Voor pr oef j e
Uz i eteens el ec t i eui tons l edenmagaz i neVogel s . Wor dl i denont v angdi tpr ac ht i ge magaz i ne5xperj aart hui s .
GAAI Markus Varesvuo/Agami
27 en 28 januari 2018
De 15e Nationale Tuinvogeltelling
Tel mee! TEKST NADJA JANSMA
Hij staat weer voor de deur: de Nationale Tuinvogeltelling! Een bijzondere en feestelijke editie: de Tuinvogeltelling bestaat vijftien jaar. Wij ‘tuinvogel-telden’ alvast op proef met bioloog en ambassadeur van Vogelbescherming Camilla Dreef. Vier en tel met ons mee!
E
ind januari. Een waterig zonnetje breekt door en de vogels beginnen meteen te zingen. We staan met Camilla op de veranda bij de tuin van Vogelbescherming, verrekijker in de aanslag. “Met een zonnige dag zie je de vogels veel beter; als het regenachtig weer is of veel waait dan zitten ze meer verscholen.” Onze telling begint wat dat betreft dus goed, en we zien gelijk twee gaaien en een pimpelmees. Alledaagse soorten, maar Camilla weet dat je ook bijzondere soorten in je tuin kunt treffen. “Ik woon in Amsterdam en kijk vanaf mijn balkon uit op de binnentuinen onder me. Twee winters achter elkaar heb ik daar een grote gele kwikstaart op de daken van de schuurtjes heen en weer zien huppen. Ze maken een expressief hard geluid, dus je hoort 'm eigenlijk al aankomen en dan zie je ineens zo’n knalgele bol voorbijvliegen. Dat verwacht je niet, leuk toch?”
foto: Lars Soerink/Vilda
Ambassadeur Camilla Dreef ging er alvast voor zitten om de tuinvogels te tellen.
VO G E LS 05/17•9
De belangrijkste conclusie na veert ien jaar Nationale Tuinvogeltelling: vogel vriendelijke tuinen zijn van levensbelang voor vogels Een pimpel met een pitje We richten onze aandacht weer op de tuin en zien een merel en een koolmees. “Het is leuk om eens wat langer de tijd te nemen en te kijken naar het gedrag van de verschillende vogelsoorten. Ik zit nu naar die voedersilo te kijken en verderop zie ik een pimpelmees in een boompje. Hij vliegt naar de silo, haalt er één zonnebloempitje uit en gaat die veilig zitten opeten in de boom. Een groenling bijvoorbeeld, met zijn grote snavel, die knabbelt de één na de andere pit open terwijl hij rustig op de silo blijft zitten. En een roodborstje zal er eerder onder hangen.” Voedersilo’s: helpen die echt als je meer vogels in de tuin wilt? “Jazeker”, knikt Camilla. “Zorg voor voer, en vooral voor planten en struiken in je tuin, en liefst een beetje water. Vogels moeten niet alleen eten, ze willen zich ook veilig voelen zoals die pimpelmees met zijn pitje in de boom. En een beetje drinken en af en toe badderen.” Onze tuin is een toevluchtsoord Dat is ook de belangrijkste conclusie na veertien jaar Nationale Tuinvogeltelling: vogelvriendelijke tuinen zijn van levensbelang voor
vogels. Vooral in strenge winters, bij sneeuw en vorst, zoeken vogels hun voedsel in onze tuinen. Dat is ook in de statistieken terug te zien: bij een zacht-weer-Tuinvogeltelling worden er gemiddeld minder vogels geteld dan tijdens een vrieskoud weekend. Voor vogels is het van levensbelang dat onze tuinen een veilig toevluchtsoord zijn, waar ze voedsel vinden. Hang de slingers op tijd op! Wat is de favoriete tuinvogel van Camilla? Ze is even stil. “Uitgaande van de vogels die ik in mijn tuin zie… jee, moeilijk kiezen! Het eerste wat in me opkomt is het goudhaantje, met zijn gele kruintje, dat af en toe in de winter voorbijkomt, zich snel even door de kruinen van de bomen verplaatsend. Maar het winterkoninkje, die je heel luid explosief hoort roepen terwijl je hem niet ziet en dat je dan plotseling rondscharrelend ontdekt, is ook leuk. Of de tjiftjaf, die je als een soort kolibrie insecten ziet vangen in de conifeer.” Jammer genoeg zien wij dit half uurtje deze vogels niet. De oogst: twee merels, twee gaaien, vier vinken, drie pimpelmezen, twee koolmezen, één heggenmus en een roodborstje. Geeft niks: elke telling is belangrijk. Tijd voor warme koffie! Tel dus mee op 27 en 28 januari! Hang ruim tevoren wat pindaslingers op om de vogels naar de tuin te lokken. Gegarandeerd dat ze het feestje vast komen voorproeven •
