Groencontact vakblad over openbaar groen
P109205 | Afgiftekantoor 8000 Brugge Mass Post | 44e jaargang | Tweemaandelijks | maart - april 2018
2018 | 2
KIEZEN VOOR GROENE GEMEENTEN
Speciale editie n.a.v. de gemeenteraadsverkiezingen 2018
Vereniging voor Openbaar Groen www.vvog.info LEDEN (2017) Aalter, Aarschot, Aartselaar, Alken, Antwerpen, Assenede, Avelgem, Beernem, Beerse, Beersel, Beringen, Berlaar, Berlare, Beveren, Blankenberge, Boechout, Bonheiden, Boom, Bornem, Brasschaat, Brecht, Bree, Brugge, Buggenhout, Damme, De Panne, De Pinte, Deerlijk, Denderleeuw, Dendermonde, Dessel, Destelbergen, Diepenbeek, Diksmuide, Duffel, Edegem, Eeklo, Erpe-Mere, Essen, Evergem, Geel, Genk, Gent, Gistel, Grobbendonk, Haacht, Hamont-Achel, Harelbeke, Hasselt, Heist-opden-Berg, Hemiksem, Herk-de-Stad, Hoeilaart, Hoeselt, Hooglede, Hoogstraten, Houthulst, Hove, Ichtegem, Ieper, Ingelmunster, Izegem, Jabbeke, Kalmthout, Kampenhout, Kapellen, Kasterlee, Knokke-Heist, Koekelare, Koksijde, Kontich, Kortrijk, Kraainem, Kuurne, Laakdal, Laarne, Landen, Langemark-Poelkapelle, Lede, Leopoldsburg, Lichtervelde, Liedekerke, Lier, Lille, Lint, Lo-Reninge, Lochristi, Londerzeel, Lovendegem, Lubbeek, Machelen, Maldegem, Meerhout, Melle, Menen, Merelbeke, Meulebeke, Middelkerke, Mortsel, Nazareth, Neerpelt, Nevele, Nieuwpoort, Nijlen, Olen, Oostende, Oosterzele, Oostkamp, Opglabbeek, Opwijk, Oudenaarde, Oud-Turnhout, Oudenburg, Overijse, Overpelt, Peer, Poperinge, Putte, Puurs, Ranst, Ravels, Retie, Riemst, Rijkevorsel, Roeselare, Rumst, Schilde, Sint-Amands, SintGillis-Waas, Sint-Katelijne-Waver, Sint‑Niklaas, Staden, Steenokkerzeel, Stekene, Temse, Tervuren, Tielt, Torhout, Turnhout, Veurne, Vilvoorde, Vosselaar, Waarschoot, Waasmunster, Waregem, Wervik, Westerlo, Wetteren, Wevelgem, Wielsbeke, Wijnegem, Willebroek, Wingene, Wommelgem, Wuustwezel, Zandhoven, Zaventem, Zedelgem, Zele, Zoersel, Zomergem, Zonhoven, Zwevegem, Zwijndrecht
RAAD VAN BESTUUR (2013-2019) Ali Caglar, Genk, voorzitter Yves De Bosscher, Harelbeke, ondervoorzitter Philip Pierins, Brugge, ondervoorzitter Werner Aerts, Tervuren Filiep Bouckenooghe, Roeselare Wout De Meester, Sint-Niklaas Marc Debie, Wielsbeke Valerie Del Re, Hasselt Peter Desmet, Waregem Bart Hermans, Oud-Turnhout Luc Hermans, Turnhout Bert Herrewyn, Kortrijk Patrick Huyghe, Evergem Michel Jansen, Hoogstraten Filip Kegels, Beveren Hilde Langeraert, Nevele Annika Lenaerts, Leopoldsburg Griet Smaers, Geel Dieter Van Besien, Haacht Jean Vanhees, Beringen Jos De Wael, secretaris
De Vereniging voor Openbaar Groen (VVOG) is een vereniging van Vlaamse steden en gemeenten met het statuut van een vereniging zonder winstoogmerk (vzw). De aangesloten steden en gemeenten hebben het statuut van werkelijk lid. Provincies en andere lokale besturen kunnen ook aansluiten als werkelijk lid. Natuurlijke en publiekrechtelijke personen kunnen enkel aansluiten als toegetreden lid met beperkte dienstverlening. VVOG werd in 1974 opgericht op initiatief van zeven Vlaamse steden: Antwerpen, Brugge, Gent, Mechelen, Oostende, Sint-Niklaas en Vilvoorde. VVOG fungeert als kennis- en informatiecentrum op het vlak van openbaar groen. De leden gemeenten kunnen op elk moment beroep doen op de verschillende vormen van dienstverlening (zie hiernaast). VVOG biedt aan de mandatarissen en ambtenaren van de aangesloten steden en gemeenten een forum waar vakkennis en ervaring in verband met het ‘groene’ vakgebied kunnen uitgewisseld worden en waar oplossingen voor ‘groene’ problemen met collega’s en vakgenoten kunnen besproken worden.
MISSIE De VVOG wil het openbaar groenpatrimonium in al zijn vormen promoten en pleiten voor een maximaal behoud ervan. Waar mogelijk ijveren wij ook voor de uitbreiding van kwaliteitsvol openbaar groen. De VVOG wil onderzoek inzake duurzaam openbaar groen stimuleren en sturen en waar mogelijk een schakel zijn tussen de vele ‘groene’ beleidsdomeinen.
DIENSTVERLENING De VVOG biedt de aangesloten leden een ruime waaier van diensten aan ter ondersteuning van hun werkzaamheden inzake groenvoorziening.
Bibliotheek De VVOG heeft een uitgebreide vakbibliotheek en documentatiedienst. Boeken, tijd schriften, bedrijfsdocumentatie, fotomateriaal en andere nuttige documenten staan ter beschikking van de leden. Een groot deel van de documentatie is te raadplegen via de ledenpagina’s op de website. Technisch advies De leden kunnen beroep doen op de VVOG-medewerkers voor technisch advies. Deze dienstverlening kan telefonisch gebeuren, via e-mail of middels een plaatsbezoek. Netwerking De VVOG organiseert geregeld activiteiten (studiedagen, studieuitstappen, workshops) waar de leden contacten kunnen leggen met collega’s uit de groensector.
PUBLICATIES De VVOG geeft ter ondersteuning van haar dienstverlening verschillende publicaties uit en beschikt over een dynamische en up-to-date website.
Groencontact De VVOG publiceert een tweemaandelijks vakblad over openbaar groen. Groencontact is tevens het contact- en informatieblad van en voor de leden.
Zakboekjes Handige praktijkgidsen in pocketformaat met praktisch bruikbare info voor groen ambtenaren, studiebureau’s en terreinbeheerders.
Secretariaat Vereniging voor Openbaar Groen Predikherenrei 1c | 8000 Brugge T. 050 33 21 33 | F. 050 33 20 62 info@vvog.info | www.vvog.info
Medewerkers Jos De Wael, secretaris - diensthoofd jos@vvog.info Emmanuel Ampe, emmanuel@vvog.info Rudi Geerardyn, rudi@vvog.info Doreen Leuntjens, doreen@vvog.info Dirk Neirynck, dirk@vvog.info Peter Vandyck, peter@vvog.info
Partners
GroenMail De VVOG publiceert een elektronische nieuwsbrief met actuele informatie over het ‘groene’ vakgebied. Inschrijven kan op info@vvog.info.
Website Op de website van de VVOG vindt men allerlei nuttige informatie over het vakgebied. Meer en meer wordt de website hét interactieve medium waarmee de VVOG communiceert met haar leden.
GROENE LENTE De ‘Groene Lente’ is een jaarlijkse wedstrijd waaraan alle Vlaamse gemeentebesturen kunnen deel nemen. Op die manier wil de VVOG interessante en voorbeeldstellende groenprojecten en bloemen initiatieven meer bekendheid geven. Bijzondere aandacht gaat uit naar projecten die bijenvriendelijk, pesticidenvrij en waterrobuust beheerd worden. Op de Finaledag in december worden de beste groen- en bloemenprojecten voorgesteld en gepubliceerd in een speciale editie van Groencontact.
VORMING EN OPLEIDING Cursussen De VVOG organiseert gespecialiseerde cursussen op maat van de gemeenten. De cursussen zijn zowel theoretisch als praktijkgericht en bieden een volledig opleidingstraject in functie van de stielkennis van de cursisten. VVOG is door de Vlaamse overheid erkend als opleidingscentrum. Studiedagen Jaarlijks organiseert de VVOG een of meerdere studiedagen (symposia, congressen). Seminaries en studiebezoeken Meerdere keren per jaar worden voor de leden seminaries en/of vakexcursies georganiseerd over concrete groenthema’s. Uitwisseling van ervaringen en kennismaking met voorbeeldstellende groenprojecten is hierbij essentieel.
DIRECTIECOMITE (2013-2019) Ali Çaglar, Yves De Bosscher, Patrick Huyghe, Philip Pierins
FINANCIEEL COMITE (2013-2019) Inge Bossuyt, Harelbeke Pascal Buytaert, Sint-Gillis-Waas Vincent Laroy, Lovendegem
TECHNISCHE WERKGROEP Dirk Vandromme, Zwevegem, voorzitter Maarten Vansteenhuyse, Brugge Mieke Schauvliege, Gent Hans De Beule, Antwerpen Eli Devriendt, Oostende Peter Fabry, Genk Inge Goos, Turnhout Ides Leys, Koksijde Peter Tanghe, Kortrijk Bernadette Pieters, Sint-Niklaas Marc Van Havere, Beveren Geert Vande Kerkhof, Hasselt Alvarez Vanhove, waarnemer AWV Pieter Van Nieuwerburgh, waarnemer AWV Tarcy Verstraeten, Dendermonde Jos De Wael, secretaris
Structurele sponsors
van de redactie | vvog
colofon Groencontact
is een vakblad over openbaar groen
Groencontact
is een uitgave van de Vereniging voor Openbaar Groen vzw (VVOG)
Groencontact
is het ledenblad van de VVOG
Kiezen voor ...
