muesli brokken, hartige muffins en ‘energieballetjes’ met citroen en kokos, én Walliser roggebrood. Haar recepten vind je op: Bergwijzer.nl/reportage/ gezonde-snacks Foto: Pim Horvers

• Beter niet: Gebrande en/of gezouten noten, water met bubbels, frisdrank, sportdrankjes, vruchtensap, energierepen met suiker, koek en snoep, chips met of zonder smaakje.

WAT WEL, WAT NIET

In plaats van allerlei reepjes kun je een handje pom poenpitten, zonnebloempitten of ongebrande noten eten, met een paar rozijnen, een grote smeuïge medjoul-dadel of een paar gedroogde abrikozen. Als je van bakken houdt, kun je je uitleven en zelf brood, crackers, reepjes

Meer weten?

Meer dan 250 modellen laag, halfhoog, hoog van soepel tot stijgijzer vast. Uit voorraad leverbaar!

Wij luisteren naar u welke wandelingen u wil maken en kijken nauwkeurig naar uw voeten.

Wij zijn gespecialiseerd in schoenen voor alle voeten, ook voor de “moeilijke”voet “de brede voet”.

Het Veluwe Outdoor Totaal Concept heeft tot doel om de juiste schoen voor uw voeten te vinden voor uw wandeling. De vragen die daarbij beantwoord worden zijn: WWW.VELUWE-OUTDOOR.NL

Stationslaan 41a, 8071 CK Nunspeet, tel. 0341 - 27 08 47 WWW.BREDEWANDELSCHOENEN.NL •

Voor iedere voet een passende schoen

Welke soort wandeling 2 Maatvoering lengte breedte wreefhoogte 3 Type inlegzool

Veluwe Outdoor totaal concept

Door jarenlange ervaring adviseren welk type schoen voor u het meest geschikt is.

Peter (staand) en Holger van Lokeren Campagne. (HLC)

In de zomer van 1957 deden de drie broers Paul, Holger en Peter van Lookeren Campagne de Arête du Diable op de Mont Blanc du Tacul (4248 m). De beklimming van deze moeilijke route was een belangrijke impuls voor Nederlanders om zonder gids extreme routes te gaan klimmen. Ruim vijftig jaar na dato besloot Robert Eckhardt de reputatie van die duivelsgraat te onderzoeken.

TEKST ROBERT ECKHARDT

GIDSLOOS

FOTO’S ROBERT ECKHARDT & ARCHIEF HOLGER VAN LOOKEREN CAMPAGNE

BERGEN magazine 49 ROTSVASTMont Blancmassief

De Arête du Diable op de Mont Blanc du Tacul KLIMMEN IN DE JAREN VIJFTIG

ROTSVAST Mont Blancmassief 50 BERGEN magazine

BERGEN magazine 51

 De Arête du Diable met de vijf naalden (Aiguilles du Diable): v.l.n.r. Cornes du Diable (4046 m), Pointe Chaubert (4074 m), Pointe Médiane (4097 m), Pointe Carmen (4109 m) en de Isolée (4114 m). Rechts van de naalden het sneeuwcouloir naar het begin van de graat. Helemaal links de hoofdtop van de Mont Blanc du Tacul (4248 m). In de verte de Grandes Jorasses. Foto: Thomas Charbonneau

 Holger van Lookeren Campagne. Foto: Frank Moll

Matterhorn

 Abseilen vanaf de Pointe Chaubert (4074 m. Net als de drie broers klimmen we alles op grote bergschoenen. (RE)

Nilgiri

Minstens zo interessant vind ik hun beklimmingen in de Alpen. De drie broers klommen nooit met een gids, behal ve tijdens de invitatiecursussen. En die ene keer toen Hol ger van zijn moeder een eindexamencadeau kreeg: “Met je broer Paul mag je onder leiding van een gids een berg beklimmen.” Holger: “Wat zeg je dan? De Matterhorn natuurlijk!” Hun vader bekeek het met gemengde gevoe lens, maar van hun Zwitserse moeder ging een enorme stimulans uit. Nadien klommen ze met z’n drieën vele routes, meteen zonder gids. Dat was een welbewuste

mers blijven in hun geest altijd de jonge man of vrouw die vol klimplannen naar de Alpen afreisde. De grondigheid waarmee Holger ons interview heeft voorbereid, typeert de alpinist die gewend was zijn beklimmingen tot in de puntjes te organiseren. Op tafel een stapel bergsportboeken, waarvan de belangrijke pagi na’s voorzien zijn van gele post-its. Terwijl Frank camera en geluid opstelt en ik van m’n koffie geniet, haalt Hol ger nog even een ouderwets filmblik van wel een halve meter doorsnede met daarin de originele celluloidfilm van de Nederlandse Himalaya-expeditie 1962.2)

e hele dag heb ik naar dit bezoek uitgeke ken. Wat een voorrecht om van Holger van Lookeren Campagne – in de jaren vijftig en zestig een boegbeeld van het Nederlandse alpinisme – een filmportret1) te mogen maken. Wan neer Frank Moll en ik vanaf de provinciale weg via een onverharde dreef het verstilde Kempenlandschap in rij den, zien we prachtige percelen met verspreid liggende huizen. Daartussen de woonboerderij van Holger. Een slanke man in een rode trui, die er beslist niet als tach tig-plus uitziet, verwelkomt ons. Zijn jeugdige uitstra ling verbaast me eigenlijk niet, want veel oudere klim

Holger is de laatste nog levende van de drie broers Van Lookeren Campagne die in 1962 als eersten op de top van de Nilgiri (7061 m) stonden; de grens van 7000 meter passeren was toen voor Nederlanders een pri meur. Ik steek van wal en vraag waarom indertijd de Nil giri werd uitgekozen. Holger vertelt dat de berg beslist een zevenduizender moest zijn en per se nog niet beklommen. Kees Egeler en Tom de Booij waren de ini tiatiefnemers van de expeditie en zij hadden de beroemde Franse berggids Lionel Terray – met wie ze al twee keer in de Andes waren – gevraagd om als klimleider mee te gaan. In 1950 had Terray de Nilgiri zien liggen tijdens de Annapurna-expeditie. Hij had ook al een route op het oog, de fraaie en vooral uitdagende noordwand. Het werd dus de Nilgiri. Vervolgens rees bij Egeler en De Booij de vraag welke Nederlandse klimmers ze mee zouden nemen. Er waren in Nederland maar zo’n tien topalpinisten, waaronder de Van Lookeren Campagnes. De Booij had in 1959 de zogenaamde invitatiecursus van de toenmalige KNAV nieuw leven in geblazen. Onder lei ding van Terray werden jonge klimmers in het Mont Blanc-gebied klaargestoomd om gidsloos te kunnen klim men. Tegelijkertijd werd de selectie gemaakt voor de Nil giri. Na drie invitatiecursussen wist Terray wie hij wilde meenemen: “De drie broers zijn verreweg de besten van allemaal.” Met een glimlach vervolgt Holger dat er één ding was dat Terray de drie broers verweet: ze zouden te weinig ambitie hebben en alleen maar in de bergen zijn om te genieten. De expeditie werd een enorm succes. In oktober 1962 stond Lionel Terray met Wongdi Sherpa en de drie broers op de top van de Nilgiri.

Vanaf de Mont Maudit had ik de Arête du Diable al eens zien liggen. Ik stond direct in vuur en vlam, want het leek me daar allerminst duivels, eerder de klim hemel. Die vijf Aiguilles du Diable met hun prachtig, lichtgeel gekleurde graniet hielden een belofte in. Kim Bodin en ik hadden een stoutmoedig plan. Ontbijt in Chamonix, de eerste gondel omhoog naar de Aiguille

52 BERGEN magazine

De duivelsgraat

du Midi (3842 m), vervolgens de Arête du Diable en maar zien of we de laatste gondel van 18.00 uur retour vallei zouden halen. Geheel in de geest van de eerstbe klimmers wilden we alles op onze bergklossen klim men. De condities waren perfect. In een mum van tijd daalden we de sneeuwgraat af naar de Vallée Blanche. Ook het couloir dat ons naar het begin van de graat leidde, had prima firn en al snel stonden we onder de eerste aiguille, de Cornes du Diable (‘Duivelshorentjes’). Nogal wat touwgroepen slaan hem over. Zonde, want deze top is een van de 82 officiële alpenvierduizenders. De volgende drie naalden zijn niet te omgaan, je moet er overheen. Ik herinner daarvan het atletische klim men in een fantastische architectuur van ruw, vast gra niet. Tussen die naalden, met aan weerszijden diepe afgronden, moesten we steeds weer uiterst luchtig

keuze, niet omdat ze minachting hadden voor het klim men onder gidsenleiding, maar omdat het avontuur onein dig veel intenser werd beleefd. Ze meenden het ook te kunnen: de broers hadden de techniek en de kennis en ze konden de verantwoordelijkheid voor elkaar dragen. De kracht van hun touwgroep zat hem in de eensgezindheid en bovendien wisten ze precies wat ze aan elkaar hadden. Heel kort hebben ze nog op spijkerschoenen geklom men. Die werden al snel vervangen door stijve, met staalplaat versterkte Galibier-schoenen met vibramzo len. We bladeren door Holgers bergsportboeken. Bij elke gemarkeerde pagina vertelt hij iets over de route die hij gedaan heeft. Indrukwekkend wat Nederlanders in de jaren vijftig al klommen! Ik neem het ‘verwijt’ van Ter ray, dat ze alleen maar in de bergen waren om te genie ten, dan ook maar met een korreltje zout. Het waren niet allemaal ‘plezierbeklimmingen’. Ze deden ook rou tes die in de jaren vijftig nog het predicaat ‘extreem’ hadden. Tijdens zulke beklimmingen is het bij tijd en wijle afzien, soms helemaal niet genieten en alleen maar zorgen dat je zonder kleerscheuren boven komt. Ik vraag Holger naar hun moeilijkste tocht. Zijn antwoord komt niet als een verrassing: “De Arête du Diable!” In 1957 hadden ze daarover immers een artikel geschreven in het tijdschrift De Berggids.3) Deze bijdrage en vooral de invitatiecursussen betekenden veel voor de ontwikkeling van het Nederlandse gidsloze alpinisme.

ROTSVAST Mont Blancmassief

Volgens overlevering had Laurent Croux, de eerste ver metele alpinist die na een poging in 1902 om de Aiguil les du Diable4) te beklimmen onverrichterzake terug moest keren, het woord duivel vele malen op de lippen. Hij riep uit: “Ah. Ces Aiguilles du Diable.” (‘Die duivelse naalden’). Hij vond de onbeklimbare monolieten kenne lijk een verschrikking en op die door de duivel bezeten graat kon men zich maar beter niet ophouden. Deson danks volgden nog drie pogingen van anderen, voordat in 1923 de eerste, de Pointe Carmen, werd beklommen. Daarna ging het snel toen Armand Charlet een voor een de overige vier veroverde. Hij begon in juli 1925 met de moeilijkste, de Isolée, gevolgd door nog een aiguille. In het daaropvolgende seizoen beklom hij de laatste twee. Maar de grootste uitdaging was natuurlijk om ze alle vijf achter elkaar te beklimmen en de overschrijding te beëindigen op de top van de Mont Blanc du Tacul. Dat huzarenstukje lukte Charlet in 1928 met een collegagids en twee Amerikaanse cliënten.

Stoutmoedig plan

 Holger op de Pointe Carmen (4109 m). (HLC)

 Holger, de beste rotsklimmer van de drie broers, beklimt als eerste de Isolée (4114 m). (HLC)

zich daaraan op. In zijn tijd was deze passage dus uiterst hachelijk. Het ontzag voor Charlet groeide met elke meter die ik vorderde. Aan de eerstbeklimming van de Isolée is een komische geschiedenis5) verbonden. Charlet was er door zijn cliënt Emile-Robert Blanchet op uitgestuurd om met z’n collega-gids Antoine Ravanel de mogelijkheden van een beklimming te onderzoeken. Charlet kweet zich goed van die taak, zelfs té goed. Want eenmaal aan de voet van deze monoliet wist hij zich niet meer te beheersen en klom door tot op de top. Hiermee had hij Blanchet de mogelijkheid ontnomen om er als eerste zijn voet op te zetten. Die was zeer vertoornd toen Charlet hem verslag uitbracht: de top was beklimbaar en beklommen! Charlet trachtte de arme man nog op te beuren met de woorden: “Wij zijn twee meter onder

Ontzag voor Charlet

De laatste, de Isolée, ligt wat afzijdig. Dat verleidt veel touwgroepen ertoe om hem links te laten liggen, vaak vanwege tijdsdruk of wellicht ook omdat hij veruit de moeilijkste is. Maar als je de Isolée niet meeneemt, mis je het allerbeste en kun je helaas niet de vijfde vierdui zender van deze graat aftikken. Kim begon als eerste: lastig spleetklimmen. Van boven riep hij: “Vraiment une fissure en 5c!” Toen ik volgde probeerde ik me in Armand Charlet te verplaatsen, die dit op spijkerschoe nen klom en geen haken voor zekering gebruikte. Charlet maakte gebruik van een in die dagen beproefd middel: hij verklemde zijn pickel in een spleet en trok

BERGEN magazine 53

abseilen. Geen wonder dat de Arête du Diable tot de meest begeerde overschrijdingen in de Alpen behoort.

