Wist je dat... Onderzoeksbeleidsplan 2021-2025
Praktijkgericht onderzoek vertrekt van en keert terug naar het maatschappelijke veld. Docenten en studenten werken mee aan onderzoeksprojecten, vaak op vraag van het werkveld. Binnen de context van de hogeschool worden heel veel ideeĂŤn gegenereerd. Deze ideeĂŤn leiden tot innovatie, een belangrijke drijfveer voor de economie en het maatschappelijk functioneren, die ook in ons onderwijs kan ingezet worden, zowel in de reguliere opleidingen als via een aanbod van levenslang leren. Onze onderzoekers hebben drive voor en connectie met het onderwerp waar ze mee bezig zijn. Via het bestuderen, uitdiepen, vernieuwen en uittesten van een onderwerp binnen hun vakgebied bouwen ze expertise op die breed kan ingezet en gevaloriseerd worden. En net door het samenbrengen van deze kennis, over disciplines heen, bieden we oplossingen voor de huidige complexe maatschappelijke uitdagingen.
voorwoord
De hedendaagse hogeschool zet in op drie pijlers: onderwijs, onderzoek en dienstverlening. Het belang van praktijkgericht onderzoek blijft toenemen waardoor de hogeschool meer dan ooit over een bijzonder waardevol potentieel beschikt voor de maatschappij van morgen.
Als hogeschool houden we onze focus op kwaliteit en willen we professionals opleiden die denken in opportuniteiten en streven naar vernieuwing om ondernemend aan een duurzame toekomst te bouwen. Als kennisinstelling die haar drieledige opdracht ten volle wil opnemen, herbergen we een schat aan innovatief materiaal ten bate van de student en docent, de maatschappij en de economie. De betrokkenheid met het werkveld en de verankering met de bedrijven, de instellingen en het onderwijs in de bredere regio is een belangrijke troef. We willen als instelling van hoger onderwijs ervaren worden als een open en innovatief kenniscentrum. In dit nieuwe onderzoeksbeleidsplan geven we de onderzoeksambities van onze hogeschool weer voor 20212025, waarbij we focussen op kwaliteit, interdisciplinariteit, duurzaamheid, ondernemerschap en valorisatie. We bedanken alvast iedereen die deze ambities mee helpt waarmaken. Joris Hindryckx algemeen directeur
Isabel Vanslembrouck directeur onderzoek en dienstverlening
3
Wist je dat ... vandaag reeds 25% van het KMO-afval in de EU wordt herbestemd? 4
. Zokandehoge en eit nit rtu po op t wa el he g no er n Tochzij agdwordendoor rla ve nt ica nif sig al fv sa ijf dr be or kost vo en. Want wat voor de er eeninkomstenstroomvantemak ondstof. éénaf val is, is voor deandereeengr
VIVES heeft veel expertise in circulaire economie: gaande van duurzaam ondernemen, en wetgeving, … tot ecodesign en levenscyclusanalyse. Onderzoekers en het MaakLab van VIVES ondersteunen en nemen de lead in lokale en Europese projecten.
6 7 15 16
17
Doelstelling 1
Elke onderzoeker kan rekenen op een continue en optimale ondersteuning
om hoge kwaliteit te waarborgen
Doelstelling 2
Elke onderzoeker handelt vanuit een correct wetenschappelijke attitude
17
Doelstelling 3
Correcte inzet van onderzoeksmiddelen
18
Duurzaamheid in onderzoek Doelstelling 4 Inzetten op professionalisering en bewustwording van de medewerkers
van de dienst onderzoek, de EC-coördinatoren en de onderzoekers rond
het belang van duurzame ontwikkeling
Duurzaam internationaal onderzoek
Doelstelling 5
21 22
23
Interdisciplinariteit van onderzoek Doelstelling 6 Stroomlijnen procedures en werking tussen EC’s
24
25
Doelstelling 7
Bottom-up activatie van onderzoekers
25
Stimuleren Ondernemerschap en Ondernemingszin Doelstelling 8 Studenten aanzetten tot ondernemend handelen
27
Doelstelling 9
28
Doelstelling 10 Bevorderen van intrapreneurship en nieuwe vormen van
Studenten coachen en begeleiden in hun ondernemerschap
Inhoud
Inleiding Visie met betrekking tot onderzoek, valorisatie en dienstverlening Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen Kwaliteitszorg binnen onderzoek
27 29
ondernemerschap bij onderzoekers/docenten/medewerkers
Valorisatie van onderzoek 30 Doelstelling 11 Inzetten op communicatie rond dienstverlening en valoriseerbaar onderzoek 30
Doelstelling 12 Onderzoekers de nodige ondersteuning geven om opportuniteiten voor
31
valorisatie maximaal te benutten
Doelstelling 13 Onderzoeksresultaten valoriseren via Blikopener
Organisatie van onderzoek, valorisatie en dienstverlening Clustering in expertisecentra voor een multidisciplinaire aanpak
32
35 35
Maaklab, Zorglab en Foodlab bundelen excellent onderzoek, dienstverlening en onderwijs
37
Dienst onderzoek en dienstverlening
38
Samenwerking binnen een breed innovatienetwerk
39
Financiering
40
DOSP: Digital open science platform
41
Zorgzaam personeelsbeleid
42
Coördinatie- en overlegstructuren Coördinatie- en overlegstructuur VIVES-niveau
45 45
Coördinatie- en overlegstructuur op niveau van de Associatie
46
Coördinatie- en overlegstructuur op niveau van VLHORA
47
Kritische Prestatie Indicatoren (KPI) Realisatie onderzoeksplan
49 53
5
6
Innovatieve leeromgeving en educatieve technologie: collaborationroom expertisecentrum Onderwijsinnovatie
Inleiding Het onderzoeksbeleidsplan 2021-2025 is de leidraad voor de verdere ontwikkeling van onderzoek, valorisatie en maatschappelijke dienstverlening in VIVES. Het voorliggend plan zet niet alleen bakens uit voor de komende jaren maar is ongetwijfeld een perspectiefstelling voor een langere periode. Het onderzoek in VIVES heeft sinds 2013 een sterke ontwikkeling doorgemaakt en is nu een belangrijke pijler in het kennislandschap. Om de ambities van de hogeschool de komende jaren verder waar te maken, is het belangrijk te werken aan het verhogen van de kwaliteit van het onderzoek en de verdere professionalisering van onderzoekers. Een van de vele manieren om dit te doen is door met elkaar in gesprek te gaan over het opzetten en uitvoeren van praktijkgericht onderzoek en de dilemma’s die we daarin tegenkomen. Het resultaat van deze gesprekken is de basis van dit nieuwe onderzoeksbeleidsplan. Het onderzoeksbeleidsplan 2021-2025 bouwt verder op de fundamenten van het onderzoeksbeleidsplan 2016-2020.
De doelstellingen en actiepunten kunnen zowel uitbreidingen zijn van bestaande good practices alsook nieuwe werkpunten.
Inleiding
Het plan beschrijft de doelen van onderzoek, maatschappelijke dienstverlening en valorisatie op verschillende niveaus. De visie op onderzoek strookt met de missie van de hogeschool en leidt tot het formuleren van strategische krachtlijnen die vertaald worden naar doelstellingen en concrete actiepunten. De doelstellingen worden geformuleerd als “haalbare eindresultaten”.
7
De verschillende actiepunten vormen dan de basis voor jaarplannen. In dit beleidsplan werden strategische krachtlijnen uitgewerkt rond volgende thema’s Kwaliteitszorg in onderzoek Duurzaamheid in onderzoek Ondernemerschap & Ondernemingszin Interdisciplinariteit van onderzoek Valorisatie van onderzoek
8
Translating discovery & invention into innovation
Visie met betrekking tot onderzoek, valorisatie en dienstverlening
VIVES beschouwt het bijdragen aan de ontwikkeling en de valorisatie van praktijkgerichte kennis als een inherent deel van haar opdracht en als één van haar belangrijkste strategische doelstellingen. Ons praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek knoopt aan bij relevante vragen en problemen van het werkveld. Het beoogt inzichten, producten en methoden op te leveren voor de verbetering en vernieuwing van praktijk en beleid. Het is dus eerder praktisch dan theoretisch georiënteerd. Omdat de complexiteit van de praktijk zich vaak niet laat vangen in één vakje geloven we in een interdisciplinair georiënteerde aanpak. Met deze aanpak willen we de ‘wicked problems’ aanpakken. Deze zijn slecht structureerbaar en hebben vaak een bottom up aanpak nodig. Als innovatieve hogeschool wil VIVES een dynamische netwerkpartner zijn en samen met publieke en private partners creatieve antwoorden formuleren op de uitdagingen die zich in vele maatschappelijke domeinen aandienen. VIVES koppelt haar betrokkenheid bij vernieuwende acties in eigen land en streek aan een Europese en mondiale gerichtheid met praktijkgericht innovatief onderzoek in partnerschap. Het praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek van de hogeschool leent zich bij uitstek voor het bijdragen aan oplossingen voor
Visie
Translating discovery & invention into innovation
9
grote maatschappelijke uitdagingen zoals bijvoorbeeld het mobiliteitsvraagstuk, het klimaat, migratie, de COVID-19 pandemie, ... Binnen VIVES willen we inzetten op onderzoek dat bijdraagt tot duurzame ontwikkeling. Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. We zijn ervan overtuigd dat VIVES hieraan kan bijdragen via zijn probleem-gedreven, oplossingsgericht en maatschappelijk relevant onderzoek. De interdisciplinaire aanpak is hierbij cruciaal. Interdisciplinaire samenwerking tussen verschillende onderzoeksgroepen, zorgt voor de symbiose van disciplinaire gezichtspunten, die nieuwe kennisinzichten kunnen opleveren en de kwaliteit en ruime maatschappelijke impact van het onderzoek ten goede komt. Huidige maatschappelijke uitdagingen zijn complex, systemisch en verstrengeld over verschillende domeinen. Vandaar het belang van interdisciplinaire inzichten, innovatieve oplossingen en betekenisvolle impact. Via dwarsverbanden in onderzoekssamenwerking willen we meer zichtbaarheid creëren (want onbekend is onbemind) en stimuleren tot expertisedeling, o.a. door de samenwerking in onze interdisciplinaire labs.
