Special 2014 www.wandelmagazine.nu
Tijdschrift voor wandelaars Met gratis wandelroute Hellendoorn
RONDOM LETTELE ALLE WANDELEVENEMENTEN IN SALLAND HET SALLANDSE WANDELNETWERK
Salland Wandelland Salland is prachtig, beleef het zelf en kom wandelen!
Inhoud 7
Special Salland
3
9
3 7 9 10 11
10 Tussen Wijhe, Heino en Raalte
Colofon Uitgave Salland Marketing in samenwerking met Wandelmagazine Op lemen voeten
Rondom Lettele
Wandelmagazine Op lemen voeten bladmanager Klaartje Grol, tel. 030-6933727 kgrol@virtumedia.nl www.wandelmagazine.nu Fotografie Bas Silderhuis, Chris Waarlo, Diny Heidenrijk, Vormgeving Twinmedia bv
Wandelnetwerk Salland Wandelevenementen
Salland Marketing Postbus 6300 7401 JH Deventer info@sallandmarketing.nl www.sallandnatuurlijkgastvrij.nl @SallandTourist
/SallandNatuurlijkGastvrij
Wandelroute Hellendoorn
2 Op lemen voeten Special Salland
TouristInfoSalland
Druk Veldhuismedia bv, Raalte Foto voorpagina Foto: Gezin op de drijfbrug bij het Infocentrum IJssel Den Nul
Salland
Tekst en foto’s Jan Erik Burger
Salland
Tussen Wijhe, Heino en Raalte IJssel bij Wijhe
T
wee mensen hebben Heino op de kaart gezet. De achttiende eeuwse patriot en republikein Joan Derk baron van der Capellen tot den Pol schreef het pamflet ‘Aan het Volk van Nederland’, dat de vriendjespolitiek van de achttiende-eeuwse regentenkliek en het zwakke beleid van stadhouder Willem V aan de kaak stelde. De twintigste eeuwse verzamelaar Dirk Hannema bracht zijn prachtige persoonlijke collectie onder in Het Nijenhuis. Van beiden zijn in Heino tastbare sporen te vinden. Van der Capellen had met de uitdrukkelijke bedoeling lid te kunnen mogen worden van de ridderschap van Overijssel de Heinose havezate Bredenhorst ‘geleased’. Weteringen In een ver verleden verliep de afwatering van Salland in westelijke richting naar de IJssel. Toen er parallel aan de rivier een aaneengesloten onderbroken reeks oever-
wallen en rivierduinen ontstond, kon het overtollige water niet meer wegstromen naar de rivier. Om de wateroverlast in Salland te beperken werden vanaf de 11de eeuw een viertal lange weteringen aangelegd: Zandwetering, Soestwetering. Oude en Nieuwe Wetering. De weteringen voeren in noordelijke richting het water parallel aan de IJssel af naar Zwolle en monden daar uit in het Zwarte Water. De Raalter Wetering loopt meer in een oost-west richting. Op weg van Wijhe naar Raalte passeren we alle genoemde weteringen. Toen de IJssel nog een wilde en ongetemde rivier was, overstroomden regelmatig de lage gronden. De hogere zandkoppen bleven droog. Op die hoogten zijn boerderijen, akkers en wegen aangelegd. De laagten waren vooral in gebruik als grasland. De oudere wegen in het gebied volgen zoveel mogelijk de natuurlijke hoogten en hebben vaak een kronkelig verloop. Fraaie voorbeelden zijn de Bremmelerstraat en de Kappeweg (kappe=zandkop) bij Wijhe en de Duisterendijk.