1) Eind 2022 te zien op een digitaal platform over de geschiede nis van de Nederlandse Bergsport op https://nkbv.nl/grensverleggers

BERGWIJZER

• IGN 3630 Chamonix - Massif du Mont Blanc, 1:25.000

MONT BLANC DU TACUL (4248 M), ARÊTE DU DIABLE

De finale van Kim en mij was de prachtige graat die ons op de top van de Mont Blanc du Tacul bracht. Daarvan daan renden we – alsof de duivel ons op de hielen zat – in anderhalf uur naar het kabelbaanstation op de Midi, net op tijd om de laatste gondel dalwaarts te halen. Zo ging op m’n oude dag een lang gekoesterde wens in vervulling.

 Kim Bodin op de Pointe Carmen (4109 m). (RE)

4) Met ‘Aiguilles du Diable’ wordt bedoeld de vijf aiguilles (naal den van de duivel) die in de graat liggen. De ‘Arête du Diable’ (graat van de duivel) is de overschrijding van die naalden inclu sief de top van de Mont Blanc du Tacul.

AFDALING

Postscriptum

• Standplaatsen in 2013 ingericht met •boorhaken.Abseilsvan 30 meter.

• Kamperen in de Vallée Blanche.

• Eerste overschrijding alle toppen: 4 augustus 1928 door Armand Charlet, Georges Cachat, Miriam O’Brien, Robert Underhill.

• Hochtouren Westalpen Band 2 – 102 Felsund Eistouren zwischen Monviso und Mont Blanc, Ralf Gantzhorn en Hartmut Eberlein, ISBN 9783763331604

Voor dit artikel heb ik natuurlijk het stuk van de drie broers uit De Berggids geraadpleegd. Daarin staat dat de rotspassages van de Arête du Diable wel meevielen. Terugblikkend op hun beklimming constateerden ze ook dat hun moreel het niet al te zwaar te verduren kreeg. Ze stonden al om twee uur in de namiddag op de top van de Mont Blanc du Tacul, precies twaalf uur na het vertrek uit de hut. Het bovenstaande is een fraaie illustratie dat ze met z’n drieën – zonder berggids –heel soeverein zo’n grote route konden klimmen. Hoe is het verder gegaan met de ontwikkeling van het gidsloze alpinisme van Nederlanders? Daarover schreef ik voor Hoogtelijn (nr. 2, 2002) het artikel Langs lijnen van geleidelijkheid. Die titel had ik van Holger ‘geleend’, die hem in de De Berggids van maart 1959 gebruikte voor een stuk van soortgelijke strekking. Mijn artikel staat op pag. 110 van een zeer interessante verhandeling van Tom de Booij over onder meer de invitatiecursussen: https://bit.ly/3FysNoS ■

5) Bron: het artikel De overschrijding van de Aiguilles du Diable.

• Op deze route overschrijd je zes vierdui zenders: Cornes du Diable (4046 m; 4a, facultatief), Pointe Chaubert (4074 m; 5a), Pointe Médiane (4097 m; 5b), Pointe Carmen (4109 m; 4b), l’Isolée (4114 m; 5c, enfacultatief)MontBlanc du Tacul.

• Refuge des Cosmiques (3613 m). Kabel baan naar Aiguille du Midi (F), 30 min. naar hut. Zeker een uur langere aanloop naar de route dan v.a. de Torino.

• Om de graat te bereiken en tussen de Isolée en de Mont Blanc du Tacul: ‘mixed’ terrein van ijs/rots.

SLAPEN

• Rifugio Torino (3375 m). Kabelbaan naar Punta Helbronner (I), 5 min. naar hut.

• Supersnelle touwgroepen kunnen vanuit de vallei de kabelbanen nemen vanaf Chamonix of Courmayeur.

3) Het artikel De overschrijding van de Aiguilles du Diable staat ook in het boek Bergland – Een eeuw Nederlands alpinisme (2002). Het is (waarschijnlijk) door de drie broers gezamenlijk geschreven.

54 BERGEN magazine ROTSVAST Mont Blancmassief

GIDS & KAART

• D-sub, 600 hoogtemeters, 6 à 9 uur. Belangrijk is perfecte acclimatisatie, veel abseilroutine en een klimniveau dat hoger ligt dan de aangegeven moeilijkheidsgraad.

de top gebleven.” Een schrale troost was dat Blanchet enkele dagen later met Charlet de Isolée beklom.

2) Film Nilgiri-expeditie: https://bit.ly/3w2yc4c

• Normaalroute Mont Blanc du Tacul: PD, 1½ uur naar een van de hutten.

Imposante bergen en een droompanorama Wandelen in het UNESCO Werelderfgoed Dolomieten 61 kilometer, vier etappes en regionale lekkernijen: de Doloramaweg in Zuid-Tirol dolorama.it/nl Dolorama Monsorno)(ThomasDoloramaFoto:|brandnamic.com

Geniet van de sterrenhemel zoals hij bedoeld is

56 BERGEN magazine

TEKST & FOTO JONATHAN VANDEVOORDE

Kijk omhoog!

Als je dan toch in de bergen bent: kom ook ’s nachts eens buiten en kijk omhoog. Op de meeste plekken is de lichtvervuiling een flink stuk minder dan bij ons. Als je ogen eenmaal aan het donker gewend zijn, weet je niet wat je overkomt. Pak een ligstoel en geniet van het avontuur boven je hoofd!

BERGEN magazine 57 CLOSE-UP

l zijn de zomermaanden niet de ideale periode om sterren te kijken (het duurt lang totdat de hemel helemaal donker is), is je vakantie in de bergen toch een per fecte gelegenheid om ook ’s avonds laat of ’s och tends heel vroeg naar buiten te stappen en de ster renhemel te bewonderen. Naast minder stofdeeltjes in de atmosfeer – zuiver der lucht – is de belangrijkste reden waarom de sterren in berggebieden zo goed te zien zijn de aan zienlijk mindere lichtvervuiling en -verstrooiing in de atmosfeer. Dit betekent dat je wel eerst even het dorp uit moet, de duisternis in en dan liefst op een maan loze nacht. Zoek bijvoorbeeld een open weide op boven het dorp (waar je eventueel met de auto naar toe rijdt) of, beter nog, een helling achter de afgele gen berghut waar je slaapt. Hoe verder weg van de verlichting in de bewoonde wereld, hoe beter.

komt29(Salzburgerland)bovensterrenhemelKrimmlopdecember2018.Delichtvervuilingonderaaninbeeldvan35kmverweginhetZillertal.

Pas als je pupillen zich volledig aan het duister aan gepast hebben, toont de hemelkoepel zich in al zijn glorie: zo moeten volkeren in een ver verleden vol ontzag naar de hemel gestaard hebben! Vind je het gek dat er zoveel sagen en legenden over de Melk weg en de sterren bestaan?

Tips voor sterrenkijkers

 De Melkweg in juli 2020 boven heldere(Salzburgerland).KrimmlDe‘ster’isJupiter, de heldere streep is het ISS. De overige strepen zijn een vliegtuig (onder) en enkele satellieten.

Zaklamp uit!

58 BERGEN magazine CLOSE-UP

Je ogen hebben minstens 20 minuten nodig om aan de duisternis te wennen, ideaal is een half uur. Dan pas zie je ook de zwakste sterren tevoorschijn komen. Dus: zaklamp uit! Raadpleeg een eventuele telefoon-app alleen met je schermverlichting op de allerlaagste stand (Starwalk 2 heeft een speciale nachtstand met alleen zwak rood licht). Zorg ervoor dat je uit de buurt van straat- of huisverlichting blijft die je kan verblinden, hoe zwak ook. Je zult verbaasd zijn hoe veel van de omgeving je plots in het donker gewoon kunt zien.

Heb geduld Kort na zonsondergang komen de eerste sterren tevoor schijn, maar is nog maar een fractie van de sterrenhemel te zien. De zogenaamde astronomische schemering, waar bij het nog niet helemaal donker is en alleen de helderste hemellichamen zichtbaar zijn, kan naargelang de breed tegraad van je locatie ’s zomers tot enkele uren na zons ondergang duren. Pas daarna is het officieel stikdonker. In ons land verdwijnt die schemering in de weken voor en na de zonnewende (21 juni) zelfs nooit helemaal. In de Alpen daarentegen, die zuidelijker liggen, is het helemaal donker tussen ongeveer 23:00 uur en 04:00 uur.

Vergeet bovendien niet dat elk jaar in de periode 9-13 augustus de Aarde door de Perseïdenzwerm trekt, een

wolk fijne stofdeeltjes die ook om de zon draaien. Hierdoor zie je vooral in de nacht van 11 op 12 augustus veel flit sende meteoren, vallende sterren dus, met het hoogtepunt vanaf middernacht. De geduldige kijker telt er die nacht vele tientallen per uur en ziet ook de kleurverschillen tus sen meteoren waarbij wit, groen en paars domineren. Trek iets warms aan of neem een deken mee, ga op een ligstoel liggen en geniet van het hemelse spektakel. Oh ja: trekt een ‘ster’ langzaam en met constante snelheid door de hemelkoepel, dan is het geen meteoor maar een satelliet.

Kleed je warm aan Je staat gedurende lange tijd stil. Een dikke trui en soms een muts zijn geen overbodige luxe. Heb je een ligstoel, neem dan ook een dekentje mee (en probeer wakker te blijven).

Wat zien ik?

Extra ogen De lenzen zijn de ‘pupillen’ van een verrekijker en zijn vele malen groter dan de pupillen van je ogen. Daarom vangen ze veel meer licht en zie je door een verrekijker veel zwakkere sterren. Het gaat dus niet om de vergro ting, maar om de lichtsterkte! Tenzij je een statief hebt, steun je met je ellebogen op een rots of muurtje om te vermijden dat de sterren door je kijkveld stuiteren. Stel scherp op een heldere ster. Kijk recht de Melkweg in en duizel van de hoeveelheid sterren die je plots ziet. Of ontdek de manen van Jupiter, of de verschillende kleu ren die sterren kunnen hebben, want er zijn hete ster ren (blauwachtig) en koele sterren (oranje). ■

Nóg helderder is het International Space Station ISS, dat op sommige nachten geruisloos door de hemelkoe pel beweegt. Met een app zoals ISS Detector kun je ach terhalen wanneer precies het ruimtestation passeert op ongeveer 400 kilometer boven jouw locatie en in welke richting je moet kijken.

Er zijn met het blote oog minstens 10.000 sterren te zien, maar waar kijk je dan eigenlijk naar? Er zijn voldoende bronnen op internet die je een beetje wegwijs maken in de sterrenbeelden en planeten die op een bepaalde datum zichtbaar zijn (de sterrenhemel verandert immers met de seizoenen). Erg handig zijn apps, zoals het gratis Star Walk 2, die je de actuele positie van sterrenbeelden, planeten en ook enkele sterrenhopen laat zien. De namen van de hemellichamen floepen tevoorschijn als je je telefoon erop richt. De Pleiaden of het Zevengesternte herkent iedereen wel, maar andere nachtparels zoals de ellipsvor mige Andromedanevel (een melkwegstelsel groter dan het onze, linksboven in de foto op de vorige pagina’s) en de bolvormige sterrenhopen h en Persei zijn aan de zomerse nachtkoepel ook duidelijk zichtbaar, als je ten minste weet waar je moet zoeken. En kun je het allemaal niet vinden? De Melkweg is op zich al spectaculair genoeg. Met wat geluk zie je hem van horizon tot horizon als een enorme bleke rivier de hemelkoepel overspannen. Wat planeten betreft is, na Venus, Jupiter altijd het hel derste hemellichaam, maar is dit jaar in de zomermaan den alleen vlak voor zonsopgang laag in het oosten te zien (idem voor Venus). Hetzelfde geldt voor Saturnus die ’s nachts wel al iets vroeger opkomt. De oranjerode Mars wordt helaas pas vanaf het najaar zichtbaar. Twijfel je of je een ster of een planeet ziet, dan kan dit weetje helpen: als een ‘ster’ niet fonkelt en de rest doet dat wel, dan gaat het eigenlijk om een planeet.

Fotograaf Scott Kelby legt je uit hoe jij elke keer mooiere, scherpere, kleurrijkere, meeslepender en professioneler ogende reisfoto's maakt.

Reisfotogra e is misschien wel de discipline waar je als fotograaf het meest veelzijdig voor moet zijn. Je combineert landschappen, portretten, macrofoto’s. Je fotografeert dieren, mensen, bomen, ravijnen, steden of bergen. Je moet op de juiste tijd op de juiste plek zijn, en ook nog eens de juiste apparatuur bij je hebben. Hoe doe je dat allemaal? In dit boek legt Scott Kelby je uit hoe jij elke keer mooiere, scherpere, kleurrijkere, meeslepender en professioneler ogende reisfoto's maakt.

BESTEL HIER

Meedoen is heel simpel! Vul contactformulier in op karinthie-winactiewww.outdoorspecialist.nl/ of scan de QR-code.

En vanaf die toppen kijk je uit over de streek die ge kenmerkt wordt door de culturele verscheidenheid van het Alpen-Adria-gebied, het milde en zonnige klimaat van de zuidzijde van de Alpen en door de gastvrije, openhartige bevolking die hun gasten met open armen en een flinke dosis levensvreugde ontvangt. En al dat moois ligt klaar om door jou te worden ontdekt. Dus spring je ’s ochtends vrolijk je bed uit om aan het volgende avontuur in de natuur

01 2020

Langs de fietsroutes van Karinthië bevinden zich veel bezienswaardigheden en attracties voor het hele gezin. Met de Kärnten Card op zak bezoekt u de meer dan 100 www.kaerntencard.atMeerdanleukeBovendiengratisbezienswaardighedenaangeslotenenzovaakumaarwilt.biedtdekaartkortingenbijdemeer60bonuspartners.informatieop

MEER INFORMATIE?