Visie
Om de impact te maximaliseren wil VIVES nog meer inzetten op valorisatie van het onderzoek. Valorisatie is het proces van meerwaardecreatie van wetenschappelijke kennis en expertise buiten het wetenschappelijke veld. We willen dat nieuwe kennis breed verspreid wordt en vertaald wordt in bruikbare toepassingen. Valorisatie kan de specifieke doelstelling en/of output zijn van een bepaald onderzoeksproject, het gevolg zijn van netwerking en/of disseminatie maar kan ook verweven zitten in de onderzoeksattitude die we graag beschrijven in 4 kernwoorden: improve, communicate, cooperate and tell.
10
Om tot valorisatie te komen willen we ook ondernemerschap stimuleren, we richten ons hier zowel op onderzoekers, docenten en studenten. De vraag vanuit het werkveld naar ‘entrepreneurs’ en ‘intrapreneurs’ is erg groot. Omwille van de snel evoluerende maatschappij heeft het werkveld nood aan personen die oplossingsgericht handelen, die initiatief nemen en creatief zijn. Maar ook VIVES zelf, als organisatie, wil zijn medewerkers aanzetten tot intrapreneurship teneinde innovatie te laten bloeien binnen een economische realiteit die meer en meer onder druk staat. VIVES is een kennisinstelling die haar drieledige opdracht onderwijs – onderzoek -dienstverlening gretig opneemt. Onderzoek geeft nieuwe impulsen aan het onderwijs in de hogescholen en legt de basis voor een innovatieve maatschappij. Kwaliteit van onderzoek blijft daarom een absolute prioriteit. De komende beleidsperiode zal nog meer ingezet worden op ondersteuning van de onderzoeker om een hoge kwaliteit te waarborgen.
VIVES beoogt ook activiteiten in het kader van niet-onderzoeksgerelateerde dienstverleningsactiviteiten te ondersteunen en te stimuleren.
Visie
Met deze activiteiten wil VIVES werken aan een verhoging van praktijkgeĂŤnte expertise binnen de opleidingen door extra in te zetten op de vervlechting van onderzoek en onderwijs. En dit via gecombineerde opdrachten, het rechtstreeks betrekken van studenten en docenten bij onderzoek en dienstverlening en het faciliteren van de doorstroom van onderzoeksresultaten in ons onderwijs. Daarnaast erkent en versterkt VIVES met maatschappelijke dienstverlening de waarde van haar netwerken binnen het werkveld van de studiegebieden en binnen het onderzoeksdomein. VIVES wil aan de hand van het uitgetekend beleid inzake maatschappelijke dienstverlening een logische partner in innovatief ondernemerschap zijn vanuit allianties met instellingen uit het werkveld, bedrijven, andere hogescholen en universiteiten en overheden.
11
Webinar: Aangepaste voeding voor senioren Expertisecentra Agro-en Biotechnologie & Zorginnovatie
Wist je dat ... yacon een nieuw Vlaams knolgewas is boordevol ‘gezonde’ suikers?
12
r gedijt heel goed aa m es nd A de uit ig st m ko af is on ac Y smaakt heel inVlaanderen. Deondergrondseknol invloedopde zoet maar desuikers hebbenweinig k geschikt voor oo s du is ol kn e D l. ge pie rs ike su ed blo diabetici.
VIVES zet sterk in op de productontwikkeling met yacon als suikeralternatief. Door hiervoor samen te werken met de voedingsindustrie wil VIVES dit gewas introduceren in ons dagelijks voedingspatroon.
Wist je dat ... er in Scandinavië geen grootschalige instellingen zijn voor mensen met verstandelijke beperkingen? ‘Ouderenen Dit blijkt uit eenonderzoek getiteld opzoek naar gehandicaptenzorginScandinavië: ’. bronnenvoor duurzamevernieuwing
De expertisecentra Zorginnovatie, Smart Technologies en Sociale Innovatie van VIVES onderzoeken samen met het Zorglab hoe technologie onafhankelijkheid stimuleert bij mensen met een cognitieve beperking.
13
Wist je dat ... je niet noodzakelijk veel data nodig hebt om A.I. technieken te gebruiken? 14
datajehebt, hoe r ee m e ho t da is ng tti va op e en em Dealg ten. Dit is echter et inz nt ku n ke nie ch -te .I. A je er lijk makke stetechnieken jui de r oo D id. he ar wa de n va el de n maar ee veel bereiken el he k oo je n ka en uik br ge te en itm enalgor met weinigdata!
Het expertisecentrum Businessmanagement van VIVES is gespecialiseerd in het inzetten van A.I.-technieken in omgevingen waar weinig data aanwezig is. Het expertisecentrum is sterk in het uitwerken van snelle heuristische optimalisatiealgoritmen en in het toepassen van machine learning technieken waar conventionele data science methodes ontoereikend zijn.
We formuleren in dit onderzoeksbeleidsplan expliciet volgende strategische krachtlijnen.
• Kwaliteitszorg in onderzoek • Duurzaamheid in onderzoek • Ondernemerschap & Ondernemingszin • Interdisciplinariteit van onderzoek • Valorisatie van onderzoek Deze krachtlijnen worden vertaald naar doelstellingen en concrete actiepunten. De doelstellingen worden geformuleerd als “haalbare eindresultaten”. De doelstellingen en actiepunten kunnen zowel uitbreidingen zijn van bestaande good practices alsook nieuwe werkpunten. De verschillende actiepunten vormen dan de basis voor jaarplannen.
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
15
Kwaliteitszorg binnen onderzoek
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Impact van onderzoek komt er pas als het onderzoek op een kwaliteitsvolle en integere manier gevoerd wordt. Onderzoek moet voldoen aan een aantal criteria. Zo dient het betrouwbaar, geldig en objectief te zijn. Praktijkgericht of toegepast wetenschappelijk onderzoek voer je door in interactie te gaan met de omgeving (werkveld en eindgebruikers). Daarom is het belangrijk dat dit op een ethische manier gebeurt en dat er voldoende integriteit aan de dag gelegd wordt. Daarbij stellen we ons voortdurend de vraag: ‘Doen we wat we doen, goed?’
16
VIVES beschikt reeds over een uitgebreid instrumentarium dat toelaat om praktijkgericht onderzoek en dienstverlening te integreren in de werking van de hogeschool. Enerzijds zijn er de decretaal voorziene financiële middelen voor Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek (PWO). Het Reglement Praktijkgericht Onderzoek omschrijft o.a. de verdeling en aanwending van de PWO-middelen, de procedures inzake de ontwikkeling van PWO-projectvoorstellen en ex-ante evaluatie, de selectiecriteria en de richtlijnen rond de evaluatie en kwaliteitsbewaking van een project. Het reglement dient tevens als houvast om de kwaliteit van het PWO-onderzoek te bewaken en te garanderen dat het aan verschillende kwaliteitseisen voldoet. Daarnaast bewaken we ook zeker de link met de discussies die gevoerd worden en de daaruit volgende aanbevelingen op associatie- en VLHORA-niveau rond de kwaliteit van PWO-onderzoek. Daarnaast zijn er nog de defiscalisatiemiddelen, die op een gelijkaardige manier worden ingezet, vooral om innovatieve onderzoeksideeën uit te werken. Anderzijds zijn er de extern gesubsidieerde projecten. Het gaat hier om projecten gefinancierd met Europese middelen of vanuit de federale overheid, de Vlaamse overheid (incl. VLAIO-projecten en projecten gefinancierd vanuit de KMO-portefeuille), en gemeentelijke of provinciale overheden. Hierbij worden de kwaliteitseisen door externen opgelegd maar de trend is dat ook daar de vereisten rond vergaren en gebruiken van data en creëren van output alsmaar strenger worden. Het is belangrijk dat onderzoekers hierbij de nodige begeleiding krijgen. Ten slotte is er nog de mogelijkheid tot het ontwikkelen van contractonderzoek (maatschappelijke/wetenschappelijke dienstverlening) op vraag van privé-organisaties (bedrijven en instellingen). VIVES wil ook bij dit type van onderzoeksactiviteiten de kwaliteit van zowel het proces als de gecreëerde output garanderen.