Havezaten Het hoogtepunt van de havezaten ligt in de zeventiende en achttiende eeuw. Rijke stedelingen kochten de huizen, die ze verder lieten verfraaien en voorzagen van in stijl aangelegde parken. Naast status en prestige gaf het bezit van een havezate recht op een stem in de Staten van Overijssel. Na de stichting van de Bataafse Republiek in 1795 verviel dat recht. Door de Franse bezetting met haar Continentaal Stelsel (boycot van de handel met Engeland) verarmde een aantal bezitters van havezaten. De landgoederen kostten meer dan ze opbrachten. Om die redenen zijn veel havezaten in de Franse tijd (1801-1813) gesloopt. Andere raakten tijdens de 19de en 20ste eeuw in verval. Dat gold bijvoorbeeld voor Het Nijenhuis, dat werd gered doordat de provincie Overijssel het kasteel aankocht. Het landschap rond vroegere havezaten als Langeveldsloo, Hagenvoorde en De Velner tussen Wijhe, Heino en Raalte laat echter hun luisterrijke sporen zien. Grachten, bomenlanen, parkbossen en grote boerderijen zijn de zichtSpecial Salland Op lemen voeten 3
Salland
De Beeldentuin Raalter Wetering
Grand Canal van Het Nijenhuis
In de 17de en 18de eeuw verrezen op veel plaatsen in Salland landhuizen en buitenplaatsen, vaak met uitgestrekte landgoederen eromheen. Die landgoederen waren de economische drager van het landhuis en het bijbehorende modieuze park. Zo’n huis kreeg het predicaat ‘havezate’ als de eigenaar lid was van de Overijsselse Ridderschap. De veelal omgrachte havezaten werden vooral op de aantrekkelijke overgang van hoge naar lage gronden gebouwd. De aaneengesloten landgoederen ’t Nijenhuis en ’t Rozendael bestaan uit de afwisseling van (park)bossen, prachtige bomenlanen en kleinschalige landbouwbedrijven. Den Alerdinck en Colckhof liggen in een romantisch parkbos. Den Alerdinck
4 Op lemen voeten Special Salland
bare overblijfselen van de ooit welvarende landgoederen. Dirk Hannema en Het Nijenhuis Het Nijenhuis met een eerste vermelding in 1382 is één van de best bewaard gebleven havezaten. De kern van het huidige kasteel stamt uit 1680. Verschillende bekende adellijke families als Van Ittersum, Bentinck en Van Pallandt woonden er. In 1870 voegde de toenmalige eigenaar Von Knobelsdorff twee grote woontorens toe. In 1920 werd de toen 24-jarige Dirk Hannema wetenschappelijk medewerker bij het Rotterdamse Museum Boymans. Toen directeur Schmidt Degener in 1921 de nieuwe baas van het Rijksmuseum werd, nam Hannema zijn opengevallen plaats in. Met ongekende ‘postzegels verzamelen is een hartstocht, kunst verzamelen een roeping’ inzet knoopte hij contacten aan met vermogende Rotterdammers. Vooral bij de havenbaronnen wist Hannema met zijn ‘dwingende charme’ een potje te breken. Met hun geld komt kocht hij beroemde oude meesters en bouwde een hypermodern museum. In 1936 opent museum Boymans van Beuningen zijn poorten. Hannema is dan een gevierd man. Er komt een onbekend schilderij komt op de markt, dat hij voor de neus van het Rijksmuseum weet weg te kapen. Hannema weet intuïtief, deze ‘Emmaüsgangers’ is een echte Vermeer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt Hannema in 1942 op aandringen van NSB-leider Anton Mussert gemachtigde (minister) voor het museumwezen. Na de oorlog leidt dat tot een aanklacht van landverraad. Hannema zit acht maanden in de gevangenis, maar wordt uiteindelijk ontslagen van
Huize Oud Salland, Wijhe
rechtsvervolging. Zijn reputatie werd definitief geknakt toen kort nadien de grootste kunstzwendel in de Nederlandse geschiedenis aan het licht kwam. De Emmausgangers blijkt geen Vermeer, maar een echte Han van Meegeren. Hannema trekt zich terug op het Overijsselse platteland. In 1958 sluit hij een wederzijds profijtelijke deal met de provincie Overijssel. Tot aan zijn dood mag hij wonen en verzamelen op het Nijenhuis, daarna zal de provincie zijn collectie erven. Hannema blijft op zijn eigenzinnige en intuïtieve wijze verzamelen. Dat blijkt meer dan genoeg om een prachtige collectie op te bouwen met Van Gogh, Mondriaan, Israëls en vele anderen. Rond het Nijenhuis is in 2012 een nieuwe beeldentuin geopend met onder meer werk uit de collectie van Museum Beelden aan Zee. Ook de beelden van het Hildebrandmonument uit de Haarlemmer Hout vonden hier, ver van Haarlemse vandalen, een gastvrij onderdak. Heino Heino ligt dichtbij Zwolle op een zandrug, een ideale plaats voor landgoederen. Naast het Nijenhuis liggen er nog acht andere buitens. Op onze wandeling passeren we het niet toegankelijke ’t Rozendael. Zichtbaar is de grote duiventil in de kleuren van de familie Van Ittersum met wel twaalf vliegopeningen. Vandaar loop je of direct langs de Nieuwe Wetering of met een omweg langs Liederholthuis naar de Colckhof en Den Alerdinck. Waar veel andere landgoederen in verval raakten, bloeiden deze twee juist op. Zij kwamen in bezit van de rijke Zwolse katholieke familie Van Sonsbeeck, leverancier van hoogwaardigheidsbekleders als ministers en gouver-
