Groene Lente 2016

Groencontact vakblad over openbaar groen

P109205 | Afgiftekantoor 8000 Brugge Mass Post | 42e jaargang | Tweemaandelijks | november - december 2016

2016 | 6

Groene gemeente

Bijenvriendelijke gemeente

speciale editie

Waterrobuust groen

Gemeente in bloei

de beste groenrealisaties van 2016

Groene Lente

Echte boomspecialisten gebruiken biodegradeerbare kettingzaagolie.

Draag zorg voor het milieu, gebruik biologisch afbreekbare kettingzaagolie. “Biologisch afbreekbare smeermiddelen� zijn producten die door hun samenstelling makkelijker door microorganismen in het milieu worden afgebroken. U kunt ze best gebruiken in toepassingen van verloren smering en in toepassingen met een verhoogd risico voor het milieu. Kettingzaagolie kan bij gebruik in het milieu terechtkomen en zo schade veroorzaken aan fauna en flora. Met biologisch afbreekbare kettingzaagolie kunt u de schade beperken en draagt u extra zorg voor het milieu.

Een boodschap van www.valorlub.be

Valorlub is een initiatief van het bedrijfsleven met de steun van de drie regionale overheden.

van de redactie | vvog

colofon Groencontact

is een vakblad over openbaar groen

Groencontact

is een uitgave van de Vereniging voor Openbaar Groen vzw (VVOG)

De X-factor

Groencontact

is het ledenblad van de VVOG

www.groencontact.info Redactie Jos De Wael, hoofdredacteur Emmanuel Ampe Kathleen De Clercq Rudi Geerardyn Dirk Vandromme Peter Vandyck

Columnist Karel Moentjens

Redactieadvies prof. Martin Hermy, KULeuven, voorzitter Geert Bossaert, BVTL Luc Debruyne, Veurne Kathleen De Clercq, PXL Diepenbeek Lieven Dhollander, Hogeschool Gent Pieter Foré, Hogeschool Gent Isabelle Joos, VIVES Roeselare Steven Meeus, ODISEE Sint-Niklaas Geert Meysmans, Erasmus Hogeschool Jan Moereels, Brasschaat Dirk Vandromme, Zwevegem Marc Vereecke, Sleidinge Chris Vermander, Gent

Eindredactie Jos De Wael | jos.de.wael@vvog.info Rudi Geerardyn | rudi@vvog.info

Redactieadres Predikherenrei 1c | 8000 Brugge T. 050 33 21 33 | F. 050 33 20 62 groencontact@vvog.info

Vormgeving & Druk Vanden Broele | Brugge | www.vandenbroele.be

Het is menselijk en een uiting van ambitie dat we ons steeds willen meten ten opzichte van anderen.

De uitdaging is dan ook om onszelf te analyseren en uit te zoeken in hoeverre we ons positioneren ten opzichte van onze omgeving, ten opzichte van collega’s, diensten, steden, landen. Het is bijna een existentiële vraag die zich kan uiten in Olympische Spelen, Miss verkiezingen maar ook in groen- en milieucompetities zoals Groene Lente en Entente Florale Europe.

Nagenoeg 40 jaar nemen Vlaamse steden en gemeenten deel aan de Groene Lente. Even lang biedt de Association Européenne pour le Fleurissement et le Paysage (AEFP) via haar competitie Entente Florale Europe een platform aan voor Europese steden en gemeenten. Waarom is het belangrijk voor onze gemeentebesturen om deel te nemen aan dergelijke acties? Wat zijn onze drijfveren. Is dit alles nog van onze tijd?

De formules van de Groene Lente en Entente Florale Europe zijn zeker niet oubollig. Deze intergemeentelijke competities zijn niet langer enkel gefocust op openbare bebloeming maar evolueerden tot een hedendaagse audit van het publiek domein. Beleid en beheer worden geëvalueerd.

Het is nuttig dat we stil durven staan om onszelf even te spiegelen. Vlamingen zijn gekend als noeste werkers die niet veel opkijken, maar liefst verder wroeten. Maar zijn we wel goed bezig? Er is inderdaad soms durf nodig om ons eigen werk, onze eigen groenprojecten te tonen en te evalueren.

Wanneer we die vrees overwinnen, ontdekken we onze eigen sterktes maar ook onze zwaktes. Dit rendeert en geeft de gemeenten een X-factor en de kracht om te groeien.

Een stad of gemeente die deelneemt aan Entente Florale Europe getuigt meestal dat dit aanzet tot nauwere en duurzame samenwerking, met de gemeentediensten onderling maar ook met de burger en met betrokken verenigingen.

Advertenties VVOG | Predikherenrei 1c | 8000 Brugge T. 050 33 21 33 | F. 050 33 20 62 groencontact@vvog.info

Abonnementen Een jaarabonnement van 6 nummers kost: in België: € 60 (incl. BTW) in het buitenland: € 75 studenten: € 30 Een los nummer kost: € 15 Abonneren kan door overschrijving van het juiste bedrag op onze bankrekening met de mededeling: ‘nieuw abonnement Groencontact’ IBAN BE82 0680 5419 8068 BIC GKCCBEBB BTW BE 0414 897 902

Copyright Het nadrukken of overnemen van artikels mag enkel gebeuren na voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur(s) én de redactie.

Gelieve eerst contact op te nemen met de redactie.

Recent werd het rapport met de Vlaamse Regionale Indicatoren 2016 (VRIND) gepubliceerd. Daaruit blijkt dat de bebouwing in Vlaanderen nog steeds toeneemt en dat bouwpercelen én private tuinen steeds kleiner worden. Dit is een bewijs dat het belang van openbare groenvoorziening in de toekomst nog zal toenemen. Het is de missie van groenmandatarissen en -ambtenaren om het groen in onze steden en dorpen optimaal te behartigen. Groencompetities kunnen daarbij helpen, maar zijn niet alleen een challenge voor grote steden. Vlaamse gemeenten, klein of groot, moeten durf hebben om deel te nemen aan groencompetities, zeker ook op Europees niveau!

Ik wens iedere deelnemer aan de Groene Lente 2016 proficiat met de behaalde resultaten. De Stad Turnhout heeft met een zilveren medaille in Entente Florale Europe 2016 ervaren dat ze een Europees topniveau behalen op vlak van groenbeleid en -beheer.

De stad Hamont - Achel heeft het lef en de ambitie om deel te nemen aan Entente Florale Europe 2017. Een correcte beslissing. Veel succes!

Verantwoordelijke Uitgever Ali Çaglar | Predikherenrei 1c 8000 Brugge Ondertekende artikels en advertenties vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs, respectievelijk adverteerders. Het opnemen van een artikel of advertentie betekent niet noodzakelijk dat de VVOG of de redactie een gelijkaardig standpunt innemen.

ISSN

Dirk Vandromme Groenambtenaar gemeente Zwevegem Voorzitter Technische Werkgroep V.V.O.G. Voorzitter AEFP-Entente Florale Europe

0250-7706

Milieubijdrage Groencontact wordt gedrukt op papier afkomstig uit verantwoord beheerde bossen en wordt verstuurd onder recycleerbare papieren omslag.

groencontact 2016 | 42 [6] —

3

Vereniging voor Openbaar Groen LEDEN (2016) Aalter, Aarschot, Aartselaar, Alken, Antwerpen, Assenede, Avelgem, Beernem, Beerse, Beersel, Beringen, Berlaar, Berlare, Beveren, Blankenberge, Boechout, Bonheiden, Boom, Bornem, Brasschaat, Brecht, Bree, Brugge, Buggenhout, Damme, De Panne, De Pinte, Deerlijk, Denderleeuw, Dendermonde, Dessel, Destelbergen, Diepenbeek, Diksmuide, Duffel, Edegem, Eeklo, Erpe-Mere, Essen, Evergem, Geel, Genk, Gent, Gistel, Grobbendonk, Haacht, Hamont-Achel, Harelbeke, Hasselt, Heist-opden-Berg, Hemiksem, Herk-de-Stad, Hoeilaart, Hoeselt, Hooglede, Hoogstraten, Houthulst, Hove, Ichtegem, Ieper, Ingelmunster, Izegem, Jabbeke, Kalmthout, Kampenhout, Kapellen, Kasterlee, Knokke-Heist, Koekelare, Koksijde, Kontich, Kortrijk, Kraainem, Kuurne, Laakdal, Laarne, Landen, Langemark-Poelkapelle, Lede, Leopoldsburg, Lichtervelde, Liedekerke, Lier, Lille, Lint, Lo-Reninge, Lochristi, Londerzeel, Lovendegem, Lubbeek, Machelen, Maldegem, Meerhout, Melle, Merelbeke, Meulebeke, Middelkerke, Mortsel, Nazareth, Neerpelt, Nevele, Nieuwpoort, Nijlen, Olen, Oostende, Oosterzele, Oostkamp, Opglabbeek, Opwijk, Oud-Turnhout, Oudenburg, Overijse, Overpelt, Peer, Poperinge, Puurs, Ranst, Ravels, Retie, Riemst, Rijkevorsel, Roeselare, Rumst, Schilde, Sint-Gillis-Waas, Sint-Katelijne-Waver, Sint‑Niklaas, Staden, Steenokkerzeel, Stekene, Temse, Tervuren, Tielt, Torhout, Turnhout, Veurne, Vilvoorde, Vosselaar, Waarschoot, Waasmunster, Waregem, Wervik, Westerlo, Wetteren, Wevelgem, Wielsbeke, Wijnegem, Willebroek, Wingene, Wommelgem, Wuustwezel, Zandhoven, Zaventem, Zedelgem, Zele, Zoersel, Zomergem, Zonhoven, Zwevegem, Zwijndrecht

RAAD VAN BESTUUR (2013-2019) Ali Caglar, Genk, voorzitter Yves De Bosscher, Harelbeke, ondervoorzitter Philip Pierins, Brugge, ondervoorzitter Werner Aerts, Tervuren Filiep Bouckenooghe, Roeselare Wout De Meester, Sint-Niklaas Marc Debie, Wielsbeke Valerie Del Re, Hasselt Peter Desmet, Waregem Akdemir Duygu, Beringen Bart Hermans, Oud-Turnhout Luc Hermans, Turnhout Bert Herrewyn, Kortrijk Patrick Huyghe, Evergem Michel Jansen, Hoogstraten Filip Kegels, Beveren Hilde Langeraert, Nevele Annika Lenaerts, Leopoldsburg Griet Smaers, Geel Dieter Van Besien, Haacht Jos De Wael, secretaris

De Vereniging voor Openbaar Groen (VVOG) is een vereniging van Vlaamse steden en gemeenten met het statuut van een vereniging zonder winstoogmerk (vzw). De aangesloten steden en gemeenten hebben het statuut van werkelijk lid. Provincies en andere lokale besturen kunnen ook aansluiten als werkelijk lid. Natuurlijke en publiekrechtelijke personen kunnen enkel aansluiten als toegetreden lid met beperkte dienstverlening.

VVOG werd in 1974 opgericht op initiatief van zeven Vlaamse steden: Antwerpen, Brugge, Gent, Mechelen, Oostende, Sint-Niklaas en Vilvoorde.

VVOG fungeert als kennis- en informatie­centrum op het vlak van openbaar groen. De leden gemeenten kunnen op elk moment beroep doen op de verschillende vormen van dienst­verlening (zie hiernaast).

VVOG biedt aan de mandatarissen en ­ambtenaren van de aangesloten steden en gemeenten een forum waar vakkennis en ervaring in verband met het ‘groene’ vakgebied kunnen uitgewisseld worden en waar oplossingen voor ‘groene’ problemen met collega’s en vakgenoten kunnen besproken worden.

MISSIE De VVOG wil het openbaar groenpatrimonium in al zijn vormen promoten en pleiten voor een maximaal behoud ervan. Waar mogelijk ijveren wij ook voor de uitbreiding van kwaliteitsvol openbaar groen. De VVOG wil onderzoek inzake duurzaam openbaar groen stimuleren en sturen en waar mogelijk een schakel zijn tussen de vele ‘groene’ beleidsdomeinen.

DIENSTVERLENING De VVOG biedt de aangesloten leden een ruime waaier van diensten aan ter onder­steuning van hun werkzaamheden inzake groenvoorziening.

Bibliotheek De VVOG heeft een uitgebreide vakbibliotheek en documentatie­dienst. Boeken, tijd­ schriften, bedrijfsdocumentatie, fotomateriaal en andere nuttige documenten staan ter beschikking van de leden. Een groot deel van de documentatie is te raadplegen via de ledenpagina’s op de website.

Technisch advies De leden kunnen beroep doen op de VVOG-medewerkers voor technisch advies.

Deze dienstverlening kan telefonisch gebeuren, via e-mail of middels een plaatsbezoek.

Netwerking De VVOG organiseert geregeld activiteiten (studiedagen, studie­uitstappen, workshops) waar de leden contacten kunnen leggen met collega’s uit de groensector.

PUBLICATIES De VVOG geeft ter ondersteuning van haar dienstverlening verschillende publicaties uit en beschikt over een dynamische en up-to-date website.

Groencontact De VVOG publiceert een tweemaandelijks vakblad over openbaar groen.

Groencontact is tevens het contact- en informatieblad van en voor de leden.

Zakboekjes Handige praktijkgidsen in pocketformaat met praktisch bruikbare info voor groen­ ambtenaren, studiebureau’s en terreinbeheerders.

Secretariaat Vereniging voor Openbaar Groen Predikherenrei 1c | 8000 Brugge T. 050 33 21 33 | F. 050 33 20 62 info@vvog.info | www.vvog.info

Medewerkers Jos De Wael, secretaris - diensthoofd jos@vvog.info Emmanuel Ampe, emmanuel@vvog.info Rudi Geerardyn, rudi@vvog.info Doreen Leuntjens, doreen@vvog.info Dirk Neirynck, dirk@vvog.info Peter Vandyck, peter@vvog.info

Partners

GroenMail De VVOG publiceert een elektronische nieuwsbrief met actuele informatie over het ‘groene’ vakgebied. Inschrijven kan op info@vvog.info.

Website Op de website van de VVOG vindt men allerlei nuttige informatie over het vak­­gebied. Meer en meer wordt de website hét interactieve medium waarmee de VVOG communiceert met haar leden.

GROENE LENTE De ‘Groene Lente’ is een jaarlijkse wedstrijd waaraan alle Vlaamse gemeente­besturen kunnen deel­ nemen. Op die manier wil de VVOG interessante en voor­beeld­stellende groenprojecten en bloemen­ initiatieven meer bekendheid geven. Bijzondere aandacht gaat uit naar projecten die bijenvriendelijk, pesticidenvrij en waterrobuust beheerd worden. Op de Finaledag in december worden de beste groen- en bloemen­projecten voorgesteld en gepubliceerd in een speciale editie van Groencontact.

VORMING EN OPLEIDING Cursussen De VVOG organiseert ieder jaar gespecialiseerde cursussen op maat van de gemeenten.

De cursussen zijn zowel theoretisch als praktijk­gericht en bieden een volledig opleidingstraject in functie van de stielkennis van de cursisten. VVOG is door de Vlaamse overheid erkend als opleidingscentrum.

Studiedagen Jaarlijks organiseert de VVOG een of meerdere studiedagen (symposia, congressen).

Seminaries en studiebezoeken Meerdere keren per jaar worden seminaries en/of vakexcursies georganiseerd over concrete groenthema’s. Uitwisseling van ervaringen en kennismaking met voorbeeld­stellende groen­projecten is hierbij essentieel.

DIRECTIECOMITE (2013-2019) Ali Çaglar, Yves De Bosscher, Patrick Huyghe, Philip Pierins

Structurele sponsors

FINANCIEEL COMITE (2013-2019) Inge Bossuyt, Harelbeke Pascal Buytaert, Sint-Gillis-Waas Vincent Laroy, Lovendegem

DEPARTEMENT LEEFMILIEU, NATUUR & ENERGIE

TECHNISCHE WERKGROEP Dirk Vandromme, Zwevegem, voorzitter Maarten Vansteenhuyse, Brugge Mieke Schauvliege, Gent Hans De Beule, Antwerpen Eli Devriendt, Oostende Peter Fabry, Genk Inge Goos, Turnhout Ides Leys, Koksijde Peter Tanghe, Kortrijk Bernadette Pieters, Sint-Niklaas Marc Van Havere, Beveren Geert Vande Kerkhof, Hasselt Alvarez Vanhove, waarnemer AWV Pieter Van Nieuwerburgh, waarnemer AWV Tarcy Verstraeten, Dendermonde Jos De Wael, secretaris

Sponsors Groene Lente

www.vvog.info

inhoud 2016 | 6

16

3

De X-factor | Dirk Vandromme

6

Groene Lente 2016 | overzicht De beste groenrealisaties in Vlaanderen in 2016

Turnhout Dit jaar wint Turnhout de Openbaargroenaward met de stadstuin op de Grote Markt.

Een professionele tuinaannemer zorgde voor een kwaliteitsvolle tuin met aantrekkelijke plantencombinaties.

van de redactie

8

groen- en bloemengemeente 2016 Turnhout | Terugblik op Entente Florale 2016 | Rudi Geerardyn

10 groene gemeente Brugge | Speelplein Maertenstraat ontmoetingsplaats voor de hele buurt

12 groene gemeente

Groene gemeente

Hoogstraten | Campus Stede Akkers stimuleert mensen om naar buiten te komen

34

14 groene gemeente Veurne | Historisch stadspark is voorbeeld van integratie van erfgoed, natuur, sport en recreatie

Hooglede

16 groene gemeente

In het dorpscentrum van Gits is het overstromingsgevaar geweken door de aanleg van een bufferbekken. Water wordt er geïntegreerd in de nieuwe groene long en maakt nu ook deel uit van de speelzone voor jeugdbewegingen.

Turnhout | Stadstuin Grote Markt wint Openbaargroen-award 2016 | Paul Geerts

20 groene gemeente Laureaten 2016

32 waterrobuust groen

Waterrobuust groen

Gent | Bloemekenspark is natuurlijk wijkpark geworden

34 waterrobuust groen

38

36 waterrobuust groen

Beveren

38 bijenvriendelijke gemeente

De gemeente is al jaren een voortrekker met de bebloeming van pleinen en straten.

Maar vanaf nu zoemt de gemeente erop los met bijenvriendelijke bomen, nectarrozen, bloemenmengsels en bloembollen.

42 gemeente in bloei

Bijenvriendelijke gemeente

Laureaten 2016

46 groen- en bloemengemeente 2017 Hamont-Achel | Vlaamse kandidaat voor Entente Florale | Rudi Geerardyn

48 duurzame grondstoffen Digestaat | Duurzame organische meststof voor gazons | Christophe Boogaerts

50 groen kort Veteraanbomen | 20 jaar Vlaamse tuinaannemer | Europees congres in Albi

46

52 column Voor de vloed | Karel Moentjens

Hamont-Achel De stad voert een groenbeleid met respect voor natuur, cultuur en groen. Vele voorbeeldstellende groenprojecten maken van de Limburgse Teutengemeente ook een Groen- en bloemengemeente. Met grenzeloze charme doet Hamont-Achel in 2017 mee aan de leefmilieuwedstrijd Entente Florale.

Hooglede | Speelsite ‘t Chringhene op duurzame wijze heringericht

Advertenties Valorlub > 2 | Landmax > 52 | Vlaco > 53 | Packo > 53 | Vandaele > 55 | Van Dyck > 56

Groen- en bloemengemeente 2017

groencontact 2016 | 42 [6] —

5

Groene Lente 2016

De beste groenrealisaties van 2016 Colofon

Groene gemeente

Waterrobuust groen

Groene Lente is een jaarlijkse wedstrijd waar alle Vlaamse gemeentebesturen kunnen aan deelnemen. Er zijn 4 thema’s, nl.

de beste groenprojecten

de beste watervriendelijke groenprojecten

Groene gemeente promoot en beloont openbare groen­realisaties

Er werden 49 dossiers ingediend waarvan er 39 werden weerhouden door de jury.

In de loop van de maanden juli, augustus en september werden alle projecten bezocht.

In de eindbespreking werden de weerhouden projecten ingedeeld in 9 categorieën waarbij de laureaten en rangorde werden aangeduid.

Vier projecten werden op de Finale uitgebreider voorgesteld, nl. dat van Brugge, Hoogstraten, Turnhout en Veurne De laureaten ontvingen voor hun inspanningen een getuigschrift en een symbolische geldprijs, geschonken door VLAM. De projecten van de laureaten worden beschreven op p. 10 tot 31.

Er werden 9 dossiers ingediend waarvan er 1 niet werd weerhouden door de jury.

In de loop van de maanden augustus en september werden alle projecten bezocht.

Na deliberatie werden 2 finalisten en 4 laureaten aangeduid. Twee projecten kregen een eervolle vermelding.

Drie projecten, nl. dat van Aartselaar, Gent en Hooglede werden tijdens de Finale gepresenteerd aan de aanwezigen.

Alle geselecteerden ontvingen een getuigschrift en een geldprijs geschonken door de VMM. De 6 beste projecten worden beschreven op p. 32 tot 37.

Waterrobuust groen promoot en beloont openbare water­vriendelijke groenrealisaties Bijenvriendelijke gemeente promoot en beloont bijen­­vriendelijke acties en de jaarlijkse actie De Week van de Bij Gemeente in bloei promoot en beloont openbare bloemen­­realisaties In het thema Groene gemeente wordt een speciale prijs uitgereikt, nl. de Openbaargroenaward die een groenproject beloont dat is aangelegd door een tuinaannemer Ook wordt een gemeente verkozen tot Groen- en bloemen­gemeente van het jaar omdat ze zich heeft onderscheiden met haar voorbeeldstellende groen-, watervriendelijke en bloemen­realisaties. Met deze titel zal ze ook deelnemen aan de Europese wedstrijd Entente Florale in het volgende jaar. Bij die gelegenheid wordt het gemeentebestuur in de schijnwerpers geplaatst en kan zij rekenen op extra onder­ steuning en publiciteit. (zie ook p. 46) De Finale van de Groene Lente brengt alle groen­verantwoordelijken samen en laat ze kennismaken met de beste groen-, watervriendelijke - en bloemen­realisaties in Vlaanderen van het afgelopen jaar.

In 2016 ging de Finale door op 13 december in het stadhuis van Turnhout waarbij de beste groenprojecten aan de aanwezigen werden voorgesteld.

Juryleden Groene gemeente -- Elias De Boeck, adjunct-productmanager sierteelt, VLAM -- Marie Mertens, coördinatrice BFG -- Willy Adriansens, erelid Technische Werkgroep VVOG -- Jan Vancayzeele, consulent AVBS -- Jos De Wael, ir. diensthoofd, VVOG -- Rudi Geerardyn, landschapsarchitectstedenbouw­kundige, VVOG en secretaris van de jury

Juryleden Waterrobuust groen -- Dan Slootmaekers, VMM -- Steven Calewaert, VMM -- Jan Dhaene, VMM -- Gabriël De Buysscher, erevoorzitter Technische Werkgroep VVOG -- Rudi Geerardyn, landschapsarchitectstedenbouw­kundige, VVOG en secretaris van de jury

Juryleden Gemeente in bloei -- Jan Van Tieghem, tuinaannemer, AVBS -- Yves Heirman, directeur BFG -- Marie Mertens, coördinatrice BFG -- Didier Van Der Eeken, tuinaannemer, VTU -- Jan Vancayzeele, consulent AVBS -- Rudi Geerardyn, landschapsarchitectstedenbouw­­kundige, VVOG en secretaris van de jury

Projectleider Groene Lente en redactie speciale editie Groencontact VVOG | Rudi Geerardyn | 0476 47 17 36 groene.lente@vvog.info

Foto’s VVOG | Rudi Geerardyn en verschillende gemeentebesturen Alle wedstrijdresultaten en beschrijvingen van de groen­projecten zijn in deze speciale editie van Groencontact terug te vinden, maar ook op de website www.vvog.info.

In samenwerking met VMM

In samenwerking met VLAM Aartselaar Antwerpen-Berchem Antwerpen-Borgerhout Antwerpen-Merksem Beveren Beveren Blankenberge Brasschaat Brecht Brugge Brugge Brugge Diksmuide Hamont-Achel Harelbeke Harelbeke Hasselt Hoogstraten Hoogstraten Hoogstraten Koksijde Kortrijk Laakdal Laakdal Meulebeke Meulebeke Meulebeke Neerpelt Overpelt Overpelt Tielt Turnhout Turnhout Veurne Vilvoorde Zandhoven Zandhoven Zwijndrecht Zwijndrecht

James Ensorlaan Toekomstbos Borsbeekbrug Te Boelaerlei Kluizeveldenplein Jeugdcentrum Prosperpolder Dijk Hoge Landen Prinsenlaan Grasdries Rotonde Sint-Job Baron Ruzettepark Speelplein Maertenstraat Vrijheidsstraat OC Volcraeven Stationsplein Begraafplaats Bavikhove Vasteplantenborders Arendswijk Wij(k)tuin De Tesch Campus Stede Akkers Park Den Dijk Plein Gravin Elisabethlaan De Zeemeermin Tulpenpark Akkerrode Dagcentrum Vogelzang Parkbegraafplaats Sint-Amandus Spoorweglaan Ter Borchtlaan Regenboogplein Dorpsstraat Heesakkerpark Rozendorp Kanegem Park Heizijdse Velden Stadstuin Grote Markt Stadspark Rotonde Koningslo Begraafplaats Zandhoven Tuin Croonhof Bloemenpark Den Bekaf ‘t Zwen

pag.

27 26 26 28 23 24 29 30 30 25 10 31 22 28 20 26 22 12 25 29 29 21 21 22 20 24 24 27 28 31 27 25 16 14 30 20 23 21 23

Aartselaar Antwerpen-Ekeren Gent Hooglede Hoogstraten Hoogstraten Hoogstraten Lochristi

pag.

36 36 32 34 37 36 37 37

Wadi Jan Blockxlaan Speelzone Willebeeklaan Bloemekenspark Speelsite ‘t Chringhene Sint-Sebastiaanshof Van Den Akerplein Groenzone zwembad Buurtplein Smetsakkers

Knokke-Heist Blankenberge

De Haan

Sint-Laureins

Zuienkerke

Damme

Bredene Oostende

Brugge Oudenburg

Middelkerke Gistel Koksijde

Nieuwpoort

Lovendeg Aalter

Diksmuide

Tielt

Staden

Roeselare

LangemarkPoelkapelle Vleteren

Moorslede

Dentergem Meulebeke OostIngelrozebeke Izegem munster Wielsbeke

Ledegem

Zonnebeke

Lendelede Harelbeke

St-M.Latem

D

Kuurne Wevelgem

Wervik

Menen

Zulte Kruishoutem

Deerlijk Anzegem

Kortrijk

Nazareth

Zingem

Waregem WortegemPetegem

Zwevegem Avelgem

Mesen

Oudenaa

Maarke Kluisbergen Ronse

Spiere-Helkijn

— groencontact 2016 | 42 [6]

Deinze

Ardooie

Houthulst

Ieper

Nevele

Ruislede

Pittem

Hooglede

LoReninge

Poperinge

Wingene Lichtervelde

Kortemark Alveringem

Zomergem

Oostkamp

Torhout

Heuvelland

6

Waarschoot Knesselare

Koekelare Veurne

Eeklo

Beernem Zedelgem

Ichtegem

De Panne

Kaprij

Maldegem

Jabbeke

Groene Lente 2016

Bijenvriendelijke gemeente

Gemeente in bloei

de beste bijenvriendelijke acties

de beste bloemenrealisaties

Er werden 28 dossiers ingediend waarvan er 7 niet werden weerhouden.

In de zomermaanden werden alle gemeenten en hun bijenvriendelijke realisaties bezocht.

De jury besliste om 1, 2 of 3 bijensymbolen toe te kennen in relatie tot de geleverde inspanningen.

De gemeente Beveren ontving de titel van Bijenvriendelijkste gemeente in 2016 en ontving een geldprijs voor de aankoop van bijenvriendelijke planten.

Alle weerhouden gemeentes ontvingen een aankondigingsbord met bijensymbolen en een getuigschrift.

De projecten worden beschreven en getoond op p. 38 tot 41.

Er waren 45 gemeentebesturen met openbare bloemenrealisaties die door de vakjury werden bezocht in de maanden juli en augustus.

In verhouding tot de kwaliteit besliste men om 1, 2 of 3 bloemensymbolen toe te kennen.

Op de Finale ontvingen de gemeentebesturen een aankondigingsbord en getuigschrift.

Voor een fotocollage verwijzen we naar p. 42 tot 45.

De Groene Lente is een organisatie van de VVOG in samenwerking met

VLAM VMM LNE en sponsors

In samenwerking met VLAM

LANDMAX BOPLANT FIRMA THOMAS BARENBRUG BEST SELECT DCM WILLAERT

DEPARTEMENT LEEFMILIEU, NATUUR & ENERGIE

In samenwerking met LNE

Aalst Aartselaar Antwerpen-Berchem Antwerpen-Wilrijk Beersel Beringen Beveren Boom Genk Hasselt Hooglede Hoogstraten Kortrijk Laakdal Laarne Roeselare Sint-Niklaas Torhout Turnhout Vilvoorde Vosselaar

Met dank

Aalst, een bij-zondere stad Bijen en het Reukensbos Bijen in Berchem Bijentuin De Bist Bijenvriendelijk Beersel Bijenactieplan 2016 Beveren zoemt erop los!

Bijenomgeving Tomorrowland Van bijenplan tot bijenstad Bijenstad Hasselt Bezige bijtjes Bloemenweides Hoogstraten Bijenplan Kortrijk Bijenvriendelijke gemeente Bij-zondere gemeente Roeselare bijenstad Bijenvriendelijke bebloeming Bijenvriendelijke stad Bijenacties Turnhout Bijenkolonie Vosselaar in bloei

Aartselaar Antwerpen Antwerpen-Berchem

pag.

38 41 41 41 39 41 38 41 39 39 41 41 41 41 41 40 41 40 40 41 41

★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★

★ ★

pag.

43 43 43

★ ★

43

★ ★

43 43 43 43 42 42 42 42 45 42 43 42 42 42 44 44 42 42

★ ★ ★ ★

AntwerpenBorgerhout Antwerpen-Deurne Antwerpen-Ekeren Antwerpen-Hoboken Antwerpen-Wilrijk Avelgem Beringen Beveren Blankenberge Brecht Brugge Dendermonde Diksmuide Duffel Genk Hamont-Achel Harelbeke Hasselt Hooglede

★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★

Ieper Izegem Koksijde Kortrijk Laakdal Laarne Lille Lochristi Meulebeke Overijse Overpelt Roeselare Rumst Sint-Niklaas Sint-Truiden Staden Steenokkerzeel Stekene Tielt Torhout Turnhout Vilvoorde Zwevegem

★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★ ★

pag.

44 42 42 44 45 44 44 43 43 44 44 43 44 44 44 45 45 45 43 45 44 44 43

Turnhout | Stadstuin Grote Markt

p. 16 Baarle-Hertog Hoogstraten

Essen

Ravels

Wuustwezel

Kalmthout

Bijenvriendelijkste gemeente 2016

Merksplas Rijkevorsel

Kapellen

Brecht

Stabroek

Arendonk

Turnhout

Beerse

Brasschaat

OudTurnhout

Vosselaar

Malle

Retie Beveren

jke

Wachtebeke

Moerbeke

Kruibeke Hemiksem Aartselaar Kontich Lint Schelle Niel Bornem Boom Duffel Rumst

gem

Berlare

Dendermonde

Wetteren

Wichelen Lede

Oosterzele

St.-LievensHoutem

Aalst Erpe Mere

Zwalm Zottegem

arde

Haaltert

Brakel

Denderleeuw Liedekerke

Ninove

Merchtem

Asse

Affligem

Herzele

Horebeke

edal

Opwijk

Ternat

Brussel Lennik

Lierde Gooik

Geraardsbergen Galmaarden

Bever

Heme

Pepingen

Haacht

Rotselaar

Diest

MeeuwenGruitrode HouthalenHelchteren

Halen

Kortenaken Lubbeek

Leuven

Glabbeek

Bertem Bierbeek

Maasmechelen

Nieuwerkerken

Hasselt Zutendaal

Diepenbeek

Lanaken

Alken

Bilzen

Kortessem

Boutersem

ZoutLeeuw Tienen

Herk-deStad

Geetbets

Linter

Riemst

Borgloon

Hoegaarden

Hamont-Achel

Hoeselt

Wellen SintTruiden

Groen- en bloemen­ gemeente 2017

As Genk

Bekkevoort

DilsenStokkem

Opglabbeek

Zonhoven

Lummen

TieltWinge

Holsbeek

Maaseik

Beringen

HeusdenZolder

ScherpenheuvelZichem

p. 38

Kinrooi

Bree

Peer

Ham Tessenderlo

Aarschot

Herent

HuldenBerg Overijse

HechtelEksel

Herselt

OudHeverlee

Bocholt

Laakdal Hulshout

Begijnendijk Tremelo

Tervuren Sint-Pieters- Drogenbos Leeuw LinkeHoeilaart beek Beersel Sint-GenesiusRode Halle

Heistop-denBerg

Keerbergen

KampenGrimbergenVilvoorde hout Steenokkerzeel Machelen Kortenberg Zaventem

Dilbeek

Roosdaal

Leopoldsburg

Meerhout Westerlo

Boortmeerbeek

Kraainem WezembeekOppem

Overpelt

14/11/2016 9:53:37

Beveren

Balen

Herenthout

Putte

Meise

Wemmel

Geel

Olen

Berlaar

Bonheiden

Londerzeel Kapelle-opden-Bos Zemst

Merelbeke Gavere

Lebbeke

Mechelen Buggenhout

Herentals

Lier

Sint-KatelijneWaver

Puurs Willebroek

Sint-Amands

Laarne

m Melle

Hamme

Zele

Destelbergen

De Pinte

Temse

eerste week juni opmaak 2016 test.indd 1

Neerpelt

Lommel Mol

Grobbendonk

Nijlen

HamontAchel Dessel

Vorselaar

Zandhoven

Edegem

Waasmunster

Lokeren

Lille Kasterlee

Wommelgem Ranst Borsbeek Mortsel Boechout Hove

Sint-Niklaas

Evergem Lochristi

Zoersel

Schilde

Wijnegem

Zwijdrecht

Stekene

Zelzate

Gent

Antwerpen

Sint-GilisWaas

Assenede

Schoten

p. 46

Tongeren Heers

Landen

Voeren

Gingelom Herstappe

groencontact 2016 | 42 [6] —

7

Groen- en bloemengemeente 2016 | Turnhout

Turnhout

Terugblik op Entente Florale 2016 Turnhouts Vennengebied geniet internationale natuurfaam

Turnhout

zilveren medaille

De Belgische delegatie op de prijsuitreiking te Brno (CZ)

Het afgelopen jaar heeft u op verschillende manieren kunnen kennismaken met Turnhout, de hoofdstad van de Kempen. Turnhout werd in december 2015 uitgeroepen tot Groen- en bloemengemeente 2016. Dit was de start van een boeiend en intensief jaar. In Groencontact verschenen verschillende artikels in de aanloop naar de deelname aan de Europese groen- en leefmilieuwedstrijd Entente Florale. Op 6 juli was de internationale jury te gast om het milieu- en groenbeleid te evalueren. Op 4 oktober organiseerde de VVOG samen met het stadsbestuur een studiebezoek aan Turnhout. Toen was het de beurt aan de Vlaamse groenverantwoordelijken om de meest interessante groen-, bloemen- en watervriendelijke realisaties onder deskundige begeleiding te bezoeken.

En als apotheose vond er in het stadhuis de Finale van de Groene Lente plaats op 13 december. Tijd om samen met de Groen- en bloemenstad van 2016 terug te blikken op een succesvol en intensief jaar van Entente Florale en de Groene Lente.

Interview Rudi Geerardyn | VVOG

8

Hoe kijkt Turnhout terug op zijn deelname aan Entente Florale?

deskundige beoordeling van een externe jury over de recentste realisaties in Turnhout.

Luc Debondt (schepen van groen): Het was heel leerrijk en verrijkend. De samenwerking zowel intern tussen de stadsdiensten als extern met organisaties en verenigingen was heel goed. We merkten een grote betrokkenheid van de mensen uit alle geledingen. De samenwerking tussen de verschillende stadsdiensten verliep uitstekend want er was een globale aanpak en eenzelfde visie. En we kregen een

Marc Machielsen (coördinator milieu): We kijken er positief op terug, want naar aanleiding van het jurybezoek hebben we onze realisaties eens opgelijst maar ook gekeken van wat er nog zit aan te komen. Ook hebben we groen nog meer op de politieke agenda kunnen plaatsen waardoor er een positieve stimulans is voor het groenbeleid. Daarbij komt dat de mensen die in het veld staan nu eens

— groencontact 2016 | 42 [6]

in de bloemetjes werden gezet. We hebben dit ook letterlijk gedaan want alle medewerkers tot en met de zwerfvuilvrijwilligers toe, hebben we onlangs uitgenodigd op een receptie om ze te bedanken voor hun inspanningen.

Hugo Meeus (coördinator ruimtelijke ordening-mobiliteit): Het was interessant om met heel veel mensen die dagelijks met groen bezig zijn, samen te komen en elkaar te versterken. Het ging hier over zowel de mensen die het groenonderhoud doen, als de

Turnhout | Groen- en bloemengemeente 2016

groenplanners, als verenigingen die het groen behartigen. En ze zijn allemaal in de kijker geplaatst als één geheel in het groenbeleid.

Entente Florale gaf ons een herbevestiging van het feit dat Turnhout de groenste centrumstad van Vlaanderen is.

Inge Goos (beleidsadviseur groen): Ook de technische diensten hebben dit positief ervaren want we kregen een blijk van waardering. Ik merk dat de motivatie bij de werknemers is toegenomen. Wat we ook hebben geleerd is dat we nog meer met de burgers moeten communiceren. Want we kregen soms de opmerking dat er in bepaalde straten wel veel aandacht wordt geschonken aan groen maar dat dit dan op andere plaatsen weer minder het geval is.

Hugo Meeus: Dit werd ook door de jury aangekaart want men vond dat er een wisselende groenkwaliteit was in de stad met niet overal een even hoge groenstandaard. En het is niet omdat iedereen zijn job goed doet dat het geheel daarom geslaagd is. Een sprekend voorbeeld is de netheid van de stad. Het is niet omdat iedereen voor zijn deur veegt dat het geheel daarom proper is.

Ilse Langerwerf (milieu­ consulente): Het jurybezoek voorbereiden vroeg toch heel wat inspanning. Wekelijks moest ik er toch wat tijd voor uit trekken, maar uiteindelijk werd dit toch goed opgevangen onder de collega’s.

een wandeling te organiseren en bloemenzaadjes uit te delen aan de inwoners. En op die momenten horen we dat men het groen apprecieert. Maar we pakken hier, bescheiden als we zijn, nog onvoldoende mee uit. We moeten nog meer vertellen wat we doen en waarom we dit doen. En dat we in de prijzen zijn gevallen met Entente Florale dat moeten we nog meer in de openbaarheid brengen.

Inge Goos: Daarom hebben we een afdruk van de Entente Florale-medaille op de vrachtwagens gezet zodat iedereen het resultaat kan zien.

Wat zijn de belangrijkste groene verwezenlijkingen en wat zijn de plannen voor de toekomst?

Hugo Meeus: We denken hier vooral aan de groene vinger die we hebben gerealiseerd met de omgeving van de Warande, het park Begijneveldekens, de fietsbrug, het park de Heizijdse Velden met de stadsboerderij, het speelbos, de Klein Engelandhoeve en het Vennengebied. Dit is ook wat we aan de jury hebben getoond.

Luc Debondt: Deze groene long willen we nog verder ontwikkelen waarbij men vanuit het buitengebied het stadscentrum kan bereiken via het groen en de trage wegen.

Hugo Meeus: We hebben vooral meer communicatie gevoerd. Zo hebben we in de stadskrant een aantal artikels geschreven over groenrealisaties in de stad.

Marc Machielsen: We willen inderdaad een groene pool realiseren van oost naar west met de kanaalomgeving, de link met het natuurgebied de Liereman, over de oude kaai, de ‘fietsostrade’, het stadsbos, … en dit in samenwerking met de stadsregio en onze buurgemeentes. We leggen hierbij vooral een link met wonen, werken en toerisme. Maar ook willen we iets doen met de bestaande groene vlekken zoals het stadspark en het ander groen in de Aa-vallei.

Marc Machielsen: We hebben ook ingezet op bewustwording door een fietstocht en

Hugo Meeus: Maar de uitdaging is ook om te investeren in mensen, in deskundigheid, in

Zijn er bijkomende zaken gerealiseerd omwille van Entente Florale?

organisatie, in aandachtswijken en in wat voor soort groen. Want intensief beheerd groen is niet meer mogelijk en alles zal meer ecologisch en harmonisch moeten verlopen.

Luc Debondt: Groen moet pesticidenvrij beheerd worden maar dat vraagt zeer veel inspanningen van een gemeentebestuur. In de toekomst zullen we zeker rekening houden met de aanbevelingen die de jury ons gaf.

Daar zijn we met onze stuurgroep netheid en veiligheid trouwens al mee bezig.

Marc Machielsen: Een ander belangrijk onderwerp is het beheer van grote bomen.

Samen met het Regionaal Landschap willen we bewoners sensibiliseren en ondersteunen bij de boomverzorging. We moeten ook zorgen voor nieuwe bomen die in de toekomst kunnen uitgroeien tot waardevolle, monumentale bomen.

Inge Goos: Maar het blijft moeilijk om in nieuwe ontwerpen ruimte te voorzien voor bv. ondergrondse groeiplaatsconstructies voor boomwortels. De nutsleidingen beletten dit en meestal lukt het alleen in brede straatprofielen.

Zal alles wat stilvallen na dit intensief jaar als Groen – en bloemenstad?

Luc Debondt: Dit zal zeker niet gebeuren. Er zal rekening gehouden worden met de opmerkingen van de jury want groen blijft één van de belangrijkste troeven die we zullen blijven uitspelen.

Marc Machielsen: We willen de dynamiek die is ontstaan door Entente Florale blijven verderzetten en geregeld samenkomen met de stuurgroep rond groen. En het stadsbestuur gaat mee in dit verhaal en voorziet de nodige financiële middelen. Ook dankzij het winnen van de speciale prijs voor de sociale integratie d.m.v. tuinbouw kreeg de stadsboerderij een mooie opsteker en krijgt groen ook een meer sociale dimensie.

Hebben jullie tips voor jullie opvolger die zal deelnemen aan Entente Florale?

Luc Debondt: de geleverde inspanningen zijn zeker niet verloren en zullen in de toekomst nog hun vruchten afwerpen. Het is in ieder geval een aanrader voor andere gemeentes om deel te nemen want je bekijkt de zaken eens op een andere manier.

De tuin van het Begijnhof genoot de volle aandacht van de jury

groencontact 2016 | 42 [6] —

9

Groene gemeente | speelgroen

1e laureaat SPEELGROEN

Brugge Speelplein Maertenstraat, ontmoetingsplaats voor de hele buurt Het buurtspeelplein situeert zich in de deelgemeente Sint-Michiels ten zuiden van Brugge. Het gebied waarin het speelterrein ligt wordt ruimtelijk afgebakend door de spoorweg, de Koning Albert I-laan en de Expressweg. Er zijn nog drie andere speelpleinen in dit gebied waaronder de natuurspeelruimte in het park De Rode Poort. In de nabijheid zijn er een aantal schoolsites zoals Howest, KTA Brugge en Atheneum Jan Fevijn campus Sint-Michiels. De speelruimte hier heeft een oppervlakte van 3000 m² in stedelijk gebied en wordt langs 2 zijden begrensd door de openbare weg.

Toestand vóór 2016 Het was een terrein met een open karakter.

Enkel op de grens met de openbare weg

10

— groencontact 2016 | 42 [6]

stonden er 2 bomenrijen. De inrichting van het speelplein richtte zich vooral naar jongeren en bestond uit een trapveld en een basketbalterrein. Het trapveld lag pal in het midden

waardoor er alleen nog restzones overbleven.

Het basketbalterrein werd goed gebruikt en vertoonde ook sporen van krijttekeningen van kleine kinderen.

Inspraak In oktober 2015 werd er een inspraak georganiseerd door de Jeugddienst en de Groendienst van de stad Brugge. In 2015 werd het ontwerp teruggekoppeld met de buurt.

Tijdens de inspraak kwam duidelijk naar voor dat er ook veel jonge kinderen wonen in de buurt en dat een aantal jonge ouders ook echt gebruik willen maken van de ruimte

speelgroen | Groene gemeente

om te picknicken en elkaar te ontmoeten. Er vindt ook jaarlijks een buurtfeest plaats en de omwonenden vieren er de nieuwjaarsdrink.

Er waren ook jongeren die aangaven dat ze tijdens schooldagen onder de middag op het pleintje willen komen eten.

Het terrein had nood aan een betere groene invulling, een andere structuur en integratie van nieuwe functies. Een herindeling van de ruimte bleek nodig om de omgevingskwaliteit te verbeteren, de ruimte gezelliger te maken en te zorgen voor een betere buffering tegenover de aanpalende woningen. De 2 aanpalende wegen maken het terrein wel goed toegankelijk.

Ontwerp Het trapveld is in de nieuwe toestand 90° gedraaid tegenover de vorige inplanting waardoor er een zone vrijkomt tegen de Maertenstraat voor een speelruimte voor de leeftijd van 2 tot 12 jaar. Het basketbalterreintje was nog in goede staat en is behouden.

Tussen het trapveld en de nieuwe speelruimte zijn er 8 hoogstammige bomen aangeplant.

In relatie met de bomen werd er een unieke houten constructie ontworpen waaraan ook een evenwichtsparcours hangt. Het geheel van bomen en hout zorgt voor een opdeling van de ruimte en een buffering tegenover de aan-

palende buren. Een tweede houten constructie staat aan de inkom langs de Maertenstraat in functie van de picknickruimte voor jongeren en ouders maar ook in functie van het jaarlijkse buurtfeest.

Er zijn 2 lage speelheuvels aangelegd die plaats geven aan een glijbaantje en een springplank.

Het zand is nodig als valdempende ondergrond. In het gras liggen een paar grote keien waarmee ook een trapje is gemaakt om naar de glijbaan te gaan. Tegenaan het glijbaantje staat er een meerstammige boom (Carpinus betulus) en een zitbank.

Naast het bestaande basketbalveld is er plaats voor een nieuwe kabelbaan met een lengte van 30 meter en een rij van 4 hoogstammige bomen (Corylus colurna).

Er is plaats vrijgehouden voor het opzetten van een tent voor het jaarlijkse buurtfeest. De houten constructie aan de picknickplaats kan overspannen worden als het buurtfeest doorgaat bij regenweer.

Houten constructie Centraal op het plein werd er een constructie voorzien in hardhout met een touwenparcours en een dubbele schommel. In de constructie werden 8 zuilvormige bomen Fraxinus pennsylvanica ‘Aerial’ aangeplant met een citroengele herfstkleur.