www.groencontact.info Redactie Jos De Wael, hoofdredacteur Emmanuel Ampe Kathleen De Clercq Rudi Geerardyn Dirk Vandromme Peter Vandyck
Columnist Herman Dierickx
Redactieadvies prof. Martin Hermy, KU Leuven, voorzitter Geert Bossaert, BVTL Kathleen De Clercq, PXL Diepenbeek Lieven Dhollander, Hogeschool Gent Pieter Foré, Hogeschool Gent Isabelle Joos, VIVES Roeselare Steven Meeus, ODISEE Sint-Niklaas Geert Meysmans, Erasmus Hogeschool Jan Moereels, Brasschaat Dirk Vandromme, Zwevegem Marc Vereecke, Sleidinge Chris Vermander, Gent
Eindredactie Jos De Wael | jos.de.wael@vvog.info
Redactieadres Predikherenrei 1c | 8000 Brugge T. 050 33 21 33 | F. 050 33 20 62 groencontact@vvog.info
Vormgeving & Druk Vanden Broele | Brugge | www.vandenbroele.be
Advertenties VVOG | Predikherenrei 1c | 8000 Brugge T. 050 33 21 33 | F. 050 33 20 62 groencontact@vvog.info
Op 14 oktober 2018 worden in ons land gemeenteraadsverkiezingen gehouden! Steden en gemeenten hebben een grote verantwoordelijkheid op vlak van het beleidsdomein ‘Openbaar Groen’! Lokale besturen zijn immers het best geplaatst om ervoor te zorgen dat alle inwoners voldoende kunnen profiteren van de vele voordelen die groenvoorzieningen te bieden hebben. Nieuwe groene ruimtes creëren en het bestaande groen deskundig instandhouden is een absolute kerntaak van elk lokaal bestuur. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat de aanwezigheid van een diversiteit aan groenvormen tal van voordelen oplevert die ten goede komen aan en een meerwaarde betekenen voor de inwoners en bezoekers van uw stad of gemeente. We spreken van ecosysteemdiensten of beter nog van ‘natuurvoordelen’, een synoniem dat duidelijker zegt waar het op staat. De voordelen die de natuur levert aan de mens. Natuurvoordelen maken het leven op aarde mogelijk, beschermen en helpen ons en maken ons leven beter. Natuurvoordelen zijn vaak beter en goedkoper dan oplossingen die de mens zelf bedenkt. Als vereniging van Vlaamse steden en gemeenten ijvert de Vereniging voor Openbaar Groen (VVOG) al meer dan 40 jaar voor een duurzaam lokaal beleid inzake groenvoorziening. Daarom wil de VVOG in de aanloop naar de verkiezingen met de publicatie van dit speciaal nummer van Groencontact enkele aanzetten geven om na te denken over de toekomstige aanpak van het gemeentelijk groenbeleid in uw gemeente na 31 december van dit jaar. In de extra middenkatern bij dit nummer hebben wij een aantal pertinente voordelen van bomen en groenvoorziening op een rijtje gezet. Groene ruimten zijn goed voor onze gezondheid. Meer groen helpt ons om de gigantische uitdagingen inzake klimaatverandering beter aan te pakken. Meer en betere natuur in de buurt betekent meer biodiversiteit met veel onvermoede voordelen. Groen heeft ook een sterke sociale dimensie. Kortom: hoe meer groen, hoe beter.
Abonnementen Een jaarabonnement van 6 nummers kost: in België: € 60 (incl. BTW) in het buitenland: € 75 studenten: € 30 Een los nummer kost: € 20 Abonneren kan door overschrijving van het juiste bedrag op onze bankrekening met de mededeling: ‘nieuw abonnement Groencontact’ IBAN BE82 0680 5419 8068 BIC GKCCBEBB BTW BE 0414 897 902
Speciale aandacht hebben we willen geven aan het belang van bomen en aan de deskundigheid waarmee het groen moet benaderd worden. Want al te vaak zien we dat lichtzinnig wordt omgesprongen met ons ‘groen kapitaal’. Grote bomen die zonder nadenken opgeofferd worden voor de belangen van enkelingen. Wij hebben ook gevraagd aan enkele vooraanstaande opiniemakers, waaronder de Vlaams Bouwmeester, om hun ideeën over een ‘groene’ en ‘leefbare’ gemeente op papier te zetten. Deze vindt u ook in de speciale middenkatern van dit nummer.
Copyright Het nadrukken of overnemen van artikels mag enkel gebeuren na voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur(s) én de redactie. Gelieve eerst contact op te nemen met de redactie.
Tot slot hebben we enkele aanzetten gegeven voor verkiezingsdebatten. Hopelijk kunnen die ook in uw gemeente gebruikt worden om het belang van groen ‘scherp’ te stellen.
Verantwoordelijke Uitgever
Veel inspirerend leesgenot!
Ali Çaglar | Predikherenrei 1c | 8000 Brugge Ondertekende artikels en advertenties vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs, respectievelijk adverteerders. Het opnemen van een artikel of advertentie betekent niet noodzakelijk dat de VVOG of de redactie een gelijkaardig standpunt innemen.
ISSN
Jos De Wael hoofdredacteur
0250-7706
Milieubijdrage Groencontact wordt gedrukt op papier afkomstig uit verantwoord beheerde bossen en wordt verstuurd onder recycleerbare papieren omslag.
groencontact 2018 | 44 [2] — 3
Kiezen voor groene gemeenten PLEIDOOI VOOR EEN DUURZAAM LOKAAL GROENBELEID Op 14 oktober 2018 worden gemeenteraadsverkiezingen gehouden. De Vereniging voor Openbaar Groen (VVOG) wil enkele aanzetten geven om na te denken over de toekomstige aanpak van het gemeentelijk groenbeleid in uw gemeente. Steden en gemeenten hebben een grote verantwoordelijkheid om voldoende OPENBAAR GROEN te creëren en in stand te houden. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat de verschillende vormen van groen tal van voordelen opleveren. Hierna hebben wij een aantal van die voordelen op een rijtje gezet. Wij hebben ook gevraagd aan enkele vooraanstaande opiniemakers, waaronder de Vlaams Bouwmeester, om hun ideeën over een ‘groene’ en ‘leefbare’ gemeente op papier te zetten.
● ● ● ● ● ●
KIEZEN VOOR
GEZONDHEID KIEZEN VOOR
AANPAK VAN DE KLIMAATUITDAGINGEN KIEZEN VOOR
MEER NATUUR EN BIODIVERSITEIT KIEZEN VOOR
MEER ‘GROENE’ DESKUNDIGHEID KIEZEN VOOR
BOMEN
KIEZEN VOOR
SOCIALE COHESIE
groencontact 2018 | 44 [2] — 17
OPINIE
Noodzaak van groen en natuur in en rond onze steden Het debat dat vandaag over duurzaamheid gevoerd wordt gaat vooral over CO2, energie en klimaat. Het is op zich zeer verdienstelijk en noodzakelijk om deze problematieken aan te kaarten, maar het zal totaal niet volstaan. Als de mensheid enkel de nodige klimaatdoelstellingen realiseert dan zit over een paar decennia de resterende natuur bij wijze van spreken enkel nog in de zoo. De reden is eenvoudig: natuur heeft plaats nodig en daar gaat het vandaag te weinig over. De betonstop, die eigenlijk een stop is in het bijkomend opsouperen van ruimte, is een eerste stap in de goede richting, maar we hebben eigenlijk al teveel ruimte ingenomen. Dus moeten we een tandje bijsteken en durven denken aan krimp, en aan het bijmaken van kwalitatieve natuur. De creatie van groen is ook een belangrijke motor voor het stimuleren van verdichting. Een steeds toenemende gedeelte van de wereldbevolking trekt naar de steden. Momenteel is dit meer dan 55% en prognoses voorspellen dat tegen het eind van de eeuw meer dan driekwart van de mensen op aarde in steden zullen wonen. In Vlaanderen was er tot voor kort een tegengestelde evolutie: meer dan twee derde van de mensen wonen niet in een stad of in het centrum van een dorp maar in een verkaveling ergens tussenin. Soms in een rijwoning maar meestal in een vrijstaande woning, en steevast op een plek die slecht bereikbaar is voor het openbaar vervoer en dus volledig afhankelijk is van autogebruik. De mensen zijn ‘op den buiten’ gaan wonen bij wijze van vlucht uit de drukke (en in het verleden nog sterk vervuilde) stad, op zoek naar groen en wonen dichter bij de natuur. Het probleem is dat, door het feit dat we dit met veel te veel mensen zijn gaan doen, het wonen op den buiten quasi niet meer mogelijk is omdat dat platteland en die natuur aan flarden verkaveld zijn. Ruimte voor landbouw staat onder druk en echte natuur moet je in Vlaanderen met een vergrootglas gaan zoeken. Minder dan 3% van onze landoppervlakte is als reservaat beschermd en de kwalitatieve groengebieden die we hebben zijn klein en zeer slecht of niet verbonden met elkaar. Iedereen weet dat je geen vliegen vangt met azijn. Om de Vlaming als het ware uit zijn verkaveling weg te lokken zullen we diens woondroom ernstig moeten nemen en hem in de steden en dorpen een betaalbaar alternatief
18 — groencontact 2018 | 44 [2]
aanbieden dat qua woonkwaliteit en qua pretfactoren minstens evenwaardig zo niet beter is. Net daar is voor de groene ruimte een zeer grote rol weggelegd, en dat op alle schaalniveaus. Het begint ten eerste in de gebouwen zelf met groendaken, groene private terrassen, veranda’s met een kleine plantenserre, grote collectieve groendaken, moestuinen op daken en in samentuinen, enz. En het gaat verder in de parken en tuinen die deel uitmaken van de publieke ruimte. Daar is plaats weggelegd voor recreatief groen dat door veel bewoners als een cruciale meerwaarde wordt ervaren. Maar spijtig genoeg is de biodiversiteit van parken in steden en gemeenten gemiddeld vrij laag. Om het even op flessen te trekken: in de herfst is de meest frequent voorkomende levensvorm in onze parken de ‘gele bladblazer’. Er is dus ook in onze steden behoefte aan meer ruimte voor echte natuur, zeg maar ‘stadsnatuur’,
Natuur heeft plaats nodig en daar gaat het vandaag te weinig over. gecontroleerd verwilderd groen met verhoogde biodiversiteit, beperkte toegankelijkheid voor de mens, en vooral ook een onderhoudskost voor de groendienst die soms tot een factor tien lager is. We moeten als het ware leren om op sommige plekken zoveel mogelijk weg te blijven en zo weinig mogelijk te interveniëren. Een bijkomend zeer belangrijk voordeel van stadsparken en vooral van stadsnatuur is dat het ook zeer efficiënt is tegen het ontstaan van hitte-eilanden. Op de grotere stedelijke schaal opent het concept van de lobbenstad interessante perspectieven. Als een zeester strekt zo’n stad haar armen uit in de natuur. En andersom dringen groene vingers vanuit de natuur diep door in de stad. Dit schema kan niet alleen gebruikt worden om het groenblauwe netwerk te versterken en gefragmenteerde groengebieden te gaan verbinden maar zorgt ook voor een veel langere kwalitatieve contactzone tussen stad en natuur. Vaak wordt een pleidooi voor groene ruimte gehouden op basis van ecosysteemdiensten.