Bij Liederholthuis
neurs. In 1810 liet Bernardus van Sonsbeeck tuinarchitect G.A. Blum rond Den Alerdinck een park in Engelse landschapsstijl aanleggen. In een uithoek ligt de hoge ‘Koepelbelt’, opgeworpen met het zand dat vrij kwam toen de grachten en vijvers rond Den Alerdinck werden gegraven. Oorspronkelijk was het plan om op de heuvel een koepel te bouwen met uitzicht over de vijvers en het park. De koepel is er nooit gekomen, op een late herfstdag blijft het uitzicht schitterend. Blum zorgde later ook voor de aanleg van de tuinen rond de Colckhof, dat eerst niet meer dan een zogenaamde spieker (opslagschuur voor belasting in natura, de oogst) was. Het charmante neo-classisistische landhuis is er in 1840 voor geplaatst. Dwalen door de water doorsneden parkbossen van beide landgoederen is een waar genoegen. Je ondergaat de charme van de slingerende paden, speelse waterpartijen en verrassende doorkijkjes. Bredenhorst In Heino (buiten de wandeling) ligt de boerderij Bredenhorst, overblijfsel van de voormalige havenzate. Vanaf 1760 woonde hier de rijke Juffer Catharina Muntz, dochter van Heinoos schout Hendrik Muntz. In 1769 diende jonker Joan Derk van der Capellen zich haar aan. Geld had hij niet, politieke ambities des te meer. Van der Capellen kon zijn plannen echter alleen waarmaken als hij toegang had tot de Statenvergadering van Overijssel. Daarvoor moet hij een havezate bezitten, want alleen dan had hij stemrecht in de Staten. Met een (schijn-)koopconstructie met recht van wederkoop en met medewerking van juffer
Muntz, werd hij eigenaar van De Bredenhorst. Zijn truc werd doorzien, ook al omdat Van der Capellen het huis nooit daadwerkelijk bewoonde. Uiteindelijk werd hij in 1772 toch toegelaten tot de Staten van Overijssel. In de jaren daarna groeide hij uit tot één van de belangrijkste voormannen van de Nederlandse patriottenbeweging. Hij schreef het (anonieme) pamflet ‘Aan het volk van Nederland’. In een tot dan toe ongekende actie werd dat pamflet in de nacht van 25 op 26 september 1781 over heel Nederland verspreid. Raalte Voor historisch stedenschoon hoef je het geanimeerde Raalte niet te bezoeken. Er zijn twee uitzonderingen, beide kerken. Van verre domineert de bijna 100 meter hoge toren van de Basiliek van de Heilige Kruisverheffing het achter bosschages verscholen dorp. Het is vooral het neogotische interieur met zijn hoge spitsbogen dat indruk maakt. Het licht schijnt royaal binnen door de gebrandschilderde ramen. Veel van de religieuze beelden en afbeeldingen hebben betrekking op het kruis en het lijden van Christus. In het midden hangt een koperen kaarsenkroon, met op de vijf hoeken de vijf kruiswonden en het INRI (Jezus van Nazareth, koning der Joden). Boven de communiebank hangt een indrukwekkende Triomfkruis. De onderste taferelen op de gebrandschilderde kerkramen geven de geschiedenis van de vondst van het Heilig Kruis weer. De ramen komen uit het Roermondse atelier van de grote Pierre Cuypers (Rijksmuseum, Centraal Station). Vanonder de kaarsenkroon heb je goed zicht op het raam dat bij het eeuwfeest in Special Salland Op lemen voeten 5
Salland
1992 is geplaatst. Onderwerp is de openbaring van Johannes “Ik zal alle tranen van hun ogen wissen.” In het raam is de band met de laatgotische protestantse Plaskerk verwerkt, tot aan de reformatie de hoofdkerk van het dorp. Plaskerk In oude documenten wordt de kerk herhaaldelijk aangeduid als gewijd aan de heilige Cornelius. Kort voor de Reformatie meldde de Deventer bisschop Aegidius de Monte in een visitatieverslag echter dat de kerk in Raalte was gewijd aan de Verheffing van het Heilig Kruis. De kerk is in de loop der eeuwen regelmatig verbouwd en vergroot. In de 14de eeuw werd het romaanse koor vervangen door een ruimer gotisch koor, en in de 16de eeuw werd het schip verhoogd. Niet lang daarna begon de Tachtigjarige Oorlog en werd de kerk verwoest. Eind 16de eeuw begon de herbouw. In 1673 dreigden de muren het te begeven, zodat de dorpssmid trekstangen en muurankers moest aanbrengen. In 1694 stortte de toren in elkaar. Toen duidelijk werd dat de romaanse fundamenten, die bestonden uit blokken ijzeroer, niet sterk genoeg waren werd de toren bij de herbouw niet hoger dan de kerk zelf, een situatie die tot de restauratie van 1969 voortduurde.