TUINVOGELSPECIAL LANDLEVEN Magazine Landleven brengt met Vogelbescherming een special uit over tuinvogels. Het is een superdik WINTERKONING Daniele Occhiato/Agami
nummer met maandelijkse tips om je tuin vogelvriendelijker te maken, plus informatie over vogels en hoe je ze kunt helpen. Om te bewaren en lekker door te bladeren. Het Landleven magazine Tuinvogels is vanaf 12 december te bestellen voor € 5,00 incl. verzendkosten (winkelwaarde € 7,95) via www.vogelbescherming.nl/landleven-magazine
ZO WERKT HET Tel op 27 of 28 januari een half uur de vogels in uw tuin of vanaf uw balkon. Vliegen de vogels alleen maar over? Die tellen niet mee. Scholen, kinderboerderijen en andere groepen kunnen al eerder tellen, op een moment dat hen schikt, en dan vanaf vrijdag 26 januari hun tellingen insturen. Leuk om samen met de leerlingen te doen. Noteer alle waarnemingen van een soort in uw tuin of op uw balkon. Maar tel deze waarnemingen niet bij elkaar op, want dan loopt u het risico dezelfde vogel dubbel te tellen. Geef van een soort alleen het hoogste aantal door dat u tegelijk hebt gezien. Dus: ziet u in uw tel-halfuur 3 koolmezen tegelijk en even later 5 koolmezen tegelijk? Dan geeft u door: 5 koolmezen. Geef uw telling door via de app Tuinvogels of via de website www.tuinvogeltelling.nl. Op deze website vindt u ook een handig overzicht van de meest voorkomende tuinvogels, ĂŠn een kort instructiefilmpje over hoe te tellen. GROTE BONTE SPECHT Malcolm Schuyl/Nature in Stock
VOG E LS 05/17•11
HARTVOORVOGELS over leden, organisaties en bedrijven die het
werk van Vogelbescherming Nederland een warm hart toedragen
Hennie van Bokhoven tijdens een van haar vele reizen met Inezia Tours.
CHEQUE TER WAARDE VAN
€ 92.500 Aangeboden aan Vogelbescherming Nederland voor de ledenreizen met Inezia Tours in de periode 2015 – 2017
Een magnifieke ‘reis-cheque’ van Inezia Tours Van reisorganisatie Inezia Tours ontving Vogelbescherming een bijdrage van € 92.500 over de laatste 3 jaar, een fantastisch bedrag. Sinds een aantal jaren organiseren we samen natuurreizen naar tal van mooie vogellocaties, van Portugal tot Spitsbergen. Voor elke geboekte reis doneert Inezia Tours een afgesproken bedrag aan Vogelbescherming. Hennie van Bokhoven uit Rotterdam ging al drie keer mee naar Spitsbergen. “Elke keer weer is het een onvergetelijke ervaring. Varen op de Noordelijke IJszee met rondom alleen maar pakijs, geen andere schepen; de kleuren en de onwerkelijke stilte zijn verslavend. En dan al die poolvogels in combinatie met ijsberen en walvissen. Het is zó mooi!” Zij ging ook mee naar Noordoost-Duitsland, Portugal en Noorwegen/Finland. “De reizen zijn altijd gezellig en familiair. Iedereen is gelijk en zowel echte vogelaars als gewone liefhebbers komen aan hun trekken. Inezia Tours doet er alles aan om het de deelnemers naar hun zin te maken. Die sfeer en de deskundige begeleiding, mede door Vogelbescherming, maken elke reis tot een succes. Dat je met je deelname tegelijkertijd Vogelbescherming financieel steunt, is mooi meegenomen.” Een overzicht van alle ledenreizen van Inezia Tours vindt u op www.vogelbescherming.nl/reizen.
