Kapr 18

‫طؤظارَيكى روناكبيريي طشتيية‬ ‫بيست رؤذ جارَيك دةزطاى واآل دةريدةكات‬

‫ذمارة ( ‪12 )18‬ىتةمموزى ‪2013‬‬

‫يةكةم ذمارةى لة‬ ‫‪8‬ى تشرينى يةكةمى ‪ 2011‬دةرضووة‬ ‫نێرگز قادر‪ ،‬وەك راگەیاندنكارێك‬

‫لەڕەوشی شڵەژاوی كەركوكدا‪ ،‬ئیرادە بەرنادات‬

‫طؤظاريَكى روناكبيريي طشتيية‪ ،‬ذمارة ( ‪ )18‬تةمموزى ‪2013‬‬

‫خوێندكارە یەكەمەكەی زانكۆی ئەمریكی‬ ‫چی بۆ «كەپر» گێڕایەوە‬

‫پایتەختی رۆشنبیری و‬ ‫مەترسی سڕینەوەی مێژووەكەی‪!..‬‬ ‫چی دەزانیت لەبارەی‬ ‫شارو شورای ئامەدەوە؟‬ ‫مەرجی هاوسەرگیریى چییە؟‬ ‫خۆشەویستییه یان دەوڵەمەندییه‪..‬‬

‫كچە ئەكتەرێكی واڵتی میسر‪:‬‬

‫لە ئایندەدا فیلمی هاوبەشى‬ ‫میسرو كوردستان بەرهەمدەهێنین‬

‫بۆچی ئاوات بەڕابردوو‬ ‫دەخوازین؟‬ ‫ژنانی میسرو‬ ‫تیرۆری سێكسی‪!..‬‬

‫هودا خەلیل‬

‫خۆشەویستییەكەی ناودڵی ناشارێتەوە‬

‫«موصارەحە»‬

‫لەڕابردوو ئێستادا‬

‫‪37‬‬

‫‪kapirmag@gmail.com‬‬

‫‪42‬‬

‫نیان مەحموود‪ :‬هەندێك كەناڵی‬ ‫راگەیاندن‪ ،‬بایەخ بە لەشوالرو‬ ‫رووخساری ژنان دەدات‪ ،‬نەك‬ ‫شارەزایی و رۆشنبیرییەكەی‪!..‬‬

‫‪47‬‬

‫‪28‬‬

‫بەهاری ژنان‪ ،‬لە واڵتە عەرەبییەكاندا دەستی پێكرد‬

‫‪37‬‬

‫راگەیاندنكارێك خوێنەرو كتێب ئاشتدەكاتەوە!‬

‫‪41‬‬

‫فەیسبووك‪ ،‬رووبەڕووی چەند كێشەیەك دەبێتەوە!‬

‫ب� ��ەن� ��اوی دەزگ � � ��ای «وااڵ»و ه � ��ەردوو‬ ‫گ ��ۆڤ ��اری «ك ��ەپ ��ر»و «وااڵپ� ��رێ� ��س» وە‪،‬‬ ‫پ��رس��ەو سەرخۆشیی خ��ۆم��ان ئاراستەی‬ ‫عیماد ج��ەب��اری‪ ،‬ه��اوك��اری ب��ەردەوام��ی‬ ‫دەزگاكەمان دەكەین‪ ،‬بەبۆنەی كۆچی‬ ‫دوای � � ��ی (س ��ەم� �ی ��رە رەح� �ی ��م ك ��ەری ��م)ی‬ ‫خوشكییەوە‪ ،‬داواك��اری��ن خ��وا س��ەب��وری‬ ‫خ��ان��ەوادەك��ەی��ان ب ��دات و دوان��اخ��ۆش�ی��ان‬ ‫بێت‪..‬‬

‫ســــةرنووسةر‬ ‫‪07701583203-3291548‬‬ ‫بةدالــة‬ ‫‪3291532-3291542‬‬ ‫بــةشــىريكالم‬ ‫‪07710159888‬‬ ‫سليَماني‪ -‬طة ِرةكي ئاشتي‪ ،‬بةرامبةر‬ ‫شيريني تابان ‪ -‬نزيك قوتابخانةي مةولةوي‬ ‫دابةشكردن‪:‬كؤمثانياىثةيك‬

‫پارچە ئەڵماسەكە‬ ‫ئا‪ /‬كۆچەر عومەر‬ ‫كەمال قاینلن‪ ،‬رەخنەگری بواری‬ ‫ن��وان��دن ل��ە ت��ورك��ی��ا‪ ،‬ن��ورگ��ول‬ ‫یەشلجای ئەكتەر‪ ،‬بەباشترین‬ ‫ه��ون��ەرم��ەن��د دەزان��ێ��ت‬ ‫ك���ە ه���ەت���ا ئێستا‬ ‫توانیبێتی رۆڵەكەی‬ ‫بەباشی و وەك��و‬ ‫خ��ۆی بەرجەستە‬ ‫كردبێت‪ .‬یەشلجای‬ ‫لەناو هونەرمەندانی‬ ‫ت���ورك���ی���ادا ل��ەڕی��زی‬ ‫پێشەوەیەو یەكێكە لە‬ ‫ئەستێرە دیارەكانی بواری‬ ‫ن���وان���دن ك��ە زۆرێ����ك لە‬ ‫هەوادارانی‪ ،‬نورگول بە پارچە‬ ‫ئەڵماسەكە ناودەبەن‪.‬‬ ‫ئ��ەم ه��ون��ەرم��ەن��دە خوێندنی‬ ‫ن��اوەن��دی لە ئەزمیر ت��ەواوك��ردووەو‬ ‫دەرچووی بەشی شانۆیە لە زانكۆی ئەنادۆڵ‬ ‫باسكیشهیر‪ ،‬لەكاتی خوێندنی لە زانكۆ‬ ‫بەشداری یەكەمین درامای كردووە بەناوی‬ ‫(بەهاری دووەم) لە ساڵی (‪)1998‬دا‪ .‬ئەم‬ ‫هونەرمەندە لە لێدوانێكیدا بۆ تەلەفزیۆنێكی‬ ‫توركی ‪ atv‬باسی لەوە كردووە تا لە درامای‬ ‫(قسر الحب)دا‪ ،‬بەشداری نەكردووە‪ ،‬كەس‬ ‫نەیناسیوە وەكو ئەوەی لە ئێستادا بووەتە‬ ‫كەسێكی دەركەوتوو ناسراو‪.‬‬ ‫لە درێژەی ئەو زانیاریانەی ئەم هونەرمەندە‬ ‫بە تەلەفزیۆنی توركی ‪ atv‬داوە پێدەچێت‬ ‫بەشداری لە چەندین بەرهەمدا بكات ئەگەر بێت‬ ‫و لەگەڵ كەسی یەكەمی ئەو بەرهەمانەدا بگاتە‬ ‫ئەوەی گرێبەستی یەكجارەكیان لەگەڵدا بكات‪ .‬زۆر‬ ‫دڵخۆشیشە بەوەی كە داوای زۆری لێ دەكەن بۆ‬ ‫ئەوەی رۆڵ لە بەرهەمە درامییەكاندا ببینێت‪ ،‬وەكو‬ ‫خۆی بۆ تەلەفزیۆنی ناوبراوی ئاشكرا كردووە بەدڵیانە‬ ‫ئەگەر بەدڵیان نەبوایە چۆن ئەو هەموو داوایەی لێ‬ ‫دەكەن!؟‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪2‬‬