Het idee is ontstaan vanuit een eenvoudige constructie van 2 of 3 boompalen rond een boom. Boompalen dienen in de eerste jaren na aanplanting voor stabiliteit. Maar wat als ze ook een functie krijgen? Kan je een boompaalconstructie maken waar je kan op zitten, aan hangen of mee spelen? Dit idee, samen met de richtlijnen uit het KB van 2001 betreffende de veiligheid van speeltoestellen en de verplichting om bij alle speeltoestellen een obstakelvrije ruimte te voorzien van minimum 1,5 meter, gaf uiteindelijk vorm aan een grote houten constructie met 10 modules van 3 x 4 meter en met een hoogte van 2,2 tot 3,5 meter. De hoogte van 2,2 meter is gekozen in functie van de schommel.

Een tweede en kleinere houten constructie bestaat uit 2 modules die dienst doen als terras voor 2 picknicktafels. Beide constructies zijn open langs de zijkanten en de bovenzijde.

Groene ballenvanger De ballenvanger is onderaan voorzien van een aantal klimplanten met als eindbeeld een groen en bloemrijk scherm met doorkijkgaten. adres: Josué Maertenstraat ontwerp en onderhoud: groendienst aanleg: Tuinen en Parken Demuynck, Eernegem

groencontact 2016 | 42 [6] —

11

Groene gemeente | gemeenschapstuin

1e laureaat

Hoogstraten

GEMEENSCHAPS­ TUIN

Campus Stede Akkers stimuleert mensen om naar buiten te komen De Campus heeft sinds enkele jaren een ander uitzicht gekregen met de bouw van het nieuwe woonzorgcentrum, geïntegreerd met het dagverzorgingscentrum en het lokaal dienstencentrum. Rondom het centraal gelegen gebouw zijn er verder nog serviceflats, assistentiewoningen en bejaardenwoningen. Ook zijn het administratief gebouw van het OCMW en het voormalige rusthuis op deze campus gesitueerd.

Stede Akkers is een zorgcampus waar het bestuur o.a. wil inzetten op het creëren van kansen om zoveel mogelijk mensen te stimuleren om naar buiten te komen en elkaar in een aangename groene omgeving te ontmoeten. Naar aanleiding van het nieuwbouwproject Stede Akkers werd de ganse omgevingsaanleg opnieuw bekeken.

Fase 1 (2011-2012) Omgevingsaanleg bij het gebouw Stede Akkers Door het unieke ontwerp van het gebouw Stede Akkers bevinden er zich enkele daktuinen op verschillende niveau’s. Deze centraal gelegen

12

— groencontact 2016 | 42 [6]

daktuinen zorgen voor een aangename groene buffer tussen de vier woontorens van het gebouw. In de verdiepte tuin zijn enkele solitaire struiken opgenomen. Verder zijn de daktuinen aangeplant met kruidachtige gewassen en bolgewassen. De specifieke aanplanting

zorgt het ganse jaar door voor fleurige kleuren op de campus. Een greep uit de gebruikte planten: Pennisetum, Echinacea, Alchemilla mollis, Aster, Verbena bonariensis,…

Elke ingang van de woontoren wordt geflankeerd door een aantal solitaire bomen, nl.

Ginkgo biloba. Hiervoor wordt de kleiklinkerverharding subtiel onderbroken en zijn er boomroosters geplaatst. Rondom en tussen de woontorens en de bejaardenwoningen zijn toegankelijke wandelpaden aangelegd in beton. Bewoners en bezoekers kunnen een aangename wandeling maken zonder dat ze de campus moeten verlaten. Rondom het gebouw is er voldoende straatmeubilair om te verpozen.

Het kunstwerk 2-PILLIO van kunstenaar Nel Bonte maakt deel uit van deze eerste fase.

In 2011 werd er een wedstrijd uitgeschreven

gemeenschapstuin | Groene gemeente

om een geïntegreerd kunstwerk te ontwerpen voor het woonzorgcentrum. De opdracht bestond erin te werken rond het thema van ‘de vrijwilliger’. Het kunstwerk is een abstract sculptuur met twee gespiegelde vleugels en staat opgesteld tussen de vier woontorens.

aangelegd, met 2 solitaire Clerodendrum trichotomum.

Ook is de zone rondom de kapel aangepakt.

Oude coniferen zijn gerooid waardoor de kapel vrij kwam te staan. Er is eveneens een terras en een dierenweide aangelegd.

Fase 2 (2011-2012) Uitbreiding van de omgevingsaanleg bij het gebouw Stede Akkers

Fase 3 (2013 -2014) Inrichting van een beweegtuin met petanquevelden en een ­speelpleintje

De zones aan de buitenzijde van de ringweg rondom het centrale gebouw zaten niet in het origineel aanbestedingsdossier. Om eenvormigheid in de omgevingsaanleg te bekomen heeft het OCMW-bestuur beslist om de zones rondom het administratief gebouw, de serviceflats, de kapel en het vrijgekomen terrein na afbraak van het voormalige rusthuis als uitbreiding in de bestaande opdracht op te nemen.

Tussen de hoofdingang van het gebouw Stede Akkers en de Heiligbloedlaan is een esplanade aangelegd. Naast de esplanade zijn er twee graspleintjes, waarvan een kan gebruikt worden voor de organisatie van evenementen.

Rondom de graspleintjes zijn wandelpaden in klinkerverharding voorzien. De wandelpaden zijn omgeven door een haag in Fagus sylvatica en een variatie van bomen, heesters, kruidachtigen en siergrassen. Een greep uit de gebruikte planten: Parrotia, Hemerocallis, Anemone, , Veronica, Aster, Echinacea, Geranium, Phlox, Miscantus, Molinia, Hydrangea.

In het najaar van 2016 werden er nog bolgewassen aangeplant in diverse gazonstroken.

Het administratief centrum heeft een brede toegangsweg in kleiklinkers gekregen en een voortuin met hagen van Fagus sylvatica en Hydrangea macrophylla. Achteraan werd een vaste tuin met buxushaagjes en vaste planten

In 2013 heeft het OCMW zich ingeschreven met de plannen voor een beweegtuin op de projectoproep van het Eliafonds. Het project moest er op gericht zijn om personen met een beperkte mobiliteit in de ruime zin van het woord te laten proeven van nieuwe, originele toeristische, culturele of sportieve activiteiten.

Het OCMW van Hoogstraten was één van de laureaten. Concreet zijn er 7 toestellen, gericht op ouderen, op 2 locaties ingeplant. Drie toestellen staan aan het graspleintje aan de Heiligbloedlaan en 4 toestellen bevinden zich op een pleintje aan de bejaardenwoningen. De integratie van deze toestellen was meteen ook de aanleiding om de omgeving aan te pakken in overeenstemming met de voorgaande aanleg. Naast de bestaande petanquevelden zijn er ook speeltoestellen voor kinderen opgesteld zodat het pleintje een ontmoetingsplaats is geworden voor jong en oud.

Fase 4 (2015-2016) Aanleg achtertuinen bejaarden­ woningen In 2015 zijn de 30 jaar oude bejaardenwoningen deels gerenoveerd. In de loop der jaren hadden verschillende bewoners zelf de achtertuin ingericht en aangeplant. Het bestuur

streeft ook voor deze zone naar een uniforme uitstraling met de overige omgevingsaanleg.

Alle bestaande aanplantingen werden gerooid en de terrassen en de tuinschermen zijn vernieuwd. Door de nieuwe aanplantingen aan de woningen lopen de uniforme tuinen naadloos over in het gemeenschappelijk groen.

Fase 5 (2017) Herinrichting omgeving kapel In 2016 zijn de vrienden van de kapel gestart met een crowdfunding-project om de kapel te renoveren en terug de uitstraling te geven die ze verdient. Naast de kapel zelf zal ook de omgeving aantrekkelijker worden gemaakt. Er zullen natuurlijke windschermen worden voorzien en er zal een stalletje met volière worden opgesteld zodat het terras aan de kapel een aangename plaats zal worden om te vertoeven.

De omgevingsaanleg van campus Stede Akkers krijgt gestaag vorm door het uitwerken van deelprojecten naargelang er middelen beschikbaar zijn of dat er zich opportuniteiten of partners voor aandienen. Door de doordachte inrichting, aangepaste infrastructuur en zinnenprikkelende uitstraling voor verschillende leeftijden en op verschillende niveaus van toegankelijkheid wordt een bezoek aan de Campus Stede Akkers een integrale beleving waarbij lichaam en geest geprikkeld worden om dingen te ontdekken en te doen op een manier dat men plezier krijgt in bewegen. adres: Jaak Aertslaan ontwerp: Landinzicht Landschapsarchitecten, Brussel en groendienst aanleg: Oprins Tuin, Rijkevorsel en groendienst onderhoud: groendienst

groencontact 2016 | 42 [6] —

13

Groene gemeente | park

1e laureaat PARK

Veurne Historisch stadspark is voorbeeld van integratie van erfgoed, natuur, sport en recreatie Het stadspark ligt pal in het centrum van de stad, vlakbij de Grote Markt en is ongeveer

1,5 ha groot. De vorige herinrichting gebeurde eind de jaren ‘40 van de vorige eeuw en een vernieuwing was dus zeer wenselijk. Vooral de oude heersterbeplanting had zijn beste dagen gehad. Ook de paden waren bij vochtige weersomstandigheden zeer modderig. Het stadsbestuur wil met de botanische en infrastructurele heropfrissing van het park een voorbeeldfunctie vervullen op het vlak van integratie van erfgoed, natuur, sport en recreatie in een groengebied in het centrum van de stad.

Integraal ontwerp De herinrichting van het stadspark kadert in het project Groene Wig. De eerste fase omvatte de aanleg van het Vaubanpark dat in het voorjaar 2014 werd ingehuldigd.

De herinrichting van dit Walburgapark is de uitwerking van de tweede fase van het project.

14

— groencontact 2016 | 42 [6]

De visieontwikkeling en het basisontwerp van zowel het Vaubanpark als het stadspark werd opgemaakt door het ontwerpbureau Fris in het Landschap, in samenwerking met het provinciebestuur van West-Vlaanderen. Dit kaderde in het Europees Interreg project ‘Muren en Tuinen’ (2 Zeeën programma).

De uitvoering van beide parken gebeurde in samenwerking met het studiebureau Plantec.

In de ontwerpfase was er een ruim overleg met de bevolking. Ook de verschillende adviesraden werd de mogelijkheid geboden om hun wensen kenbaar te maken. Bij het ontwerp werd de wens uitgedrukt dat het park veel meer open zou zijn, dat de volières en het speelplein behouden werden en dat er plaats gecreëerd werd om te verpozen op een ligweide en rustbanken.

Het ontwerp van het stadspark werd in 2013 gekozen als provinciaal laureaat Groen in de stad van de Vlaamse overheid en kreeg hiervoor een subsidie ter waarde van 50.000 euro.

De werken werden aanbesteed voor een bedrag van 600.000 euro. De voorbereidende werken werden door de eigen stadsdiensten

park | Groene gemeente

uitgevoerd in augustus 2015. De werken door de aannemer startten in september 2015. Op zondag 29 mei 2016 werd het vernieuwde stadspark plechtig ingehuldigd.

Historisch park Het park bestond vroeger eigenlijk uit twee delen. Het deel rond de kiosk was vroeger eigenlijk het kerkhof van de Sint-Walburgakerk die ook in het stadspark staat. Dat deel werd omstreeks 1900 een eerste maal ingericht. Het andere deel was vroeger een privétuin.

Speciaal aan dit park is de Mote. Dit is een aarden heuvel die ongeveer 4 meter hoog is.

Rond deze aarden versterkingsheuvel zou Veurne destijds ontstaan zijn. Opgravingen die in de jaren ‘80 uitgevoerd werden bevestigen deze theorie.

Als knipoog naar de geschiedenis van het Walburgapark werden op verschillende locaties elementen toegevoegd die refereren naar het vroegere gebruik van deze groenzone.

Aan de benedenrand van de mote werd er een cirkelvormige boog bestaande uit blauw geglazuurde stenen aangelegd die de vroegere walgracht rond de versterking moet aanduiden. Deze boord eindigt op het Heldenplein aan een nieuw aangelegd waterbassin.

Ongeveer evenwijdig met deze ‘walgracht’ loopt een pad met stapstenen die de oude kerkhofmuur symboliseert.

Tot slot werd er naast het speelpleintje een houten vlonder opgebouwd die de contouren van het vroegere kapittelhuis dat bij de ernaast gelegen Walburgakerk behoorde, moet weergeven.

Waardevol bomenbestand Bij de nieuwe aanleg werd de oude heesterbeplanting praktisch volledig opgeruimd. Enkele grote coniferen werden ook verwijderd. Het bomenbestand is volledig intact gebleven, met uitzondering van 1 boom die niet meer veilig was.

In het stadspark bevinden zich verschillende zeer mooie, oude en ook zeldzame exemplaren. Zoals een zeer grote rode beuk, verschillende mooie kastanjebomen, esdoorns, platanen, Ginkgo biloba, Juglans nigra en Sophora japonica. Er werden ook 8 nieuwe bomen aangeplant. Daarnaast werden ook de bomen door een treeworker gecontroleerd. De bijzonderste bomen kregen een oxyjet-behandeling en de kroon werd wat uitgelicht waar dit nodig was.

Eigentijdse materialen De paden kregen een meer vloeiend verloop, enkele overbodige paadjes werden verwijderd.

De wandelpaden werden aangelegd in rode mijnsteen. Het grint wordt vastgehouden door grintplaten zodat het grint stabieler ligt en ook op de helling minder wegspoelt bij hevige regenval.

De slapersbank werd vernieuwd en kreeg een nieuwe locatie. In het stadspark zijn er enkele beelden terug te vinden van Willem Vermandere en Georges Grard, alsook een borstbeeld van Paul Delvaux die nog in het stadspark heeft gewoond.

Vaste planten Er werd een groot aantal vaste planten aangeplant. Zo creëerde men zon-, halfscha-

duw- en schaduwborders. In totaal werden er ca. 7.000 stuks vaste planten aangeplant en 1150 siergrassen (Deschampsia cespitosa ‘Goldtau’). Om de onkruidgroei in de beginfase tegen te gaan werd de bodem bedekt met stropellets.

In de randzones van het park werd een struweel van heesters en/of bosgoed aangeplant. Als onderbeplanting van deze struwelen werd gekozen voor Epimedium younggianum ‘Roseum’ (5600 stuks).

Hedendaagse ontspannings­ ruimtes Rond de kiosk werd er een meer open vlakte gecreëerd die dienst moet doen als evenemententerrein. Dit is een grasveld met enkele bomen waarbij voor de kiosk een verhard gazonpad is aangelegd. Dit pad is bedoeld om materiaal tot bij de kiosk te kunnen brengen zonder schade te veroorzaken.

Ook het speelpleintje in het stadspark werd volledig vernieuwd. Het pleintje is specifiek gericht op het gebruik door kinderen van 2 tot 12 jaar. Ook kinderen met een beperking kunnen er zich uitleven.

De toestellen werden volledig vernieuwd en het zand in de valzones werd vervangen door een ondergrond in gegoten rubber. adres: Walburgapark ontwerp: Fris in het landschap, Gent; provinciebestuur West-Vlaanderen, Plantec, Oostende aanleg: Seru, Veurne onderhoud: groendienst

groencontact 2016 | 42 [6] —

15

Groene gemeente | plein | Openbaargroen-award

1e laureaat PLEIN

Turnhout

Award

Stadstuin Grote Markt wint Openbaargroen-award 2016

met steun van

Sinds enkele jaren wordt in het kader van de VVOG-wedstrijd Groene Lente een speciale award uitgereikt voor een openbaar groenproject dat gerealiseerd werd met de opvallende inbreng en expertise van een professionele tuinaannemer. Dit jaar ging de Openbaargroen-award naar de realisatie van de ‘intieme stadstuin’ op de Grote Markt van Turnhout. Met deze award willen VLAM en VVOG het maatschappelijk belang van openbaar groen expliciet in de kijker stellen en wijzen op de noodzaak van een professionele aanpak door een tuinaannemer.

Tekst Paul Geerts • Foto’s Stramien | stad Turnhout

16

— groencontact 2016 | 42 [6]

Openbaargroen-award | plein | Groene gemeente

Eén plein, drie sferen De voorbije jaren werd de Grote Markt van Turnhout, een van de grootste van Vlaanderen, helemaal heraangelegd. Na een ontwerpwedstrijd werd daarvoor een team bestaande uit het multidisciplinaire ontwerpbureau Stramien uit Antwerpen in samenwerking met Bureau Landlab uit Nederland en het ingenieursbureau Ney & Partners geselecteerd.

“We maakten een plan met een levendige stadsrand, een open marktplein en een ingetogen stadstuin,” zegt landschapsarchitect Evert De Baere van Stramien. “Basisidee was om het centrale plein parkeervrij te maken zodat de Grote Markt opnieuw het centrum van de gemeente werd, het grootste terras van de Kempen, het salon van de stad. Het is een attractieve open ruimte waar de stedelijke samenleving zich toont, en die ook geschikt is voor diverse evenementen zoals de markt, de kermis of culturele initiatieven.” De centrale fontein en de ruime zitranden maken het plein extra levendig.

Voor de bestrating werden de oorspronkelijke kasseien vlak afgezaagd en opnieuw gebruikt.

“Zo bleef het historisch karakter behouden zonder in te boeten aan wandelcomfort. De loopzone in de actieve rand is uitgevoerd in betontegels in wild strokenverband waarin de koning en de koningin van de ‘Turnhoutse’ speelkaarten uitgefreesd zijn.” Alle materialen, inclusief de kleine mozaïekkeien in de stadstuin, zijn in dezelfde blauwgrijze tinten Turnhouts Blauw. “The carpet ties the room together. Deze quote uit de film The Big Lebowski zegt waar het op staat: de vloer

verbindt alles met elkaar en maakt van een ruimte één geheel.”

Met dit project won Turnhout in 2011 de Prijs Publieke Ruimte voor een kwaliteitsvolle en duurzame openbare ruimte.

Intieme stadstuin Een belangrijk onderdeel van het nieuwe plein is de ‘intieme stadstuin’ rond de kerk, die teruggaat op de oorspronkelijke configuratie van de Markt, met in het midden de kerk met daarrond een tuin als rustige zone tussen beide.

Aan de rand van het plein, waar zich veel handelspanden en horecazaken bevinden, werd extra ruimte voorzien voor terrassen met daarnaast een ruime loopzone, bushaltes en enkele fietsenstallingen. Blikvanger is een luifel die al het stadsmeubilair mooi integreert.

Voor verlichting en materialen werd een specifieke beeldtaal ontwikkeld, geïnspireerd op de geschiedenis en de typische elementen waarmee Turnhout geassocieerd wordt: hoofdstad van de groene Kempen, stad van speelkaarten en lichtstad …

groencontact 2016 | 42 [6] —

17

Groene gemeente | plein | Openbaargroen-award

Tot op het einde van de achttiende eeuw lag hier een ommuurd kerkhof. Een deel ervan, aan de zuidkant van de kerk, werd in het begin van de twintigste eeuw vervangen door een elegante siertuin met wandelpaadjes, omheind met een arduinen muurtje met een smeedijzeren hekwerk, versierd met twee waterkommen als fonteinen en opzetmasten met lantaarns. Het deel aan de noordkant was grotendeels ingenomen door bebouwing. Die gebouwen werden in de jaren ‘60 gesloopt en vervangen door een stenen plein dat bijna tot tegen de kerk kwam. Het oorspronkelijke idee van ‘de kerk met een gewijde tuin rondom’ ging daardoor grotendeels verloren.

“De creatie van een nieuwe rustige groene stadstuin rondom de kerk, creëert opnieuw een samenhang. Het aloude concept van ‘kerkhof’ wordt voor het eerst in meer dan tweehonderd jaar volledig in ere hersteld,” zegt Inge Goos van de groendienst van Turnhout. “Het is een aangename rustige plek midden in de stad, een buffer tussen de drukte van de Markt en de rust en stilte in de kerk. Met doorlooppaadjes en veel zitgelegenheid.”

De organische vorm van de tuin is bepaald door de nieuwe looplijn die de link legt tussen twee commerciële centra: de winkelstraat

18

— groencontact 2016 | 42 [6]

(Gasthuisstraat) en het nieuwe stadsproject Turnova. “Zo wordt de tuin een toegankelijke groene plek midden in de stedelijkheid, inspelend op de behoeftes van vandaag.”

Het smeedijzeren hekwerk, dat in de loop van het ontwerpproces beschermd werd als monument, werd op natuurlijke wijze geïntegreerd in de rand van de tuin.

De tuin symboliseert ook het belang van natuur en groen in en om de stad Turnhout, aldus Inge Goos. “De bloemen in de kleurvariaties wit tot paars trekken vlinders en andere insecten aan. Ook ‘s winters is een groen beeld gegarandeerd door haaks op de bloemenperken geplaatste haagpatronen.”

Prairiebeplanting Aanvankelijk was gekozen voor een zogenaamde prairiebeplanting met vaste planten en siergrassen. “Maar na het derde jaar bleek dat het voor onze mensen niet gemakkelijk was om deze tuin te onderhouden,” vertelt Inge Goos.

“Bezoekers en bewoners vonden de prairiebeplanting te rommelig en er groeide onkruid omdat niet altijd duidelijk was welke planten wel en welke niet mochten blijven staan.”

Daarom werd in 2015 beslist om samen met tuinaannemer Geert Laenen van Hoebenschot

Plant & Tuin een nieuw beplantingsconcept uit te werken. “De bebloeming en de biodiversiteitswaarde moesten zeker behouden blijven.

Daarom is gekozen om sterke vaste planten in grote groepen aan te planten. Om de tuin in de winter attractiever te maken, hebben we ook blokken met siergrassen aangeplant,” zegt Inge Goos. “Op deze manier is het voor onze groendienst duidelijker georganiseerd en beter te onderhouden. Doordat meer dan de helft van de tuin door onze mensen zelf is aangeplant, hebben ze ook meer verantwoordelijkheidsgevoel gekregen en zijn ze fier op ‘hun’ tuin.”

Voorbeeldstellend Volgens de jury van de Openbaargroen-award is het voorbeeldstellend dat er middenin het stadscentrum en palend aan de kerk een mooie, hedendaagse tuin werd aangelegd.

“Op een dergelijke centrale plaats verwacht men meestal niet veel groen en zijn andere stedelijke functies soms meer aan de orde. De stadstuin is uitgevoerd met stijlvolle materialen, kleurrijke vaste planten en wintergroene haagstructuren en is tot ieders tevredenheid kwalitatief goed uitgevoerd door een vakbekwame tuinaannemer. “ Website www.turnhout.be

Openbaargroen-award | plein | Groene gemeente

Waarom een professioneel tuinaannemer belangrijk is?

“De heraanleg van de Grote Markt gebeurde door een wegenbouwer. Voor de tuin rond de kerk deed hij wellicht een beroep op een tuinaanlegger, maar zowel de oorspronkelijke plantenkeuze als de aanleg waren niet ideaal,” zegt Geert Laenen van Hoebenschot Plant en Tuin.

Zo was men bij de plantenkeuze bijvoorbeeld vergeten dat de tuin aan de noordkant van de kerk zelden zon krijgt, waardoor heel wat planten slecht groeiden. Ook was de beplanting nogal onderhoudsintensief en was er onvoldoende rekening gehouden met het feit dat het stadspersoneel onvoldoende ervaring had met zo’n beplanting. Met als gevolg dat de tuin vrij snel overwoekerd raakte met onkruid. De haagstructuren waren dan weer slecht aangeplant, waardoor heel wat planten afstierven.

