Groencontact 2018/6

Groene Lente extra editie van Groencontact

P109205 | Afgiftekantoor 8000 Brugge Mass Post | 44e jaargang | Tweemaandelijks | november - december 2018

2018 | 6

Brugge

Beersel

Groene gemeente met Openbaargroen-Award

Groene gemeente met label Waterproof

Genk

Oudenaarde

Bijenvriendelijke gemeente

Gemeente in bloei

de beste groenprojecten van 2018

Echte boomspecialisten gebruiken biodegradeerbare kettingzaagolie.

Draag zorg voor het milieu, gebruik biologisch afbreekbare kettingzaagolie. “Biologisch afbreekbare smeermiddelen� zijn producten die door hun samenstelling makkelijker door microorganismen in het milieu worden afgebroken. U kunt ze best gebruiken in toepassingen van verloren smering en in toepassingen met een verhoogd risico voor het milieu. Kettingzaagolie kan bij gebruik in het milieu terechtkomen en zo schade veroorzaken aan fauna en flora. Met biologisch afbreekbare kettingzaagolie kunt u de schade beperken en draagt u extra zorg voor het milieu.

Een boodschap van www.valorlub.be

Valorlub is een initiatief van het bedrijfsleven met de steun van de drie regionale overheden.

colofon Groencontact

is een vakblad over openbaar groen

Groencontact

is een uitgave van de Vereniging voor Openbaar Groen vzw (VVOG)

Groencontact

is het ledenblad van de VVOG

www.groencontact.info

De gemeente als pesticidenvrije voortrekker

Redactie Jos De Wael, hoofdredacteur Emmanuel Ampe Kathleen De Clercq Rudi Geerardyn Dirk Vandromme Peter Vandyck

Columnist Herman Dierickx

Redactieadvies prof. Martin Hermy, KU Leuven, voorzitter Geert Bossaert, BVTL Luc Debruyne, Veurne Kathleen De Clercq, PXL Diepenbeek Lieven Dhollander, Hogeschool Gent Pieter Foré, Hogeschool Gent Isabelle Joos, VIVES Roeselare Steven Meeus, ODISEE Sint-Niklaas Geert Meysmans, Erasmus Hogeschool Jan Moereels, Brasschaat Dirk Vandromme, Zwevegem Marc Vereecke, Sleidinge Chris Vermander, Gent

Eindredactie Jos De Wael | jos.de.wael@vvog.info

Redactieadres Predikherenrei 1c | 8000 Brugge T. 050 33 21 33 | F. 050 33 20 62 groencontact@vvog.info

Vormgeving & Druk Vanden Broele | Brugge | www.vandenbroele.be

Advertenties VVOG | Predikherenrei 1c | 8000 Brugge T. 050 33 21 33 | F. 050 33 20 62 groencontact@vvog.info

Abonnementen Een jaarabonnement van 6 nummers kost: in België: € 60 (incl. BTW) in het buitenland: € 75 studenten: € 30 Een los nummer kost: € 15 Abonneren kan door overschrijving van het juiste bedrag op onze bankrekening met de mededeling: ‘nieuw abonnement Groencontact’ IBAN BE82 0680 5419 8068 BIC GKCCBEBB BTW BE 0414 897 902

Copyright Het nadrukken of overnemen van artikels mag enkel gebeuren na voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur(s) én de redactie. Gelieve eerst contact op te nemen met de redactie.

Verantwoordelijke Uitgever Philip Pierins | Predikherenrei 1c | 8000 Brugge Ondertekende artikels en advertenties vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs, respectievelijk adverteerders. Het opnemen van een artikel of advertentie betekent niet noodzakelijk dat de VVOG of de redactie een gelijkaardig standpunt innemen.

ISSN 0250-7706

Milieubijdrage Groencontact wordt gedrukt op papier afkomstig uit verantwoord beheerde bossen en wordt verstuurd onder recycleerbare papieren omslag.

Wie toerist speelt in eigen land zal het wel al opgevallen zijn, de vergroening van de publieke ruimte in Vlaanderen. Daarmee bedoel ik niet de vegetatie tussen de voegen die toeneemt, maar het opduiken van de talloze grote en kleine projecten die de gemeenten doordacht hebben aangelegd om hun inwoners kwaliteitsvolle publieke ruimte aan te bieden.

Kwaliteitsvol in de zin van beleving, maar zeker ook gezonder door met een onderhoudsvriendelijke aanleg het gebruik van pesticiden achterwege te laten. En helemaal mee met het waterbeleid door hemelwater vaak zichtbaar en ruim plaats te geven. Zo kan wateroverlast voorkomen worden en kunnen tegelijkertijd de grondwaterreserves aangevuld worden.

Die groenblauwe projecten komen in de Groene Lente niet zomaar onder de aandacht. Het zijn stuk voor stuk pareltjes waar we terecht fier op zijn en die als uithangbord dienen voor het duurzaae beleid van de gemeente. Als lokale besturen zijn we namelijk niet de enige die een steentje kunnen bijdragen aan een gezondere leefomgeving. De voorbeeldprojecten zijn cruciaal als boodschap en als smaakmakers voor de inwoners en bedrijven binnen je gemeente.

Ook bij hen is pesticidengebruik niet meer vanzelfsprekend. Denk maar aan het glyfosaatverbod en het recente verbod op onkruidverdelgers voor particulieren. Ondertussen is er een zoektocht begonnen naar gepaste oplossingen. De Vlaming gaf dat vorig jaar al aan in onze enquête en dit jaar bleken ook bedrijven op zoek naar creatieve manieren om minder pesticiden te gebruiken. Hier kom je als gemeente positief in beeld als goede voorbeeld met jarenlange praktijkervaring. De vele preventieve oplossingen als minder en doorlatend verharden, juiste plantenkeuze en regenwateropvang zijn op de kleine schaal van tuintjes ook goed aan te wenden. De technieken en het machinepark zijn dan weer even goed toe te passen op bedrijventerreinen.

Samenwerking is belangrijk. Speel als gemeente je rol uit als kennisbank voor bedrijven en particulieren. We reiken je graag de tools aan via de website ‘mijn gifvrije tuin’ (http://www. vmm.be/mijn-gifvrije-tuin/), waar tips voor aanleg en filmpjes over pesticidenvrij onderhoud te vinden zijn.

Dan Slootmaekers Team Watervoorziening en -gebruik Vlaamse Milieumaatschappij

Vereniging voor Openbaar Groen www.vvog.info LEDEN (2018) Aalter, Aarschot, Aartselaar, Alken, Antwerpen, Assenede, Avelgem, Beernem, Beerse, Beersel, Beringen, Berlaar, Berlare, Beveren, Blankenberge, Boechout, Bonheiden, Boom, Bornem, Brasschaat, Brecht, Bree, Brugge, Buggenhout, Damme, De Panne, De Pinte, Deerlijk, Denderleeuw, Dendermonde, Dessel, Destelbergen, Diepenbeek, Diksmuide, Duffel, Edegem, Eeklo, Erpe-Mere, Essen, Evergem, Geel, Genk, Gent, Gistel, Grobbendonk, Haacht, Hamont-Achel, Harelbeke, Hasselt, Heist-opden-Berg, Hemiksem, Herk-de-Stad, Hoeilaart, Hoeselt, Hooglede, Hoogstraten, Houthulst, Hove, Ichtegem, Ieper, Ingelmunster, Izegem, Jabbeke, Kalmthout, Kampenhout, Kapellen, Kasterlee, Knokke-Heist, Koekelare, Koksijde, Kontich, Kortrijk, Kraainem, Kuurne, Laakdal, Laarne, Landen, Langemark-Poelkapelle, Lede, Leopoldsburg, Lichtervelde, Liedekerke, Lier, Lille, Lint, Lo-Reninge, Lochristi, Londerzeel, Lovendegem, Lubbeek, Machelen, Maldegem, Meerhout, Melle, Menen, Merelbeke, Meulebeke, Middelkerke, Mortsel, Nazareth, Neerpelt, Nevele, Nieuwpoort, Nijlen, Olen, Oostende, Oosterzele, Oostkamp, Opglabbeek, Opwijk, Oudenaarde, Oud-Turnhout, Oudenburg, Overijse, Overpelt, Peer, Poperinge, Putte, Puurs, Ranst, Ravels, Retie, Riemst, Rijkevorsel, Roeselare, Rumst, Schilde, Sint-Amands, SintGillis-Waas, Sint-Katelijne-Waver, Sint‑Niklaas, Staden, Steenokkerzeel, Stekene, Temse, Tervuren, Tielt, Torhout, Turnhout, Veurne, Vilvoorde, Vosselaar, Waarschoot, Waasmunster, Waregem, Wervik, Westerlo, Wetteren, Wevelgem, Wielsbeke, Wijnegem, Willebroek, Wingene, Wommelgem, Wuustwezel, Zandhoven, Zaventem, Zedelgem, Zele, Zoersel, Zomergem, Zonhoven, Zwevegem, Zwijndrecht

RAAD VAN BESTUUR (2013-2019) Yves De Bosscher, Harelbeke, ondervoorzitter Philip Pierins, Brugge, wnd voorzitter Werner Aerts, Tervuren Filiep Bouckenooghe, Roeselare Wout De Meester, Sint-Niklaas Marc Debie, Wielsbeke Peter Desmet, Waregem Bart Hermans, Oud-Turnhout Luc Hermans, Turnhout Bert Herrewyn, Kortrijk Patrick Huyghe, Evergem Michel Jansen, Hoogstraten Filip Kegels, Beveren Hilde Langeraert, Nevele Annika Lenaerts, Leopoldsburg Griet Smaers, Geel Dieter Van Besien, Haacht Jean Vanhees, Beringen Jos De Wael, secretaris

DIRECTIECOMITE (2013-2019)

De Vereniging voor Openbaar Groen (VVOG) is een vereniging van Vlaamse steden en gemeenten met het statuut van een vereniging zonder winstoogmerk (vzw). De aangesloten steden en gemeenten hebben het statuut van werkelijk lid. Provincies en andere lokale besturen kunnen ook aansluiten als werkelijk lid. Natuurlijke en publiekrechtelijke personen kunnen enkel aansluiten als toegetreden lid met beperkte dienstverlening.

VVOG werd in 1974 opgericht op initiatief van zeven Vlaamse steden: Antwerpen, Brugge, Gent, Mechelen, Oostende, Sint-Niklaas en Vilvoorde.

VVOG fungeert als kennis- en informatie­centrum op het vlak van openbaar groen. De leden gemeenten kunnen op elk moment beroep doen op de verschillende vormen van dienst­verlening (zie hiernaast).

VVOG biedt aan de mandatarissen en ­ambtenaren van de aangesloten steden en gemeenten een forum waar vakkennis en ervaring in verband met het ‘groene’ vakgebied kunnen uitgewisseld worden en waar oplossingen voor ‘groene’ problemen met collega’s en vakgenoten kunnen besproken worden.

MISSIE De VVOG wil het openbaar groenpatrimonium in al zijn vormen promoten en pleiten voor een maximaal behoud ervan. Waar mogelijk ijveren wij ook voor de uitbreiding van kwaliteitsvol openbaar groen. De VVOG wil onderzoek inzake duurzaam openbaar groen stimuleren en sturen en waar mogelijk een schakel zijn tussen de vele ‘groene’ beleidsdomeinen.

DIENSTVERLENING De VVOG biedt de aangesloten leden een ruime waaier van diensten aan ter onder­steuning van hun werkzaamheden inzake groenvoorziening.

Bibliotheek De VVOG heeft een uitgebreide vakbibliotheek en documentatie­dienst. Boeken, tijd­ schriften, bedrijfsdocumentatie, fotomateriaal en andere nuttige documenten staan ter beschikking van de leden. Een groot deel van de documentatie is te raadplegen via de ledenpagina’s op de website.

Technisch advies De leden kunnen beroep doen op de VVOG-medewerkers voor technisch advies.

Deze dienstverlening kan telefonisch gebeuren, via e-mail of middels een plaatsbezoek.

Netwerking De VVOG organiseert geregeld activiteiten (studiedagen, studie­uitstappen, workshops) waar de leden contacten kunnen leggen met collega’s uit de groensector.

PUBLICATIES De VVOG geeft ter ondersteuning van haar dienstverlening verschillende publicaties uit en beschikt over een dynamische en up-to-date website.

Groencontact De VVOG publiceert een tweemaandelijks vakblad over openbaar groen.

Groencontact is tevens het contact- en informatieblad van en voor de leden.

Zakboekjes Handige praktijkgidsen in pocketformaat met praktisch bruikbare info voor groen­ ambtenaren, studiebureau’s en terreinbeheerders.

Secretariaat Vereniging voor Openbaar Groen Predikherenrei 1c | 8000 Brugge T. 050 33 21 33 | F. 050 33 20 62 info@vvog.info | www.vvog.info

Medewerkers Jos De Wael, secretaris - diensthoofd jos@vvog.info Emmanuel Ampe, emmanuel@vvog.info Rudi Geerardyn, rudi@vvog.info Doreen Leuntjens, doreen@vvog.info Dirk Neirynck, dirk@vvog.info Peter Vandyck, peter@vvog.info

Partners

GroenMail De VVOG publiceert een elektronische nieuwsbrief met actuele informatie over het ‘groene’ vakgebied. Inschrijven kan op info@vvog.info.

Website Op de website van de VVOG vindt men allerlei nuttige informatie over het vak­­gebied. Meer en meer wordt de website hét interactieve medium waarmee de VVOG communiceert met haar leden.

GROENE LENTE De ‘Groene Lente’ is een jaarlijkse wedstrijd waaraan alle Vlaamse gemeente­besturen kunnen deel­ nemen. Op die manier wil de VVOG interessante en voor­beeld­stellende groenprojecten en bloemen­ initiatieven meer bekendheid geven. Bijzondere aandacht gaat uit naar projecten die bijenvriendelijk, pesticidenvrij en waterrobuust beheerd worden. Op de Finaledag in december worden de beste groen- en bloemen­projecten voorgesteld en gepubliceerd in een speciale editie van Groencontact.

VORMING EN OPLEIDING Cursussen De VVOG organiseert gespecialiseerde cursussen op maat van de gemeenten. De cursussen zijn zowel theoretisch als praktijk­gericht en bieden een volledig opleidingstraject in functie van de stielkennis van de cursisten. VVOG is door de Vlaamse overheid erkend als opleidingscentrum.

Studiedagen Jaarlijks organiseert de VVOG een of meerdere studiedagen (symposia, congressen).

Seminaries en studiebezoeken Meerdere keren per jaar worden voor de leden seminaries en/of vakexcursies georganiseerd over concrete groenthema’s. Uitwisseling van ervaringen en kennismaking met voorbeeld­stellende groen­projecten is hierbij essentieel.

Filiep Bouckenooghe, Yves De Bosscher, Patrick Huyghe, Philip Pierins

FINANCIEEL COMITE (2013-2019) Inge Bossuyt, Harelbeke Pascal Buytaert, Sint-Gillis-Waas Vincent Laroy, Lovendegem

TECHNISCHE WERKGROEP Dirk Vandromme, Zwevegem, voorzitter Maarten Vansteenhuyse, Brugge Mieke Schauvliege, Gent Hans De Beule, Antwerpen Eli Devriendt, Oostende Peter Fabry, Genk Inge Goos, Turnhout Ides Leys, Koksijde Peter Tanghe, Kortrijk Bernadette Pieters, Sint-Niklaas Marc Van Havere, Beveren Geert Vande Kerkhof, Hasselt Alvarez Vanhove, waarnemer AWV Pieter Van Nieuwerburgh, waarnemer AWV Tarcy Verstraeten, Dendermonde Jos De Wael, secretaris

Structurele sponsors

Groene Lente 2018

Inhoud

De Groene Lente is een jaarlijkse wedstrijd waar alle Vlaamse gemeentebesturen kunnen aan deelnemen. De wedstrijd wordt reeds meer dan 30 jaar georganiseerd door de Vereniging voor Openbaar Groen in nauwe samenwerking met VLAM. Ook de Vlaamse Milieumaatschappij en het Departement Omgeving verlenen sinds enkele jaren hun enthousiaste medewerking aan de Groene Lente.

3 gastcolumn

Drie competities, twee labels, een award Gemeenten kunnen deelnemen met een recent groenproject (Groene Gemeente) of met een recente realisatie met bloemen in de hoofdrol (Gemeente in Bloei).

In samenwerking met het Departement Omgeving (Vlaamse overheid) wordt een aparte wedstrijd georganiseerd voor Bijenvriendelijke projecten. Eén gemeente krijgt het label ‘Bijenvriendelijkste gemeente van het jaar’.

Gemeenten kunnen voor elk ingediend groenproject het label ‘Waterproof’ en/of ‘Zonder is gezonder’ krijgen wanneer het project vernieuwend is en als voorbeeld kan dienen voor andere gemeenten op vlak van het omspringen met water en/of het niet-gebruik van pesticiden. Dit wedstrijdonderdeel gebeurt in samenwerking met de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).

De gemeente als pesticidenvrije voortrekker | Dan Slootmaekers

6 groene gemeente De beste gemeentelijke groenrealisaties in 2018 | Rudi Geerardyn Overzicht De Openbaargroen-award Label Zonder is gezonder en Waterproof 8 Begraafplaatsen 11 Buurtgroen 14 Groen bij gebouw 17 Laanbeplanting 18 Landschappelijk groen 20 Parken 23 Pleinen 25 Speelgroen 28 Thematisch groen

30 bijenvriendelijke gemeente

Eén groenproject krijgt de Openbaargroen-award wanneer het door een professionele groenaannemer is uitgevoerd.

Tenslotte krijgt één gemeente de titel van ‘Groen- en bloemengemeente van het jaar’. Deze gemeente mag het jaar nadien deelnemen aan de Europese wedstrijd ‘Entente Florale Europe’.

Ik wens alle gemeenten die dit jaar hebben deelgenomen oprecht te feliciteren met hun inspanningen om onze leefomgeving te vergroenen.

31 32 38 40

De bijenvriendelijkste gemeenten in 2018 | Rudi Geerardyn Overzicht Bijenvriendelijkste gemeente | stad Genk Gemeenten met 3 bijensymbolen Gemeenten met 2 bijensymbolen Gemeenten met 1 bijensymbool

42 gemeente in bloei De beste bloemenrealistaies in 2018 | Rudi Geerardyn Overzicht 43 Gemeenten met 3 bloemensymbolen 45 Gemeenten met 2 bloemensymbolen 46 Gemeenten met 1 bloemensymbool

ir. Jos De Wael hoofdredacteur Groencontact

48 groen- en bloemengemeente VLAM VVOG Vereniging voor Openbaar Groen

Vlaams Centrum voor Agro en Visserijmarketing Koning Albert II-laan 35 (bus 50) 1030 Brussel T. 02 552 80 11 | vlam@vlam.be www.vlam.be | www.openbaargroen.be www.groenvanbijons.be

Beveren kijkt opgetogen terug op deelname aan Entente Florale Europe | Groen- en bloemengemeente 2018 | Rudi Geerardyn 51 Oudenaarde doet gooi naar onderscheiding in Entente Florale Europe | Groen- en bloemengemeente 2019 | Rudi Geerardyn

53 column Meer kwaliteitsvolle natuur, graag! | Herman Dierickx

54 overzicht VMM

Departement Omgeving

Vlaamse Milieumaatschappij Dr. De Moorstraat 24-26 | 9300 Aalst info@vmm.be | www.vmm.be www.zonderisgezonder.be | www.watertoets.be

Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20, bus 8 | 1000 Brussel T. 02 553 80 11 | omgeving@vlaanderen.be www.omgevingvlaanderen.be

Overzichtelijke tabel met alle resultaten van 2018

Advertenties Valorub 2 | Monteflores 27 | Van Dyck Marcel 46 | Vandaele 52 | Het Beeld Van Morgen 56

Vormgeving en druk Vanden Broele, Brugge | Redactie Rudi Geerardyn | VVOG | M. 0476 47 17 36 | groene.lente@ vvog.info | Foto’s Rudi Geerardyn | VVOG | diverse gemeentebesturen | Website www.vvog.info > Groene Lente

groencontact 2018 | 44 [6] —

5

Groene gemeente DE BESTE GEMEENTELIJKE GROENREALISATIES IN 2018 In het wedstrijdthema Groene gemeente werden 72 kandidaatsdossiers ingediend. In de loop van de maanden juli, augustus en september werden alle projecten bezocht.

Tijdens de eindbespreking van 18 oktober overliep de jury alle projecten en weerhield ze 37 groenrealisaties. De weerhouden projecten werden ingedeeld in 9 categorieën: begraafplaats, buurtgroen, groen bij gebouw, laanbeplanting, landschappelijk groen, park, plein, speelgroen en thematisch groen.

In elk van de categorieën werden laureaten en een rangorde aangeduid, zoals hierna vermeld.

De beste groenprojecten werden tijdens de Finale in Beveren op 13 december voorgesteld aan de aanwezigen. De laureaten ontvingen een getuigschrift en een symbolische geldprijs, geschonken door VLAM. De projecten van de laureaten worden hierna kort beschreven.

Voor een alfabetisch overzicht verwijzen we naar p. 54 en 55.

Rudi Geerardyn | rudi@vvog.info

6

— groencontact 2018 | 44 [6]

Rudi Geerardyn | rudi@vvog.info

Juryleden

BEGRAAF­PLAATS LAND­ SCHAPPELIJK GROEN

Elias De Boeck, adjunct-promotiemanager sierteelt, VLAM | Jan Vancayzeele, consulent sector tuinaanleg, AVBS | Willy Adriansens, erelid Technische Werkgroep VVOG | Jos De Wael, ir. diensthoofd, VVOG | Emmanuel Ampe, landschapsarchitect, VVOG | Rudi Geerardyn, land­schaps­ architect-stedenbouwkundige, VVOG en secretaris van de jury

BUURT­GROEN

2018

Met de Openbaargroen-award belonen VLAM en VVOG een groenproject dat met de experBrugge | De Bilk tise van een professionele tuin­ aan­ nemer Groenaannemer Al Verde | Lendelede werd gerealiseerd. De award brengt het maatschappelijk belang van openbaar groen onder de aandacht en ijvert voor een goede samenwerking tussen gemeentebesturen, boomkwekers en tuinaannemers. | Voor dit wedstrijdonderdeel werden 25 kandidaatsdossiers ingediend. In de loop van de maanden juli, augustus en september werden alle projecten bezocht. | Na deliberatie werd het project ‘De Bilk’ te Brugge geselecteerd als winnaar van de Openbaargroen-award (zie p.25). De laureaat ontving een getuigschrift, een aankondigingsbord en een geldprijs, geschonken door VLAM.

GROEN BIJ GEBOUW

DE BESTE REALISATIE DOOR EEN GROENAANNEMER

LAAN­BEPLANTING

Openbaargroen-award

Rudi Geerardyn | rudi@vvog.info

PLEIN

Voorbeeldstellende groenprojecten op vlak van pesticidenvrij beheer of die inspireren op vlak van duurzaam waterbeheer kwamen bijkomend in aanmerking voor een speciale prijs vanwege de VMM. | De vakjury beoordeelde 36 groenrealisaties in haar eindbespreking van 25 oktober en selecteerde 9 projecten waarvan 4 het label ‘Zonder is gezonder’ en 5 het label ‘Waterproof’ in de wacht sleepten. | Alle geselecteerden ontvingen een getuigschrift en een geldprijs geschonken door de VMM. | De 9 geselecteerde projecten worden hierna aangeduid met de bijhorende labels. | Voor een alfabetisch overzicht verwijzen we naar p. 54 en 55.