•

In de lente, zomer en herfst zijn de meren van de regio met glashelder water, een trekpleister in een magische omgeving van zacht glooiende heu vels, groene weiden, dichte bossen en hoge ber gen. De natuurlijke omgeving van de regio nodigt u het hele jaar door uit voor avonturen, vrijheid en ervaringen in soms ongerepte landschappen.

Een feelgood-vakantie aan de zonnige zuidzijde van de Alpen

KÄRNTEN CARD

Liefdevol aangelegde café- en restauranttuinen met kleurrijke verlichting zorgen voor het ultieme gevoel van tevredenheid. Het thema van de op een na grootste stad van Karinthië, Villach, is absoluut zuidelijk. De versmelting van levensvreugde en ontspanning zorgt voor een geweldige sfeer om te flaneren door het historische stadscentrum met zijn vele mooie winkels in steegjes en op pleinen. Bezoek voor de drukte een kleurrijke markt of een levendig evenement, in het dagelijks leven doet de lokale bevolking het graag wat rustiger aan. Moe der natuur heeft Karinthië goed bedeeld. In het zon nige zuiden van Oostenrijk heeft ze een zee aan hel dere, warme meren tussen de Alpen uitgestrooid. En bergen. Imposante toppen van ruim drieduizend meter tot en met de zacht glooiende Nockberge.

Wil jij een reis naar Karinthië voor 2 volwassenen en 2 kinderen, inclusief kampeerplek, parkeerplaats en een outdoor programma ‘Magische Momenten in Karinthië’. Doe mee en win!

Bestel op WWW.CAMPING.AT het gratis ‘Camping Caravaning’-magazine& met 43 geselecteerde campings, kijk op WWW.CAMPING.AT of bel/mail met ‘Urlaubsinformationde Kärnten’, tel.: +43-463-3000, e-mail: info@kaernten.at

Je hoeft geen keuzes te maken: zelden vind je een plek waar meren en bergen, avontuur en ontspan ning, winkels en cultuur, zo dichtbij zijn. De omge ving van het stadje Villach, nabij de landsgrenzen met Italië en Slovenië, schittert als een diamant met sprankelende vakantiefacetten.

te beginnen. De vele mooie fiets- en wandelroutes van Karinthië lopen pal langs de campings. De geur na een zomerse bui, de geur van ochtenddauw en zonnebrandcrème, van een zwoele vakantie-avond en kleurrijke Alpenweiden, van verse koffie en Ka rinthische gerookte bacon: de regio Villach – Faa ker See – Ossiacher See en Millstätter See in het hart van Karinthië is even gevarieerd als haar be zoekers. Hier vind je je persoonlijke vakantiegeluk 365 dagen per jaar.

Een van de eerste locs van de toenmalige SNB, hier gefoto grafeerd in 1867.

ACTUEEL spoor per 1000 km2.

pijen. Verschillende maatregelen mondden uiteindelijk uit in de oprichting van de Schweizerische Bundesbahn in 1902 (SBB-CFF-FFS, naar de drie officiële talen van het land), waar bij de nationale overheid de touwtjes in handen nam.

Dit jaar wordt in Zwitserland 175 jaar spoor gevierd. Vandaag is het Zwitserse spoorwegnet het dichtste van Europa. De Rhätische Bahn pakt daarom uit met een bijzondere wereld recordpoging: de langste passagierstrein ter wereld over het Albulatraject laten rijden. En te denken dat het allemaal be gon met een ‘Spaans broodje’…

Wereldrecord

BERGEN magazine 61

De bekendste en grootste smalspoormaatschappij is natuurlijk de Rhätische Bahn (RhB) in Graubünden. Deze wil, om dit jubi leum te vieren, dit najaar met een trein met 100 wagons over het UNESCO Werelderfgoed Albulabahn rijden. Als het allemaal lukt (proefritten worden nu al ’s nachts uitgevoerd), rijdt er op 29 oktober een passagierstrein van 1910 meter lengte over het beroemde Landwasserviaduct. Goed voor een vermelding in het Guinness Book of World Records (JV)

Wie Zwitserland zegt, zegt treinen. Toch begon het land tame lijk laat aan het bouwen van een spoorwegnet. De uitdagende topografie in het land had daar zeker mee te maken. Maar ook de industrialisatie, die in heel het continent een enorme tech nologische innovatiegolf op gang bracht, ging in eerste instan tie aan het Alpenland voorbij. Op 7 augustus 1847 werd de allereerste spoorlijn in bedrijf ge nomen die volledig over Zwitsers grondgebied liep, en stampte de eerste stoomlocomotief van de Schweizerische Nordbahn (SNB) van Baden in Aargau naar Zürich. De locomotief had voor de 23 kilometer slechts 33 minuten nodig. Enkele dagen later begon de reguliere dienst met vier ritten per dag. De lijn werd echter al gauw de Spanisch-Brötli-Bahn genoemd, het ‘Spaanse broodje’, naar een specialiteit uit de stad Baden. Maar hoe de lijn precies aan deze bijnaam gekomen is, is niet bekend. Zeker is wel dat die spottend bedoeld was. Een editie van Züricher Kalender uit 1897 schrijft over de “oft bespöttel ten Spanischbrödlibahn”. Het duurde bovendien jaren (en er was een fusie nodig met twee andere maatschappijen) voor aleer de lijn uitgebreid en enigszins succesvol werd. De Europawijde industrialisatie en de stijgende vraag naar transportcapaciteit door de Alpen noopten de Zwitsers ertoe snel werk te maken van de ontsluiting van het land. In 1880 had het Zwitserse spoornet al 2500 kilometer aan spoor ge legd, het dichtste in Europa. Toen in 1882 de Gotthardtunnel openging, kwam Zwitserland op de Europese transportkaart te staan. De voltooiing van het bouwwerk was wereldnieuws. De onderlinge concurrentie tussen de kantons betekende ech ter dat veel (korte) lijnen eigenlijk weinig economisch nut had den. Versnippering en hoge kosten hingen als een zwaard van Damocles boven de hoofden van de kleine spoormaatschap

175 jaar ZWITSERSE SPOORWEGEN

Hiermee dichtsteZwitserlandheefthetspoorwegnetvanEuropa.121,9 km

Het was het groeiende toerisme dat de creatiefste oplossin gen teweeg bracht en waarmee enkele regionale maatschap pijen wel hun bestaansrecht konden waarmaken: smalspooren tandradbanen, nodig om de steile hellingen te overwinnen om naar de afgelegen kuuroorden in de Alpen te kunnen rei zen. De Vitznau-Rigi-spoorlijn was de eerste tandradbaan in het land.

SHOP NU OOK ONLINE BIJ JOUW SPECIALISTOUTDOORLOKALE Een unieke landelijke samenwerking tussen de toonaangevende merken en de beste lokale outdoorspecialisten. ONTDEK, DOE MEE EN WIN EEN VAN ONZE MOOIE PRIJZEN ! • n Een compleet assortiment van de beste merken n Kwaliteit en service n Snelle levering en gratis bezorging vanaf € 50,n Passie voor jouw buitenactiviteiten n Lokale betrokkenheid n Innovatief en voorloper in Meedoen?duurzaamheidGanaarwww.outdoorspecialist.nl en schrijf je in! Win een huttentocht in Oostenrijk met NKBV + een complete outfit van Rab Win een feel-good vakantie voor 2 volwassenen en 2 kinderen in Karinthië Deel jouw ‘Teva-moment’ op Instagram en win een paar Teva’s naar keuze

De onderzoekers brachten de ecologische impact van klimactiviteiten in de Frankenjura (D) in kaart. Het gebied is populair vanwege de ruwe kalksteen die veel grip geeft. Rotswanden zijn ecosystemen op zich met een grote diver siteit aan planten en mossen en vormen een scala aan zeer verschillende biotopen voor grotere en kleine dieren. Menselijke activiteit, zoals klimmen, tast dergelijke systemen aan. Denk aan de vernietiging van mossen, het plat trappen van begroeiing op een wand, het verjagen van vogels enz. Maar kunnen we die impact wat concreter in beeld brengen, vroegen de onderzoekers zich af. Met behulp van ingewikkelde 3D-modellering op basis van meer dan drieduizend foto’s van 22 routes in de Frankenjura werd de mate van degradatie bij verschillende categorieën rotswand in beeld gebracht. Moeilijke en erg gemakkelijke klimroutes worden bijvoorbeeld minder aangetast, omdat ze minder in trek zijn. Klimroutes die dicht naast elkaar liggen veroorzaken een grotere ‘kaalslag’ op de rots dan routes die verder van elkaar liggen. Noordhellingen zijn gevoeliger voor vegetatiedegradatie dan zuidhellingen. De analyses wijzen er ook op dat de negatieve effecten, waaronder ook verstoring van wilde dieren, verontreiniging en degradatie van de begroeiing, in en rond de parkeerplaats en langs de aanlooproutes groter zijn dan op de rotswanden zelf.

Foto: Marcia van Bijnen

BERGEN magazine 63

Frankrijk wil steenbokken170afschieten

ACTUEEL

Franse steenbok in het vizier.

Recreatie in de natuur is populair maar laat de natuur niet onaangetast. Een recente studie van de uni versiteiten van Utrecht en Bayreuth onderzocht de ecologische impact van rotsklimmen.

Onder druk van de boeren worden 170 steenbokken afgeschoten in de Chaîne du Bargy, een massief in de Haute-Savoie. Kaasboeren willen hiermee hun runderen beschermen tegen de bacterie brucellose die de hoefdieren met zich meedragen. Er leven naar schatting zo’n 400 steenbokken in het gebergte. Tot grote angst van de kaasboeren in de streek. Vorig jaar moesten 200 runderen ge slacht worden vanwege één besmetting. Brucellose veroorzaakt miskramen bij koeien. En Frankrijk is sinds 2005 officieel ‘brucellosevrij’, een belangrijk gegeven als men ook rauwmelkse kazen wil kunnen verkopen, want de bac terie kan ook mensen ziek maken.

Om de hele rauwemelksector van de streek niet in gevaar te brengen werd dit drastische besluit genomen. 170 van de 400 steenbokken staan op de dodenlijst. Natuurverenigingen vinden het een nutteloze actie gezien de dieren willekeurig worden uitgekozen, waardoor veel kerngezonde dieren gedood zullen worden, en andere besmette gespaard blijven. Hierdoor wordt bovendien de pikorde in de kuddes verstoord waardoor dieren op zoek gaan naar andere graasgebieden en zo de bacterie zul len verspreiden, aldus de natuurbescher mers. Bij het ter perse gaan van dit num mer hadden verschillende ngo’s een pro cedure aangespannen om de jacht te gen te houden. (JV)

De onderzoekers hopen lokale overheden met deze inzichten handvatten te geven voor het plannen en inrichten van lokale klimroutes of andere recreatieve activiteiten in de natuur. (PP) Bron: Geografie, mei 2022

En waar was…

TOM VAN DER LEIJ?

IMPACT ROTSKLIMMEN

Rotsklimmen is niet zonder impact op de natuur. Foto: Bernhard Thum

Afgelopen zomer was ik hoog boven het Val Poschiavo (Graubünden) onderweg voor een reportage (die begint op blz. 74). De Rifugio San Romerio heeft overal houten gefiguurzaagde harten en stenen hartjes staan en liggen. Hut tenwaard Gino bleek namelijk een ware romanti cus te zijn: “Ik wil de mensen weer met hun hart laten denken, het onnodige weglaten. Elk hart is groot en gratis om te gebruiken”, filosofeerde hij erop los. Het deed me trouwens wel een beetje pijn in het hart toen bij het afrekenen bleek dat ik toch echt 7 Zwitserse frank moest neerleggen voor een ieniemienie potje honing…

Wie routes en tochten onderweg graag vast wil leggen met bewegende beelden raden we aan (ook) de Canon Powershot G7 x Mark III mee te nemen. Deze camera lijkt geschikt te zijn voor met name videobloggers vanwege de mogelijkheid om UHD-beelmateriaal in 4K te produceren en ook direct live te streamen op social media. Lens: 24-100 mm*. 304 gram, ong. € 749,–

(*) het kleinbeeldformaat.

De Sony RX100 VII is een echte licht gewicht, past prima in de jas- of broekzak en levert ondanks het kleine formaat een verrassend goede beeldkwaliteit. De lichtsterke Zeisslenzen (24-200 mm*) en de razend snelle autofocusfunctie maken een degelijke indruk. 302 gram, ong. € 1.199,–

2 KLASSIEKERCOMPACTE

omgerekend naar

Ideale camera’s voor op je avontuur Beeldschoon!

De spiegelloze Fujifilm X-S10 biedt een breed scala aan beeldontwerp opties. Zo kun je bij voorbeeld fil ters kiezen met de kleuren en tonen van de oude analoge cinema tografie: van zwart/wit tot en met het legendarische Fujichrome Velvia. Daarbij zijn een groot aantal verschillende lenzen beschikbaar. 465 gram, body ong. € 999,–

4 SCHERPSCHUTTER

1 CINEFIEL

3 REGISSEUR

64 BERGEN magazine UITGEPROBEERD

De Panasonic FZ1000 II is vanwege de 1 inch-sensor (20,9 MP) en de 16x opti sche LEICA-zoomlens (25-400 mm*), maar ook zijn talrijke, slimme extra’s een aantrekkelijke optie. Ingebouwde focus stacking zorgt continue en overal voor scherpte in alle delen van het beeld: van de bloembladen voor in beeld tot de bergtop die aan de horizon gloort. 810 gram, ong. € 799,–

gangbare

Een val van twee meter hoogte of een duik in zee naar vijftien meter diepte, de Olympus Tough TG-6 doet het weinig tot niets. En ook bij min 10 of plus 35 graden Celsius weigert deze 12 MP-camera met 4x optische zoom (25-100 mm*) geen dienst. Een heuse ‘Adventure’-maat derhalve. 250 gram, ong. € 429,–

5 GEREEDSCHAP VAN

BERGEN magazine 65

DE PROFESSIONAL

Bergpanorama’s of die ene steenbok tegen de achtergrond van de rotswand. De rijk uitgevoerde Leica V-Lux 5 kan met vele, zo niet nagenoeg alle, situaties pri ma uit de voeten met zijn 25-400 mm* lens. Het relatief hoge bereik qua licht sterkte (2.8-4) en de 1-inch sensor (20,1 MP) staan garant voor excellente 812beeldkwaliteit.gram,ong. € 1.299,–

De lichtgewicht, compacte Ricoh GR IIIx wil en kan altijd en overal mee. Qua formaat en gewicht past het toestel prima in de jas- of broekzak. De licht sterke lens met vaste brandpuntsafstand (2.8/40 mm), de sensor (24,4 MP) en de beeldstabilisator staan garant voor opti male beeldkwaliteit. Ook als het natuur lijke licht even niet meewerkt.