‫حەسەن شافعی‬ ‫مۆزیسیانە فریادڕەسەكە‬

‫ئا‪ /‬كۆچەر عومەر‬ ‫هونەرمەند حەسەن شافعی‪ ،‬ئەو گەنجە رۆح سووكەی‬ ‫ئەندامی لیژنەی هەڵسەنگاندنی بەرنامەی ئەرەب ئایدل‪-‬ە‪ .‬خاوەنی‬ ‫خەاڵتی موزیكی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستە ‪Middle East Music Awards‬‬ ‫وەكو باشترین مۆزیسیان و ئامادەكارو دابەشكاری مۆسیقا ناسراوەو‬ ‫زۆربەی هونەرمەندە عەرەبەكان پەنای بۆ دەبەن بۆ ئەوەی سەرپەرشتی‬ ‫ئاوازەكانیان بۆ بكات‪.‬‬ ‫خەاڵتی باشترین دابەشكاری مۆسیقای وەرگرتووە لە سااڵنی (‪-2006‬‬ ‫‪ )2009‬لەكاتێكیشدا كە خەاڵتەكانی وەرگرتووە پەیمانی ئەوەیداوە تا مردن‬ ‫خزمەت بە مۆزیك و گۆرانی بكات‪ .‬لە لێدوانێكیدا بۆ تەلەفزیۆنی ‪mbc‬‬ ‫ئەوەی ئاشكرا كردووە كە هەتا لەژیاندا بێت قەرزارباری ئەو ئاوازدانەرانەی‬ ‫پێش خۆیەتی وەكو جابریل یاریدو تۆفیق فروخ و ئیلیاس الرحبانی‪..‬‬ ‫شافعی‪ ،‬یەكێكە لە هونەرمەندە دیارەكانی ناو گۆڕەپانی هونەری لە‬ ‫لوبنانداو لە ساڵی (‪)2000‬وە هاوكاری زۆرێك لە هونەرمەندە لوبنانییەكانی‬ ‫كردووە بەتایبەتی و گۆرانیبێژە عەرەبەكان بەگشتی‪ .‬هەربۆیە زۆرێك لە‬ ‫گۆرانیبێژە عەرەبەكان بە مۆزیسیانە فریادڕەسەكە ناوی دەبەن‪.‬‬ ‫هونەرمەند حەسەن شافعی‪ ،‬لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا بەوە ناسراوە كە‬ ‫خاوەنی شێوازێكی تازەیەو سەركەوتووش بووە لەگۆڕینی مۆسیقای كالسیكی‬ ‫و عەرەبی بۆ ئیقاعی تایبەتی (فانك) و (هوپو هیپ) بەشێوەیەكی بەرنامە‬ ‫بۆ داڕێژراو‪ .‬شافعی لە دنیای مۆزیكدا شێوازی تایبەت بەخۆی هەیەو بە‬ ‫بەردەوامیش لە هەوڵی ئەوەدایە رێچكەیەكی باش و سەركەوتووی تر‬ ‫بدۆزێتەوە بۆ چوونە ناو مۆزیكی جیهانییەوە‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫بەشێك لە شوێنەوارو شوێنە كەلەپوورییەكانی‬ ‫بوونەتە گەراجی ئۆتۆمبێل‬

‫كێ بە هانای شوێنەوارو شوێنە‬ ‫كەلەپوورییەكانی سلێمانییەوە بچێت‪..‬؟‬ ‫راپۆرتی‪ :‬موتەلیب سەعید‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪4‬‬

‫كە دەڵێن شاری سلێمانی پایتەختی‬ ‫رۆشنبیرییە‪ ،‬دەبێت بەكردار بێ‬ ‫نەك هەر بەناو‬ ‫كوردستان وەك واڵتێكی شارستانی‬ ‫یەكێك ل��ەو تایبەتمەندیانەی كە شوناسی‬ ‫هەرنەتەوەیەكی پێ دەناسرێتەوە بوونی شوێنەوارو‬ ‫شوێنە مێژووییەكان و ئاسەوارە دێرینەكانە‪ .‬عێراق‬ ‫و هەرێمی كوردستان بەناسراوترین مەڵبەندی‬ ‫شوێنەوار دادەنرێن لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‪ ،‬ماڵە‬ ‫كۆنەكان و گردو شاخ و گۆڕستانەكان بەشێكن لەو‬ ‫پاشماوە دێرینانەی ئەم مەڵبەندەی سلێمانیان پێ‬ ‫دەناسرێتەوە‪ .‬لە كوردستاندا چەندین ئاسەواری پاشاو‬ ‫میرو قەاڵو گردەكان‪ ..‬دەبینرێن كە لە سەردەمە‬ ‫دێرینەكاندا شوێنێك بوون كە دەسەاڵتدارەكان بۆ‬ ‫بەرگریكردن و بەسەربردنی كاتەكانی خۆیان‪..‬‬ ‫بەكاریان هێناوە‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا ئەو شوێنەوارە‬ ‫مێژوویانە لەبەردەم رووخان و تێكدان و مەترسی‬ ‫لەناوچووندان‪.‬‬ ‫شاری سلێمانی وەك نموونەیەك‬ ‫ش�����اری س��ل��ێ��م��ان��ی‪-‬ش وەك‬ ‫مەڵبەندێكی ناسراوی ناوچەكە خاوەنی‬ ‫ژمارەیەكی زۆر شوێنەوارو خانووی‬ ‫دێ��ری��ن��ە‪ ،‬ب���ەاڵم ل��ە ئێستادا‬ ‫ب��ەه��ۆی ب��ێ ب��ای��ەخ��ی و‬ ‫پشت گوێخستنی‬ ‫ئ����ەو خ��ان��ووە‬ ‫د ێر ینا نە و ە‬