PRAKTISCHE INFORMATIE
Hoe er te komen? Heino, Wijhe en Raalte zijn goed per trein bereikbaar vanuit Zwolle. Van Heino-NS is het een kwartier lopen naar Het Nijenhuis. Kasteel en tuin van Het Nijenhuis zijn open van dinsdag tot en met zondag tussen 11–17 uur (in de winter van november tot en met februari dicht op dinsdag en woensdag). Toegangsprijs € 9,00. Accommodatie Hotel Restaurant De Zwaan Kerkstraat 2, 8102 EA Raalte. Tel. O572-363738. www.hoteldezwaan.com. Prima keuken. Kaarten en gidsen Het idee voor de tweedaagse wandeling tussen Wijhe, Raalte en Heino is ontleend aan de NS-wandeling Wijhe-Heino en de internet-wandeling Rondom Heino. Wij
6 Op lemen voeten Special Salland
liepen de NS-wandeling via Elshof tot Velnerhoek en vandaar de groene wandeling tot richtingpaal D34 en vandaar de oranje wandeling via D33 en D26 naar Raalte Basiliek. Uit de wandeling Rondom Heino zijn de meest aantrekkelijke delen gekozen. Het is mogelijk een rondwandeling te maken vanuit Heino-NS langs Het Nijenhuis, (Liederholthuis), Den Alerdinck en Colckhof. Ook is een aantrekkelijk verlenging als lijnwandeling mogelijk door het productielandgoed Den Alerdinck II. Waar de wandeling aan het Overijssels Kanaal raakt, kan je opstappen op de bus naar Zwolle of terug naar Heino. Onmisbaar is de uitstekende Wandelkaart Salland 1:25.000, van IJssel tot en met Sallandse Heuvelrug. Uitgave Salland Marketing Deventer 2013. ISNB 978-90-97407-02-6. Prijs € 5,95. Daarop staan de genoemde wandelingen aangegeven. De wandeling Rondom Heino geldt als inspiratiebron, maar met
name het deel tussen de dorpskern van Heino en de Zuthemse Weg is behalve voor de echte kilometervreters een afrader. www.salland.wandelweb.nl. Veel informatie over havezaten rond Heino en Raalte biedt de fietsgids ‘Landgoederen bij Heino en Raalte. Twee fietsroutes’uit 2011. Prijs € 3,00. Kaart en gids zijn verkrijgbaar bij de Sallandse VVV’s en Tourist Info’s of te bestellen bij www.sallandwandelland.nl. Websites www.sallandwandelland.nl biedt informatie over het wandelnetwerk Salland en een de wandelrouteplanner inclusief het complete overzicht van alle startpunten. www.sallandwandelweb.nl www.sallandnatuurlijkgastvrij.nl voor meer toeristische informatie over Salland. www.natuurmonumenten.nl/natuurgebied/ colckhof/route/wandelroute-colckhof-bijheino-salland: 2,3 km.
Salland
Tekst en foto’s Jan Erik Burger
©archief Sallandmarketing
Rondom Lettele
't Oostermaet
Jacht en ijzeroer Protestantse kerk Okkenbroek
De Grote Brander
Rondom Lettele lopen we grotendeels door pas in de (voor-)vorige eeuw ontgonnen land. Midden in de grofweg driehoekige wandeling ligt het landgoed ‘t Oostermaet. Dat is geen historisch landgoed met een havezate, maar een bewust aangelegd jachtgoed. De prachtige rododendrons zijn bedoeld als schuilplaats voor het wild.