Doelstelling 1 Elke onderzoeker kan rekenen op een continue en optimale ondersteuning om hoge kwaliteit te waarborgen
Er zal omkadering voorzien worden voor onderzoekscoaches. Deze werken multidisciplinair en EC overstijgend en kunnen diepgaandere methodologische ondersteuning bieden aan onderzoekers. De thema’s en domeinen waar nood is aan diepgaandere methodologische ondersteuning worden jaarlijks vastgelegd. Bij zowel interne onderzoeksprojecten als extern gesubsidieerde projecten wordt ingezet op een goede begeleiding vanuit de dienst waarbij alle aspecten van kwaliteitszorg behandeld worden. Elk onderzoeksproject start met een intakegesprek waar zowel de onderzoekers, de EC-coördinator als medewerkers van de dienst aanwezig zijn en tussentijds wordt voldoende overleg voorzien. Er wordt hiermee extra bewaakt dat de kwaliteitseisen wat betreft methodieken, ethiek, datamanagement, GDPR en open science voldoende behaald worden. Vanuit het nieuwe digitale platform voor hogescholen (DOSP) zullen hier de nodige tools en opleidingen worden voorzien.
Doelstelling 2 Elke onderzoeker handelt vanuit een correct wetenschappelijke attitude Het is belangrijk dat een onderzoeker voldoende kritische reflectie en integriteit aan de dag legt wat betreft zijn eigen onderzoek. Het begint bij de basiscompetenties waarover een onderzoeker noodzakelijk moet beschikken. Het gemeen-
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Om de optimale ondersteuning te voorzien is het belangrijk dat zowel de medewerkers van de dienst als de EC-coördinatoren over voldoende kennis beschikken in het domein kwaliteitszorg; het gaat dan over thema’s waar nog geen of erg weinig kennis aanwezig is zoals open science en datamanagement of thema ’s waarbinnen nog kennis kan opgebouwd worden, bijvoorbeeld ethiek in onderzoek. Daarom wordt in de volgende beleidsperiode voldoende ingezet op het professionaliseren van de medewerkers van de dienst en de EC-coördinatoren.
17
schappelijk basis competentieprofiel voor onderzoekers binnen VIVES zal verder verfijnd worden. De dienst onderzoek zal hierbij nauw samenwerken met de dienst HR. Daarnaast wordt ingezet op professionalisering van de onderzoeker door het aanbieden van interne opleidingen en het faciliteren van externe opleidingen rond bv. wetenschappelijke integriteit, kwaliteitszorg en internationale wetgeving wat betreft onderzoek.
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Doelstelling 3 Correcte inzet van onderzoeksmiddelen
18
Het is belangrijk dat we de onderzoeksmiddelen efficiÍnt inzetten. Daarbij is het aftoetsen van de maatschappelijke meerwaarde van een project cruciaal. Binnen VIVES willen we enerzijds alle opleidingen de kans bieden hun curriculum met eigen onderzoek te versterken. Daarnaast willen we ook voldoende flexibiliteit behouden om te kunnen inspelen op actuele thema’s en opportuniteiten, maar steeds met het waarborgen van hoge kwaliteit van onderzoek. Het bewaken van dergelijke balans van onder andere PWO- en defiscalisatiemiddelen is een actiepunt in de nieuwe beleidsperiode. Ten slotte is het belangrijk dat versnippering van onderzoeksmiddelen vermeden wordt, zowel versnippering binnen het project als binnen de volledige omkadering van de onderzoeker. Er wordt gestreefd naar een minimale individuele omkadering van 20%VTE voor onderzoek. Het is belangrijk dat EC-coÜrdinatoren en de dienst mee kunnen beslissen bij het inzetten van personeelsleden op bepaalde onderzoeksprojecten. Afhankelijk van het type project en de geplande onderzoekstaken beogen we nog meer te waken over de juiste omkadering (%VTE) voor elke onderzoeker om een voldoende kwalitatieve onderzoeksfunctie te garanderen.
Wist je dat ... je spiermassa met 1 tot 2% per jaar afneemt vanaf je 50ste? rouderingsproces ve t he bij n ge gin da uit le ve de n va en E assaen–kracht. m ier sp n aa es rli ve ief ss re og pr t he is r denaam Door dit fenomeen, ook gekendonde obiel enhebbenze m er ind m n re de ou n zij , ie’ en op rc ‘sa meer kans opvalincidenten.
De expertisecentra Agro- en Biotechnologie en Zorginnovatie van VIVES zijn betrokken bij (Europese) onderzoeksprojecten over voeding en beweging bij ouderen, met als doel de oudere zo lang mogelijk gezond en actief thuis te laten wonen.
19
20
Technologische ontwikkelingen voor senioren om langer thuis te kunnen blijven wonen. Zorglab campus Brugge & expertisecentrum Zorginnovatie
Snelle wereldwijde veranderingen zoals klimaatverandering, toenemende sociale ongelijkheid en vergrijzing, verlies aan biodiversiteit en toenemende economische globalisering, leiden tot een groeiend besef dat er nood is aan acties en sturing om positieve, ‘duurzame’ maatschappelijke veranderingen te realiseren. De ‘sense of urgency’ groeit (Ripple et al., 20171), alleen is de richting die we als maatschappij moeten uitgaan minder duidelijk, net als de manier waarop we verandering kunnen realiseren. Duurzame ontwikkeling wenst daar een antwoord op te formuleren. De maatschappelijke relevantie van het concept wordt niet meer betwist, met dank aan internationale initiatieven zoals de Sustainable Development Goals. De SDG’s (Sustainable Development Goals of Duurzame Ontwikkelingsdoelen) zijn zeventien doelen om van de wereld een betere plek te maken in 2030. In de komende beleidsperiode wil VIVES deze SDG’s ook een plaats geven binnen onderzoek. Voor VIVES is het immers duidelijk dat we als hoger onderwijsinstelling een prominente rol spelen in het lanceren, uitdiepen, begrijpen en verspreiden van nieuwe maatschappelijk relevante ideeën. Het praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek van de hogeschool leent zich bij uitstek om bij te dragen aan oplossingen voor grote maatschappelijke uitdagingen. Binnen VIVES wordt het onderzoek gekenmerkt door het interdisciplinaire karakter, de maatschappelijke impact die we willen bereiken en de link die we maken met onderwijs. Binnen VIVES willen we inzetten op onderzoek dat bijdraagt tot duurzame ontwikkeling. Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Ons onderzoek moet daarop aansluiten. De interdisciplinaire aanpak is hierbij cruciaal. Duurzaamheid betekent ook dat we de kennis gaan borgen en volop gaan inzetten op de continuïteit van de onderzoekslijnen evenals het behoud van de mensen die het onderzoek uitvoeren. Om het duurzame karakter te garanderen willen we de volgende doelstellingen opnemen.
1 Ripple, W. J., Wolf, C., Newsome, T. M., Galetti, M., Alamgir, M., Crist, E., Mahmoud, M. I., & Laurance, W. F. (2017). World Scientists’ Warning to Humanity: A Second Notice. BioScience, 67(12), 1026–1028. https://doi-org.zuid.vives.ezproxy.kuleuven.be/10.1093/biosci/bix125
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Duurzaamheid in onderzoek
21
Doelstelling 4 Inzetten op professionalisering en bewustwording van de medewerkers van de dienst onderzoek, de EC-coördinatoren en de onderzoekers rond het belang van duurzame ontwikkeling
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Na de beleidsperiode moet elke onderzoeker de nodige kennis hebben over de SDG’s alsook over hoe het onderzoek waarin hij/zij betrokken is hieraan bijdraagt en wat de eventuele valkuilen kunnen zijn.
22
Vanuit de dienst zullen we interne opleiding voorzien, externe opleiding faciliteren en EC-coördinatoren en onderzoekers begeleiden bij het integreren van de SDG’s in de visie van het expertisecentrum. Op deze manier kunnen bewuste keuzes gemaakt worden voor duurzaam onderzoek waarbij rekening gehouden wordt met de 5 pijlers waarin de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN zijn vervat: People, Planet, Prosperity, Peace en Partnership. Door het aanbieden van tools willen we onderzoekers handvatten geven om te zorgen dat in elk onderzoeksvoorstel rekening gehouden wordt met de SDG’s en onderzoekers weten hoe ze hun onderzoek eventueel kunnen bijsturen. De tussentijdse opvolging van onderzoek zoals vermeld in doelstelling 1 zal ook een belangrijk instrument zijn dat hiervoor kan worden ingezet.
Doelstelling 5 Duurzaam internationaal onderzoek Onderzoeksresultaten borgen en de duurzaamheid garanderen kan ook door internationale onderzoeksprojecten op te starten waarbij we kennis gaan delen met andere partners en door wisselwerking nieuwe kennis kunnen opbouwen. Er zal een bewuste keuze gemaakt worden welke thema’s klaar zijn om ook internationaal verder te exploreren. Er wordt een keuze gemaakt op basis van relevantie maar ook op basis van aanwezige expertise. Onderzoekers worden hierin heel sterk begeleid door de dienst die zowel helpt bij het opstellen van het voorstel, het zoeken naar partners en de implementatie van het project. In internationale onderzoeksprojecten wordt rekening gehouden met de visie van VIVES op ‘global engagement’. We kiezen voor maatschappelijk verantwoorde projecten en samenwerkingsverbanden. Hierbij kiezen we voor duurzame en kwalitatieve partnerschappen waarbij er zowel plaats is voor samenwerking op het vlak van onderwijs en onderzoek.
Onderzoekers van het expertisecentrum Smart Technologies ontwikkelen simulatieomgevingen in VR om te leren vliegen met drones in complexe omstandigheden
23
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
24
Interdisciplinariteit van onderzoek Interdisciplinaire samenwerking tussen verschillende onderzoeksgroepen zorgt, naast de reeds bestaande multidisciplinariteit, voor de symbiose van disciplinaire gezichtspunten, die nieuwe kennisinzichten kunnen opleveren en de kwaliteit en ruime maatschappelijke impact van het onderzoek ten goede komt. Hierbij laat men de eigen ‘thuisdiscipline’ niet los, maar bouwt men een verregaande verwantschap op met andere wetenschappelijke disciplines. Vaak wordt gedacht dat interdisciplinariteit dingen mogelijk maakt en onderzoek (en ook onderzoekers) vooruithelpt. Maar natuurlijk zijn er ook risico’s, zoals de grotere tijdsinvestering bij het opzetten van dergelijke projecten en een lagere voorspelbaarheid van de uitkomsten in vergelijking met disciplinair onderzoek. Deze risico’s kunnen echter beheersbaar gemaakt worden door dit proces gestructureerd en begeleid aan te pakken, waarop we binnen VIVES volop gaan inzetten. In de huidige PWO-projecten wordt al extra omkadering voorzien voor die bijkomende tijdsinvestering die EC overschrijdende projecten vaak vergen. Binnen het onderzoeksbeleidsplan 2021-2025 komt interdisciplinariteit naar voor als een essentiële component binnen de structurering van de verschillende EC’s. Via het samen schrijven en uitvoeren van projecten werden eerste stappen gezet in een structurele samenwerking. Er was een duidelijke stijging merkbaar in het aantal gezamenlijke succesvolle projecten. De komende periode willen we deze samenwerking verder stimuleren en vooral zorgen voor een grotere kennisdeling tussen onderzoekers, en integratie van de disciplinaire gezichtspunten tussen de EC’s.
De huidige maatschappelijke uitdagingen zijn complex, systemisch en verstrengeld over verschillende domeinen. Interdisciplinaire inzichten, in de brede zin, en een niet-lineaire wisselwerking tussen de verschillende fases en types onderzoek van de kennisketen zijn cruciaal om te komen tot innovatieve oplossingen en betekenisvolle impact. Het is op dit snijvlak van spill-overs dat de Associatie KU Leuven haar grootste meerwaarde voor onderzoek biedt. Daarom willen we ook inzetten op het creëren en versterken van dwarsverbanden in onderzoekssamenwerking.
Om tot een goede samenwerking te komen zijn enkele structurerende acties nodig. Het doel van deze acties is de structuur van de verschillende EC’s zoveel als mogelijk op elkaar af te stemmen, zodat er een hogere mate van vergelijkbaarheid is tussen de verschillende EC’s. Dat zal ervoor zorgen dat onderzoekers en coördinatoren sneller een gemeenschappelijke taal kunnen vinden waardoor kennisdeling op de voorgrond kan staan. Hierbij is het belangrijk dat expertisecentra hun eigenheid bewaren en een zekere mate van autonomie hebben in het organiseren van hun interne werking, Transparantie en overleg tussen de expertisecentra zijn basisvoorwaarden. Het uitwisselen van good practices zal daar een belangrijk deel van uitmaken. De implementatie van het PWO-reglement binnen de EC’s alsook de verdeling van de PWO- en defiscalisatiemiddelen tussen de EC’s zal op continue basis opgevolgd en waar nodig bijgestuurd worden. Tijdens de verschillende EC overlegmomenten zal meer aandacht geschonken worden aan het delen van good practices.
Doelstelling 7 Bottom up activatie van onderzoekers We gaan interdisciplinariteit bevorderen door in te zetten op een bottom up activatie van de onderzoekers, naast de huidige top down aandacht op het uitschrijven en opstarten van gezamenlijke projecten. Het doel hiervan is vooral om de interdisciplinaire samenwerking van onderuit te stimuleren door onderzoekers uit verschillende EC’s met elkaar in dialoog te laten gaan, zodat er een uitwisseling kan zijn van thematische, methodologische en praktische kennis. We zullen ondersteunende acties implementeren die tot doel hebbende kennisuitwisseling te verhogen door de informele contacten tussen de onderzoekers uit verschillende EC’s te faciliteren.
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Doelstelling 6 Stroomlijnen procedures en werking tussen EC’s
25
Wist je dat ... waterstof het meest voorkomende element in het universum is? n91%van Inons zonnestelsel bestaat meer da tof uit waterstof. het totalegewicht vanhet sterrens
26
VIVES is de weg aan het voorbereiden om hĂŠt kenniscentrum te worden van waterstoftechnologie. Waterstofgas kan gebruikt worden als brandstof voor verbrandingsmotoren, als energiedrager om elektriciteit en warmte te produceren voor gebouwen, en kan gebruikt worden als energieopslag voor energieverbruik.
De vraag vanuit het werkveld naar ‘entrepreneurs’ en ‘intrapreneurs’ is erg groot. Omwille van de snel evoluerende maatschappij heeft het werkveld nood aan personen die oplossingsgericht handelen, die initiatief nemen en creatief zijn. We verwachten dat deze vraag in de toekomst alleen maar zal stijgen. Ook VIVES zelf, als organisatie, wil zijn medewerkers aanzetten tot intra- & entrepreneurship teneinde innovatie te laten bloeien binnen een economische realiteit die steeds meer onder druk staat. Sinds enkele jaren organiseert VIVES diverse projecten en initiatieven die bedoeld zijn om ondernemingszin en ondernemerschap in het hoger onderwijs te stimuleren. Dit stimuleren ziet VIVES zowel bij studenten als bij zijn medewerkers. VIVES hecht veel belang aan de ondernemende competenties en de verdere ontwikkeling ervan. De volgende jaren kiest VIVES dus bewust en met volle overtuiging om deze ondernemende projecten en initiatieven verder te zetten en verder uit te breiden. We willen ons niet beperken tot het nastreven van een ondernemende attitude, maar zetten ook de volgende stap – het stimuleren van ondernemerschap – hierbij al dan niet ondersteund door externe organisaties. We richten ons hierbij zowel op studenten als op de VIVES-medewerkers.
Doelstelling 8 Studenten aanzetten tot ondernemend handelen Hoe groter de basis van ondernemende studenten, hoe meer studenten er zullen beslissen om student met een eigen onderneming te worden. Zonder een verbreding van de basis van ondernemende studenten vergt het een zeer grote inspanning om het aantal (officiële) student-zelfstandigen te doen toenemen.
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Stimuleren ondernemerschap en ondernemingszin
27
Maar er is meer. Eigenlijk zouden alle afgestudeerden van VIVES ondernemend moeten zijn en van nature uit ondernemend moeten handelen. Het ondernemend kunnen handelen (als vaardigheid) zal alle studenten ten goede komen, en helpen om een zinvolle plaats in te nemen in de maatschappij en in de economie. Het draagt ook in belangrijke mate bij tot hun employability.
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Steeds meer opleidingen besteden aandacht aan ondernemend handelen, ondernemingszin en ondernemerschap. Deze acties moeten gecontinueerd en als het kan versterkt worden. Studenten die ervaringen hebben als student-ondernemer worden op de arbeidsmarkt als positief ervaren. Zij worden vaardigheden toegekend zoals initiatief nemen, durven handelen, creatief zijn en probleemoplossend denken.
28
Om ervoor te zorgen dat alle studenten uit het hoger onderwijs ondernemend leren handelen werd recent nog een wijziging doorgevoerd in de Codex Hoger Onderwijs op de niveaus 6 en 7 van de Vlaamse kwalificatiestructuur (Art. II. 141). Ondernemend handelen werd toegevoegd als sleutelcompetentie alsook ondernemer als carrièrekeuze. Deze aanpassingen moeten een hefboom zijn om opleidingen hiertoe aan te zetten. “VIVES Onderneemt” adviseert en inspireert opleidingen hierin samen met de dienst onderwijsbeleid. VIVES geeft aandacht aan de wijzigingen in de codex, gelooft in hun meerwaarde en voorziet dan ook de nodige structurele middelen om dit verder uit te bouwen. VIVES zal inzetten op teamcoaching en inspiratiesessies, maar ook door het connecteren met andere kennisinstellingen en diverse stakeholders uit de ecosystemen voor jong ondernemerschap. Er wordt geëxperimenteerd met ondernemende onderwijspraktijken waarbij ook getracht wordt om de activiteiten van student-ondernemers te valoriseren in het curriculum.
Doelstelling 9 Studenten coachen en begeleiden in hun ondernemerschap De hogeschool heeft een unieke plek in de innovatieketen. VIVES gaat studenten met innovatieve ideeën detecteren, coachen, stimuleren en zowel intern als extern oriënteren. Het gevaar schuilt immers in het niet verder uitrollen van een goed idee omwille van andere prioriteiten. Uit onze ervaring blijkt dat studenten met innovatieve ideeën meestal niet rechtstreeks naar een externe partner stappen voor ondersteuning. Omdat VIVES deze studenten niet in de kou wil laten staan werd “VIVES
Onderneemt” opgericht om (pre-)student-zelfstandigen te coachen. “VIVES Onderneemt” wil die veilige haven voor studenten zijn: hun eerste en zeer laagdrempelig aanspreekpunt voor ondernemende en innovatieve studenten. Bij “VIVES Onderneemt” krijgt de student objectieve, correcte en op maat uitgewerkte informatie. Vanuit de coaching wordt vaak de brug gemaakt naar het aanbod van relevante partners buiten VIVES.
Doelstelling 10 Bevorderen van intrapreneurship en nieuwe vormen van ondernemerschap bij onderzoekers/docenten/medewerkers Innovatie kan enkel ontstaan bij personen die een open en onderzoekende houding aannemen. Vandaar dat we deze zeker willen stimuleren bij medewerkers en in het bijzonder de onderzoekers. Innovatie ontstaat enkel wanneer er een juiste attitude aanwezig is. Volgende kenmerken zijn noodzakelijk bij de onderzoeker, docent en medewerker: • • •
Een open, onderzoekende houding; De drive om oplossingen te vinden; De energie en ‘goesting’ om op onbekend terrein te gaan om de opgedane kennis te dissemineren en valoriseren.
We willen dit stimuleren door het lanceren van initiatieven die leiden tot een verhoogd bewustzijn rond ondernemerschap & intrapreneurship, maar ook door tegelijk kennis aan te reiken. Kennis over ondernemerschap, implementatie van innovatieve bedrijfsmodellen, intellectuele eigendom, ... We engageren ons om de huidige hiertoe ondersteunende documenten en processen te verbeteren. We voorzien een nieuw aanbod met items die rond deze thema’s naar boven komen.
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
VIVES gelooft in de meerwaarde, zowel op het vlak van innovatie als op economisch vlak en wil hier in de toekomst zeker verder op inzetten.
29
Valorisatie van onderzoek Valorisatie van onderzoek sluit naadloos aan op de krachtlijn rond ondernemerschap en ondernemerszin. Valorisatie is het proces van meerwaardecreatie van wetenschappelijke kennis en expertise buiten het wetenschappelijke veld.
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
We willen dat nieuwe kennis breed wordt verspreid en vertaald in bruikbare toepassingen. Dit is enkel mogelijk als de onderzoekers en medewerkers over voldoende ondernemingszin beschikken.
30
Zowel Vlaamse als Europese overheden zijn vragende partij om kennis sneller ingang te laten vinden bij maatschappelijke en economische actoren om de innovatie van onze kenniseconomieën te boosten. Met deze krachtlijn beogen we twee doelstellingen. Enerzijds willen we het doorspelen van onderzoeksinzichten naar het werkveld versnellen. Hiertoe willen we nieuwe, innovatieve manieren onderzoeken om kennis te valoriseren. Anderzijds beogen we een groei van economische activiteiten of impact als output, geïnspireerd door het potentieel van onderzoeksinzichten (body of knowledge) binnen de hogeschool. De economische valorisatie (met de focus op commercialisering) en de maatschappelijke valorisatie (waar kennisdeling een antwoord kan zijn op maatschappelijke vraagstukken), zijn even belangrijk.
Doelstelling 11 Inzetten op communicatie rond dienstverlening en valoriseerbaar onderzoek Communicatie van de onderzoeksresultaten en de beschikbare expertise is een randvoorwaarde voor valorisatie. Het is belangrijk dat zowel de bedrijven en de industrie, met de nadruk op KMO’s als het maatschappelijk middenveld op de hoogte zijn van onze kennis en expertise. De website is een belangrijke tool voor deze communicatie alsook bestaande sociale media. Er zal worden na-
gegaan hoe de combinatie kan gemaakt worden tussen communicatie vanuit de dienst Onderzoek, de dienst communicatie van VIVES en de expertisecentra. Ook DOSP zal een belangrijke tool zijn in het communiceren over onderzoek. Dit digitale platform zal ervoor zorgen dat onderzoekers en externe partijen elkaar makkelijker terug kunnen vinden, met elkaar kunnen netwerken en communiceren.
Het bieden van deze ondersteuning gaat hand in hand met doelstelling 10 waarbij we intra- en entrepreneurship ondersteunen bij onderzoekers. Onderzoekers zullen gestimuleerd worden om zich te professionaliseren in de verschillende domeinen van valorisatie. Op de dienst wordt een aanspreekpunt geĂŻnstalleerd rond valorisatie van onderzoek. Dit aanspreekpunt kan ondersteuning bieden op verschillende niveaus, gaande van het coachen van onderzoekers tot het connecteren van die onderzoekers met het bredere netwerk aan ondersteuningsmogelijkheden buiten VIVES. De tussentijdse begeleiding zoals opgenomen in doelstelling 1 is een instrument dat ook kan gebruikt worden om de doelstellingen rond valorisatie te halen. Bij de PWO-procedure zal valorisatie een belangrijkere plaats krijgen. Hierbij is ons uitgangspunt dat reeds bij de start van een project moet nagedacht worden over valorisatie. Een bijzondere vorm van valorisatie waar blijvend zal worden op ingezet is de integratie onderzoek-onderwijs. Het blijft belangrijk dat output uit onderzoek doorstroomt naar de leerinhouden voor studenten. Het valoriseren van output via organisatie van navormingen zal verder worden gefaciliteerd. Via trajecten van levenslang leren kunnen resultaten uit onderzoek perfect gevaloriseerd worden.
Strategische krachtlijnen en beleidsdoelstellingen
Doelstelling 12 Onderzoekers de nodige ondersteuning geven om opportuniteiten voor valorisatie maximaal te benutten
31
Doelstelling 13 Onderzoeksresultaten valoriseren via Blikopener VIVES maakt gebruik van Blikopener om opgebouwde kennis en expertise ter beschikking te stellen van het bedrijfsleven en economische actoren. Via Blikopener helpen onderzoekers en docenten bedrijven verder bij de speurtocht naar oplossingen voor praktijkgerichte problemen of vraagstellingen en dit situeert zich voorafgaand aan eigenlijke (betalende) dienstverlening. Volgende activiteiten worden aangeboden: • • • •
ondersteuning bij de vraagarticulatie van het probleem; een inhoudelijk eerstelijnsadvies met bijkomende informatie omtrent financieringskanalen; begeleiding bij het opstarten van een nieuw project; het in contact brengen met een aantal geschikte partijen om oplossingen te ontwikkelen.
32
Algoritmen laten ons toe om de intelligentie van de menselijke planner na te bootsen in een synchromodaal transportsysteem. Expertisecentrum Businessmanagement
Wist je dat ... een leerling waarvan Nederlands niet de thuistaal is, tot 9 jaar nodig heeft om schoolse taalvaardigheid in een nieuwe taal te verwerven? t lerenvan Tot eenleeftijdvan8jaar verloopt he urlijk proces. Erna tu na n ee is t he , an ta on sp ds lan er ed N nbegripeninzicht. aa od no is r E r. ste wu be t he t op rlo ve ende. Attitudeen ldo vo r ee m t nie is len pe om rd de on et H motivatiewordenbelangrijker. Het expertisecentrum Onderwijsinnovatie van VIVES ondersteunt leerkrachten om ook voor NT2-leerlingen (kinderen met een andere thuistaal dan het Nederlands) een krachtige leeromgeving te ontwikkelen. Door bestaande STEM-methodieken aan te passen, krijgen leerlingen de kans om volwaardig te participeren en hun werkelijke competenties in te zetten.
33
34
De krachtlijnen en doelstelling zoals die hierboven werden beschreven zullen ook hun impact hebben op hoe het onderzoek binnen VIVES wordt georganiseerd.
Clustering in expertisecentra voor een multidisciplinaire aanpak VIVES bundelt haar onderzoeks- en valorisatieactiviteiten in zes expertisecentra: Agro- en Biotechnologie, Business Management, Onderwijsinnovatie, Smart Technologies, Sociale Innovatie en Zorginnovatie.   Deze expertisecentra zijn nauw verbonden met de verschillende studiegebieden. Kennisontwikkeling aan VIVES blijft echter niet beperkt tot onderzoek en valorisatie binnen en ten behoeve van de eigen praktijkdiscipline. We gaan immers niet voorbij aan de complexe realiteit van de praktijk.
Organisatie van onderzoek, valorisatie en dienstverlening
Organisatie van onderzoek, valorisatie en dienstverlening
35
Tweejaarlijks ontwikkelen de expertisecentra hun visie rond onderzoek, dienstverlening en valorisatie. Bij het opstellen van deze visie worden ze begeleid door de medewerkers van de dienst onderzoek. De krachtlijnen en beleidsdoelstellingen zoals hierboven beschreven worden hierbij vertaald in concrete uitgangspunten op niveau van het expertiscentrum.
Organisatie van onderzoek, valorisatie en dienstverlening
Tweejaarlijks zullen de expertisecentra ook hun Unique Selling Points (USP’s) bepalen. Deze USP’s beschrijven de unieke eigenschappen van de dienstverlening en het onderzoek van een EC. Het toont aan hoe hun onderzoek en dienstverlening zich onderscheidt. Deze USP’s dienen geenszins om beslissingen te nemen in kader van het al dan niet indienen van onderzoeksvoorstellen of uitvoeren van onderzoek, wel om op een gerichte manier aan marketing te doen en stakeholders duidelijk te maken waarmee we bezig zijn. Jaarlijks zal elk EC ook een concreet actieplan opstellen waarbij concrete realisaties volgend op de missie naar voor geschoven worden als doelstelling. Een expertisecentrum wordt aangestuurd door een EC-coördinator, die hiervoor halftijds wordt aangesteld. Een EC-coördinator beschikt over een ruime onderzoekservaring en tevens over leservaring binnen het hoger onderwijs om op die manier een brug te slaan tussen het onderwijs en de bedrijven/organisaties bij voorkeur uit de regio. De EC-coördinator is een sterke netwerker en het aanspreekpunt voor het EC. Hij/zij begeleidt de onderzoekers in alle stappen van de onderzoekscyclus en waakt hierbij over het goede verloop van het onderzoek maar ook het welbevinden van de onderzoeker. Het is aangewezen dat de EC-coördinator permanent of ad hoc lid is van het OMT van het studiegebied dat meest aansluit bij de inhoud van het expertisecentrum.
36 STUDIE GEBIED
STUDIE GEBIED
STUDIE GEBIED
STUDIE GEBIED
STUDIE GEBIED
STUDIE GEBIED
EXPERTISECENTRUM AGRO- EN BIOTECHNOLOGIE EXPERTISECENTRUM BUSINESS MANAGEMENT
Schema: structuur dienst onderzoek en dienstverlening, de expertisecentra & labs.
EXPERTISECENTRUM ONDERWIJSINNOVATIE EXPERTISECENTRUM SMART TECHOLOGIES EXPERTISECENTRUM SOCIALE INNOVATIE EXPERTISECENTRUM ZORGINNOVATIE LAB ZORGLAB LAB MAAKLAB LAB FOODLAB
DIENST O&D
VIVES combineert de uitbouw van de expertisecentra, die de verschillende studiegebieden bestrijken en verankerd zijn in de opleidingen, met de oprichting en verdere ontwikkeling van 3 labs: ‘Maaklab’, ‘Zorglab’ en ‘Foodlab’. In enkele specifieke domeinen wil de hogeschool in de spits van de praktijkgerichte innovatieve kennisontwikkeling staan. ‘Voeding en gezondheid’, ‘Zorgtechnologie’ en ‘Maaktechnologie’ zijn de topics waarin VIVES wil excelleren. Die domeinen houden nauw verband met nieuwe maatschappelijke uitdagingen, het toekomstgericht beleid dat errond wordt ontwikkeld, en de specifieke accenten die ter zake worden gelegd in de eigen regio. VIVES wenst in het kader van haar beleid rond de labs maximaal in te spelen op het Europese, regionale en subregionale innovatiebeleid. De interprofessionele aanpak van de verschillende labs en de co-creatie met industrie, consument en gebruiker, maatschappelijke actoren en studenten verkleint de kloof tussen praktijk en theorie. De labs stimuleren de creativiteit van studenten, docenten, mensen uit het werkveld en faciliteren de samenwerking binnen de specifieke domeinen zoals hierboven beschreven. De labs worden aangestuurd door een labcoördinator. Enkele belangrijke taken van een labcoördinator zijn onder andere: • • • • •
Coördinatie van dienstverlening en onderzoek dat in het lab gebeurt Netwerking met stakeholders en partners Business developing van dienstverlening binnen het lab Link leggen tussen onderzoek en onderwijs binnen de specifieke thematiek van het lab Interdisciplinaire samenwerking faciliteren
Organisatie van onderzoek, valorisatie en dienstverlening
Maaklab, Zorglab en Foodlab bundelen excellent onderzoek, dienstverlening en onderwijs
37
Organisatie van onderzoek, valorisatie en dienstverlening
Dienst onderzoek en dienstverlening
38
Om de onderzoeks- en valorisatieactiviteiten te ondersteunen, bouwt VIVES de dienst onderzoek en dienstverlening verder uit. De dienst ondersteunt onderzoekers en expertisecentra bij het uitschrijven van voorstellen, administratieve, financiële en inhoudelijke opvolging van projecten en valorisatie van resultaten. Hierdoor kunnen de onderzoekers en experten op het vlak van praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek en kennisvalorisatie nog meer de focus op het inhoudelijke aspect leggen en zich toeleggen op hun core business, nl. onderzoek doen. De dienst faciliteert de onderzoekers o.a. door netwerking, juridische ondersteuning, het bewerkstelligen van PR en communicatie, valorisatie van de onderzoeksresultaten, het uitwerken van samenwerkingsovereenkomsten en financiële prijszetting conform de markt, het onderzoeken en voorleggen van subsidiekanalen en fondsenwerving, het optimaliseren en gebruiksvriendelijk maken van de website, het administratief en financieel opvolgen van projecten, … De dienst neemt een belangrijke rol op om de krachtlijnen en beleidsdoelstellingen zoals hierboven beschreven effectief te implementeren. De medewerkers van de dienst professionaliseren zich continu in de hierboven beschreven krachtlijnen en faciliteren de professionalisering van docenten en onderzoekers. De dienst zal onder de medewerkers aanspreekpunten creëren rond verschillende thema’s: GDPR, ethiek, datamanagement, open science, valorisatie en duurzaamheid. Er worden onderzoekscoaches aangesteld die diepgaandere methodologische ondersteuning bieden aan onderzoekers, zij werken multidisciplinair en EC-overstijgend en maken voor hun opdracht als onderzoekscoach deel uit van de dienst. Onderzoekscoaches zullen volgende taken uitvoeren: • • •
Geven VIVES brede (fysieke) workshops op overkoepelende topics; Werken op hun thema kennisclips/webinars uit; Geven individueel advies op aanvraag.
De expertisecentra gaan partnerschappen aan met actoren die op het terrein actief zijn en met kennisinstellingen in binnen- en buitenland. Partnerschappen faciliteren de toegang tot kennis die elders wordt ontwikkeld en waarop kan worden voortgebouwd. VIVES wil samenwerking met andere onderzoeksgroepen stimuleren indien hierdoor een win-winsituatie voor de betrokken partners kan ontstaan. In het bijzonder wenst VIVES mee te werken aan de borging van bestaande dwarsverbanden tussen praktijkgericht en fundamenteel onderzoek en de creatie van nieuwe dwarsverbanden, in de eerste plaats binnen de regionale cluster VIVES – KULAK en KULeuven campus Brugge. Niet enkel samenwerking met partners uit het Hoger Onderwijs is belangrijk. Het praktijkgericht onderzoek kan aan waarde winnen door het te plaatsen binnen een breder innovatienetwerk van actoren zoals het Provinciebestuur en de POM, de Ondernemerscentra, Innovatiecentra, de RESOC’s, Vlaamse strategische onderzoekscentra en competentiepolen, VOKA en UNIZO, en sectorale organisaties (SOC’s). Het innovatienetwerk stopt niet aan de grenzen. VIVES werkt ook samen met internationale partners. Hoewel praktijkgericht onderzoek zich voornamelijk richt op noden uit het regionale werkveld, is de transfer van de opgedane expertise naar buitenlandse partners die met gelijke of aanverwante problematieken geconfronteerd worden en vice versa wenselijk. Tegelijkertijd laat deelname aan internationale projecten toe om het praktijkgericht onderzoek binnen VIVES te kaderen in een Europees of zelfs intercontinentaal perspectief. Op internationaal vlak waken we erover dat we duurzame partnerschappen aangaan en dat er voldoende overleg is met de medewerkers die instaan voor internationalisering binnen VIVES.