‫بەشێكی زۆری دووچ��اری رووخ��ان و لەناوچوون‬ ‫بوونەتەوە‪ .‬ئێستا بەشێك لەم خانووە كۆنانە‬ ‫رووخاون و هەندێكیان كراون بە گەراجی ئۆتۆمبێل!‬ ‫لەكاتێكدا ئەم ماڵە دێرینانەی سلێمانی سەردەمێك‬ ‫شوێنی حەوانەوەو كۆڕو كۆبوونەوەو كارو چاالكی‬ ‫سیاسی و ئەدەبی كەسایەتییەكانی شاری سلێمانی‬ ‫بوون‪ .‬لەناو هەندێ لە گەڕەكانی شاری سلێمانیدا‬ ‫تائێستا بینای كۆمەڵێك لە كەسایەتییە ناسراوەكان‬ ‫ماون لەوانە ماڵی پیرەمێردی شاعیرو رۆژنامەنووس‪،‬‬ ‫ئەمین زەكی بەگی مێژوونووس‪ ،‬نەجمەدین مەال‪،‬‬ ‫مستەفا پاشای یا موڵكی‪ ..‬ماڵە كۆنەكانی شاری‬ ‫سلێمانی كە مێژوویەكی دی��ارو دێرینیان هەیەو‬ ‫تەمەنی هەندێك لەو بینایانە لەنێوان (‪ 100‬بۆ‬ ‫‪ )150‬ساڵ دایە‪ .‬دەكرێت ئەو پرسیارە‬ ‫ئاراستەی حكومەت بكەین كە ئایا‬ ‫ئەمانە بە بەشێك لە شوێنەوارو شوێنە‬ ‫كەلەپوورییەكان دادەنرێن یان نا؟ ئەگەر بە‬ ‫بەشێك لە شوێنەوارو شوێنە كەلەپوورییەكان‬ ‫دادەنرێن ئەی بۆچی رۆژ بەڕۆژ لە كەمتەرخەمی‬ ‫الیەنی پەیوەندیداردا دەڕوخێندرێن و دەسڕدرێنەوە؟‬ ‫دەبێت نۆژەن بكرێنەوە‬ ‫عەبدولڕەقیب ی��وس��ف‪-‬ی ش��وێ��ن��ەوارن��اس‪،‬‬ ‫پێیخۆش بوو پێش ئەوەی باس لەو شوێنە دێرین‬ ‫و كەلەپووریانە بكات ئەوە بڵێت كە (شوێنەوار)‬ ‫و شوێنە (كەلەپوور)ییەكان لە یەكجیاوازن‪ ،‬واتە‬ ‫ئەو شوێنانەی دەچنە چوارچێوەی شوێنەوارەوە‬ ‫تەمەنیان لە(‪ )200‬ساڵ بەرەو ژوورە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كەلەپوورییەكان تەمەنیان لە (‪ )50‬ساڵەوە‬ ‫تا (‪ )200‬ساڵە‪ ،‬ئەم شوێنەوارناسە‬ ‫ئەوەشی وت ئەگەر بینایەك‬ ‫سیفەتی ب��ی��ن��اس��ازی جوانی‬ ‫تێدابوو تەمەنی كەمتریش بێت‬ ‫دەتواندرێت بكرێت بە كەلەپوور‪.‬‬ ‫عەبدولڕەقیب‪ ،‬هۆشداری ئەوەیدا‬ ‫ئەوانەی روخاون دەبێ دەوڵەت نۆژەنیان‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬لەسەر شێوە ئەسڵییەكەی خۆی‬ ‫یان لەسەر شێوازی خانوویەكی كۆن كە‬ ‫ناسراوە‪ ،‬لێرەدا ئاماژەی بە دوو خاڵی‬ ‫ی��ەك��ەم گ��ەڕەك��ی‬ ‫س����ەرەك����ی����دا‬

‫تەرزە جافی شاعیر‪ ،‬كتێبێكی‬ ‫ت��ری شیعری ب�ڵاودەك��ات��ەوە‬ ‫لەژێر ناونیشانی (لە‬ ‫كەوتنەخوارەوەشدا‬ ‫باڵەكانم ئاسمانیان‬ ‫ه����ەژان����د) ئ��ەم‬ ‫كۆمەڵە شیعرەی‬ ‫ت��ەرزە كە لەالیەن‬ ‫س��ەن��ت��ەری نما چاپ‬ ‫و باڵودەكرێتەوە‪ ،‬بە دووەمین‬ ‫كۆمەڵە شیعری ت���ەرزە دێتە‬ ‫ه��ەژم��ار‪ ،‬یەكەمین كۆمەڵە‬ ‫شیعری ب��ەن��اوی (م��ن هەبم‬ ‫یا نەبم ئەمەیە مەهزەلەكە)‬ ‫لەالیەن دەزگ��ای (ئ��اراس) ەوە‬ ‫چاپ و باڵوكرایەوە‪.‬‬ ‫وەكو نەریتێكی سااڵنە‪ ،‬وا‬ ‫ب��ڕی��ارە ئەمساڵیش لە كۆتایی‬ ‫مانگی تەمموزدا‪ ،‬هەشتەمین‬ ‫خولی فیستیڤاڵی فیلمی كوردی‬ ‫ل��ە ل��ەن��دەن ب��ەڕێ��وەب��چ��ێ‬ ‫و ه��اوك��ات دەبێتە‬ ‫چ��وارەم��ی��ن خولی‬ ‫پێشبڕكێی فیلمیش‬ ‫ب���ەن���اوی ی��ەڵ��م��از‬ ‫گ��ی��ۆن��ای‪ ،‬س��ااڵن��ە‬ ‫چەندین فیلمسازی‬ ‫كورد لەو فیستیڤاڵەدا‬ ‫بەشداری دەكەن و بەوهۆیەوە‬ ‫سەردانی بەریتانیا دەكەن‪.‬‬