Ecosysteemdiensten als ‘concept’ zijn zinvol om de mens te doen inzien hoe belangrijk de natuur is voor hemzelf. Alles bekijken vanuit ecosysteemdiensten is echter nefast omdat de mens dan gevangen blijft in zijn hoogmoedige antropocentrische positie van waaruit alles gemaakt lijkt als louter ‘instrument’ voor het comfort en welbehagen van de mens. Een belangrijke factor die de creatie van open ruimte bemoeilijkt is de huidige gemeentefinanciering. Gemeenten ontvangen nu vooral geld in functie van het aantal inwoners en het aantal bedrijven op hun grondgebied. Dat betekent dat kleine landelijke gehuchten die met leegloop te maken krijgen, maar die in ruil dan wel veel plaats kunnen bieden voor meer landbouw en natuur, daar bij wijze van spreken financieel voor gestraft worden. Als dergelijke kernen in de toekomst de zuurstof en het voedsel voor de steden zullen maken, dan verdienen ze het om daar beter voor vergoed te worden. De conclusie is bijna vanzelfsprekend. Het creëren van meer ruimte voor groen en natuur heeft voordelen op ALLE vlakken. Het is niet alleen goed maar vooral noodzakelijk voor het herstel van de wegkwijnende biodiversiteit op onze planeet. Maar het is ook goed en nodig voor ons, zowel voor meer genietbare natuur en mooiere landschappen op het platteland, als voor meer woonkwaliteit en zelfs meer biodiversiteit in onze dorpen, kleine steden en grootsteden. Het is niet zo dat in de toekomst alles wat we leuk vinden verboden zal zijn. Het is omgekeerd: als we voortdoen zoals we bezig zijn is binnenkort alles wat we leuk vinden niet meer mogelijk. Als we alles anders doen, wordt het beter èn gezonder voor alle soorten, inclusief de mens… Leo Van Broeck Vlaams bouwmeester
KIEZEN VOOR ...
G E ZO N DnHposiEtiefIefD heid. Wetenfect op de gezond
bben ee lpt ons recuGroene ruimten he act met planten he nt Co n. aa t di n ne s to werkt de aanschappelijke studie ziekte. Bovendien n va n lle te rs he . en meer te bewegen pereren van stress om d en er ul im st rken en bossen grotere groenwezigheid van pa offilter en zorgen st n ee s al k oo n oe Tenslotte werkt gr lucht. ulatie van zuivere gebieden voor circ
GROEN EN GEZONDHEID Groen zorgt ervoor dat we sne ller en beter recupereren van stress én dat we beter bestand zijn tegen toekomstige stress. Uit studies blijkt dat alleen al het kijken naar groen een positief effect heeft. Onderzoek wijst uit dat wie in een groene buurt woont ook minder last heeft van depressies.
GELUIDSDEMPING Vegetatie zorgt niet alleen voor een fysische geluidsreductie. De aanwezigheid van groen heeft ook een positieve invloed op de geluidsperceptie wat bleek uit een onderzoek bij proefpersonen die blootgesteld worden aan hoge geluidsbelasting door wegverkeer.
GROEN ZORGT VOOR GEZONDE LUCHT Planten werken als een stoffilter. Ze filteren ver schillende verontreinigende componenten uit de lucht: zwevende stofdeeltjes, gasvormige polluenten zoals ozon en stikstof oxiden, pcb’s en dioxines, … De filterende werking hangt in belangrijke mate af van het vegetatietype, de soort verontreiniging en de locatie en inplanting van de beplanting. Grotere groengebieden zorgen ook voor een betere luchtcirculatie. Door de temperatuurverschillen tussen groenzones en verharde omgevingen en gebouwen ontstaan luchtstromingen die ervoor zorgen dat zuiverder (gezonder) lucht vanuit het buitengebied de stad binnenwaait.
EGEN
GROEN DOET BEW
eller buurt is zijn we sn Als er groen in de ort te wegen en aan sp geneigd om te be nditie co ke voor de fysie doen. Dat is goed , en en gezondheid. Mens en de mentale wegen zonder, die meer be kinderen in het bij t van overgewicht. hebben minder las
N AA N BE VE LI N GE EID
VOOR HET LOKAAL BEL bewegen nes waar mensen actief kunnen • zorg voor meer (grote) groenzo den! • zorg ervoor dat bomen groot wor tensoorten plan van mix • zorg voor een goede ier man hte • plant bomen op een doordac groencontact 2018 | 44 [2] — 19
OPINIE
Futureproof-straten bieden antwoord op betonstop De afschrijvingstermijn voor openbaar domein bedraagt minstens dertig jaar. Straten en pleinen die vandaag worden ontworpen en aangelegd, moeten zeker nog tot 2040 functioneren. Hoewel de omschakeling naar ledverlichting een feit is, zijn de inzichten op vlak van straatinrichting verder nog grotendeels dezelfde als twee of drie decennia geleden. Vlaanderen telt tal van mooie pleinen, winkelstraten en hedendaagse groenzones maar ze zijn veeleer uitzondering dan regel. Wandel eens door een alledaagse straat in je eigen stad of gemeente. Met wat geluk tref je hier en daar een zitbank of boom aan. Straten bestaan vooral uit veel verharding die een vlotte verkeersdoorstroming moet garanderen. Nochtans is de tijdsgeest aan het veranderen. Welk nut heeft het om vast te houden aan aloude concepten op het moment dat bedrijfswagens in vraag worden gesteld, fiets- en autodeelsystemen als paddenstoelen uit de grond rijzen en projectontwikkelaars kiezen voor woonlocaties die optimaal met het openbaar vervoer en de fiets bereikbaar zijn? Straten en pleinen worden nog te vaak ontworpen met de – rijdende of geparkeerde – private personenwagen als maatgevend element, terwijl het aantal wagens de komende decennia naar verwachting zal dalen. Is al die verharding nog echt wel nodig? Twintig jaar geleden lag niemand wakker van klimaatverandering, files of luchtvervuiling. Tegen 2040 zullen deze uitdagingen allicht hoger op de politieke agenda staan dan de vervanging van F16’s, migratiestromen, terreurdreiging of haperende kerncentrales. Wie de tv-reeks ‘Als de dijken breken’ heeft gezien, voelt nattigheid. En de geschiedenis leert dat de realiteit soms de fictie overtreft. In een razendsnel veranderende maatschappij, lijken de aanlegprincipes voor openbaar domein gestagneerd. De woningbouw doet het op dat vlak veel beter door in te zetten op EPC normen, hernieuwbare energie, groendaken en domotica. Nochtans liggen heel wat oplossingen voor de uitdagingen van morgen gewoon op straat. Veel wegen in Vlaanderen zijn veel te breed voor het verkeer dat ze moeten verwerken. Delen ervan ontharden of vervangen door waterdoorlatende
20 — groencontact 2018 | 44 [2]
bestrating biedt mogelijkheden voor waterinfiltratie. Dat helpt om overstromingen te vermijden, periodes van droogte te overbruggen en zorgt voor verkoeling tijdens hittegolven. Wist u dat tijdens warme zomers de temperatuur in stadscentra tot 8°C hoger kan liggen dan elders? In de zomer van 2003 lag het Europese sterftecijfer ten gevolge van hitte 7% hoger dan normaal. Nu duren hittegolven enkele dagen. Naar verwachting kunnen ze in de toekomst enkele weken duren. Hoe gaan we ons daar tegen wapenen? Een doordachte inrichting van de publieke ruimte kan veel verhelpen. Donkere verhardingen zoals asfalt houden warmte veel langer vast dan lichte materialen. In een straat met bomen is de gemiddelde zomertemperatuur 6°C lager dan in een vergelijkbare boomloze straat. Een volwassen boom in de bebouwde omgeving heeft hetzelfde verkoelende effect als tien kleine airco’s. Tijdens koude perioden
Hoeveel regeringen zullen tegen 2040 de gelegenheid gehad hebben om de betonstop te fnuiken? kan de geabsorbeerde warmte in straatverharding worden opgevangen in warmtenetten waardoor er minder energieproductie en dus ook minder CO2 uitstoot is. Meer en betere infrastructuur voor voetgangers en fietsers zorgt voor een toename van duurzame verplaatsingen. Opnieuw winst op vlak van luchtkwaliteit. Op de ‘betonstop’ – de onmogelijkheid om nog bijkomende open ruimte aan te snijden – is het wachten tot 2040. Hoeveel regeringen zullen tegen die tijd de gelegenheid hebben gehad om die ambitie te fnuiken? De effecten van klimaatverandering doen zich hier en nu voor. Waarop zouden we wachten terwijl we vandaag al duizenden kilometers bestaande straten futureproof kunnen maken, onafhankelijk van bovenlokale beleidsbeslissingen? Anders gaan nadenken over straatinrichting is een noodzaak. Veerkrachtige en flexibele straatprofielen helpen niet alleen klimaat-, mobiliteits- en gezondheidsproblemen op te
lossen. Ze zijn ook economisch interessant. Vandaag al zijn de economische kosten van files en overstromingen torenhoog. Als we tot 2040 onbelemmerd open ruimte blijven aansnijden voor woningbouw en bedrijventerreinen, zullen de kosten onbetaalbaar zijn. Lokale wegbeheerders en beleidsvoerders hebben een enorme hefboom in handen om de leefomgeving klimaatresistent te maken. Jazeker, de ontwerp- en aanlegkosten zullen hoger zijn wanneer er moet worden nagedacht over toekomstgerichte ingrepen. Bekijk het vanuit omgekeerd perspectief en bereken de terugverdieneffecten. De return on investment situeert zich op de langere termijn doordat de maatschappelijke kosten op vlak van mobiliteit, waterbeheersing, gezondheidszorg en luchtkwaliteit zullen dalen. Besparingen op korte termijn mogen geen excuus zijn om die denkoefening niet te maken. De uiteindelijke besparing situeert zich op langere termijn. Die redenering vereist op beleidsvlak een mentale klik: ‘futureproof’ straten betalen zichzelf pas in de volgende legislaturen terug, wanneer andere beleidsvoerders de agenda bepalen. Je kunt er dus niet electoraal mee scoren. Maar wie vandaag daadkracht durft tonen met het oog op langetermijneffecten, bepaalt ook de politieke agenda op lange termijn. Er van uit gaan dat andere beleidsvoerders over meer dan twee decennia de betonstop wel zullen implementeren, is naïef. De maatschappelijke gevolgen van de huidige beleidstrend kunnen we onszelf, onze kinderen en kleinkinderen besparen door vandaag letterlijk ruimte te ‘maken’ voor morgen. Think globally, act locally! Jan Vilain, stedenbouwkundige Infopunt Publieke Ruimte
KIEZEN VOOR ...