262 gram, ong. € 999, –

6 KUNSTENAAROVERLEVINGS

Deze acht camera’s laten wat betreft beeldkwaliteit en relevante functies voor buitensportopnamen zelfs de meest geavanceerde smartphones ver achter zich.

8 MINIMALIST

7 KONING VAN DE FOCUS

Voor de buitensportfotograaf met am bitie is de spiegelloze Nikon Z5 een must. In het gebruik een heuse topper, het aanraakscherm en het grote bereik aan beschikbare lenzen doen de rest. De sensor (24,3 MP) zorgt voor haar scherpe beelden, ook als de avond schemer al in de nacht overgaat. 625 gram, body ong. € 999,–

Wandelpad richting de Gabelschrofensattel met zicht op de Gabelschrofen en de Krähe.

Als een

Ammergauer AlpenWANDELEN 66 BERGEN magazine

Sprookjeskoning

koning in de

e eerste etappe naar de Kenzenhütte is per fect om te wennen aan de bergen. Over het brede bospad gaan de eerste kilometers en hoogtemeters gemakkelijk. Ik kijk nog een laatste keer naar het glooiende Alpenvoorland met de glinsterende Forggensee. Daarna wordt het pad steiler en het is duidelijk: hier is de overgang naar de échte bergen: de Ammergauer Alpen. Begeleid door het geluid van stromend water vervolg ik mijn weg naar boven. De uitgesleten rotsen verraden de kracht waarmee het smeltwater hier in het voorjaar naar beneden dondert. Maar met de winter in aantocht kabbelt het water langzaam voort. Nadat ik een aan tal kleine stuwmeren ben gepasseerd, opent het bos zich opeens. Ik wandel dwars over een voor de tijd van het jaar verrassend frisgroene weide. Tientallen nieuwsgierige bruine ogen kijken me aan. Het idyl lische Alpenplaatje is met deze koeien – het robuus te Allgäuer Braunvieh – compleet.

Deze alm, de Wankerfleck, was een van de lievelings plekken van koning Ludwig II, beter bekend als der Märchenkönig, de ‘sprookjeskoning’, die in de tweede helft van de negentiende eeuw Schloss Neuschwanstein liet bouwen. De weide met oude kronkelige esdoorns wordt omringd door met bomen bedekte bergen. Hoe hoger de toppen, hoe grijzer. Eén esdoorntak volgt pre cies de contouren van een bijna driehoekige piek: de Geiselstein, door sommige ook wel de Matterhorn van de Ammergauer Alpen genoemd. Niet gek dat de Beierse koning hier graag kwam: deze plek voelt tegelijkertijd weids en toch beschut. De route naar de Kenzenhütte gaat nu eens over smalle wandelpaadjes, dan weer over een onverharde weg. Over die laatste crossen vandaag de dag ook mountainbikers omhoog, maar ooit reed daar de majesteit op zijn paard. Want op 1300 meter hoogte lag de bergresidentie waar Ludwig II graag een paar dagen verbleef voordat hij

Allgäu

Het vooruitzicht van een meerdaagse wandeling… Ik voel de aangename spanning terwijl ik nog maar een keer de wandelkaart raadpleeg. Op de kaart is de Himmelsstürmer-Route in de ZuidDuitse Allgäu ballonvormig. Van het staartje ga ik drie etappes wandelen: van Halblech naar Füssen. Een route met indrukwekkende natuur en een ietwat sprookjesachtige geschiedenis. TEKST & FOTO’S JANNA KAMPHOF

BERGEN magazine 67

Tegen de tijd dat ik bij de Gabelschrofensattel een broodje met Allgäuer bergkaas eet, is de mist weer terug. Het uit zicht moet ik er dus maar bij denken. Met veel haarspeld bochten slingert het pad vervolgens naar beneden tot onder de wolkengrens. De Ammergauer Alpen komen weer tevoorschijn. Door de lage middagzon zijn alleen de silhouetten te zien: berg achter berg achter berg. Hoe ver der weg, hoe lichter van kleur. Net als mijn polderwandel benen licht beginnen te zeuren van al dat stijgen en dalen zie ik in de verte het Tegelberghaus. Met hernieuwde

De Hüttenruhe heeft z’n werk gedaan: uitgerust begin ik aan de tweede etappe naar het Tegelberghaus. Vandaag is het tijd voor het echte werk. Wandelschoenen goed aansnoeren, rugzak om en los geht’s! Plotseling doemen rotsen op als een ogenschijnlijk ontoegankelijke wand. De kaart toont een wandelpad dat eroverheen gaat en dat blijkt rotsig en steil, maar goed begaanbaar. Flarden mist zweven rond de grillige bergtoppen. Hoe meer hoogtemeters ik maak, hoe meer de witte sluier weg trekt. Als ik vlak voor de op 1912 meter liggende Gabel schrofensattel even stilsta om een slok water te drin ken, stokt me de adem. Voor, naast en achter me niets dan bergen. En dan hoor ik opeens het geluid van rol lende stenen. Ik ben op mijn hoede voor steenslag, maar een medewandelaar vertelt dat het rollen daar voor te plotseling stopte. “Houd je ogen open voor gem zen”, zegt hij. En dan zie ik ’m in de verte: sierlijk beweegt een gems zich over de grijze rotsen. En dan zie ik er nog een. En nog een! Een tiental gemzen heeft een mooi plekje in de ochtendzon gevonden. Ik ben ver rukt: het is de eerste keer dat ik ze in het echt zie.

 Wankerfleck, een van de lievelingsplekken van koning Ludwig II.



Uitzicht op het Vooralpen land met Forggensee en Bannwaldsee vanaf de Tegelberg.

 Steil omhoog naar de Gabelschrofensattel.

 Wandelpad in de Ammergauer Alpen.

Voor, naast en achter me niets dan bergen. En dan opeens het geluid van rollende stenen …

doorreisde naar zijn nu zo beroemde kasteel in Schwangau. Van deze verblijfsplaats is niets meer te zien, maar de voormalige paardenstal, die nu dienstdoet als hut van de bergwacht, kom ik onderweg wel tegen. Na bijna 14 kilometer en 700 meter stijgen bereik ik de Kenzenhütte. Voordat ik aanschuif voor het avondeten loop ik nog naar de Kenzenwasserfall. De waterval was een van de andere lievelingsplekken van de sprookjes koning. Zijn kok, Theodor Hierneis, beschreef in zijn boek hoe het personeel de koning verraste door de waterval met verschillende kleuren te belichten. De koning at sprakeloos zijn diner op, gefascineerd door het schouwspel.

Rollende stenen

WANDELEN 68 BERGEN magazine Ammergauer Alpen

BERGEN magazine 69

70 BERGEN magazine WANDELEN Ammergauer Alpen

In Ludwigs sprookje Ik had van tevoren een kaartje voor Schloss Neuschwanstein gekocht en sta nieuwsgierig in de rij. Boven het poortje knippert mijn nummer en ik ga naar binnen, waar ik een Nederlandstalige audioguide krijg. In het halfuur dat volgt, waan ik me even in het sprookje van koning Ludwig II. Hij bracht zijn jeugd door in het nabijge legen Schloss Hohenschwangau en was zo gefascineerd door de omgeving dat hij zijn eigen paleisje wilde bouwen, zijn eigen wereld vol mythen, sagen, fantasieën en ideeën. Een toevluchtsoord. De zalen en kamers zijn met veel lief de voor detail versierd, zoals de Sängersaal die taferelen uit de opera’s Lohengrin en Parsifal van Wagner toont. In de woonkamer zijn er afbeeldingen uit de legende van Lohengrin te zien en de doorgang naar de werkkamer is een grot die elektrisch (ja, toen ook al!) verlicht wordt met verschillende kleuren. Ik weet amper waar ik moet kijken. Veertien van de in totaal tweehonderd ruimtes zijn klaar en te bezichtigen. Het bouwwerk is immers onaf: bij zijn dood in 1886 werd de bouw stilgelegd. Hoe zou het kasteel eruit hebben gezien als koning Ludwig II níet op zo’n jonge leeftijd was gestorven (hij was veertig) en al zijn dromen nog had kunnen verwezenlijken? We zullen het nooit weten. Feit is dat ik na veertien ruimtes en een dik halfuur weer buiten sta. Een beetje beduusd, onder de indruk en eigenlijk ook wel hongerig naar meer koninklijke verhalen. Mijn honger wordt gestild in het Museum der Bayeri schen Könige. In dit voormalige grandhotel wordt het verhaal van een van Europa’s oudste dynastieën ver teld. De geschiedenis van de familie Wittelsbach, waar ook de bekende koningen Maximilian II en Ludwig II onderdeel van waren, is er een van vele hoogte- en dieptepunten. En voor wie denkt dat deze familie

energie wandel ik de laatste honderden meters en plof dan met een ijsje neer op het terras om de laatste zonne stralen mee te pakken en van het uitzicht te genieten.

Maar goed ook, want de volgende dag hangen de wolken laag in het dal. Nog geen 12 kilometer lang is de etappe naar Füssen, maar het gaat zo steil bergafwaarts over rot sige paadjes, dat ik constant mijn hoofd erbij moet hou den. De zon prikt af en toe door de wolken en als in de ver te Schloss Neuschwanstein opdoemt, vallen de zonnestra len precies op het kasteel. Erachter is ook het minder bekende Schloss Hohenschwangau te zien en nog iets ver der weg de Alpsee en de Schwansee. Haarspeldbochten brengen me steeds dichterbij tot ik aan de voet van Schloss Hohenschwangau sta. Het wemelt van de toeristen. Tot voor kort bezochten jaarlijks 1,4 miljoen mensen dit kas teel en daarmee is het een van de meest bezochte kastelen ter wereld. Het zijn er vandaag een stuk minder, maar de aantrekkingskracht van de kastelen in Schwangau is erg groot en dat merk je aan de drukte in het plaatsje, dat zelf maar iets meer dan drieduizend inwoners heeft.

Koninklijk uitzicht

BERGEN magazine 71

 Bruggetje over de Kenzenbach.  Kenzenwasserfall.  Kenzenhütte.  Overal groeit en bloeit iets in de Ammergauer Alpen.

Himmelsstürmer Route – Wandertrilogie Allgäu, Maximilian Kress, Rother Bergverlag, ISBN 9783763345861

MEER WETEN?

www.algaeu.de/himmelsstuermer-touren – Duitstalige website met uitgebreide informatie over de etappes van de Himmels stürmer-Route. Inclusief interactieve kaarten en gps-bestanden.

 Het Neuschwanstein,Schloss Alpsee.HohenschwangauSchlossende

72 BERGEN magazine Ammergauer AlpenWANDELEN

Je kunt de starten eindpunten van de etappes ook goed met bussen en bergliften bereiken en in Füssen in een accommoda tie overnachten.

BESTE PERIODE

De Lech

VERVOER

De Himmelsstürmer-Route is een van de drie langeafstands wandelingen van de zogenaamde Wandertrilogie Allgäu en gaat door het hoogste deel van de Allgäu. In 358 km en 24 etappes wandel je door het Alpenvoorland en de Ammergauer Alpen, op de grens met Oostenrijk. De drie beschreven etappes vallen samen met de Königsalpen-Route. Onderweg kom je dus beide markeringen tegen.

• Tegelberghütte (http://neu.tegelberghaus.de).

• Kenzenhütte (https://kenzenhuette.de).

BERGWIJZER

alleen uit sterke mannen bestond: koningin Marie, naar wie de elegante Marienbrücke met geweldig uit zicht op het kasteel vernoemd is, zette alles op alles om zelf ook, zoals de mannen in die tijd, de bergen in te kunnen trekken. Ze liet daarvoor een speciale broekrok maken en joeg haar lakeien de stuipen op het lijf met de wilde toeren die ze in de natuur uithaalde.

Juni t/m oktober.

Dag 1 Halblech, Kenzenparkplatz (825 m) –Kenzenhütte (1292 m).

Dag 2 Kenzenhütte (1292 m) – Tegelberghaus (1701 m).

5 uur, 13,7 km, h 698 m,  201 m, T2. Brede paden zonder noe menswaardig steile stukken afgewisseld met smalle bospaadjes.

5¾ uur, 10,3 km, h 976 m,  573 m, T3. Over steile en rotsige paadjes. Ervaring noodzakelijk. Af te raden bij slecht weer.

Freytag-Berndt – Ammergauer Alpen, 1:35000

4¼ uur, 11,5 km, h 314 m,  1221 m, T2/T3. Steil bergafwaarts over rotsige paadjes en brede wegen. Let op: de Marienbrücke is waarschijnlijk tot het najaar van 2022 gesloten en daarom is er een gemarkeerde omleiding.