‫ئ���ارام شێخ وەس��ان��ی كە‬ ‫گەنجێكی ت��ازە پێگەیشتووە‬ ‫ل��ە ب����واری رۆم��ان��ن��ووس��ی و‬ ‫چیرۆكنووسیدا‪،‬ف م��اوەی��ەك‬ ‫لەمەوبەر وەكو گەنجی‬ ‫نموونە هەڵبژێردراوە‬ ‫ب��ۆ س��اڵ��ی (‪)2013‬‬ ‫ب���ە چ��اپ��ك��ردن��ی‬ ‫رۆمانێك بەناوی‬ ‫(سەمای سڕبوون)‬ ‫لە ئێستادا سەرقاڵی‬ ‫نووسینی رۆمانێكی تازەیە‬ ‫كە لە داهاتوویەكی نزیكدا وا‬ ‫بڕیارە چاپ بكرێت‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫كەلەپووری بوو‪ .‬دووەم بینای كەلەپووری‬ ‫بوو‪ .‬بەوتەی ئەو گەڕەكی كەلەپووری لە‬ ‫ساڵی (‪)1976‬دا‪ ،‬بەبڕیارێكی نێودەوڵەتی‬ ‫نەتەوەیەكگرتووەكان بڕیاردراوە هەموو‬ ‫گەڕەكێكی ك��ۆن لە جیهاندا بپارێزرێت‬ ‫ل��ەب��ەرئ��ەوەی ئ���ەو گ��ەڕەك��ان��ە ئەسڵی‬ ‫شارەكانن‪ ،‬ئەگەر ئەو گەڕەكانە نەمان ئەوا‬ ‫هیچ سیمایەكی كۆن لەهیچ شارێكی ئەم‬ ‫دنیایەدا نامێنی‪.‬‬ ‫مەترسی لەسەر كەلەپووری لە سلێمانی‬ ‫عەبدولڕەقیب یوسف‪ ،‬باسی لەوە‬ ‫كرد ئەو كۆمپانیا بیانیانەی ماستەر پالنی‬ ‫شارەكان دادەنێن بەتایبەتی بۆ رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست‪ ،‬نەخشەی جیاجیا بۆ ئەو گەڕەكە‬ ‫كۆنانە دەك��ەن و لە نەخشەیاندایە كە‬ ‫دەبێت نەڕوخێندرێن و دەبێت بمێنن‪ .‬ئەم‬ ‫شوێنەوارناسە دەڵێت‪ :‬لەم سااڵنەی دواییدا‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪6‬‬

‫كۆمپانیایەكی ئەڵمانی پێش ئەوەی ماستەر‬ ‫پالنی ش��اری سلێمانی ت��ەواو بكات هەر‬ ‫لەساڵی یەكەمدا نەخشەی گەڕەكە كۆنەكانی‬ ‫دروس��ت��ك��ردو نەخشەكەیان دای��ەدەس��ت‬ ‫شارەوانی سلێمانی و پێیان وتبوون كە‬ ‫دەبێت ئەم گەڕەكە كۆنانە بپارێزرێن‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی ب��ەالی ئەم شوێنەوارناسەوە‬ ‫گ���رن���گ ب����وو ئ����ەوەب����وو ك���ە ش��وێ��ن��ە‬ ‫ك��ەل��ەپ��ووری��ی��ەك��ان��ی ش���اری سلێمانی‪،‬‬ ‫هاوشێوەی شوێنە كەلەپوورییەكانی شاری‬ ‫هەولێر بدرێتە دەست «یونسكۆ» بەپێی‬ ‫زانیارییەكانی ئ��ەم‪ ،‬پارێزگاری هەولێر‬ ‫بەفەرمی داوای لە حكومەتی هەرێم‬ ‫ك���ردووە كە ئ��ەو گەڕەكانە ئیستیمالك‬ ‫بكرێن‪ ،‬كاتێكیش دەكەوێتە دەست یونسكۆ‬ ‫ئیتر ناتواندرێت دەستكاری بكرێن و‬ ‫گرەنتی مانەوەیان هەیە‪ ،‬وات��ە خاوەنی‬ ‫ئەو كەالوەیە ناتوانێت بەهیچ كەسێكی‬

‫بفرۆشێت‪ ،‬بەاڵم لە شوێنە كەلەپوورییەكانی‬ ‫ش��اری سلێمانی بەوتەی ئەو نەدراوەتە‬ ‫دەست یونسكۆو نە پارێزگارەكەیشی هیچ‬ ‫داوایەكی بەرزكردۆتەوە بۆ ئەوەی شوێنە‬ ‫كەلەپوورییەكان ئیستیمالك بكرێن‪.‬‬ ‫تائەوپەڕی خیانەت‬ ‫عەبدولڕەقیب یوسف‪ ،‬زانیارییەكی‬ ‫تری بە «ك��ەپ��ر»دا‪ ،‬كە كاتێك كۆسرەت‬ ‫رەس��وڵ‪ ،‬سەرۆكی ئەنجومەنی وەزی��ران‬ ‫ب��ووە‪ ،‬بڕیاری دەرك���ردووە كە هەموو‬ ‫گەڕەكە كۆنەكانی‪ ،‬سلێمانی‪ ،‬كفری‪ ،‬كۆیە‪،‬‬ ‫بپارێزرێن و لیژنەیەك لەو رووەوە پێكهاتووە‬ ‫تەنانەت روپ��ێ��وی گ��ەڕەك��ە كۆنەكانیش‬ ‫ك��راوە‪ ،‬ب��ەاڵم پاش كابینەكەی كۆسرەت‬ ‫رەسوڵ‪ ،‬هەندێكیتر ئیمانیان بەو پڕۆژەیە‬ ‫نەماوەو پشتگوێیان خستووە‪ .‬داخی لەوە‬ ‫خوارد كە گەڕەكە كۆنەكانی سابوونكەران‪،‬‬