A A N PA K VA N K L IM A ATU IT DAG INrsomGstanEdighNeden optreden. Klimaatwetenschappers voor-
er extreme wee ening Door de klimaatwijziging zullen steeds vak ve gevolgen te reduceren kan groenvoorzi atie neg de Om g. rsla nee iger hev en r amde spellen meer hittegolven en mee we frequenter te maken met het zogena en krijg g evin omg e lijkt tede vers de in een belangrijke rol spelen. Vooral de nadechillende manieren hun steentje bij om vers op en drag n rtije erpa wat en ten rde ‘hitte-eilandeffect’. Groene ruim hese voor de fixatie van CO2 en onverha synt foto de kzij dan en zorg ten Plan ie). lige effecten te temperen (mitigat bij hevige en langdurige neerslag. groenzones zorgen voor waterbuffering
BROEIKASGASSEN FIXEREN Onder invloed van licht zijn alle ‘groene’ planten in staat om CO2 uit de lucht op te nemen en om te zetten in suikers. Op die manier wordt koolzuur (broeikasgas) uit de lucht geplukt en in de plant gefixeerd.
MINDER VERHARDING Om de runoff van water bij hev ige regenbuien te verminderen is het belangrijk dat de open ruim te zoveel mogelijk onverhard is. De toename van verharde oppervlakte n en de inname van natuurlijke overstromingsgebieden door beb ouwing zorgen ervoor dat de bodem minder water kan vasthou den. Het water stroomt sneller af en er ontstaan piekstromen waa rdoor het risico op overstromingen toeneemt (zie artikel op p.6)
GROEN-BLAUW NETWERK • De groene lobbenstructuur is een na te streven ruimtelijk model (zie artikel p.14). • De uitbouw van een groen/blauw netwerk gebeurt in samenwerking met alle terreinbeheerders. • Een groen/blauw netwerk vereist samenwerking met de buurgemeenten. • Integraal waterbeheer (opvangen, bufferen, infiltreren,...) is een essentieel onderdeel van een groenbeleidsplan.
WADI’S EN GROENDAKEN
water in de stad tijdelijk Bij hevige neerslag kan het di’s en vijvers. Uit onderzoek opgeslagen worden in wa n water in een stad idealiter blijkt dat de oppervlakte ope de verharde oppervlakte. minstens 10 % bedraagt van r minder runoff. Ook groendaken zorgen voo
MEER SCHADUW die manier Vooral grote bomen kunnen voor schaduw zorgen. Op overmatig zorgen ze ervoor dat gebouwen op zonnige dagen niet aan zuidelijk opwarmen. Het effect is het grootst als de bomen zich . geven uw geörienteerde ramen en muren schad
VERKOELING DOOR MEER GROEN Parken en groene ruimtes zorgen op warme dagen voor een verkoelend effect omdat ze aan evapotranspiratie doen. Bij de verdamping via de bladeren onttrekken bomen (en planten) warmte aan de omgeving (oase-effect). In Vlaanderen waar de wind overwegend uit het zuidwesten komt, kunnen grotere groengebieden (bijv. bossen) die zich situeren ten westen/zuidwesten van een stedelijk gebied een wezenlijk verkoelend effect veroorzaken.
AA NB EV EL IN GE N VOOR HET LOKAAL BELEID
arding • zorg voor een maximale onth ant en • plant loofbomen aan de zonnek gebouwen van nt rdka noo naaldbomen aan de en om groot te worden • zorg ervoor dat bomen kans krijg ken en gevelgroen • promoot de aanleg van groenda groencontact 2018 | 44 [2] — 21
OPINIE
Natuur in de buurt is van levensbelang De ruimtelijke versnippering in Vlaanderen kost ons veel tijd in de file, handenvol geld en is niet houdbaar. De uitdaging is dan ook steden en andere woonkernen zo aantrekkelijk te maken dat meer mensen er willen gaan wonen. Goed leven in de stad heeft te maken met gezondheid, levenskwaliteit en sociale aspecten. Natuur in de woonomgeving is daarin multifunctioneel, eigenlijk van levensbelang, en zonder zal het niet gaan. Natuur heeft een directe invloed op onze gezondheid. Goed geplande groene infrastructuur kan een belangrijke rol spelen bij het verbeteren van de luchtkwaliteit in stedelijke omgevingen. Bomen, struiken en gevel-bedekkende planten zuiveren lucht van fijn stof en kunnen de concentraties van schadelijke stoffen beduidend terugdringen. Onze steden dreigen bij een opwarmend klimaat ook eilanden van hitte te worden. Zomerse hitte-periodes zorgen nu al voor meer zieken en een verhoogde mortaliteit. In een stad als Berlijn worden zo 4 à 5% van de overlijdens in verband gebracht met hitte. Bomen en ander groen helpen de stad koeler te houden. Onderzoek toonde aan dat op windstille, warme dagen in groenbuffers met een breedte tussen 50 en 100 meter de temperatuur 3 à 4 graden lager is dan in de bebouwde omgeving ernaast. Ook water helpt om te verkoelen. De meeste klimaatmodellen voorspellen niet zozeer grote veranderingen in de totale hoeveelheid aan neerslag maar wel meer intense regen afgewisseld met langere droge periodes. We zullen ons waterbeheer in de toekomst daarop moeten afstemmen. Steden worden als een spons waar water zoveel mogelijk wordt gebufferd met groendaken, wadi’s en overstroombare parkjes. Eerder gedempte grachten moeten worden opengelegd. Rivieren die weer leven, en die nog niet zo lang geleden nog riolen waren die werden overwelfd om als parking te dienen, krijgen opnieuw ruimte en bepalen mee de identiteit van de stad, een historische rol. Natuur helpt ook ontspannen. We voelen ons beter en minder angstig in de natuur. Eigenlijk is dat niet zo verwonderlijk. De hedendaagse mens ontstond een goede 200.000 jaar geleden
22 — groencontact 2018 | 44 [2]
in Afrika, steden bestaan slechts enkele duizenden jaren en de industrialisatie zette zich pas 200 jaar geleden door. We leven dus nog niet zo lang in die technische omgeving van gebouwen, wagens en computerschermen. Die technologische vooruitgang brengt gigantische, ondertussen onmisbare, voordelen met zich mee. Maar dat we natuur dichtbij nodig hebben om regelmatig te ontsnappen aan de online aandachtseconomie wordt voor wetenschappers steeds duidelijker. Om die reden is toegang tot groen vlakbij eigenlijk ook een recht dat niet beperkt mag blijven tot de ‘betere’ wijken. Precies ook in achtergestelde buurten moet worden in geïnvesteerd in natuur. Natuur is ook een middel voor sociale cohesie. Om mensen die elkaar niet kennen bijeen te brengen moeten ze in eerste instantie buiten willen komen. Daarvoor zijn aantrekkelijke publieke ruimtes nodig: straten, pleinen en parken met veel groen en blauw. Samenwerken in volkstuinen, of aan natuurgebieden, een
Natuur in de woonomgeving heeft veel verschillende functies. Zonder zal het niet gaan! model dat we met Natuurpunt koesteren, geeft mensen ook de voldoening zelf initiatieven te kunnen nemen. Maar natuur in de stad kan ook een intense belevenis worden. Daarvoor laten we die natuur beter wat wilder worden. Parken hebben zeker nood aan gebruiksgroen zoals zorgvuldig gemaaid gras voor de zomerse picknick of sport, maar we kunnen de natuur op veel plaatsen meer haar gang laten gaan. Dat helpt de biodiversiteit vooruit maar maakt ook dat er meer te beleven is voor mensen. Parken in Duitsland ogen zo heel wat ruiger dan de onze. En de kleine wildernis kan overal: op oude muren, rond de bijenhotels en in de lucht, waar gierzwaluwen de zomeravonden animeren waarna ze worden afgelost door de nachtwacht van
vleermuizen. Ook grote diersoorten veroveren de stad en hebben zich soms met verbazend gemak aangepast aan de stedelijke omgeving: slechtvalken broeden op de kathedralen en vossen verkennen de stedelijke randen. Plaats zoeken voor natuur in een stedelijke omgeving waar bijna per definitie de grond schaars en duur is, vergt aandacht voor kansen, creativiteit en samenwerking. Dikwijls gaat het over kleine lapjes grond. Maar soms kan er ook groot worden gedacht. Aan de overkant van het Kanaal werken de Britten aan hun London National Park waarbij de groengebieden rond de hoofdstad worden verbonden tot een geheel. Brussel heeft ook zijn groene rand, Antwerpen haar fortengordel en in Gent wordt gedacht aan een ‘Gents Zwin’ in de meersen langs de Schelde. Er ligt voor gemeente- en stadsbesturen werk op de plank. Werk waarvoor de Vlamingen erg dankbaar zullen zijn. Lieven De Schamphelaere voorzitter Natuurpunt
KIEZEN VOOR ...
M EE R N AT U U R EN BI O D IV ER SI TE IT
Sinds enkele jaren groeit het besef dat we de natuu r in het algemeen en de groene ruimten in onze woon - en werkomgeving in het bijzonder niet vrijblijvend kunn en benaderen. De ecosystemen rondom ons zijn lever anciers van allerlei voordelen die we niet langer mogen onde rschatten. Het veranderende klimaat noopt ons om grond iger na te denken over het efficiënt en zorgvuldig inzet ten van groen en natuur ten voordele van de leefbaarhe id van onze planeet. Meer in het bijzonder moeten we ons bezinnen over het belang van openbaar groen om onze woonomgeving leefbaar te houden, niet alleen voor onszelf maar ook voor ontelbaar veel organismen die deel uitmaken van een natuurlijk ecosysteem.