KAARTEN

SLAPEN

LEESTIPS

Tussen Füssen en Halblech rijden regelmatig bussen eenVanaf(www.schlosspark.de/urlaub-planen/wissenswertes/allgaeumobil).deparkeerplaatsinHalblechrijdtvanmeit/moktoberdependelbusje:deKenzenbus.

Dag 3 Tegelberghaus (1701 m) – Füssen (789 m).

GELOPEN TOCHT(EN)

Van Schwangau naar Füssen is het een kattensprong. Hoewel de winter niet lang meer op zich laat wachten, zit het meeste groene blad nog aan de bomen en kan ik alleen een glimp van het blauwe water van de Alpsee opvangen. Aan de andere kant van het pad gaan de rot sen steil omhoog. Het is het laatste stukje Alpen dat ik zie voordat ik in Füssen aankom. Ik wijk een beetje van de route af en ga via de Kalvarienberg, in vergelijking met de Ammergauer Alpen slechts een hobbel, naar de Lechfall. Stroomopwaarts, in Oostenrijk, is de Lech nog een wilde stroom, dan dendert hij bij deze stuw 12 meter naar beneden en wordt in banen geleid. De Lechfall is ook de overgang van de natuur naar de stad en daarmee het einde van mijn wandeltocht. Het smaakt naar meer. Ik neem me voor volgend jaar een ander stukje van de ‘ballon’ van de Himmelsstürmer-Route te lopen. ■

ALPENDREAMS www.alpendreams.euinfo@alpendreams.eu

Tel AT: +43 (0)6 991 0658 625

Wij kennen Oostenrijk als geen ander. Het voor onze klanten selecteren van de mooiste plekjes in Oostenrijk is waar we in gespecialiseerd zijn . Wij gaan voor locaties waar we zelf in geloven , in bekende en (nog) minder bekende dorpen; met vele partners waar we inmiddels jaren prima mee samenwerken. Dat geeft rust en zekerheid. Wij begeleiden bij uw aankoop in Oostenrijk van het allereerste contact tot en met de oplevering/overdracht. Onze dienstverlening ter plaatste ontzorgt en brengt geen extra kosten met zich mee. Tot slot zijn wij als enige aanbieder in Oostenrijk Mondi Approved: een grote extra zekerheid voor u!

RUST, RUIMTE, EEN EIGEN PLEK IN DE NATUUR.

Meer dan ooit is daar behoefte aan. En waar zit u dan beter dan in Oostenrijk?

Tel BE: +32 (0)497 47 41 46

Tel NL: +31 (0)6 52 06 61 70

DAAROM ALPENDREAMS

www.alpendreams.eu

levend bloemenboeket Op pad door een

Bernina- en Livigno-AlpenWANDELEN 74 BERGEN magazine VAL POSCHIAVO

BERGEN magazine 75 Alpenglück. Hoog boven Val Poschiavo wandelen we urenlang langs bergweiden vol bloemen en insecten.

Rondom de milieuvriendelijkste vallei van Zwitserland liggen fantastische wandeltochten te lonken waarbij je in een levend bloemenboeket terecht komt. Er wordt volop Italiaans gesproken en door het aangename klimaat – en prima prijzen – voelt het haast on-Zwitsers aan.

TEKST & FOTOGRAFIE TOM VAN DER LEIJ & MELISSA RUGGLES

WANDELEN 76 BERGEN magazine Bernina- en Livigno-Alpen

Vanuit het strak gerunde Hotel Croce Bianci beginnen we dag één van een driedaagse huttentocht. Gele bord jes sturen ons de berg op. Het omhoog kronkelende asfaltpaadje gaat over in een onverharde weg, dat na een klein uur verwordt tot een smal wandelpaadje. Na de zoveelste platgereden spitsmuis begrijpen we dat we dit pad moeten delen met mountainbikers. De dennen bomen zorgen voor welkome verkoeling want het is halverwege juli al vroeg warm aan de zuidkant van de WatAlpenhoofdkam.meteenopvalt is de hoeveelheid vlinders, kever tjes, torren en andere insecten. Honderden, duizen den, miljoenen moeten het er zijn! Vooral daar waar geen bomen staan zwermen de blauwtjes, koolwit jes, zandoogjes en distelvlinders in kleine wolkjes om ons heen. Een apollovlinder, atalanta en kleine vos laten zich ook gelden en tal van andere soorten waarvan ik de naam niet ken dansen in de lucht.

BERGEN magazine 77

Op de eerste dag loop je evenwijdig aan de vallei richting Italië, Tirano ligt er net over de grens.

Van oververhit naar onderkoeld in Lago da Val Viola.

Op een hoogte van 2091 meter biedt het een adembenemend uitzicht op de naastgelegen Palügletsjer. Het smeltwater stort zich vanaf de glet sjertong honderden meters naar beneden, soms in een vrije val, vaak onderbroken door de rotspartijen waar het zich op stukslaat om zich beneden weer te verzamelen in een stuwmeer. Tussen zeven uur ’s ochtends en negen uur ‘s avonds stopt de Bernina Express, de mooiste treinverbinding tussen de noor delijke en zuidelijke Alpen, hier. Toeristen vanuit alle internationale windstreken stappen bij het bekende treinstation uit en vergapen zich aan het uitzicht. Sommigen wandelen naar het turquoise gekleurde stuwmeer en zijn een uur later weer bekaf



Meteen als je het station van Poschiavo uitloopt heb je rechts een winkel Caseificio Valpochiavo waar biologische streekproducten worden verkocht. Het productlabel “100% Valposchiavo” verwijst naar de samenwerking tussen lokale boeren, slagers, bakkers, producenten en hotels waarbij ze een coöperatie vormen om de duurzaam vervaardigde producten in het Val Poschiavo te houden en te verkopen aan de inwo ners en de toeristen. Zo wordt de kwaliteit gewaarborgd, is er behoud van cultuur en natuur in eigen streek en ontstaat er ruimte voor innovatie door kennis te delen.

 Eveline uit Bazel werkt het seizoen bij Rifugio San Romerio en haalt etenswaren uit de grotta, de natuurlijke koelkast door bergwater gekoeld.



Wolken insecten

100% VALPOSCHIAVO

 Deze bosrandparelmoervlinder doet zich tegoed aan nectar van een distel; deze vlinders komen tot een hoogte van 2100 meter voor.

ls uitsmijter bij een onvergetelijk weekje Val Poschiavo overnachten Melissa en ik in het bekende treingebouw van Alp Grüm.

In eerste instantie is Poschiavo niet wat we ons ervan hadden voorgesteld. De huizen zijn met crèmewit pleisterwerk bedekt en in het oog springende elektriciteitskabels rijgen zich via meta len masten door het dal aaneen. De veelal met den nenbomen begroeide hellingen zijn steil, slechts hier en daar biedt een minder hellend stukje plek voor een almhutje en wat koeien. Een doorgaande weg baant zich langs een rivier het dorp door tot aan het grote meer en verder naar Italië. Naar Val Poschiavo ga je om te mountainbiken, te wandelen of gewoon van de natuur te genieten. Rond het Lago di Pos chiavo liggen verschillende routes. Natuurlief hebbers komen hier omdat het misschien wel de duurzaamste vallei van de wereld is. Bijna iedere boer, bakker, slager, producent en hotelier werkt hier samen in het project 100% Valposchiavo (zie kader) om lokaal vervaardigde producten op een zo duurzame manier, onbespoten en eerlijk te vervaar digen, te verkopen en te consumeren.

terug bij het treinstation. Maar als het laatste fluit signaal is geweest keert de absolute rust terug, we zijn één met de natuur.

Door hier te lopen besef ik hoe slecht het is gesteld met onze eigen natuur

Bernina- en Livigno-Alpen

 Bloeiende huislook is een vetplantje dat goed tegen de barre weersomstandigheden in de bergen bestand is.

Over levens nemen gesproken; het wandelpad is bezaaid met bosmieren die ijverig voedsel en dennen naalden naar hun ‘bosmetropolis’ brengen. Hoewel ik echt mijn uiterste best doe, is het onmogelijk om ze te ontwijken, zo talrijk zijn ze. Op een afgezaagd stuk tak kleven tientallen mieren dood aan het hars. Sommige nog levende soortgenoten lijken hun soort genoten niet op te merken want vol overgave storten ze zich op het onweerstaanbaar zoete, kleverige goed je, de dood tegemoet.

San Romerio

Bij riviertjes die in de bergnaad omlaag denderen drommen ze samen op natte stenen en op de mod der om er met hun uitgerolde tong mineralen van op te zuigen. Ik beweeg zo langzaam mogelijk om zo dicht als het kan met mijn macrolens de sierlijke insecten vast te kunnen leggen. De zwerm fladdert op en de vlinders verleggen hun foerageergebied naar onze bezwete hoofdhuid, klaarblijkelijk een prima plek om zout bij te vullen. Ik herinner me de tijden dat ik mijn broer hielp met de uitbreiding van zijn vlinderverzameling. Als klei ne jochies renden we met vlindernetjes door de alpenweide om met eindeloze inzet dat ene vlinder tje te vangen. Toen was het vooral spanning en inzet, nu bekruipt me een gevoel van weemoed bij de gedachte aan die talloze leventjes die we destijds genomen hebben. En door hier te lopen besef ik hoe slecht het is gesteld met onze eigen natuur, waar intensieve landbouw de bodems uitput en mestover schotten over weilanden uitgestort worden, en waar megastallen de standaard zijn.

Voor een koud biertje duikt een van zijn medewer kers de zogenaamde grotta in. Dit uit opgestapelde stenen opgetrokken, rond bouwsel wordt al eeuwen lang gebruikt om etenswaar in te bewaren, waarbij bergwater langs de muren loopt en voor verkoeling zorgt. Gino blijkt niet alleen een bekwame houtbe werker, hij filosofeert ook graag over liefde en natuur. Hij is debet aan alle harten die overal in en rondom zijn herberg liggen. “De rust en de muziek

Na een dikke vijf uur stijgen, heel veel zweten, foto’s maken en lunchen komen we bij de eerste hut, Rifu gio San Romerio. Een eeuwenoud halfvergaan kerkje schittert op een stukje alpenweide boven een afgrond. Ernaast staat een aantal stenen huizen die ooit samen een gehucht vormden. Eeuwenlang tors ten gelovigen zich op bedevaart naar deze magische plek om letterlijk dichter bij de Heer te komen. Sinds 1829 zwaait de familie van Gino Bongulielmi hier de scepter, maar eigenlijk is het een handvol vrouwelijke medewerkers die de tent runt. Tegen woordig is San Romerio een herberg met een vijftal

 Na het oversteken van de Malghera-pas is het afdalen naar het gelijknamige Italiaanse dorpje.

 Voor romantici is bij San Romerio de ‘sterren kamer’ te huur; bij droog weer kan je het bed over rails naar buiten schuiven.

kamers en een slaapzaal. Een romantisch onderko men ligt honderd meter hoger tegen de berg aan. Deze ‘sterrenkamer’ heeft Gino met zijn eigen han dige handen geheel uit hout opgetrokken. Over spe ciaal ingelegde rails trek je je comfortabele bed het terras op om onder de blote sterrenhemel uiterst heerlijk te kunnen slapen.

WANDELEN 78 BERGEN magazine

BERGEN magazine 79

Bernina- en Livigno-Alpen

Op de laatste van de drie dagen lopen we in de mist de Saccovallei door langs een stroompje. Plaatsnaam bordjes en richtingwijzers zijn schaars. We stoppen bij Cascina Toni, een melkveeboerderij waar op dat moment de eigenaresse en haar zoontje kaas aan het inladen zijn. Vol trots laten ze ons hun vers gemaakte ijs proeven. Fenomenaal!

Biologische thee

van de bergen is alles wat een mens nodig heeft. De bergen geven mij kracht. Ik hoop aan de bezoekers mee te geven dat minder, meer is. San Romerio is een krachtoord, mensen ontmoeten elkaar hier en zijn tevreden met weinig en dat is het belangrijkste in het leven”, weet hij.

 De zoon van Angela en Vincenzo van de Cascina Toni net buiten Malghera toont trots zijn konijnen.

Aan het eind van onze vakantie in Val Poschiavo bezoeken we de kruidenboerderij van Elmo Zanetti en zijn vrouw Claudia Lazzarini. Waar ze begonnen als kruidenleverancier voor het bekende alpensnoep je Ricola maken ze sinds 2003 hun eigen biologische kruidenthee, Al Canton genaamd. Alles wordt in harmonie met de natuur en de omgeving gedaan.

Botanisch pad

80 BERGEN magazine

De tweede dag lopen we een eind terug over dezelfde weg om vervolgen rechtsaf te slaan, een stuk over de net aangelegde Sentiero Botanico waar de alpenflora in volle glorie bloeit, de bergkam over. Na de boom grens is het nog een paar honderd meter stijgen over smalle paadjes. Sneeuwplaten zorgen voor wat wel kome afwisseling. Op de Passo di Malghera bereiken we meteen de grens met Italië. Dan is het nog een kleine twee uur dalen. Vandaag zijn we in totaal zes wandelaars tegengekomen, voor de rest zijn we alleen in de stilte van deze machtige bergketen. In het laatste uur van de afdaling zien we het kerkto rentje van Malghera al liggen. De Italiaanse vlag wappert fier naast die van de EU. De hosteluitbater, il capo, spreekt alleen Italiaans, de Cubaanse Yolanda die de keuken runt biedt uitkomst met haar Spaans. Geen privékamers hier, wel donkere slaapzalen met stapelbedden. We hebben geluk, er slapen vanavond geen anderen.

