5 minute read

GROOTSE KERKEN

Op het vlakke Groninger land zijn de torenspitsen van de dorpskerken als bakens in de zee. Soms zijn ze sober, soms uitbundig, vrijwel altijd eeuwenoud. Ze wijzen niet alleen de weg, ze laten ons ook de geschiedenis van het land en zijn bewoners zien.

Hij is groot en hoog, rank, wit gepleisterd en heeft een blauw-witte spits. De Mariakerk zou zo ergens in een mediterraan land kunnen staan. Maar de kerk van Uithuizermeeden werd in de tweede helft van de 13e eeuw op een hoge, veilige plaats op een kwelderwal gebouwd. Ook in deze kerk werd veel verbouwd en aangepast. Muren stortten in en werden weer opgetrokken. Wat bleef zijn de herinneringen aan de adellijke familie Tamminga van Alberda, bewoners van de nabijgelegen Rensumaborg. Zoals het ‘adelspoortje’, een speciaal voor de adellijke familie gemaakte ingang aan de oostzijde van het koor.

Advertisement

HORNHUIZEN

De torenspits is altijd al het eerste deel van een kerk dat opvalt, maar in Hornhuizen springt hij nog eens extra in het oog. Het bovenste deel van de verder bescheiden koepelvormige toren is uitgevoerd in felgeel en -rood. En dat is niet voor niets. Ook nu nog, maar vooral, vroeger diende de toren als een behulpzaam baken voor de scheepvaart op de Waddenzee. Eeuwenlang brandde er ‘s nachts een open vuur. Nog altijd is de torenspits te beklimmen voor een magnifiek 360 graden breed panorama over het Hogeland en de Waddenzee.

Met Domies Toen PIETERBUREN

De Petruskerk aan de Hoofdstraat in Pieterburen is om meerdere redenen een bijzonder exemplaar. Het koor (het achterste deel) is hoger dan het deel het dichtst bij de toren. En dat is opmerkelijk, zeker omdat ze wel tegelijkertijd gebouwd werden. De stevige toren diende lang als dorpsgevangenis. Het interieur met herenbanken, rouwborden en houtsnijwerk is prachtig. Naast de kerk ligt botanische tuin Domies Toen (tuin van de dominee) met een grote verscheidenheid aan wilde, inheemse planten en de grootste collectie stinzenplanten van het Noorden. In 2005 kreeg de tuin vanwege de bijzondere collectie de museumstatus. In het vroegere gebouwtje voor godsdienstonderwijs zit nu vegetarisch tuincafé Bertje Jens. De Petruskerk maakt deel uit van het Grootste Museum van Nederland, met de achttien mooiste kerken en synagogen van ons land.

Zeemeerman op de toren ZUURDIJK

Een miniem dorpje is het, met amper 100 inwoners. In de eerste helft van de 19e eeuw was Zuurdijk een aanzienlijk dorp, een van de rijkste van de provincie. De boeren boerden goed op de vruchtbare grond in de omgeving. Veel van hen liggen in de kerk en op het kerkhof van Zuurdijk begraven. Wie over het middenpad van de kerk loopt, loopt over hun grafstenen. Het gebouw stamt uit de eerste helft van de 13e eeuw, maar onderging verbouwing na verbouwing. Bij de laatste restauratie werden alle bouwsporen uit het verleden in het zicht gelaten, zo is goed te zien wanneer welke bouwvormen gebruikelijk waren. In 1879 werden de buitenmuren gepleisterd, de nabijheid van de cementfabriek in Zoutkamp heeft vast bij die keuze meegespeeld. Ook veel andere kerken in de omgeving zijn gepleisterd. Op de kerktoren prijkt een windvaan in de vorm van een zeemeerman, de mannelijke tegenhanger van een zeemeermin.

Veel kerken in Waddenland zijn (bijna) dagelijks te bezoeken. Meestal geeft een bordje aan of hij open is. Is er geen bordje, dan staat vaak aangegeven bij wie van de buren de sleutel af te halen is. In veel kerken worden activiteiten georganiseerd, in de vorm van exposities, lezingen of concerten.

Scheef, schever, scheefst BEDUM

Italië heeft de toren van Pisa, Leeuwarden de Oldehove, Groningen de Walfriduskerk in Bedum. Deze kerktoren staat 2,61 meter uit het lood. De toren, in de volksmond vaak Schaive Toren genoemd, en de kerk werden rond de 12e eeuw gebouwd. Naamgever Walfridus was een rijke boer en pleitbezorger van het toen nog jonge christendom. Terwijl hij aan het bidden was, werd hij vermoord door de Noormannen. Op zijn graf werd rond het jaar 1000 een houten kerkje gebouwd dat uitgroeide tot een drukbezocht bedevaartsoord. Al gauw moest er een grotere kerk komen. In de loop der eeuwen is er van alles afgebroken, bijgebouwd en aangepast, maar in de kern is het nog steeds een tufstenen kerk uit de 12e eeuw.

Twaalf apostelen EENRUM

Elke Pieterpadloper kent de kerk van Eenrum, die deel uitmaakt van het beschermd dorpsgezicht. Het beroemde wandelpad loopt er vlak langs. In de 13e eeuw werd dit bakstenen kerkje gebouwd, in de loop van de eeuwen werd er flink verbouwd en uitgebreid. De toren kwam er rond 1650 bij. In 2011 werden op het kerkhof twaalf jonge wintereiken in een groepje geplant. Zij vervingen evenzoveel rode beuken die na anderhalve eeuw gekapt moesten worden. Zo’n boomgroep wordt vaak ‘de twaalf apostelen’ genoemd en staat symbool voor de twaalf leerlingen van Christus.

This article is from: