PRACHTDORP WINSUM ZIT VOL VERHALEN

Tekst: Cecile Bol

Winkeltjes, kroegen, molens, kerken, smalle straatjes en dan ook nog dat diep er dwars doorheen. Die sfeervolle combinatie zorgde ervoor dat Winsum in 2020 door de ANWB werd uitgeroepen tot allermooiste dorp van Nederland. ‘Een prachtdorp’, zo vatte de jury het oordeel samen. Samen met dorpsgids Peterina Geertsema bekijken we wat Winsum zo bijzonder maakt.

WIERDENDORP

“Vroeger was hier helemaal niets,” vertelt Peterina. “Dit gebied was een kwelder met twee keer per dag eb en vloed. Door achterblijvend slib ontstond een ophoging en zo ging het verder.” Gelukszoekers gingen op de ophogingen wonen. Toen het water later verder steeg, maakten de bewoners de heuvels zelf nog hoger. Zo ontstond het typisch NoordNederlandse wierdenlandschap. Alle hoogteverschillen in het oude dorpscentrum verraden dat ook Winsum en het eraan vastgegroeide Obergum op wierden zijn gebouwd.

JE LOOPT DOOR EEN VEELKLEURIG VERLEDEN

SFEER WEERGEVEN

Peterina is een van de zeventien dorpsgidsen van Winsum. “Zelfs in een klein rondje kun je zo veel historische dingen vertellen. Een dorpsgids kan bovendien goed een sfeer weergeven, zodat je een dorp op een andere manier gaat beleven.” En dat geldt niet alleen voor mensen die Winsum voor het eerst bezoeken. “Ook dorpsbewoners en oud-Winsumers doen nieuwe ontdekkingen. Ze zijn vaak ongelooflijk verrast, omdat ze nu met andere ogen naar hun eigen dorp kijken.”

GEESTELIJK LEVEN

Iets wat zeker niet zal ontbreken tijdens een rondwandeling is het Dominicanenklooster dat hier van 1276 tot ongeveer 1581 heeft gestaan. Waar stonden de kerk en de bijgebouwen precies? Hoe groot was het kloosterterrein? Het zijn tot nu toe onbeantwoorde vragen. Feit is wel dat er resten, skeletten en zelfs zeven middeleeuwse kloostervensters zijn gevonden. En wat te denken van de Torenkerk? De opvallende houten buitentrap met bordes en toegangsdeur vormt nog steeds een raadsel. Misschien was de ruimte achter de deur een toevluchtsoord in tijden van nood of oorlog.

GEZELLIG DORP AAN HET WATER

“Je loopt door een veelkleurig verleden,” gaat Peterina enthousiast verder. “Je kunt je goed voorstellen hoe levendig het hier vroeger was; dat hier karren reden en kinderen met hoepels op straat speelden. De geestelijkheid, de nijverheid, de vijf borgen die er waren, maar ook de oorlog: er is een enorme voorraad aan verhalen in Winsum.” Maar ook voor wie weinig met geschiedenis heeft, is Winsum een heerlijke plek. Voor een fijne kanotocht over het Winsumerdiep bijvoorbeeld. Of voor een dagje lekker winkelen met een hapje en drankje op een gastvrij terras aan het water.

TOCH EEN STAD?

Je zou haast zeggen dat Winsum een klein stadje is. Dat was ook bijna zo geweest. In 1057 gaf de Duitse koning Hendrik IV (die toen pas 6 jaar oud was!) toestemming voor een markt met munt- en tolrecht. De komst van het klooster maakte het plaatje compleet. “Eigenlijk was Winsum dus gewoon een stad,” vertelt Peterina. “Maar dat kon Groningen niet hebben.” Groningen zorgde er daarom voor dat de stad de Winsumer stapel- en marktrechten in handen kreeg. Als Winsum dan ook nog wordt platgebrand tijdens de Tachtigjarige Oorlog, zit een officiële stadsstatus er echt niet meer in. Dan maar een prachtdorp.

VOOR EEN ANDERE BLIK OP WINSUM

OP PAD MET EEN DORPSGIDS

De rondwandeling van ongeveer 2 uur start iedere zaterdag om 10.30 uur vanaf Marenland Recreatie. Mail dorpsgidswinsum@ gmail.com om je aan te melden. Vraag voor een groepswandeling of wandelen op een andere dag gerust naar de mogelijkheden. - dorpsgidswinsum.nl

ZICHTBARE GESCHIEDENIS

Ontdek de rijke historie én de gezelligheid van het Winsum van nu met wandelroute ‘Winsum, prachtdorp met een rijke geschiedenis’. Je kunt de route van drie kilometer gratis als folder ophalen bij het Toeristisch Informatiepunt Waddenland in de bibliotheek van Winsum.

IN 1.000 JAAR OUDE VOETSPOREN

Tegen het einde van de 16de eeuw bezat het klooster van Aduard zo’n 6.000 hectare aan grond, waaronder rond Winsum. De ‘lijnen’ die de kloosterlingen toen uitzetten, zijn nu nog overal in het landschap te herkennen. Wandel deze themaroute met de gratis app ‘Waddenland Routeland’.

OMMETJES VAN WINSUM

De drie korte ‘ommetjes van Winsum’ voeren je langs een gevarieerd landschap, van wierden via agrarisch cultuurlandschap tot het Reitdiepdal. Zie hiervoor het informatiebord nabij Marenland Recreatie op de driesprong van Wierdaweg, Schilligeham en Winsumerdiep.

PIETERPAD

Dé lange-afstandswandeling van Nederland komt dwars door Winsum. Etappe 1 gaat van Pieterburen naar Winsum; etappe 2 loopt van Winsum naar Groningen. Handig: Winsum is goed bereikbaar met de trein.

NOG MEER WINSUM ONTDEKKEN?

De mooiste plekjes en de leukste adressen in Winsum zijn verzameld op een website. - mooiwinsum.nl