Tel mee voor de wetenschap In 2018 organiseren Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek Nederland alweer de vijftiende editie van de Tuinvogeltelling. Viert u met ons mee? Sommige leden twijfelen. “In mijn tuin zitten geen vogels” of “Ik vind het lastig om de vogels te herkennen”, zijn veelgehoorde opmerkingen. Maar ook ‘geen vogels gezien’ is nuttige informatie voor ons en zelfs vogels die u niet herkent, kunt u doorgeven. Door mee te doen aan de Tuinvogeltelling levert u écht een belangrijke bijdrage aan de wetenschap. Tellen is bovendien hartstikke leuk! Doe mee op 27 of 28 januari. Kijk op www.tuinvogeltelling.nl. Zie ook pag. 8 en verder.
HARTVOORVOGELS Heeft u 10 minuten tijd, een printer en een envelop? Meer heeft u niet nodig om uw lidmaatschap per 2018 voor de komende vijf jaar te regelen via een periodieke schenking. www. vogelbescherming.nl/schenken
Uw bevlogenheid
foto: Bill Coster/Nature in Stock
foto: Lars Soerink/Vilda
Stop de jacht! Een man met aan zijn zijde twee jachthonden loopt me tegemoet. In eerste instantie gaat mijn aandacht naar de honden uit. Dan dringt de ruwe werkelijkheid tot me door. In zijn linkerhand houdt hij op schouderhoogte een wespendief bij de vleugels vast; hun blikken ontmoeten elkaar. De man groet en verdwijnt dan richting zijn auto, mij in verbijstering achterlatend. Zo begint het verhaal van Lars Soerink (pagina 14) over de illegale jacht waar jaarlijks 25 miljoen trekvogels het slachtoffer van worden. Het verhaal maakt pijnlijk duidelijk waarom beschermen ‘over de grenzen’ hard nodig is. Samen met onze BirdLife Partners werken we aan veilige routes en overwinteringsgebieden. Gaat uw hart ook uit naar trekvogels? Lees dan verder op www.vogelbescherming.nl/flyways en word Flywaysdonateur.
De steun van leden en donateurs die bij allerlei gelegenheden hun bevlogenheid voor vogels en natuur uitdrukken in een gift, maakt ons blij en ontroert ook vaak. • De heer Woudman hield een ‘nestkastcollecte’ tijdens zijn afscheidsreceptie: € 100. • Bij hun 40-jarig huwelijksfeest vroegen de heer en mevrouw Van den Ham giften voor Vogelbescherming: € 860. • De heer Bolhuis ‘collecteerde’ bij zijn verjaardag: € 125. • ’75-ste verjaardag Frans en Carla’ stond vermeld bij een gift voor de weidevogels: € 500. • Mevrouw Heldoorn en de heer Van der Zwan gaven een feest voor hun 40-jarig samenzijn: € 465. Wilt u Vogelbescherming ook steunen bij een speciale gelegenheid? Laat het ons even weten via ledenadmin@ vogelbescherming.nl of bel 030 693 77 00.
Nalaten aan Vogelbescherming: zó geregeld Wilt u Vogelbescherming steunen via uw testament, maar ziet u op tegen de notariskosten en het gedoe? Overweeg dan eens om gebruik te maken van een online standaardtestament via www.nutestament.nl. Voor € 295 hebt u twee gelijkluidende testamenten met een legaat voor Vogelbescherming. Meer informatie: Jaap Hijmans, medewerker Schenkingen en nalatenschappen, 030 693 77 29 of jaap.hijmans@vogelbescherming.nl.
VOGE LS 05/17•23
Gracieuze wintergasten TEKST IDDE LAMMERS
Kleine zwanen doen hun naam eer aan. Ze zijn een stukje kleiner dan wilde zwanen en flink wat compacter dan knobbelzwanen. Dit is de tijd van het jaar om dat met eigen ogen te zien.
D
e kleine zwaan is een echte wintergast. Begin september verlaten ze hun broedgebieden in NoordwestRusland en vliegen in een paar weken tijd naar West-Europa. Nederland is de favoriete bestemming. Onze grote, open wateren en riviermondingen zijn geschikte plekken om naar voedsel te zoeken en veilig de nacht door te brengen. De Friese kust, het Wieringermeer en de Zeeuwse Delta zijn belangrijke leefgebieden, maar de Veluwe Randmeren spannen de kroon. Daar worden in sommige winters wel 5000 exemplaren geteld. Dat is naar schatting een derde van de West-Europese populatie! Kleine zwanen eten na terugkomst graag wortelknolletjes van fonteinkruiden en kranswieren. Als die in de loop van de winter niet meer beschikbaar zijn, verruilen ze het water voor het land. Op akkers zoeken ze naar aardappel- en maĂŻsresten. De laatste weken in ons land doen ze zich tegoed aan
gras. Paartjes blijven elkaar hun leven lang trouw. En tijdens de eerste winter blijven ook de jongen nog bij hun ouders. Ze zijn te herkennen aan hun nog grijzige verenkleed. In Nederland doet het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) al sinds 1995 onderzoek naar kleine zwanen. In het veld kun je exemplaren met een genummerde nekband en pootringen treffen. Die maken vogels individueel herkenbaar. Vorig jaar heeft Rascha Nuijten van het NIOO voor haar promotieonderzoek 28 kleine zwanen gezenderd. Ze hoopt de trekroutes van de vogels in kaart te kunnen brengen. Als die veranderd zijn ten opzichte van eerder onderzoek dan zou daarin de verklaring kunnen liggen voor de sterke achteruitgang van de soort. Maar het zou ook best kunnen dat de verminder-
de aantallen in Nederland gedeeltelijk verklaard worden door grotere aantallen die in Polen en Duitsland blijven hangen. Kleine zwanen overwinteren bij voorkeur bij een temperatuur van ongeveer vijf graden Celsius. Door de serie zachte winters van de afgelopen jaren is hun overwinteringsgebied wellicht iets naar het oosten opgeschoven. In de vorig jaar aangebrachte nekbanden zijn versnellingsmeters ingebouwd: sensoren die de houding van de banden registreren. Na het uitlezen van het geheugenkaartje weet Rascha exact hoelang de vogel gefoerageerd, geslapen, gebroed en gevlogen heeft. Rascha: "Zo komen we op zeer efficiënte wijze meer te weten over het gedrag van kleine zwanen, ook in de seizoenen dat we ze niet live kunnen bekijken. Maar ik ga ze deze winter natuurlijk wel een paar keer in het echt observeren. Dat blijft toch het leukste.” •
'Als we de trekroutes kennen, snappen we misschien meer over de sterke achteruitgang van de soort.' Rascha Nuijten, onderzoekster
KLEINE ZWAAN Hans Gebuis/Buiten-Beeld
VOG E LS 05/17•51
JUNIOR
Ke
rs
ts
tu
kj
e
is
TEKST JEANET VAN ZOELEN
r e K
i d st
r e n
Andere benodigdheden Wat (oude) handappeltjes, een energierol (www.vogelbeschermingshop.nl), ijzerdraad, een bloempot of een schaal die buiten mag staan, steekschuim (oasis) en zoutvrije pindakaas.
foto's: Pien Eekhout
Uitvoering
Decemberdrukte: gedichten, cadeaus, complexe ovengerechten en boodschappen voor een week. Maar gelukkig ook Kerstvakantie!! Tussendoor even de rust pakken en met de (klein)kinderen een speciaal Kerstdiner voor vogels maken in de vorm van een Kerststukje! Hoe leuk is dat?! Het duurt niet lang: een uurtje verzamelen en een uurtje verwerken.
Laat het steekschuim een kwartiertje in water weken en leg het dan in de pot of schaal. Zet de energierol er middenin en steek de bessentakken er omheen.
Voorbereiding Eerst de muts op en samen naar buiten. Neem een snoeischaar en een grote tas mee en sla aan het verzamelen in uw tuin: dennenappels en
takken van struiken die in december bessen dragen, zoals hulst (op en top Kerst natuurlijk!), liguster, meidoorn, Gelderse roos, klimop (bloemen). Neem ook bladeren en andere dingen mee die er gewoon mooi uitzien!
Wind een stukje ijzerdraad om de achterkant van de dennenappels en smeer pindakaas tussen de schubben. Steek ze bij de takken. Prik ook een gewone appel op een dubbel stuk ijzerdraad en verwerk hem in het Kerststukje. Heb je mooie bladeren of schors? Ook erin natuurlijk! Voor de sier.
Compositie Heb wat oog voor de compositie: werk van lang naar kort, zodat ook de korte takjes en (dennen)appels goed zichtbaar zijn. Lange takken in het midden rond de energiestaaf en kortere dingen eromheen. Dan is het mooi ĂŠn kunnen de vogels eten aan alle kanten. Klaar? Kerststuk naar buiten en laat ze maar smullen!
VOGE LS 05/17•55