Organisatie van onderzoek, valorisatie en dienstverlening
Samenwerking binnen een breed innovatienetwerk
39
Financiering
Organisatie van onderzoek, valorisatie en dienstverlening
Voor de financiering van zijn onderzoeks- en valorisatieactiviteiten boort VIVES meerdere bronnen aan. Een eerste bron is de enveloppe voor praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek (PWO), aangevuld met de middelen die via het systeem van defiscalisering van de onderzoekers kunnen worden gerecupereerd. Het PWO-onderzoek wordt geregeld via het Reglement Praktijkgericht Onderzoek. Het Reglement Praktijkgericht Onderzoek omschrijft o.a. de verdeling en aanwending van de PWO-middelen, de procedures inzake de ontwikkeling van PWO-projectvoorstellen en ex-ante evaluatie, de selectiecriteria en de richtlijnen rond de evaluatie en kwaliteitsbewaking van een project.
40
De onderzoekfondsen van diverse overheden en van Europese instanties vormen een tweede financieringsbron. Expertisecentra voeren een actieve politiek om op projectoproepen in te tekenen, alleen of in samenwerking met partners. Ten derde worden middelen geput uit contracten met publieke en private partners die praktijkgericht onderzoek of valorisatiebijdragen bestellen bij de hogeschool. Bij het aangaan van samenwerkingsverbanden en het sluiten van contracten wordt erover gewaakt dat het onderzoek aan de hogeschool aan wetenschappelijke criteria en ethische eisen kan voldoen. De opbrengsten van octrooien (intellectuele eigendom), auteursrechten, licenties en success fees kunnen nog een vierde financieringsbron zijn. De financieringswijze heeft ook invloed op de opvolging van het onderzoek. Elke onderzoeker start met een intakegesprek waarbij onderzoekers in overleg gaan met medewerkers van de dienst en EC-coördinatoren en afspraken maken rond opvolging op vlak van inhoud en administratie maar ook inzake kwaliteitsbewaking. Tussentijdse begeleiding is hierbij ook erg belangrijk. Voor onderzoek gefinancierd met PWO-middelen kan het PWO-reglement een belangrijk instrument zijn om aan kwaliteitsbewaking te doen. Voor extern gefinancierd onderzoek wordt de interne tussentijdse begeleiding aangevuld met externe kwaliteitscontroles.
DOSP: Digital open science platform
•
•
•
•
•
interdisciplinariteit en efficiënt samenwerken: het digitale platform moet een informatiebron worden voor de onderzoekers en het biedt mogelijkheden tot online samenwerken in projecten zowel met onderzoekers als met andere onderzoeksmedewerkers binnen de hogeschool zelf als met onderzoekers uit andere hogescholen en het werkveld; de kwaliteit en vereenvoudiging van de rapportering: meer kwalitatieve data en uniforme rapporteringen van onderzoeks-en dienstverleningsactiviteiten (Blikopener). Alle info wordt gecentraliseerd op het DOSP-platform met automatische rapportering; beter project management: zowel de opvolging van de projecten vanuit de dienst onderzoek zal vlotter kunnen verlopen, maar daarnaast biedt het ook de mogelijkheid om de onderzoeker een groter verantwoordelijkheidsgevoel over de projecten te geven. De onderzoeker zal toegang hebben tot meer informatie; stimuleren van ondernemerschap en valorisatie en de zichtbaarheid van het onderzoek vergroten: onderzoeksinformatie wordt verzameld in DOSP en vloeit van hieruit verder naar het Vlaamse onderzoeksportaal FRIS om op die manier VIVES als hogeschool en als innovatiepartner bekender te maken om zo sneller KMO’s en social profit organisaties te bereiken en geen kansen te missen om hen te helpen innoveren; ondersteuning voor het meten van de indicatoren: DOSP werkt als beleidsondersteunende tool voor de hogeschool. Via DOSP kunnen dashboards ingebouwd worden om de KPI’s op te volgen op een accurate en tijdige manier.
Organisatie van onderzoek, valorisatie en dienstverlening
Het digitale platform zal interdisciplinair onderzoek stimuleren, netwerking tussen onderzoekers mogelijk maken en experten helpen te vinden in bepaalde disciplines. Ook naar projectmanagement, datamanagement, rapportering en beleid toe zal DOSP een grote meerwaarde betekenen. DOSP zal bijdragen tot:
41
Zorgzaam personeelsbeleid In haar personeelsbeleid voorziet de hogeschool de nodige middelen om een voldoende aantal docenten te professionaliseren tot bekwame onderzoekers en dienstverleners, en hen de nodige tijd te geven voor hun onderzoeks- en valorisatieopdrachten. Anderzijds zal ook bij aanwerving voldoende aandacht gaan naar de competenties die noodzakelijk zijn om onderzoek uit te voeren volgens de krachtlijnen zoals hierboven beschreven. Het basiscompetentieprofiel voor onderzoekers zal worden verfijnd. VIVES onderkent het belang van haar onderzoekers en waardeert hun engagement. VIVES wil haar onderzoekers zo optimaal mogelijk ondersteunen in hun opdracht. Welbevinden en jobcontinuĂŻteit voor onderzoekers blijven daarom ook aandachtspunten in het HR-beleid.
42
Onderzoekers van het expertisecentrum Smart Technologies staan in de frontlinie van de alternatieve energiebronnen zoals waterstof.
Wist je dat ... pups zich hechten aan hun eigenaar net zoals kinderen zich hechten aan hun ouders? nvormt dit eenideale Wanneer kinderenveiliggehecht zij eling. Dezelfde uitvalsbasis voor hunsocialeontwikk terugtevindenbij n zij s en m de bij n va n ijle st gs tin ch he dehond.
VIVES beschikt over heel wat expertise op het gebied van gedrag, opvoeding en training van honden. Deze expertise geven we uiteraard door aan de studenten dierenzorg en het betrokken werkveld.
43
44
VIVES is expert in 3D-metaalprinten & additive manufacturing Maaklab campus Kortrijk & expertisecentrum Smart Technologies
Coördinatie- en overlegstructuren
Coördinatie- en overlegstructuur op VIVES-niveau De Onderzoeksraad De VIVES-brede onderzoeksproblematiek wordt behandeld binnen een onderzoeksraad. Het gaat hier om een raad die multidisciplinair is samengesteld met vooral een beleidsadviserende en beleidsondersteunende opdracht. De onderzoeksraad is evenwichtig samengesteld uit de EC-coördinatoren, de labcoördinatoren en de directeur onderzoek die de verbinding vormt met het directiecomité. Ook medewerkers van de dienst onderzoek en dienstverlening maken deel uit van de onderzoeksraad. In functie van de agenda kunnen ook ad hoc leden worden uitgenodigd. De belangrijkste opdracht van de onderzoeksraad behelst de implementatie van het onderzoeksbeleid binnen de diverse EC’s en de bespreking van onderzoeksaangelegenheden.
EC-overleg Om interdisciplinariteit te bevorderen is transparantie over de werking binnen de EC’s een voorwaarde. In de
Coördinatie- en overlegstructuren
Om de krachtlijnen en doelstellingen zoals hierboven beschreven te implementeren is gedragen en gedegen overleg noodzakelijk, dit zowel intern op VIVES niveau als extern met partners uit de regio en daarbuiten.
45
mate van het mogelijke kunnen dan werking en procedures op elkaar worden afgestemd zodat samenwerking tussen de EC’s gefaciliteerd wordt. Binnen het EC-overleg komen de coördinatoren samen met de labcoördinatoren en enkele medewerkers van de dienst onderzoek om informatie uit te wisselen over lopende projecten en initiatieven en om good practices uit te wisselen.
EC-coördinatieteam Belangrijk voor de werking binnen een EC is dat er een goede overlegstructuur is tussen de diverse onderzoekers. Een allereerste opdracht voor de EC-coördinatoren is dan ook de realisatie geweest van een overlegorgaan tussen de onderzoekers die actief zijn in verschillende domeinen, het zogenaamde EC-coördinatieteam. Dit team vertegenwoordigt de verschillende onderzoekslijnen binnen het EC en wordt geleid door de EC-coördinator.
Coördinatie- en overlegstructuren
De EC-coördinatieteams zijn via de EC-coördinatoren ook vertegenwoordigd in de Opleidings-managementteams (OMT). Gelet op het feit dat er per locatie een OMT bestaat, kan de vertegenwoordiging van de EC-coördinator op een ad hoc basis in functie van de agenda gebeuren.
Samenwerking internationalisering De dienst onderzoek is ook vertegenwoordigd in de expertisegroep internationalisering binnen de dienst onderwijsbeleid, domein internationalisering. Dit overleg garandeert een goede uitwisseling tussen internationalisering en onderzoek. Om de twee nog beter af te stemmen is het aangewezen dat er ook binnen de studiegebieden een structureel overleg georganiseerd wordt tussen de EC-coördinator en de coördinator internationalisering.
46
Coördinatie- en overlegstructuur op niveau van de Associatie Binnen de associatie KU Leuven is een beleidsgroep onderzoek actief. Alle hogescholen uit de associatie zijn vertegenwoordigd in deze raad, net als de vertegenwoordigers van het onderzoeksbeleid van KU Leuven.