Claudia legt het ons in het Nederlands uit: “Als boer

WANDELEN

 Claudia Lazzarini, mede-eigenaar van Al Canton biologische kruidenthee.

 De Palügletsjer vanaf station Alp Grüm.

Met een zoete nasmaak in de mond vervolgen we de tocht die gestaag omhoog gaat. Het laatste uur bete kent dat vooral zigzag stijgen. Eenmaal over de Passo di Sacco bevinden we ons weer in Zwitserland en zoeken ons door dichte mist en over sneeuwvelden een weg naar beneden. Heel af en toe geeft de omge ving zich prijs als de bewolking opentrekt. Zo van gen we een glimp op van een meertje van helblauw water met bomen eromheen. Als we eenmaal bij Lago da Val Viola aankomen en overwegen om de lagen zweetzout van ons af te spoelen, blijkt het prachtige water ijskoud te zijn. Na tien minuten acclimatiseren lukt het om mij onder te dompelen in het smeltwater.

SLAPEN

ONZE TIPS

• www.al-canton.ch – De beste kruidenthee van Zwitserland. De eigenaresse oefent graag haar Nederlands met je.

Allen hebben een groot hart voor hun bijzondere streek. Het gaat hen echt om de connectie met de natuur. Je kunt die natuur hier voelen en ruiken. En we eten en drinken het, alle elementen van de natuur komen hier samen. En dan bedenken we dat in het wapen van Poschiavo een afbeelding van een sleutel is verwerkt. Wellicht is dat de sleutel tot een groen hart, maar wat ons betreft is het ook de sleutel die toegang verschaft tot iets groters; tot een groenere en duurzame wereld. ■

– Allerlei prijsklassen. Er is ook een romantische privé hut boven op de berg met uitschuifbaar sterrenbed.•HotelAlp Grüm (www.alpgrum.com/hotel)

• Swisstopo 469T Val Poschiavo, 1:50.000 (staat ook het Italiaanse deel in)

• www.map.schweizmobil.ch

Dag 1 Poschiavo (1014 m) – San Romerio (1792 m). 10 km, 5 uur, h 1117m,  323 m.

• Rifugio Alpe San Romerio (www.sanromerio.ch)

• Camping Cavresc (www.campingcavresc.ch)

GELOPEN TOCHT(EN)

BESTE PERIODE Juni- oktober.

BERGEN magazine 81

MEER WETEN?

BERGWIJZER

heb je twee taken: produceren en de biodiversiteit laten floreren. Wij gebruiken deze bodem, maar we produceren duurzaam en biologisch zodat we niet alleen nemen maar ook teruggeven, de bodem her stellen. We telen voor de toekomstige generaties en niet voor de korte termijn.”

– 2 km buiten dorp, vlak aan het meer.

Dag 2 San Romerio (1792 m) –Passo di Pedruna (2678 m) – Malghera in Italie (1964 m). 13,6 km, 6½ uur, h 1212 m,  1053 m.

KAARTEN

Vanuit het treinstationnetje van Alp Grüm kijken we terug op een zeer geslaagde vakantie in deze bijzon dere vallei. Er is hier geen sprake van massatoerisme. Niet alleen het klimaat is aangenamer, de mensen zijn ook warmer. De prijzen liggen lager dan elders in Zwitserland en omdat Italiaans de voertaal is heb je soms het idee dat je in ander land bent maar wel met dezelfde creatieve en pure Zwitsers als inwoners.

VERVOER

– In het centrum van Poschiavo, perfect restaurant met veel lokale producten en imposante wijnkelder! Prijzig.

• Bezoek de biologische bierbrouwerij en likeurstokerij van Luca en Alice en vraag naar hun bijzonder wijnbier in elegante fles! www.pacifi.ch•OntbijtinVal di Sacco, op 10 minuten lopen van Malghera bij Cascina Toni, koop een stuk kaas en proef hun verse roomijs.

In de uiterste zuidoosthoek van Graubünden ligt het Val Poschiavo waar Italiaans de voertaal is. Van een mediterraan klimaat op 550 meter hoogte op de grens met Italië wringt het dal zich tussen de bergen door naar 2500 meter hoogte. Door de bijzondere klimatologische omstandigheden en de mentaliteit van de 4500 inwoners behoort dit tot duurzaamste vallei van het land.

• Albergo Croce Bianco (www.croce-bianca.ch)

Blijf aan de rechterklant van het riviertje lopen. Op de Pass da Sach (2731 m) is een bivak. Vanuit Alpe Campo to Sfazù vertrekt een aantal keer per dag een bus naar Poschiavo. Af te raden bij dichte mist.

Dag 3 Malghera (1964 m) – Val da Camp, Zwitserland (1986 m). 12,6 km, 6½ uur, h 1182 m,  1088 m.

Met de trein in 14 uur van hartje Amsterdam en drie keer overstappen in hartje Poschiavo. Het stuk vanaf St. Moritz leg je af in de spectaculaire Bernina Express of reguliere trein van de Rhätische Bahn (www.rhb.ch –www.berninaexpress.ch)

– In station Alp Grüm (2091 m), boek een kamer aan de gletsjerzijde.

• www.valposchiavo.ch

• www.sentiero-botanico.ch – wandelpad met extra aandacht voor de Alpenflora.

“Door de verende werking een traktatie voor de voeten, benen, gewrichten en Klantenruggengraat”.waarderen Fusselastic gemiddeld met een 9,3

Mevrouw Oskam kreeg steeds meer klachten totdat ze in een advertentie over de verende zooltjes van Fusselastic las. Na een huisbezoek en een afdruk van haar voeten kreeg ze op maat gemaakte zooltjes. “Wat was het aangenaam toen die kwamen!” Sindsdien kan ze veel beter lopen. “Ik hou het veel beter vol en met veel minder pijn. Gemiddeld wandel in nu zo’n zestig tot zeventig kilometer in de week!” “Het is echt zo’n verademing als je beter kunt lopen en allerlei dingen kunt doen”, zucht ze opgelucht. En de zooltjes passen overal in: van sport- tot wandelschoen.

www.fusselastic.nl Voetklachten? “Ik loop nu 60 tot 70 km per week” 1Slechtsmmdik Alle informatie op www.mildadventures.org momentenOnvergetelijkebeleven Natuurreizen in kleine groepen (max. 10 pers.) onder de deskundige begeleiding van hoofdredacteur Jonathan Vandevoorde. 27/8-1/9 – Huttentocht Sextner Dolomieten Meerdaagse rugzaktocht door een indrukwekkend gebergte 1-6/9 – Huttentocht Karnischer Höhenweg Meerdaagse rugzaktocht met fantastische vergezichten 28/8-16/10 – Rockies & Southwest USA Dagtochten weg van de massa’s. LAATSTE PLEKKEN 5-18/12 – Fotoreis Southwest USA Ontwikkel je landschaps- en natuurfotogra e

Meer informatie of de gratis brochure aanvraag? www.fusselastic.nl

Probeert thuis gratis hoe de op maat gemaakte steunzolen u verlichting bieden en ontdek hoe veel ú binnenkort weer kunt. Bel voor een vrijblijvende afspraak bij u thuis: 053 82 00 810

“Eerst werd mijn grote teen ‘dovig’. Daarna kreeg ik een doorgezakte voorvoet”, vertelt gepensioneerd boerin Annie Oskam uit Meerkerk over haar voetproblemen. “Zonder schoenen wou lopen vanaf toen eigenlijk niet meer”.

De flaptekst prijst het Zillertal aan als een Wanderkosmos: deze had ik nog niet eerder gehoord. Maar het is een feit dat, ondanks de soms erg aanwezige toe risme-infrastructuur, het beroemde dal en zijn zijdalen in het oosten van Tirol enorm veel te bieden hebben voor wie gevarieer de wandelingen wil maken in zowel natuurals Hetcultuurlandschap.leukeaanhetboek is, dat het door lo kale gidsen en vrijwilligers is geschreven naar aanleiding van de 150ste verjaardag (in 2021) van de oprichting van de plaatselijke afdeling van de Österreichischer Alpen verein. Het is een huzarenstukje om zo’n diversiteit tot één uniforme gids te sme den, weet ik uit eigen ervaring, maar de redacteurs zijn er prima in geslaagd. Het resultaat mag er zijn. 75 dagtochten van anderhalf tot elf uur lengte, van ge zinsvriendelijk tot loodzwaar. De beschrij vingen zijn to-the-point en de infokaders vermelden de ov-mogelijkheden om bij elk startpunt te komen. Alle Einkehr onderweg – de terrasjes, zeg maar – worden goed aangegeven. De kaartjes zijn voldoende

WANDELTOPPUNTEN IN ZWITSERLAND

BOEKENBERG

Brian Gade Larsen (auteur) & Lone Ildved (design), Original Wild Nature ApS, ISBN 9788797256206, € 47,00

Gade Larsen en Lone Ildved hebben in acht jaar tijd het zuiden en zuidwesten van Europa en de Canarische Eilanden bereisd. Tijdens hun tochten is het idee voor The National Park Guide Europe ontstaan. In dit 689 pagina’s tellende boek werk beschrijven de auteurs 58 nationale parken in Spanje, Portugal, Frankrijk, Zwitserland, Duits land, Oostenrijk, Slovenië, Italië en Malta. Bij het openslaan van het boek zie ik meteen een kaart van Zuid- en Zuidwest-Europa met daarin een nummering van de nationale parken die verderop beschreven zijn. Wat mij opvalt, is dat Italië met zijn hoeveelheid nummertjes met kop en schouders boven de andere landen uit steekt.

Het valt meteen op, Zu den höchsten Wandergipfeln der Schweiz is gemaakt door iemand die én kan schrijven én kan fotograferen. En die ook van bergwandelen houdt en daarbij reke ning houdt met wandelaars die geen topprestatie willen neerleg gen, maar gewoon van het wandelen zelf willen genieten. Met je lichte dagrugzak op naar een top wandelen, daar het topkruis aanra ken… En dan met die stoere selfie thuiskomen. Een mooie gids met 29 wandeltoppen in de Walliser, Berner, Bündner en Glarner Alpen en enkele in Tessin en in Centraal-Zwitserland. Om alvast plannen te maken en ernaar uit te kijken. (Kerstin Thederan)

(1:50.000).gedetailleerdIn plaats

ZUIDWEST-EUROPA IN EEN NOTENDOP

van hoogteprofiel tjes kiezen de au teurs echter voor een platte balk die elke opdeeltdagwandelinginlogische stukjes: anderhalf uur van start naar hut A, twee uur verder tot op bergpas B, enzovoort. Ik had dan toch meer gehad aan een hoogteprofiel met die infor matie, denk ik dan. Wellicht juist vanwege al die bijdragen door de eigen bevolking zul je enkele voorspelbare klassiekers van de Zillertaler Alpen, zoals bijvoorbeeld de wandeling naar de Berliner Hütte, niet in deze gids terugvinden. Beschouw de zeer uiteenlopende selectie vooral als een origi nele reeks insider tips, en wees dankbaar, want je zult er jaren plezier in het Zillertal aan beleven. (Jonathan Vandevoorde)

The National Park Guide – Europe: Southwestern Europe, Macaronesia and the Alps

Met medewerking van reisboekhandel de Noorderzon, Arnhem www.denoorderzon.nl

WANDERKOSMOS ZILLERTAL

Ik ben benieuwd hoe deze gids werkt en neem de proef op de som met het hoofdstuk over het Berch tesgaden National Park in Duitsland. Er volgt eerst een korte introductie over de ligging van het park, zijn geschiedenis en daarna komen flora en fauna aan bod. Handig is een kaartje waarop de verschil lende toegangswegen tot het park aangegeven zijn. Aan het eind van het hoofdstuk is de prakti sche info voor de bezoeker te vinden. Het boek is dik en heeft veel tekst in een erg klein lettertype. Met name dat laatste zorgt ervoor dat ik moeite heb om mijn aandacht vast te houden. Waar ik wel van smul zijn de prachtige kleurenfoto’s die elk na tuurgebied in zijn volle glorie laten schitteren. (Astrid van Amerongen)

Brian

BERGEN magazine 83

Das Grosse Zillertaler Wanderbuch Nicola Fankhauser & Gudrun Steger (red.), Tyrolia Verlag 2021, ISBN 9783702239336, € 26,95

Zu den höchsten Wandergipfeln der Schweiz – Leichte Wege auf die schönsten 3000er Freddy Jos, AT Verlag, ISBN 9783038009504, € 36,00

n de stalinistische Sovjet-Unie werd bergsport –oorspronkelijk bedreven door de Europese, kapita listische elite – een metafoor voor het proleta risch socialisme. Ook Lenin zelf had immers top pen bestegen gedurende zijn ballingschap in Zwitser land. Socialisme (of communisme) werd vergeleken met een berg die veroverd moest worden, een klim naar een betere wereld onder leiding van de geniale gids Jozef Stalin. Klimmen werd zo sterk gepolitiseerd dat expedities Lenin- of Stalinbustes op de hoogste top pen van de USSR moesten plaatsen. Dat die plicht tij dens Stalins schrikbewind tot elke prijs uitgevoerd moest worden, ondervonden alpinisten op de Elbroes na een heftige storm. Om het vege lijf te redden, daal den ze af en lieten het borstbeeld van Stalin halverwe ge achter. Dat zouden de klimmers bij een weersverbe tering op de top zetten, maar zo ver kwam het nooit. Ze werden tot tien jaar strafkamp veroordeeld.