‫(‪ )17‬هەزار ئیمزا دراوەتە‬ ‫عەبدولڕەقیب یوسف‪،‬‬ ‫پارێزگارو شارەوانی‬ ‫شوێنەوارناس‪:‬‬ ‫سلێمانی و داوایان‬ ‫گەڕەكە كۆنەكانی‬ ‫كردووە كە گەڕەكە‬ ‫سابوونكەران و‬ ‫سەروئۆرزدی و مەڵكەندی كۆنەكانی شاری‬ ‫سلێمانی بخرێنەژێر‬ ‫و بەشێك لە كانێسكان‪،‬‬ ‫هیچی وایان نەماوەو ئەو دەسەاڵتی یونسكۆوە‪،‬‬ ‫بەاڵم وەاڵمیان نەدراوەتەوە‬ ‫تێكدانە خیانەتە‬ ‫سەروئۆرزدی‪ ،‬مەڵكەندی و بەشێك لە كانێسكان‪،‬‬ ‫هیچی وایان نەماوەو ئەو تێكدان و كەمتەرخەمییەی‬ ‫كاربەدەستانی شارەكەی بە خیانەت زانی‪.‬‬ ‫ئەو دەڵێت‪ :‬زانكۆی سلێمانی چوارجار بەكتابی‬ ‫فەرمی نووسیویەتی كە گەڕەكە دێرینەكان بپارێزرێن‬ ‫س��ەرەڕای نووسراوی سەندیكای هونەرمەندانی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬بەڕێوەبەرایەتی رۆشنبیری سلێمانی‪،‬‬ ‫پەیمانگای هونەرە جوانەكان‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەم‬ ‫گەڕەكانە سەرچاوەی كەلەپوورو هونەری بیناسازییە‪،‬‬ ‫هونەرمەندان پێویستیان بەخانوو بینای كۆن هەیە‬ ‫بۆ ئەوەی كاری هونەری تێدا ئەنجام بدەن بۆیە‬ ‫ناچاردەبن بچنە كەركوك بۆ هەڵبژاردنی شوێنەكە‪.‬‬ ‫كەمتەرخەمی كاربەدەستان‬ ‫ئەم شوێنەوارناسە‬ ‫ب���اس���ی ل����ەوە‬ ‫ك���رد كە‬

‫كەمپینیان ل��ەورووەوە بەڕێخستووەو (‪ )17‬هەزار‬ ‫ئیمزایان داوەت��ە پارێزگاو شارەوانی و مەكتەبی‬ ‫سیاسی (ی‪،‬ن‪،‬ك) داوایان كردووە كە ئەم گەڕەكە‬ ‫كۆنانەی شاری سلێمانی وەكو گەڕەكەكانی شاری‬ ‫هەولێر بخرێنەژێر دەسەاڵتی یونسكۆوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەاڵمیان نەداونەتەوە‪ .‬ئەم شوێنەوارناسە دەڵێت‪:‬‬ ‫كە بە شاری سلێمانی دەڵێن پایتەختی رۆشنبیری‪،‬‬ ‫دەب��ێ��ت ب��ەك��ردار ب��ێ ن��ەك ه��ەر بەناو‪.‬‬ ‫نموونەیەكی لەسەر ئەو كەمتەرخەمییەی‬ ‫كاربەدەستانی شاری سلێمانی هێنایەوە‬ ‫كە لەكاتی جەنگی دووەم��ی جیهانیدا‪،‬‬ ‫راوێژكاری پێشووی ئەڵمانیا لە سەرگۆڕینی‬ ‫پەنجەرەیەك بە (‪ )9‬مانگ حوكمدراوە‪ ،‬دوای‬ ‫تەمیز ئەو حوكمەیان بۆ گۆڕیوە بۆ (‪ )9‬ساڵ كە‬ ‫قەرەبووی پەنجەرەكە بدات بەپێدانی (‪ )100‬دۆالر‬ ‫بۆ هەر ساڵێك تا (‪ )9‬ساڵەكە‪ .‬عەبدولڕەقیب بە‬ ‫حەماسەتەوە لەسەر ئەو نموونەیە وەستاو وتی‪:‬‬ ‫ئەمە لەسەر گۆڕینی پەنجەرەیەك بوو‪ ،‬ئەی ئەو‬ ‫كەسەی لەیەك شوێنی كەلەپووریدا (‪ )10‬خانوو‬ ‫دەڕوخێنێ دەبێت سزاكەی چی بێت‪.‬‬ ‫ئەم شوێنەوارناسە‪ ،‬بەوپەڕی عەیبەی زانی كە‬ ‫لیژنەی رۆشنبیری و راگەیاندنی پەرلەمانی عێراق لە‬ ‫مانگی ئەیلولی ساڵی پاردا‪ ،‬بە كتابێكی فەرمی كە‬ ‫نوسخەیەكی بۆ پارێزگای سلێمانی نێردراوە‬ ‫تێیدا هاتووە‪ :‬ئێمە دەزانین دەستێك‬ ‫هەیە بۆ وێرانكردنی (االحیا‌ء التراثیة)‬ ‫لە شارەكانی عێراقدا‪ ،‬ئێمە رازی نابین و‬ ‫بێدەنگ نابین‪.‬‬ ‫لە هەوڵێكی تری ئەم شوێنەوارناسەو‬ ‫كۆمەڵێك كەسی پسپۆڕی تردا‪ ،‬دكتۆر فواد بابان‪،‬‬ ‫دیاری دەكەن لەگەڵ چەند كەسێكدا كە بچێت‬ ‫بۆالی پارێزگاری سلێمانی و ئەو یاداشتی (‪)17‬‬ ‫هەزار ئیمزایەی پێبدەن‪ ،‬بەوتەی ئەو تائێستا هیچ‬ ‫وەاڵمێكی نەبووە‪ .‬عەبدولڕەقیب رای وایە ئەمە‬ ‫پیالنێكی بە ئەنقەستە بۆ وێرانكردنی كولتووری‬ ‫ش��اری سلێمانی كە خۆیان ئیدعای پایتەختی‬ ‫رۆشنبیری بۆ دەكەن‪.‬‬