“Toen de stad Turnhout ons contacteerde omdat er iets met de tuin moest gebeuren, stelden we voor om ons eerst een kleine ontwerpopdracht te geven. Wij hebben getracht om de oorspronkelijke prairiesfeer van de beplanting, met siergrassen en vaste planten, zoveel mogelijk te bewaren. Maar we hebben de groepen wat groter gemaakt om het wow-effect te versterken. En vooral om het onderhoud te vergemakkelijken. Omdat de tuin vrij intensief wordt gebruikt, en mensen soms wel eens door de beplanting lopen, hebben we ook gekozen voor sterke, wat ruigere planten. De haagstructuren hebben

we wat vereenvoudigd en we hebben de hagen extra verzorgd en grondverbetering toegepast.”

Aanvankelijk wilde de stad het onderhoud van de tuin uitbesteden. “Maar ik heb hen, misschien tegen mijn eigen belang in, ervan kunnen overtuigen dat het belangrijk was om het onderhoud op zo’n prominente plaats door eigen mensen te laten uitvoeren. Ik ben als ontwerper en als aannemer zeer tevreden over het resultaat, maar ook dat we die onderhoudskwestie in de goede richting hebben kunnen sturen.”

Meer info Hoebenschot Plant en Tuin Lisseweg 18 | 2450 Kasterlee hoebenschot.be

Openbaargroen-award 2016 De beste realisatie door een tuinaannemer Met de Openbaargroen-award belonen VLAM en VVOG groen­projecten die met de expertise van een professionele tuinaannemer werden gerealiseerd.

De award brengt het maatschappelijk belang van openbaar groen onder de aandacht en ijvert voor een goede samenwerking tussen gemeentebesturen, boomkwekers en tuinaannemers.

Voor dit wedstrijdonderdeel werden 15 dossiers ingediend.

In de loop van de maanden juli, augustus en september werden alle projecten bezocht.

Na deliberatie werd 1 project geselecteerd dat de Openbaargroen-Award won.

De laureaat ontving een getuigschrift en een geldprijs, geschonken door VLAM. Meer info www.openbaargroen.be

Turnhout Stadstuin Grote Markt

Hoebenschot Plant en Tuin Tuinaannemer | Kasterlee

groencontact 2016 | 42 [6] —

19

Groene gemeente | begraafplaats

1e laureaat | begraafplaats

2e laureaat | begraafplaats

3e laureaat | begraafplaats

Harelbeke

Meulebeke

Zandhoven

Begraafplaats Bavikhove

Parkbegraafplaats Sint-Amandus

Begraafplaats Zandhoven

Het project behelst de omvorming van het kerkhof aan de achterzijde van de kerk. Na het verwijderen van de grafzerken die uit concessie waren, werd een modern ontwerp gemaakt met diverse urnenvelden. Er werden zes urnenvelden aangelegd die omringd worden met een ruim scala aan vaste planten. Hoogtes, kleuren, bloeitijdstippen en structuren variëren maar toch vormen ze een harmonisch geheel.

In het centrum van de urnenvelden werden rode Japanse esdoorns aangeplant, alsook een treureik. Het materiaal van de hoofdpaden bestaat uit dezelfde rode gebakken klinkers die gebruikt werden voor de eerdere aanleg van het kerk- en marktplein. De paden binnenin de urnenvelden werden aangelegd in kunststof grasplaten. Het oude lijkenhuisje werd omgevormd tot educatief faunahuisje.

Een stamschijf van een ter plaatse gevelde treurwilg werd gebruikt als basis voor het solitaire bijenhotel dat zich in de oude raamopening bevindt. Achter het faunahuisje werd een particulier gebruikt stukje weide terug ingelijfd in het openbare stadsdomein om ecologisch te beheren en eventueel op termijn dienst te doen als natuurstrooiweide. adres: Bavikhovedorp ontwerp: groen- en milieudienst aanleg: Tuinen Steenhaut, Deerlijk en groendienst (beplantingen) onderhoud: groendienst

De parkbegraafplaats met zijn karakteristieke 200-jarige beuken bevindt zich in het centrum van de gemeente die in totaal 4 begraafplaatsen telt. Deze begraafplaats was de eerste die omgevormd is van een heel arbeidsintensieve ruimte met veel open grond en grindpaden tot een groene, makkelijk te betreden en heel onderhoudsvriendelijke groenzone.

De bestaande padenstructuur in grind, dat slecht toegankelijk was voor minder mobiele bezoekers, is vervangen door een makkelijk te plaatsen en onderhoudsvriendelijke betonnen megategels (100x50x3 cm). De zijstroken langs de paden zijn opgevuld met recuperatiemateriaal dat bestaat uit een mengeling van aarde met grind, dat daarna ingezaaid werd met een traaggroeiende grassoort.

Rondom de aanwezige zerken zijn opgevoegde betonklinkers aangebracht zodat op een eenvoudige manier het gras kan gemaaid worden en er niet steeds moet getrimd worden.

Rond de oudstrijdersgraven werden vaste planten (Geranium-variëteiten) aangeplant om een groener beeld te creëren en onkruidgroei tegen te gaan.

Sinds de omvorming wordt de begraafplaats arbeidsextensief en zonder pesticiden beheerd. De herinrichting van de parkbegraafplaats krijgt van de bezoekers heel veel positieve reacties. adres: Karel van Manderstraat ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

In het kader van ‘Zonder is gezonder’ is het gemeentebestuur nog steeds op zoek naar waardevolle alternatieven die de kerkhoven gemakkelijk te beheren maken zonder pesticiden. Er werd een proefproject opgestart om de effecten van onderhoudsvriendelijke aanplantingen tussen de graven uit te testen. Met het proefproject wil de gemeente de inwoners informeren en betrekken in het pesticidenvrij beheer van het kerkhof en daarnaast ook het optimum vinden tussen de kostprijs van de aanplant en de gewenste beheerresultaten. Er werden 3 proefbeplantingen aangelegd. Een eerste zone werd beplant met kruiptijm die een mooie bloei geeft. In een tweede zone werden sedummatten geplaatst. Ze zijn een duurdere variant, maar geven snel resultaat en een hoge plantbedekking vanaf het beginstadium. In een derde zone werden sedumstekken aangebracht. Dit is goedkoop in aanplant, maar geeft een onzeker resultaat en een lagere plantbedekking in het beginstadium.

De inwoners werden met infoborden op de hoogte gehouden van het project. De reacties zijn unaniem positief. Vooral de aanplant met kruiptijm werd tijdens de bloei positief onthaald. Doordat de gekozen bodembedekkers met hun bloei het kerkhof extra opfleuren, geven zij een meerwaarde ten opzichte van de aanleg met gazon. Ook voor de gemeente gaf het proefproject goede resultaten. Vooral het inzaaien met stekken was een onverhoopt succes. Dit is een goed en goedkoper alternatief voor het gebruik van sedummatten. adres: Schriekweg ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

20

— groencontact 2016 | 42 [6]

buurtgroen | Groene gemeente

1e laureaat | buurtgroen

2e laureaat | buurtgroen

3e laureaat | buurtgroen

Kortrijk

Laakdal

Zwijndrecht

Tulpenpark

Akkerrode

Bloemenpark Den Bekaf

Iedere legislatuur worden in de stad enkele woonwijken hervormd, en dit volgens hoogdringendheid. Voor 2016 stond de Bloemenwijk in Rollegem op het lijstje. Samen met de bewoners en nadrukkelijk ook met de kinderen werd nagedacht over de knelpunten in de wijk en hoe deze op te lossen. In de mate van het mogelijke werd rekening gehouden met de verwachtingen van de omwonenden. Dit zorgde ervoor dat het fietspad langs de beek werd verlengd zodat de kinderen een vlotte route naar hun nabijgelegen school konden volgen. Daarnaast werd de doorsteek tussen Tulpenpark en Rozenpark vernieuwd. Deze was sterk verwilderd en overgroeid met hoge struiken die de veiligheid en zichtbaarheid in het gedrang brachten. Hier werden sterke, goed groeiende vaste planten voorzien waarvan de bloei een extra meerwaarde biedt. Verder op de doorsteek werd een saai gazon ingevuld met fruitbomen en sneukelhagen, vooral op vraag van de kinderen.

De woonwijken Akkerrode en Wouwerhoeve waren toe aan een restyling. Het onderhoud van het openbaar groen was zeer arbeidsintensief en bijgevolg erg duur. De grond was er sterk verarmd waardoor de beplanting er armzalig uitzag. Bovendien duwden de wortels van de bomen de stoeptegels omhoog en verstopten ze de afwatering. Bij de restyling werd zoveel mogelijk rekening gehouden met de pesticidentoets. De wijk werd op voorhand geraadpleegd tijdens een buurtvergadering, waarna een aantal aanpassingen aan het ontwerp gebeurden. Er werd gekozen voor grotere klinkers, de parkings werden aangelegd in waterdoorlatende klinkers en er werd gekozen voor een hoge plantdichtheid van C. betulus en Q. cerris. Groenblijvende en bladverliezende planten werden gecombineerd zodat de wijk ook in de winter nog groenelementen heeft. Om overlast te voorkomen werd gekozen voor slanke bomen. Daar waar wel voldoende ruimte is, werd gekozen voor Ginkgo biloba. In het speelplein in het midden werden wadi’s voorzien om oppervlaktewater op te vangen.

Wat vroeger een ruw en verwaarloosd perceel was van ca. 1600m2 is vandaag omgetoverd tot een natuurtuin en buurtpark die de naam ‘Den Bekaf’ kregen. De naam verwijst naar de nabijgelegen Zwijndrechtsestraat die men in de jaren 1920 voor een deel de ‘Bekafstraat’ noemde. Dankzij de oneindige en schitterende inzet van verschillende vrijwilligers en met de ondersteuning van de gemeentediensten werd hier een pareltje van natuurlijk groen in combinatie met wandelpaden en rustplekjes gerealiseerd. Er is een ingezaaide bloemenweide en verschillende planten, kruiden en struiken werden meestal door de buurtbewoners zelf aangeplant. Samen met de reeds aanwezige bomen ontstond er een mooie, samenhangende groene ruimte. Takkenrils en kleine natuurlijke speelelementen vervolmaken het geheel en betekenen een absolute meerwaarde voor de omgeving. Ondertussen kregen ook enkele kippen en konijntjes een plaats in deze tuin. De onmiddellijke nabijheid van de school maakt dat het educatieve aspect hier mooi meegenomen is.

adres: Tulpenpark ontwerp: stadsbestuur aanleg: Dewulf, Ieper onderhoud: stadsbestuur

adres: Akkerrode - Wouwerhoeve ontwerp en aanleg: Anteagroup, Antwerpen onderhoud: Lidwina Maatwerkbedrijf, Mol

adres: Pastoor Coplaan-Paul Van Goethemstraat, vlakbij de Sint Martinusschool aanleg, ontwerp en onderhoud: geëngageerde vrijwilligers en gemeentebestuur

groencontact 2016 | 42 [6] —

21

Groene gemeente | buurtgroen - gemeenschapstuin

4e laureaat | buurtgroen

2e laureaat | gemeenschapstuin

3e laureaat | gemeenschapstuin

Hasselt

Laakdal

Diksmuide

Wij(k)tuin De Tesch

Dagcentrum Vogelzang

OC Volcraeven

Op vraag van enkele bewoners in de nieuwbouwwijk De Tesch vormde het stadsbestuur een deel van een braakliggend terrein om tot bewerkbare grond. Samen met de groendienst en de dienst wijkwerking werd er een project opgestart met een gezamenlijke grote moestuin. Bewoners met groene vingers leerden er één jaar lang ‘samen’ tuinieren. Ze kregen principes aangeleerd zoals pesticidenvrij tuinieren en het nut van composteren. Maar tegelijk werden er ook afspraken gemaakt en vormde zich een soort stuurgroep. Die organiseerde op regelmatige basis activiteiten: een oogstfeest, een soepbedeling, de schenking van groenten aan een sociaal buurtrestaurant, …

Na een jaar telde De Tesch al zo’n 30 tuiniers.

De gemeenschappelijke tuin werd daarop aangevuld met een 26-tal kleinere perceeltjes.

Opstartende tuiniers leren de kneepjes eerst op het gemeenschappelijke perceel vooraleer ze een individueel tuintje kunnen bewerken.

Dankzij dit project groeide de cohesie van de buurt. Zo werd onder begeleiding van een schrijnwerker uit de wijk een gezamenlijk tuinhuis gebouwd en leverden de tuintjes, mede dankzij de bewoners van de nieuwe bijenkasten, al heel wat succesvolle oogsten op.

De binnentuin van het dagcentrum moest dringend aangepakt worden. De paden bevonden zich in slechte staat. Ze waren op verschillende plaatsen verzakt en op andere plaatsen werden ze door wortelgroei omhoog geduwd.

Er waren bovendien ook verzakkingen in het grasplein en de grote hoge fruitbomen waren ei zo na dood.

Bij de herinrichting werd rekening gehouden met de noden en wensen van de gasten en het personeel van het dagcentrum. Er werd een dakcarpinus aangeplant die schaduw biedt boven de zitbank en er werden rolstoeltoegankelijke paden aangelegd in grote Eurodaltegels.

Een haag van bessenstruiken dient voortaan als afscheiding en er werd leifruit aangeplant.

De paden en terrassen werden aangelegd met een zachte hellingsgraad, zodat de afwatering goed verloopt. Na het afgraven van de grond werd de ondergrond eerst gebroken om een betere waterdoorlaatbaarheid te bekomen, alvorens er weer nieuwe grond werd aangebracht. Bij de aanleg van de onderhoudsvriendelijke tuin werd bovendien zo veel mogelijk rekening gehouden met de pesticidentoets aangezien de tuin volledig pesticidenvrij onderhouden wordt.

De voormalige gemeenteschool werd in juni 2009 gesloten wegens een te laag leerlingenaantal. De site was te groot in verhouding tot de ruimte die nodig is voor het verenigingsleven van het dorp. De hoge energiekost en noodzakelijke grote renovatiewerken noopten tot een dringende herbestemming.

Het stadsbestuur besliste na bewonersparticipatie om het hoofdschoolgebouw te verkopen en op de locaties van de turnzaal en prefabklaslokalen te voorzien in een modern functioneel ontmoetingscentrum met polyvalente zaal, nieuw sanitair en een lokaal dat als bar, keuken en vergaderruimte dienst doet.

Voor de omgevingsaanleg werd aan de hand van het verlanglijstje van het bewonersplatform van Oostkerke een ontwerp opgemaakt door de stedelijke groendienst. Op het verlanglijstje stond een nieuwe locatie voor de zandbak, speeltoestellen met een natuurlijk karakter, trapveldje, petanqueplein, groene aankleding en een oplossing voor de betonplaten rondom het terrein.

De zandbak kreeg een nieuwe locatie, speeltoestellen uit Robinia werden aangekocht en het petanqueplein werd aangelegd. De afsluiting uit betonplaten werd voorzien van een witte verflaag en de kinderen konden de betonplaten beschilderen met verwijzing naar de oude gemeenteschool. Uiteraard werd er nieuw groen aangelegd.

adres: J.S.Bachlaan ontwerp: groendienst in samenspraak met de tuiniers aanleg: technische dienst

adres: Vogelzang 48 ontwerp, aanleg en onderhoud: groendienst

adres: Grintweg 16 ontwerp, aanleg en onderhoud: technische dienst

22

— groencontact 2016 | 42 [6]

gemeenschapstuin - groen lint | Groene gemeente

4e laureaat | gemeenschapstuin

5e laureaat | gemeenschapstuin

1e laureaat | groen lint

Beveren

Zandhoven

Zwijndrecht

Jeugdcentrum Prosperpolder

Tuin Croonhof

‘t Zwen

Het gemeentebestuur kocht het gebouw aan om dit karaktervolle huis te bewaren in het dorpsgezicht. Samen met de 2 monumentale bomen neemt het immers een prominente plaats in het straatbeeld in. De zwaartepunten van het ontwerp liggen bij de vrijwaring van de twee monumentale bomen in de voortuin.

Er werd een zwevend betonpad geplaatst voor de toegang tot de brasserie ‘t Croonhof. De functie van het zwevend pad is drieledig. Er moesten geen wortels gekapt worden voor het plaatsen van de fundering. Daarnaast komt er geen onnodige druk op de wortels en tenslotte kunnen de haarwortels aan de oppervlakte nog ademen. Door de afwerking met boomschors, in combinatie met de aangelegde paden en aanplantingen, wordt de bezoeker omgeleid zodat de verdichting door betreding tot quasi nul wordt herleid. Samen met de aanleg van de tuin werd een nieuwe aftakking van het trage wegennetwerk gecreëerd. De wandelen fietsverbinding loopt achter de tuin door en verbindt de bibliotheek, de muziekschool en de gemeenteschool.

Intussen wordt er van deze nieuwe verbindingsweg gretig gebruikgemaakt door de buurtbewoners. Ook werden er oplaadpunten voor elektrische fietsen voorzien aan de fietsenstalling. De uitbater van de brasserie voorzag in speeltoestellen.

Samen met de grondige renovatie van de oude patriciërswoning geeft de tuin van ‘t Croonhof het centrum van Zandhoven weer cachet.

‘t Zwen is een klein groengebied gelegen middenin een woonblok. Voorheen was dit een ruw, niet toegankelijke en begroeide ruimte.

De herinrichting beoogde zowel het behoud van de bestaande bomen als de aanleg van het terrein als educatieve groene ruimte. Dit is een ideaal gebruik voor de aanpalende lagere school. Er werden houtwallen en een vijver voorzien alsook een insectenhotel, zitelementen en nestkastjes voor verschillende vogelsoorten. Een infobord maakt alles duidelijker voor de bezoeker. Tevens werden wandelpaden en een fietspad aangelegd zodat de toegankelijkheid werd geoptimaliseerd. Voor het onderhoud werd geopteerd om dit tot een minimum te beperken .

Het voormalige schooltje van Prosperpolder werd in de jaren ‘80 omgevormd tot een verblijf voor jeugdverenigingen. In 2011 gingen de werken voor een totaalrenovatie van start.

Naast de gebouwen kreeg ook de buitenomgeving een nieuwe look.

De binnenkoer is nu een prachtige speelplaats met een overdekte speelruimte, een pingpongtafel en een metalen vuurschaal voor het kampvuur, omringd door een Carpinus-haag.

Een gezellige zithoek werd gecreëerd door 6 banken onder dakplatanen met sfeervolle verlichting te zetten. De vaste-plantenborder met Pennisetum en Persicaria, omsloten door een ligusterhaag, maakt het geheel af.

Dit project brengt oud en nieuw op een harmonieuze manier samen! adres: Sint-Engelbertusstraat 5, Kieldrecht ontwerp: gemeentebestuur aanleg: Stoops Projects, Beveren onderhoud: gemeentebestuur

adres: Statiestraat (t.h.v. nr 118) ontwerp: Arcadis, Antwerpen aannemer: Hertsens, Zwijndrecht onderhoud: gemeentebestuur

adres: Amelbergastraat 17 ontwerp: gemeentebestuur i.s.m. Avantgarden, XXX aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

groencontact 2016 | 42 [6] —

23

Groene gemeente | groen lint

2e laureaat | groen lint

3e laureaat | groen lint

4e laureaat | groen lint

Beveren

Meulebeke

Meulebeke

Dijk Hoge landen

Spoorweglaan

Ter Borchtlaan

Het gemeentebestuur nam het beheer van de dijk Hoge Landen over van het polderbestuur Land van Waas. Na het vellen van 170 populieren werden 180 notelaars aan weerszijden van het wandelpad aangeplant. Kindjes geboren in 2014 en 2015 kregen er hun geboorteboom terwijl ook elke leerling van de gemeentelijke basisschool Kallo een boom plantte. Een infobord meldt de namen van de geboren kindjes.

Elke leerling van de lagere school hing zijn of haar naam bij de eigen geplante boom.

De gemeente realiseerde met de bouw van 2 bruggen een mooie verbinding tussen dit wandelpad en de naburige woonwijken.

De laan was de oude spoorwegbedding van de lijn Tielt - Ingelmunster. In het najaar van 2015 werd deze rechte laan opgewaardeerd tot een groenzone met een afgescheiden wandel- en fietspad met nieuwe beplanting en bomen. De nieuwe groene long besteedt opnieuw aandacht aan de zwakke weggebruiker die er een nieuwe, veilige en rechtstreekse verbinding naar Tielt bij krijgt.

Tussen de hoogstammige Alnus xspaethii zijn bloembollen aangeplant die in het voorjaar voor extra kleur zorgen. De zijkanten van de paden zijn ingezaaid met een traaggroeiende grassoort om de maaifrequentie te beperken en de groenzone zo onderhoudsvriendelijk mogelijk te kunnen onderhouden.

Langs het fiets- en wandelpad is er een vasteplantenborder aangelegd van een 100-tal meter lengte met enkel bijen- en vlindervriendelijke planten.

Bij de aanleg zijn ook enkele zitbanken, hondenpoepafvalbakken en vuilnisbakken geplaatst om het sluikstorten zoveel als mogelijk tegen te gaan.

De Ter Borchtlaan is een rechte weg die is aangelegd als een brede noord-zuidas ten westen van de villawijk Borchtwijk. De wijk ten oosten van het kasteeldomein Ter Borcht werd aangelegd nadat de Borchtmeersen werden verkaveld. De bestaande laan had een centrale bomenrij, verschillende, oude haagmassieven en parkeerplaatsen aan de zijde van het kasteeldomein en het sport- en recreatiecentrum Ter Borcht.

In 2014 werd de Ter Borchtlaan volledig onder handen genomen en aangepast in functie van de zwakke weggebruiker. Een gescheiden wandel- en fietspad en verschillende verkeersremmende heuvels zorgen daarvoor. De bestaande beplanting werd gerooid, uitgezonderd enkele solitaire hoogstammige Carpinussen. Om het laaneffect te versterken werden over de volledige lengte een 40-tal zomer­ eiken en als onderbeplanting een Carpinushaag geplant. De plantvakken zijn voorzien van een dichte beplanting van Lonicera nitida ‘Maigrün’ en Symphoricarpos chenaultii ‘Hancock’, aangevuld met hakselhout als afdekking.

adres: Fabriekstraat-brug Melkader ontwerp: gemeentebestuur groenaanleg: Bomarzo, Beveren, groendienst i.s.m. verenigingen, gezinnen en leerlingen bermbeheer: Vamaco, Beveren

adres: Spoorweglaan ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

24

— groencontact 2016 | 42 [6]

adres: Ter Borchtlaan ontwerp: studiebureau De Mey, Roeselare en gemeentebestuur aanleg en onderhoud: Bart De Leersnyder, Meulebeke en groendienst

park | Groene gemeente

2e laureaat | park

3e laureaat | park

4e laureaat | park

Brugge

Hoogstraten

Turnhout

Baron Ruzettepark

Park Den Dijk

Park Heizijdse Velden

Het park bestond vroeger uit 3 delen die van elkaar afgescheiden waren door massieve heesterstructuren en private gebouwen. Het ontwerp wou terug een eenheid nastreven en een aangename verblijfsruimte bieden voor jong en oud. Om meer openheid te bekomen werden alle voetgangerspaden en sterk overheersende heestergordels verwijderd.

Een ovaalvormig wandel- en fietspad verbindt alle parktoegangen. De toegang tot de private woningen bleef behouden maar de openbare parking werd verwijderd, ten voordele van een maximale parkbeleving en meer veiligheid voor voetgangers.

De nieuwe paden werden uitgevoerd in een beige asfaltverharding, die doorloopt waar andere weginfrastructuur wordt gekruist. Op die manier wordt visueel aangetoond dat de voetgangers voorrang hebben en wordt een verbinding gemaakt tussen de beide parkgedeeltes.