SPEELGROEN

DE BESTE PESTICIDENVRIJE EN WATERVRIENDELIJKE GROEN­R EALISATIES

PARK

Label Zonder is gezonder + Waterproof

Lieve Van Staeyen, Dienst Grondwater en Lokaal Waterbeheer, VMM | Dan Slootmaekers, Team Watervoorziening en –gebruik, VMM | Jan Dhaene, Dienst Communicatie, VMM | Jos De Wael, ir. diensthoofd, VVOG | Rudi Geerardyn, landschapsarchitect-stedenbouwkundige, VVOG en secretaris van de jury

THEMATISCH GROEN

Juryleden

RANGORDE

LABEL

PAG.

Begraafplaats Kemmel

1

ZIG

8

Diksmuide

Parkbegraafplaats Woumen

2

WP

9

Antwerpen-Merksem

Urnenbos De Eekhoorns

3

10

Hooglede

Begraafplaats Gits

4

10

Brugge

Hof Campers

1

11

Antwerpen -Antwerpen De Tuinen van Brooklyn

2

12

Leuven

Heuvelhof

3

12

Stekene

Muziekwijk

4

WP

13

Torhout

Amazoneplein

5

WP

13

Lint

Woonzorgcentrum Zonnestraal

1

14

Zwijndrecht

Administratief Centrum

2

15

Oostkamp

Binnentuin OostCampus

3

15

Antwerpen-Ekeren

Prairietuin Sint-Lambertuskerk

4

16

Antwerpen-Berchem

Kunstenplein

5

16

Harelbeke

Arendswijk

1

ZIG

17

Bonheiden

Dijleweg

2

ZIG

17

Vilvoorde

Groenstraat

3

17

Gent

Koepoortkaai

4

17

Overijse

Zuidflank

1

WP

18

Beersel

Park Neerdorp

2

WP

19

Sint-Niklaas

Paradijspark

3

19

Wevelgem

Gemeentelijke hovingen

1

20

Roeselare

Park van de Walle

2

21

Antwerpen-Hoboken

Park Gravenhof

3

22

Antwerpen-Berchem

Hof van Nauwelaerts

4

22

Stekene

De Bormte

1

23

Oostkamp

Sint-Jozefswegel

2

23

Beringen

Dorpsplein Paal

3

Izegem

Eperon d’Or

4

Brugge

De Bilk

1

GEMEENTE

PROJECTTITEL

Heuvelland

ZIG

24 24

OGA

25

2018

Genk

Speeltuin Heempark

2

26

Brugge

Speelplein De Koude Keuken

3

26

Wingene

Sportpark Zwevezele

4

27

Beveren

Kruidentuin Cortewalle

1

28

Hamont-Achel

Paalkampeerplaats

2

28

Brecht

Kringlooptuin

3

29

Avelgem

Volkstuin Oeze Lochting

4

29

2018

= openbaar groen award

|

= waterproof |

= zonder is gezonder

groencontact 2018 | 44 [6] —

7

GROENE GEMEENTE

1 e LAU REAAT | BEG RAA F PLAATS

HEUVELLAND Begraafplaats Kemmel In de deelgemeente Kemmel loopt de Nieuwstraat in noord-zuidelijke richting.

Enerzijds kijkt ze pal op de kerktoren en anderzijds loopt ze langs huizenrijen, het Engelse landschapspark en de Engelse oorlogsbegraafplaats, ontworpen door architect Sir Edwin Lutyens (1869-1944). Er sluit ook een kerkwegel aan die geflankeerd wordt met beukenhagen. Wat verder ligt de bestaande begraafplaats die verbonden is met de populierenkasteeldreef. De achterliggende akkergrond, die afhelt naar de gracht, werd ingenomen en ontworpen als uitbreiding voor de centrale begraafplaats. De bestaande toestand werd opgetekend en de streekeigen, gekende zware kleibodem werd onderzocht samen met het variërend waterpeil van de gracht.

Ontwerp Vanuit de bestaande begraafplaats met inkomgebouw, het naastliggende rozenperk en de diensttoegang werd een uitbreiding uitgewerkt. Bij het inkomgebouw werd een verwelkomend geurend pleintje bedacht, met Buxus, Moschata-rozen en een zitruimte. Ernaast werden de columbariumconstructie en strooiweide deels vervangen door een kinderbegraafplaats en sterrenweide. Ze werd beplant met 7 Zevenzonenbomen (Heptacodium micinioides) en lage buxushaagjes, gesnoeid in kruisvorm.

Aansluitend met de Nieuwstraat werden er parkeerplaatsen voorzien en werd de brede dienstingang verbonden met het lagergelegen nieuwe gedeelte.

De hoofdtoegangsweg werd zoals de bestaande weg zigzaggend aangelegd. Door zich te richten op het hoogste punt bekomt men een langzame en makkelijk te betreden helling. Op het einde bereikt men een draairuimte voor dienstwagens en de aansluiting met de besloten afscheidsruimte.

Hier komt men via trappen en een helling in een omsloten voorplein met

8

— groencontact 2018 | 44 [6]

columbariummuur en strooiweide, om vervolgens de nog lagergelegen, halfoverdekte afscheidsruimte te ervaren.

Licht- en schaduwspel wisselen elkaar af Met de weerspiegeling van hemel of wolkendek in het betonnen waterbassin en de lagergelegen natuurlijke vijver, is deze meditatieruimte uitgewerkt als een stilteplek. Ernaast ruist zacht de populierendreef.

Het strakke waterbassin werd ontworpen als voorliggend, maar ook als verlengd gedeelte van de binnenruimte.

De losse belijning van de wateroverloop die naar het landschap loopt, bespeelt de band met formeel en informeel, met strak en los, met loslaten ... Mediterend glijdt de blik over dit watervlak, en neemt, zoals in de Griekse mythologie, ‘de boot’ je mee naar de andere wereld: de uit-vaart ...

Het betonnen afscheidsgebouw herinnert aan de vele betonnen bunkergebouwen die eigen zijn aan de streek. Wat vroeger muren waren van

oorlogsgeweld is nu omgevormd tot een ‘vredesbeeld’. Het gebouw wordt volledig begroeid met geurende klimplanten aan de buitenkanten.

Binnenin is het beschilderd met de kleur van de streekeigen rode en gele huizen- en boerderijdaken en -muren, als teken van geborgenheid ...

De verharding van de eigenlijke begraafplaats en de meeste bevloering bestaat uit ter plaatse gegoten beton, zoals eveneens te zien is bij vele opritten van boerderijen.

Symbolische beplanting De beplanting varieert in hoogte.

Bomen zoals Quercus robur, Quercus palustris, Tilia tomentosa ‘Brabant’ en Acer campestre ‘Elsrijk’ hebben een meer streekeigen, landschappelijk karakter. Bomen zoals Gleditsia triacanthos ‘Skyline’, Prunus hybr.

‘The Bride’ en Heptacodium miconioides hebben eerder een symbolische achtergrond. De bomen bevinden zich tussen de hagen van Fagus sylvatica, Carpinus betulus, Taxus baccata en Buxus sempervirens, die

de begraafplaats indelen en omkaderen. Tussenin vinden we losse groenblijvende Ilex-, Taxus- of Buxusmassieven die het eeuwige leven symboliseren. Bloemenweiden met o.a. Magriet en Klaver zullen bij deze ‘wachtterreinen’ een bijzondere poëtische sfeer met zich meebrengen.

Een toepasselijke haiku werd op de muur geschilderd en doet nadenken over hoe je een landschap kunt herinneren, waarnemen of meenemen: “Een geliefde boom, verdwenen uit mijn landschap.

Nooit meer hetzelfde.”

De centrale begraafplaats werd uitgebouwd als de eeuwige tuin voor zij die gaan, als wandel- en contemplatief begraafpark voor de levenden. En op begraafplaatsen verheft de aarde zich een weinig ... adres: Nieuwstraat (Kemmel) oppervlakte uitbreiding: 6.070m2 ontwerp: buro voor vrije ruimte, Gent aanleg: Tuinen De Wulf, Ieper-Boezinge opening begraafplaats: 22 september 2018

GROENE GEMEENTE

2 e LAU REAAT | BEG RAA F PLAATS

DIKSMUIDE Parkbegraafplaats Woumen Eind 2013 werd de aankoop van de gronden voor de parkbegraafplaats goedgekeurd. Een jaar later werd het studiebureau aangesteld om een ontwerpplan en een uitvoeringsdossier klaar te maken. Het aanbestedingsdossier werd halverwege 2015 door de gemeenteraad goedgekeurd. In 2016 werd de uitvoering van de opdracht toegewezen waarbij de aanleg na de winter van 2017 werd aangevat.

De parkbegraafplaats is de eerste begraafplaats in Groot Diksmuide waarbij er van bij de aanleg gestreefd wordt niet alleen naar een groenere omgeving en een minimum aan verhardingen, maar ook naar uniformiteit en een eenheid tussen grafstenen.

Dit past ook perfect in de visie die in nauw overleg met het studiebureau werd omschreven en waarbij 5 thema’s centraal staan.

Verbondenheid De parkbegraafplaats situeert zich tussen het dorp en het landschap. Door zo dicht aan te sluiten bij de kern van het dorp wordt de parkfunctie bijna even belangrijk als de begraafplaats.

Vanop de site is er een sterke visuele

verbondenheid met het dorp, de dichtbijgelegen Sint-Andreaskerk en aan de andere zijde het weidse landschap dat d.m.v. het centrale pad geaccentueerd wordt.

Stilte en natuur Zowel voor de begraafplaats als voor het park is stilte van groot belang. Op oude en kale begraafplaatsen raakt die noodzakelijke stilte soms zoek in de drukte van de vele graven. Het creëren van veel ruimte, groen en grote bomen zorgt ervoor dat stilte en natuur op deze begraafplaats gewaarborgd blijft.

Eenvoud Om het groene en stille karakter te bewaren moet het aandeel groen gevrijwaard worden in de tijd. Ook als de begraafplaats vele jaren in gebruik is moet het parkkarakter nog steeds bestaan. Door de omvang van bomen en groen zal dit zelfs nog toenemen.

Een moedige keuze daarbij is het limiteren van de stenige oppervlakte van de graven. Dit blijft beperkt tot een gedenksteen uit natuursteen van 90 x 90cm. De nodige vrijheid wordt nog

steeds gegeven want men kan zelf een keuze maken in afwerking en dikte van de steen, en in de tekst op de gedenksteen.

Het laten van openingen tussen de graven waarborgt het aandeel van groen en benadrukt het parkkarakter van deze begraafplaats.

Afscheid Op de begraafplaats krijgt de plek om afscheid te nemen een belangrijke betekenis en plaats. Van in het begin was het stadsbestuur ervan overtuigd dat op begraafplaatsen nood is aan een afscheidsruimte. Een plaats om samen met familie en vrienden nog even stil te staan bij de overledene, vooraleer een definitieve rustplaats te krijgen op de parkbegraafplaats.

Het voorzien van een afscheidsruimte werd dan ook mee opgenomen in het ontwerp. De soberheid van beton en de verticale lijnen van het hout zorgen voor rust en voor integratie in de omgeving. In de afscheidsruimte kan men ook even komen zitten om tot rust te komen of om te mijmeren of herinneringen op te halen.

Duurzaamheid Met deze parkbegraafplaats wordt gestreefd naar duurzaamheid door gemengd gebruik, als begraafplaats maar ook als park dichtbij het dorp.

Ook duurzaam materiaalgebruik, het beperken van harde materialen zonder paden tussen de graven en een pesticidenvrij beheer, passen binnen deze visie. De verhardingsstructuur bestaat uit een hoofdpad in half gepolierd beton. De verharding in en rond de afscheidsruimte bestaat uit kleiklinkers. De dienstweg is uitgevoerd in betongrastegels.

Technische uitvoering Het volledige terrein werd opgehoogd met ongeveer 2.000 m³ grond die afkomstig is van de nabijgelegen woon- en zorgsite langs de Iepersteenweg. De totaal verharde oppervlakte bedraagt 700 m² waarvan 460 m² beton, 130 m² kleiklinkers en 110 m² betongrastegels. De vlotte afvoer van het oppervlaktewater gebeurt door 450 m drainage. Er werd 4.050 m² gazon aangelegd en een 30-tal bomen aangeplant, samen met 240 m hagen in Haagbeuk, 200 m² bosplantsoen en 600 m² heesters en siergrassen. Er zijn 2 watertappunten, 1 ver­bonden met een regen­waterput en 1 verbonden met een steenput. Er is ruimte voor 450 graflocaties en een onbeperkt aantal asverstrooiingen. oppervlakte: 5.700 m² adres: Eierdreefje (Woumen) ontwerp: studiebureau De Witte Kamer, Lo aanleg: Tuinen Dewulf, Ieper-Boezinge totale kostprijs: €218.000

groencontact 2018 | 44 [6] —

9

GROENE GEMEENTE

3 e LAU REAAT | BEG RAA F PLAATS

4 e LAU REAAT | BEGRAAF PLAAT S

ANTWERPEN-MERKSEM

HOOGLEDE

Urnenbos De Eekhoorns

Begraafplaats Gits

Om tegemoet te komen aan de vraag van bewoners naar alternatieve begraafmogelijkheden werd op de begraafplaats een urnenbos aangelegd.

De keuze viel op een open perk van 1500 m² dat ruimtelijk de begraafplaats en het groen van het Merksemse Fort verbindt. Door deze zone zo in te richten betekent ze een uitbreiding van het lintvormig groen in de verstedelijkte rand.

Men betreedt het perceel via een weg door een haagstructuur. Men komt vervolgens in een met groen omsloten kamer waar rust heerst en men voldoende intimiteit vindt om afscheid te nemen. Het aangeplante urnenbos omsluit een strooiweide.

Door de aanleg van een ‘bloementafel’ voorkomen we dat bezoekers

her en der in het bos of op de weide bloemen leggen. Voor de aanleg van het urnenbos zelf is gekozen voor de aanplant van inheemse bomen zoals Berk, Beuk, Walnoot, …

Een bijkomende meerwaarde voor het aanpalende fort van Merksem is de aanwezige biodiversiteit van de fauna. Om die reden werd het urnenbos aangeplant met voedselbomen voor eekhoorns en een heesterbeplanting met verschillende soorten bessen die voedsel voor vogels bieden.

Dankzij de aanleg van het nieuwe urnenbos telt de stad Antwerpen momenteel reeds 5 van dit soort gedenkplaatsen. adres: Zwaantjeslei, Merksem ontwerp, aanleg en onderhoud: groendienst

Als gevolg van pesticidenvrij groenbeheer werd de begraafplaats met veel verstening en grindpaden omgevormd.

Graven waarvan de concessie is verlopen worden stelselmatig opgeruimd.

Hierdoor ontstaan er open plekken die ofwel ingezaaid of beplant worden. Zo krijgt de begraafplaats geleidelijk aan een parkachtig karakter. Om tegemoet te komen aan de bezorgdheden van de inwoners werden er 3 concepten uitgedacht.

kroon worden kinderen voorgesteld die vanuit de stam doorgroeien naar de kruin waarin ze verstrengeld en met elkaar verbonden zijn. Ze vormen een levensboom waarvan de takken naar de hemel reiken. Er is gekozen voor zowel een symbolische als onderhoudsvriendelijke beplanting. Zo is er ‘gebroken hartje’ (Dicentra) gebruikt als verwijzing naar het verdriet dat de ouders doorstaan. Ook Briza media is gebruikt vanwege het hartvormig aartje.

Herdenkingsboom

Herdenkingszone oudstrijders

Omdat graven verwijderen gevoelig ligt bij de bevolking werd figuratief een herdenkingsboom opgericht die bestaat uit een combinatie van inox en okanhout. Op de boom zijn de symbolen alfa en omega verwerkt die het oneindige symboliseren en verwijzen naar Gods almacht. Voor ieder weggehaald graf wordt er een naamplaatje voorzien aan de herdenkingsboom. Errond is een vasteplantenperk aangelegd.

Sterretjesweide Als laatste rustplaats voor doodgeboren kindjes werd er een sterretjesweide voorzien. Ze bestaat uit een afgebakend gebied met in het midden eveneens een symbolische boom met zitbank. De aangewende materialen zijn cortenstaal, inox en bankirai. In de

10

— groencontact 2018 | 44 [6]

Zoals op de begraafplaats van Hooglede wordt er binnenkort ook hier een zone ingericht voor de oudstrijders. In overleg met de oudstrijdersbonden werd een cortenstaalplaat ontworpen met uitgelaserde soldatenfiguren, met erboven een vredesduif en de roep naar nooit meer oorlog. Aan de voet is er een passend gedicht geschreven.

De authentieke kruisen van de oudstrijders werden gezandstraald, gegalvaniseerd en opnieuw geschilderd. adres: Grijspeerdstraat 8B, Gits ontwerp herdenkingsbomen en monument: gemeente­bestuur (Isa verstraete en Chris Anne) uitvoering: DVS Works, Roeselare en technische dienst groenontwerp: gemeentebestuur (Francky Roelens en Sophie Wittouck) aanleg en onderhoud: technische dienst

GROENE GEMEENTE

1 e LAU REAAT | BU U RTG R O E N

BRUGGE Hof Campers In 2014 kocht het stadsbestuur het domein ‘Campers’ dat wordt ontsloten langs verschillende straten. Het domein grenst aan het Hof de Jonghe en kenmerkt zich door de geklasseerde art-deco-woning met een wat verwaarloosde landschapstuin met art-deco-elementen. De tuin bestaat grotendeels uit een hoogstamboomgaard en een weide waarin schapen grazen. De beide parkdelen werden in een ver verleden gebruikt als blekerijweide voor het bleken van linnen voor de wol- en linnennijverheid. Restanten hiervan zijn oude waterputten.

Ontwerp De woning Campers en bijhorende kleinere tuin langs de straatzijde staat te koop. Een groot deel van de voormalige tuin werd echter ingericht als publieke parkzone en betekent een aanzienlijke uitbreiding van het Hof de Jonghe. Een hoge tuinmuur vormde echter een fysieke grens en aangezien de tuin Campers verwaarloosd was drong een volledige heraanleg zich op.

De ontwerpvisie was om enerzijds een link te krijgen met de art-deco-woning

Campers en anderzijds werd getracht om een eenheid te bekomen tussen de twee parkdelen, zonder te wijzigen aan de specifieke beleving van beide parken, nl. weidelandschap en intieme parktuin.

Het stadsbestuur vindt inspraak zeer belangrijk. Daarom vond in 2015 een inspraakmoment plaats waar de omwonenden de kans kregen hun opmerkingen en/of wensen te formuleren. Op basis van die gegevens werd een voorontwerp opgemaakt dat in 2016 werd voorgelegd.

Weidelandschap van Hof de Jonghe De schapenweide met bijhorende hoogstambomen werd behouden, maar kreeg een nieuwe weideafsluiting met een meidoornhaag. De voormalige, statische, rechthoekige afsluiting werd omgevormd naar een ovale vorm waardoor de fruitbomen zowel binnen als buiten de weide staan.

De aanwezige dolomietpaden bleven grotendeels behouden, maar de looplijn werd licht gewijzigd ten voordele van een vlotte looplijn langs de

schapenweide, naar de toegangen en naar het Hof Campers.

naar de bestaande brandglazen in de art-deco-woning.

Intieme parktuin van Hof Campers

Beplanting

Een hoge muur begrensde de beide parkdelen. Deze muur werd verwijderd en heropgebouwd in een kleinere variant, met zandsteenblokken die in de gewezen tuin werden gebruikt als verhardingsmateriaal voor de paden of voor kleine muurtjes. De hoogte van de nieuwe muur varieert waardoor de muur zowel als zitmuur als spelprikkel kan gebruikt worden.

De voormalige private toegangsweg naar het domein Campers werd tevens opgenomen waardoor het park een vierde toegang krijgt en beide parkdelen worden ontsloten naar de Julius & Maurits Sabbestraat.

In het Hof Campers werden paden voorzien waarbij de vormgeving een link is naar de art-deco-stijl van de woning. De paden werden aangelegd met platines met een centrale detailverharding van gele en blauwe geglazuurde kleiklinkers. Hierbij is er in de materialisatie en kleur een link

Ter hoogte van de perceelsgrenzen en tussen de parkgedeeltes werd een lage en middelhoge bloeiende heesterbeplanting aangeplant. Bij het houten terras pronkt een vaste plantenborder met o.a. Echinacea, Achillea, Geranium en Panicum.

In totaal werden 11 loofbomen zoals meerstammige Davidia en Amelanchier, hoogstam Tilia, Fagus sylvatica ‘Pendula’ en Quercus palustris, en 5 hoogstamfruitbomen aangeplant.

Constructies In het Hof Campers bevinden zich twee oude waterputten die rechtstreeks aansluiten op een historische bleekweidegracht die ondergronds naar de Langerei loopt. Deze waterputten werden opgemetst. Voor de veiligheid werden de putten door middel van een rooster afgesloten.

Centraal in het Hof Campers werd een houten terras aangelegd met zit- en picknickbanken. Van hier is er een visuele doorkijk naar de schapenweide en is het aangenaam vertoeven voor zowel jong als oud. adres: Julius en Maurtis Sabbestraat - Langerei oppervlakte: 7500 m² (Hof de Jonghe: 5000m²; Hof Campers: 2500m²) ontwerp: groendienst (Marieke Dhaeze) groenaanleg en onderhoud: Vermeulen William, Gent-Afsnee (3 jaar)

groencontact 2018 | 44 [6] —

11

GROENE GEMEENTE

2 e LAU REAAT | BU U RTG R O E N

3 e LAU REAAT | BU U RTGRO E N

ANTWERPEN-ANTWERPEN

LEUVEN

De Tuinen van Brooklyn

Heuvelhof

De Brooklyn-site ligt op de rand van de wijk Luchtbal, op de overgang tussen parkgebieden en natuurlijke ruigten. Een spoor- en wegberm verbindt de site met de natuurgebieden Oude Landen en Rozemaai.

Het projectgebied wordt begrensd door een aantal straten en bevat het vroegere Witplein, een belangrijke ontmoetingsruimte voor de buurt.

Alle bebouwing in dit woonblok werd vernieuwd en het middenplein kreeg een make-over. Door de gewijzigde opdeling van de ruimte ontstonden nieuwe opportuniteiten. Tijdens participatiemomenten werd gepeild naar de wensen van de buurtbewoners en bij de aanleg werd hiermee optimaal rekening gehouden.

Ontwerp Het uitgangspunt was om een leesbare en uitnodigende wijk te creëren met een heldere padenstructuur en een tuin met 2 verschillende sferen.

Speelnatuur wisselt af met formelere speelruimtes die gericht zijn op verschillende doelgroepen. Dit speelweefsel is veilig gelegen in het binnengebied. Het trapveld werd naar de straatzijde verplaatst om zo meer met de wijk aan te sluiten. Een groene buffer rond de gebouwen verduidelijkt het onderscheid tussen privaat en openbaar domein.