Coรถrdinatie- en overlegstructuur op niveau van VLHORA VIVES is lid van netwerkorganisatie VLHORA, die de belangen van de hogescholen uitdraagt vanuit een maatschappelijk breed gedragen beleidsvisie.
Daarnaast volgt ze ook het innovatiebeleid van de Europese Unie op en de adviezen van Europese koepelverenigingen van hogescholen, zoals de Universities of Applied Sciences Network (UASnet) en de European Association of Institutions in Higher Education (EURASHE). Tevens biedt deze vergadering de gelegenheid om samenwerkingen op gebied van innovatie en dienstverlening uit te bouwen. Daarnaast is VIVES vertegenwoordigd in de subwerkgroep met de EU-liaison officers waarin wetgeving en beleid betreffende internationaal onderzoek wordt opgevolgd en good practices worden uitgewisseld met als voornaamste doelstelling het stimuleren van participatie van hogescholen in onderzoek gefinancierd met Europese middelen. VIVES organiseert samen met de andere VLHORA-leden de leergang praktijkgericht onderzoek. De Vlaamse Leergang Praktijkgericht Onderzoek wil de kennis van hogescholen verhogen en toepassen op alle aspecten van praktijkgericht onderzoek, klantrelatie- en stakeholdersmanagement. Dit gebeurt in samenwerking met werkveldpartners. Daarnaast beoogt het project om de communicatie over onderzoek en innovatie te verbeteren en wil het een ondernemende en onderzoekende houding stimuleren. Deze leergangen richten zich zowel op de aanstormende (junior) onderzoekers als op de meer door de wol geverfde (senior) onderzoekers van de 13 Vlaamse hogescholen. Daarnaast wilt het ook schakelpersonen van Blikopener bereiken en de medewerkers die nood zouden hebben aan kennis over klantrelatie- en stakeholdersmanagement. Ook communicatie over onderzoek en de valorisatie van projectresultaten komen aan bod.
Coรถrdinatie- en overlegstructuren
VIVES engageert zich in de werkgroep onderzoek en innovatie. De werkgroep onderzoek en innovatie bestaat uit de onderzoeksdirecteur of de onderzoekcoรถrdinator van elke Vlaamse hogeschool. Zij buigen zich over decreten en besluiten van de Vlaamse regering die het wetenschappelijk onderzoek, de innovatie en de dienstverlening aanbelangen. Het opvolgen van deze wetgeving en acties moet ervoor zorgen dat de hogescholen tijdig hun stem laten horen ten aanzien van de overheid. Zo is de opzet en uitrol van DOSP een belangrijk actiepunt binnen de VLHORA werkgroep onderzoek en innovatie. Ook Blikopener wordt op VLHORA-niveau gecoรถrdineerd en opgevolgd.
47
Wist je dat ... kinderen 20 tot 30% van de tijd in klas gewoon stil zijn?
vooral anderstalige Onderzoek toont aandat kinderenen gaanhet woord kindereninklascontextenheel weini udenervoor kunnen komen. Net dieinteractiekansenzo stimuleerdwordt. zorgendat huntaalontwikkelingge
48
VIVES ondersteunt sinds 2018 vrijwilligers van zomerscholen en vrijetijdsinitiatieven bij het begeleiden van anderstalige nieuwkomers. Zo komen zij alles te weten over taalontwikkeling en kunnen ze een taalstimulerend aanbod voorzien.
Kritische Prestatie Indicatoren We werken met Kritische Prestatie indicatoren (KPI’s). Deze schuiven concrete, meetbare elementen naar voor waaraan we kunnen toetsen of de acties afgestemd zijn op de beleidsopties. De bedoeling van het werken met indicatoren is tweeledig: • •
KPI’s kunnen gebruikt worden om jaarlijks acties uit te werken in een jaarplan; Ze faciliteren de evaluatie van de resultaten op korte, middellange en lange termijn.
Deze dubbele betrachting geldt zowel voor de plannen van de dienst onderzoek en dienstverlening als voor de werking van de EC’s en de labs. De vooropgestelde streefwaarden kunnen enkel bereikt worden dankzij de inzet van zowel de EC’s als de ondersteunende dienst onderzoek en dienstverlening. De streefwaarden vooropgesteld in de EC’s zullen uiteindelijk bijdragen aan de te behalen streefwaarden vooropgesteld voor de totaliteit van het onderzoeksbeleid.
49
Een eerste set KPI’s geeft een globaal beeld van hoe goed we het doen in onderzoek: we meten enerzijds de inputs in onderzoek (hoeveel middelen/personeel stellen we beschikbaar) en vergelijken dit met de bekomen outputs (# publicaties, onderzoeksprojecten). Deze set KPI’s liggen in lijn met de KPI’s die ook op associatieniveau belangrijk zijn.
Input indicatoren KPI 1 • Uitgaven in onderzoek, opgedeeld in • • • •
PWO, defiscalisatie, werkingsuitkeringen of eigen middelen hogeschool en externe financiering per subsidiekanaal
Kritische Prestatie Indicatoren
KPI 2 • VTE onderzoekers met minimaal 20% onderzoeksopdracht
50
Output indicatoren KPI KPI KPI KPI KPI KPI KPI KPI KPI KPI
3 • # publicaties in een vaktijdschrift of boek of deel ervan 4 • # publicaties in een tijdschrift of krant of erbij horende website 5 • # publicaties in een wetenschappelijk tijdschrift, boek of deel ervan 6 • # lezingen of posterpresentaties op studiedagen voor het werkveld 7 • # zelf georganiseerde studiedagen (onderzoek) 8 • # lezingen of posterpresentaties op wetenschappelijke congressen en studiedagen 9 • # navormingen rechtstreeks voortkomend uit onderzoek 10 • # projecten gesubsidieerd onderzoek en bijhorend budget 11 • # projecten contractonderzoek en bijhorend budget 12 • Ratio extern gefinancierd onderzoek tov PWO
Doorstroom van onderzoek naar onderwijs KPI 13 • Ratio onderzoekers met onderwijsopdracht
Een tweede set KPI’s wordt gekoppeld aan de verschillende krachtlijnen die vooropgesteld worden binnen dit onderzoeksbeleidsplan:
Ondernemerschap KPI 14 • # studenten met statuut student-ondernemer (VIVES statuut) KPI 15 • # student-zelfstandige (officieel statuut) KPI 16 • # studenten in coaching
Valorisatie
Duurzaamheid KPI 19 • # initiatieven die kennis vergroten rond de SDG’s
Kwaliteitszorg KPI 20 • # professionaliseringstrajecten bij docenten en onderzoekers
Interdisciplinair samenwerken KPI 21 • # interdisciplinaire projecten
Kritische Prestatie Indicatoren
KPI 17 • # nieuw afgesloten dienstverleningscontracten (in aantal en in euro) KPI 18 • # eerstelijnsadviezen via Blikopener
51
Wist je dat ... de kleinste drone slechts 2.5 gram weegt? al Deze3Dgeprintedrones zullenvoor ie. wordeningezet voor zwermtechnolog
52
Het VIVES DroneLab is een referentie in Vlaanderen wat betreft drones. De onderzoekers van het expertisecentrum Smart Technologies, onderzoeksgroep drones zijn gespecialiseerd in regelgeving, technologie en toepassingen. Naast de vliegende komen ook rijdende en varende drones aan bod.
Realisatie onderzoeksplan Om de strategische doelen om te zetten in een krachtige aanpak zullen we uiteindelijk jaar per jaar acties plannen om de doelen te verwezenlijken. Deze acties worden gepland en neergeschreven in een jaarlijks onderzoeksplan. We hebben een jaarplan voor de dienst onderzoek en dienstverlening enerzijds en jaarplannen per EC. De jaarplannen lopen per academiejaar. Dit doen we om de verbinding met onderwijs te faciliteren.
De jaarplannen voor de dienst onderzoek en de jaarplannen van de EC’s kunnen geconsulteerd worden op de vivesnet pagina’s van de dienst onderzoek. KPI’s zullen op regelmatige basis gerapporteerd worden op de vergadering van het bestuursorgaan van VIVES.
Realisatie onderzoeksplan
In de jaarplannen wordt ook vermeld wie de acties zal opnemen of begeleiden, welke resultaten en streefwaarden beoogd worden en welke termijn wordt voorzien. Dergelijke planmatige aanpak zorgt ervoor dat we beleidsmatig bij de les blijven door stil te staan bij de resultaten van onze acties en die mee te nemen bij de planning van het erop volgende jaarplan.
53
54
Hogeschool VIVES ©2020 VIVES Fotomateriaal: dank aan de expertiscentra van VIVES Copyright beelden: Hogeschool VIVES Redactie & vormgeving: dienst onderzoek VIVES
Verantwoordelijke uitgever: Isabel Vanslembrouck Doorniksesteenweg 145, 8500 Kortrijk +32 56 26 41 60 research@vives.be www.vives.be/onderzoek
55