L
ettele is een verbastering van Luttel-Loo, Klein-Loo (open plek in het bos). Lettele ligt op de Letteler Es in Salland, op de kruising van de Oerdijk en de Bathmenseweg tussen de dorpen Okkenbroek en Schalkhaar. Lettele met zijn ruim 500 inwoners is een aangenaam plattelandsdorp dat in de regio bekend staat om zijn gemeenschapszin en om zijn toneel- en cabaretuitingen. Historisch gesproken is Lettele een jong dorp dat tijdens de ontginningen verder groeide
rond de neogotische Sint-Nicolaaskerk uit 1894. Hessenwegen Onder het dorpsgebied van Lettele valt ook buurtschap Oude Molen, een handig beginpunt van de wandeling wanneer u met het openbaar vervoer reist. Hier staat korenmolen De Leeuw uit 1856, maar de geschiedenis van molens op deze plek gaat terug tot 1552. Verderop wandelt u over de Oude Postweg, geen toevallig gekozen naam, maar ooit onderdeel van een zogehe-
ten Hessenweg. Deze wegen danken hun naam aan de inwoners van het Duitse groothertogdom Hessen. Voor de komst van (bestrate) rijksstraatwegen en spoorwegen zorgden zij voor het internationale transport tussen Duitsland en Nederland. Hun hessenwagens waren groter en breder en mochten niet de bestaande zandwegen stuk rijden. Onderweg waren er natuurlijk uitspanningen en pleisterplaatsen, zoals de voormalige herberg ‘t Hemeltje aan de Paalmansweg. Okkenbroek Okkenbroek was in de middeleeuwen een van de acht buurschappen die samen de Goijermarke vormden. Het moerassige gebied langs de Soestwetering ten westen van de Sallandse Heuvelrug bestond eeuwenlang vooral uit woeste gronden. Er werd ijzeroer gewonnen dat verkocht werd aan ijzergieterij Nering Bögel in Deventer. De middeleeuwse nederzetting met zijn verspreid liggende boerderijen ligt ten zuidwesten van de huidige dorpskern. Special Salland Op lemen voeten 7
Salland
’t Oostermaet Tussen Okkenbroek, Lettele en Batmen ligt landgoed ‘t Oostermaet. Tot de 19e eeuw bestond dit gebied hoofdzakelijk uit woeste groenden. Op de zogenaamde Hottingerkaart uit 1785 wordt het ‘Bathmenerheyde’ genoemd en was het nog niet in cultuur
PRAKTISCHE INFORMATIE
Hoe er te komen? Van Deventer-NS rijdt twee keer per uur, maar helaas op onregelmatige tijdstippen, buurtbus 590 naar Lettele en Okkenbroek. Een regelmatige halfuurdienst rijdt van Deventer naar Bathmen. Halte Oude Molen na Bathmen ligt op de wandelroute. Accommodatie Op de route is horeca en (bescheiden) middenstand in Bathmen, Lettele en Okkerbroek. In Okkenbroek is duidelijk te zien hoe de kleine middenstand zich met hulp van vrijwilligers tracht te handhaven. Leg aan bij ‘à la Monique’, dan steunt u het voortbestaan van het dorpscafé. Zwaarte van de tocht Geen specifieke bijzonderheden. Mooie dagwandeling. Eventueel is het stuk ober de Lettelerheide af te snijden. Bij Okkenbroek is dat ook mogelijk, maar dan mist u heel wat. Neem in elke geval genoeg drinken me voor onderweg.
8 Op lemen voeten Special Salland
Korenmolen De Leeuw
gebracht. Op de topografische kaart uit 1882 is de heide al goeddeels ontgonnen, met bossen en landbouwgronden. Er is zonder meer sprake van een jong ontginningslandschap. Het huidige landgoed draagt de stempel van Abraham Capadose, oud-president-commissaris van Koninklijke Olie (Shell). Rond 1900 kocht hij een groot deel van het gebied als jachtgrond. Hij had niet te ambitie om er te gaan wonen, maar wilde jagen. Capadose bouwde dan ook geen landhuis met tuin, maar twee jachthuizen. Om het wild schuilgelegenheid te
Websites De wandelroute Rondom Lettele is te downloaden: www.salland.wandelweb.nl. Via deze website zijn in totaal 18 verschillende wandelroutes in Salland beschikbaar. Voor meer informatie over wandelen in Salland: www.sallandwandelland.nl Meer toeristische informatie over Salland op www.sallandnatuurlijkgastvrij.nl Verhuur Jachthuizen ‘t Oostermaet De jachthuizen van Abraham Capadose kunnen worden gehuurd. Andrea en Rob van En Progresse hebben de Jachthuizen ingericht met liefde voor de plek en met het verhaal van de vroegere bewoners in gedachten. Het huis van Abraham Capadose is het grootste en geschikt voor tien personen. Het jachthuis van de eerste jachtopziener Teunis te Velde is kleiner. Het Huis van Abraham Capadose Het Huis van Teunis ten Velde Oostermaatsdijk 12 7435 PC Okkenbroek www.enprogresse.nl
©archief Sallandmarketing
Officier der huzaren b.d. Adam IJssel de Schepper (1812-1890) uit Deventer zag perspectief in het gebied en verkreeg door ruil veel gronden langs de Oerdijk (oer van ijzeroer), de weg naar Deventer. Hij liet een molen en een smederij bouwen. Door de ontginningen werd veel woeste grond in cultuur gebracht. Door al deze bedrijvigheid groeide Okkenbroek uit tot een volwaardig dorp met een lagere school, bakkers en kruideniers. Weldoener De Schepper stelde in 1862 ook geld beschikbaar voor de bouw van een protestantse kerk. Deze kerk kwam pas in 1904 gereed. De katholieken van Okkenbroek gaan in Lettele naar de Sint-Nicolaaskerk, een mooie wandeling op zondag. Buiten Okkenbroek ligt in midden het bos ijsbaan ‘De Bosbaan’, één van de mooiste 400 meter-banen in Nederland.