MULTIFUNCTIONEEL GROEN recreatie, • Groenzones vervullen tal van functies: bouw, sland stad , natuurbeleving, samen tuinieren sie, ... waterberging, bevordering van sociale cohe wogen • Deze functies worden zorgvuldig over staan. waarbij zowel mens als natuur centraal
GROENTOOL
n een ht van de stad Antwerpe Door VITO werd in opdrac nners groenvoorzieners en -pla tool ontwikkeld waarmee groen elen om de functies van informatie kunnen verzam l’ is too oen ‘Gr de lysefunctie van optimaal te benutten. De ana ar nba ope en heraanleg van het vooral bedoeld voor aanleg . domein in de bebouwde kom n van men inzicht in de effecte Dankzij de Groentool krijgt ress, ing: luchtkwaliteit, hittest groen op de leefomgev CO2en t itei ers sperceptie, biodiv waterhuishouding, geluid om ron tieb l gebruiken als inspira opname. Men kan de too : zijn ijk illende maatregelen mogel te ontdekken welke versch n ope bomen, struiken, hagen of ontharding, aanplanten van . tes en dakoppervlak groenvormen, groenegevels twerpen.be www.vito.be | groentool.an
BIODIVERSITEIT Biodiversiteit slaat op de vers cheidenheid van alle levende wezens (dieren, plan ten, zwammen en micro-organismen) in een bep aalde omgeving. Biodiversiteit wordt vaak bes chouwd op drie niveaus: genetische diversiteit (drijver van de evolutie), diversiteit op soortni veau en diversiteit van ecosystemen. Een ecosysteem is het geheel van soorten (en hun onderlinge relaties) samen met het leefgebied waarin ze voo rkomen.
In Kuurne werd 20 jaar geleden een natuurrijk park aangelegd op grond en die oorspronkelijk bestemd waren als woonuitbreidingsgebied. Dankzij een consequent volgehouden behee r met aandacht voor natuur is het park geëvolueerd tot een uniek lappendeke n van verschillende biotopen met een grote structuurvariatie en biodiversite In volgende editie van Groencontact it. verschijnt een uitgebreid artikel.
AANBEV ELINGEN VOOR HET LOKAAL BELEID • Zowel cultuurlijk groen als waardevolle natuur horen thuis in de gemeente. • Kleine landschapselementen worden maximaal behouden en waar mogelijk uitgebreid. • Duurzame bebloeming biedt een aangename meerwaarde. • In het landelijk gebied gebruiken we waar mogelijk en verantwoord inheems, streekeigen plantmateriaal. • Het gemeentelijk bosareaal wordt deskundig beheerd en verder uitgebreid. • Groen met erfgoedwaarde krijgt speciale aandacht. groencontact 2018 | 44 [2] — 23
OPINIE
Groenaannemers en boomkwekers vragende partij voor meer en beter groen “Iedereen is er zich van bewust dat meer en beter groen nodig is in onze samenleving. Toch zien we nog een grote kloof tussen wat verkondigd wordt en wat gedaan wordt,” vindt Yves Heirman van de Belgische Federatie Groenvoorzieners (BFG). “Met het initiatief van de Europese beroepsvereniging van groenaannemers ELCA om 2020 uit te roepen tot European Year of Greener Cities willen 24 landen de aandacht vestigen op het belang van groen in onze samenleving en op de rol die we vanuit onze sector hierin moeten spelen. De BFG staat mee aan de basis van dit initiatief omdat we willen dat onze mensen een actieve rol toebedeeld krijgen in de creatie van leefbare steden en gemeenten. De tuinaannemers hebben hierin een bijzondere rol te vervullen met hun dienstverlening en concrete oplossingen die veel verder gaan dan een esthetische invulling. Zij hebben de nodige kennis in huis en beschikken over de juiste vaardigheden om onze steden en gemeenten aantrekkelijker en gezonder te maken.”
Groennorm De sierteelt en groenfederatie AVBS bepleit een ‘groennorm’, een minimum aan groen dat door het ruimtelijk beleid voorgeschreven wordt bij nieuwbouw (verkaveling, industrieterrein, infrastructuurprojecten, enz.) en bij de herinrichting van een bestaande verharde ruimte. “Dat groen kan vele vormen aannemen: van kleinschalige groenaanplantingen in de publieke ruimte, gemeenschappelijke tuinzones en grotere stadsparken tot groengevels, groendaken en parkings die groen in plaats van grijs kleuren,” zegt Jan Vancayzeele, consulent sector tuinaanleg van AVBS. “De gemeenten kunnen ook acties ondersteunen zoals ‘Vergroen je voortuin’, ‘Pimp je speelplaats’ en vele andere groenacties,” vult Lucien Verschoren, voorzitter verbond van boomtelers van AVBS, aan.
Vanaf het ontwerpstadium “Een doordacht groenbeleid begint bij de planning van het gemeentelijk/stedelijk gebied,” zegt Lucien Verschoren. “Landschaps- en
24 — groencontact 2018 | 44 [2]
tuinarchitecten, maar ook groenaannemers en -beheerders dienen vanaf het begin betrokken te worden bij bouw- en stadsinrichtingsprojecten. Zij kunnen vanuit hun expertise de groene en functionele inbedding van een project in de omgeving versterken. Ook biodiversiteit start op de tekentafel.”
Groene aanbestedingen AVBS is voorstander van afzonderlijke aanbestedingen voor de aanleg van groen bij openbare bouw- en infrastructuurwerken, om de kwaliteit te verbeteren en te waarborgen. Voor de aanleg en het onderhoud wordt bij voorkeur samengewerkt met professionele tuinaannemers. Grote groene aanbestedingen (clusters) worden volgens Vancayzeele verder
Gemeenten moeten BIJ HET TOEKENNEN VAN EEN OPDRACHT veel meer rekening houden met kwalitatieve criteria – BFG het best in kleinere pakketten opgesplitst, zodat meer lokale bedrijven kunnen intekenen. Want de sector van de groenvoorzieners is nu eenmaal sterk lokaal georganiseerd en op de lokale economie gericht, zo benadrukt ook Heirman. Heirman roept steden en gemeenten op om bij aanbestedingen veel meer rekening te houden met kwalitatieve criteria. “Op dit moment is er een wildgroei aan bijberoepers. Het is niet het bijberoep op zich dat een probleem is, wel het gebrek aan vakkennis en het neerhalen van de prijzen die ervoor zorgen dat de professionele ontwikkeling van de sector afgeremd wordt,” aldus Heirman. “De laagste prijsstrategie bij openbare aanbestedingen moedigt zeker niet aan om in te zetten op kwaliteit en intellectuele input. Steden en gemeenten moeten bereid
zijn om de kennis en vaardigheden van professionele tuinaannemers naar waarde te schatten en te vergoeden.” AVBS geeft nog mee dat in Nederland de duurste en de goedkoopste ingediende offertes automatisch niet meer meedoen voor het binnenhalen van een project. Zo krijg je meer kwaliteit en een betere dienstverlening. Verder klagen BFG en AVBS de scheefgetrokken BTW-situatie aan waardoor het inschakelen van een professioneel tuinaannemer in feite fiscaal ontmoedigd wordt. De VVOG-wedstrijd Groene Lente reikt jaarlijks een speciale award uit aan een openbaargroen-project dat gerealiseerd werd met een opvallende inbreng van een professionele tuinaannemer. Met de ‘OpenbaargroenAward’ stellen we met VLAM en VVOG het maatschappelijk belang van openbaar groen in de kijker en wijzen op de meerwaarde van een professionele aanpak door een tuinaannemer, zegt Jan Vancayzeele.
Professionalisme Ook als sector moeten we consequent zijn, stelt Heirman. “Wij zijn het aan onszelf, aan de maatschappij en aan iedere burger verplicht om ons verder te professionaliseren en dit in de breedste zin van de betekenis. Dit gaat over vakkennis, R&D, over technieken om efficiënter projecten te realiseren, maar ook over maatschappelijke verantwoordelijkheid, eerlijke concurrentie, pro-activiteit, …” Heirman steekt daarbij de hand ook in eigen boezem. “Er is een probleem van vakkennis. Dit is natuurlijk een onderwijsaangelegenheid: tuin-specifieke opleidingen komen te laat in het programma en de voorziene tijd is onvoldoende om alles mee te geven. Door mee aan te sturen op een onderwijs dat beter afgestemd is op de noden en uitdagingen van vandaag, kunnen steden en gemeenten daarin een rol spelen.”
Kwaliteitsplanten Verschoren benadrukt ook het belang van kwalitatieve planten en bomen. “Gemeenten
OPINIE
moeten kwaliteitseisen opleggen aan het plantgoed. Aan de milieuraad vragen we erop toe te zien dat bij plantacties rekening wordt gehouden met de economische wensen van de sector: geen monotone haagpakketten aan lage prijzen en kwaliteitsvolle fruitbomen in een beperkt assortiment.” In de directe woonomgeving, stads- of dorpskernen is het wenselijk om de plantenkeuze af te stemmen op het doel en de mogelijkheden. “Het gebruik van verschillende plantensoorten verhoogt de biodiversiteit en vermindert de kans op ziekten en plagen. Streekeigen groen is een goede keuze voor het buitengebied.”
Afzonderlijke aanbestedingen voor groenaanleg, LOS VAN DE BOUW- EN INFRASTRUCTUUR WERKEN, is een waarborg voor betere kwaliteit – AVBS
PCS Afdeling Groen Recent heeft de Vlaamse regering een 5-jarige subsidie goedgekeurd waarmee het Proefcentrum voor Sierteelt (PCS) een volwaardige Afdeling Groen kan uitbouwen. “Deze middelen laten het PCS toe ondersteuning te bieden aan de professionele groensector. Het PCS vervult hiermee een brugfunctie tussen onderzoek en de praktijk,” meent Vancayzeele. “Zowel tuinaannemers als openbare groendiensten hebben nood aan pragmatische oplossingen voor specifieke problemen op het terrein, zeker nu het belang van duurzaam groen in een bebouwde omgeving steeds groter wordt.” AVBS kiest er dan ook voor om jaarlijks mee te financieren voor het noodzakelijke onderzoek op het PCS.
Vertegenwoordiging Yves Heirman pleit voor een ruimere informele en formele erkenning van de groenaannemers. “Het kan niet langer dat een dienstverlening met een dergelijk maatschappelijk belang nog te weinig aanspreekbaar is. Dit is een warme oproep naar steden en gemeenten om in dialoog te gaan met een sector die zo belangrijk is voor de groene kwaliteit, en die kan helpen om verkiezingsbeloften waar te maken.” Omgekeerd moeten ook de groenvoorzieners bereid zijn om direct in dialoog te treden met steden en gemeenten. “Als we eisen om ons te erkennen, impliceert dat ook dat wij als groenvoorzieners onze verantwoordelijkheid nemen en ons ook beter organiseren.” Verschoren van zijn kant vraagt een vertegenwoordiging van de boomkwekers in de gemeentelijke adviesraden: Minaraad, Gecoro, landbouwcommissie (schatting), enzovoort. Elke gemeente zou volgens Verschoren ook lid moeten worden van VVOG en van de dienst Waarschuwingen en Waarnemingen van PCS.