Met uitzondering van zieke of dode bomen werden er geen hoogstammige bomen verwijderd. De heesterbeplanting aan de straatzijde en aan private percelen bleef grotendeels behouden. Maar aan de waterkant werd beplanting verwijderd. Zo ontstond een intiemer parkgevoel en werd het water meer betrokken bij het parkgebeuren. De hoofdtoegangen van het park werden aantrekkelijker gemaakt door plantvakken met bloeiende vaste planten. Verder werd nog een terras met barbecue aangelegd en werden fietsenstallingen, een 10-tal zitbanken en vuilnisbakken voorzien. Als knipoog naar het voormalige rangeerstation werden grote spoorbalken geplaatst die zowel als zitbank dienen of een spelprikkel vormen. Hiertussen werden stroken met voorjaarsbebloeming aangeplant.

In 2010 besloot het stadsbestuur om een aantal braakliggende percelen gelegen op de grens van het woongebied te ontwikkelen tot een groene rust-, ontmoetings- en speelzone.

Bedoeling was een zachte overgang van het stedelijke gebied naar de aanpalende vallei van de Mark te creëren.

Het plan kwam tot stand na een participatietraject. Vanuit een ideeënwedstrijd werd een winnend ontwerp weerhouden en aangevuld met suggesties uit andere ontwerpen. Het terrein is volgens de stedenbouwkundige bestemming ingedeeld in 2 zones.

In het randstedelijk groengebied, vooraan op het terrein, situeert zich een centrale ontmoetingszone. Deze vormt het kruispunt van de aanwezige wandel- en fietspaden met aanpalende speelzones voor diverse leeftijdsgroepen.

De speeltoestellen bestaan uit duurzame materialen en nodigen uit tot avontuurlijk en fantasierijk spelen. Daarnaast zijn een aantal speel - en rustweides voorzien. Deze bestaan uit kort gemaaid gras, omgeven door een zone met ruig gras en streekeigen struiken en bomen.

De percelen in agrarisch gebied werden aangelegd als bloemenweide met een insectenhotel. Om het open karakter van de vallei van de Mark ten volle te vrijwaren werden slechts enkele bomen aangeplant. Er werd gekozen voor vruchtdragende bomen zoals kastanje en notelaar.

Het park is een belangrijk onderdeel van de duurzame wijk waar op termijn 2.800 woningen zullen bijkomen. In 2014 werd een eerste fase gerealiseerd van het toekomstige 17 ha grote park. Dit vormt een belangrijke schakel in de realisatie van de noordelijke groene vinger die het Turnhoutse Vennengebied met het stadshart verbindt. Om het park te realiseren werd een nieuw systeem van ontwikkelingsrechten toegepast. Voor elke wooneenheid moet een stukje van het park aangekocht worden dat ­kostenloos wordt afgestaan aan de stad.

Het participatief ontwerpend onderzoek bestond uit wandelingen, brainstorms en fiets­tochten, gecombineerd met bevragingen van passanten. Men wenste een avontuurlijk en natuurrijk park. De groene ruimte werd ingedeeld in een natuurrijke zone met begrazing, een strook speelnatuur op wijkniveau en een stedelijke groene ruimte op stadsdeelniveau. De centraal gelegen stadsboerderij vormt het scharnierpunt in het park. Hier bewerkt een stadsboer samen met de sociale werkplaats De Troef een CSA-tuin (Community Supported Agriculture). De stadsboerderij wil mensen laten ruiken, voelen en proeven van streekeigen en seizoensgebonden producten om zo voeling met de basis van onze eetcultuur weer nieuw leven in te blazen. Er kan een bezoek gebracht worden aan de moestuin, de schapen- en bijenstal, de compostmeesters, de kruidentuin, de boomgaard, … Samenhang wordt gerealiseerd door het toepassen van diverse bloemen- en kruidenmengsels. Deze zijn ongestoord opgekomen en hebben zich spectaculair ontwikkeld in het eerste jaar omdat de grond louter gekeerd werd.

adres: Komvest-Ijzerstraat ontwerp: groendienst aanleg: Mahieu, Oudenburg onderhoud: groendienst

Adres: Gelmelstraat ontwerp: Krambamboul Speellandschappen, Nuhetal (DE) aanleg en onderhoud: deels gemeentelijke diensten, deels Natuurwerk,Turnhout

adres: Veldekensweg ontwerp: Fris in het Landschap, Gent i.s.m. Kind & Samenleving en O2 Consult aanleg: Donkergroen, Meise onderhoud: stadsbestuur

groencontact 2016 | 42 [6] —

25

Groene gemeente | park - plantenperken

5e laureaat | park

1e laureaat | plantenperken

2e laureaat | plantenperken

Berchem

Borgerhout

Harelbeke

(ANTWERPEN)

(ANTWERPEN)

Toekomstbos Borsbeekbrug

Te Boelaerlei

Vasteplantenborders Arendswijk

Het voormalige korfbalterrein tussen de Ring, de Singel, de Borsbeekbrug en de Zurenborgbrug lag jaren braak en werd onderbenut. De groendienst maakte van dit perceel een toekomstig bosgebied met open graszones, een wandelpad, amfibieënpoel en vlonderpad.

Voor dit project werd samengewerkt met het Autonoom Gemeentebedrijf Vespa, ANB en Natuurpunt. Het is een eerste voorbeeld van het bosschagelandschap dat door AG Vespa werd uitgetekend in het kader van het Beeldkwaliteitsplan Groene Singel. Dit schrijft een oppervlaktenorm voor van 60 % bebossing en 40 % open ruimte. In 2014 gaven een vijftal Berchemse scholen het startsein. De leerlingen plantten 2600 inheemse bosgoedplantjes aan. De groendienst zorgde voor de aanleg van de amfibieënpoel en de aanplant van 8 hoogstammige bomen (haagbeuk, sierappel, sierkers en linde). De beplanting werd nadien nog aangevuld met 750 heesters, 500 vaste planten en nog eens 6 hoogstammige bomen.

Ook kreeg het toekomstbos verder vorm door de aanleg van een wandelpad in porfier en een vlonderpad. adres: Borsbeekbrug t.h.v. de Antwerpse Singel ontwerp: AG Vespa, Antwerpen groenaanleg: stedelijke groendienst aanleg paden: Verhoeve Marc, Wetteren en Heyrman-De Roeck, Beveren onderhoud: stedelijke groendienst

26

— groencontact 2016 | 42 [6]

Met de heraanleg van Te Boelaerlei werd het mogelijk om de kop van de straat in te richten als woonerf. Hierdoor kwamen er meer groen en zitbanken, en kregen de bewoners een openbare ruimte waar men rustig en veilig kan vertoeven. Ook de fietsers hebben een veiligere doorgang om zich te verplaatsen naar het verderop gelegen college. Nieuwe verharding zorgt voor een veiligere en vlotte verplaatsing met de fiets. Ook is er een betere oversteekbaarheid aan het kruispunt met de Herentalsebaan. Het creëren van een verkeersveilige inrichting en meer groen in de straat stond namelijk centraal tijdens het ontwerpproces.

Tevens werd er een ceremonieplein aan de kerk geïntegreerd in het ontwerp. Naast de wintergroene boomklimop werd er ook nog gezorgd voor een beplanting die vanwege zijn kleur en structuur de aandacht trekt. Er werd gekozen voor een mengeling van diverse, winterharde vaste planten die kleur geven in de zomer en toch structuur houden in de winter.

Zo werd dit een kleurrijke blikvanger. adres: Te Boelaerlei – Herentalsebaan (Zwitserse Apotheek) ontwerp: groendienst stad Antwerpen aanleg en onderhoud: groendienst district Borgerhout

De vasteplantenborders zijn een essentieel onderdeel van de groene omvorming van de Arendswijk. Door nieuwe bomen te planten en beplantingsvakken om te vormen werd de arbeidsintensiteit fors teruggedrongen. Dit ging hand in hand met het opschroeven van de biodiversiteit. Een andere belangrijke pijler van de groene omvorming is het creëren van eenheid en het versterken van de stedenbouwkundige morfologie. Bomen werden strategisch aangeplant met een grootte en vorm afgestemd op de categorie van de straat. Deze structuur werd nog extra geaccentueerd door het thematische gebruik van vaste planten, eveneens per categorie van de straat. Het concept van de vasteplantenborders bestaat uit een gemengde, naturalistische border bij het binnenrijden van de straat. De volgende plantvakken bestaan telkens uit slechts 1 plantensoort uit de collectie van vaste planten die voorkomen in de gemengde border. Bij de plantkeuze werd uitgebreid gebruik gemaakt van combinaties van grassen en van vaste planten die tot na de winter hun structuur behouden. adres: Arendswijk (Herpelsstraat, Verenigde Natiënlaan, Labrusstraat, Koning Albertlaan en Amerikalaan. ontwerp, aanleg en onderhoud: groendienst

plantenperken - plein | Groene gemeente

3e laureaat | plantenperken

4e laureaat | plantenperken

2e laureaat | plein

Aartselaar

Tielt

Neerpelt

James Ensorlaan

Rozendorp Kanegem

Regenboogplein

Met de heraanleg werd het mogelijk om het sluipverkeer in de straat aan te pakken. De straat is een verbinding tussen twee invalswegen van de gemeente maar tevens ook de ingangspoort voor de hele wijk. Met het herinrichten van de straat door haakse parkings en het versmallen van een inkomende straat is een remmend effect gecreëerd. Dit wordt nog benadrukt door het aanbrengen van beplantingsstroken. In deze nieuwe plantvakken is er bewust gekozen voor een gevarieerde beplanting die toch het zicht en de veiligheid garandeert.

Het gemeentebestuur zet sterk in op het groene karakter van de straat en een optimale waterinfiltratie. Dit verwezenlijkt men door de plantvakken in de straat zo groot mogelijk te maken, rekening houdend met de opritten en garages en de nodige voetgangersvoorzieningen. Het grondpeil in de plantvakken ligt bewust iets lager zodat dit als eerste waterbuffer kan dienen. Door zorgvuldig gekozen onderbeplanting wordt ingespeeld op een alsmaar groter wordende vraag naar minder onderhoud met een mooi resultaat het hele jaar door. De bomen worden gekozen afhankelijk van de bodem, de straatverlichting en het doel van de straat waarbij een laanboom in eerste instantie een groen karakter moet geven zonder hinderlijk te zijn voor de zichtbaarheid en de veiligheid.

Omdat eigen mensen zorgen voor al de groenrealisaties worden de juiste planten op de juiste plaats aangeplant. Een resultaat waar men terecht fier op is!

Zestig jaar geleden was deelgemeente Kanegem een landelijk dorp zoals er zovele zijn in Vlaanderen. In een kwarteeuw werd het dorp echter omgetoverd in een waar groen bloemendorp waar de roos centraal staat.

Het pittoreske Kanegem telt ondertussen 13.000 rozen waaronder tal van eigentijdse, sterke en langbloeiende soorten.

In drie fasen werden bijna alle oude rozen vervangen door nieuwe variëteiten. De aanplantingen gebeurden zowel in het centrum, rond de imposante kerk, als in de woonwijken en langs de dorpswegen.

Bij de soortkeuze werd onder meer rekening gehouden met de hoogte, bloemenkleur en -geur, en ziekteresistentie. Bij de aanplantingen werd de nodige aandacht besteed aan het onderhoud. Zo werd er bij iedere aanplant een kwalitatief vezeldoek aangebracht dat de eigenschap heeft om onkruidwerend te zijn terwijl het vlot water, lucht en meststoffen doorlaat. De afwerking van de aanplantingen bestaat uit een schorslaag met een duurzaam karakter. Er wordt dus steeds meer en meer ingespeeld op een natuurvriendelijk en efficiënt groenbeheer. De groendienst gebruikt namelijk al ruim 10 jaar geen pesticiden meer.

Recent werd het Regenboogplein aangelegd in het Neerpelts kerkdorp ‘Grote Heide’. Het gebied rond de kerk was voorheen een ongedefinieerde parkeerzone met deels een onverharde parking en afgeleefd groen. De zone onderging een ware metamorfose tot een groen en gezellig ontmoetingsplein.

Vanaf de opstart van het ontwerp werden de groenvoorzieningen als essentieel onderdeel gezien. Dit is een uitgangspunt dat het gemeentebestuur al enige tijd hanteert. Groen dient dus niet als opvulling van reststroken, maar fungeert wel als beeld- en gebruiksbepalend onderdeel van nieuwe realisaties.

In afwachting van volledige bodembedekking door de aangeplante heesters en vaste planten werden 3000 narcisbollen aangeplant.

Dit zorgt in het voorjaar voor een verrassend mooi en zeer gesmaakt bloementapijt. Enkele 25-jarige lindebomen werden van elders uit de gemeente aangeplant en kregen een nieuwe thuis op het Regenboogplein waar ze voor een groen volume zorgen. Een zithoekje en openbare “lampenkapjes” ondersteunen de gezelligheid van het plein. Na een participatief traject met de bewoners werd een natuurspeeltuin geïntegreerd.

Het Regenboogplein is nu een ware ontmoetingsplaats en kan ook diverse evenementen zoals de kermis ontvangen. In 2016 was er de gemeentelijke Nieuwjaarsborrel en het dorpsfeest van Grote Heide.

adres: Kanegem-dorp ontwerp, aanleg en onderhoud: groendienst

adres: Regenboogplein ontwerp: gemeentebestuur en Arcadis, Hasselt aanleg: Kumpen, Hasselt

adres: James Ensorlaan ontwerp, aanleg en onderhoud : groendienst

groencontact 2016 | 42 [6] —

27

Groene gemeente | plein

3e laureaat | plein

4e laureaat | plein

5e laureaat | plein

Overpelt

Hamont-Achel

Merksem

Dorpsstraat

Stationsplein

(ANTWERPEN)

Het pleintje aan het Standbeeld der Gesneuvelden heeft een volledige facelift ondergaan.

De nieuwbouw van de afgelopen jaren in de buurt heeft de omgeving helemaal hertekend.

Bijgevolg drong zich ook een heraanleg op van het pleintje aan het monument.

De vroegere bomen werden allemaal weggenomen. Zij veroorzaakten in de loop van de jaren behoorlijk wat beschadiging aan de klinkerbestrating. In de plaats van de bomen kwamen er een aantal verhoogde plantvakken in witte prefabbeton. Daarin zijn houten zitbanken geïntegreerd. Door het golvende ontwerp ontstaan een aantal gezellige zithoekjes.

De plantvakken zijn aangeplant met kleurrijke vaste planten met accenten in wit en geel, en enkele struiken. Het uitzicht blijft tot diep in de herfst frisgroen.

Een strak en vernieuwend concept is waar de stad voor opteerde bij de aanleg van het Stationsplein. Duurzame, onderhoudsvriendelijke en nauwelijks ziektegevoelige siergrassen staan er centraal en geven een moderne doch speelse uitstraling. Bovendien bieden ze het hele jaar door een decoratieve meerwaarde: frisgroen in de zomer en rustgevend brons in de winter. De aanplanting van o.a. Verbena bonariensis, Anemone ‘Honorine Jobert’ en Perovskia maakt het geheel nog wat kleurrijker. De wit afschilferende stam van de Betula utilis ‘Doorenbos’ geeft daarnaast een extra dimensie aan dit kleurenpalet en zorgt ervoor dat het geheel aangenaam en uitdagend oogt.

Op de parking, waarvan de afscheiding beplant is met Ligustrum, is er gekozen voor Platanen om zo op korte termijn schaduw te creëren.

Hier is geen plaats voor saaie, wintergroene blokmassieven maar wel voor een eigentijdse en onbevangen omgeving voor alle reizigers.

Kluizeveldenplein

adres: Dorpsstraat ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

adres: Stationsplein ontwerp, aanleg en onderhoud: stadsbestuur

28

— groencontact 2016 | 42 [6]

Dit vrij kleine pleintje is gelegen in een dicht bebouwde wijk. In de oude toestand stond er een vervallen seniorenlokaal en een vrij ontoegankelijke beplanting. Het toenmalige grasveldje werd voornamelijk gebruikt door hondenbezitters.

Bij het hertekenen van de site werd er aan de bewoners naar hun verwachtingen gevraagd en daaruit bleek dat ruimte, toegankelijkheid en wat kleur belangrijk waren.

Er werd gekozen voor een zeer toegankelijk plein met driehoekige verhoogde grasvelden waarin bomen staan. In de ruimtes tussen de vakken werden banken geplaatst. Om kleur op het plein te brengen werden er samen met de bewoners voorjaarsbloembollen geplant.

Drie bestaande acacia’s werden behouden.

Voor de nieuwe bomen is er gekozen voor Gleditsia, vanwege de lichtdoorlatende kruin.

De buurt is zeer enthousiast over het resultaat. adres: Kluizeveldenplein ontwerp en onderhoud: stadsbestuur aanleg: Verbruggen, Temse

plein - rotonde | Groene gemeente

6e laureaat | plein

7e laureaat | plein

1e laureaat | rotonde

Hoogstraten

Blankenberge

Koksijde

Plein Gravin Elisabethlaan

Prinsenlaan

De Zeemeermin

Het plantsoen moest na bouwwerken in de omgeving opgeknapt worden. Het multifunctioneel gebruik van het terrein voor de organisatie van evenementen en de plaatsing van de kermis was een belangrijke randvoorwaarde bij de opmaak van het ontwerp.

Het parkje kreeg een sobere en open inrichting waarbij de bestaande grote bomen (o.a. Taxodium distichum, Quercus robur, Tilia cordata) maximaal werden behouden. Slingerend door het domein werd een wandel- en fietspad aangelegd in klinkerverharding.

Aanpalend aan de straat werd een zone met grastegels voorzien waarop verplaatsbare bloembakken staan met eenjarige bloemen.

Aansluitend werd een gazon aangelegd, omgeven door een variatie aan bomen, heesters, kruidachtigen en siergrassen. Volgende planten werden gebruikt: Hydrangea paniculata ‘Mega Mindy’, Hydrangea paniculata ‘Pinky Winky’, Prunus lusitanica, Hemerocallis spec., Echinacea purpurea ‘Red Prairie”, Ophiopogon planiscapus ‘Niger’, Imperata cylindrica ‘Red Baron’. In het najaar van 2016 werd een mengsel van vroegbloeiende bloembollen geplant die het gazon zullen kleuren in het voorjaar.

Visueel gaan de verschillende zones naadloos in elkaar over. De grastegels laten een zwaarder gebruik van het terrein toe zonder beschadigingen. Een langgerekte constructie van houten zitbanken en steenkorven vormt een multifunctionele afscherming met de straat.

In het najaar van 2015 werd de volledige omgeving van de Prinsenlaan heraangelegd.

Het pleintje op de hoek met de Groenestraat werd gedurende de werken gebruikt als stapelruimte. Tijdens de werken werd er speciale aandacht gevestigd op de instandhouding van de bomen op dit plein.

In het voorjaar van 2016 werd dit 750m² grote plein dan uiteindelijk door de stedelijke groendienst omgetoverd van stortplaats naar groene verblijfplaats voor de omwonenden en passanten.

Van de aanwezigheid van de 3 bestaande bomen werd er nuttig gebruik gemaakt door hieraan plantenzones te koppelen. Rond de bomen werd er Osmanthus burkwoodii aangeplant met de bedoeling die later in een golvend massief te scheren. Rondom de Osmanthus werd er gewerkt met diverse vaste planten zoals Aster divaricatus, Astilbe japonica ‘Montgomery’, Echinacea purpurea ‘Summer Cocktail’, Geranium ‘Rozanne’, Ligularia ‘Przewalskii’, Stachys byzantina ‘Big Ears’, Nepeta faassenii ‘Walkers Low’, Helenium ‘sahin’s Early Flowerer’, Hemerocallis ‘Happy Returns’ die overgaan in een gazon om openheid en rust op het pleintje te creëren.

Aan de overkant werd een vluchtheuvel beplant met Spiraea nipponica ‘White Carpet’, wat ook terug een link heeft met het plein.

Er werden enkele banken geplaatst waar men rustig kan keuvelen en genieten van de rust, vlinders, bijen, …

In de omgevende straten werden nieuwe bomen Ginkgo biloba ‘Fastigiata’ aangeplant.

In 2013 werd er door de Administratie Wegen en Verkeer van het Vlaamse Gewest werk gemaakt van de aanleg van een verkeersrotonde. Kort daarna stemde de gemeenteraad in met de aankoop van het kunstwerk ‘De Zeemeermin’ van George Grard. Deze kunstenaar was afkomstig van Doornik maar heeft het merendeel van zijn leven in Sint-Idesbald (Koksijde) doorgebracht. De groendienst kreeg als opdracht om een groenontwerp te ontwikkelen voor de integratie van het kunstwerk op de verkeersrotonde. Er werd gekozen voor een dwars over de rotonde meanderende plantstrook die aan weerszijden met mozaiëkkeien werd afgeboord. Als plantenassortiment werd er gekozen voor een sober en onderhoudsvriendelijk beplantingsassortiment bestaande uit zandhaver en Siberische edelweiss. Beide plantensoorten symboliseren de zee, de zandhaver het water, de Siberische edelweiss het schuim op de golven. De restzones op de rotonde werden ingezaaid met gras. Het ontwerp doet de Zeemeermin als het ware opduiken vanuit de zee. Op de verkeersrotonde, die op een invalsweg naar Koksijde is gelegen, verwelkomt zij de vele toeristen en vakantiegangers.

adres: Gravin Elisabethlaan ontwerp, aanleg en onderhoud: groendienst

adres: Toekomstlaan – Veurnekeiweg ontwerp: groendienst aanleg: Dewulf, Ieper onderhoud: groendienst

adres: Prinsenlaan – Groenestraat ontwerp: groendienst aanleg en onderhoud: groendienst

groencontact 2016 | 42 [6] —

29

Groene gemeente | rotonde - speelgroen

2e laureaat | rotonde

3e laureaat | rotonde

2e laureaat | speelgroen

Vilvoorde

Brecht

Brasschaat

Rotonde Koningslo

Rotonde Sint-Job

Grasdries

In het late voorjaar van vorig jaar werd de verkeersrotonde aangeplant met een kleurrijke, maar tevens onderhouds- en milieuvriendelijke prairiebeplanting. Deze bestaat uit een mix van grassen en bloeiende vaste planten, aangevuld met bloembollen. De plantvakken rond de rotonde dienden de ronde vorm van het kruispunt goed te benadrukken. Er werd gebruikgemaakt van grote vlakken met dezelfde sterke, uniforme grassoort. De grassoort komt steeds terug in het beplantingsschema en wisselt ook af met de kleurrijke vlakken met prairiebeplanting. De hoogte van de beplanting werd beperkt gehouden om het zicht van het verkeer niet te belemmeren.

In de losse vlakken achter de buitenring is er ‘macho-beplanting’ gebruikt. Deze beplanting bestaat voornamelijk uit grassen en bloeiende vaste planten. Om de eenheid te bewaren, komen hier plantensoorten in die identiek zijn, of sterk gelijken op de soorten die zijn verwerkt in de buitenste ring.

Het doel achter dit project is de aandacht van de bestuurders trekken bij het naderen van de rotonde. Hiervoor werd er gekozen voor de aanplant van Kalimeris incisa, een vaste plant die lang bloeit met een opvallende witte kleur.

Daarenboven is deze plant interessant voor vlinders en bijen.

Aan de rotonde kruisen 4 wegen elkaar.

Vandaar dat midden in de rotonde een kruis werd aangeplant met rode Persicaria amplexicaulis ‘Blackfield’. De Persicaria groeit hoger dan de Kalimeris en verduidelijkt het kruispunt.