Stalins alpinisten

84 BERGEN magazine UITGELEZEN

Geroemd en misbruikt Buiten de USSR vernam niemand iets van deze praktij ken. Tot er in 1974 een tipje van de sluier werd opge licht. Toen was er in de Pamir een zogenaamde Alpini ade waarbij voor het eerst deelnemers uit het Westen welkom waren. In het basiskamp waren ook acht Sov jetklimsters. Hun doel was om als eerste vrouwenteam de overschrijding van de Pik Lenin (7134 m) te doen. Toen de vrouwen in een hoogtestorm de top bereikten, begon zich een aangrijpend drama af te spelen. Stalin – hij was al twee decennia dood – zou zich in zijn handen hebben gewreven als deze vrouwenbeklim ming gelukt was. Zo’n briljante overwinning zou geroemd en tegelijkertijd misbruikt worden ter meer dere eer en glorie van hemzelf. Dat laatste is vandaag precies de reden waarom de organisatie van Wimbledon Russische en Wit-Russische tennissers weert van het toernooi. Stel je eens voor hoe een overwinning van Medvedev of Azarenka het regime – dat van Marioepol een kerkhof heeft gemaakt – in de kaart zou spelen.

TEKST ROBERT ECKHARDT

 Drama op Pik Lenin. Spanning en emoties terwijl Marleen Schalkwijk van het Nederlandse Pamir-team radiocontact onder houdt met klimmers hoog op de berg. Archief Herman Plugge

 Jewgeni Abalakow op de omslag van Stalins Alpinisten. Foto uit 1936 na terugkeer van de Khan Tengri. Archief Lorenz Saladin

Vlak voor de Russische inval in Oekraïne verscheen de Duitse vertaling van Stalins Alpinisten van Cédric Gras. Wat een timing, want na het lezen over stalinistische zuiveringen waar ook Sovjetklimmers het slachtoffer van werden, drong zich de vergelijking op met het Rusland van Poetin. Zijn retoriek klinkt als een beklemmende echo uit een duister Sovjetverleden.

De Franse auteur Cédric Gras beschrijft in Stalins Alpinis ten de levens van de broers Witali en Jewgeni Abala kow, generaties lang de meest gevierde Sovjetklimmers. Bij de eerste twee hoofdstukken merk je dat de vertaler moeite heeft om van de oorspronkelijke tekst soepel Duits te maken. Eenmaal verderop is de vertaling voor treffelijk en kon ik het boek niet meer dichtslaan, zo raakte ik in de ban van de spannende en onthutsende verhalen die in het Westen vrijwel onbekend zijn. In 1933 veroverde Jewgeni in de door hongersnoden geteisterde USSR ter verheerlijking van Stalin de Pik Stalin (7495 m), de hoogste berg van de Sovjet-Unie. Het was toen de op twee na hoogste berg op aarde die ooit beklommen was (tijdens de destalinisatie werd de berg overigens omgedoopt in Pik Kommunismus). Even later plaatste Witali de Leninbuste op Pik Lenin (7134 m). Daarbij gingen Sovjetfunctionarissen zo ver dat ze de eerste beklimming door Duitsers in 1928 uit de geschie denis trachtten te wissen. Samen met enkele metgezel len beklommen de broers vervolgens de Khan Tengri (6995 m)*. Met ernstige bevriezingen begon een huive ringwekkende terugtocht. Eenmaal in de bewoonde wereld onderging Witali vele amputaties. Dan neemt het verhaal tijdens de Grote Terreur (19361938) een hartbrekende wending. Witali belandde in de kerkers van de NKVD, de voorloper van de KGB. Hij had geen idee waarom, en ook Gras heeft dat niet kunnen ontdekken. Eindstation bij de NKVD was bijna altijd het vuurpeloton of een goelag – ook voor talloze bekende alpinisten. Wat echter zelden gebeurde: Witali ontliep dit lot. Tussen de broers gaapte nu echter een kloof. Jew geni bleef klimmen. Witali was invalide na de beklim ming van de Khan Tengri en gebroken door twee jaar gevangenis en marteling. In 1948 overleed Jewgeni onder nooit opgehelderde omstandigheden. Witali werd er zelfs van verdacht de hand in Jewgeni’s dood gehad te hebben. Na een moeizame revalidatie slaagde Witali er uiteindelijk in het klimmen weer op te pakken. Nog steeds was het alpinisme in de USSR zoals de zwa re industrie: een machine die de kapitalistische landen moest inhalen. De alpinist was een proletariër, een arbeider in het verticale. Van het landschap genieten was kleinburgerlijk. Er werden Alpiniades georganiseerd: massabeklimmingen door een menigte fabrieksarbei ders of landbouwers. Ook werd een infanteriedivisie naar de ruim 6000 meter hoge Pik Trapez gestuurd, waar 78 met pistoolmitrailleurs bewapende mannen een ‘parade’ hielden op de top.

De broers Abalakow

BERGEN magazine 85

De Alpiniade 1974

• Storm and Sorrow in the high Pamirs (1977). Robert W. Craig vertelt alleen over de Alpiniade 1974. Hij beschrijft ook een aantal andere incidenten met dodelijk afloop, waaronder het lawineongeluk met zijn klimmaat.

* Later ‘opgewaardeerd’ naar 7010 meter om hem als zevendui zender aantrekkelijker te maken voor klimmers. Helaas is 7010 m een nephoogte.

door aardbevingen, lawines, slecht weer en een onge woon sterke orkaan. Ik heb enkele andere boeken en het verslag van het Nederlandse Pamir-team (zie kader geraadpleegd om een compleet beeld te krijgen hoe het die acht vrouwen verging na het bereiken van Pik Lenin. Zo las ik dat Abalakows hele reputatie afhing van de geslaagde overschrijding door het vrouwenteam. Toen de vrouwen begonnen met hun klim, was het goed weer. Maar op 4 augustus ontvingen alle teams op Pik Lenin over de radio een extreem slechtweerbericht. Abala kow verordonneerde daarop alle klimmers om terstond de berg te verlaten. Beide berichten moeten de vrouwen ook hebben ontvangen. Desondanks klommen ze op 5 augus tus in verslechterende weersomstandigheden verder. Het credo van hun leidster Elvira Shatayeva was: “We zijn Sovjetvrouwen” en “We zijn vastbesloten om de overschrijding af te maken.” Maar ze kwamen veel te laat op de top: ze klom men traag omdat alle uitrusting mee moest om aan de andere kant van de berg te kunnen kamperen. Ze waren echter te moe om nog af te dalen; bovendien was er geen zicht. Ze maakten kamp in de buurt van de top. Ook de volgende dag konden de vrouwen door totale uitputting niet naar beneden. De hoogte deed zich gelden, de tempe raturen waren ongewoon laag en de orkaan scheurde hun volstrekt ontoereikende tenten totaal aan flarden. In het basiskamp hoorde men gedurende de radiocontacten hoe de vrouwen een voor een stierven. Witali beleefde een van zijn donkerste uren, toen hij op 7 augustus voor het laatst radiocontact had: “We zijn nog maar met z’n tweeën… Over een kwartier zullen ook wij niet meer in leven zijn.” ■

Die Alpiniade 1974 werd door Witali Abalakow georga niseerd. Het was de eerste werkelijk internationale Alpiniade, met onder meer een Nederlands team onder leiding van Herman Plugge, en het eerder genoemde Sovjet-vrouwenteam. Het evenement werd geteisterd

• Stalins Alpinisten – Der Fall Abalakow, Cédric Gras, Tyrolia-Verlag, ISBN 9783702239725. Gras heeft een bijzonder stukje onderzoeksjournalistiek verricht. Hij reisde vele malen naar Rusland, raadpleegde dagboeken en transcripties van radioge sprekken, dook in de archieven van de KGB en beklom zelfs Pik Lenin. Het boek heeft een bibliografie en een uitgebreid notenapparaat; maar helaas geen namenregister.

• Degrees of Difficulty, Vladimir Shatayev (1987; origineel 1977). Het eerste boek van een Sovjetklimmer dat vertaald werd in het Engels. Shatayev is de man van Elvira Shatayeva, de leidster van het vrouwenteam. In het laatste hoofdstuk beschrijft Shatayev hoe hij als eerste naar de plek klimt waar zij en haar zeven metgezellinnen omkwamen.

In de drie boeken is wel sprake van een topbeklimming.

• Verslag Nederlands Pamir-team. Hoe verwarrend de com municatie indertijd was, bleek onlangs toen twee teamleden mij vertelden dat de vrouwen niet op de top waren geweest.

De nieuwe langeafstandswandelroute de Hohe Tauern Panorama Trail is een feit. Op deze route loop je dagenlang met zicht op Oostenrijks hoogste bergen van het Nationaal Park Hohe Tauern. Op elk van de 17 etappes geniet je telkens weer van het overweldigende berglandschap en prachtige natuurschoon.

KoglerNPHT/DanielFerienregionFoto:

De beste tijd om de Hohe Tauern Panorama Trail te lopen is van juni tot eind september. Mochten in het voor- en naseizoen door weersomstandigheden – zoals sneeuw op grotere hoogte – de hoofdtrajecten onbe gaanbaar zijn, dan zijn er alternatieve routes voorhan den door lager gelegen weiden. In de winter is de route Onderweggesloten. op de Hohe Tauern Panorama Trail wandel je dagelijks zes tot zeven uur. Daarom is deze route alleen geschikt voor ervaren wandelaars. Maar er zijn ook alternatieven bedacht voor de bergwandelaar die wat minder ambitie heeft. Zo kun je gebruikmaken van een bagageservice en vind je op diverse etappes kabel banen of shuttlediensten.

Inspiratie van onze adverteerder

et 275 kilometer is de Hohe Tauern Pano rama Trail met recht een langeafstands route, verdeeld over 17 etappes en 28.000 hoogtemeters. Gemiddeld loop je op een hoogte tussen de 1200 en 2400 meter. De route start in de buurt van de Krimmlerwatervallen in het Nationaal Park Hohe Tauern (op de grens van Tirol en Salzburger Land) en slingert door de Kitzbüheler Alpen tot Hütt schlag in het Großarltal, het dal van de alpenweiden. Overnachtingen vinden afwisselend in het dal of in berghutten plaats. De route loopt dwars door de vakan tieregio op de grens van het Nationaal Park Hohe Tau ern en biedt adembenemende uitzichten op de hoogste bergen van Oostenrijk.

86 BERGEN magazine

Oog in oog met de hoogste bergen van Oostenrijk

Hohe Tauern Panorama Trail

Met een stijging van 1176 meter is deze etappe veel eisend (een lager gelegen alternatieve route is moge lijk), maar daarmee heb je dan wel vanaf de top van de Frühmesser (2233 m) een ongelooflijk uitzicht ver diend. Je kijkt recht op de 3664 meter hoge Großvene diger met zijn indrukwekkende gletsjers in het hart van Nationaal Park Hohe Tauern. Einddoel is de berg hut Wildkogelhaus op de gelijknamige berg, of (met de

Etappe 3

Onderweg

De etappes

BERGEN magazine 87

Etappe 1

Op de derde etappe, die 20 kilometer lang is, verlaat je even de bewoonde wereld en bereik je een hoogte van 2444 meter: de rotsachtige dubbeltop van de Kröndl horn. Er staat een kleine herdenkingskapel in plaats van een topkruis en het uitzicht op de meer dan zeven tig bergtoppen boven de 3000 meter in de Hohe Tauern is ronduit adembenemend. Het einddoel van de etappe is het op 1278 meter gelegen Alpengasthof Rechtegg boven het dorp Wald im Pinzgau.

TenaNPHT/JesúsFerienregionFoto:

Etappe 2

Elke etappe van de Hohe Tauern Panaroma Trail dom pelt je onder in schitterende natuur en garandeert gezonde berglucht, rust en overweldigende uitzichten op de Hohe Tauern! Wil je een rustdag of even iets anders doen dan lopen? Dan zijn er genoeg uitstapjes te maken langs het traject. Wat dacht je van de Krimml Wasser Welten aan het begin van de route? Of een wel kome pauze op een terras aan het plein van Neukir chen am Großvenediger dat midden in de vakantie regio ligt. In het Habachtal bij het dorp Bramberg kun je smaragden en andere mineralen als bergkristal zoe ken (en een bezoek aan het Mineralenmuseum in Bramberg mag je zeker niet overslaan) en in Mittersill vinden cultuurliefhebbers musea en kerken en een heerlijk marktplein. Zo zijn er in alle plaatsjes onder weg genoeg redenen te vinden om toch maar even van de route af te wijken.

De eerste etappe heeft twee pittige hellingen en begint met een bezoek aan de beroemde Krimmlerwaterval len, die met een hoogte van 380 meter tot de hoogste van Europa gerekend worden. Onderweg passeer je het deels zestiende-eeuwse Hinterlehengut: het bescherm de geboortehuis van de vrijheidsstrijder Anton Wallner in Oberkrimml. Einddoel is het op 1641 meter gelegen Alpengasthof Filzstein in Hochkrimml.

Dit is de langste etappe met meer dan 22 kilometer, maar minder hoogtemeters. Onderweg loop je over de prachtige Leiterkammersteig en daal je steil af naar de imposante Leitenkammerklamm (alternatieve route beschikbaar). Het volgende hoogtepunt is het schilder achtige, turkooizen stuwmeer Durlassboden. De etappe eindigt in Königsleiten in de gemeente Wald im Pinzgau.

Etappe 4

• Vanaf € 898 p.p.

Op dit traject heeft de wandelaar niet alleen de hele dag dat uitzicht op de hoge toppen van de Hohe Tauern waar je nooit genoeg van kunt krijgen, maar ook op de groene Kitzbüheler Alpen met de markante Großer Rettenstein als blikvanger. De etappe is 16 kilometer lang, maar heeft slechts 500 meter hoogteverschil. Einddoel is de Panoramaalm op een hoogte van 1975 meter op de Resterhöhe boven Hollersbach, een ideale plek om te genieten van een prachtige zonsondergang boven het Oberpinzgau.