12

— groencontact 2018 | 44 [6]

Het groene karakter van het noordelijk deel sluit aan op de landschappelijke kenmerken van het natuurgebied Oude Landen. Het bestaat uit een natuurlijke en reliëfrijke groenstructuur en bevat wadi’s en extensieve graszones. Het zuidelijke deel sluit qua karakter aan op het formelere gebied van de wijk Luchtbal, met herkenbare afgebakende ontmoetingsplekken voor verschillende gebruikers.

De beplanting is zoveel mogelijk inheems, onderhoudsvriendelijk en afgestemd op seizoensbeleving (bloei, herfstverkleuring, zaadvorming, voorjaarsbloeiers). Ze ondersteunt de samenhang tussen de verschillende ruimtes. De ‘gele draad’ doorheen het project is de aanplant van grote aantallen geelbloeiende Cornus mas. Alle paden wateren via kasseigoten af naar de centrale wadi. De gebouwen hebben groendaken, ook het overtollige hemelwater komt in deze wadi terecht. adres: Philadelphiastraat, Brooklynstraat, Argentiniëlaan en Dublinstraat, Antwerpen oppervlakte: 2,35ha ontwerp: Stramien, Antwerpen groenaanleg: Groencreatie Vermeer, Geel groenonderhoud: groendienst

Dit pleintje in de sociale woonwijk Heuvelhof (°2007) kreeg een makeover dankzij het stedelijk project ‘Kom op voor je wijk’. Dit is een 6-maandelijks weerkerend project met als belangrijkste doelen de sociale cohesie en burgerparticipatie te verhogen. De stad Leuven roept de bewoners op om ideeën in te dienen die de woon- en leefkwaliteit in de buurt verbeteren. Via een multi­ disciplinair proces geven relevante stadsdiensten advies en worden de beste ideeën gerealiseerd en meegefinancierd met subsidies van het Vlaams Stedenfonds.

De oorspronkelijke, sobere, eerder anonieme aanleg van dit pleintje met enkel bomen, dolomiet en banken werd als onaantrekkelijk en onaangepast ervaren door de omwonenden.

De buurtbewoners waaronder ook senioren van het woonzorgcentrum Ter Vlierbeke hebben nood aan een fleurig plein dat integraal toegankelijk is en beschutting en gelegenheid biedt tot ontmoeten. Ook de aanleg van een petanquebaan stond hoog op de verlanglijst. De studiedienst Groenbeheer stelde een ontwerp voor dat na enkele inspraakvergaderingen werd verfijnd tot het gewenste plan. Dankzij de samenwerking met

de technische dienst, de groendienst, de dienst gebiedsgerichte werking en één externe aannemer die het afdak en de picknicktafel plaatste, veranderde de plek spectaculair, zowel qua fleurige aanblik als qua gebruik. Op woensdagnamiddag komen de buurtbewoners er nu samen voor koffie en koek.

Er werden 250 m² vaste planten aangeplant en afgedekt met lavasubstraat. Er werd een picknicktafel met een afdak erboven geplaatst, een buurtvitrine toegevoegd en een petanquebaan aangelegd. Langs de 4 zijden werden de toegangen van verlaagde boordstenen voorzien. De bestaande banken werden herschikt op betonnen megategels, waardoor ook het onderhoud geoptimaliseerd werd. De bestaande honingbomen (Sophora japonica) zien er veel beter uit sinds de dolomietlaag werd vervangen door teelaarde, lavasubstraat en vaste planten. adres: Heuvelhof 4, Kessel-Lo oppervlakte: 530 m² ontwerp: Studiedienst Groenbeheer aanleg: Groen- en Technische dienst en GroenPlus, Ravels (afdak & picknicktafel) onderhoud: Groenbeheer Onderhoudsploeg Sector Kessel-Lo 1 en buurtbewoners kostprijs: €10.050

GROENE GEMEENTE

4 e LAU REAAT | BU U RTG R O E N

5 e LAU REAAT | BU U RTGRO E N

STEKENE

TORHOUT

Muziekwijk

Amazoneplein

Bij de aanleg van deze wijk is bijzondere aandacht gegaan naar de waterhuishouding van de verkaveling. In overleg met de provinciale cel waterbeleid werd een strenger buffervolume (330m³/ha) voorzien dan de gewestelijke verordening.

Waterloop 8.038 is geïntegreerd in het woonproject. Grotendeels is deze op de oorspronkelijke plaats blijven liggen. Het openbaar groen erlangs is aangelegd in functie van een betere beleving met avontuurlijk spelen en een zitruimte. Om meer ruimte te geven voor water en er een beter contact mee te hebben werden zachtere taluds en plasbermen aangelegd. Binnen de verkaveling is er vertraagde afvoer voorzien zodat er voldoende infiltratie en buffercapaciteit is. Grachten werden voorzien en de wegen wateren zoveel mogelijk af naar waterdoorlatende structuren zodat het regenwater ter plaatse kan

infiltreren. Centraal is een bestaande poel behouden.

De inplanting van de wegen is zoveel mogelijk afgestemd op de bestaande perceelstructuur. Zo is beter ingespeeld op de topologie van het bestaande terrein en is het grondverzet beperkt. Op deze manier is er gezorgd voor een duurzamere waterhuishouding en werden geen onnatuurlijke niveauverschillen met de omgeving gecreëerd. Bestaande lozingen buiten de verkavelingen zijn afgekoppeld zodat de waterloop proper hemelwater capteert.

Alle parkeerplaatsen zijn aangelegd in waterdoorlatende beton­ straatstenen. adres: Bob Verbekelaan, Kemzeke oppervlakte verkaveling: 9,27 ha, waarvan 13,4 ha groenzones, 3,59 ha verharding, 0,56 ha infiltratie totale waterberging: 1410 m³ ontwerp: Studiegroep Irtas, Sint-Niklaas groenaanleg en -onderhoud: Groencreatie Vermeer, Geel

Het terrein was vroeger één groot vierkant grasveld met 4 grote knotwilgen als blikvanger. Twee voetbaldoeltjes lagen er wat verloren bij. Het plein ligt centraal in een grote woonwijk, waar zware regenval reeds enkele keren voor wateroverlast zorgde. Ondanks de hogere ligging van het plein ten opzichte van de omliggende private tuinen, was het terrein toch zeer vochtig.

Hierdoor waren onderhoudswerken frustrerend voor zowel de groenarbeiders als voor de omwonenden.

Na meerdere participatierondes met buurtbewoners en lokale jeugd, werden de plannen in een definitief kleedje gegoten. De randen van het terrein werden tot onder het niveau van de omliggende tuinen uitgegraven. De natte zones op het plein werden nog verder uitgediept en het voetbalterreintje werd opgehoogd. Zo kan het oppervlaktewater van de private tuinen afvloeien naar het Amazoneplein, waar het de nodige tijd krijgt om te infiltreren in de bodem. De diepste zones komen enkel bij langdurige droogte volledig droog te staan. Dit vormt een ideaal biotoop voor amfibieën en oeverplanten. Het is bovendien een fantastisch avontuurlijk speelelement voor de lokale jeugd. Door het gebruik van zeer flauwe taluds blijft

alles veilig en gemakkelijk onderhoudbaar.

Een gezellig amfitheater, gecombineerd met een mini-bib, nodigt omwonenden uit tot sociaal contact.

Een nest van gestapelde boomstammen trekt kinderen aan om te klauteren. Het is tevens de uitgelezen ontmoetingsplaats voor hangjongeren.

In samenwerking met de lokale technische scholen werden vlonderpaden en een houten terras gebouwd.

Van hierop kan men de waterfauna observeren zoals dikkopjes en zelfs salamanders. Via avontuurlijke stapstenen en een dikke boomstambrug kunnen stoere helden het eilandje met de knoestige knotwilgen veroveren.

Nieuwe inheemse bomen en bijenvriendelijke struiken kleden het plein aan tot een gezellige groene wildernis. Dankzij een mix van intensief en extensief maaibeheer en droge en vochtige zones, groeit er een grote biodiversiteit, waar de vele Torhoutse scholen dankbaar gebruik van maken. adres: Maasstraat oppervlakte: 9900 m² ontwerper: stadsbestuur, Ronny Boydens groenaanleg: OptimaT, Lichtervelde, VTI Torhout, Eureka Atheneum, Grondwerken Claude Vandenbroucke, groendienst groenonderhoud: OptimaT, Lichtervelde

groencontact 2018 | 44 [6] —

13

GROENE GEMEENTE

1 e LAU REAAT | G ROEN B I J GE BO U W

LINT Woonzorgcentrum Zonnestraal In het voorjaar 2014 startten de bouwwerken voor een nieuw woonzorgcentrum (WZC) in het centrum van Lint. Het werd een 4-jarig project waarbij het sterk verouderde gebouw werd vervangen door een nieuw comfortabel WZC met een capaciteitsuitbreiding van 60 naar 83 woongelegenheden. De nieuwbouw en bestaande gebouwen werden geïntegreerd in een geheel nieuwe site met bijhorende doordachte omgevingswerken.

Van in het begin werd de filosofie gehanteerd om de stijl van de groenaanleg door te trekken naar naburige locaties zoals het Oudstrijdersplein en het ontmoetingscentrum De Witte Merel met de nieuwe sporthal. Op die manier blijft de eenvormigheid in stijl en functionaliteit bewaard. De omgevingswerken rond het OCMW-gebouw en het nieuwe WZC Zonnestraal vormen het pilootproject voor de heraanleg van de verdere omgeving en de eerder genoemde locaties. Deze werken gingen eind 2018 van start.

Ontwerp en aanleg Voor de zitbanken werd een wedstrijd uitgeschreven waarbij de keuze viel op de eigentijdse creaties van een kunstenares die blokjes uit gebakken aarde combineert met inox-vlakken. Deze banken en geometrische structuren in diverse verschijningsvormen fungeren ook als architectonisch element in harmonie met de omgeving. Zo werd eveneens een achthoekig pleintje met zitgelegenheid aangelegd in het tuingedeelte voor personen met dementie. Voor

de beplanting werd hier vooral met kruiden en bloeiende of aromatische planten gewerkt.

Na afwerking van elke bouwfase nam de gemeentelijke groendienst zowel het ontwerp als de uitvoering van de plantsoenen volledig voor haar rekening. Enkel de grond- en constructiewerken werden uitbesteed.

Doelstellingen In de omgevingsaanleg worden verschillende doelstellingen nagestreefd.

Omwille van de pesticidetoets zijn de verhardingen bijna uitsluitend uitgevoerd in geborsteld of print-beton waarbij kleur en type de functie aanduidt. Brandwegen zijn zoveel mogelijk uitgevoerd in gazon met honingraatbewapening of zijn voorzien van een leuke vormgeving. In de beplanting wordt naar éénvormigheid gezocht in heesterblokken en bomen.

Voor de vaste planten is geopteerd voor sterke prairietypes. Er is eenvormigheid in verlichtingsarmaturen, fietsenstalling, …

Openheid wordt maximaal nagestreefd in de verschillende groene ruimtes zodat zowel de bewoners van het WZC als de bezoekers en wandelaars kunnen genieten van dit stukje tuin in het centrum.

In mei van dit jaar werd het nieuwe complex feestelijk ingehuldigd onder belangstelling van een talrijk publiek.

Het is een eerste, geslaagde stap in de groene omvorming van hartje Lint. adres: Liersesteenweg 52 oppervlakte omgevingswerken: 4.300 m² oppervlakte gebouwen: 3.351 m² ontwerp: groendienst (Jo Wolfs) en kunstenares (Elise Eeraerts) groenaanleg en -onderhoud: groendienst

14

— groencontact 2018 | 44 [6]

GROENE GEMEENTE

2 e LAU REAAT | G ROEN B I J GE BO U W

3 e LAU REAAT | GRO E N BIJ GE BO U W

ZWIJNDRECHT

OOSTKAMP

Administratief Centrum

Binnentuin OostCampus

De groenaanplant vóór het administratief centrum bestond uit verschillende buxusblokken met een totale oppervlakte van circa 1700 m². De volledige beplanting was aangetast door de buxusmot. Wegens het opgelegde verbod op het gebruik van pesticiden voor openbaar groen werd het bestrijden van de buxusmot heel moeilijk. Om die reden werd beslist om de ganse buxuspartij te verwijderen en te vervangen door een gevarieerde nieuwe aanplant.

Hierbij werd een keuze gemaakt op

basis van kleurvariaties, groenblijvende en bijenvriendelijke beplanting. De volgende planten werden gebruikt: Verbena, Taxus, Schijnhulst, Leliegras, Gaura, Sedum en Kardinaalsmuts. Tussen de verscheidene blokken zijn paden aangelegd in dolomiet zodat iedere bezoeker de aanplant optimaal kan beleven. adres: Binnenplein 1 ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur en de Wase Werkplaats, Temse

In het kader van het project ‘Tope vo mekoar’, een project om de tevredenheid, efficiëntie en prestaties van de medewerkers van de gemeente te verbeteren, hebben 3 medewerkers van het team ‘Beheer publieke ruimte’ in 2017 het initiatief genomen om een inrichtingsplan uit te werken voor de binnentuin van het dienstencentrum OostCampus.

De binnentuin bestond naast een aantal verharde terraszones uit gras dat als gazon beheerd werd. De slechte grasgroei gaf een slordige aanblik en daarom was een heraanleg van deze tuin aangewezen.

Er is gekozen voor het concept van ‘prairietuin’. In een prairietuin komen tientallen plantensoorten voor met een wisselend uitzicht qua kleur en structuur gedurende het jaar. Dit zorgt voor een hoge

belevingswaarde in elk seizoen.

Dergelijke tuin is onderhoudsarm en heeft kleur en een hoge visuele en ecologische waarde voor o.a. bijen.

De heraanleg is begin 2018 in eigen regie uitgevoerd door dezelfde 3 medewerkers die het inrichtingsplan hebben opgemaakt.

In totaal zijn 2000 vaste planten aangeplant, bestaande uit 24 soorten.

Ook zijn 660 tulpenbollen en 2 druivelaars aangeplant en is een insectenhotel geplaatst.

Door de heraanleg is de binnentuin een kleurrijk pronkstuk en eyecatcher geworden in OostCampus. Een plaats waar het gezellig vertoeven is. adres: Siemenslaan 1 oppervlakte: 500 m² ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

groencontact 2018 | 44 [6] —

15

GROENE GEMEENTE

4 e LAU REAAT | G ROEN B I J GE BO U W

5 e LAU REAAT | GRO E N BIJ GE BO U W

ANTWERPEN-EKEREN

ANTWERPEN-BERCHEM

Prairietuin Sint-Lambertuskerk

Kunstenplein

In oktober 2017 werd vanuit de groendienst een voorstel gedaan om de omgeving van de Sint-Lambertuskerk te vernieuwen. De oude en grotendeels versleten beplanting was aan vervanging toe en een kleurrijke beplanting zou de kerk als centraal punt bij het binnenkomen van Ekeren extra versterken. Voor het ontwerp werd een kleine prijsvraag uitgeschreven waarbij de criteria esthetisch, duurzaam en vandalismebestendig vooropgesteld werden als belangrijkste aandachtspunten.

De ontworpen beplanting is van het type ‘prairietuin’ met aandacht voor een doordachte, bijenvriendelijke en kleurrijke plantenkeuze. In functie van de aanwezige grafzerken en nieuw geplaatste grondspots werd er voor een aangepaste beplanting met variërende hoogtes gekozen. De beplanting bestaat uit een mengeling van vaste planten en specifieke prairiebeplanting. Er werd in het ontwerp rekening gehouden met schaduw, half-schaduw, half-zon en zonnige kanten. In het ontwerp moest vooral rekening worden

Oud Berchem is een wijk waar er een beperkte oppervlakte publieke ruimte per inwoner beschikbaar is. Door deze plek als publieke ruimte open te stellen en te ontsluiten voor voetgangers en fietsers wordt de toekomstige potentie in beeld gebracht. In afwachting van een definitief ontwerp voor de uitbreiding van de Academie krijgt de buitenruimte alvast een nieuwe invulling. Dit staat in het teken van kunst, creativiteit, cultuur en ontmoeting. Deze voorlopige ingreep zet de krijtlijnen uit voor de toekomstige aanpak van het bouwblok.

gehouden met de schaduw die de bestaande bomen geven.

Er werd voor een mooie en rustige samenstelling gekozen, waarbij de looks van een prairietuin overheersen, maar waarbij ook voldoende stevige en robuuste planten zijn voorzien die het onderhoud beperken en de bodem bedekken. De groendienst van de afdeling Ekeren plantte alles aan per zone, en dit volgens het vooropgestelde beplantingsplan dat bij het ontwerp geleverd werd. Als afwerking werd alles bedekt met lavakorrels. Die zijn rijk aan luchtporiën en verbeteren zo de lucht en waterhuishouding in de bodem. Dit op zijn beurt zorgt voor een sterkere beworteling en een betere plantengroei. Ook wat betreft het onderhoud houdt een afdeklaag van lavakorrels meer onkruid tegen. adres: Markt, Ekeren oppervlakte: 600 m² (excl. paden, verharding en grafzerken) ontwerper: Jan Spruyt, Buggenhout (Jakoba Heyvaert) groenaanleg en -onderhoud: groendienst

Doorwaadbaarheid verbeteren Een belangrijke opgave binnen het ontwerp was de doorwaadbaarheid van het gebied te optimaliseren. Een hoogteverschil en hekwerk belemmerden de doorgang. Een houten trapconstructie met lange treden in combinatie met een helling in dolomiet maakt het binnengebied terug toegankelijk en doorwaadbaar. De trappen worden geflankeerd door weelderige plantbedden met vaste planten.

Evocatie van het toekomstig bouwvolume Het was ook de wens om de contouren van de toekomstige bebouwing

16

— groencontact 2018 | 44 [6]

te visualiseren. Voor de sociale veiligheid en om de bruikbaarheid van de buitenruimte niet te hypothekeren, bakent een houten palenrij de nieuwe gevellijn op een transparante manier af. De mogelijke toekomstige overkraging van het poortgebouw wordt gevisualiseerd door een pergolastructuur van houten palen en touwen waarop snelgroeiende klimplanten groeien.

Een kunstzinnig plein Het districtsbestuur wil het thema kunst extra in de verf zetten en de huidige inrichting gebruiken om die creativiteit en de verenigingen een platform te geven. Anderzijds bieden de houten palen de mogelijkheid om kunstwerken tentoon te stellen. Bovendien werd ook het buitenatelier van de beeldhouwers in het plein geïntegreerd zodat het creatieve proces ook zichtbaar kan worden voor de toevallige passant.

Het benedenplein wordt onthard door de aanleg van enkele grote plantvakken met vaste planten. adres: Willem van Laarstraat 15-23 oppervlakte: 2.000 m2 ontwerp: studiebureau Omgeving, Antwerpen-Berchem groenaanleg en -onderhoud: Van Raak, Ravels (2 jaar)

GROENE GEMEENTE

1 e LAU REAAT | L AANBE PLA N TI N G

2 e LAU REAAT | LAANBE PLANT ING

HARELBEKE

BONHEIDEN

Arendswijk

Dijleweg

3 e LAU REAAT | L AANBE PLA N TI N G

4 e LAU REAAT | LAANBE PLANT ING

VILVOORDE

GENT

Groenstraat

Koepoortkaai

groencontact 2018 | 44 [6] —

17

GROENE GEMEENTE

1 e LAU REAAT | L AND S CHA PPE LI J K GR O E N

OVERIJSE Zuidflank Het centrum van Overijse is gelegen in de IJsevallei die zich kenmerkt door smalle valleigebieden en steile flanken. Neerslagwater afkomstig van de steile helling ten zuiden van het centrum zorgde meermaals voor wateroverlast en overstromingen.

Ontwerp Om deze problemen te voorkomen werd in samenwerking met Aquafin een plan uitgewerkt om de groene Zuidflank opnieuw in te richten met respect voor water en natuur. Deze zone had louter een verbindingsfunctie voor wandelaars en fietsers tussen het hoger gelegen gebied en het centrum. Nu werd gezocht naar een manier om multifunctioneel om te gaan met deze ruimte en het recreatieve karakter te versterken.

Ruimte voor water Het project start op het lagergelegen Begijnhofplein. Voor de bibliotheek werd in de vorm van een meander een houten vlonder aangelegd met podium en zitblokken.

In de flank werden bekkens aangelegd als een kralenketting waarin in totaal ca. 1600 m³ water kan worden gebufferd. Vier bekkens staan met mekaar in verbinding en sluiten aan op de bypass van de IJse. Voor de bouw van deze bekkens was er bij een T20 (bui die om de 20 jaar voorkomt) een afstroom van 1200 l/s.

Nu is de afstroom verminderd naar 150 l/s. Elk bekken kreeg een bijkomende functie.

Het eerste bekken kreeg schotbalken voor BMX en mountainbike.

In het tweede bekken werd een

openluchttheater voorzien met een grote trap en takkenrillen. Het derde bekken herbergt een klimtoestel voor kinderen. Het vierde bekken bevat dan weer groentrappen.

Sportieve inrichting Ter hoogte van de start van de nieuwe recreatieve zone werd een reuze sculptuur van een vliegend hert geplaatst, gemaakt door een plaatselijk kunstenaar. Dit beestje is te vinden in de buurt van de Zuidflank en op verschillende andere plaatsen in Overijse. Achter het vliegend hert werd het BMX- en mountainbikeparcours aangelegd in samenspraak met de mountainbikeschool van Overijse, met verschillende tricks, een wasbord, een curve, een balk, …

Aan het tweede bekken werd een nieuw skatepark aangelegd. Skaters uit Overijse hebben dit samen met de aannemer ontworpen. Het is uitgevoerd in beton, gemodelleerd in de omgeving en voorzien van heel wat uitdagingen. Eén ervan is een hoge muur die langs de andere zijde een klimmuur bevat. Naast deze muur bevindt zich een revalidatiebak voor voetballers, atleten en sporters.

Recreatieve troeven Het gebied wordt doorkruist met fiets- en wandelpaden voorzien van half-verharding, de zogenaamde koers­ mix. Langsheen deze paden werd volgverlichting aangebracht.

Ter hoogte van het bosrijke gedeelte werd deze verlichting voorzien van amber­ kleurige lampen zodat vleermuizen nog durven rondvliegen.

Op verschillende locaties staan zitbanken, grote picknickbanken en infopanelen die de verschillende facetten van het gebied toelichten. De Zuidflank is dus volledig opgewaardeerd en is nu een mooie plek nabij het centrum waar het aangenaam is om te vertoeven voor jong en oud. adres: tussen het Begijnhof en de voetweg 36. oppervlakte: 2 ha ontwerp: S.Bilt, Willebroek aanleg en onderhoud: Krinkels, Londerzeel (2 jaar)

18

— groencontact 2018 | 44 [6]

GROENE GEMEENTE

2 e LAU REAAT | L AND S CHA PPE LI J K GR O E N

3 e LAU REAAT | LANDS CH APPE LIJ K GRO E N

BEERSEL

SINT-NIKLAAS

Park Neerdorp

Paradijspark

Het Park Neerdorp is na het Kapittelbeekproject het tweede gerealiseerde inrichtingsplan van de gemeente i.s.m. de VLM. Met het landinrichtingsproject Land van Teirlinck beoogt men de versnipperde, waardevolle groene oases via groene corridors met elkaar te verbinden. Zo versterkt men de biodiversiteit, de open ruimte en de migratie van fauna en flora.

men de vermelding ‘moulin à papier’.