De rode bloemen steken schril af tegen het grotere witte vlak van Kalimeris. De planten verhogen de zichtbaarheid van de rotonde waardoor men meer veiligheid creëert. Tussen de planten is er een dikke laag fijn hakselhout van Pinus sylvestris aangebracht, wat het beheer vergemakkelijkt. Het onderhoud van de beplanting beperkt zich tot het terugsnoeien tot ca. 10 cm boven het maaiveld. Dit gebeurt eind februari. De plantsoenploegen moeten dus slechts geringe onderhoudswerken uitvoeren op deze locatie.

De site aan de hoeve van de Grasdries was lange tijd een overwoekerde grond gelegen in een woonwijk met diverse bewoningsgroepen (jonge gezinnen, ouderen, …). Met de aanleg van de straat is deze site omgevormd tot een buurtpark. Een eerste stap was een grondige opkuis van het terrein en het verwijderen van invasieve planten. De meeste bomen en heesters werden behouden. Twee oude, dode tamme kastanjes werden gerooid.

Laatst startte de renovatie van de schuur en de hoeve. Deze krijgen terug een betekenis voor de buurt en als clublokaal voor de imker­ vereniging Ifang.

De buitenomgeving is ingericht als ontspanningsruimte met petanquevelden en picknickgelegenheden. De ondergrond werd aangelegd in halfverharding of waar het kon in gras.

Bezoekers worden zoveel mogelijk gestimuleerd om te voet of met de fiets te komen.

Daarom zijn er slechts een beperkt aantal parkeerplaatsen. Ook wordt nog een groepstuin voorzien. Deze zone wordt op een ecologische manier opgewaardeerd met een dier- en insectvriendelijke beplanting. In de groepstuin kunnen de gebruikers eigen groenten, kruiden en snijbloemen telen en een perkje onderhouden. Kinderen kunnen hier ook goed vertoeven want zij kunnen meegenieten van het telen maar ook plezier maken in een speeltuin met natuurlijke speeltoestellen. In de volkstuin komt er nog een insectenhotel met een educatief informatiepaneel dat met de imkervereniging wordt uitgewerkt. Heel de tuin wordt voorzien van zitbanken waarop men kan ontspannen.

adres: Rond Punt ontwerp, groenaanleg en onderhoud: stadsbestuur

adres : afrit E-19, Sint-Job ontwerp, aanleg en onderhoud: groendienst

adres: Grasdries 2 ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

30

— groencontact 2016 | 42 [6]

speelgroen | Groene gemeente

3e laureaat | speelgroen

4e laureaat | speelgroen

Overpelt

Brugge

Heesakkerpark

Vrijheidsstraat

Het speellandschap is een natuurlijke speelplek in Bosland, het grootste en meest kindvriendelijke bos van Vlaanderen. Het is een speellandschap voor een pure beleving van natuur en bos, waarbij de kinderen centraal staan. Natuurlijke klim- en klautermogelijkheden, evenwichtsbalken, takken om te sleuren, water om te spetteren, modder om te kliederen en een heuse uitkijktoren moeten garant staan voor speelplezier in een bosrijke omgeving.

Tussen een garagecomplex, een elektriciteitscabine en de straat ligt een groene zone. Deze ligt een halve meter dieper dan het voetpad en werd in het verleden beplant met heesters tegenaan de garageboxen. De overige open ruimte was ingezaaid. Het terreintje werd sporadisch gebruikt door voetballende kinderen.

In de loop van 2013 kwam vanuit de buurt de vraag om de groene zone een andere invulling te geven. Uit een rondvraag bleek dat de bewoners een speelzone wensten met zitgelegenheid en groeninkleding. Het ontwerpplan werd opgemaakt en in het voorjaar van 2015 terug aan de bewoners voorgesteld. In het ontwerp is een terraszone, een zandspeelen gazonzone voor vrij spel opgenomen.

In het ontwerp voor het terras werd rekening gehouden met andersvaliden want het werd op hetzelfde niveau als het voetpad aangelegd. Het niveauverschil met de zandspeelzone werd opgevangen met een zittrede. Hier werd 1 speelcombinatietoestel en 1 veerwipje geplaatst. Vanaf het terras tot aan de gazonzone is er een muurtje dat als extra spel- of zitelement kan gebruikt worden. Ook werd een gazonzone aangelegd met ruimte voor balspel.

Om het speelterrein veilig te maken voor kinderen en om honden te weren werd een kastanje­houten afsluiting voorzien. Het terrein werd deels ingekleed met een wintergroene heesterbeplanting. Aan de straatzijde kwam er een border met bloeiende vaste planten.

Tot slot werd één hoogstammige amberboom aangeplant.

De open groene ruimte – de vroegere bloemenweide – werd behouden en versterkt.

Water, zand en reliëf vormen zo de ruggengraat van de speelzone. Geul en plassen vormen een boeiend samenspel van landschappelijke verbeelding, ecologie en natuurbeleving en nodigen uit tot spel waar ravotters zich vuil mogen maken. Een lichte struikenstructuur dient als groene voorzetwand tussen bos en speellandschap. Op termijn zijn de struiken ook fijne verstop- en speelplekken. Met hun bloem- en vruchtvorming vergroten ze tevens de ecologische waarde van de ruimte. De open graslanden vormen een bordes tussen de directe bosomgeving en het speellandschap.

De groene ruimte biedt ruimte voor picknick, voor recreëren, niets doen, de natuur aanschouwen, in het gras naar de wolken staren… adres: Breugelweg ontwerp: BUUR i.s.m. Plant en Houtgoed, Leuven aanleg: Grondwerken Triki Koen, Hamont-Achel onderhoud: gemeentebestuur

adres: Vrijheidsstraat ontwerp: groendienst aanleg: Silvère Vandeputte, Deerlijk onderhoud: groendienst

De Vereniging voor Openbaar Groen wenst volgende overheidsinstanties van harte te bedanken voor hun morele en financiële steun aan de Groene Lente 2016.

VLAM Koning Albert II-laan 35 (bus 50) 1030 Brussel T. 02 5528011 vlam@vlam.be www.vlam.be www.openbaargroen.be www.groenvanbijons.be

Vlaamse Milieumaatschappij Dr. De Moorstraat 24-26 9300 Aalst info@vmm.be www.vmm.be www.zonderisgezonder.be www.watertoets.be

DEPARTEMENT LEEFMILIEU, NATUUR & ENERGIE Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20, bus 8 1000 Brussel T. 02 5538011 www.lne.be

groencontact 2016 | 42 [6] —

31

Waterrobuust groen | finalist

finalist

Gent

WATERROBUUST GROEN

Bloemekenspark is natuurrijk wijkpark geworden Eind vorige eeuw wilde het stadsbestuur een brandweerkazerne bouwen op een terrein tussen de Roggestraat en de Nieuwevaart. De plek bleek echter een kwelzone te zijn met een vegetatie die volgens het natuurdecreet verboden te wijzigen is. Het stadsbestuur besliste daarop om de kazerne op te schuiven en het gebied als een wijkpark in te richten. Behoud van de bijzondere natuurwaarden was daarbij van meet af aan het uitgangspunt. Tegelijk moest het park ook de hoge nood aan recreatief groen opvangen.

32

— groencontact 2016 | 42 [6]

Park in een dichtbebouwde wijk Het Bloemekenspark ligt in de 19de eeuwse Bloemekenswijk, gebouwd rond vroegere textielfabrieken. Zo grenst het park nog steeds aan het beschermde Manchestergebouw van de FNO-fabriek en aan de UCO-site.

De wijk is dichtbebouwd en kent weinig openbaar groen of parken. Het Bloemekenspark brengt daar verandering in. Bestaande troeven, zoals het moeras, een pittoreske parktuin en monumentale bomen werden geĂŻntegreerd. Daar kwam speel-, sport- en parkinfrastructuur bovenop.

finalist | Waterrobuust groen

Water krijgt de hoofdrol Het Bloemekenspark is gelegen in een kwelgebied. De waterhuishouding speelt dus een bijzondere rol in het functioneren van het park en het behoud van de unieke natuurwaarden.

Door de aanleg van de kazerne werd de historische grondwaterstroming verstoord. Daardoor vernatte het gebied nog verder. In natte periodes loopt het water over het maaiveld naar de centrale slenk. Het regenwater afkomstig van de brandweerkazerne en dat van een naastliggende woonwijk komt eerst in een open bufferbekken terecht. Vandaaruit vloeit het ook over naar de centrale slenk. De slenk vormt de spil in het watersysteem. Hier werd rijk slib geruimd.

Het hele park is verbonden met de slenk. Die houdt het water maximaal vast. In natte periodes wordt het water van daaruit vertraagd afgevoerd naar de Lieve. Deze historische waterloop is weer open en zichtbaar gemaakt.

Het centrale lage parkdeel is enkel via vlonders toegankelijk. De ingreep is hier zeer minimalistisch gebeurd. Om de bodem zo weinig mogelijk te verstoren was er geen grondverzet en kwamen de paden op het bestaande maaiveld.

Eén park, meerdere sferen Het Bloemekenspark is nu een natuurrijk en erg gevarieerd wijkpark. Aan de Roggestraat ligt de actieve zone. Er is een zandvlakte met spelelementen voor de kleintjes. Wat verder ligt een speelterrein voor oudere kinderen en een trapveld.

Houten vlonderpaden vormen een avontuurlijk parcours over de centrale moeraszone.

© Fris in het Landschap

Het is een spannende plek voor natuur en natuurbeleving.

In de vroegere parktuin liggen verspreide terrasjes. Je vindt er ook een ijskelder, een vijver en een kunstwerk. Tegelijk bleef het verwilderde karakter behouden.

Wat verderop is er een open plek met picknicktafels. Die gaat over in een nat wilgenbos.

De hoofdontsluiting is een betonnen fiets- en wandelpad. De overige paden zijn in leem.

Een park op de groei In 2015 opende het eerste deel van het Bloemekenspark van ca.2 ha. Later breidt het park verder uit tot ca. 8,5 ha. adres: Roggestraat - Nieuwe Vaart ontwerp: Sweco, Gent en Fris in het landschap, Gent aanleg: Verhelst Aannemingen, Oostende

groencontact 2016 | 42 [6] —

33

Waterrobuust groen | finalist

finalist

Hooglede

WATERROBUUST GROEN

Speelsite ’t Chringhene op duurzame wijze heringericht De dorpskern van Gits heeft al meermaals te kampen gehad met wateroverlast bij hevige regenval. Vanaf de noordelijke flank van de heuvelrug vloeit heel veel water via de Prinnebeek naar het centrum van Gits. Na de overstroming van 27 en 28 juli 2014 sloegen het gemeente- en provinciebestuur de handen in elkaar en kregen de plannen voor een gecontroleerd overstromingsgebied vorm. De gemeente kocht de gronden. De provincie voerde de werken uit.

Het domein ’t Chringhene is gelegen nabij het gecontroleerd overstromingsgebied. Het is een speeldomein waar ook de lokalen van de jeugdbewegingen gevestigd zijn. Voorheen waren de lokalen min of meer houten containers. Door de groei van de jeugdbewegingen en met het oog op duurzaamheid werd er beslist om lokalen op te richten in baksteen die tevens energiezuinig zijn. Achter de jeugdlokalen werd er dan een verlaagde oeverzone aangelegd die een dubbele functie heeft. De oeverzone vangt het water op bij zware neerslag en in droge periodes dient ze als speeldomein voor de jeugd van Gits.

34

— groencontact 2016 | 42 [6]

Naast de jeugdlokalen werden er ook lokalen gebouwd die dienen voor het algemeen nut.

Op de geboorteboomactie van 2015 werd deze oeverzone met het Burgmeester Lievenspad ook benut om knotwilgen aan te planten. Het pad staat op zijn beurt in voor de verbinding tussen het domein ’t Chringhene en de pastorietuin.

Het overstromingsgebied Om de dorpskern maximaal te beschermen, werd een aarden berm aangelegd, zo dicht mogelijk bij het centrum. Zo ontstaat een

gecontroleerd overstromingsgebied aan de bron van de Prinnebeek. De berm sluit een natuurlijke laagte in het landschap af. Achter de berm kan tot 3 000 m³ water worden gebufferd.

In de berm werd een knijpopening voorzien. Bij droog weer of bij lichte regenval is de opening voldoende om het water af te voeren. De beek zal verder stroomafwaarts (in het centrum van Gits) niet overstromen.

Bij hevige regenval is de knijpopening onvoldoende groot om al het regenwater af te voeren. Een deel van het regenwater wordt wel afgevoerd, maar stroomafwaarts zullen geen overstromingen optreden. Een ander deel wordt tegengehouden en het water achter de berm begint te stijgen. Als de regenbui over is, kan het water weer beginnen zakken omdat het water continu wordt afgevoerd door de knijpopening. Tegen de volgende grote regenbui staat het gecontroleerd overstromingsgebied terug droog en kan het opnieuw zijn nut bewijzen.

finalist | Waterrobuust groen

Burgemeester Lievenspad Bij de overstromingen van juli 2014 bleek dat de zone rondom het Burgemeester Lievenspad overstromingsgevoelig was. In deze zone komen twee takken van de Prinnebeek samen: een overwelfde tak vanuit het oosten, waarboven het Burgemeester Lievenspad is aangelegd, en een open tak vanuit het zuiden.

Het gemeentebestuur heeft beslist om een aantal waterbeheersingswerken uit te voeren onder en langs het Burgemeester Lievenspad om zo een bijkomende ruimte voor waterbuffering te voorzien. De werken omvatten het plaatsen van betonbakken onder het pad en een afwerking van het pad met beplanking.

Kleinere afstanden tussen de planken laten toe dat hemelwater in de betonbakken onder het pad verzameld wordt. Het pad werd verder afgewerkt met halfpolierde beton. Langs het pad werd er ook een buffergracht voorzien die werd verbonden met de betonbakken. Het pad is een voetgangers- en fietsverbindingszone tussen het gemeentelijk domein ’t Chringhene met sport- en jeugdaccommodatie, en de Gitsbergstraat. De werken werden uitgevoerd op openbaar domein (beekbedding) en op percelen die aangekocht werden door de gemeente.

Domein ’t Chringhene Achter de jeugdlokalen op ’t Chringhene werd de verlaagde oeverzone aangelegd. De zones liggen heel wat lager dan de bebouwing en kunnen als eerste onder water lopen en zo meehelpen om andere gebieden te vrijwaren.

Die oeverzone heeft een dubbele functie. Ener-

zijds vangt ze het water op bij overstroming maar bij droge periodes wordt deze oeverzone gebruikt als speelsite voor de jeugd. Naast het aanleggen van de oeverzone werden ook de jeugdlokalen aangepakt. Er werd gekozen voor een duurzaam concept waarbij er rekening werd gehouden met de toekomstige aangroei van de jeugd. De lokalen werden opgetrokken uit baksteen en er werd gekozen voor maatregelen om zo zuinig mogelijk om te springen met energie: nieuwe energiezuinige gasverwarming, aparte tellers om de meterstanden te controleren, hoog rendementsglas, isolatie, aansluiting op het regenwater in plaats van het stadswater, …

Geboorteboomdag Voor de jaarlijkse geboorteboomactie op de Dag van de Natuur werd er voor 2015 en 2016 gekozen om op het domein ’t Chringhene knotwilgen aan te planten. Knotwilgen zijn de ideale bomen bij uitstek bij een vochtige omgeving en passen in het kader van een landschappelijk gebied. Door het moderniseren van de landbouw zijn er veel knotwilgen verdwenen omdat ze hun nut verloren hebben voor de landbouwers. De gemeente wenst hieraan iets te doen om de toekomst van de knotwilgen te verzekeren.

Vorig jaar waren de tuintjes overwoekerd met heermoes. Samen met de omgevingsaanleg van ’t Chringhene werden ook de tuintjes aangepakt. Er werd gekozen voor een duurzame beplanting met siergrassen, die weinig beheer vergen.

Pastorietuin De pastorie wordt verbonden met het domein door het Burgemeester Lievenspad. Sinds de zomer van 2015 is het OCMW de officiële huurder van de oude pastorie die huisvesting biedt aan 4 personen met een fysieke beperking. Dankzij hulp kunnen ze toch zelfstandig wonen. Alleen was er voor deze vier mensen nog te weinig contact en interactie met de buurt. De tuin lag er verkommerd bij en de paden waren niet toegankelijk voor mensen met een fysieke beperking. Als aanleiding hiervan ontstond er een samenwerking met de gemeente, het OCMW-bestuur en het stadland-schap ’t West-Vlaamse hart om hiermee iets te doen. De tuin werd aangepakt door een plan op te maken. Er werd gesnoeid en geplant met vrijwilligers en de jeugdbewegingen. Ook werden er nieuwe paden aangelegd en zo is sinds september de tuin publiek toegankelijk gemaakt van zonsopgang tot zonsondergang.

In het najaar worden nog werken uitgevoerd en er worden bloembollen geplant.

Bejaardenwoningen In het begin van het domein ’t Chringhene zijn er bejaardenwoningen gevestigd. Het voordeel hiervan is dat er leven in de brouwerij wordt gebracht door de jeugd naar de bejaarden toe.

adres: ‘t Chringhene ontwerp: gemeentebestuur en Dienst Waterlopen, provinciebestuur West-Vlaanderen aanleg: gemeentebestuur onderhoud: Mariasteen, Hooglede-Gits

groencontact 2016 | 42 [6] —

35

Waterrobuust groen | laureaten

laureaat

laureaat

laureaat

Aartselaar

Ekeren (ANTWERPEN)

Hoogstraten

Wadi Jan Blockxlaan

Speelzone Willebeeklaan

Van Den Akerplein

De plaats waar de wadi is aangelegd is van nature een zeer laaggelegen, vochtige plaats.

Deze zone stond regelmatig onder water tot in de aanpalende achtertuinen. Het onderhouden van de knotwilgen met onderbeplanting van kruipwilg was op vele momenten onmogelijk omwille van het natte karakter. Zelfs na drainage van het perceel bleven de problemen bestaan en woekerde het ‘onkruid’, waaronder Japanse duizendknoop, rustig verder. Bovendien werd de groenzone steeds meer gebruikt als stort. Door het uitgraven van een wadi is deze plaats nu geëvolueerd naar een rustig wandelplekje waar er altijd wel iets interessants te zien is. De zone vormt ook een groen lint tussen de groenbuffer langs de A12 over het speelplein naar de Wullebeek toe. De dolomietpaden zijn nu vergrast en worden mee afgemaaid met de speelpleinen. Het regenwater infiltreert volledig in de bodem zodat de overloop naar de riolering niet meer gebruikt wordt. Voor de aanleg is gekozen om niet in te zaaien maar te planten met oeverplanten omwille van de vervuiling van de grond met woekeronkruiden. De successie is na 4 jaar vrijwel stabiel. Het onderhoud beperkt zich momenteel tot het maaien van de graspaden en het al dan niet gefaseerd maaien van de natte zone. Volgende plantensoorten zijn aanwezig: Iris pseudacorus, Filipendula ulmaria, Caltha palustris, Sparganium ramosum, Juncus effusus, Juncus inlexus, Persicaria amplexicaulis ‘Rosea’, Petasites hybridus. Bij de spontane verschijningen zijn Lythrum salicaria en Eupatorium cannabinum de opvallendste.

Op vraag van het provinciebestuur en het district Ekeren werd een voorstel uitgewerkt om het hoge hekwerk rond de bestaande beek in het binnengebied Willebeeklaan te verwijderen. De beek zou moeten dienen als natuurlijke speelaanleiding voor kinderen. De steile taluds verhinderden echter dat de beek als speelelement kon dienen.

Intern werd er bij het stadsbestuur van Antwerpen een nieuw ontwerp uitgetekend waarbij de beek terug meanderend ingetekend werd. De afgegraven taluds zijn een opeenvolging van twee flauwe hellingen, afgewisseld met een vlakke zone. Dit zorgt voor een geleidelijke overgang van het bestaande maaiveld naar de lager gelegen beek. De taluds werden ingezaaid met gras om aan te sluiten op de bestaande toestand. Alleen op de kopmuur werd een hekwerk aangebracht om dit veilig af te schermen voor spelende kinderen.

Het ontwerpvoorstel werd teruggekoppeld naar de buurtbewoners, nl. de ouders en grootouders die hun kinderen in de Willebeeklaan laten spelen. Wijzigingen en opmerkingen werden verwerkt in het definitieve ontwerp.

De groendienst verplantte 2 fruitbomen die binnen de contouren van de nieuwe meander lagen zodat de bomen op hetzelfde terrein nog een tweede leven kregen. Het hekwerk op de kopmuur werd voorzien van een haag om het groene karakter te onderstrepen.

Het plein ligt in een kleine verkaveling en brengt een nieuwe kijk op het openbaar groen.

Bij de opmaak van het inrichtingsplan werd de ontmoetings- en erffunctie van de publieke ruimte vooropgesteld. Er werd gestreefd naar meer gezamenlijk groen en het creëren van een groener straatbeeld.

Een groen eiland fungeert als verkeersremmer en creëert een ruimtegevoel in de straat.

Gezien de beperkte oppervlakte van de percelen werden een aantal gemeenschappelijke parkeerplaatsen aangelegd, omgeven door lage heesters zoals Hypericum ‘Hidcote’ en Hedera colchica ‘Arborescens’, en beukenhagen. Enkele bomen en hogere struiken, zoals Prunus ‘Spire’ en Cotinus coggygria ‘Royal Purple’ creëren een visuele versmalling van de omliggende rijweg.

Heestermassieven van Fagus sylvatica, Hydrangea paniculata ‘Pinky Winky’ en Spiraea japonica ‘Anthony Waterer’ met enkele solitaire bomen (Gingko biloba) creëren een indruk van een voortuin bij woningen die rechtstreeks palen aan de straat.

Onder de gemeenschappelijke parkings en groenzones werden infiltratiebekkens aangelegd. Het hemelwater afkomstig van de verhardingen en de overloop van hemelwateropvang van de woningen wordt rechtstreeks geïnfiltreerd in de bodem.

Daarnaast werd de buurt geselecteerd als winnaar van de wedstrijd ‘Bank zoekt buurt’.

Dit was een organisatie van de stad Hoogstraten en Vormingplus Kempen. De bewoners van de wijk hebben hiervoor zelf hun kandidatuur ingediend. De wijk werd opgefleurd met een op maat gemaakte buurtbank. Dit versterkt het idee van een ontmoetingsplek en gemeenschappelijke openbare ruimte.

adres: Jan Blockxlaan ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

adres: Willebeeklaan - Hertogenlaan ontwerp: dienst Ontwerp en Uitvoering, stad Antwerpen aanleg: Gebroeders Simons, Zandvliet onderhoud: groendienst Ekeren

adres: E. van den Akerplein ontwerp, aanleg en onderhoud: groendienst

36

— groencontact 2016 | 42 [6]

laureaten | eervolle vermeldingen | Waterrobuust groen

laureaat

eervolle vermelding

Lochristi

Hoogstraten

Buurtplein Smetsakkers

Groenzone zwembad

De verkavelingen Smetsakkers en Weerstandshof bestaan uit twee parallelle straten die op het uiteinde met elkaar verbonden worden door een buurtpleintje. Het plein heeft een oppervlakte van ca. 950 m², inclusief de fietsen voetgangersdoorsteek.

Midden op het buurtplein bevindt zich een oude perceelsgracht, die de eigenlijke grens is tussen de twee verkavelingen. Ze werd behouden en hersteld om dienst te doen als afvoer van het hemelwater afkomstig van de verkaveling.