‫ی���اداش���ت���ەك���ان���ی‬ ‫ماندێال كە كتێبێكی‬ ‫س��ەدان الپەڕەییە‬ ‫لەالیەن وەرگێڕی‬ ‫ب���ەت���وان���ای الو‬ ‫حەیدەر عەبدوڵاڵ‪-‬‬ ‫وە ل��ە ع��ەرەب��ی��ی��ەوە‬ ‫دەكرێتە ك���وردی‪ ،‬ئ��ەم كتێبە‬ ‫بریتییە لە یاداشتەكانی كەسایەتی‬ ‫ناسراوی جیهان نێلسۆن ماندیال‪،‬‬ ‫هەر لەسەرەتای شوانییەوە تا‬ ‫دەگاتە ئێستای‪ ،‬باراك ئۆبامای‬ ‫سەرۆكی ویالیەتە یەكگرتووەكان‬ ‫پێشەكی بۆ نووسیوەو لەالیەن‬ ‫ح��ەن��ان محەمەد كەسرەوانی‬ ‫كراوەتە عەرەبی‪.‬‬

‫ی��ەك��ێ��ت��ی ن���ەت���ەوەی���ی‬ ‫دیموكراتی كوردستان كە‬ ‫غ���ەف���ور م��ەخ��م��وری‬ ‫سكر تێر ە كە یە تی ‪،‬‬ ‫داوای لە پ��ەرواز‬ ‫ح�����س�����ێ�����ن‪-‬ی‬ ‫ئ����ەس����ت����ێ����رەی‬ ‫دەرك������ەوت������ووی‬ ‫(ئ���ەرەب ئ��ای��دڵ) كرد‬ ‫كە ببێتە كاندیدی ئ��ەوان بۆ‬ ‫چوونە ناو پەرلەمانی كوردستان‪.‬‬ ‫دەوت��رێ كە پ��ەرواز حسێن ئەو‬ ‫داوایەی رەتكردۆتەوە‪.‬‬

‫ه��ەرچ��ەن��دە م��اوەی��ەك‬ ‫لەمەوبەر ئەكتەری سینەمایی‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان‪،‬‬ ‫دڵنیا كاموسی‪ ،‬لە‬ ‫چا و پێكە و تنێكی‬ ‫ل��ەگ��ەڵ گ��ۆڤ��اری‬ ‫«كەپر»دا‪ ،‬ئەوەی‬ ‫راگەیاند كە بەنیازە‬ ‫ب��ەش��داری بكات لە‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ش��اج��وان��ی‬ ‫كوردستاندا‪ .‬لە ئێستادا بڕیاری‬ ‫ئەوەیداوە كە واز لەو خەونەی‬ ‫بهێنێت و خەریكی كاری رۆژانەی‬ ‫خۆی بێت‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫سەربازە ونەكەی‬ ‫ناو بواری‬ ‫راگەیاندن كێیە؟‬

‫چاالكێكی مافەكانی ژنانەو لە بواری‬ ‫دەروونناسی مندااڵنیشدا كاردەكات‬

‫نیان مەحمود‬

‫‪ ،‬تایبەت بە «كەپر»‪:‬‬

‫بیرم لێنەكردۆتەوەو بە پێویستیشی‬ ‫نازانم لە شاشەدا دەربكەوم‬ ‫نیان مەحمود‪ ،‬وەكو راگەیاندنكارێك‪ ،‬گلەییەكی زۆری لە هەندێك لە كەناڵەكانی راگەیاندن هەیەو‬ ‫ئەو راستییەشی لەالیە لە هەندێك لە كەناڵەكانی راگەیاندندا ئەگەر كچێك لە كارەكەیدا سەركەوتووبێ و‬ ‫پلەكانی كاركردنی بە سەركەوتوویی بڕیبێت‪ ،‬دایدەبەزێنن بۆ چەند پلەیەكی خوار پەیژەكە یان بەتەواوەتی‬ ‫فڕێی دەدەنە خوارەوە‪.‬‬ ‫لەم دیمانەیەدا كە لەگەڵیدا سازێندراوە باس لە پرسی ژنان و ئەزموونی خۆی لەڕاگەیاندندا دەكات‪.‬‬ ‫لەژیانی خۆشیدا كۆمەڵێك دروشمی تایبەت بەخۆی هەیەو وەكو پەروەردەی تەندروست‪ ،‬خێزانی تەندروست‪،‬‬ ‫كۆمەڵگای تەندروست‪ ،‬هەوڵدەدات ئەو دروشمانە جێبەجێ بكات‪..‬‬