Groencontact vroeg aan de vertegenwoordigers van de beroepsverenigingen van tuinaannemers en boomkwekers naar hun wensen en eisen met het oog op de komende gemeenteraadsverkiezingen. Yves Heirman is directeur van BFG, de Belgische Federatie Groenvoorziening. Jan Vancayzeele is consulent tuinaanleg van het AVBS, de Sierteelt- en groenfederatie. Lucien Verschoren is voorzitter van de Vakgroep Boomkwekerij van het AVBS. Interview Paul Geerts Dit interview kwam tot stand met steun van VLAM
Contactgegevens AVBS Denen 157 | 9080 Destelbergen T. 09 326 72 10 | info@avbs.be BFG Zuidstationstraat 32 | 9000 Gent T. 09 224 03 11 | info@bfg-fbep.be
Yves Heirman
Websites www.avbs.be www.bfg-fbep.be
Jan Vancayzeele
Lucien Verschoren
groencontact 2018 | 44 [2] — 25
OPINIE
Is er nog een toekomst voor onze groendiensten? Het is opmerkelijk dat de laatste jaren heel wat gemeentelijke en stedelijke diensten reorganiseren. Koortsachtig wordt in Vlaanderen gewerkt om tegen de nieuwe gemeenteraadsverkiezingen een nieuw organigram te presenteren. Wat is de positie van de groendienst en het profiel van de groenambtenaar in dit verhaal? Wat zijn de toekomstperspectieven voor ons openbaar groen in Vlaanderen? Wat is daarbij de taak van de Vereniging Voor Openbaar Groen (VVOG)?
Groendiensten onder druk Bij de gemeentelijke diensten resulteren de huidige reorganisaties veelal in het herindelen van bestaande diensten. Daarbij worden diensten en personen meer gebundeld tot samenwerkende entiteiten. Zelfstandige groendiensten worden opgenomen in een groter samenwerkingsverband. Dit is positief en kan de samenwerking en communicatie ten goede komen. Het houdt echter ook een gevaar in wanneer groendiensten daarbij ophouden te bestaan of degraderen tot louter uitvoerende diensten. De ambitie van beleid, groendiensten en groenambtenaren moet hoger liggen, er is namelijk meer dan enkel groenbeheer. De laatste decennia evolueerden de groendiensten in Vlaanderen zeer sterk. Het openbaar groen werd meer holistisch benaderd en ecologie werd ruim geïntroduceerd in de aanleg en het beheer. Het takenpakket werd ruimer. Naast groenbeheer in de verstedelijkte omgeving zit de groendienst nu ook direct mee aan tafel bij de groene visievorming, het ruimtelijk concept, de stedenbouwkundige planning en de beleidsvoorbereiding, ook in het buitengebied. Met andere woorden, de Groendienst, bij monde van de groenambtenaar, kreeg meer en meer inspraak bij de integratie van openbaar groen in de gemeentelijke planning. Groen werd een waardevol onderdeel van de ruimtelijke plannen, terecht. We hopen dan ook dat bij verdere reorganisatie de groendiensten voldoende vakbekwaam personeel, financiële middelen, respect en autonomie bekomen.
26 — groencontact 2018 | 44 [2]
Groenambtenaren renderen Eén van de basisdoelstellingen van VVOG is steeds geweest: de vorming van groenambtenaren en de tewerkstelling van jonge dynamische vakmensen in openbare groendiensten. Zo is VVOG nog steeds een uniek kennisplatform waar groenbeleid en groenambtenaren elkaar ontmoeten. Opmerkelijk is dat VVOG zich met de jaren goed wist aan te passen aan nieuwe tendensen en evoluties in de samenleving en in het vakgebied. Dit kwam tot uiting in de technieken en in de concepten die toegepast werden in de Vlaamse openbare groenzones. Inhoudelijk groeide in Vlaanderen de aandacht voor natuurontwikkeling in het
Groendiensten degraderen tot uitvoerende diensten getuigt van weinig ambitie van het beleid. openbaar groen. De inzet van groenambtenaren resulteerde ontegensprekelijk in een verhoging van de kwaliteit en kwantiteit van het openbaar groen in onze steden en gemeenten. Er werd met andere woorden zinvol geïnvesteerd in passend personeel.
voldoende bruikbaar en eigentijds openbaar groen beschikbaar te stellen. Groennormen en een betonstop kunnen daarbij helpen maar zijn wellicht niet voldoende. Heden zijn namelijk veel kapers op de kust. Iedereen claimt dezelfde ruimte en groen moet al te dikwijls wijken voor woningbouw, wegen en infrastructuur. Meer nog dan vroeger is er dus overleg noodzakelijk. Groen blijft daarbij soms de zwakke schakel, zegt men. Vergeet echter niet dat openbaar groen een sterke kwaliteitsbarometer is bij de beoordeling van onze Vlaamse publieke ruimte. Aan de politici de verantwoordelijkheid om nu de passende en ambitieuze keuzes te maken!
Meer kwalitatief openbaar groen! Groenpolitici en groenambtenaren moeten in de toekomst, net als vroeger, front vormen en collectief de zaken verdedigen. VVOG is daartoe een uniek overleg- en ontmoetingsplatform. Maak dan ook maximaal gebruik van de geboden opportuniteit en investeer maximaal in uw groendiensten en in openbaar groen. Het rendeert. Respecteer het groene gedachtengoed en het groenpatrimonium van uw voorgangers en blijf geloven in onze collectieve keuze en maatschappelijke missie: meer kwalitatief openbaar groen! Dirk Vandromme
Openbaar groen, een evidente keuze? Ondanks deze positieve evoluties is openbaar groen in Vlaanderen niet overal een evidentie. Veel adviezen, ideeën en plannen van groenambtenaren halen de eindmeet niet. Iedereen weet nochtans dat investeren in groen en in gekwalificeerde groenambtenaren lonend is. Ook academische studies en politieke campagnes erkennen de waarde van beter buurtgroen en natuur in de stedelijke omgeving. In een tijd waar privaat groen steeds schaarser wordt, wint het openbaar groen aan betekenis. Dit is een feit overal in Europa, maar zeker ook in het sterk geürbaniseerd Vlaanderen. De burger eist kwalitatieve openbare en functionele groenvoorzieningen in zijn woonomgeving! Het is daarom onze collectieve opdracht om
Groenambtenaar te Zwevegem Voorzitter Permanente Technische Werkgroep VVOG Vice-voorzitter Association Européenne pour le Fleurissement et le Paysage-AEFP-Entente Florale Europe
KIEZEN VOOR ...
ID E H IG D N U K S E D ’ E N M E E R ‘G RO E het is ontworpen en aant de deskundigheid waarmee
r groen staat of valt me De De kwaliteit van het openbaa r het goed functioneren ervan. voo g lan be el tie en ess van is groene ruimten enbaar gelegd. Ook het beheer van de is bij alle projecten in het op ken rok bet w nau die r naa ndige groenambte aanwezigheid van een desku g. domein is van wezenlijk belan
EEN DESKUNDIG GROENONTWERP • is getoetst op duurzaamheid
DUURZAAM GROENBEHEER
• is getoetst op biodiversiteit
• Een deskundige groenambtenaar is essentieel voor een duur-
• is getoetst op vlot pesticidenvrij beheer
zaam groenbeheer
• is getoetst op de kostprijs van beheer • is waterrobuust en doorstaat de watertoets
• De groenambtenaar heeft een grondige kennis van ecologie en groenmanagement • Groenbeheer in eigen regie vereist geschoolde medewerkers die permanent geschoold worden. • De uitbouw van een deskundige groendienst of groenafdeling is een must. • Groeninventarissen en groenbeheerplannen zijn noodzakelijke beheerinstrumenten. • De opmaak van een digitale groeninventaris wordt gekoppeld aan een GIS omgeving. • Bij de organisatie van evenementen in het groen moet aandacht geschonken worden aan de draagkracht ervan. • Als bestaand groen moet verdwijnen zal er maximaal gecompenseerd worden. • Bij uitbreiding van het openbaar groen worden ook extra middelen voor het beheer voorzien. • Instandhouding en uitbreiding van de biodiversiteit is een belangrijk streefdoel bij groenbeheer.
Vorig jaar verscheen bij uitgeverij Garant een lijvig boek over het duurzaam ontwerpen van groene ruimten. Het boek is opgevat als vademecum en vormt het sluitstuk van de verschillende vademecums van ANB. Voor de auteurs betekent duurzaam ontwerpen: • klimaatgericht ontwerpen • ontwerpen in netwerken en kringlopen • ontwerpen met en voor diversiteit • ontwerpen vanuit betrokkenheid en engagement
AA NB EV EL IN GE N
VOOR HET LOKAAL BELEID de groenplanning. aar is betrokken bij alle stadia van
• De groenambten ige stedenbouwkundige • Groene ruimten zijn volwaard ontwerpelementen. als ing of inbreiding niet beschouwd • Groenzones worden bij uitbreid goedkope restgronden. lange leidsplan sluit nauw aan bij de • De opmaak van een groenbe termijnvisie van de gemeente. getoetst kiezen we soorten en variëteiten • In de verstedelijkte omgeving bellen. aan ervarings- en geschiktheidsta
SCHAP GROENAANLEG VEREIST VAKMAN vereist geschoold personeel • Groenaanleg in eigen beheer vereist degelijke bestekken • Uitbesteden van groenaanleg mee het aankoopbeleid van de • Duurzaamheidscriteria bepalen -VMS, FSC, …) gemeente (milieulabels als MPS t gecontroleerd door deskundige • Aannemers worden consequen medewerkers aal nauwkeurig gecontroleerd • Bij levering wordt plantmateri (VVOG-zakboekje 1)
groencontact 2018 | 44 [2] — 27
OPINIE
Pleidooi voor een doortastend bos- en bomenbeleid Bossen en bomen zijn genereus en leveren tal van voordelen. Het zijn echte multitaskers die actief weerwerk bieden tegen fenomenen als luchtverontreiniging en klimaatverandering. Meer bomen planten is een kostenefficiënte manier om belangrijke winsten te boeken op vlak van de uitdagingen waar onze maatschappij mee geconfronteerd wordt, ook op lokaal vlak. Bossen en bomen ... • dragen effectief bij tot ons algemeen welzijn en de volksgezondheid; • bieden een kostenefficiënt tegengewicht aan de klimaatverandering; • zijn hotspots van biodiversiteit, een schaars goed in Vlaanderen; • produceren hout, één van de meest duurzame grondstoffen van onze planeet. Intussen … • werd sinds 2000 in West-Europa meer dan 2 miljoen ha nieuw bos gerealiseerd. • bewijzen drukbevolkte regio’s zoals het Duitse Ruhrgebied, Randstad Holland, of de omgeving van Parijs of Londen dat het mogelijk is om ruimte te maken voor bos en natuur. • blijft Vlaanderen, alle beleidsintenties ten spijt, één van de meest bos- en boomarme regio’s in West-Europa. En dit terwijl het met de Vlaamse ruimtelijke ordening voorlopig nog niet echt de juiste richting uitgaat. Gemeentes kunnen een cruciale rol spelen ten voordele van de bomen en het bos op hun grondgebied, én zo op een kostenefficiënte manier werk maken van een leefbare, gezonde en duurzame gemeente voor hun inwoners. Daarbij is het niet alleen belangrijk in te zetten op realisaties, maar ook op beleving. Hierna geef ik 5 concrete tips voor een boomvriendelijke gemeente. “We maken werk van bosbehoud” We streven naar maximaal behoud van de bestaande bossen in onze gemeente. Ontbossing van oude, ecologisch waardevolle bossen met een hoge recreatieve waarde, of bosbestanden die deel uitmaken van een groter bosgebied, zijn eigenlijk niet langer een optie. We
zoeken actief naar oplossingen met betrokken eigenaars. Indien we toch ontbossing toelaten, dan zullen we de modaliteiten ervan zo invullen dat er maximaal bosbehoud is, en bovendien bekijken of de verplichte boscompensatie ook op ons grondgebied kan plaatsvinden, zodat het gemeentelijke bosareaal in evenwicht blijft. “We maken werk van bosuitbreiding” We zorgen in elke deelgemeente voor voldoende (toegankelijk) bos, zodat kinderen in de natuur kunnen spelen, volwassenen er kunnen verpozen, tal van dier- en plantensoorten een thuis vinden, en het bos ten volle zijn functies kan vervullen. 100 m² toegankelijk bos per inwoner is een minimum streefdoel. We stimuleren en ondersteunen privé-boseigenaars om hun bos toegankelijk te maken voor het publiek.