bieden liet hij schaduwrijke rododendronstruiken planten. De Grote Brander is één van de zeven boerderijen van ‘t Oostermaet. De huidige boerderij stamt uit het einde van de 17de eeuw toen hij na een grote brand opnieuw moest worden opgebouwd. De rode luiken met donkergroene randen zijn de symbolen van ‘t Oostermaet. De Grote Brander functioneert tegenwoordig als ‘leerboerderij’. Wandelaars mogen op het erf een kijkje te nemen. Vergaltung/vergelding Aan de noordwestrand van ‘t Oostermaet bouwde de Duitse bezetter in de laatste oorlogsjaren een lanceerinstallatie voor Hitler geheime wapen, de ‘vliegende bom’ V1. V staat voor Vergaltung/vergelding. Deze V1’s werden afgevuurd op de Antwerpse haven om de bevoorrading van de geallieerden te dwarsbomen. De bommen werden met een soort katapultinstallatie gelanceerd. Om de gewenste snelheid van zo’n 250 kilometer per uur te bereiken, was een startbaan van zo’n 45 meter noodzakelijk. In drieënhalve maand tussen eind ‘44 tot begin ‘45 zijn zo’n 400 V1’s afgevuurd. De betonnen funderingen zijn opnieuw zichtbaar gemaakt. De brede Soestwetering is een van de hoofdwatergangen in Salland. De wetering vindt zijn oorsprong in de 13de eeuw toen vele beekjes zijn vergraven om het gebied tussen de Sallandse Heuvelrug en de IJssel te ontginnen en af te wateren. De Soestwetering ‘ontspringt’ bij de Holterberg en mondt bij Zwolle uit in het Zwarte Water. Tegenwoordig wordt de wetering niet alleen gebruikt om water af te voeren, maar in perioden van droogte wordt er voor de landbouw juist water vanuit de IJssel ingelaten. Schapendrift De Diepeweg tussen Lettele en Oude Molen wordt ook wel Lettelervoetpad genoemd. Het klinkerpad loopt tussen de talrijke esgronden (es=akker) rond het dorp. Vroeger werd de Diepeweg onder meer gebruikt als schapendrift. Nadat de schapen overdag op de heide hadden geweid, werden ze via de Diepeweg weer in de richting van hun (pot)stal gedreven. Hun mest was onontbeerlijk voor de teelt van gewassen op de enk. Na de introductie van de kunstmest waren hun uitwerpselen niet meer nodig. Zo verdween geleidelijk het belang van de uitgestrekte weidegronden. De heidenvelden konden geleidelijk in ontginning worden gebracht, onder andere om daarop de bossen van het jachtgoed ’t Oostermaet aan te leggen.
Salland
Salland Wandelland veel wandelmogelijkheden, aan u de uitdaging ze te ontdekken! Het wandelnetwerk sluit aan op het wandelnetwerk van de buurregio’s Twente en Vechtdal. Op www. sallandwandelland.nl kunt u een overzicht downloaden van de startpunten van het wandelnetwerk. Zo werkt het Wandelnetwerk Salland: Startpunten Begin de wandeling bij één van de 46 startpunten. Op het informatiepaneel van het startpunt ziet de wandelaar een kaart met de routes in de directe omgeving. Het overzicht van de startpunten is te downloaden via www.sallandwandelland.nl
Salland Natuurlijk Gastvrij Salland is prachtig, beleef het zelf en kom wandelen! Een stevige wandeling over de Holterberg? Lekker uitwaaien in het afwisselende waterlandschap langs de IJssel? Dwars door de historische Hanzestad Deventer en pittoreske dorpen zoals Raalte en Wijhe wandelen? Met het Wandelnetwerk Salland ontdekt u de mooiste plekken van de regio!
Wandelkaart Salland Begin goed voorbereid aan uw wandeltocht en koop de kaart van het Wandelnetwerk Salland met daarop het complete wandelnetwerk vanaf de rivier de IJssel t/m Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug. Op de Wandelkaart Salland vind je een compleet overzicht van de startpunten, routes, praktische informatie, interessante bezienswaardigheden, streekinformatie en leuke tips. De Wandelkaart Salland kost € 5,95 en is verkrijgbaar bij de VVV’s, de Toeristische Informatiepunten en diverse recreatiebedrijven in Salland, en in de webwinkel op www.sallandwandelland.nl. Wandelrouteplanner Salland
Routepalen De rondwandelingen zijn gemarkeerd door houten routepalen met gekleurde pijlen. Iedere route heeft een eigen kleur en iedere route kan in twee richtingen gewandeld worden. Deze routes variëren in lengte van circa 2 tot 20 kilometer. Soms zijn er pijlstickers aangebracht op bestaand straatmeubilair, zoals bijvoorbeeld op lantaarnpalen. Keuzepalen
Wandelnetwerk Salland Het Wandelnetwerk Salland koppelt 735 kilometer gemarkeerde wandelpaden en 140 kant-en-klare rondwandelingen aan elkaar. Het wandelnetwerk biedt oneindig
Op plaatsen waar routes elkaar raken zijn keuzepuntpalen geplaatst. De keuzepunten zijn herkenbaar aan de oranje kop met een letter-cijfercombinatie. Hier kunt u overstappen op een andere kleur route. Aan de hand van de Wandelkaart Salland is het mogelijk om via de keuzepunten een eigen route samen te stellen.