Bij de aanleg van de groenzone koos men ervoor om deze gracht mee te integreren en te gebruiken als speelelement. Daarom werd naast de gracht een laagte gecreëerd zodat bij hogere waterstanden extra buffering ontstond op het terrein. Het niveau werd niet te diep uitgegraven zodat men hier in drogere periodes toch nog kan spelen. Middenin de laagte werd door recuperatie van de uitgegraven grond een eilandje gevormd dat met diverse loopplanken en bruggen verbonden wordt met de omgeving. Intussen is het eilandje in de hoofden van de spelende kinderen uitgegroeid tot een omwald kasteel, terwijl het in de hoofden van de waterbeheerder een welgekomen bescheiden extra waterbuffering vormt. adres: Smetsakkers – Weerstandshof ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

De Vereniging voor Openbaar Groen wenst volgende firma’s uitdrukkelijk te bedanken voor hun financiële steun bij de organisatie van de Groene Lente 2016.

LANDMAX bvba Adviesbureau voor Bos- en Natuurontwikkeling Everdongenlaan 15 | 2300 Turnhout T. 014 26 25 00 | info@landmax.be www.landmax.be

Grote wadi ontvangt ook het hemelwater van het zwembaddak

eervolle vermelding

Hoogstraten

BOPLANT bvba Expert in groene dakbedekking Grote Steenweg 28 | 9340 Lede T. 0476 82 92 17 | boplant@icloud.com www.boplant.be

Sint-Sebastiaanshof FIRMA THOMAS bvba in many fields sinds 1931 Brusselsesteenweg 144 | 1785 Merchtem T. 052 372 273 | info@firmathomas.be www.firmathomas.be

Fiets- en wandelverbinding langs hergeprofileerde gracht

BARENBRUG Belgium p/a Hogenakkerhoekstraat 19 9150 Kruibeke T. 03 219 19 47 | sales@barenbrug.be www.barenbrug.be

BEST SELECT p/a Caritasstraat 21 | 9090 Melle info@bestselect.be www.bestselect.be

DCM nv Bannerlaan 79 | 2280 Grobbendonk T. 014 25 73 57 | dcm@dcm-info.com www.dcm-info.com

WILLAERT Hazegoedweg 5 | 8800 Roeselare T. 051 24 1334 44 | info@willaert.be www.willaert.be

groencontact 2016 | 42 [6] —

37

Bijenvriendelijke gemeente

Bijenvriendelijke gemeente

Aalst

Beste bijenvriendelijke realisaties in de Vlaamse steden en gemeenten in 2016

een bij-zondere stad

gemeentes die 3 bijensymbolen behalen Bijenvriendelijkste gemeente 2016 Beveren

zoemt erop los eerste week juni

opmaak 2016 test.indd 1

14/11/2016 9:53:37

Om de bijen extra te verwennen werd aan de rotonde op de N70 ter hoogte van Cortewalle een insectenhotel gecreëerd. Naast de eenjarigen in dezelfde tinten als de bloemenversiering in de rest van de gemeente werd ook wilde wingerd aangeplant. Door het stelselmatig vervangen van bestaande bomen door bijenbomen bij uitstek zoals Sophora japonica, Tilia en Tetradium danielli tracht men de bijenpopulatie te bevorderen.

Ook het steeds meer gebruiken van bijenvriendelijke struiken en bloemenmengsels maakt dat de bijen zich welkom voelen. Eenjarigen geven een spectaculair kleurenresultaat met bloeiers zoals Centaurea, Papaver, Calendula, Zinnia, …

Ook wordt er gewerkt met meerjarige bloemenmengsels en bijenvriendelijke bloembollen.

Eveneens zijn er bijenvriendelijke rozen aangeplant. Het gaat hier over enkelbloemige rozen die nectar leveren zoals de variëteiten Lupo, Escimo, Juanita, Sonnenröschen en Topolina. Dit zijn tevens ziekteresistente rozen die aan een strenge rozenkeuring worden onderworpen.

Jaarlijks wordt een wedstrijd georganiseerd

38

— groencontact 2016 | 42 [6]

waarbij de 10 mooiste voortuinen en 10 mooiste gevelversieringen worden bekroond. Dit jaar werden voor het eerst 3 bijenvriendelijke tuinen genomineerd en vanaf volgend jaar zal hiervoor een specifieke categorie worden gecreëerd.

Met een campagne over het verwijderen van onkruid door te borstelen en het gebruik van heet water in plaats van pesticiden, probeert het gemeentebestuur de inwoners te sensibiliseren en bewust te laten worden van wat onze levensstijl kan opleveren voor het milieu. Deze sensibilisering sluit aan bij de bijenproblematiek die ook in het natuur-educatief centrum Hof Ter Saksen wordt verduidelijkt. Troeven hier zijn de reuzenbijenkorf, de leskoffers en tientallen leerpaden.

Bijenvriendelijkste gemeente 2016 eerste week juni opmaak 2016 test.indd 1

14/11/2016 9:53:37

Het stadsbestuur zet zich voortdurend in voor de bijen, doet specifieke acties en neemt deel aan initiatieven om van Aalst een bijenvriendelijke stad te maken.

In het voorjaar van 2016 organiseerde de stad onder het moto ‘Aalst plant en plukt’ samen met het Regionaal Landschap Schelde-Durme (RLSD) een publieksactie waarbij een bijenbos in het Heuvelpark werd aangeplant. De stad koos voor bijenvriendelijke bomen en struiken met hoge nectar- en stuifmeelwaarde. Men hield rekening met de bloeiperiode zodat het aangeplante bijenbos gedurende het volledige bijenseizoen een aanbod aan bijenvoeding zal leveren.

Tijdens de ‘Week van de Bij’ in 2016 plaatste men 2 bijenkasten in de binnentuin van het politiekantoor. Samen met een Aalsters imkersbedrijf wil men het goede voorbeeld geven en het belang van bijen benadrukken.

In het voorjaar 2016 organiseerde de stad een groepsaankoop van inheemse fruitsoorten en bessenstruiken voor haar inwoners. Niet minder dan 2.200 fruitbomen en 700 bessenstruiken werden aangeplant in particuliere tuinen.

Voorts plant en onderhoudt men bijenvriendelijke bomen en struiken in openbare plantsoenen. Ook zaait men bijenweiden in het openbaar domein. Bij stedenbouwkundige projecten doet men systematisch aanbevelingen om bijenvriendelijke planten te voorzien. Verder bedeelt men i.s.m. de provincie en het RLSD zadenmengsels en bloembollen. Landbouwers worden gestimuleerd om akkerranden en restgronden in te zaaien met honingbloemenmengsels. Eveneens zet men verschillende bijenhotels en werkt men samen met lokale imkersverenigingen. Aan het volkstuinproject ‘Den Hoezenkouter’ heeft men een bijenvolk geplaatst en op de Dag van het Park op 29 mei 2016 was er een infostand over bijen.

Bijenvriendelijke gemeente

Beersel

Genk

Bijenvriendelijk Beersel

Van bijenplan tot bijenstad

Vanaf 2014 werkt de gemeente aan een bijenplan. Niet via een papieren engagement en niet louter via zaadzakjes en bijenhotels. Verschillende plekken in de gemeente werden afgeschuimd door professionele en vrijwillige experten op zoek naar wilde bijen. Men bezocht openbare plantsoenen, wegbermen, parken, begraafplaatsen, tuinen, weiden, natuurgebieden en ‘verloren hoekjes’. Drie jaar monitoring van lente tot herfst bracht het totaal op 146 soorten, waarvan sommige met prachtige namen zoals Bruine slobkousbij, Glimmende smaragdgroefbij en Zwartbronzen houtmetselbij. Dankzij deze zoektocht brengt men bijenhotspots in kaart. Dit zijn plekken met zeldzamere wilde bijensoorten die met bijzondere aandacht kunnen ingericht en beheerd worden. Het voorkomen of juist de afwezigheid van soorten wordt gelinkt aan ecologische behoeften: nestgelegenheid, nectarplant, stuifmeelplant,… Dit wordt dan vertaald naar aanbevelingen voor beheer. Zo werd het graslandbeheer in enkele parken extensiever gemaakt. Verloren, wat ruige hoekjes zoals een zanderige talud worden opgefrist. Ook in intensief beheerde plantsoenen kiest men voor bloeiende en bodembedekkende planten en een gepast opvolgingsbeheer.

Af en toe wordt gekozen voor een ‘klassiek’ bijenhotel of bloemenakker. Naast veldwerk wordt ook aan sensibilering gedaan. Zowel het brede publiek als het meer geïnteresseerde publiek worden erbij betrokken door bijv. een film, infoavonden of wandelingen. Er gaat bijzondere aandacht naar specifieke doelgroepen door een opleiding te organiseren voor groenarbeiders, bijenvriendelijke tuiniers en natuurgidsen.

Het project is de gezamenlijke inspanning van de gemeente, de provincie Vlaams-Brabant, het Regionaal Landschap Pajottenland & Zennevallei, Natuurpunt, Pro Natura en de lokale imkersbond.

gemeentes die 2 bijensymbolen behalen Bijenvriendelijkste Samen met verschillende verenigingen werd gemeente 2016 een bijenplan opgesteld door een stuurgroep, Hasselt

bestaande uit stedelijke diensten, burgers en verengingen zoals de Genkse Imkersbond en Natuurpunt. Op basis van intensief overleg werden acties geconcretiseerd die vooral het draagvalk voor biodiversiteit moeten verhogen.

Al jaren worden bloembollen geplant op pleinen en in lanen. Het accent ligt nu meer op sneeuwklokjes en krokussen, die een hogere nectar- en stuifmeelwaarde hebben.

Onder impuls van de Limburgse Imkersbond en het provinciebestuur wordt het areaal aan bloemenweides steeds verder uitgebreid.

Voor parken en plantsoenen wordt de overstap gemaakt naar vaste planten, die zorgen voor meer kleuren, vormen en soorten.

Ook bomen die nectar en stuifmeel leveren, zoals Tilia, Acer en Salix worden aangeplant.

Het stadscentrum wordt bijenvriendelijker gemaakt door bloembakken te voorzien van planten zoals Echinacea, Lavandula en ­Agastache. Vlakbij het stadhuis werd een kleurrijk bloemenmengsel ingezaaid en werden 3 bijenkasten geplaatst.

Verschillende inwoners vormen het B-team dat activiteiten organiseert en workshops begeleidt op evenementen.

Ook de horeca doet mee door gerechten met honing speciaal in de kijker te plaatsen. Ze laten mensen kennismaken met een eerlijk, lokaal en duurzaam product, nl. de Genkse honing.

Educatieve projecten worden uitgewerkt voor scholen en de vrijetijdssector. Met het innovatieve verhaal ‘Maya zoekt een hapje’ worden kinderen begeesterd om samen voor onze bijen te zorgen.

Bijenstad Hasselt eerste week juni

opmaak 2016 test.indd 1

14/11/2016 9:53:37

Al enkele jaren zet de groendienst volop in op het behoud van bijen. Concreet wordt er gewerkt op vijf verschillende sporen. Een eerste spoor richt zich op het verhogen van het aanbod aan nectar en stuifmeel door het gericht aanplanten van bijenvriendelijke veldbloemen en bomen zoals linden, wilgen, …

Een tweede spoor behelst het actief ondersteunen van imkers door in parken kleine perceeltjes in te richten waar ze hun bijenkasten kunnen plaatsen.

Een derde spoor gaat over het aantrekken van wilde bijen in de stad door, in samenwerking met Natuurpunt, insectenhotels te plaatsen in parken en op kerkhoven.

Een vierde spoor wil de bevolking sensibiliseren via infoborden, folders en infoavonden. Zo was er bijvoorbeeld een gratis lezing over ‘De wondere wereld van de solitaire bijen’ in het biolokaal aan de kruidentuin op Domein Kiewit.

Een vijfde spoor wil Hasselaren in contact brengen met bijen. Omdat er in het centrum van Hasselt heel wat verschillende bloeiende heesters en bomen staan, plaatste de groendienst een bijenpaal in een parkje naast de Guffenslaan (Kleine Ring). Deze bijenpaal is 5 meter hoog en bevat twee grote houten kasten op een automatisch liftsysteem. Op deze hoogte zijn stadsbijen beschermd tegen vandalisme en parkbezoekers op hun beurt tegen te veel bijentrafiek.

groencontact 2016 | 42 [6] —

39

Bijenvriendelijke gemeente

40

Roeselare

Torhout

Turnhout

Bijenvriendelijke acties

Bijenvriendelijke stad

Bijenacties Turnhout

Inzetten op biodiversiteit is voor het stadsbestuur een belangrijk thema. Bijen en vlinders een handje helpen is dan ook een logisch gevolg. Op verschillende locaties worden jaarlijks bloemenmengsels ingezaaid. We schakelen over van intensief naar extensief maaibeheer op bepaalde locaties. Knotbomen worden stap voor stap geknot en we tonen respect voor oude bomen. Van afgebroken zerken op de begraafplaats worden stapelmuurtjes gemaakt om de aanwezigheid van bijen, vlinders en insecten te stimuleren. Ook aan educatie besteden we aandacht. In de aangelegde vlindertuin staat een insectenhotel en op verschillende plaatsen staan bijenkasten van lokale imkers. Een voorbeeldmuur in de stad promoot de aanleg van straattegeltuintjes. Privé-initiatieven van inwoners worden gestimuleerd via de wedstrijd “Gouden Tuin” dankzij de categorie “Natuurvriendelijke voortuin”.

In de milieuraad in december van vorig jaar besliste men om een werkgroep samen te stellen die een bijenplan wilde opmaken om te werken naar de titel “Bijenvriendelijkste gemeente”. Er werd in eerste instantie gedacht aan imkers, natuurverenigingen en burgers die van plan zijn een bloemenweide in te zaaien of die zelf een bijenhotel wensen ineen te knutselen. Maar vanzelfsprekend was iedereen welkom die ook maar geïnteresseerd is in het helpen bij het overleven van het bijenvolkje.

Het stadsbestuur wil in samenwerking met de werkgroep “Red de bijen”, de imkers, de milieudienst, de groendienst, de kinderboerderij en externe specialisten, haar steentje bijdragen om de populatie van honingbijen en solitaire bijen te versterken.

Het bijenplan telt 3 doelstellingen. Een eerste is het verbeteren van de leefomstandigheden voor bijen. Bijen hebben voldoende voedselbronnen en nestgelegenheid nodig. Daarnaast worden ze extra verzwakt door pesticidengebruik en het voorkomen van ziekten en parasieten. Een tweede doelstelling is het activeren van alle inwoners bij de aanpak van de bijenproblematiek. Dit kan door aan te zetten om zelf een bloemenweide aan te leggen, door voor nestgelegenheid in de tuin te zorgen en door geen pesticiden te gebruiken. Een derde doelstelling is het ondersteunen van de Torhoutse imkers en het bevorderen van hun onderlinge samenwerking. Inmiddels is dit bijenplan in volle uitvoering, en dit in samenwerking met alle betrokken diensten. Op zaterdag 25 maart 2017 gaat in het Vrij Land- en Tuinbouw Instituut van Torhout de 5de West-Vlaamse Plantendag door onder het thema “Meer bloemen voor bijen”.

De werkgroep is reeds volop bezig met de voorbereiding van een promotiestand.

Op de stadsboerderij werd een bijenhal opgericht, die wordt uitgebaat in samenwerking met de imkervereniging De Rosse Bie. De bedoeling is om scholen en het brede publiek kennis te laten maken met de bijen en hen het nut hiervan bij te brengen, om bijen terug in de stad te brengen en om cursussen te organiseren. Ook stelt het stadsbestuur locaties ter beschikking waar bijenkasten kunnen worden geplaatst, meestal op daken bijv. dat van het cultureel centrum De Warande.

Jaarlijks neemt de stad deel aan de actie ‘fauna-akkers’, georganiseerd door het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Het akkervogelmengsel bestaat uit granen, aangevuld met kruiden die nectar en stuifmeel bevatten voor bijen.

De laatste jaren heeft het stadsbestuur bloemenmengsels ingezaaid in verschillende parken en naast de fietsbrug. Het beheer wordt uitgevoerd met Kempische heideschapen die gefaseerd op de percelen worden gezet. Zo blijven er altijd verschillende nectarplanten over. In het stadscentrum werden verschillende bijenvriendelijke groenaanplantingen gerealiseerd, zoals de aanleg van een fruitboomgaard, inheemse gemengde hagen, wadi’s die werden ingezaaid met bloemenmengsels en vasteplantenborders waarbij veel aandacht is gegaan naar bijen- en vlindervriendelijke soorten. Bij de keuze van boomsoorten wordt meestal gekozen voor inheemse soorten. Ook verleent het stadsbestuur subsidies voor groendaken en voor de aanplant en het onderhoud van kleine landschapselementen. Deze stapstenen in het landschap zijn belangrijk voor bijenpopulaties. Eveneens neemt de stad deel aan de actie ‘Behaag onze Kempen’. Heel wat van het aangeboden plantgoed is zeer nuttig om meer bijen aan te trekken in de tuin.

— groencontact 2016 | 42 [6]

Bijenvriendelijke gemeente

gemeentes die 1 bijensymbool behalen Bijenvriendelijkste gemeente 2016

eerste week juni opmaak 2016 test.indd 1

14/11/2016 9:53:37

Boom | Bijenomgeving Tomorrowland

Laarne | Bij-zondere gemeente

Aartselaar | Bijen en het Reukensbos

Hooglede | Bezige bijtjes

Sint-Niklaas | Bijenvriendelijke bebloeming

Antwerpen-Berchem | Bijen in Berchem

Hoogstraten | Bloemenweides Hoogstraten

Vilvoorde | Bijenkolonie

Antwerpen-Wilrijk | Bijentuin De Bist

Kortrijk | Bijenplan Kortrijk

Vosselaar | Vosselaar in bloei

Beringen | Bijenactieplan 2016

Laakdal | Bijenvriendelijke gemeente

groencontact 2016 | 42 [6] —

41

Gemeente in bloei

Gemeente in bloei Beste bloemenrealisaties in de Vlaamse steden en gemeenten in 2016

Genk | Stadsbebloeming

gemeentes die 3 bloemensymbolen behalen Blankenberge | Blankenberge in bloei

Hasselt | Hasselt bebloemd

Avelgem | Bloemen om te zien in 2016

Brugge | Stadsbebloeming

Hooglede | Bloemenlede

Beringen | Bebloeming Beringen

Diksmuide | Diksmuide bebloemt het jaar rond

Izegem | Straatbebloeming

Beveren | Beverse bruisende bebloeming

Duffel | Duffel in bloei

Koksijde | Koksijde op kleur

42

— groencontact 2016 | 42 [6]

Gemeente in bloei

gemeentes die 2 bloemensymbolen behalen Lochristi | Bebloeming Groot-Lochristi

Antwerpen-Deurne | Deurne in bloei!

Meulebeke | Meulebeke bebloemd

Aartselaar | Centrum in bloei

Antwerpen-Ekeren | Kleurrijke bebloeming

Roeselare | Roeselare in bloei

Antwerpen | Zomerbebloeming

Antwerpen-Hoboken | Hoboken bloeit

Tielt | Tielt bebloemd

Antwerpen-Berchem | Vasteplantenperken

Antwerpen-Wilrijk | Kleurrijk Wilrijk

Zwevegem | Zwevegem bebloemd

Antwerpen-Borgerhout | Kleurrijke bebloeming

Dendermonde | Omvorming eenjarigen naar vaste planten

groencontact 2016 | 42 [6] —

43

Gemeente in bloei

Hamont-Achel | Bebloeming Hamont-Achel

Lille | Flower Power

Sint-Truiden | Sint-Truiden bloeit

Harelbeke | Harelbeke in kleur!

Overijse | Bebloeming centrum

Turnhout | Turnhout in bloei

Ieper | Ieper in bloei

Overpelt | Overpelt in bloei

Vilvoorde | Stadsbebloeming

Kortrijk | Kortrijk in bloei

Rumst | Zomerbebloeming 2016

Laarne | Laarne bloeit

Sint-Niklaas | Stadsbebloeming

44

— groencontact 2016 | 42 [6]

Gemeente in bloei

gemeentes die 1 bloemensymbool behalen Stekene | Stekene in bloei

Torhout | Torhout, bloeiende stad

Brecht | Bloementorens

Laakdal | Laakdal in bloei

Staden | Staden in bloei

Steenokkerzeel | Bloemenmanden

Sinds jaren bekroont de VVOG openbare bloemeninitiatieven met bloemensymbolen

groencontact 2016 | 42 [6] —

45

Groen- en bloemengemeente 2017

Verwelkoming door de Textielteut aan het stadhuis van Hamont-Achel

Hamont-Achel Vlaamse kandidaat voor Entente Florale Hamont-Achel werd op 13 december uitgeroepen tot Groen- en bloemengemeente 2017 omdat de stad in het verleden voorbeeldstellende groenprojecten heeft gerealiseerd. Zo konden we in de Groene Lente o.a. kennismaken met de bosbegraafplaats, de ecotuin De Horizon, het project Bloemrijk, de jeugdkampplaatsen en scoutsterreinen, het hemelwaterbeheer, … Met de titel van Groen- en bloemengemeente wordt Hamont-Achel eveneens afgevaardigd als enige Belgische kandidaat voor de Europese leefmilieuwedstrijd Entente Florale 2017.

Grenzeloze charme Hamont-Achel ligt in het uiterste noorden van de provincie Limburg, tegen de Nederlandse grens. Het is een bosrijke gemeente met een oppervlakte van ca. 4400 ha en een bevol-

46

— groencontact 2016 | 42 [6]

king van ca. 14.000 inwoners. Het open landbouwlandschap, de stille natuurgebieden, de uitgestrekte bossen, verrassende historische getuigenissen en het groen rondom de Warmbeekvallei maken Hamont-Achel zeer geliefd bij wandelaars, fietsers en ruiters. Een uitge-

breid knooppuntennetwerk staat voor elk van deze recreatievormen ter beschikking.

Hamont-Achel is als één van de belangrijkste teutengemeenten van Noord-Limburg, de enige stad waar Teuten en trappisten elkaar ontmoeten. Teuten waren rondtrekkende han-

Groen- en bloemengemeente 2017

Het project Bloemrijk

delaars in stoffen en koperwerk die naar de omliggende landen trokken om er handel te drijven. Sommige Teuten deden goede zaken en bouwden monumentale huizen.

Achel dankt zijn grootste bekendheid aan het klooster, de Achelse Kluis. Het is het enige Limburgse trappistenklooster. Sedert 1998 wordt hier Achel Trappist gebrouwen. Op deze historische plek leefden vroeger echte kluizenaars.

Momenteel is er nog steeds een kleine gemeenschap die de strenge kloosterregels volgt. Een café, een kunsthal en een boeken- en voedingswinkel met een uitgebreide collectie Belgische bieren lokken dagelijks heel wat mensen die op zoek zijn naar een plek van rust en bezinning.

Hamont-Achel heeft haar grenzeloze charme voor een groot deel te danken aan haar landelijk karakter, met een groen landschap van bossen, akkers en weiden.

Het vernieuwde Stationsplein in herfstkleuren

Entente Florale Volgende zomer komt de internationale jury van Entente Florale op bezoek in Hamont-Achel en beoordeelt ze in hoeverre de criteria van een leefbare stad ingevuld worden. De VVOG begeleidt het stadsbestuur bij de opmaak van het wedstrijddossier en het organiseren van het jurybezoek.

In het najaar van 2017 wordt voor de Vlaamse groendeskundigen een studiebezoek aan de groen- en bloemengemeente van het jaar uitgestippeld.

Ook zal de Finale van de Groene Lente in 2017 in Hamont-Achel plaatsvinden. Meer over het groenbeleid van Hamont-Achel kan u lezen in de volgende jaargang van Groencontact.

Entente Florale Entente Florale is een wedstrijd op Europees niveau met leefbaarheid als wedstrijdthema.