De slotgracht werd tussen 1880 en 1950 vergraven tot bezinkingsbekkens die het slib moesten vangen uit de Molenbeek. Vervolgens werd dit als proceswater gebruikt bij de fabricage van papier. Tijdens de industriële periode groeide de fabriek en kreeg ze haar eigen spoorwegaftakking. De onderneming bleef actief tot juni 2003.

Situering

Ontwerp

Neerdorp is een kleinere woonkern langs de Molenbeekvallei, op de rand van de Zennevallei, tussen Huizingen en Lot. Het park vervult een scharnierfunctie tussen de grootschalige bedrijven en de kleinschalige woonkern.

De site werd enkele jaren geleden aangekocht door de POM VlaamsBrabant. Het ontwerp is gericht op de ontwikkeling van een parkzone en een bedrijvenzone. De aanleg focust op het opwaarderen van de natuurwaarden als een groene parel langs de Molenbeekvallei, het optimaal ontsluiten voor wandelaars en fietsers en het leesbaar maken van de historische gelaagdheid.

Met de historische gelaagdheid in het achterhoofd werd er een ontwerp opgemaakt. Historische elementen zoals de ijskelder, locomotiefgebouw, waterbekkens en restanten van de kasteelfundering werden geïntegreerd. Recreatieve verbindingen werden gemaakt door wandel- en fietspaden. Rustpunten en een speeltuin maken er een park van voor alle leeftijden, waar het historische karakter en natuurwaarde behouden bleven. De Molenbeek werd heraangelegd waardoor ze opnieuw kan meanderen en vissen weer kunnen migreren. Het nieuwe park werd in juni 2018 geopend.

Geschiedenis Door de eeuwen heen is het gebruik van deze site opvallend gewijzigd.

Tijdens de Middeleeuwen stond er een feodaal motte-complex met een watermolen. Op de Ferraris-kaart vindt

adres: Gustave Demeurslaan 82-86, Lot oppervlakte: 1,5 ha ontwerp : Vlaamse Landmaatschappij (Ingrid Beerens en Rita Vermaelen) groenaanleg: Heyrman - De Roeck, Beveren groenonderhoud : Provinciale OntwikkelingsMaatschappij (POM)

In 2015 werd bij een rioproject voor de dorpskern van Belsele een bufferbekken voorzien langs de Paradijsbeek, net voor deze samenvloeit met de Belselebeek en dan verder stroomt door de dorpskern. Het bufferbekken werd ingetekend op een voormalig landbouwperceel, louter als een functioneel, rechthoekig opvangbekken. De resterende ruimte diende oorspronkelijk terug naar de landbouw te gaan. Omdat het hier ging om een lang en smal perceel waren de milieu- en groendienst vragende partij om het bufferbekken natuurtechnisch in te richten. Er werd geopteerd voor een combinatie van landschappelijke, ecologische, educatieve, waterhuishoudkundige en recreatieve functies.

Door de groendienst werd een ontwerpschets uitgetekend. Dit werd teruggekoppeld met de buurtbewoners en natuurverenigingen. Daarna werd een definitieve invulling van het terrein op punt gesteld.

Ontwerp Het definitieve ontwerp voorzag in o.a. een zwaluw- en vogelkijkwand, een wadi, een heuvel met zwakke

helling, een hangkorf voor bijen(sun hive), een graasweide voor schapen en een picknickruimte.

Bij de aanleg van het perceel werd naast de stedelijke groendienst ook beroep gedaan op lokale natuurverenigingen en sociale tewerkstelling.

Zo heeft de ‘Wase Imkerbond’ ingestaan voor het plaatsen en onderhouden van de bijenkorf en het aanplanten van enkele bijenvriendelijke bomen en struiken. Milieuvereniging ‘De Raaklijn’ i.s.m. het Regionaal Landschap Schelde-Durme verzorgt en onderhoud de zwaluwwand. Een herder staat in voor de graasweide en het beheer van de oevers van het bufferbekken.

Het sociaal economiebedrijf ‘Jomi’ stond in voor de aanleg van de vogelkijkwand, enkele natuurlijke speelelementen en zitstammen.

De toegankelijke zone werd ingezaaid met een bloemrijk graszaadmengsel waarbij enkel een pad en een picknickruimte gemaaid worden. adres: Hulstendreef, Belsele oppervlakte: 7.800m² ontwerp: stadsbestuur aanleg en onderhoud: lokale verenigingen, herder en stadsbestuur

groencontact 2018 | 44 [6] —

19

GROENE GEMEENTE

1 e LAU REAAT | PARK

WEVELGEM Gemeentelijke hovingen Het gemeentebestuur kocht in 1954 het 19de-eeuwse kasteel met tuin in Engelse landschapsstijl. Het kasteel werd omgevormd tot gemeentehuis, de tuin werd een openbaar park.

Later werd in het park een bibliotheek gebouwd, een tennisveld aangelegd, speeltoestellen geplaatst en aan de rand kwamen een zwembad en sporthal.

Het oorspronkelijke karakter en charme van het park verdwenen mettertijd. De 2 tuinpaviljoentjes, waarvan één met ijskelder, de berceau, het kasteel en het smeedijzeren hek langs de straat zijn beschermd als monument.

Opmaak plannen (2010-2011) Het park wordt heel druk bezocht door bibliotheekgebruikers, sporters, jeugdverenigingen, gezinnen met kinderen, scholen, … Diverse evenementen zorgen voor een (te) grote recreatiedruk. Om alles in goede banen te leiden en toch nog een waardevol park te behouden werd een beheerplan volgens de HPG-principes (harmonisch park en groenbeheer) opgesteld.

Er werd een bomenplan en een inventarisatie van het parkgebruik opgemaakt. Via een participatief traject werd een praatplan uitgewerkt waaruit een beheerplan met een haalbare fasering

werd gedistilleerd. Voor iedere fase werd een beroep gedaan op ontwerpers die het best aanleunden bij de stijl en visie.

Grote, overhangende en uitgezaaide bomen werden gerooid om meer licht op de berceau te laten vallen.

Parkvijver (2014)

Evenementenweide (2017)

Een deel van de natuuronvriendelijke betonnen parkvijver werd heraangelegd met licht glooiende oevers, afgerand met voorbeplante kokosmatten.

Bomen werden in hakhout gezet om meer licht op het water te krijgen.

De oude tennisvelden werden verwijderd. De nieuwe evenementenweide moest voldoende ruimte scheppen voor de diverse festiviteiten. Tegelijkertijd dient ze als picknick- en speelweide voor jeugdverenigingen en vakantiewerking. De ontwerper werkte deze ruimte uit als visueel scharnierpunt tussen de bibliotheek en het kasteel, rekeninghoudend met de belangrijke verbindingsassen tussen centrum, bib, scholen, aanliggende begraafplaats, sportcentrum en woonwijken.

Omgeving bibliotheek (2015 -2016) Samen met de grondige renovatie van de prominent aanwezige bibliotheek werd de opdracht gegeven om de omgeving te restylen. Belangrijk was om de verschillende stijlen, nl. de Engelse parkstijl en het moderne design van de bib in elkaar te laten overvloeien. De ontwerper maakte hiervoor handig gebruik van verharding, muurtjes, materiaalkeuze en de ruimte.

Berceau (2016-2017) De geklasseerde berceau die bestaat uit een smeedijzeren draagwerk en rode beuk was in een zeer slechte staat. In overleg met het Agentschap Onroerend Erfgoed werd het smeedwerk haarfijn gerestaureerd op basis van gedetailleerde opmetingen en oude foto’s.

Omgeving gemeentehuis (2017-2018) De omgeving van het gemeentehuis was een weinig gewaardeerde ruimte.

Men creëerde hier nu een aangename ontmoetingsruimte, voor passanten en de jaarlijkse wielerwedstrijd GentWevelgem. Dat het kasteel een geklasseerd erfgoed is, speelde een belangrijke rol. Daarom werd gebruikgemaakt van grote verplaatsbare plant- en zitbakken, geplaatst op een combinatie van kasseien, halfverharding en grind­ gazon.

Speelzone (2018) De speelzone was verouderd, weinig uitdagend en vertoonde verschillende gebreken. Ook een oud gebouwtje met afdak was een storend element en bovendien een verzamelplaats voor hangjongeren. Dit gaf een onveilig gevoel aan de passanten.

De ontwerpster zorgde ervoor dat het visueel aansloot met de rest van het vernieuwde park. Het accent ligt op avontuurlijke speelnatuur. Er werden terug enkele prieeltjes voorzien als ontmoetingsplaats, doch nu wat verder van het pad gelegen. Tevens werd een houten loopvlonder als aanzet gegeven voor het bijenkunstwerk. Net zoals in de rest van het park werd de kws-verharding grotendeels vervangen door halfverharding.

Toekomstige afwerking (2019) De randafwerking van de vijver oogt langs de kant van het kasteel eerder gevaarlijk. In 2019 wordt deze op een veilige en esthetische wijze aangepakt.

Een kunstwerk met levende bijen wordt in de loop van 2019 geïnstalleerd, in en rond beide tuinpaviljoenen. Voorbereidend werden er reeds bijenvriendelijke zaai- en plantwerken uitgevoerd. adres: Vanackerestraat 16 oppervlakte: 3,5 ha opmaak beheerplan: Fris in het landschap, Gent en Grontmij Belgium ONTWERP omgeving bib, gemeentehuis en evenementenweide: Andy Malengier, Zonnebeke speelzone: Alert Eco, Gent en Ontwerpatelier Korstmos, Zottegem berceau en omgeving vijver: cel groen AANLEG omgeving bib: Frans Maes, Lendelede speelzone en omgeving vijver: Tuinen Dewulf, Ieper-Boezinge evenementenweide en omgeving gemeentehuis: Vermandele, Oostrozebeke berceau: Atelier Tjampens, Wevelgem onderhoud: cel groen

20

— groencontact 2018 | 44 [6]

GROENE GEMEENTE

2 e LAU REAAT | PARK

ROESELARE Park van de Walle Bestaande toestand Het park is een overblijfsel van de tuin die bij de villa van de Walle hoorde.

De tuin is aangelegd in Engelse landschapsstijl maar had wat aan glorie verloren. De paden waren in de loop der jaren op verschillende plaatsen rechtgetrokken. De vijver was lek, waardoor de betonnen rand zichtbaar werd. Door het vele struikgewas had men maar weinig overzicht meer in het park en bijgevolg ook weinig sociale controle, wat resulteerde in een zeker onveiligheidsgevoel.

De bomen aan de rand van het park waren in het verleden verkeerd gesnoeid en waardevolle bomen in het park vertoonden een achterstallige snoei. De laatste jaren waren er ook geen bomen meer aangeplant waardoor veel bomen eenzelfde leeftijd hebben en er geen continuïteit is voor de komende jaren.

Ontwerp Tijdens de opmaak van het voorontwerp werden verschillende adviezen ingewonnen en verwerkt in het ontwerp. Ruimtelijk werd het park ingedeeld in 2 verschillende

entiteiten. Enerzijds beschouwt men een natuurzone in de noordelijk deel van het park dat grenst aan private tuinen. Anderzijds heeft men een cultuurzone in de omgeving van de kapel, de villa en de straatzijde van de Meensesteenweg en de Westlaan.

Zone natuur Het park werd gezien als een klein, groen eiland omgeven door de verkeersinfrastructuur van de rotonde, de Westlaan en Meensesteenweg.

Het doel was om de biodiversiteit en structuurvariatie te verhogen waarbij de fauna volop kansen krijgt. Door de rijpere ondergrond onder de oudere bomen was het mogelijk om een deel van de heesters te rooien en te vervangen door bosflora en stinzenplanten. Op weloverwogen plaatsen bleven heesters behouden en worden ze voortaan beheerd als hakhout om opnieuw structuurvariatie te stimuleren en de gelaagdheid te behouden.

De stammen van de gevelde bomen werden in het park verwerkt als liggend dood hout.

Zone cultuur Hier staat de mens centraal en is het belangrijk dat men er kan vertoeven en genieten van het park. Het open grasplein bleef behouden zodat er kleine en zachte evenementen kunnen plaatsvinden. Door het gericht verwijderen van enkele bomen en struiken werd deze zone meer open en ontstaat er een spel van licht en schaduw. De speelzone werd op een natuurlijke wijze ingericht met een glooiend gazon en avontuurlijke speeltoestellen. Nabij de speelzone werden banken ingeplant. De padenstructuur werd glooiender en kreeg een moderne look. Om de relatie te versterken tussen de rotonde en de verderop gelegen vasteplantenborder, werden ter hoogte van de Westlaan perken aangelegd met weinig onderhoud eisende vaste planten.

Water en oeverinrichting De oevers en vijver werden betrokken bij beide zones en kregen een aparte behandeling. De betonnen vijverrand werd weggenomen. In het cultuurgedeelte werden de oevers uitgevoerd met een vaste, houten

oeverbeschoeiing om een strakke afgewerkte rand te verkrijgen.

Ter hoogte van het natuurgedeelte werden de vijverranden aangelegd onder een zachthellend ‘strandprofiel’. In de 2 m brede oeverzone kunnen bloeiende moerasplanten groeien in verschillende dieptezones.

Om het water op peil te houden werd er gekozen voor kleimatten die de vijver met een natuurlijk materiaal waterdicht maakt.

Verharding De hoofdpaden werden uitgevoerd in uitgewassen beton met hierin lichtgevende granulaten zodat er in het park zelf geen verlichting moest voorzien worden. Deze granulaten nemen overdag het licht op en geven dit gedurende de hele nacht af. Zo worden de paden op een subtiele manier aangelicht zonder dat de aanwezige fauna verstoord wordt door te veel nachtlicht. Betonpaden zijn goed toegankelijk voor rolstoelgebruikers en zijn duurzaam en gemakkelijk in onderhoud. Het secundaire pad in de natuurzone werd aangelegd in gebroken steenslag.

Meubilair De banken werden allemaal in dezelfde, eigentijdse stijl uitgevoerd die aansluit op de vormgeving van de paden. Ze bestaan uit een metalen frame waarop hout werd gemonteerd.

Sommige zijn uitgevoerd met een leuning, andere hebben een bredere horizontale zone waarop picknicken mogelijk is. adres: Meensesteenweg - Westlaan ontwerp: Buro Bossaert, Moorslede aanleg en onderhoud: Tuinen Silvère Vandeputte, Deerlijk

groencontact 2018 | 44 [6] —

21

GROENE GEMEENTE

3 e LAU REAAT | PARK

4 e LAU REAAT | PARK

ANTWERPEN-HOBOKEN

ANTWERPEN-BERCHEM

Park Gravenhof

Hof Van Nauwelaerts

Dit parkje in Engelse landschapsstijl, gelegen in het centrum van het district Hoboken, kreeg een grondige restyling. Zo werd reeds in 2015 gestart met het kasteeltje om te vormen tot cultureel centrum waardoor ook het park meer als gebruiksruimte voor evenementen kan gebruikt worden.

Om wat openheid in het park te creëren werden er een aantal verwaarloosde bomen geveld, bamboe en dichte struikengroepen verwijderd en een beeldbepalende Taxus opgekroond.

In het nieuwe ontwerp werd ook de bestaande padenstructuur herbekeken. De nieuwe paden werden aangelegd in porfier en leiden de bezoeker langs de verschillende groenzones.

Er werden enkele nieuwe bomen en struikengordels aangeplant met o.a.

Cornus mas, Euonymus europaeus, Viburnum opulus, Sorbus aucuparia, … Er werden kruidenlagen

22

— groencontact 2018 | 44 [6]

aangebracht, bestaande uit Tiarella cordifolia, Lamium maculatum, Asarum europaeum, Dryopteris affinis. Bloembollen zoals Anemone blanda en Camassia leichtlinii werden geplant.

Langs de straatzijde is gekozen voor een opvallende sierbeplanting met o.a. Lythrum virgatum, Echinaceae purpurea ‘Hot Summer’, Aster radula ‘Augus Sky’, Phlomis russeliana.

Voor de kinderen werden er spelelementen voorzien. De opgekroonde Taxus wordt door hen vaak als klimboom gebruikt. Het parkje is een aangename rustplek geworden waar mensen op een bankje en met zicht op het kasteel een boek kunnen lezen maar waar je tijdens de zomer ook terecht kan om bijvoorbeeld yogalessen te volgen. adres: Louisalei oppervlakte: 1,25 ha ontwerp: stadsbestuur (Jaana Perdieus) aanleg: Hertsens, Zwijndrecht onderhoud: stadsbestuur

Het Hof van Nauwelaerts was oorspronkelijk een hoeve die diende als woon- en werkhuis voor kunstschilder Joris Nauwelaerts. De hoeve was omgeven door een tuin die als bosperceel werd aangelegd. Er werden veel bomen op een kleine oppervlakte geplant, aangevuld met grote massieven van Rododendron en Hulst, die een zeer donkere indruk nalieten.

In 1990 werd het domein verkocht aan de stad Antwerpen. De woning kreeg een aparte horecaconcessie en de tuin werd een openbaar buurtpark dat stelselmatig werd omgevormd.

In 2015 kreeg men vergunning voor het rooien van enkele bomen zodat er meer licht en openheid kon

gecreëerd worden in functie van sociale veiligheid. Samen met de zeer betrokken buurtbewoners werd een nieuwe structuur voor het parkje ontworpen. Dit was de start van de heraanleg die werd gefaseerd over 2 plantseizoenen tussen 2016 en 2018. Aansluitend werd de speeltuin vernieuwd en kregen de parkwegen een afboording met cortenstaal en een nieuwe toplaag. adres: Lodewijk van Berckenlaan Dianalaan, Berchem oppervlakte: 0,5 ha ontwerper: stadsbestuur (Peter Leyn) groenaanleg en -onderhoud: stadsbestuur afboording parkwegen: Green Road, Wichelen

GROENE GEMEENTE

1 e LAU REAAT | P L EIN

2 e LAU REAAT | PLE IN

STEKENE

OOSTKAMP

De Bormte

Sint-Jozefswegel

Om de verkeersveiligheid te verhogen heeft het gemeentebestuur op de hoek van de Bormte en de Dorpsstraat een huis gesloopt en het kruispunt heringericht. Op de vrijgekomen plaats werd een pleintje aangelegd.

Op de nieuwe muur die tegen het aanpalend perceel werd gebouwd is een verticale tuin aangebracht.

De verticale tuin wordt computergestuurd bewaterd en opgevolgd. De vaste planten in de verticale muur zijn Geranium ‘Czakor’ , Campanula garganica, Carex ‘Irish Green’, Stachys byzantina.

Het pleintje beschikt daarnaast over een zitmuur rond een boom, een fietsenstalling en wat groen. De cirkelvormige zitmuur staat symbool voor de cirkelvormige schouw van

de voormalige steenbakkerij die in deze buurt stond.

De beplanting op het pleintje bestaat uit Ilex crenata ‘Convexa’, als vervanging van Buxus, Hydrangea quercifolia en Buddleja davidii ‘Argus Velvet’. Als boom werd gekozen voor Prunus serrulata ‘Sunset Boulevard’.

Om het onderhoud te beperken zijn de plantvakken afgedekt met lava.

Deze werken zijn door de eigen groendienst uitgevoerd. adres: De Bormte - Dorpsstraat oppervlakte: 240 m² oppervlakte verticale tuin: 35 m² groenontwerp: groendienst en Ecoworks, Vilvoorde aanleg en onderhoud verticale tuin: Ecoworks, Vilvoorde groenaanleg en -onderhoud: groendienst

Als onderdeel van de toekomstvisie Oostkamp 2030 wordt een groene verbinding uitgebouwd die het centrum verbindt met het open landschap ten westen van de dorpskern.

In 2018 werd de laatste missing link in dit traject, de Sint-Jozefswegel, heraangelegd.

Voorheen bestond de wegel uit een niet gebonden dolomietverharding en bijgevolg een laag gebruikscomfort.

De heraangelegde wegel is gebruiksvriendelijk gemaakt voor fietsers, voetgangers en rolstoelgebruikers.

Vooraf werd overlegd met het nabijgelegen woonzorgcentrum Sint-Jozef en Spermalie zodat de wegels ook geschikt zijn voor hun bewoners.

Om het groene aspect te benadrukken en in het kader van optimale waterinfiltratie ligt er enkel verharding waar dit noodzakelijk is.

In de zones waar men stapt liggen grote betontegels. Het pad is breed genoeg voor fietsers, rolstoelgebruikers, bakfietsen … Op het stuk waar auto’s toegelaten zijn, liggen

grasbetontegels aan weerszijden van het pad. De natuurlijke beplanting langs de tegels zorgt voor meer groen en kleur in het centrum.

Tevens zijn er veilige oversteken voorzien in de aanpalende straten.

Halverwege de wegel staat een verlichtingspunt op zonne-energie.

Hierbij is gekozen voor een ecologische en duurzame verlichting met een 360° detectiesysteem. Bovendien kan vanop afstand een verlichtingsschema ingesteld worden met lichtsterkte, uren aan- en afslaan, …

Vanaf de wegel is er ook een toegang tot het buurtparkje dat leidt naar De Wieke, een oude molen die dienst doet als ontmoetingsplaats.

Dit parkje is samen met de wegel aangelegd. Het buurtparkje is een rustplek en een gezellige ontmoetingsplaats met banken, grasperkjes en bloeirijke planten. adres: Sint-Jozefswegel oppervlakte: 550 m² ontwerp: gemeentebestuur en studiebureau Lobelle, Jabbeke aanleg en onderhoud: gemeentebestuur

groencontact 2018 | 44 [6] —

23

GROENE GEMEENTE

3 e LAU REAAT | P L EIN

4 e LAU REAAT | PLE IN

BERINGEN

IZEGEM

Dorpsplein Paal

Eperon d’Or

In 2011 resulteerde een herinrichting van Paal-centrum in een kleurloze betonvlakte. De bewoners uitten hun ongenoegen en vroegen een leefbaarder en groener dorpsplein. Participatie speelde een belangrijke rol en via het stedelijk informatieblad en ‘Paalonline’ werd een 10-puntenprogramma aangeleverd. Tijdens de ontwerpfase waren er verschillende buurtoverlegmomenten. Ook de gebruikers van de zondagsmarkt en de kermis werden bevraagd. Het 10-puntenprogramma bevatte de volgende wensen: meer groen en kleur, gezellige ontmoetingsruimte, visuele afscheiding van de drukke gewestweg, parking ook op weekdagen, algemene veiligheid voor zwakke weggebruikers, een kunstwerk en zitmeubilair, opwaardering van het erepark op de oude begraafplaats en het plein integreren in het ruimere geheel rond de kerk.

Opbreken van beton, restruimtes beplanten en wijzigingen in de opstelling van de markt resulteerde in een groentoename van ca.

600 m². Dit heeft eveneens een positief effect op de waterhuishouding.

Meer kleur werd bekomen door bloeiende vaste planten en kleurvlakken in de verharding. Een voetpad werd bestraat met mozaïek­kasseien. Om

24

— groencontact 2018 | 44 [6]

onkruidgroei te beletten, werden de voegen opgevuld met een kunststofmortel. Ook werd een kleuren­ top­ laag op het beton aangebracht.

De drukke gewestweg werd visueel afgeschermd met een haag, leibomen en bloemenmanden in de zomer. De parking kan sinds het vergroenen van het plein alle weekdagen gebruikt worden. Het geheel werd verkeersveiliger gemaakt door de snelheid af te remmen met bloembakken en een drempel. Ook wordt de toegang geweigerd voor voertuigen boven 3,5 ton.