‫سازدانی‪ :‬لەتیف حسێن‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪8‬‬

‫لە هەندێك لە كەناڵەكانی راگەیاندندا ئەوەندەی‬ ‫بایەخ بە لەشوالرو رووخساری ژنان و كچان‬ ‫دەدرێت بۆ كاركردن‪ ،‬ئەوەندە بایەخ بە شارەزایی‬ ‫و رۆشنبیرییەكەی نادرێت‬ ‫كاری زۆرو هەستێكی ناسك؟‬ ‫بەهێمنییەكی زۆرو لەسەرخۆییەكی بێوێنەوە‬ ‫ك��ارەك��ان��ی ب��ە ئەنجام دەگەیەنێت‪ .‬ئ��ەم كچە‬ ‫راگەیاندنكارە ب���ەردەوام وەك��و سەربازێكی ون‬ ‫ك��اردەك��ات‪ .‬نیان وەك��و پێشكەشكارو ئامادەكار‬ ‫لەزۆرێك لە بەرنامە رادیۆییەكاندا كاری كردووەو تا‬ ‫ئێستاش لەڕادیۆی خەندان كار دەكات و بەرنامەیەكی‬ ‫هەفتانەی هەیە‪.‬‬ ‫ئەم خانمە جگە ل��ەوەی راگەیاندنكارە‪ ،‬لە‬ ‫هەمانكاتدا چاالكێكی مافەكانی ژنانیشەو لە بواری‬ ‫دەروونناسی مندااڵندا لە واڵتی ئێران خوێندویەتی‬ ‫و سەرباری ئەو كارانەشی عەشقێكی جوانیشی بۆ‬ ‫شیعرو هۆنراوە كالسیكییەكان هەیەو دەنگێكی‬ ‫هێندە جوانی لەگەڵ ئەو شیعرانەدا گونجاندووە‪،‬‬ ‫هەر كاتێك گوێت لەو شیعرانە دەبێت‪ ،‬هەست‬ ‫بەئارامی و رەسەنایەتی میللەتەكەت دەكەیت‪.‬‬ ‫نیان‪ ،‬لە دایكبووی شارۆچكەی پێنجوێن‪-‬‬ ‫ەو خێزاندارە‪ ،‬ه��ەروەك نیان خۆی باسی كرد‬ ‫ئ��ەو ئ����ارەزوو ویستێكی زۆری ب��ۆ كارەكانی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەتایبەت كاری راگەیاندن و لەناو كاری‬ ‫راگەیاندنیشدا‪ ،‬گرنگیدان بەبواری كۆمەاڵیەتی و‬ ‫دەروونی و كاری هۆشیاركردنەوە‪ ،‬پلەی یەكەمینیان‬ ‫لەالی ئەو وەرگرتووە‪.‬‬ ‫شیعرو ئەدەب لەالی نیان‬ ‫ه��ەرچ��ەن��دە نیان وەك��و خ��ۆی وت��ی ك��اری‬ ‫راگەیاندن و دەروونناسی منداڵ ئارەزوو پیشەیەتی‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ ئەوانەشدا عەشقی بۆ شیعرو ئەدەبی‬ ‫كالسیك هەیەو بەهۆی دەنگە خۆشەكەی و‬ ‫گونجانی لەگەڵ ئەو شیعرانەدا‪ ،‬وایكردووە هێندەی‬ ‫تر هۆگری ببێت و بەردەوام ئاگای لێیان بێت‪.‬‬ ‫نیان سەرەتای دەستكردنی بە خوێندنەوەی ئەو‬ ‫شیعرانەو تۆماركردنی لەڕادیۆی نەواو دواتریش‬ ‫لە تەلەفزیۆنی ك��وردس��ات‪ ،‬ئ��ام��اژەی بەوەكرد‪،‬‬ ‫ئەمكارە زۆر بەڕێكەوت بووە‪ ،‬ئەوكاتەی دەچێت‬ ‫بۆ تاقیكردنەوە لەڕادیۆی خاك بۆ ئەوەی لەوێ‬ ‫دابمەزرێ‪ ،‬رۆژێك ب��ەرزان قادر كە ناسراوە بە‬ ‫قالەی خەڵوز‪ ،‬دیوانێكی وەفایی دێنێت و دەیداتە‬ ‫نیان بیخوێنێتەوە وەك��و تێست بۆ وەرگرتنی‬ ‫لەڕادیۆی خاك‪ ،‬لەكاتێكدا كە دەست دەكات بە‬ ‫خوێندنەوەی بەهۆی گونجاوی دەنگی لەگەڵ سۆزی‬ ‫ئەو شیعرانەدا‪ ،‬پێشنیازو بیرۆكەی بەردەوامی لە‬ ‫خوێندنەوەی ئەم شیعرانەدا بۆ دێتەپێش و دەست‬ ‫بەمكارە دەكات و دەبێتە بەشێك لەكاری راگەیاندنی‬

‫و بەهۆشییەوە هەوادارێكی زۆری لە خوێندنەوەی‬ ‫ئەو شیعرانەو زیندوكردنەوەیان بۆ پەیدا دەكات‪.‬‬ ‫نیان و دەرنەكەوتنی لە شاشەكانەوە‬ ‫ه��ەرچ��ەن��دە م���اوەی چ��ەن��د ساڵێكە نیان‬ ‫وەك��و بێژەر ل��ەڕادی��ۆو تەلەفزیۆنەكانەوە كاری‬ ‫كردووە‪ ،‬بەاڵم كارەكانی ئەو هەمیشە بە دەنگ‬ ‫ب��ووە‪ ،‬س��ەرەڕای ئ��ەوەی كە دەنگێكی خۆش و‬ ‫روخسارێكی جوانیشی هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم تا ئێستا‬ ‫لەشاشەدا دەرنەكەوتووەو بیریشی لێ نەكردۆتەوە!‬ ‫سەبارەت بەوەی بۆ تا ئێستا بێژەرێكی دەنگییەو‬ ‫بۆچی لە شاشەوە دەرنەكەوتووە؟ نیان‬ ‫ئەوەی خستەڕوو زۆركەس لەو رووەوە‬ ‫پرسیاریان لێكردووە‪ ،‬راستی ئەوەشی‬ ‫ئاشكرا كرد كە هۆكارەكەی بە تەنها هەر‬ ‫خۆیەتی‪ ،‬هەرچەندە زۆریش داوای ئەوەیان‬ ‫لێكردووە‪ ،‬بەاڵم بیری لێنەكردۆتەوەو تا ئێستا‬ ‫نەیویستووەو بە پێویستی نەزانیوەو ئەو پێشنیازانەی‬ ‫رەتكردۆتەوە‪.‬‬ ‫نیان و رێگری لە كارەكانی‬ ‫نیان س���ەرەڕای ئ��ەو ك��اران��ەی بە ئەنجامی‬ ‫گەیاندوون‪ ،‬وەكو خۆی باسی لێوە دەكات تا ئێستا‬ ‫تووشی رێگری و كێشەیەكی ئەوتۆ نەبۆتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫پێیوایە ویست و ئارەزوكردنی هەر كەسێك بۆ‬ ‫كارەكەی وا دەكات كۆسپ و تەگەرەكانی بەردەمی‬ ‫ببڕێت‪ .‬نیان هۆكارێكی تری لە پێش نەهاتنی رێگری‬ ‫و كۆسپ باسكرد‪ ،‬ئەویش ئەوەیە كە تائێستا‬ ‫نیان تەنها بەدەنگ ك��اری راگەیاندنی‬ ‫ك��ردووەو دەرنەكەوتووە‪ ،‬بۆیە ئەوەی‬ ‫خستەڕوو كە ئەگەر ئەویش وەكو بێژەرو‬ ‫راگەیاندنكارە مێینەكانی تر دەربكەوتایە لە‬ ‫شاشەوە‪ ،‬رەنگە نەیتوانیایە بەمشێوەیەی ئێستا‬ ‫كار بكات و بەردەوام بێت‪ ،‬وەكو خۆشی ئاماژەی‬ ‫بۆكرد ئەمە تێڕوانینی خۆیەتی نەك كەسانی تر‪.‬‬ ‫بەشداری ژنان و كێشەكانیان‬ ‫سەبارەت بە ئاستی بەشداری كچان و ژنان‬ ‫لەكاری راگەیاندندا‪ ،‬كێشەو گرفتەكانی بەردەم ژنان‬ ‫لەناو كۆمەڵگەدا‪ ،‬نیان ئەوەی خستەڕوو لەگەڵ‬ ‫ئەوەی رێكخراو و سەنتەری زۆر بۆ ژنان و كچان‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم هێشتا نەتواندراوە وەكو پێویست كاری‬ ‫لەسەر بكرێت‪ ،‬ئەمەشی بۆ ئەوە گەڕاندەوە كە‬ ‫تائێستا كاری ژنان كاركردن بووە بۆ پرسی ژن‪ ،‬نەك‬