Entente Florale telt negen Europese landen die elk participeren met max. 2 kandidaten en die door een vakjury worden bezocht Entente Florale reikt op een plechtige slot­ manifestatie de bronzen, zilveren of gouden ereplaten en diploma’s uit.

Vlaamse laureaten van Entente Florale 2005 Middelkerke zilveren medaille 2006 Kortrijk gouden medaille 2007 Mechelen gouden medaille 2008 Zwevegem gouden medaille 2009 Nieuwpoort zilveren medaille 2010 Hasselt zilveren medaille 2011 Veurne gouden medaille 2012 Hoogstraten gouden medaille 2013 Sint-Niklaas zilveren medaille 2014 Eeklo zilveren medaille 2015 Genk zilveren medaille 2016 Turnhout zilveren medaille www.entente-florale.eu

Kerkomgeving Achel

groencontact 2016 | 42 [6] —

47

vvog | duurzame grondstoffen

Digestaat Duurzame organische meststof voor gazons In het juli-augustusnummer van Groencontact kon u reeds kennismaken met digestaat als duurzame organische meststof voor de groenvoorziening. Zeven gemeentelijke groendiensten reageerden positief op de oproep om demoprojecten op te zetten met gedroogd digestaat, VLACO-compost en –potgrond: Oostende, Essen, Brasschaat, Laarne, Waasmunster, Gingelom en Zonhoven. In aanloop naar de start van deze demoprojecten in het voorjaar van 2017 schetsen we hierna VLACO’s eerste ervaringen met gazonbemesting met digestaatkorrels.

Tekst Christophe Boogaerts • Foto’s VLACO

Proefopzet VLACO zette dit voorjaar (in een particuliere tuin te Lokeren) een tuinproef op waarbij het proefperceel werd opgedeeld in vier subpercelen van 5 m² (2,5 x 2 m): • perceel 1: positieve controle (traditionele organische korrel verkrijgbaar in tuincentra) (foto 1) • perceel 2: DIMA-pellet A (foto 2) • perceel 3: DIMA-pellet B (foto 3) • perceel 4: negatieve controle (zonder bemesting)

Deze pellets waren afkomstig van het DIgestaat op MAat (DIMA)-project en zijn vergeleken met een nulbemesting en een traditionele organische korrel. Pellet A is een mengsel van gedroogd digestaat en kippenmest met een NPK 4,4-4,2-2,1. Pellet B bestaat uit gedroogd digestaat, groencompost en bloedmeel met een NPK 5,3-2,7-1,3. De positieve controle betrof een gekruimelde organische bemesting met een NPK 5-3-6 (cacaodoppen, haar- en veder-

meel, beendermeel, bloedmeel en diverse plantaardige producten) De bemesting gebeurde eind maart 2016 (29/3: maaibeurt 0 en strooi) bij regenachtig weer. Het volledige proefperceel is de laatste 20 jaar niet bemest noch behandeld met compost. De drie pellets bevatten elk ongeveer 5% stikstof. Om een N-bemesting van ongeveer 150 kg N/ha (3 ton/ha) toe te dienen, werd van elk van de korrels 1,5 kg gestrooid op de perceeltjes van 5 m².

Resultaten Voor alle bemeste subpercelen was het gewichtsverschil van gemaaid gras met dat van de negatieve controle bijzonder groot. Het effect van zowel de DIMA-pellets als de positieve controle zijn duidelijk: een relatief snelle vrijgave van voedingsstoffen, een snel effect op de hoeveelheid grasmaaisel. De vijf maai-

beurten gebeurden tussen eind maart (29/3) en midden juni (13/6). Na de vijfde maaibeurt (mét afvoer) was het bemestend effect van de drie korrels al sterk gereduceerd. Met andere woorden na goed drie maanden en vijf maaibeurten produceren de vier onderzochte perceeltjes opnieuw ongeveer evenveel maaisel.

Ongeacht verschillen in nutriënttoediening (vooral K) is in de drie bemeste percelen ongeveer 75 kg N aangebracht. Het gewicht van vers gemaaid gras is bij de drie korrels gelijklopend. Vooral de traditionele organische kruimel en de DIMA-pellet

Traditionele organische korrel

DIMA-pellet A

DIMA-pellet B

48

— groencontact 2016 | 42 [6]

duurzame grondstoffen | vvog

2000

Dima B Dima A OrgaBio

1500 Control

gewicht vers gemaaid gras (in gram)

1000

500

0 29/3 (strooi)

20/4

8/5

21/5

4/6

A kennen een gelijkaardig verloop.

De iets lagere gewichten van de tweede en derde maaibeurt kunnen deels te wijten zijn aan de iets lagere N-inhoud. Anderzijds lijkt de pellet waaraan compost toegevoegd is zijn voedingsstoffen trager vrij te stellen, wat logisch is dankzij de bodemverbeterende werking van compost (met meer organisch gebonden N). Hierdoor is de grasgroei iets meer gematigd de eerste maand doch sterker in de weken nadien.

en meer continue bemestingseffect. Na iets meer dan drie maanden (oplossen van korrels en opname in bodem/door plant, en maaien met afvoer) was het effect van alle korrels quasi uitgewerkt. Het lijkt er sterk op dat alle korrels naast het effect op de hoeveelheid maaisel ook een (tijdelijk) effect hebben op de vegetatie-samenstelling. Tot slot verminderen de digestaatpellets en de commerciĂŤle organische kruimel de mosgroei.

Conclusies

Meer info

De digestaatpellets geven een vergelijkbaar bemestend effect als de reeds commercieel beschikbare organische meststof. Het verschil in kaliumgehalte manifesteert zich niet in de grasgroei. Door compost aan de pellet toe te voegen (20%), heeft de pellet een trager werkend

VLACO Stationsstraat 110 | 2800 Mechelen T. 015 451 370 | info@vlaco.be

Contactpersoon Christophe Boogaerts christophe.boogaerts@vlaco.be

Website www.vlaco.be

datum maaibeurt Figuur 1. Evolutie van het gewicht van het maaisel van de vier subpercelen.

Meer halen uit de biologische kringloop

groencontact 2016 | 42 [6] —

49

vvog | groen kort

Veteraanbomen

20 jaar Vlaamse tuinaannemer

Oude bomen, schatkamers van erfgoed en biodiversiteit

20 jaar succesvolle groenpromotie

Het belang van oude bomen als levend erfgoed wordt steeds duidelijker, zeker nu onder meer uit DNAanalyses blijkt dat onze oude bomen fundamenteel verschillen van jongere exemplaren van dezelfde soort. Tegelijk krijgen we ook meer en meer inzicht in de ecologie van veteraanbomen en hun belang voor de biodiversiteit. Ongeacht de invalshoek groeit de aandacht voor het behoud van oude bomen én het bewaren van hun unieke genenbronnen.

Studiedag in Hex Tijdens de studiedag worden beide aspecten uitgebreid toegelicht en toegelicht door binnen- en buitenlandse sprekers. Na de lezingen volgt een terreinbezoek met praktijkvoorbeelden in het als landschap en monument beschermde Kasteeldomein van Hex.

Sprekers • Ted Green, Ancient Tree Forum • Jill Butler, Woodland Trust • An Vanden Broeck, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek • Lynne Boddy, Cardiff University • Peter Wells, Barcham Trees • Peter Van Herp, Gemeente Sint-Martens-Latem • Herman van den Bossche en Kris De Maegd, Onroerend Erfgoed

Wanneer 17 februari 2017 Waar Kasteeldomein Hex | 3870 Heers GPS | Meerstraat, Heers Inschrijven www.inverde.be

Op 21 oktober 2016 verzamelden een 250 Vlaamse tuinaannemers en toeleveringsbedrijven in Kontich om de twintigste editie van De Vlaamse Tuinaannemer feestelijk te vieren.

Coördinator Rit Vangeel was tevreden omdat ze gedurende 20 jaar kon meewerken aan de groei van de tuin- en groensector in Vlaanderen. Voor Ivo Pauwels was de viering in Kontich zijn afscheid als juryvoorzitter.

Promotie rendeert Deze studiedag wordt georganiseerd door

De opzet van deze wedstrijd is wellicht bij iedereen bekend. Tuinaannemers kunnen met hun eigen werk inschrijven in een competitie met diverse onderdelen. De opsplitsing evolueerde met de jaren en thans worden kleine tuinen (< 250 m²), middelgrote tuinen (tussen 250 en 1000 m²) en grote tuinen (> 1000 m²) geëvalueerd. Daarnaast is er ook een categorie ‘Jong Talent’ (voor tuinaannemers beneden de 25 jaar) en een categorie ‘Groen Kleurt’ die focust op voorbeeldig plantengebruik en -sortiment.

Kleine tuinen

Grote tuinen

Jong talent

Groen Kleurt Publieksprijs 2016

— groencontact 2016 | 42 [6]

De eerste editie van De Vlaamse Tuinaannemer ging van start in 1997. Vanaf het prille begin waren Ivo Pauwels, de gerenommeerde Vlaamse groenauteur, samen met botanicus Harry van Trier en tuinarchitect Francis Broos opgenomen in het vaste jurypanel. Na een preselectie is er een eindronde waarbij de finalisten bekendgemaakt worden.

Alle Vlaamse provincies sturen kandidaten naar het wedstrijdforum. In de voorbije 20 jaar werden 243 prijzen uitgereikt aan kwalitatief en innoverend hovenierswerk. De organisatie gebeurt via een vaste coördinator die beroep kan doen op afgevaardigden uit de diverse beroepsverenigingen die ressorteren onder de koepels van de vakorganisaties BFG en AVBS.

Laudatio Yves Heirman van BFG had het in zijn laudatio over de positieve evolutie van hofbouwkundige tot tuinaannemer en groenmanager.

Minister Joke Schauvliege verwees naar de vele acties van VLAM ten voordele van een groeiende groen-

Winnaars De Vlaamse T­ uin­aannemer editie 2016

Middelgrote tuinen

50

20 jaar

Goud Zilver Brons Goud Zilver Brons Goud Zilver Brons Goud Zilver Brons Goud Zilver Brons

Tuinonderneming Monbaliu, Oudenburg Liekens Norbert, Duffel Ivens Christof, Beveren-Waas De Vos Frederik, Zottegem Logghe Rik, Ruddervoorde Stassijns Johan, Wommelgem Snaet Frederiek, Balegem Vancoppennolle Luc, Ichtegem Dejonghe Philippe, Beveren-Leie Phlypo Stijn, Roeselare Beliën Wim, Ham Gyssels Pieter, Sleidinge Goemaere André, Brakel De Telder Mathieu, Gent Soenens Christoph, Oostrozebeke Snaet Frederiek, Balegem

groen kort | vvog

Groen erfgoed en infrastructuur Europees groencongres in Albi sector. Meer en meer tuinbezitters doen beroep op een tuinaannemer voor aanleg en/of onderhoud.

De minister verwees ook naar de nieuwe groennormen voor openbaar en privaat groen die ze wil integreren in het Beleidsplan Vlaanderen dat in opmaak is ter vervanging van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV).

Ivo Pauwels bracht op een poëtische wijze een eerbetoon aan de gehele tuin- en groensector. Na 20 jaar voorzitterschap van de jury wenst hij terug te treden om jong talent de kans te geven het roer over te nemen. Na twee decennia is de sector van de tuinaanneming als het ware ontbolsterd en toont nu volop de glans van de rijpe kastanjes, dixit Ivo. U moet het maar doen met mortel en groen! Ook de gerenommeerde juryleden Jan Hendrickx (Antwerpen) en Johan Pattyn (OostVlaanderen) werden gelauwerd en laten voortaan ruimte voor jongere tuinauditors.

Tekst Dirk Vandromme | secretaris van de Koninklijke Hofbouwmaatschappij Sint-Fiacre/AVBS

Website www.tuinaannemer.be

Congresthema

Universele problemen

Hoe zullen de stedelijke groene ruimten en de natuur evolueren om te voldoen aan de ambities en verwachtingen van de verschillende bevolkingsgroepen in de 21e eeuw? Dit was de belangrijkste hamvraag. Deze bedenking is niet nieuw maar wijst er op dat we groen en natuur steeds wensen te koppelen aan onze maatschappelijke dynamiek en evolutie.

Inhoudelijk was het congres zeer ruim opgevat met een zeer brede focus. De bijdragen van het internationaal panel van sprekers waren niet enkel gericht op technische aspecten maar vooral gefocust op de historische ontwikke-

We stelden vast dat we in Vlaanderen met dezelfde thema’s geconfronteerd worden: sociaal en economisch belang van groen in stedelijke nederzettingen, groen versus stedenbouw, de moeilijke weg van de groenstructuurplanning, klimaatverandering, vergroende begraafplaatsen, de nood aan stadsbossen, gebrek aan financiële middelen en vakpersoneel bij ontwerp, aanleg en management, gebrek aan een breed en oprecht politiek draagvlak voor groen en natuur,… Het congres in Albi bewees andermaal dat het gaat om thema’s die mondiaal gedragen worden.

World Urban Parks

Weinig belangstelling uit Vlaanderen Tijdens een dergelijk congres worden de deelnemers overrompeld door de vele sprekers en hun ideeën. In Albi was het aanbod zeer gevarieerd en was de binding tussen de diverse sprekers niet altijd optimaal. Er werd ook opgemerkt dat de theoretische benadering van bepaalde sprekersprofessoren en onderzoekcentra soms te veraf staan van de praktijk op de werkvloer. Waar hebben we dit nog gehoord? Toch was het congres inhoudelijk en organisatorisch een geslaagd event. Alleen al het samenbrengen van zo veel vakgenoten, technici en beleidsverantwoordelijken, is een goede oefening in benchmarking. Er waren nagenoeg geen Belgen aanwezig in Albi. Naast mezelf was ook nog Peter Verdyck, directeur provinciale parken in Antwerpen aanwezig. Hij was de inleider van een workshop over grootschalige stadsparken. Wat is de reden dat Vlamingen meestal ontbreken op dergelijke internationale evenementen?

Tekst Dirk Vandromme | voorzitter van de Technische Werkgroep van de VVOG en lid van WUP

Websites www.hortis.fr www.worldurbanparks.org

EDITIE

ste

Hortis is een Franse vakvereniging, zoals VVOG, van verantwoordelijken voor groen en natuur. World Urban Parks (WUP), voorheen IFPRA, is een wereldwijd netwerk van groenverantwoordelijken, meestal technici en groenorganisaties.

ling van het stedelijk groen en de boeiende wisselwerking tussen groen en urbanisatie. Enkele belangrijke hedendaagse klemtonen kwamen naar voor namelijk het sociaal, democratisch en intiem gebruik van openbaar groen en de rol van groen en natuur in onze leefomgeving in relatie tot onze algemene levenskwaliteit. Het belang van de ontwikkeling van een groenblauwe basisstructuur in onze steden en dorpen was in Albi ook een van de belangrijkste gespreksthema’s. Termen als biodiversiteit, klimaatwijziging en de economische waarde van groen in de stedelijke ontwikkelingen, landschap en stedelijke planning werden vanuit diverse invalshoeken behandeld. Ook land art werd bewust betrokken in de discussies.

Onder de titel ‘Green heritage and green infrastructure: evolution or revolution in society?’ organiseerden de vakverenigingen Hortis en World Urban Parks (sectie Europe) tussen 5 en 7 oktober 2016 een congres voor groendeskundigen in het wondermooie Albi (F). Een 300 groen- en natuurspecialisten uit circa 19 landen waren aanwezig in het gloednieuwe Grand Théâtre van Albi.

LAUREATEN OVERZICHT 2016-2017

(vlnr) Elisabeth Fournier, Hortis; Vandromme Dirk, AEFP; Boulens Daniel, CNVVF & Hortis; Boylan Christy, WUP Europe; Beaute Thibaut, CNVVF en SNHF

Tijdens het congres werd een bezoek gebracht aan de formele tuin van het bisschoppelijk paleis.

groencontact 2016 | 42 [6] —

51

vvog | column

Voor de vloed We worden om de oren geslagen met klimaatnieuws. Dat het er niet goed mee gaat. Dat er dingen moeten veranderen. Er is recent het klimaatakkoord van Parijs geweest. Waarvan nu al gezegd wordt dat het niet krachtig of effectief genoeg zal zijn. Eind oktober kwam na de klimaatfilm van Al Gore een nieuwe klimaatdocumentaire uit. Dit keer van de hand van acteur Leonardo DiCaprio: “Before the Flood”.

Een erg interessante passage uit de film was er een waar een klimaatwetenschapper van de NASA een aantal predicties deed over de gevolgen van de klimaatsverandering voor verschillende delen van de wereld. Velen van ons denken bij klimaatverandering aan stijging van het zeewater en overal gemiddeld warmere temperaturen. That’s it. Niets is echter minder waar. Het klimaat is complex en de verandering ervan uit zich in de verschillende werelddelen op verschillende manieren.

Voor Europa komt het erop neer dat de landen waar het nu al warm en droog is (rond de Middellandse Zee) nog warmer en droger zullen worden. Voor onze contreien zou het kouder en natter worden.

Je kan het gemakkelijk beu worden, al dat slechte nieuws en doemdenken. Als individu is het niet gemakkelijk om iets positiefs te doen.

Hoewel de film soms wat vaag en kort door de bocht is, geeft hij toch een aantal mooie punten. Hij toont hoe mooi onze planeet en het leven erop is. Dat we nog iets kunnen doen. Ik denk dat dit zeker geldt voor steden en gemeenten waar de keuze voor de manier waarop openbare projecten worden uitgevoerd een grote (positieve) impact kunnen hebben.

Voor een land waar het al vrij veel regent, waar veel water van elders uit Europa zijn weg naar zee vindt en waar een steeds groter deel van het land onder beton verdwijnt, is het natter wordende klimaat een belangrijke uitdaging.

Zitten wachten tot het gebeurt is geen optie.

We kunnen ons voorbereiden. De laatste jaren is hier dan ook veel aandacht voor. Zo probeert

52

— groencontact 2016 | 42 [6]

men bijv. rivieren weer plaats te geven om uit hun oevers te treden. In Vlaanderen is hier echter nog weinig plaats voor over. We moeten het dus ook over een andere boeg gooien.

Dat dit belangrijk is, blijkt ook uit de aandacht die de VVOG aan water hecht. Door een aparte categorie ‘waterrobuust groen’ in de wedstrijd ‘Groene Lente’ te incorporeren, hoopt men goede praktijkvoorbeelden te kunnen uitdragen.

Er zijn tal van mogelijkheden om water te bergen in de bodem. Dat water moet daar dan wel geraken.

Er zijn tal van mogelijkheden om water te bergen in de bodem. Dat water moet daar dan wel geraken. En door te blijven betonneren zal dit niet lukken. Bij iedere verharding moet nagedacht worden of ze eigenlijk wel strikt noodzakelijk is. En als ze noodzakelijk is, moet ze dan echt volledig ondoorlaatbaar zijn of zijn er andere mogelijkheden? Nu lijkt verharding dikwijls een gemakkelijke oplossing.

Zelfs op plaatsen waar er geen verharding nodig is, wordt ze dikwijls toch gelegd omdat dat ‘proper’ is.

Proper, maar ook triest. Veel plekjes waar nu het troosteloze grijs overheerst zouden een prachtig groen hoekje kunnen worden. Hoeveel grote pleinen worden er ook nu nog steeds als prestigieuze projecten met steen bekleed.

Hoewel een plein inderdaad soms moet dienen om grote evenementen te laten plaatsvinden, vind ik het dikwijls toch jammer hoe weinig creatief hier mee omgegaan wordt. Denk maar aan het Sint-Pietersplein en de Korenmarkt in Gent. Gigantische oppervlaktes met nauwelijks plaats voor groen. De gebruikte verharding is ook weer niet doorlaatbaar.

Hetzelfde is dikwijls het geval voor scholen. De speelplaatsen nemen meestal een vrij grote oppervlakte in binnen het stedelijk weefsel.

En ook hier zijn deze voor het overgrote deel verhard. In een van de vorige columns haalde ik al verschillende voordelen aan van groene speelplaatsen. Het opvangen en laten doorsijpelen van regenwater kan daar zeker aan toegevoegd worden.

Gebouwen zijn natuurlijk moeilijk waterdoorlaatbaar te maken, maar door het aanleggen van groendaken kan veel water verdampt en gebufferd worden. Dat het bovendien mooi is, plaats voorziet voor dieren (en eventueel ook mensen), mogelijkheden biedt voor zonnepanelen, … is dan extra mooi meegenomen. Waarom zijn er geen subsidies om dakconstructies steviger te maken zodat iedereen de mogelijkheid heeft om een groendak aan te brengen?

Het toepassen van meer gevelgroen zal dan wel niet zorgen voor een enorme wateropname in de bodem, maar het aanwezige water kan wel verdampt worden en zo bovendien helpen om het stadsklimaat aangenamer te maken.

In parken kunnen wadi’s aangelegd worden en op pleinen verdiepingen die zich bij periodes van hevige regenval vullen met water en dieren en kinderen kunnen prikkelen om te spelen en te ontdekken.

De items hierboven zijn slechts een aantal mogelijkheden die creatievelingen uit hun hoed toverden om ervoor te zorgen dat regenwater weer deel gaat uitmaken van onze omgeving. De deelnemers, laureaten en winnaar van de ‘Groene Lente – Waterrobuust groen’ laten nog veel meer mogelijkheden zien om dit te realiseren. Mogen ze een inspiratie zijn om waterrobuust groen op een grote schaal en een geïntegreerde manier op te nemen in onze omgeving.

Karel Moentjens

Werktuigendrager LM Trac 336 ✔ Watergekoelde dieselmotor 41 pk ✔ A-frame snelwisselsysteem ✔ Ruimzichtcabine met zonwerend veiligheidsglas

Onkruidverwijderaar WeedSteam ✔ Combineert hete lucht & infrarood - stoom ✔ Na enkele uren verkleuring zichtbaar ✔ Laag energie- en waterverbruik ✔ Geen brandgevaar ✔ Side-shift mogelijk

poWer &

precision PACKO GREEN WERKT UITSLUITEND MET EEN PROFESSIONEEL DEALERNET. KENNIS EN SERVICE BIJ DE DEUR.

www.packogreen.be

Compost beschermt openbaar groen in de winter.

Vlaco-compost is te koop in bulk, in zakken van 40l en in bigbags.

Nu ook Vlaco-potgrond in zakken van 50 l!

GRATIS FOLDERS EN HOUDT VERKOOPSADRESSEN U OP WWW.VLACO.BE COMPOST GRONDVINDT GEZOND

Gun het openbaar groen een vitaminekuur. Strooi fijne compost op grasperken en leg een flinke laag tussen de planten. Zo bent u volgende zomer zeker van stralend gezond groen!

Compost is een 100% natuurlijke bodemverbeteraar, de ideale natuurvoeding voor alle perken en planten.

Groencontact okt 2016_alternatief.indd 1

1/12/2016 10:29:56

Samen natuurlijk landboom expert in boomverzorging. ook in uw gemeente. www.landboom.be

landmax natuurontwikkeling in verstedelijkte omgeving www.landmax.be

Plannen voor natuur? of verzorging voor uw bomen nodig? natuurlijk helpen wij u en uw gemeente graag verder.

bel ons voor advies op + 32 14 26 25 00

maaiers in perfecte vorm Klepelmaaiers

Houtversnipperaars

Onkruidborstels

VANDAELE KONSTRUKTIE N.V. | STATIONSSTRAAT 119 | B-8780 OOSTROZEBEKE | T+32 56 66 45 01 | F+32 56 66 30 40 | INFO@VANDAELE.BIZ

Zoutstrooiers

www.vandaele.biz