Recent werd een kunstwerk geplaatst dat werd uitgewerkt door een artistiek project van het jeugdhuis. Het heet ‘Aardstaal’ en verwijst naar Paal en de verschillende lagen in de maatschappij. Op de kruising van voetpaden werden een ‘babbelbank’ en ander zitmeubilair geplaatst.

Naast de kerk ligt een restant van het oude kerkhof. De grafzerken werden gerestaureerd waardoor de teksten terug leesbaar zijn. De dolomietverharding werd vervangen door mozaïekkasseien. adres: Paal Dorp oppervlakte: 1.500 m² ontwerp: stadsbestuur (Patrick Everaerts) groenaanleg en -onderhoud: Pius Floris, Beringen

Met het oog op de opening van de museumsite Eperon d’Or maakte het stadsbestuur werk van een betere verbinding met de voetgangerstunnel aan het station. Tussen de haakse parkeerplaatsen en de sporen lag een kiezelpad dat al jaren in onbruik was geraakt. Nu is dit pad een volwaardig voetpad geworden met zitbanken erlangs. Lage hagen van Steeneik (Quercus ilex) werden aangeplant in een korvenstructuur.

Ze zorgen voor een afscheiding tussen de parkeerplaatsen en het

wandelpad. Aan de andere kant is er een graszone waarin bloembollen werden aangeplant zoals krokussen, narcissen en alliums. Dakplatanen geven het pleintje voor het gebouw wat meer cachet. De site is nu veel aantrekkelijker geworden met een uitnodigende en aangename verbinding tussen museum en station. adres: Prins Albertlaan oppervlakte: 1360 m² ontwerp, aanleg en onderhoud: groendienst

GROENE GEMEENTE

1 e LAU REAAT | S P EELG R O E N

BRUGGE 2018

De Bilk De Bilk is gelegen nabij het dienstencentrum De Garve in Sint-Jozef.

In 2014 werd in samenspraak met de omwonenden en het dienstencentrum een masterplan opgemaakt en goedgekeurd door het college van burgemeester en schepenen. Het plan voorzag naast speelruimte ook de oprichting van een buurttuin, die in 2015 werd aangelegd en bijdraagt tot de dynamiek op de site.

een polyvalent vlak grasplein dat ook dienst doet als trapveld met demonteerbaar doel. Ernaast ligt een trapveld met twee vaste doelen.

Het nieuwe basketbalterrein werd gecombineerd met de jongerenhangplek en een parcours voor kleine fietsertjes. Mogelijke overlast ten gevolge van de hangplek wordt beperkt door de verdiepte aanleg ten opzichte van het basketbalterrein en de straat.

Waterrobuuste inrichting De waterproblematiek is de rode draad in het ontwerp. De Bilk ligt verdiept t.o.v. de omgeving en heeft een belangrijke waterbufferende functie. Het ontwerp werd dan ook opgemaakt vertrekkende vanuit dit oogpunt. Er werd zo weinig mogelijk verharding voorzien. Om te voorkomen dat de intensief bespeelbare zones onder water komen te staan, werden deze verhoogd aangelegd.

Een gelijke waterbergingscapaciteit werd bereikt door de uitgraving van wadi’s. Naast een bufferende functie vormen deze wadi’s een natuurlijk spelelement. In de wadi’s en elders op ‘De Bilk’ werden 53 hoogstammige en meerstammige elzen aangeplant. Deze boomsoort heeft immers het vermogen om water aan de bodem te onttrekken.

compensatie voor de verhoogde zandvlaktes fungeren, vormen het verbindend element tussen de zandvlaktes en het basketbalterrein.

Centraal verbindt het hoofdpad, omkaderd door een elzendreef, alle functies. Een trap die het hoogteverschil tussen het basketbalterrein en het speelplein opvangt, doet dienst als obstakel voor bromfietsers.

Het speelplein voor 0 tot 6 jarigen werd aangevuld met enkele extra speeltoestellen en een picknickbank.

Speelplein Het speelplein voor de 6 tot 12 jarigen bestaat uit een aantal zandvlaktes met ruimtenet, groepsschommel, klimtoestel en een rekstok.

Verschillende wadi’s, die een bufferende functie hebben en die als

Deze groenrealisatie ontvangt de Openbaargroen-award omdat het met de expertise van een professionele tuinaannemer werd gerealiseerd (zie ook p. 7).

Dit project munt uit door zijn oordeelkundige aanleg en kwalitatieve afwerking.

Dankzij de goede samenwerking tussen aannemer en stadsbestuur biedt deze groenzone grote voldoening en algemene tevredenheid.

adres: Pannebekestraat (Sint-Jozef) oppervlakte: 9.700 m² ontwerp: groendienst (Ilse Vansevenant) groenaanleg en -onderhoud: Al Verde, Lendelede

Recreatie Een aantal bijkomende randvoorwaarden, zoals het tijdelijk plaatsen van een feesttent, de verplaatsing van de jongerenhangplek, het verkleinen van de trapvelden, de integratie van een nieuw basketbalterrein en de aanleg van een bijkomend speelplein voor kinderen van 6 tot 12 jaar, vormden het programma van het ontwerp.

Nieuwe groenstructuren delen de rechthoekige vorm van ‘De Bilk’ op in verschillende functionele deelzones.

De feesttent kan voortaan geplaatst worden binnen de contouren van

groencontact 2018 | 44 [6] —

25

GROENE GEMEENTE

2 e LAU REAAT | S P EELG R O E N

3 e LAU REAAT | S PE E LGRO E N

GENK

BRUGGE

Speeltuin Heempark

Speelplein De Koude Keuken

De voormalige speeltuin was een afgebakende plek met traditionele speeltoestellen en sloot onvoldoende aan bij de identiteit van het Milieu- en Natuurcentrum. De speeltuin bracht kinderen te weinig in contact met de natuur en bovendien strookte het uitzicht niet met de natuurlijke omgeving. De stad besloot daarom om te investeren in een nieuwe speelomgeving.

Innovatieve speelomgeving Opzet was om een samenhangende en attractieve omgeving te maken waar de klemtoon ligt op avontuurlijk en natuurlijk spelen. Ook de landschappelijke identiteit van het Heempark moest versterkt en vormgegeven worden op een innovatieve en natuurlijke wijze. De speelomgeving moest meer open worden en een betere verbinding geven met het centrum, het Molenvijverpark en de Kattevennen. De nieuwe aanleg moest ook de ontmoetingen tussen een mix van bezoekers aanmoedigen.

De opdracht omvatte het ontwerp en de realisatie van een speelomgeving. Na gunning werd het ontwerp verder besproken en bijgestuurd in een werkgroep.

26

— groencontact 2018 | 44 [6]

Natte voeten Het basisontwerp werd na 3 participatieve consultatierondes tijdens de opendeurdag, met de buurt én met een klas bijgestuurd. De realisatie gebeurde in april 2018. Het resultaat is een allesbehalve klassieke speeltuin.

De speelomgeving van het Heempark maakt dat kinderen kunnen spelen en in contact komen met de natuur, op herkenbare plaatsen maar ook op onverwachte plaatsen.

Zo heeft de transformatie naar een speellandschap bijkomende elementen gekregen zoals een vlonder, heuveltjes, een klimparcours en andere speelaanleidingen aan de beek, hooiland of bos.

Kinderen worden aangespoord om verder te gaan dan de herkenbare speelomgeving. Zo brengt het laarzenpad kinderen zowel in het bos, als aan de vijver en in de beek. De natuur ontdekken door te voelen, spelen en ervaren is de centrale boodschap. adres: Hoogzij 7 ontwerp: Eelco Koppelaar, Apeldoorn (NL) groenaanleg: Proludic speeltoestellen, Mill (NL) groenonderhoud: stadsbestuur kostprijs: ca. €145.000

De Koude Keuken is een voormalig kasteel- en parkdomein van ruim 22 ha. Het is gelegen in Sint-Andries, ten westen van Brugge. In het parkdomein heb je naast het kasteel een sporthal, verschillende sportterreinen, 5 jeugdbewegingen, een vijver en een speelruimte. De Koude Keuken is van groot belang voor het Brugse speelweefsel en heeft een van de grootste speelpleinen in Brugge.

Speelruimte voor kleuters

Ontwerp

In het noordelijke deel van het terrein staat een groot klim- en klautertoestel en een korfschommel. De grote glijbaan werd gerecupereerd en staat nu tussen de bomen. Verspreid over het terrein staan er klimen klauterelementen in zand.

Er zijn 6 notelaars, een esdoorn en een moerascipres aangeplant.

Rond de jeugdlokalen blijft het snoeihout ter plaatse liggen dat mag gebruikt worden om kampen en constructies te maken.

Voorafgaandelijk aan de herinrichting werden sedert 2014 inspraakvergaderingen georganiseerd met alle betrokken partijen. Het speelplein werd volledig heringericht waarbij een aantal speeltoestellen werden gerecupereerd. Het terrein werd in schelpvorm geprofileerd met als blikvanger een bespeelbare wadi. Deze is opgevuld met kift en rolkeien. Bij hevige regenval loopt het water over in de bestaande vijver. Over de wadi werd een gerecupereerde boomstam geplaatst als evenwichtselement.

Het speelplein is opgedeeld in een zone voor kinderen tussen 0 en 6 jaar en een zone voor kinderen van 6 tot 18 jaar.

De kleuterspeelplaats kreeg een kastanjehouten omheining, met aan beide kanten vasteplantenborders.

In deze ruimte staan een kleine glijbaan, een multifunctioneel toestel, een peuterschommel en natuurlijke klauterelementen op een heuvel die ook als ligweide kan gebruikt worden.

Speelruimte voor scholieren

adres: Fazantenlaan, Sint-Andries oppervlakte: 22 ha, speelruimte: 1ha ontwerper: groendienst (Tim Verhofstadt) groenaanleg: Vermeulen William, Gent-Afsnee groenonderhoud: groendienst

GROENE GEMEENTE publireportage

4 e LAU REAAT | S P EELG R O E N

WINGENE Sportpark Zwevezele Het sportpark van Zwevezele sluit aan bij het kasteelpark en vormt zo een recreatiezone van ca. 12,5 ha.

Vanaf het begin is nagedacht hoe het kasteelpark en het sportpark met elkaar verbonden en ontwikkeld konden worden. Bronnen voeden de beekloop, het water wordt door stuwen vertraagd en stroomt dan verder via een meander door het sportpark naar de Grote Beek.

Bij het sportpark werd op voorstel van de milieuraad een aanliggend perceel van 0,5 ha ingericht als avontuurlijke speelnatuur. Het terrein werd voorheen gebruikt als tijdelijk gemeentelijk gronddepot.

Milieuraadsleden, Chiroleden, buurtbewoners en medewerkers van natuurbeweging de Kleine Torenvalk sloegen de handen in elkaar bij de aanleg van de beplanting tijdens de

Dag van de Natuur in 2016 en 2017.

Ter bevordering van de bijen en vlinders werd het terrein ingezaaid met bloemenmengsels. Intussen is het perceel ook voorzien van verschillende natuurlijke speelprikkels zoals boomstammetjes, zwerfkeien, speelbosjes, tunneltjes en een zitarena. adres: Kasteelstraat oppervlakte: 9,5 ha sportpark: ontwerp sportpark: Studiebureau Jonckheere, Brugge beplantingsplan: Paul Deroose, Jabbeke groenaanleg parkzone: RTS, Zedelgem en groendienst groenonderhoud: groendienst speelnatuur ontwerp: Regionaal Landschap Houtland, Brugge groenaanleg: groendienst i.s.m.

Milieuraad en Natuurpunt de Torenvalk. groenonderhoud: Footstep/360° Groen, Brugge

Tongeren | Een beetje Toscane in Vlaanderen dankzij Monteflores Het afgelopen jaar gaf de stad Tongeren opdracht aan de firma Monteflores om de Grote Markt een beetje minder grijs te maken door het plaatsen van mobiele boombakken. Peter Govaerts, adviseur stadsontwikkeling, wou de Grote Markt een groener en mediterraan uitzicht geven.

Er werd gekozen voor grote bakken in cortenstaal met stevige dakplatanen en een onderbeplanting met o.a. lavendel. Voor het stadhuis werden ronde conische bakken voorzien met meerstammige Valse Christusdoorn en een identieke onderbeplanting als bij de dakplatanen. Tijdens de wintermaanden wordt de onderbeplanting vervangen door winterheide.

Monteflores werkte in Tongeren volgens de all-in formule: • produceren van de boombakken in samenwerking met Belurba • leveren en aanplanten van de bomen en de onderbeplanting • jaarrond onderhoud (water geven, snoeien, ...) met garantie op onderbeplanting én bomen.

MEER INFO M. 0475 71 88 00 info@monteflores.be WEBSITE www.monteflores.be

groencontact 2018 | 44 [6] —

27

GROENE GEMEENTE

1 e LAU REAAT | T H EMAT I SC H GR O E N

2 e LAU REAAT | T H E MAT IS CH GRO E N

BEVEREN

HAMONT-ACHEL

Kruidentuin Cortewalle

Paalkampeerplaats

De gemeentelijke kasteeltuin Cortewalle in het centrum van Beveren zit vol verrassingen. De vele bijenvriendelijke perken en elementen trekken de aandacht doorheen het park tot men plots terechtkomt in de druiven- en kruidentuin. Als men door het hek wandelt, ziet men de druiventuin met daarachter de kruidentuin. Binnen het ommuurde deel zijn er zithoeken en aanplantingen.

Beplanting De beplanting kadert volledig in de historische moestuin en zijn aangepast aan de naar het zuiden gerichte en door de muren beschutte tuin.

Er is hoofdzakelijk gekozen voor druiven en kruiden. De rijen druivelaars zijn opgesplitst in 2 categorieën: wijndruiven en eetdruiven.

In totaal zijn er 104 druivenplanten aangeplant. De kruidenborder is een mix van verschillende courante en minder courante kruiden:

28

— groencontact 2018 | 44 [6]

verschillende muntsoorten, tijm, engelwortel, zuring, wijnruit, … Het is een echte geurenborder waarbij er bij aanraking heel wat aroma’s vrijkomen. De mogelijkheid bestaat dat bezoekers de kruiden kunnen oogsten en gebruiken bij het bereiden van verschillende gerechten.

De inkom van de tuin naast het hek wordt geaccentueerd door twee zuilvormige hulsten. Vanuit de zithoek kan men de vijgenbomen bewonderen en genieten van een aangenaam moment in de tuin. Ook de aanplanting van leiperen naast de muur geeft een meerwaarde aan de tuin. Het onderhoud gebeurt door een sociale werkplaats die bestaat uit een begeleider en een ploeg van vijf personen. adres: Kasteeltuin Cortewalle, Zwarte dreef oppervlakte: 2500 m² ontwerp, aanleg en onderhoud: gemeentebestuur en Wase Werkplaats, Beveren

Het stadsbestuur heeft in samenwerking met het Agentschap voor Natuur & Bos in De Warande op een erg ruim, halfopen terrein in 2017 een mooi uitgeruste bivakzone of paalkampeerplaats aangelegd.

Er werd wel enkele jaren gewerkt aan het dossier en de realisatie van deze plek. Het terrein moest klaargemaakt worden, vergunningen moesten aangevraagd en de bivakzone diende uitgebouwd te worden met houten meubilair.

De paalkampeerplaats sluit bovendien uitstekend aan op een aantal wandelroutes, zowel op lokale luswandelingen als op Grote Routepaden. Ook voor fietsers is ze goed gelegen want het Limburgse fietsnetwerk loopt vlakbij.

De kampeerplaats is omspannen met een hekwerk om de natuur rondom, die vooral bestaat uit een gevarieerd bosbestand, beter te beschermen.

Op een groot onthaalbord staat de bivakreglementering voor de gasten

aangegeven. Een groot platform biedt de mogelijkheid om een tent wat verhoogd te plaatsen. Om de tent erop vast te haken zijn langs de zijkanten van de planken nageltjes voorzien. Ook is er een hangmat of tarp gespannen tussen 6 Zomereiken. Een wilgenhut biedt een leuk schaduwrijk plekje. Op de bivakzone is men nooit de enige gast want op een zonnige plek staat er immers ook een bijen- en insectenhotel.

Bij het verlaten van de paalkampeerplaats mag er geen enkel spoor meer zichtbaar zijn van een verblijf.

Eventueel afval moet men na het bivakkeren respectvol uit de natuur weer meenemen. Wel is er een compostvat waarin men niet gekookte groenten- en fruitafval kan achterlaten. adres: De Warande, nabij het kruispunt Orchideeënlaan, Grote Haart en De Kiekoet ontwerp, aanleg en onderhoud: stadsbestuur (Stefan Verhoeven)

GROENE GEMEENTE

3 e LAU REAAT | T H EMAT I SC H GR O E N

4 e LAU REAAT | T H E MAT IS CH GRO E N

BRECHT

AVELGEM

Kringlooptuin

Volkstuin Oeze Lochting

Hagen en afsluitingen vormen vaak een storende visuele barrière waardoor het straatbeeld verschraalt en weinig boeiend oogt. Daarom werd aan de kringlooptuin de draadafsluiting langs het voetpad 2 meter achteruitgeplaatst en werd dus letterlijk een grens verlegd. Een grensverleggende kringlooptuin werd dus zeker ook letterlijk gerealiseerd!

Beplanting De zone tussen de draadafsluiting en de openbare weg werd beplant met kruiden, vaste planten en heesters. Hierdoor sluit het geheel bijna naadloos aan op de beplanting van de kringlooptuin.

De aangepaste beplanting heeft als resultaat dat de tuin visueel

geïntegreerd wordt in het straatbeeld met als gevolg dat men het gevoel van openheid en ruimte voor de voorbijganger versterkt.

De organische vormgeving zorgt ervoor dat de border ongestructureerd lijkt. Om een natuurlijk gevoel te creëren werden verschillende plantensoorten door elkaar geplant.

Sommige kruiden zoals munt, tijm en bieslook mogen geplukt worden met als gevolg dat deze plantenborder voortdurend interessant blijft.

Grassen, varens en groenblijvende planten zorgen voor een mooi winterbeeld. adres: Mudeausstraat 6 ontwerp: groendienst (Geert Van Gestel) aanleg en onderhoud: groendienst Brecht

De volkstuin, genaamd ‘Oeze Lochting’, is naast het Sociaal Huis gelegen. Het is de bedoeling dat dit project sociaal zeer laagdrempelig is.

Om specifieke sociale doelgroepen waarvoor begeleiding en ondersteuning heel belangrijk zijn, erbij te betrekken, gebeurt de organisatie vanuit het Sociaal Huis. De aanleg gebeurde door de gemeentelijke technische dienst. Een eerste fase werd in 2015 en de tweede fase in de lente van 2018 verwezenlijkt.

Ontwerp Het perceel bezit een vierkant gedeelte van 30x29 m en een smal rechthoekig deel van 48x9 m. In het grote deel zijn er 15 volkstuintjes van elk ca. 12,5 m² en 2 grotere gemeenschappelijke moestuinen.

De bestaande kleine appelboomgaard werd aangevuld met leiperen en bessenstruiken. Een kooi over de bessenstruiken is in de maak. Onlangs werd ook een serre geplaatst. In het smallere deel van het perceel staat een mooie notelaar. Er werden hazelaars en een fruithaag geplant en een gemeenschappelijke kruidentuin aangelegd.

Eveneens werden een zithoek, picknicktafel en een fietsenstalling

geplaatst. Een gemeenschappelijke berging werd gemaakt in de garage van het Sociaal Huis.

Gebruik De gemeenschappelijke moestuinen worden bewerkt door vrijwilligers. De opbrengst daarvan wordt gebruikt om voedselpakketten aan te maken. Groenten en fruit, eveneens vanuit de gemeenschappelijke delen, worden gebruikt in de kooklessen die worden gegeven in het Sociaal Huis. De ‘babbelhoek’ waar vaak allochtone gezinnen gebruik van maken, gaat bij mooi weer door in de volkstuin. Men hoopt zo om de drempel tot tuinieren te verlagen.

Dit zijn voorbeelden van activiteiten die nauw verband houden met het volkstuinieren. Naast de specifieke doelgroepen kan iedere Avelgemse bewoner zich inschrijven om een moestuintje te huren. Gehoopt wordt dat het ‘samentuinieren’ evolueert naar een positief sociaal verhaal. adres: Doorniksesteenweg tussen nrs.

126 en 130 oppervlakte: 1350 m² ontwerper: gemeentebestuur (Glenda Doeuvre) aanleg: technische dienst onderhoud: vrijwilligers Oeze Lochting en technische dienst

groencontact 2018 | 44 [6] —

29

Bijenvriendelijke gemeente DE BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTEN IN 2018 Met deze wedstrijd wil het Departement Omgeving samen met de VVOG promotie voeren voor meer bijenvriendelijke gemeenten en de jaarlijkse actie ‘De Week van de Bij’ (zie www.weekvande bij.be).

Voor deze wedstrijd gaven 50 gemeentebesturen te kennen dat ze dit jaar bijenvriendelijke realisaties en campagnes hadden opgezet. In de zomermaanden werden alle gemeenten en hun projecten bezocht.

Aan 42 gemeenten werden 1, 2 of 3 bijensymbolen uitgereikt naargelang ze bijenvriendelijke acties ondernemen met planten, beheer, bijen-installaties, sensibilisatie of met een bijenwerkgroep.

Tijdens de Finale werden de bijenborden met bijensymbolen uitgereikt.

De stad Genk ontving de titel van Bijenvriendelijkste gemeente van Vlaanderen in 2018. De stad werd geselecteerd omwille van haar talrijke bijenvriendelijke acties en omdat ze haar inwoners hierbij betrekt (zie verder). De gemeente ontving een geldprijs voor de aankoop van bijenvriendelijke planten.

Hierna vindt u een bondige beschrijving van de acties van gemeenten die 3 bijensymbolen behaalden en een fotocollage van de andere bijenvriendelijke gemeenten.

Voor een alfabetisch overzicht verwijzen we naar p. 54 en 55.

Genk Bijenvriendelijkste gemeente 2018 eerste week juni opmaak 2016 test.indd 1

Bijenvriendelijkste gemeente in Vlaanderen in 2018

Gemeenten met 3 bijen­symbolen p. 31-37

Bart Vandepoele, educator Departement Omgeving | Bruno Remaut, educator Departement Omgeving | Rudi Geerardyn, landschapsarchitect-stedenbouwkundige, VVOG en secretaris van de jury

Bonheiden Genk Hasselt Kalmthout

Aalst Beernem Beersel Beveren

Knokke-Heist Oosterzele Roeselare Torhout

Gemeenten met 2 bijen­symbolen p. 38-39

Rudi Geerardyn | rudi@vvog.info

Juryleden

14/11/2016 9:53:37

Izegem Koksijde Kortrijk Oostende

Avelgem Beringen Bredene Diksmuide

Rijkevorsel Sint-Katelijne-Waver

Gemeenten met 1 bijen­symbool p. 40-41

Antwerpen- Antwerpen Antwerpen-Berchem Antwerpen-Deurne Antwerpen-Merksem Antwerpen-Wilrijk Blankenberge Boom

30

— groencontact 2018 | 44 [6]

Damme De Panne Duffel Hamont-Achel Harelbeke Hooglede Kruibeke

Meulebeke Middelkerke Steenokkerzeel Stekene Wommelgem Zonhoven

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

GENK GEMEENTEN MET 3 BIJEN­SYMBOLEN

Bijenstad Genk Het stadsbestuur zet al enkele jaren actief in op bijen. Dat mondde in 2014 uit in de implementatie van het eerste stedelijk bijenplan in het land.