Plan uw wandelroute over het wandelnetwerk in Salland eenvoudig met de digitale routeplanner! U kunt uw wandelroute afdrukken, opslaan onder uw favorieten of naar een apparaat downloaden. Ook leuke bezienswaardigheden langs de route worden weergegeven. www.sallandwandelland.nl Salland Wandelweb Met de wandelwebsite www.salland.wandelweb.nl kunt u met uw mobiele telefoon mooie routes in Salland wandelen, varierend in lengte van 8 – 24 km. Heeft u geen mobiele telefoon met internet? Geen probleem! De wandelroutes kunt u ook uitprinten via de computer. Tijdens het wandelen ontvangt u tips om bijvoorbeeld een kopje koffie te drinken bij een bijzondere locatie onderweg of bezoekt u een leuke boerderijwinkel. www.salland.wandelweb.nl
Special Salland Op lemen voeten 9
salland
Sallandse Wandelevenementen Salland Wandelweekend 30 & 31 mei 2015 Natuurlijk is het 365 dagen per jaar wandelplezier in Salland, maar als wandelliefhebber mag u het Salland Wandelweekend niet missen! Een weekend vol wandelplezier voor iedereen, van lange-afstand-wandelaar tot de liefhebbers van een klein ommetje.
Sallandse Wandelkalender 2015
Een kleine greep uit het programma: • Rhododendron wandeltocht 5-10-15-25-40 km. • Wandelingen met een gids • Genieten van asperges • Arrangementen • Haal- en brengservice bagage • Kinderwandelroutes En nog veel meer: www.sallandwandelland.nl Sallandse Wandelvierdaagse 20 t/m 23 oktober 2015 In de herfstvakantie op 20-21-22-23 oktober 2015 wordt voor de achtste maal de Sallandse Wandelvierdaagse gehouden. Deze laatste vierdaagse op de wandeljaarkalender heeft nationale en internationale bekendheid. Oktober is een aantrekkelijke periode voor een stevige wandeling met geuren en kleuren in het schilderachtige Sallandse Landschap. Er zijn routes van 20, 30 of 40 km. Deze voeren veelal over paden door natuurgebieden, over landgoederen en iedere dag een ander buurtdorp. Onderweg worden de deelnemers gastvrij en vaak op verrassende wijze ontvangen. Kinderen kunnen zich uitleven met het speciale Kidsprogramma van zo’n 8 km per dag en omlijstende activiteiten en attracties. Ook dag-wandelaars zijn van harte welkom! Inschrijving is geopend vanaf 1 mei 2015. www.sw4d.nl
za 31 jan za 21 feb zo 29 maart za 11 - zo 12 april za 25 april ma 27 april wo 29 april do 14 mei za 16 – zo 17 mei za 23 mei za 30 mei za 30 – zo 31 mei za 13 juni za 13 – zo 14 juni di 30 – vr 3 juli zo 6 sep za 10 okt zo 11 okt di 20 – vr 23 okt zo 25 okt za 28 nov za 19 dec ma 28 dec zo 3 jan 2016
Over de IJssel wandeltocht Holterbergwandeltocht Dialectentocht Hof van Colmschatetocht Driehoektocht Oranje Wandeltocht Watertorentocht Dauwwandelen op de Holterberg Sallandse voorjaarstocht Reggestreek wandeltocht Harm Boersma’s Rhododendrontocht Salland Wandelweekend Sallandtocht Sallandse Heuveltocht Reggestreekwandel4daagse Landgoederentocht Bos en Heuveltocht Herfstwandeling Sallandse Wandelvierdaagse Herfstwandeling Holterpad Koerkamptocht Kersttocht Kerstwandeltocht Winterwandeling
Deventer Holten Olst Colmschate Deventer Notter Daarle Holten Heino Rijssen Lettele Salland Deventer Haarle Zuna Olst Rijssen Luttenberg Raalte Holten Lettele Nijverdal Rijssen Luttenberg
Kijk voor nóg meer wandel evenementen/activiteiten en leuke acties op www.sallandwandelland.nl! Volg @Wandelland op Twitter en like ‘Salland Wandelland’ op Facebook!