Bomen aanplanten is een kosten efficiënte manier om een aantal klimaat uitdagingen te counteren. “We maken werk van boombeheerplannen en groen-blauwe woon kernen” We maken een boombeheerplan op met onze visie op bomen in de straten, groenzones en parken. We duiden ook de plaatsen aan waar bomen echt oud mogen worden. Hiermee willen we het aandeel en de kwaliteit van de bomen in de gemeente laten toenemen. Op termijn streven we naar een groen-blauwe gemeente waar 25% van de bebouwde omgeving ingevuld is met duurzaam groen.
ravotten in de natuur. We zorgen voor verkeersveilige verbindingen voor zwakke weggebruikers en comfortabele onthaalinfrastructuur. Door de principes van integrale toegankelijkheid toe te passen bieden we aan al onze inwoners een kwaliteitsvol aanbod groenvoorzieningen. We ondersteunen waar mogelijk ook privé-eigenaars om bij te dragen tot die doelstelling. “We maken werk van een noord-zuidwerking met aandacht voor het bos” Ook in onze noord-zuidwerking geven we aandacht aan de (internationale) bosproblematiek. We ondersteunen projecten die niet alleen aan lokale gemeenschappen ten goede komen van de landen waar we mee samenwerken, maar die ook daadwerkelijk bijdragen tot de verduurzaming van de leefomgeving waarin deze gemeenschappen wonen. Bosbehoud en bosherstel vormen daar een onlosmakelijk onderdeel van. We sensibiliseren onze eigen inwoners over het belang van deze inspanningen, maar ook over wat ze zelf kunnen doen: onze levenswijze en ons consumptiegedrag kunnen in sterke mate bijdragen tot de afname van de druk op die bedreigde bossen wereldwijd. “We maken werk van bos- en natuurbeleving” We stimuleren onze inwoners actief om (opnieuw) in contact te komen met bos en natuur. Regelmatig contact met de natuur is immers zeer positief voor ons welbevinden en algemene gezondheid. Bij ons beweegen sportbeleid zullen we actief inzetten op bewegen en beleven in het groen (zie www.30-30.be). Speciale aandacht zullen we besteden aan mogelijkheden voor onze kinderen om vrijuit te ravotten in het groen. Bert De Somviele directeur Bos+
“We maken werk van avontuurlijk speelgroen voor de kinderen, en van integraal toegankelijk groen om álle bewoners van onze gemeente te verwelkomen in bos en natuur” Buitenspelen is een mensenrecht! In elke deelgemeente maken we werk van groenzones en bossen, waar kinderen de paden mogen verlaten en naar hartenlust kunnen ©Stephanie Schelfhout
28 — groencontact 2018 | 44 [2]
KIEZEN VOOR ... /16 23:55 Pagina 8 n_2016_XP9_opmaak 9/03
Boekje_bescherming_bome
BOMEN
Bomen (boomstructuren) vorme n de ruggengraat van het openba ar groenpatrimonium. Omdat de voordelen van bomen exponentie el toenemen met de grootte (he t volume) moeten we er maxim n gen dat bomen vooste r zor aal Ecosysteemdien de kans krijgen om uit te groeie n tot zog ena am de toe komstbomen ook en vooral in een stesten delijke omgeving. Maar ook and al de goederen en dien ere vor me n Ecosysteemdiensten omvatten van gro en mo kort ete r n maximaal ingezet vooe wo woleve rdenren. ving omTotonz on- en werkomgeving optimaal die ecosystemen aan de samenle in ur voor ons te rich natu ten de . Wat t. eze omg rs cijfe den deze nooit in
2016 | Beschermen van bomen
Boekje_kwaliteitseisen_Bomen_
Bat en Boomgrootte Kosten & baten van goed inge
8
plante bomen
VVOG-zakboekje 3
WAARDE
De functionele waarde van bomen neemt exponentieel toe van metdehet Gebruik Methode volume. Daarom Uni is form het ebelangrijk me ifor ‘Un De dat bomen meer kansen krijgen Met om hode’ meer onderWanneer volwaardig uit te kan groeien. den voor wor t ruik geb grote bomen in hun bestaan alen van de bep het bedreigd worden is het belangrijk actuele waarde van om de financiële waarde ervan eneen boom of bom te berekenen. Sinds 1979 vas wordt tstellen groep, het hiervoor gebruik gemaakt van van een eis tot de Uniforme sch Methode voor ding bij adevergoe Waardebepaling vansch straatlaan-deenstam, ade aan parkbomen. kroon en wortels van www.vvog.info
SOORTENVARIATIE meen erg onevenwichtig Onze bomenbestanden zijn over het alge ts een paar soorten. samengesteld. Vaak overheersen slech imum 10% van het Volgens Amerikaans onderzoek zou max zijn, 20% van hetzelfde bomenbestand van dezelfde soort mogen 0-30 -regel). Volgens geslacht en 30% van dezelfde familie (10-2 wat gevarieerder zijn en Nederlands onderzoek zou het best nog r. bete is het toepassen van de 5-10 -20-regel
• de basiswaar • de soortwaarde, • de standplaatswaarde, ditiewaarde, • de con VAN BOMEN • de plantwijzewaarde.
bomen.
Waarde van bomen
v2_opmaak 23/01/14 12:02 Pagina 1
INVESTEREN IN TOEKOMSTBOMEN
Bladoppervlakte
Waarde van bomen
wer een studie (TEEB) van 2009 'doet' was zogezegd 'gratis'. Uit 9 getuigt van gezond ak 9/03/16 23:55 Pagina komt duidelijk naar voor dat het g_bomen_2016_XP9_opma rmin rde che waa bes een it kje_ site Boe iver biod economisch verstand om aan de . nen ken toe te Kwaliteitskeuring privaat domein) moeten maximaal beschermd worden. (ook op • Waardevolle grote bomen g? hermen van bomen | 2016 teru Besc m boo een bij levering Wat 'krijgen' we van . structuur elijke Grote • lag CO2 geven ruggengraat aan de gemeent vanbomen • ops van bomen • zuu Het fbelang van bomen neemt exponentieel toe met de leeftijd. • rsto de tho Me e rm ifo Un luchtkwaliteit • verbetering van een evidentie. en uitbreidin behoud l afvl • Maximaa g g van het bomenbestand is rsla nee van oei rde inde • verm nderen over een methodiek e men spelen hier een belangrijke rol. htgehalt eigendom private tvoc • Ook ing luchop eterbomen Sinds 1979 beschikken we in Vlaa • verb berekenen. De ‘Uniforme eving ing van edezalomg kledgemeent • aan om de waarde van een boom te een bomenvisie en een bomenbeleidsplan uitwerken • De en’ is integraal e voor Waardebepaling van Bom • verhogen publieke veiligheid hodbomen. Met aan gskansen overlevin e maximal geeft den tandighe groeioms ndse ondergro inijze • Investere emene bepalingen van het n ing gronndpr • stijg opgenomen in Hoofdstuk 2, Alg aanvaard door rechtbanken en rdelen moeten bomen minimaal 50 jaar oud kunnen worden. ale voo • soci mogelijk • Waar Standaardbestek 250 en wordt voordelen • psychologische . verzekeringsmaatschappijen. • Schade aan bomen wordt berekend mensenvolgens de Uniforme Methode • bijdrage tot de gezondheid van mogelijk om op • geluidreductie ‘Uniforme Methode’ maakt het De en dier e wild r boom te berekenen • huisvesting voo voudige wijze de waarde van een platteland een en stad en tuss ng indi verb • ecologische aan de hand van vijf factoren: •… de,
vvog-zakboekje 1
Een bundeling van kwaliteitsvoor schriften | Editie 2014
Oudere bomen zijn doorgaans meer waard dan straatmeubilair
goeding berekend? Wanneer wordt een schadever vergoeding voor een boom te Het is belangrijk om een schade n: berekenen in de volgende gevalle eden, mh zaa erk ww door bou • bij schade AANBEV ELINGEN svoorzieningen (kabels, nut van leg • bij schade door de aan VOOR HET LOKAAL BELEID buizen, …) wijziging van de ade door grondophoging, door • investeer • bijinsch toekomstbomen aterstand • besteed gro veelndw aandacht aan optimale ondergrondse n smachines onderhoudgroeivoorwaarde rijd • bij aan ing door wagens of
• plant bomen waar conflicten met nutsleidingen minimaal of nihil zijn • streef naar een zo grootjemogelijke soortenvariatie 3
VVOG-zakboek
9
• vertrek bij nieuwe aanplantingen van onberispelijk plantmateriaal (VVOG-zakboekje 1) • maak werk van een bomenvisie en schrijf een bomenplan uit groencontact 2018 | 44 [2] — 29
OPINIE
Dringend gezocht bij volgende gemeenteraads verkiezingen: schepen ... ... van een biodiverse gemeente; van mooie natuurrijke landschappen; van de zachte weggebruiker; met respect voor de groendienst; van kerkhoven vol leven; van robuuste natuurgebieden; van een gemeente zonder fossiele brandstoffen; van een gemeente met zo weinig mogelijk auto’s; van een gemeente met een goed uitgebouwd openbaar vervoer; van insecten; van gezonde lucht; van beken en rivieren vol leven; van behulpzame administraties; van veel wilde bloemenrijke openbare groenzones; van ecologische wegbermen; van natuurlijke plantsoenen rond alle gebouwen; van biologische volkstuinen; van een fietsenrijke gemeente; met kennis van en respect voor natuur; die geld minder belangrijk vindt dan een mooie, gezonde gemeente; van ecologische landbouw; van echt duurzame huizenbouw; van een CO2-neutrale gemeente; van een poelenrijke gemeente; van een gemeente met gezonde bodems; van een gemeente die de wolf welkom heet; van een gemeente waar enkel beheerjacht van toepassing is; met respect voor bomen; met respect voor gezonde (half)natuurlijke graslanden; van een gemeente zonder bleekwater; van een gemeente zonder lawaai; van een gemeente met ruimte voor natuur; van een gemeente waar de betonstop geldt vanaf 2020; van een plastiekvrije gemeente; van een gemeente met veel openbaar ecologisch groen; van een gemeente waar kinderen zich mogen vuil maken; van een gemeente waar alle kinderen met de fiets naar school gaan; van een gemeente waar niet meer gebouwd wordt in ongeschikte zones; van een gemeente die een rem zet op de bevolkingsgroei; van een gemeente waar het gemeenschappelijk belang meestal voorrang krijgt op individuele rechten; van een gemeente waar natuurgebieden elk jaar minstens tien procent vergroten; van een gemeente waar geen nieuwe woonzones meer worden aangesneden; van een gemeente waar niet meer automatisch meerderheid tegen oppositie wordt gestemd; van een gemeente waar natuur en landbouw harmonisch in hetzelfde landschap zitten; van een gemeente waar alle speelpleinen onverhard zijn en vol planten staan; van een gemeente waar tachtig procent van het grondgebied onbebouwd blijft; van een
gemeente waar het blauwgroen netwerk de eerste prioriteit krijgt; die zelf wekelijks aan natuurbeheer doet; die minstens één dag per maand met de groendienst meewerkt op het terrein; die permacultuur promoot; die het pesticidengebruik aan banden legt; met respect voor wilde bijen die altijd voorrang krijgen op honingbijen; van ecoducten; die het gazonareaal in zijn gemeente drastisch omzet naar bloemenweiden; die hetzelfde doet met de verharde oppervlakken; die koning auto helemaal onderaan de prioriteitenladder zet; die het opneemt voor de zwakste soorten; die onder meer de mol, de hoornaar en de patrijs extra bescherming biedt; die alle soorten beschermt lang voor ze verdwenen zijn; van een gemeente zonder zwerfvuil; van een gemeente met honderd procent groene energie; van een gemeente met een energieoverschot; die nu al in een huis/appartement
Dringend gezocht: schepen met daadkracht en ambitie voor een duurzame en biodiverse gemeente.