Etappe 7

kabelbaan) een pension in het gezellige Neukirchen am Großvenediger in het dal van het Oberpinzgau.

• 8 dagen en 7 overnachtingen

• 6 etappes met bagageservice, shuttle transfers

Na een avond in het gezellige Mittersill gaat de route weer omhoog met een klim van bijna 1300 meter naar de Bürglhütte (1699 m), hoog boven Stuhlfelden. De hut is idyllisch gelegen aan de voet van de Gaisstein (2366 m), een van de hoogste grasbergen in Europa.

Etappe 6

88 BERGEN magazine

Etappe 8

TenaNPHT/JesúsFerienregionFoto:

• Transfer bij aankomst en bij vertrek naar het dichtstbijzijnde station

– Klimaatvriendelijk wandelen met aankomst per trein (te boeken van 12-7-2022 tot 24-9-2022)

Op deze etappe daal je geleidelijk af naar het stadje Mittersill. Onderweg passeer je het bergstation van de Panoramabahn Resterkogel waar je een kijkje kunt nemen in de gratis Nationalpark-tentoonstelling. Je loopt ook door het Naturdenkmal Wasenmoos (natuur monument), een idyllisch hoogveen waar onder andere zeldzame vleesetende plantjes groeien. In Mittersill zelf is het spectaculaire Nationalparkwelten, een museum over de Hohe Tauern en een absolute aanrader.

Etappe 5

Tijdens deze etappe leg je ongeveer 12 kilometer af en blijf je continu op een hoogte van net iets onder de 2000 meter. De ‘Pinzgauer Spaziergang’ heeft zijn naam te danken aan het verloop van de route op een golvend plateau met prachtige vergezichten op de ber gen van de Hohe Tauern. De route loopt tot aan de Uttendorfer Hochsonnbergalm, waar je met de shuttle voor de overnachting naar Uttendorf in het dal gaat.

GreenAanbiedingSpirit

Met slechts 7,5 kilometer is dit een korte etappe: van Taxenbach naar Embach kom je onderweg twee hoog tepunten tegen. De weg loopt door de (tegen betaling toegankelijke) Kitzlochklamm met haar bruisende watervallen. Aan het bovenste eind van het ravijn bevindt zich de bedevaartkapel Maria Elend, een van de oudste bedevaartsoorden in het Pinzgau, daterend uit de zestiende eeuw.

Etappe 17

Ferienregion Nationalpark Hohe Tauern GmbH, Gerlosstraße 18, 5730 Mittersill. Tel. +43(0) 6562 40939. www.hohetauerntrail.athohetauerntrail@nationalpark.at

Etappe 12

Etappe 16

#hohetauerntrail – instagram.com/nationalpark_at

Vanaf de Pinzgauer Hütte wandel je naar de top van de Schmittenhöhe, waar de naar keizerin Sissi genoemde Elisabeth-kapel staat. Via de hooggelegen promenade en de themaroute van het Mystischer Sagenwald (mystiek legendebos) daalt het pad af naar het dal, helemaal tot aan het Elisabethpark aan de oever van de prachtig gelegen meer van Zell am See, het einddoel is deze etappe.

Etappe 10

Etappe 9

Meer weten?

Dit is een schitterende maar erg lange etappe; het eerste deel kun je eventueel ook met de postbus afleggen. Je loopt langs almhutten en door weiden en eindigt in Kolm Saigurn aan de voet van het Gold bergmassief. Onderweg is er genoeg te doen: in Bodenmais kun je in de Hüttwinklache (beek) naar goud zoeken, of een korte wandeling door het Rauri ser Urwald (Rauriser oerbos) maken. En vergeet niet vale gieren en lammergieren te spotten, die hier veelvuldig voorkomen.

Etappe 13

Vanuit Bad Gastein loopt de laatste etappe over de Poserhöhe en de Tofernscharte (2091 m). Heb je nog tijd over, dan kun je vanaf de Tofernscharte nog een extra beklimming wagen naar de 2467 meter hoge Gamskarkogel, de hoogste met gras begroeide berg van Europa. Dan volgt de laatste afdaling in het Tal der Almen, het landelijke Großarltal, eindpunt van de Hohe Tauern Panorama Trail. ■

De Hundstein is tot ver in de omgeving bekend: ener zijds door het traditionele Hundstein-Ranggeln, een worstelcompetitie die jaarlijks eind juli plaatsvindt, anderzijds vanwege de fantastische vergezichten. Met meer dan 19 kilometer en een te overwinnen hoogte verschil van 1437 meter tijdens de beklimming over de hoogste top van de Salzburger Schieferalpen, is dit een van de zwaardere etappes.

Van Embach loopt de weg nu weer terug naar de hogere, alpiene regio‘s: met de Katzenkopf (2061 m) en de Grubereck (2167 m) moet je op de ongeveer 15 kilometer lange route meteen twee toppen bestijgen. De beloningen zijn een grandioos uitzicht op het

Goldbergmassief in de Hohe Tauern met Hocharn (3254 m), Schareck (3123 m) en Hoher Sonnblick waarop je het hoogstgelegen meteorologisch observa torium van Oostenrijk (3106 m) ziet staan. Je over nacht in Rauris.

Etappe 15

Etappe 14

– Uitgebreide site met etappe beschrijvingen, interactieve kaartjes en gpx-downloads

Vandaag staat geheel in het teken van ontspanning. In iets minder dan 12 kilometer (en minder dan 100 hoog temeters) loop je van Zell am See rond het meer naar Bruck: grote delen lopen langs de Zeller See en over de Thumersbacher Höhenpromenade. De etappe is uiter mate geschikt om uit te slapen, wat te rusten, of een halve dag aan het meer of in Bruck aan de Großglock nerstraße door te brengen.

Vanaf Kolm Saigurn gaat deze pittige etappe omhoog over de hooggelegen Bockhartscharte (2226 m), Mies bichlscharte (2238 m) en Zitterauer Scharte (2182 m) alvorens af te dalen in het Gasteinertal. Onderweg kom je over prachtige alpenweiden en langs de beide Bock hartseen. Vanaf de Stubnerkogel, bekend van zijn populaire hangbrug, heb je een prachtig zicht op Bad Gastein diep in het dal, bekend om het thermaal water. Vanaf de Stubnerkogel daal je te voet of met de kabel baan af naar het dal.

Etappe 11

De shuttle brengt je weer omhoog waar je de route vervolgt tot aan de knusse Pinzgauer Hütte (1700 m). Je wandelt door de almen naar de Klammscharte (1993 m) en verder naar de Rohrertörl (1918 m). Van hieruit heb je een fantastisch uitzicht op de 3798 meter hoge Großglockner, de hoogste berg van Oos tenrijk. Je ziet ook de Kitzsteinhorn met zijn bekende gletsjerskigebied.

BERGEN magazine 89

Explore, Experience, Be inspired 360° ADVENTURESEXPLORE&EXPEDITIONS www.360explore.com 7 X WAAROM 360° EXPLORE 1. VEILIG OP PAD MET UIMLA GEDIPLOMEERDE GIDSEN 2. VOLDOET OP >100 CRITERIA AAN MVO BELEID 3. DUBBELE CO2 COMPENSATIE VIA TREES FOR ALL 4. KLEINE GROEPEN VAN 8 TOT 12 PERSONEN 5. PERSOONLIJK CONTACT MET ONZE GIDSEN VIA WHATSAPP 6. ALTIJD UNIEKE REIZEN. PARELS! 7. VOLLE GROEP? DAN ONTVANG JE EEN REISCHEQUE Bekijk al onze reizen! Trektochten / Sneeuwwandelen / Trailreizen / Micro Avonturen / Outdoor Academy DELLESENTIEROOROBIE 28-08 -2022 / 7 dagenv.a. € 891,Struinen over de verlaten paden van de Bergamasker Alpen SINGLEREIS - HUTTENTOCHT PICOS DE TRAVERSEEUROPA 25-08 -2022 / 11 dagenv.a. € 1197,In 11 dagen door het grootste kalksteenmassief van Europa MICROWADDENHUTTENTOCHTAVONTUUR 23-09 -2022 / 3 dagenv.a. € 351,Drie dagen op de grens van land en zee MICRO AVONTUUR INVERWONDERENWALLIS 11-09 -2022 / 7 dagenv.a. € 846,Kampeertrektocht rondom de Simplonpas KAMPEERTREKTOCHT INDIANBERCHTESGADENERSUMMER 02-10 -2022 / 7 dagenv.a. € 1026,Huttentrektocht door Nationaal Park Berchtesgaden HUTTENTOCHT TRAILEN DOOR PARC NATIONAL DES ECRINS 17-07 -2022 / 7 dagenv.a. € 920,Hardloopreis door uniek berggebied TRAILREIS TOP-5 DAGWANDELINGEN IN DE CHABLAIS 24-07 -2022 / 7 dagenv.a. € 990,De mooiste paden, graatjes en toppen vanuit een hotel DAGTOCHTEN Een selectie uit onze avonturen: VALLÉE DE CLARÉE & MONT THABOR 10-09 -2022 / 8 dagenv.a. € 945,Langs de grens van Italië en Frankrijk HOTEL-, HUTTENTREKTOCHT

TwinMedia bv, Zeist, Sanne Heuker

Tel. ISSNschriftelijkeen/ofop©omgaanLeese-mail:085-0407400,klantenservice@virtumedia.nlhierhoewemetuwpersoonsgegevenswww.virtumedia.nl/privacy-statementBergenMagazine.Nietsuitdezeuitgavemagwelkewijzedanookwordenverveelvoudigdopenbaargemaaktzondervoorafgaandetoestemmingvandeuitgever.1873-8966.

Arjen van Wifferen, avanwifferen@virtumedia.nl Telefoon +31(0)30-3075780

Jaargang 16, nummer 3, juli-augustus 2022 Bergen Magazine is een uitgave van Virtùmedia en verschijnt vijf keer per jaar Redactieadres

Hoofdredactie

Bergen PostbusMagazine595,3700 AN Zeist www.bergwijzer.nl

Eindredactie

Daan Couwenbergh, Noes Lautier, Frank Peters, Jan van der Straaten, Peter Strookman, Simone van Velzen, Bert Vonk, Sean Vos

Marketing & samenwerkingen

Opzeggingen dienen schriftelijk met een termijn van minimaal 1 maand te worden doorgegeven.

Abonnementen

Veldhuis Media, Raalte

Jonathan Vandevoorde

TelefoonPostbus(pdobbelaer@virtumedia.nl)Dobbelaer595,3700ANZeist+31(0)30-6920677

België: AMP, www.ampnet.be

Uitgever Nederland

Verder werkten aan dit nummer mee Astrid van Amerongen, Robert Eckhardt, Gijs Hardeman, Janna Kamphof, Rian Lanenga, Tom van der Leij, Joris Lith, Paul Petit, Florien van Rees, Melissa Ruggles, Kerstin Thederan Vormgeving

De prijs voor een abonnement bedraagt € 34,95 per jaar (vijf nummers). Aan een abonnement buiten Nederland of België zijn extra verzend kosten verbonden. Neem hierover contact op met de Abonnementenklantenservice.kunnen bij ieder nummer in gaan en worden elk jaar vernieuwd. Aanmel ding kan via onze website www.bergwijzer.nl of via de klantenservice op telefoonnummer +31(0)85-0407400 (ook voor vragen over bezorging).

Contact: Uitgeverij Virtùmedia, t.a.v. Bergen Magazine, Postbus 595, NL-3700 AN Zeist.

Uitgever België

Distributie

Bladmanagement & advertenties

Marcia van Bijnen Redactie

Virtùmedia, Pepijn

Druk

Adreswijzigingen dienen schriftelijk te worden doorgegeven met vermelding ‘Bergen Magazine’ en van de oude en nieuwe adressering en het nieuwe telefoonnummer.

Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer PO BOX 955, 1934 EMC-Brucargo

VOLGEND NUMMER De nieuwe BERGEN MAGAZINE ligt op 13 september in de winkel EN OOK NOG Mercantour 2 geologische wandelingen Piz Badile De eerste tragedie in het extreme klimmen Montafon Wandelparel van Vorarlberg THEMA ReesvanFlorienFoto: NOG GEEN ABONNEE? Meld je vóór 28 augustus aan, dan krijg je het nieuwe nummer al op 9 september thuisgestuurd! www.bergwijzer.nl/abonnement • Appenzell – de Whiskeytrek • Het Val Fex van kunstenaars en filosofen • Engelbergs boerenliftjes • Onthaasten in Val Müstair BERGEN inspiratie bergwandelaarsvoor magazine Zwitserse traditie & nostalgie PalarczykMickFoto: KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING | WWW.NKBV.NL TOP VERZEKERD VOOR €38,75 met de reisverzekering van de NKBV Complete bergsportdekking Met of zonder gids Waar ook ter wereld Vergoedt opsporing, redding en repatriëring + + + + Kijk op: nkbv.nl/reisverzekering

Klaartje Grol, kgrol@virtumedia.nl, Telefoon +31(0)30-3072248

Nederland: Betapress, www.betapress.nl

Neutrino

De Neutrino biedt de alpinist die op zoek is naar een lichtgewicht slaapzak met een kleine pakmaat die geschikt is voor kampen op grote hoogte uitzonderlijk veel warmte bij een laag eigen gewicht.

Bergen Magazine 3 2022

Articles inside

STALINS ALPINISTEN

EHBO BIJ DE HONGERKLOP

KONING IN DE ALLGÄU