10 Op lemen voeten Special Salland
Zien & Doen
F
grantdiels
G H
wa te rou
A B
E
D C
Wandelroute Hellendoorn [14,8 km]
Bezienswaardigheden en horeca op de route A Smederijmuseum ‘d'Oale Smederië’
Hellendoorn || Hofmanstraat 2a (nabij Smederijmuseum) KEUZEPUNT F55 — F55 - F54 || 53 M || 14,8 KM KEUZEPUNT F54 — F54 - F53 || 57 M || 57 M KEUZEPUNT F53 — F53 - F69 || 961 M || 1,0 KM KEUZEPUNT F69 — F69 - F64 || 990 M || 2,0 KM KEUZEPUNT F64 — F64 - F65 || 35 M || 2,0 KM KEUZEPUNT F65 — F65 - F39 || 712 M || 2,8 KM KEUZEPUNT F39 — F39 - F63 || 667 M || 3,4 KM KEUZEPUNT F63 — F63 - F62 || 499 M || 3,9 KM KEUZEPUNT F62 — F62 - F61 || 196 M || 4,1 KM KEUZEPUNT F61 — F61 - F44 || 3,4 KM || 7,5 KM
F44 — F44 - F43 || 379 M || 7,9 KM KEUZEPUNT F43 — F43 - F42 || 1,8 KM || 9,7 KM KEUZEPUNT F42 — F42 - F46 || 1,4 KM || 11,1 KM KEUZEPUNT F46 — F46 - F47 || 189 M || 11,3 KM KEUZEPUNT F47 — F47 - F48 || 1,6 KM || 12,9 KM KEUZEPUNT F48 — F48 - F49 || 301 M || 13,2 KM KEUZEPUNT F49 — F49 - F50 || 767 M || 14,0 KM KEUZEPUNT F50 — F50 - F51 || 497 M || 14,5 K KEUZEPUNT F51 — F51 - F56 || 186 M || 14,7 KM KEUZEPUNT F56 — F56 - F55 || 101 M || 14,8 KM KEUZEPUNT F55 —
KEUZEPUNT
Deze route is gemaakt met de wandelrouteplanner Salland. Hiermee kunt u zelf uw eigen wandelroute door Salland plannen of de rondwandelingen van het wandelnetwerk downloaden of printen. www.sallandwandelland.nl
B
C D
E
F G
H
(START, F 55) www.smederijmuseum.nl Museumboerderij Erve Hofman (START, F55) Een uit de 15e eeuw stammende Saksische boerderij, die tegenwoordig als museum is ingericht. www.oaldheldern.nl De Wilgenweard (F63) www.wilgenweard.nl Gagelmansvennetje (F61). Op de plek van het sportpark was vroeger Erve Gagelman gelegen met daarnaast het Gagelman’s veen. Nu is er een vennetje dat ontstaan is door het turfsteken. Landal Landgoed Hellendoornse Berg (F42) Brasserie en café Timber’s gelegen op het bungalowpark. Avonturenpark Hellendoorn (F47-F48) www.avonturenpark.nl Gerrit Valk’s Bakkerij- en IJsmuseum (F50-F51) www.bakkerij-ijsmuseum.nl Horeca gelegenheden in het centrum van Hellendoorn (F50-F56)
35
Special Salland Op lemen voeten 11
d n a l l Sa d n a l l e d n wa
Salland Wandelweekend 30 & 31 mei 2015
• Rododendron wandeltocht 5-10-15-25-40 km. • Wandelingen met een gids • Genieten van asperges • Logies arrangementen • Haal- en brengservice bagage • En nog veel meer: www.sallandwandelland.nl
Sallandse Wandelvierdaagse
20 t/m 23 oktober 2015 Ontdek de schoonheid van Salland, schrijf u in op www.sw4d.nl
0
10
200
km
Amsterdam • Utrecht • ‘s-Hertogenbosch•
Antwerpen • Brussel •
Zwolle • Salland Deventer •
8
KM
20 KM
30 KM
40 KM
DS E KI UT RO
km
, een Salland egio er prachtig d, in de rlan in Nede erijssel. Met Ov provincie punten de stad te als hoog r, de Sallandse t Deven e g en de rivier u Heuvelr IJssel. de
www.sallandwandelland.nl • 365 Bremen
dag en wandelple zier in Salland! • Salland se wandelkalender • wandeln etwerk Salland • • Enschede Osnabrück • wandelar rang em enten • Münster • Salland.Wandelweb.nl • lo g ie s adre ssen in Salland • Essen • en no g veel m eer! • Keulen