Hiermee zette men de thema’s ‘bijen’ en ‘biodiversiteit’ op de agenda van Genk maar ook ver daarbuiten. Voor het bijenplan werkte de stad participatief met burgers en belangengroepen. Dit leidde tot het B-team dat bestaat uit burgers met een hart voor bijen. Het bijenplan overkoepelde verschillende acties tussen 2014 en 2017, maar een aantal acties rond de inrichting of het beheer van de publieke ruimte lopen nog altijd verder en maken nu deel uit van het reguliere beheer.

Iedereen Bijeen (2014 – 2017) Met het bijenplan organiseerde en ondersteunde het stadsbestuur diverse campagnes om zo het bijenproject meer kenbaar te maken. Men droeg zijn steentje bij aan een actie rond moederdag. Sindsdien kiezen de initiatiefnemers steevast voor bijvriendelijke plantjes. Er werd aan sensibilisering gedaan via folders rond verschillende

thema’s. Eveneens was er een sterke en doordachte communicatie via website, nieuwsbrieven, Facebook, folders, bijenprikkers voor buiten, huisstijl, B-team, … Het Milieu- en Natuurcentrum Heempark profileerde men als centrale plaats voor alles in verband met bijen. Daarnaast waren er diverse initiatieven in Genkse wijken zoals een bloembakkenactie, inrichting van pleintjes met burgers, bijenhotels, bijenkasten aan het stadhuis, … Ook imkers en de organisatie van vormingsmomenten en lezingen over bijenthema’s werden ondersteund. Met de horeca waren er in 2015 acties zoals het aanwenden van honing in gerechten. De stad zorgde hier voor het campagnemateriaal. In 2016 werd een educatief programma ontwikkeld voor de scholen.

inrichting om op een bondige manier het verhaal van bijen te brengen voor o.a. scholen en groepen.

Er volgde een intense over­leg­ronde met een firma, stadsmedewerkers, de stadsimker en enkele imkers/ natuurgidsen. Het ontwerp bevatte een interactieve muur met informatie, opdrachtjes en filmpjes, en neemt groot en klein mee in de wereld van het bijenvolk.

Op een groot scherm kunnen fi­ lmpjes afgespeeld of beelden getoond worden. Men kan hierop ook items die onder het binoculair liggen, vergroot weergeven. Zo kan iedereen de details van bijen en andere insecten zien. Aan de andere zijde kan men de honingbijen zelfs in het echt bekijken.

De realisatie kostte ca. €30.000.

Educatieve herinrichting van de bijenhal (2017)

Permanente acties in het regulier beheer

De inrichting van het gebouw in het Heempark was dringend aan een opfrisbeurt toe. In 2016 werd een bestek opgemaakt voor het ontwerp en de realisatie van een nieuwe educatieve inrichting van de bijenhal. Opzet was een toegankelijke en innovatieve

Bij de keuze van planten en bomen wordt zoveel mogelijk gekozen voor soorten die een hoge stuifmeel- of nectarwaarde hebben. De stad laat elk jaar op verschillende plaatsen bloembollen planten. Dit gebeurt voor grotere oppervlakken machinaal,

Bijenvriendelijkste gemeente 2018 eerste week juni opmaak 2016 test.indd 1

14/11/2016 9:53:37

in wijken gebeurt het met burgers, scholen of verenigingen. Op verschillende locaties heeft men de overstap gemaakt van een gazon naar een ruigere, extensief gemaaide grasvlakte of bloemenweide. Zo zijn er momenteel al meer dan 20 plaatsen, goed voor een totale oppervlakte van meer dan 4 ha. De verschillende natuurgebieden, veelal heidegebieden of beekvalleien, worden beheerd met extra aandacht voor open grond in functie van zandbijen en voor waardplanten zoals Spork. In ieder geval wordt er gestreefd naar een gevarieerd landschap.

Op diverse stadspercelen kunnen imkers een bijenkast plaatsen. Zo zijn er op de stedelijke begraafplaatsen en aan het stadhuis naast bloemenweides ook bijenkasten te bespeuren.

groencontact 2018 | 44 [6] —

31

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

AALST

BEERNEM

Een bij-zondere stad

#bijbeernem

Ook in 2018 zette de stad een aantal acties op poten. De inventarisatiestudie en het beheeradvies ‘Wilde bijen in het Gestroomlijnd Landschap Molenbeek - Graadbeek’ wordt als een volwaardig beleidsinstrument gebruikt. De studie werd op 18 april aan het ruime publiek voorgesteld tijdens een vormingsavond ‘Oog in oog met wilde bijen’.

Tijdens de Week van de Bij konden leerlingen van de lagere scholen een bezoek brengen aan een bijenstand of een imker op bezoek vragen op school. Om dit optimaal te laten verlopen kocht de stad kinderkapruintjes aan. Deze beschermkapjes maken nu deel uit van het natuureducatief materiaal dat gratis wordt uitgeleend.

Ook organiseerde de stad op zondag 3 juni een wilde bijenexcursie in de omgeving van het Kravaalbos in deelgemeente Meldert.

Het team Groen van de stad zaaide opnieuw bijenbloemenmengsel in, legde wilde bloementapijten aan en plantte bijenvriendelijke vaste planten.

De werking met de vrijwillige stads­ imkers is een succesformule. Zij plaatsten een paar bijenkasten nabij het Politiehuis, het ASZ (Ziekenhuis), het Kluisbos, de natuurbegraafplaats en CC De Werf.

In het volkstuinenproject ‘Den Hoezekouter’ kregen 91 tuiniers naast

32

— groencontact 2018 | 44 [6]

hun tuinnummer er ook een bijenhotelletje bij.

De dienst Milieu en Natuur organiseerde voor de 3e keer een groepsaankoop voor planten. Zo plantten particulieren 425 fruitbomen en 1500 struiken aan.

Met het project ‘Aalst Klimt Op!’ kregen 150 geveltuintjes gratis bijenvriendelijke klimplanten.

Naar aanleiding van de provinciale actie ‘Verbijsterende bijen 2018’ vroegen 12 landbouwers bijenvriendelijke bloemenmengsels aan.

De stad Aalst grijpt elke mogelijke gelegenheid aan om bijenvriendelijke accenten te leggen. Dit levert een bijenvriendelijk imago op en zet aan tot creativiteit en experimenten zoals het inzaaien van de middenstrook van een nieuwe tweevaksbaan met een bijenvriendelijk zadenmengsel. Het WZC Denderrust haalde met een bijenproject in 2017 het VOKA Milieucharter binnen.

Binnen het project ‘Landschap van Erembald tot Kravaalbos’ van het Regionaal Landschap Schelde-Durme kwam ‘landbouw BIJgekleurd’ tot stand. Landbouwers worden er bewust gemaakt van het belang van wilde bijen voor de landbouw. De leefomgeving voor wilde bestuivers worden met concrete realisaties ook effectief verbeterd.

Het bijenplan is een actieplan voor de periode van 2015 tot 2020, bestaande uit 3 thema’s: engagement van heel Beernem, Beernem bijenvriendelijke omgeving en vorming en sensibilisatie van de bevolking. In 2018 werd opnieuw ingezet op doorlopende en nieuwe acties. Daarnaast nam de bijenwerkgroep ook de tijd om het bijenplan grondig te evalueren, bij te sturen en vooruit te kijken naar de komende jaren.

In 2018 waren er enkele nieuwe realisaties. Zo werden in het voorjaar 3.000 asters (Aster ageratoides) aangeplant op het openbaar domein.

In samenwerking met het arbeidszorgcentrum De Klus, de Milieuraad, Velt Beernem, het LTI en de speelpleinwerking werden 4 grote bijenhotels gemaakt en opgevuld. Deze kregen een plaats op het openbaar domein, in een stuifmeelrijke omgeving. Via de bijenwerkgroep werd het inrichtingsplan voor de nieuwe spoorwegomgeving onderworpen aan een bijentoets, in samenwerking met het Regionaal Landschap Houtland. Bij de aanplant van bomen en beplantingen in de publieke ruimte wordt nagegaan of deze bijenvriendelijk zijn. Last but not least werd

ook het bijenbord Beernem ‘Bijenvriendelijkste gemeente 2017’ feestelijk ingehuldigd. De bijenwerkgroep koppelde hier een overleg aan met de partners van het bijencharter.

Er werd teruggeblikt op het verleden en plannen gesmeed voor toekomstige acties in het Bijenplan. Daarna was er een prijzentrekking waarbij 5 biologische bijenplantenpakketten werden verloot onder de eigenaars van een bijenvriendelijke tuin. De prijzen en de bebloeming van het gemeentehuis werden opnieuw voorzien door de lokale partners van het bijencharter.

De bijenwerkgroep droomt van de verschillende nieuwe acties in 2019.

Zo wil men gepast groen in voortuinen, scheren van gemeentelijke hagen afstemmen op de bloei, een fietstocht langs bijenvriendelijke realisaties op het grondgebied, bijenacties met én voor de landbouw.

Daarom wil men o.a. een infoavond organiseren voor landbouwers.

Verder wenst men monitoringsacties over wilde bijen, een bijentoets van het bermbeheerplan, een uitbreiding van de jaarlijkse bebloemingswedstrijd met een categorie ‘bijenvriendelijke tuin’, …

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

BEERSEL

BEVEREN

Minder grasmachien, meer bijen zien

Beveren Verbindt en blijft verder zoemen

Bijen zijn welkome ambassadeurs van lokale biodiversiteit, zeker sinds het belang dat aan een pesticidenvrije omgeving wordt geschonken.

Sinds 2014 werkt het gemeentebestuur aan een bijenplan. Niet louter via een papieren engagement of via zaadzakjes en bijenhotels, maar eerst en vooral door te meten om te weten. Verschillende plekken in de gemeente werden afgeschuimd door professionele en vrijwillige experten op zoek naar wilde bijen. Ze bezochten openbare plantsoenen, wegbermen, parken, begraafplaatsen, tuinen, weiden, natuurgebieden en ‘verloren hoekjes’. Vier jaar monitoring van de lente tot de herfst bracht het totaal op 141 soorten, waarvan sommige naar prachtige namen luisteren zoals Bruine slobkousbij, Glimmende smaragdgroefbij en Zwartbronzen houtmetselbij.

Dankzij deze zoektocht brengt men bijenhotspots in kaart. Dit zijn plekken met zeldzamere soorten wilde bijen die met bijzondere aandacht kunnen ingericht en beheerd worden. Het al dan niet voorkomen van soorten wordt gelinkt aan ecologische behoeften: nestgelegenheid, nectarplant, stuifmeelplant, … Dit wordt dan vertaald naar

aanbevelingen voor het beheer. Zo werd het graslandbeheer in enkele parken extensiever gemaakt. Verloren, wat ruige hoekjes zoals een zanderig talud, worden opgefrist. Ook in intensief beheerde plantsoenen op pleinen wordt geopteerd voor een bijenvriendelijke inrichting met bloeiende en bodembedekkende planten en een gepast opvolgingsbeheer. Af en toe wordt gekozen voor een klassiek bijenhotel of een bloemenakker.

Naast veldwerk en terreinactie wordt ook de kaart van sensibilisering getrokken. Zowel het brede publiek via bijv. een filmavond als het geïnteresseerde publiek via info-avonden of wandelingen, worden betrokken.

Ook gaat er bijzondere aandacht naar specifieke doelgroepen, nl. de opleiding voor groenarbeiders, de Groene Pluimprijs voor bijenvriendelijke tuiniers en een meerdaagse opleiding wilde bijen voor natuurgidsen.

Het bijenproject is de gezamenlijke inspanning van de gemeente Beersel, de provincie Vlaams-Brabant, het Regionaal Landschap Pajottenland en Zennevallei, Natuurpunt Studie, Natuurpunt Beersel, Pro Natura en de lokale imkersbond.

Om de bijen extra te verwennen werd aan de rotonde op de N70 ter hoogte van het domein Cortewalle door de groendienst een insectenhotel gecreëerd. In 2017 heeft de groendienst op het parkdomein Cortewalle achter het koetshuis een tweede insectenhotel gerealiseerd. Er werden stammen van bomen verzameld en gestapeld, met daarin een boom verweven in zijn originele wintervorm. Dit kunstwerk ligt in een bijenvriendelijke zone waar de insecten vrijuit hun gang kunnen gaan.

Ook op de begraafplaats in Beveren werd nog een insectenverblijf geïnstalleerd. Met verschillende materialen werd één groot hotel gebouwd met daarin verschillende kamers die elk met een specifiek materiaal werden opgevuld. Dit hotel staat eveneens in een bijenvriendelijke omgeving.

Door het stelselmatig vervangen van bestaande bomen door bijenbomen bij uitstek, zoals Sophora japonica, Tilia en Tetradium danielli, tracht het gemeentebestuur de bijenpopulatie te bevorderen.

Men wil ook iets doen aan het steeds kleiner wordende aanbod aan planten in tuinen waar bijen hun nectar kunnen uithalen.

Daarom is men begin 2018 gestart met een project ‘bijenvriendelijk

planten’ in de wijk Klaveren Aas. In enkele doodlopende straten werden de voetpaden verwijderd waarbij de vrije ruimte werd aangeplant met louter bijenvriendelijke planten.

In de Emmanuel Durletstraat werd een deel van de bestaande kerselaars behouden en de vrijgekomen ruimten aangeplant met struikklimop, daglelie, loodkruid, … In de Clement D’Hoogestraat is de boomsoort Prunus cerasifera ‘Nigra’ gekozen. Hier werd dan weer geopteerd om de straat aan te planten met bijenvriendelijke rozen, nl. Rosa ‘Lupo’, ‘Escimo’, ‘Juanita’, ‘Sonnen­ röschen’ en ‘Topolina’. In de Gustaaf Neesstraat is de boomsoort Prunus sargenti gekozen. Verder is er een aanplanting met groenblijvende struiken, zoals Sarcococca hookeriana en Osmanthus burkwoodii en Raphiolepis oriental ‘Pink’, afgewisseld met een bijenvriendelijk bloemen­mengsel.

Een meerwaarde voor mens en bij is ook dat er in het voorjaar de bloembollen van Allium, Narcissus en Crocus prachtig staan te bloeien. Er wordt dus op het openbaar domein steeds meer en meer gebruikgemaakt van bijenvriendelijke struiken, nectarrozen en bloemenmengsels zodat bijen zich welkom voelen.

groencontact 2018 | 44 [6] —

33

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

BONHEIDEN

HASSELT

De bij, een welgekome gast in ons openbaar groen

Project bestuivers

Op heel diverse plaatsen werd het openbaar groen anders ingericht en werd er zeer bewust gekozen voor bijen- en vlindervriendelijke beplanting. Zowel op de begraafplaatsen, in de dorpscentra en nabij het administratief centrum, als op kleinere pleinen en bermen in wijken, werden omvormingen doorgevoerd en werd er bewust gekozen voor een aanplant van bijenvriendelijke beplanting.

Waar de voorbije jaren op werd ingezet, gaat nu verder op eenzelfde elan en begint vanzelfsprekend te worden. Tussen de graven op de begraafplaatsen gingen we verder met het aanplanten van bodembedekkers. Waar mogelijk worden de boomspiegels beplant en ‘verloren’ graspercelen en bermen ingezaaid met bloemenzaad. Nabij het administratief centrum bloeiden in het voorjaar zeer veel paasbloemen en krokussen nadien gevolgd door klavers.

34

— groencontact 2018 | 44 [6]

We kregen van veel burgers positieve reacties over de gele bloemen­zee….

Het beheer gebeurt zowel door sociale tewerkstelling als in eigen beheer. Maar aangezien het over heel wat wilde bloemen en planten gaat, is dit redelijk onderhoudsvriendelijk. Er wordt max. twee- tot viermaal per jaar gemaaid. De beplanting in de boomspiegels wordt in het voorjaar gesnoeid.

De gemeente beschikt over een werkgroep biodiversiteit. Die werkgroep is een direct gevolg van het charter biodiversiteit dat de gemeente samen met Natuurpunt enkele jaren geleden ondertekende. De werkgroep komt minstens eenmaal per jaar samen en doet suggesties over het jaarlijkse bijenactieplan. Tevens geeft ze advies bij de inrichting van het openbaar groen.

Acties voor de bijen zitten nu structureel vervat in de werking.

De groendienst zet zich actief in voor het behoud van wilde en huisbijen. De honingbij werd als indicatorsoort aangeduid om de kwaliteit van de omgeving af te wegen voor andere bestuivers zoals wilde bijen en dagvlinders.

In eerste instantie wordt het areaal aan groen hervormd of bijgestuurd. Zo worden vooral lindes aangeplant die voor bijen bekend staan als belangrijke leveranciers voor nectar en stuifmeel. In het voorjaar werden bij de heraanleg van het park aan het CC van Hasselt 100 linden aangeplant. Om de Pukkelpopweide te decoreren werden er 100 wilgen aangekocht die als knotwilgen in de nieuwe wijk Ekkelgarden werden aangeplant.

Daarnaast is de groendienst volop bezig om een belangrijk deel van haar klassieke eenjarige bebloeming om te vormen tot een bebloeming met veldbloemen. Afgelopen lente werd ongeveer 1,5 ha ingezaaid op diverse percelen langs de Grote Ring, invalswegen, pleintjes, parken en kerkhoven.

Jaarlijks deelt de stad ongeveer 5.000 broeikasbomen uit aan haar inwoners. Het assortiment bestaat uitsluitend uit bijenvriendelijke planten en/of bomen.

Hasseltse imkers zijn op zoek naar nieuwe en betere locaties om bijenkasten te plaatsen. Naar het voorbeeld

van de heemtuin in het park Kapermolen richt men in andere parken kleine perceeltjes in voor het plaatsen van bijenkasten. Men maakt afdakjes en plaatst omheiningen en hagen zodat bijen dadelijk omhoogvliegen uit de bijenkasten. Drie werknemers van de dienst Groen en Wegen volgden enkele jaren geleden een cursus imkeren. Intussen zijn 2 ervan thuis gestart met het houden van bijen en zijn dus ervaringsdeskundige binnen de stadsdiensten.

Met Natuurpunt werd het project uitgewerkt waarbij insectenhotels in alle Hasseltse parken en enkele kerkhoven worden geplaatst. Dit is o.a. het geval in de parken Villers, Beukenhof en Prinsenhof, en in de volkstuintjes De Tesch en op het kerkhof Kruisveld.

Regelmatig adviseert de groendienst aan projectmakelaars om bij de groenaanleg ook rekening te houden met het behoud of stimuleren van wilde bijen. Maar ook de Hasseltse bevolking wordt gesensibiliseerd over het belang van bijen en andere bestuivers. Er wordt werk gemaakt van het opzetten van een educatief project op het domein Kiewit, het sensibiliseren van liefhebbers van volkstuintjes, het ontwikkelen van infoborden en het plaatsen van een opvallende bijenpaal aan de Kleine Ring.

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

KALMTHOUT

KNOKKE-HEIST

Bijenvriendelijk Kalmthout

A place to bee

Aangezien de heidegemeente onlosmakelijk verbonden is met de honingbij en de bijenteelt kan ze niet achterblijven om bijenvriendelijke acties te ondernemen. Op advies van de milieuraad ondertekende het gemeentebestuur samen met de verenigingen Natuurpunt Noorderkempen, Velt Kalmthout en de Biegilde Kalmthout het charter voor biodiversiteit. Eén van de soortgerichte acties is het uitvoeren van beschermingsmaatregelen voor bijen. Men doet doordachte aanplantingen van drachtplanten, zowel bij de openbare groenaanplantingen met vaste planten en straat- en laanbomen, als in de landbouwzone met het inzaaien van bermen en tijdelijke fauna-akkers. Het gemeentelijk bijenactieplan voorziet in het verbeteren van het voedselaanbod en de nestgelegenheden voor bijen. Men wil eveneens inwoners, landbouwers en bedrijven sensibiliseren en lokale imkers ondersteunen. Dit gebeurt door het organiseren van infomomenten om de imkerij beter bekend te maken bij de bevolking.

De gemeentelijke groendienst heeft tal van perken met eenjarige perkplanten omgevormd naar plantsoenen met bijenvriendelijke, vaste planten. Ook in woonwijken wordt dit toegepast waarbij zones die intensief worden onderhouden afgewisseld worden met meer extensief beheerde percelen met ecologische beplantingen van houtkanten en graslanden.

Aan de volkstuinen bij het woon- en zorgcentrum St. Vincentius werd een geniettuin aangeplant met bij- en vlindervriendelijke, vaste planten.

Het betreft hier een belevingstuin met kruiden, struiken en andere vaste planten die bloeien en geuren en vooral bijen en andere insecten aantrekken. Bovendien werd hier een akkermengsel met wilde bloemen ingezaaid en een bijenhotel geplaatst.

Aan het bijenteeltmuseum werd een bijentuin aangeplant met allerlei inheemse, nectardragende planten.

Jaar na jaar bouwt het gemeentebestuur verder aan het bijenverhaal dat begon in 2010. Men ondertekende het ‘Bijencharter’ en bundelde alle voorgaande en toekomstige acties in een gemeentelijk bijenplan met grote en kleine acties.

Bij aanplant van bloemenborders worden bij voorkeur bijenvriendelijke planten gebruikt. Er worden jaarlijks 10 bloemenweiden ingezaaid. Bij heraanleg van het openbaar domein worden bijenvriendelijke vaste planten gebruikt en bijenhoekjes ingericht.

De begraafplaatsen zijn bijenvriendelijk omgevormd en het maaibeheer is aangepast. Vanaf 2021 zal het voor alle inwoners en tuinaannemers actief in de gemeente, verboden zijn om nog pesticiden te gebruiken.

Er zijn 5 bijensites ingericht op het openbaar domein, telkens met 2 bijenkasten en een beschermhuisje. De imkers van Knokke-Heist zijn gegroepeerd in een enthousiaste werkgroep.

Het gemeentebestuur werkt nu aan de bouw van een bijenhal voor de imkers.

Die zal dienen voor de opvang van bijenzwermen en ook als ontmoetingsen educatieve ruimte.

Om het project uit te dragen naar diverse doelgroepen zijn er bijengidsen opgeleid. Zij begeleiden, samen met Natuurpunt, tijdens de zomermaanden fietstochten voor de toeristen en inwoners.

Alle gemeentelijke basisscholen kunnen in januari een bijenworkshop in de klas aanvragen en in april een workshop over solitaire bijen volgen.

Inwoners kunnen gratis zakjes bloemenzaad ophalen bij meewerkende handelaars.

Er worden driemaal per jaar stalen genomen van de inhoud van de bijenkasten. Die worden onderzocht op aanwezige pesticiden en zware metalen.

Het gemeentebestuur ontvangt een wetenschappelijk rapport met aanbevelingen. Het bleek dat het stuifmeel van de ingezaaide bloemenweiden effectief terug te vinden was in de bijenkasten. Dergelijke aanplantingen zijn dus zeer waardevol om de bijenpopulaties in stand te houden.

Landbouwers en particulieren die graag tijdelijk of permanent bijenkasten willen op hun terrein kunnen hiervoor bij de gemeente terecht. Tot op heden is er steeds een imker bereid gevonden om samen te werken. Deze imkers worden ook technisch bijgeschoold door Beeodiversity.

Het bijenproject is nu de fundering voor een ruimer project over duurzame landbouw en een gezonder leefmilieu.

Het werkgebied werd verruimd tot de open ruimte. Daar zijn vele insecten actief in de bestuiving en de bestrijding van plagen.

groencontact 2018 | 44 [6] —

35

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

OOSTERZELE

ROESELARE

Oosterzele helpt bijen

Bijenvriendelijke acties

Het gaat niet goed met de bijen en ze zijn belangrijk. Daar was het gemeentebestuur het unaniem over eens. Actie drong zich op want het lokale niveau is bij uitstek goed geplaatst om de levensomstandigheden van zowel honingbijen als van solitaire bijen te verbeteren.

De gemeenteraad keurde in 2016 na positief advies van de Minaraad de ondertekening van het charter ‘Bijvriendelijke gemeente’ goed. Dit kwam niet uit de lucht vallen want het bestuursakkoord 2013-2018 stipuleerde om het open, groene en bloeiende karakter van de gemeente te bewaren, ook buiten de natuurgebieden. Ook wil men de inwoners stimuleren om hetzelfde te doen.

Na het ondertekenen van het bijencharter volgde het bijenplan. Dit plan werd heel minutieus samengesteld en er werden acties aan vastgekoppeld. Er wordt gezorgd voor een stuifmeelrijke omgeving op het openbaar domein door drachtplanten te voorzien. Er wordt sinds 2014 gefaseerd gemaaid volgens het bermheerplan en er is een nulgebruik van bestrijdingsmiddelen.

Er worden bijenhotels geplaatst en het bijenplan wordt intern en extern

36

— groencontact 2018 | 44 [6]

gecommuniceerd. Men sensibiliseert de inwoners om het maatschappelijk draagvlak te verhogen en zet acties op touw rond het verdelen van drachtplanten of bloemenzaad.

Men sensibiliseert ook landbouw en industrie, o.a. via het bijenvriendelijk aanleggen van bedrijventerreinen.

Al deze acties werden uitgeschreven aan de hand van een doelstelling en een uitvoeringsschema met aandachtspunten. Zo zijn inwoners het bijvoorbeeld vaak niet eens met het gevoerde maaibeleid. Zij zien het als het niet onderhouden van de bermen door de overheid, waardoor ze zelf aan het maaien slaan of gebruik maken van pesticiden.

Daarom gebeurt er gerichte sensibilisering door frequent en nadrukkelijk te informeren over de wettelijke bepalingen en de beleidsdoelstellingen. Overtreders worden persoonlijk aangesproken om duiding te verschaffen.

Het logo ‘Oosterzele helpt bijen’ onderstreept dat de gemeente in al haar beleidsdaden een ‘bijentoets’ inbouwt. Bij volgehouden beleid kan het niets anders dan vruchten afwerpen.

Door het aanleggen van een vlindertuin, hooioppers, takkenrils, insectenhotels en het aanplanten van bijenvriendelijke planten blijft het stadsbestuur zich volop inzetten voor het behoud van bijen, vlinders en andere insecten. Zelfs op de parkbegraafplaats is er een stapelmuur van afgebroken zerken zodat deze diertjes zich kunnen nestelen. Bestaande graszones werden omgevormd tot bloemenweides. Dit gebeurde op 21 locaties, goed voor zo’n 1,5 ha.

Waar mogelijk past men een extensief maaibeheer toe en is men overgegaan tot het gefaseerd knotten van bomen. Bovendien besteedt men veel aandacht aan educatie. Zo promoot een voorbeeldmuur in de Blekerijstraat de aanleg van straattegeltuintjes.

Privé-initiatieven van inwoners worden o.a. gestimuleerd via de wedstrijd ‘Gouden Tuin’ in de categorie ‘natuurlijke voortuin’ en ook

via samentuinierprojecten worden Roeselarenaars aangemoedigd.

De stad ondersteunt ook de provinciale bijenhal die door de imkervereniging De Mandelbie wordt behartigd.

Ook zijn er tal van infomomenten zoals tijdens ‘Een uurtje vragen staan vrij’. Op 2 juli was er een toelichting voor de buurtbewoners van Groenpark bij de geplande uitvoering van het ‘3-fasenplan groenbeheer’ in deze wijk. Op 1 september was er een heuse bijennamiddag waarbij bezoekers binnen konden kijken in de bijenhal. Dankzij de imkers kon men piepen in de bijenkasten en verklapten de imkers de geheimen van het bijenvolk. Op het infomoment voor de inwoners van Roeselare was op 4 september het thema ‘minder gras, meer vaste planten vol bloemen en bijtjes… dat is pas genieten van de tuin’

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

TORHOUT Bijenvriendelijke stad Bij het aanplanten van groenzones gaat men op zoek naar bijenvriendelijke heesters en bomen. Jaar na jaar zorgen deze planten tijdens hun bloeitijd voor een feestelijk maal voor de bijen. Bij de keuze van de bloemen voor de talrijke bloembakken en -potten, die overal in de stad worden opgesteld, gaat de voorkeur uit naar bijenvriendelijke soorten. Boomspiegels en verloren hoekjes worden ingezaaid met bloemenmengsels. Via kleurrijke affiches maakt men de burgers hierop attent.

Men probeert hen op die manier ook te stimuleren om in hun eigen tuintje zo’n sterren-restaurant voor bijen te creëren. Het stadsbestuur promoot eveneens de actie van de provincie West-Vlaanderen, nl. het gratis verdelen van bloemenzaadmengsels. Ook bij de milieudienst kunnen burgers terecht voor een gratis pakje bloemenmengselzaad.

In het park Ravenhof bouwde de groendienst een luxe bijenhotel en de milieuraad plaatste er eentje op de wijk Don Bosco. Geleidelijk komt in elke wijk een hotel voor deze zomerzoemers. Ook de omgeving wordt aangepakt en omgetoverd tot een festijn voor de zoemende vrienden.

De afdelingen houtbewerking van 2 technische scholen maken een bijenhotel dat gefinancierd wordt door de

milieuraad. De plaatsing zal gebeuren in het voorjaar van 2019 in de wijken Sint-Henricus en Wijnendale.

In de volkstuintjes wordt extra aandacht besteed aan het bijenverhaal en wordt ervoor gezorgd dat er naast meerdere kleine bijenhotels ook heel wat heerlijke nectarplanten te vinden zijn.

Bermen worden pas gemaaid nadat de bloeiende planten zijn uitgebloeid. Hagen, vooral de ligusterhagen, en struiken in de groenzones worden pas gesnoeid na de bloei.

Leegstaande grafkelders op de oude begraafplaats in de Bruggestraat werden bekleed met sedummatten.

Deze sedumsoorten hebben een heel mooie bloeiperiode waardoor ze voor extra voedsel voor bijen en andere insecten zorgen.

De bijenwerkgroep van het Lokaal Bestuur Torhout plaatste op 8 juni 2018 een bijenkast op het dak van het stadskantoor. Een plaatselijke imker zorgde voor een kolonie die overgeplaatst werd uit een particuliere tuin.

In de gemeenteraad van 25 juni 2018 werd het “Charter Bij-Vriendelijke Gemeente” van de Koninklijke Vlaamse Imkersbond ondertekend.

Vol enthousiasme zal de bijenwerkgroep in de volgende jaren het bijenactieplan verder concreet uitwerken.

2 TOT 9

JUNI 2019

STARTHAPPENING 2 juni 2019 Gent Huis van Kina en Sint-Pietersabdij

groencontact 2018 | 44 [6] —

37

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

GEMEENTEN MET 2 BIJEN­SYMBOLEN

Avelgem | Bijenvriendelijke gemeente

Beringen | Bijenproject 2018

Bredene | Bijenvriendelijke gemeente

Izegem | Bijenhotels en bijenvriendelijke beplanting

38

— groencontact 2018 | 44 [6]

Diksmuide | Diksmuide laat het zoemen

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

Koksijde | Bijenvriendelijk Koksijde

Kortrijk | Bijenplan Kortrijk

Oostende | Bollen voor bijen

Rijkevorsel | Bijenplan Rijkevorsel

Sint-Katelijne-Waver | Bijenvriendelijke gemeente

groencontact 2018 | 44 [6] —

39

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

GEMEENTEN MET 1 BIJEN­SYMBOOL

Antwerpen-Antwerpen | Scheldewandeling

Antwerpen-Berchem | Bijenkorven en bijenvriendelijke beplanting

Antwerpen-Deurne | Bijenvriendelijk Deurne

Antwerpen-Merksem | Bijenproject

Antwerpen-Wilrijk | Op wandel met WIBI

Blankenberge | Begraafpark en bloemencreaties

Boom | Tomorrowlandbijen

Damme | Bijdankt

De Panne | Bijentuin De Panne

Duffel | Bijenvriendelijke gemeente

Hamont-Achel | Ecotuin Achel en bijenhotel Achelse Kluis

Harelbeke | Harelbij

40

— groencontact 2018 | 44 [6]

BIJENVRIENDELIJKE GEMEENTE

De Vereniging voor Openbaar Groen dankt de hierna vermelde firma’s voor hun steun bij de organisatie van de Groene Lente 2018.

HET BEELD VAN MORGEN Landschap en Infra Koolmijnlaan 201 | 3582 Beringen raf.kempen@unitedexperts.be www.hetbeeldvanmorgen.be

Hooglede | Bijenvriendelijke vaste planten en bloemenmengsels

Kruibeke | Jij en ik, samen(werken) voor de bijen

MONTEFLORES Merksplassebaan 100 | 2390 Oostmalle M. 0475 71 88 00 | info@monteflores.be www.monteflores.be

GARSY Ambachtsstraat 34 | 2390 Malle T. 03 309 35 42 | info@garsy.com www.garsy.com

Middelkerke | Bijenvriendelijk Schore

Meulebeke | Bijenvriendelijk Meulebeke

BARENBRUG Belgium T. 03 219 19 47 | sales@barenbrug.be www.barenbrug.be

BEST SELECT p/a Caritasstraat 21 | 9090 Melle info@bestselect.be | www.bestselect.be

Steenokkerzeel | Steenokkerzeel bijenvriendelijk

Stekene | Bloemenweides, bijenhotels en bijenvriendelijke beplanting

BELROBOTICS gdb@belrobotics.com | www.belrobotics.com

DCM nv Bannerlaan 79 | 2280 Grobbendonk T. 014 25 73 57 | dcm@dcm-info.com www.dcm-info.com

WILLAERT Wommelgem | Bijenlint en Romantische herberg

Zonhoven | Bijenvriendelijk Zonhoven

Hazegoedweg 5 | 8800 Roeselare T. 051 24 13 44 | info@willaert.be www.willaert.be

groencontact 2018 | 44 [6] —

41

Gemeente in bloei DE BESTE BLOEMENREALISATIES IN 2018 Met deze wedstrijd wil VLAM samen met de VVOG promotie voeren voor de aanwending van bloemenrijke beplantingen in het straatbeeld.

Tijdens de zomermaanden werden 46 gemeentebesturen bezocht door een vakjury. Aan de hand van 10 criteria werden de openbare bebloemingsinitiatieven van de gemeenten bestudeerd en onderzocht.

De tendens is dat eenjarige bebloeming vooral terug te vinden is in bloembakken op specifieke, strategische locaties en gebouwen, en dat dit meer en meer aangevuld wordt met alternatieve vormen van bebloeming met vaste planten in plantenperken.

Jaarlijks en sinds 2004 worden tijdens de Finale van de Groene Lente bloemensymbolen uitgedeeld voor de meest verdienstelijke bloemenprojecten. De gelauwerde gemeentebesturen ontvangen een aankondigingsbord met 1, 2 of 3 bloemensymbolen. Hierna vindt u een fotocollage met enkele fraaie projecten met bloemen.

Voor een alfabetisch overzicht verwijzen we naar p. 54 en 55.

Rudi Geerardyn | rudi@vvog.info

Gemeenten met 3 bloemen­symbolen p. 43-44

Antwerpen-Antwerpen Antwerpen-Berchem Avelgem Beringen Beveren Blankenberge De Panne Diksmuide Duffel

Genk Hamont-Achel Harelbeke Hasselt Hooglede Izegem Koksijde Leuven Lochristi

Meulebeke Oostende Oudenaarde Overijse Roeselare Sint-Niklaas Staden Tielt Zwevegem

Juryleden Elias De Boeck, adjunct-promotiemanager sierteelt VLAM | Jan Van Tieghem, tuinaannemer, AVBS | Jan Vancayzeele, consulent AVBS | Didier Van Der Eeken, tuinaannemer, VTU | Emmanuel Ampe, landschapsarchitect, VVOG | Rudi Geerardyn, landschapsarchitect-stedenbouwkundige, VVOG en secretaris van de jury

Gemeenten met 2 bloemen­symbolen p. 45-46

Aartselaar Antwerpen-Borgerhout Antwerpen-Deurne Antwerpen-Ekeren Antwerpen-Hoboken

Antwerpen-Wilrijk Bonheiden Boom Dendermonde Kortrijk

Rumst Sint-Truiden Vilvoorde Zandhoven Zwijndrecht

Gemeenten met 1 bloemen­symbool p. 46

Beersel Deerlijk

42

— groencontact 2018 | 44 [6]

Steenokkerzeel Stekene

GEMEENTE IN BLOEI

GEMEENTEN MET 3 BLOEMEN­SYMBOLEN

Antwerpen-Antwerpen | Bloemenprojecten in Antwerpen

Antwerpen-Berchem | Zomerbebloeming in Berchem

Avelgem | Bloemen om te zien in 2018

Beringen | Bebloeming 2018

Beveren | Vaste planten in combinatie met eenjarigen

Blankenberge | Blankenberge bruist

De Panne | Bebloeming van duin tot polder

Diksmuide | Diksmuide in bloei

Duffel | Duffel in bloei

Genk | Genk in bloei

Hamont-Achel | Bebloeming met eenjarigen en veldbloemen

Harelbeke | Bloemenstructuren in Harelbeke

groencontact 2018 | 44 [6] —

43

GEMEENTE IN BLOEI

Hasselt | Bebloeming Hasselt

Hooglede | Zomerbebloeming

Izegem | Stadsbebloeming

Koksijde | Koksijde op kleur

Leuven | Fleurig Leuven 2018

Lochristi | Bebloeming Lochristi

Meulebeke | Meulebeke bebloemd

Oostende | Oostende in bloei

Oudenaarde | Oudenaarde kunststad in de bloemen

Overijse | Overijse in bloei

Roeselare | Kleurrijk #RSL

Sint-Niklaas | Bloemenstad

Staden | Staden in bloei

Tielt | Tielt bebloemd

Zwevegem | Zwevegem bebloemd

44

— groencontact 2018 | 44 [6]

GEMEENTE IN BLOEI

GEMEENTEN MET 2 BLOEMEN­SYMBOLEN

Aartselaar | Centrum in bloei

Antwerpen-Borgerhout | Kleurrijk Borgerhout

Antwerpen-Deurne | Zomerbebloeming, bloemenweides en vaste plantenperken

Antwerpen-Ekeren | Kleurrijke bebloeming Ekeren

Antwerpen-Hoboken | Hoboken bloeit

Antwerpen-Wilrijk | Bloemrijk Wilrijk

Bonheiden | Bollen in bloei

Boom | Ecologisch bloemenproject

Dendermonde | Bebloeming Dendermonde

Kortrijk | Kortrijk in bloei

Rumst | Zomerbebloeming

Sint-Truiden | Stadsbebloeming

groencontact 2018 | 44 [6] —

45

GEMEENTE IN BLOEI

GEMEENTEN MET 2 BLOEMEN­SYMBOLEN

vvog | bedrijfsnieuws

GEMEENTEN MET 1 BLOEMEN­SYMBOOL

Partnership met Aebi Schmidt Van Dyck breidt machineaanbod uit Van Dyck Marcel Belgium NV is sinds enkele maanden verdeler en servicepunt voor de Belgische markt van volgende Aebi Schmidt-producten. Deze toestellen zijn bij uitstek geschikt voor zowel steden en gemeenten als aannemers: • Compacte, milieuvriendelijke veegmachines Swingo met veegbreedte 1400 - 2500 mm Cleango met veegbreedte 1900 - 2100 mm

Vilvoorde | Bebloeming Vilvoorde

Beersel | Geuren en kleuren in het straatbeeld

• Multifunctionele transporter De Aebi MT is een transporter én werktuigdrager die zich kenmerkt door een groot laadvermogen, compacte afmetingen en flexibele opbouwmogelijkheden. Dankzij de functionele bouwwijze met een grote laadbak, diverse mogelijkheden tot op- en aanbouw van apparatuur en de krachtige aandrijfhydrauliek kunnen de Aebi MT voertuigen het hele jaar ingezet worden.

• Laagzwaartepunt-tractor De Aebi Terratrac is uitermate geschikt voor maaiwerkzaamheden op dijken en taluds. Met deze tractor worden steile trajecten veilig en goed gemaaid, zonder de ondergrond te beschadigen.

Zandhoven | Bebloeming in ons dorp

Deerlijk | Bloeiend Deerlijk

Meer info Van Dyck Marcel Belgium NV Provinciebaan 71 | 2235 Houtvenne T. 016 69 91 15 | info@vandyck.be

Website www.vandyck.be

Zwijndrecht | Zwijndrecht in de bloemen

Steenokkerzeel | Steenokkerzeel in bloei

Stekene | Bloemenprojecten

46

— groencontact 2018 | 44 [6]

Van Dyck Marcel Belgium NV | Provinciebaan 71 | BE-2235 Houtvenne T +32 16 69 91 56 | F +32 16 69 62 53 | info@vandyck.be | www.vandyck.be

Groen- en bloemengemeente 2018

Kasteelpark Cortewalle

Beveren kijkt opgetogen terug op deelname aan Entente Florale Europe

Beveren

zilveren medaille

Het afgelopen jaar heeft u als trouwe lezer van Groencontact op verschillende manieren kunnen kennismaken met Beveren, de voorbeeldstellende, groene gemeente in het Oost-Vlaamse Waasland. Beveren werd op de Finale van de Groene Lente in december 2017 uitgeroepen tot Groen- en bloemengemeente 2018. Het was de start van een boeiend en intensief jaar waarbij Beveren verschillende malen als gastgemeente fungeerde en in het middelpunt van de belangstelling stond.

In ieder nummer van Groencontact kon u een artikel lezen over een of ander aspect van het groen- en leefmilieubeleid van de gemeente. Op 5 juli kwam de internationale jury van Entente Florale Europe langs en beoordeelde ze de gemeente. In het Ierse Tullamore werden op 22 september de resultaten van de 14 deelnemers bekendgemaakt. Beveren behaalde een zilveren medaille, het Waalse Nivelles won goud. Op 4 oktober organiseerde de VVOG traditiegetrouw een studiebezoek voor Vlaamse groenverantwoordelijken en de afsluiter was de Finale van de Groene Lente die plaatsvond op 13 december.

Interview Rudi Geerardyn

Intense voorbereiding Tijdens het afgelopen jaar hebben de gemeente Beveren en de VVOG intensief samengewerkt om de deelname aan de Europese groen- en leefmilieuwedstrijd Entente Florale Europe voor te bereiden. Om goed te presteren op Europees niveau moet iedere deelnemer namelijk de volgende criteria

48

— groencontact 2018 | 44 [6]

toelichten: ruimtelijke planning, leefmilieu en natuurontwikkeling, inrichting van de woonomgeving, landschapsplanning, aanleg en beheer van groene ruimtes en beplantingen, milieu-educatie, inzet en participatie, toerisme en recreatie. Belangrijk is eveneens het gemeentelijk beleid en hoe alle onderwerpen aan de jury worden getoond.

Hoe kijkt Beveren terug op zijn deelname aan Entente Florale Europe?

Filip Kegels (schepen van o.a. jeugd, groendienst, begraafplaatsen en netheid openbaar domein) | Het was een hele uitdaging om een interessant dossier op te maken want Beveren is zeer uitgestrekt.

Het is nl. de 3e grootste gemeente

van Vlaanderen, na Antwerpen en Gent. De gemeente is ook zeer divers want iedere dorpskern heeft nog altijd zijn eigenheid behouden.

Om er een samenhangend geheel van te maken, hebben we heel wat tijd gestoken in het verkennen en uitstippelen van een bevattelijk en interessant parcours. We wilden zeker ook de noordzijde van de

GROEN- EN BLOEMENGEMEENTE

inwoners actiever kunnen betrekken bij ons groenbeleid.

In Tullamore (IE) ontving Beveren een zeer verdienstelijke zilveren medaille (vlnr: Rudi Geerardyn (voorzitter jury Entente Florale Europe), Harry Van Goethem (ploegbaas groendienst), Jeroen Bruggeman (diensthoofd infodienst), Dirk Vandromme (vice-president AEFP)

gemeente met het bedrijvige havengebied en de uitgestrekte zones voor natuurcompensatie tonen. Het was echter niet gemakkelijk om tegenover de enorme impact die de haven heeft ook meer groen gerelateerde onderwerpen te plaatsen. Er moesten sowieso keuzes gemaakt worden van wat wel en wat niet te tonen aan de jury. Achteraf is gebleken dat we misschien niet steeds de juiste keuze hebben gemaakt want tijdens het jurybezoek was er plots geen tijd meer om het centrum van de gemeente te bezoeken.

Harry Van Goethem (ploegbaas groendienst) | Het positieve aan Entente Florale was inderdaad de samenwerking met collega’s waarmee we anders maar weinig contact hebben. Dagdagelijks is iedereen nl. bezig met zijn eigen werkdomein zonder zich veel te bekommeren om de andere diensten. Door dit project moesten we wel samenwerken en hebben we vooral de diensten communicatie, stedenbouw, toerisme, cultuur, technische diensten, … beter leren kennen. Deze spontane manier van samenwerking is dus zeker een meerwaarde waar we in de toekomst verder de vruchten van zullen plukken.

Samenwerking Marc Van Havere (diensthoofd groendienst) | Voor de groendienst is het een zeer druk jaar geweest waarin we veel tijd hebben gestoken in de voorbereidingen en het samenstellen van het Entente Florale-dossier. We hebben veel collega’s en diensten enthousiast gemaakt. Ook voelden we dat we steeds aan de kar moesten blijven duwen om voldoende input te krijgen om alles op tijd klaar te krijgen. Het was echter een mooie oefening waarbij we heel veel materiaal en realisaties hebben geïnventariseerd en opgelijst. We kregen ook een andere kijk op de verwezenlijkingen en het werkterrein van de andere diensten.

zaken denken en we zaten er toch wel mee in hoe het ging aflopen.

Maar alles was behoorlijk voorbereid en spoedig hadden we er een goed gevoel bij en kregen we een aangename band met de juryleden. We hebben niets speciaals of extra gerealiseerd voor dit belangrijk bezoek maar vooral aandacht besteed aan een goede verzorging van het openbaar groen. Ook hebben we vooral de focus gelegd op de omschakeling naar meer duurzame vasteplantenperken, goede plantencombinaties en bijenvriendelijke beplantingen.

Filip Kegels

Hoe is het jurybezoek verlopen?

Marc Van Havere | Het jurybezoek is vlot verlopen zonder noemenswaardige problemen. Het was best wel spannend want we moesten aan veel

Harry Van Goethem | De aanbevelingen uit het juryrapport blijven nazinderen, niet alleen bij politici maar ook bij de werklieden. Door de bevindingen van de jury te communiceren met de werknemers wordt men iets kritischer en denkt men meer na over wat belangrijk is. We willen blijvend aandacht besteden aan ons bomenbestand en nog meer omschakelen naar vaste planten in plaats van de eenjarige bebloeming.

Maar u heeft nog meer geleerd uit dit avontuur?

Wat waren de bevindingen van de jury?

Zonder wedstrijden als de Groene Lente en Entente Florale Europe blijft men steken bij een inventaris, terwijl dit net de kapstokken zijn om middelen vrij te maken en om aan te tonen dat men meer doet dan alleen maar het onderhouden van parken. Ook de

Filip Kegels | Na een inleidende film en vooral het stedenbouwkundig kader gepresenteerd te hebben, gingen we op terrein om de realisaties te tonen en nog meer uitleg te geven. Er was een boeiende interactie en we kregen veel vragen van de juryleden. Op het einde van de dag werden ons de eerste indrukken per wedstrijdcriterium meegedeeld. Vooral op gebied van participatie kunnen we nog meer doen. Dit werd eveneens verwoord in het juryrapport dat we in september op de prijsuitreiking in Tullamore ontvingen. We leren hieruit dat we nog meer scholen, verenigingen en geïnteresseerde

Schepen Filip Kegels blikt tevreden terug op deelname aan Entente Florale Europe

Participatie Entente Florale Europe is een alibi om geld en tijd vrij te maken voor de verderzetting van het groen- en leefmilieubeleid

Marc Van Havere | Maar ook op de werkvloer gaan we dit doen waarbij we het personeel nog meer zullen betrekken in onze werking. Op verschillende tijdstippen roepen we de werklieden bijeen om ze tijdens deze infomomenten te vertellen waarmee we bezig zijn en waarop we de focus willen leggen. Ook na de bekendmaking van onze zilveren medaille hebben we dit gedaan en zijn we samengekomen om dit te vieren en te bedanken voor het gepresteerde werk. We merken dat men zich hierdoor meer betrokken voelt en dat de werkmotivatie stijgt.

groencontact 2018 | 44 [6] —

49

GROEN- EN BLOEMENGEMEENTE

Natuurgebied Grote Geule

collega’s in de gemeentediensten zijn hier nu meer van overtuigd en kijken plots anders naar de gemeente. Ze zijn veel meer aan de gemeente gehecht geraakt en men stuurt zijn visie bij door ook groen en leefmilieu mee op te nemen in het programma.

Door de aanbevelingen te volgen, versterken en optimaliseren we onze dienstverlening en stemmen we ons beleid nog meer af op city-marketing.

Ook het studiebezoek van de Vlaamse groenambtenaren was geslaagd?

Marc Van Havere | We konden voortbouwen op onze ervaringen met de Europese jury. We besloten om de deelnemers op te splitsen in

Kasteelpark Hof Ter Saksen

2 groepen zodat ze elk comfortabel konden kennismaken met de 2 thema’s cultuur en natuur. Na de middag wisselden de groepen zodat beide groepen hetzelfde programma kregen maar in een andere volgorde.

Het ging er meer ontspannen aan toe en ook hier kregen we goede respons en positieve kritieken. Ook nog de weken nadien werden we nog gecontacteerd en ontvingen we veel lof over de heel geslaagde studiedag.

Wat brengt de toekomst?

Filip Kegels | We gaan vooral werk maken van de toeristische promotie van onze troeven. Alles wat we verzameld hebben en de route die we voor Entente Florale Europe hebben uitgestippeld gaan we verder uitwerken.

Samen met de horeca en hotels willen we een toeristisch pakket en routes creëren voor vooral fietsers en wandelaars. Toerisme wordt nog te stiefmoederlijk behandeld, vooral in kleine gemeentes, terwijl er veel potentieel inzit. Dit is ook de verdienste van onze Europese deelname want met de jury zijn we op plekken geweest die minder bekend zijn en die nochtans veel te bieden hebben.

Zo is het Sportpark nog te weinig gekend bij vele inwoners van GrootBeveren. Omdat toerisme mijn bijkomende bevoegdheid wordt in het nieuwe gemeentebestuur wil ik hier zeker werk van maken.

Marc Van Havere | Er waait een nieuwe wind in het bestuur en we

Vlaamse laureaten van Entente Florale Europe

Entente Florale Europe Entente Florale Europe is een wedstrijd op Europees niveau met leefbaarheid als wedstrijdthema.

Entente Florale Europe telt negen Europese landen die elk participeren met 2 kandidaten die door een vakjury worden bezocht.

Entente Florale Europe stelt een juryrapport op en reikt op een plechtige slotmanifestatie de bronzen, zilveren of gouden ereplaten en diploma’s uit.

50

— groencontact 2018 | 44 [6]

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Kortrijk Mechelen Zwevegem Nieuwpoort Hasselt Veurne Hoogstraten Sint-Niklaas Eeklo Genk Turnhout Hamont-Achel Beveren

www.entente-florale.eu

gouden medaille gouden medaille gouden medaille zilveren medaille zilveren medaille gouden medaille gouden medaille zilveren medaille zilveren medaille zilveren medaille zilveren medaille zilveren medaille zilveren medaille

kunnen en mogen meer doen dan alleen maar het groenonderhoud. Er is eveneens ruimte voor leuke projecten, zoals de zeer gewaardeerde nocturnes op de begraafplaatsen. Ook de collega’s doen meer beroep op de expertise van de groendienst bij voorbereidende besprekingen van nieuwe projecten.

Harry Van Goethem | Met het juryrapport in het achterhoofd kunnen we verder aan de slag om de gemeente nog meer op de kaart te zetten. Het dynamisme gaat verder en we krijgen gemakkelijker medewerking voor nieuwe acties. De werklieden zijn nu al enthousiast over de aanleg van de nieuwe bijentuin in het kasteeldomein van Hof Ter Saksen waarbij we de uitdaging aangaan om met Damme de mooiste bijentuinen van Vlaanderen te maken in 2019. Dankzij de steun van Bekende Vlamingen krijgt alles een andere dimensie!

Rudi Geerardyn | Hartelijk dank voor dit gesprek en voor de samenwerking tijdens de vele activiteiten die we samen organiseerden. Volgend jaar is het de beurt aan de nieuwe Groen- en bloemengemeente!

Groen en bloemengemeente 2019 Oudenaarde doet gooi naar onderscheiding in Entente Florale Europe Oudenaarde wordt uitgeroepen tot Groen- en bloemengemeente 2019 omdat er vele, voorbeeldstellende groen- en bloemenprojecten werden en worden gerealiseerd. De troeven van de stad worden samengevat in driemaal de letter g: groen, gezellig en geschiedkundig. Het ontstaan van Oudenaarde startte met een nederzetting in een bocht van de Schelde die toen de grens vormde tussen het Duitse en het Franse Rijk. De stad was het centrum van de lakennijverheid maar is nadien wereldberoemd geworden met zijn tapijtnijverheid.

Maar Oudenaarde zette zich ook op de kaart met haar befaamde bieren

Liedtspark

en brouwerijen. En heden ten dage hebben ook de groene heuvels van de Vlaamse Ardennen een hoge aantrekkingskracht voor wandelaars en fietsers. Wieler­fanaten weten ongetwijfeld dat Oudenaarde steeds een hoofdrol speelt in ‘De Ronde van Vlaanderen’ en voor veel sfeer zorgt.

Volgend jaar gaat de stad de Europese toer op want ze wil als kersverse groenen bloemengemeente deelnemen aan de internationale groen- en leefmilieu­ wedstrijd Entente Florale Europe.

Precies 20 jaar geleden deed Oudenaarde al eens mee aan de wedstrijd Entente Florale. Toen was het eerder een bebloemingswedstrijd die

in de loop der jaren is geëvolueerd naar een groen- en leefmilieuwedstrijd. De criteria spitsen zich toe op groen, milieu en landschap waarbij de aspecten milieu-educatie, participatie, recreatie en duurzaamheid eveneens een belangrijke rol spelen in het beoordelen van de deelnemers. Volgend jaar wil Oudenaarde opnieuw zijn groene troeven uitspelen en een gooi doen naar een Europese onderscheiding.

Entente Florale Europe Volgende zomer komt de vakjury van Entente Florale Europe ook naar België. Het groen- en leefmilieubeleid van zowel het Waalse Wavre

(Henegouwen) en het Vlaamse Oudenaarde (Oost-Vlaanderen) worden aan het oordeel van de jury onderworpen. De VVOG begeleidt het stadsbestuur bij de opmaak van het wedstrijddossier en het organiseren van het jurybezoek.

In het najaar van 2019 worden de Vlaamse groendeskundigen op hun beurt uitgenodigd voor een studie­ bezoek aan de groen- en bloemengemeente van het jaar. En in december zal de Finale van de Groene Lente eveneens in Oudenaarde plaatsvinden. Meer over het groenbeleid van de stad zal u kunnen lezen in de volgende jaargang van Groencontact.

Pamelekerkplein

groencontact 2018 | 44 [6] —

51

een tweede leven voor uw groenafval Klepelmaaiers

Houtversnipperaars

Onkruidborstels

VANDAELE KONSTRUKTIE N.V. | STATIONSSTRAAT 119 | B-8780 OOSTROZEBEKE | T+32 56 66 45 01 | F+32 56 66 30 40 | INFO@VANDAELE.BIZ

Zoutstrooiers

www.vandaele.biz

column | vvog

Meer kwaliteitsvolle natuur, graag !

De jongste jaren is er een toegenomen bewustzijn rond natuurbescherming en de achteruitgang van de biodiversiteit. Steeds meer studies tonen aan dat het niet goed gaat met de wereldwijde en dus ook Vlaamse natuur, en die bereiken een steeds breder publiek. Het jongste rapport in de rij kwam begin november uit, en was misschien wel het meest alarmerende. De Verenigde Naties stellen daarin dat het wel eens zou kunnen dat de mens zijn eigen ondergang aan het documenteren is, en dat op de biodiversiteitstop van 2020 in China dringend dwingende maatregelen nodig zijn om de tanende soortenrijkdom zwaar en efficiënt te ondersteunen. Het is de vraag of dat allemaal gaat lukken, maar in afwachting is er al een dringende vraag tot actie.

Als we vandaag nagaan wat er op Vlaams niveau zoal gebeurt om de planten en dieren te ondersteunen oogt het resultaat eerder mager. Er zijn wel degelijk enkele soortenbeschermingsprogramma’s (sbp’s) voor een twintigtal soorten waaronder vleermuizen, vissen, vogels, zoogdieren, en voor de Antwerpse Haven als geheel. Omdat de meeste programma’s van recente datum zijn is het nog te vroeg voor een evaluatie. Maar als we kijken naar de oudere sbp’s zoals dat voor het gentiaanblauwtje, voorspelt het weinig goeds.

Hoe dan ook is actie dus gewenst, en dat geldt voor iedereen. Steden, gemeenten en provincies kunnen hierin het voortouw nemen, en al of niet samen met het Vlaams gewest de hand aan de ploeg slaan. Het ziet er voorlopig echter naar uit dat het eerder om beperkte initiatieven gaat.

Begin oktober was er de startmeeting, met het Agentschap voor Natuur en Bos, het Departement Omgeving, Natuurpunt en Corridor, van een initiatief dat ze naar Nederlands model ‘Green Deal’ noemen. Dat gebeurde bij Colruyt in Halle waar vele aanwezigen het evenement bijwoonden en achteraf de buiteninrichting konden bekijken als inspirerende site. Begin november was er een tweede evenement in de Hogeschool Gent, opnieuw met heel wat

geëngageerde bedrijven en overheden. Dan zit het wel goed, zou je denken. Maar de teneur na beide evenementen was er eerder eentje van ‘een mager beestje’, over ‘veel wolligheid’ tot ‘hier zal nog veel moeten aan geschaafd worden’.

in Aalst moeten hun bladeren bijhouden want nu verstoppen die de dakgoten en vervuilen het voetpad en de straat, de mens gaat zich nu herbronnen in de natuur en krijgt die therapie terugbetaald, ...

Mag het nog over de natuur zelf gaan?

Focussen we dan even op enkele andere nieuwsfeiten. De dorpskern van Hombeek (Mechelen), de Grote Markt van Vilvoorde en ‘De Zuidflank’ in Overijse hebben met elkaar gemeen dat daar onlangs vernieuwingswerken werden uitgevoerd. Als je ze alle drie bekijkt vanuit het standpunt voor meer biodiversiteit, of minstens voor meer kwaliteitsvol (ecologisch) groen, ogen ook deze plaatjes mager.

Als de basisingrediënten voor een kwaliteitsvolle natuur aanwezig zijn gaat de biodiversiteit vanzelf vooruit.

In geen van de drie gevallen zal de natuur een betere beurt maken dan voor die werken, tenzij je de openlegging van een deel van de Leibeek en een sterfgracht in Hombeek toch op het palmares zou plaatsen.

Slotsom van alle genoemde voorbeelden: veel te weinig, rijkelijk laat en een stiefmoederlijke behandeling van de natuur. Hiermee gaan we de meubelen dus niet redden, zoveel is duidelijk. Nochtans leeft bij veel mensen het belang van een robuuste natuur, en daaraan gekoppeld een gezonde soortenrijkdom. Maar de ontwerpers, bedenkers, adviseurs en vele andere betrokkenen laten het veel te veel afweten.

Het is tegenwoordig bon ton om de mens altijd en overal centraal te plaatsen. Hij moet vrij kunnen rondstruinen in de bossen, de everzwijnen moeten strenger worden bejaagd want ze bedreigen onze gezondheid als dragers van de Afrikaanse varkenspest, de bomen in die wijk

In het openbaar domein liggen veel groene zones, maar hoe kwaliteitsvol zijn ze nog?

Steeds meer steden en gemeenten besteden hun groenonderhoud uit aan privébedrijven die weinig interesse hebben in biodiversiteit en natuurontwikkeling. Daar zijn inmiddels (te) veel voorbeelden van, en de dringende roep naar betere natuur vanuit de Verenigde Naties en andere instanties is niet van die aard om het roer om te gooien. Als het te moeilijk en ingewikkeld zou zijn kunnen we daar alle begrip voor opbrengen. Maar in wezen gaat het om eenvoudige materie.

Als je ervoor zorgt dat de basisingrediënten voor een kwaliteitsvolle natuur aanwezig zijn volgt de vooruitgang van de biodiversiteit wel vanzelf. Ook daar zijn veel voorbeelden van.

Bij educatieve terreinbezoeken met mensen en bedrijven van goede wil krijgen we dikwijls die opmerking: ‘We wisten niet dat het zo eenvoudig kon zijn’.

Inderdaad, misschien zoeken we het allemaal veel te ver, en vergeten we de basisnoden van planten, dieren... en mensen, jawel. Als je een ideale omgeving creëert zorgt de natuur wel voor zichzelf. Hoe dikwijls hebben we dat al vastgesteld? Als de openbare sector dat nu eens wat meer in het achterhoofd hield bij de aanleg van hun groene zones zouden we al een pak verder staan dan vandaag. En als ze dat goed communiceerden met hun bevolking zou die zeker meestappen in de ecologische visie.

Wanneer maken we dat nog mee?

Herman Dierickx

groencontact 2018 | 44 [6] —

53

Gemeente

Awards & Labels

Titel

Groene Gemeente

PAG

Aalst

Bijenvriendelijke gemeente Een bij-zondere stad

Titel

PAG

Antwerpen-Berchem

Kunstenplein

Antwerpen-Berchem

Hof van Nauwelaerts

buurtgroen

2

12 Scheldewandeling

groen bij gebouw

5

16

park

4

22

Bijenkorven en bijenvriendelijke beplanting

Centrum in bloei

45

Bloemenprojecten in Antwerpen

43

40 Zomerbebloeming in Berchem

43

40

Antwerpen-Borgerhout

Kleurrijk Borgerhout

Antwerpen-Deurne

Bijenvriendelijk Deurne

Antwerpen-Ekeren

Prairietuin Sint-Lambertus­kerk

Antwerpen-Hoboken

Park Gravenhof

Antwerpen-Merksem

Urnenbos De Eekhoorns

Zomerbebloeming, bloemen40 weides en vaste plantenperken

45

4

16

Kleurrijke bebloeming Ekeren

45

park

3

22

Hoboken bloeit

45

begraafplaats

3

10 Bijenproject Op wandel met WIBI

Volkstuin Oeze Lochting

45

groen bij gebouw

Antwerpen-Wilrijk Avelgem

PAG

32

Aartselaar Antwerpen-Antwerpen De Tuinen van Brooklyn

Gemeente in bloei

Resultaat

Categorie

Resultaat

Titel

Resultaat

OVERZICHT GROENE LENTE 2018

thematisch groen

4

29 Bijenvriendelijke gemeente

Beernem

40 40 Bloemrijk Wilrijk

45

38 Bloemen om te zien in 2018

43

#bijbeernem

32

Minder grasmachien, meer bijen zien

33

Beersel

Park Neerdorp

landschappelijk groen

2

WP

19

Beringen

Dorpsplein Paal

plein

3

ZIG

24 Bijenproject 2018

Beveren

Kruidentuin Cortewalle

thematisch groen

1

Geuren en kleuren in het straatbeeld

38 Bebloeming 2018

43

Beveren Verbindt en blijft verder zoemen

33

Begraafpark en bloemencreaties

40 Blankenberge bruist

43

De bij, een welgekome gast in openbaar groen

34 Bollen in bloei

45

Boom

Tomorrowlandbijen

40 Ecologisch bloemenproject

45

Bredene

Bijenvriendelijke gemeente

38

Bijdankt

40

28

Blankenberge Bonheiden

Dijleweg

laanbeplanting

2

ZIG

17

Brecht

Kringlooptuin

thematisch groen

3

29

Brugge

Hof Campers

buurtgroen

1

11

Brugge

De Bilk

speelgroen

1

Brugge

Speelplein De Koude Keuken

speelgroen

OGA

25

3

26

Deerlijk De Panne

Bijentuin De Panne

40

Dendermonde Parkbegraafplaats Woumen

begraafplaats

2

WP

9

Duffel Genk

Speeltuin Heempark

speelgroen

43

2018

Damme

Diksmuide

Vaste planten in combinatie met eenjarigen

46

2

46

Bebloeming van duin tot polder

43

Bebloeming Dendermonde

45

Diksmuide laat het zoemen

38 Diksmuide in bloei

43

Bijenvriendelijke gemeente

40 Duffel in bloei

43

31 Genk in bloei

43

26 Bijenstad Genk

Bijenvriendelijkste gemeente 2018

Bloeiend Deerlijk

eerste week juni opmaak 2016 test.indd 1

Gent

Koepoortkaai

Hamont-Achel

Paalkampeerplaats

Harelbeke

Arendswijk

14/11/2016 9:53:37

laanbeplanting

4

17

thematisch groen

2

28

laanbeplanting

1

ZIG

Ecotuin Achel en bijenhotel Achelse Kluis

17 Harelbij

Hasselt

40

Bebloeming met eenjarigen en veldbloemen

43

40

Bloemenstructuren in Harelbeke

43

Project bestuivers

34 Bebloeming Hasselt

44

Heuvelland

Begraafplaats Kemmel

begraafplaats

1

Hooglede

Begraafplaats Gits

begraafplaats

4

10

Bijenvriendelijke vaste planten en bloemenmengsels

41 Zomerbebloeming

44

Izegem

Eperon d’Or

plein

4

24

Bijenhotels en bijenvriendelijke beplanting

38 Stadsbebloeming

44

54

— groencontact 2018 | 44 [6]

ZIG

8

Gemeente

Awards & Labels

Groene Gemeente

Titel

Bijenvriendelijke gemeente

PAG

Resultaat

Categorie

Resultaat

Titel

Resultaat

OVERZICHT GROENE LENTE 2018 Titel

PAG

Gemeente in bloei

PAG

Kalmthout

Bijenvriendelijk Kalmthout

35

Knokke-Heist

A place to bee

35

Koksijde

Bijenvriendelijk Koksijde

39 Koksijde op kleur

44

Kortrijk

Bijenplan Kortrijk

41 Kortrijk in bloei

45

Kruibeke

Jij en ik, samen(werken) voor de bijen

41

Leuven

Heuvelhof

Lint

Woonzorgcentrum Zonnestraal

buurtgroen

3

12

groen bij gebouw

1

14

Lochristi

Fleurig Leuven 2018

44

Bebloeming Lochristi

44

Meulebeke

Bijenvriendelijk Meulebeke

41 Meulebeke bebloemd

Middelkerke

Bijenvriendelijk Schore

41

Oostende

Bollen voor bijen

39 Oostende in bloei

Oosterzele

Oosterzele helpt bijen

36

Oostkamp

Binnentuin OostCampus

Oostkamp

Sint-Jozefswegel

Overijse

Zuidflank

groen bij gebouw

3

15

plein

2

23

landschappelijk groen

1

WP

18

Oudenaarde Rijkevorsel Roeselare

Bijenplan Rijkevorsel Park van de Walle

park

2

21 Bijenvriendelijke acties

44

44

Overijse in bloei

44

Oudenaarde kunststad in de bloemen

44

39 36 Kleurrijk #RSL

44

Zomerbebloeming

45

Bloemenstad

44

Sint-Truiden

Stadsbebloeming

45

Staden

Staden in bloei

44

Rumst Sint-Katelijne-Waver Sint-Niklaas

Bijenvriendelijke gemeente Paradijspark

landschappelijk groen

3

19

Steenokkerzeel Stekene

Muziekwijk

buurtgroen

4

Stekene

De Bormte

plein

1

39

WP

13

Steenokkerzeel bijenvriendelijk

41 Steenokkerzeel in bloei

46

Bloemenweides, bijenhotels en bijenvriendelijke beplanting

41 Bloemenprojecten

46

23

Tielt Torhout

Amazoneplein

Vilvoorde

Groenstraat

Wevelgem

Gemeentelijke hovingen

Wingene

Sportpark Zwevezele

buurtgroen

5

laanbeplanting

3

17

park

1

20

speelgroen

4

27

WP

13 Bijenvriendelijke stad

Bijenlint en Romantische herberg

Wommelgem

Bijenvriendelijk Zonhoven

Zwevegem Zwijndrecht

Administratief Centrum

Bijenvriendelijkste gemeente 2018 eerste week juni opmaak 2016 test.indd 1

14/11/2016 9:53:37

groen bij gebouw

= bijenvriendelijkste gemeente |

2

15

= deelnemer in 2019 |

2018

= openbaar groen award |

44

Bebloeming Vilvoorde

46

Bebloeming in ons dorp

46

Zwevegem bebloemd

44

Zwijndrecht in de bloemen

46

37

41

Zandhoven Zonhoven

Tielt bebloemd

41

= waterproof |

= zonder is gezonder groencontact 2018 | 44 [6] —

55

HET

BEELD VAN MORGEN LANDSCHAP EN INFRA

Nieuwe partner voor uw innovatieve groen- en infrastructuurprojecten Contact:

Het Beeld Van Morgen Koolmijnlaan 201 | 3582 Beringen raf.kempen@unitedexperts.be frank.caers@unitedexperts.be Website:

www.hetbeeldvanmorgen.be

Het Beeld Van Morgen wenst u een fijne kerst toe en de beste wensen voor 2019!