het veld; die al het gif bant uit de gemeente; die ervoor zorgt dat iedereen in de gemeente in goede gezondheid honderd jaar wordt; die ervoor zorgt dat alle kinderen weten dat melk van de koe komt; die een paar keer per jaar elk kind van de gemeente een natuurexcursie geeft waarna ze hun knieën minstens een paar uur moeten laten weken om er het vuil af te krijgen; die zorgt voor natuur- en speelin plaats van productiebossen; die elk jaar tien roofvogeljongen gaat ringen op het nest; die eigenhandig een hectare grasland per jaar bosmaait; die evenveel respect heeft voor een bladluis als voor een steenmarter, een spreeuw of een koninginnenpage; die met elke inwoner twintig geslaagde natuurfoto’s per jaar maakt op het grondgebied van de gemeente – tien soorten- en tien landschapsfoto’s; die elk jaar de biologische waterkwaliteit van vijf poelen in de gemeente bepaalt; die gedurende zijn mandaatperiode om de twee weken tien grondwaterpeilbuizen monitort in natuurgebieden; die voor de aanvang van zijn/haar ambtsperiode haarfijn uitlegt dat hij/zij staat voor al het voorgaande en daarop mag afgerekend worden op het einde van zijn/haar mandaat … Herman Dierickx onze huiscolumnist
woont dat beantwoordt aan de woonnorm van 2040; die niet toelaat dat open watervlakken in de gemeente worden bebouwd; die ervoor zorgt dat oeverstroken tot vijf meter breed nergens nog bewerkt worden in landbouwgebied; die alle jagersgeweren in zijn gemeente vervangt door fototoestellen; die zorgt voor een gemeente met minstens tienduizend soorten planten en dieren op het grondgebied; die op tijd goeie beslissingen neemt; die volkscoöperaties opstart voor alternatieve energieproductie; die zorgt voor een gemeente met de nabijheid van kwaliteitsvol groen op maximum vierhonderd meter van elk huis; die zorgt voor een gemeente waar al het afvalwater gezuiverd wordt; die regelmatig eens buiten de lijntjes kleurt om mens en natuur dichter bij elkaar te brengen; die minstens twintig dagvlinders, vijftig vogels en tweehonderd planten herkent in ©Filip Claessens
30 — groencontact 2018 | 44 [2]
KIEZEN VOOR ...
E I S E ken H O C E uitstekende plek jn L zi n A te I im ru C n groene SO Het stimuleert lerlei vormen va
en en al te geven. sen samen. Park pen) een boost en oe m gr rd s( gt er en on br w en be Gro r samen getuinie illende aa ch w rs n ve ke en ek ss pl tu s en teractie volkstuinen om de sociale in eer geëxperimen merken we dat m n ie en r nd ee ve m Bo . dt or ad een st zijn. Ook w groen. de samenhang in lairder geworden pu po nk fli van het openbaar n re er ja he e be st t at he la en de kan worden, bij de aanleg van participatie en rm vo e rs ve teerd met di
BURGERPARTICIPATIE n meer aandacht op Nieuwe vormen van medebeheer verdiene afspraken gemaakt voorwaarde dat er duidelijke en bindende ers): burg worden met burgers (of groeperingen van buurtgroen • onderhoud van boomspiegels of klein eigen stoep (straat) • wieden van ongewenste planten op de een straat • peter/meterschap over het groen in zones • tijdelijke invulling van braakliggende • boomplantacties met urgebieden i.s.m. • overeenkomsten inzake beheer van natu competente inwoners (verenigingen) Deze straatboom in Antwerpen wordt gekoesterd door de buurtbewoners en is daarom gemarkeerd met een kleurig lintje.
VOLKSTUINIEREN Stadslandbouw zit in de lift. Naar schatting zouden er 4600 volkstuintjes zijn in Vlaanderen. Er zijn dan ook heel wat voordelen aan verbonden. Via volkstuintjes, samentuintjes en allerlei vormen van gemeenschapslandbouw (CSA – Community Supported Agriculture) wordt het sociaal contact tussen bevolkingsgroepen (van verschillende leeftijden, van verschillende afkomst) bevorderd. Meer nog dan de loutere economische winst die de opbrengst van een volkstuintje genereert.
STADSPARKEN
aar k plekken w zijn bij uitste s te ze im ijl ru rw Te Groene nden. oepen elkaar vi gr e al ci r so ee de m ensen verschillen en, … staan m ck ni ck pi n, re ne groe sporten, luie naf. Openbare ukken van buite dr in ensen. or m vo en en op s tuss n tot interactie aa n tte groen ze r n ee ruimte dat m oek blijkt ook rz de on ns aa ik r criminaliteit Uit Amer ving tot minde ge om e ijk el n een band in een sted aan dat mense k oo t on to k urt de leidt. Onderzoe terkt op zijn be ’ park. Dat vers un n ‘h et m m en krijg met de ense de omgeving en et m d ei nh de verbon er vertoeven. die er wonen of
groencontact 2018 | 44 [2] — 31
HOE MEER GROEN HOE BETER!
10 stellingen voor lokale verkiezingsdebatten In de komende weken en maanden zal ook in uw stad of gemeente flink gedebatteerd worden over allerlei onderwerpen die tot de verantwoordelijkheid van het lokaal bestuur behoren. Zorg ervoor dat er ook debat gevoerd wordt over de openbare groenvoorziening. Je vindt hierna alvast enkele stellingen die in een debat aan bod kunnen komen
1 De groennorm waarbij ieder gezin toegang heeft tot een buurtpark op een afstand van hoogstens 400 m moet worden opgenomen in het nieuw bestuursakkoord 2019-2024
2 Bij de (her)aanleg van het openbaar domein wordt de groenambtenaar altijd betrokken vanaf de beginfase van het project.
3 Tijdens de nieuwe legislatuur wordt een bomenvisie een bomenplan uitgewerkt met speciale aandacht voor de ondergrondse groeivoorwaarden.
4 Alle bomen (openbaar én privé) met een stamomtrek van meer dan 100 cm moeten extra beschermd worden wanneer in de buurt infrastructuurwerken opgestart worden (cfr VVOG-zakboekje 3).
5 Het vellen of grondig snoeien van bomen wordt strikt gelimiteerd en dient steeds gecompenseerd te worden met een volwaardige nieuwe aanplanting.
6 Met burgers of groeperingen van burgers worden concrete participatieprojecten (met bindende voorwaarden) uitgewerkt om delen van het openbaar groen mee aan te planten en/of te beheren.
7 In navolging van de Vlaamse overheid zullen alle overheidsopdrachten tegen 2020 uitsluitend aanbesteed worden op basis van duurzaamheidscriteria (groen, sociaal, etisch).
8 Op het einde van de legislatuur in 2024 moet minstens een kwart van het openbaar domein dat nu verhard is, onthard zijn.
9 Het budget voor de aanleg van openbaar groen stijgt minstens met 25% ten opzichte van de voorbije legislatuur
10 De gemeente investeert in de komende legislatuur beduidend meer in groendeskundigheid.
Wanneer in deze katern het woord ‘groen’ gebruikt wordt, verwijst dit geenszins naar een politieke partij met dezelfde naam.
32 — groencontact 2018 | 44 [2]
HET
BEELD VAN MORGEN LANDSCHAP EN INFRA
Nieuwe partner voor uw innovatieve groen- en infrastructuurprojecten Contact:
Het Beeld Van Morgen Koolmijnlaan 201 | 3582 Beringen raf.kempen@unitedexperts.be frank.caers@unitedexperts.be Website:
www.hetbeeldvanmorgen.be