‫فیلمی سینەمایی (وەك��و‬ ‫عاشقێك) كە دوای��ی��ن كاری‬ ‫دەره��ێ��ن��ەری ن��اوداری‬ ‫ئ����ێ����ران ع���ەب���اس‬ ‫ك��ی��اڕۆس��ت��ەم��ی‪-‬‬ ‫ی�������ەو زم����ان����ی‬ ‫فیلمەكە ژاپۆنییە‪،‬‬ ‫بڕیاربوو بەدۆبالژی‬ ‫فارسییەوە لە ئێران‬ ‫نیشان بدرێت‪ ،‬دوای نۆ مانگ‬ ‫چاوەڕوانی وەزارەتی رۆشنبیری‬ ‫ئێران نەك تەنیا مۆڵەتی پەخش‬ ‫كردنی پێنەدا‪ ،‬بەڵكو مۆڵەتی‬ ‫دۆبالژ كردنەكەشی پێنەدا‪.‬‬ ‫ ‬

‫بڕیارە بەمزوانە ناونووسین‬ ‫دەستپێبكات بۆ بەشداریكردن لە‬ ‫پێشبڕكێی شاجوانی كوردستان‪،‬‬ ‫دەوت��رێ كە بڕیارە بەچاودێری‬ ‫دەس���ت���ەی گ��ەش��ت��وگ��وزارو‬ ‫بەهاوكاری پارێزگای‬ ‫هەولێر‪ ،‬كۆمپانیای‬ ‫(بابیلۆن) دووەمین‬ ‫ف��ی��س��ت��ی��ڤ��اڵ��ی‬ ‫ه���ەڵ���ب���ژاردن���ی‬ ‫شاجوانی كوردستان‬ ‫ئ��ەن��ج��ام ب�����دات لە‬ ‫چ���وارچ���ێ���وەی گ��ەورەت��ری��ن‬ ‫فیستیڤاڵی بازاڕەكاری كوردستان‬ ‫لە شاری هەولێر‪.‬‬

‫ماوەیەك لەمەوبەر دەنگۆی‬ ‫كۆچی دوایی خانمە هونەرمەندو‬ ‫شانۆكار دكتۆرە بەلقیس‪ ،‬لەناو‬ ‫خ��ەڵ��ك��دا ب�ڵ�اوب���ۆوە‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ل��ەڕاس��ت��ی��دا‬ ‫ئ��ەو هونەرمەندە‬ ‫لەماوەی رابردوودا‬ ‫ت��ووش��ی چەندین‬ ‫ن��ەخ��ۆش��ی ب���ۆوەو‬ ‫ج��ەڵ��ت��ەش ل��ێ��ی��داوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە ئێستادا تەندروستی‬ ‫باشەو چاك بۆتەوەو تەمەننای‬ ‫ئەوە دەك��ات هەر لە خزمەتی‬ ‫هونەرو هونەرمەنداندا بێت‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫وەكو راگەیاندنكارێك‬ ‫دەخوازم ئەو‬ ‫دروشمانەی لە ژیانمدا‬ ‫هەمە جێبەجێیان بكەم‬ ‫وەكو پەروەردەی‬ ‫تەندروست‪ ،‬خێزانی‬ ‫تەندروست‪ ،‬كۆمەڵگای‬ ‫تەندروست‬

‫كاركردن لە خودی كەسێتی ژن‪ ،‬بۆ ئەوەش‬ ‫بەوتەی نیان خۆی‪ ،‬پێویستمان بە كەناڵێكی‬ ‫تایبەتی پ��ەروەردەی��ی هەیە لەناویشیدا‬ ‫كاركردن لەسەر پێگەی گەورەی ژن لەناو‬ ‫خێزان و كۆمەڵگەدا‪.‬‬ ‫لەسەر ئاستەنگ و بەشداری و ئاستی‬ ‫ژن��ان لەناو راگەیاندندا نیان ئاماژەی‬ ‫ب��ەوەك��رد‪ ،‬هەرچەندە ئ��ەم ئەگەر هەر‬ ‫شتێك ل��ەس��ەر ژن��ان و كچان بڵێت بە‬ ‫خۆی وتووە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی نەشاردەوە كە‬ ‫گلەیی و نیگەرانییان زۆرە‪ .‬نیان دەڵێت‪:‬‬ ‫لە هەندێك كەناڵدا ئەوەندەی بایەخ بە‬ ‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪10‬‬

‫لەشوالرو رووخساری ژنان و كچان دەدرێت‬ ‫بۆ كاركردن‪ ،‬ئەوەندە بایەخ بە شارەزایی و‬ ‫رۆشنبیرییەكەی نادرێت‪ ،‬هەر بۆیە زۆربەی‬ ‫كچان و ژنانی راگەیاندنكاری ئێمە تووشی‬ ‫كێشە دەبن‪.‬‬ ‫دیاردەیەكی ترسناك‬ ‫ئەم ژنە راگەیاندنكارە ئاماژەی بە‬ ‫دیاردەیەكی ترسناك كرد كە زۆرێ��ك لە‬ ‫كەناڵەكانی راگەیاندنی گرتۆتەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫دی��اردە ترسناكەش بریتییە ل��ەوەی ئەگەر‬ ‫ببینن كچێك لە كارەكەیدا سەركەوتووەو‬

‫پلەكانی كاركردنی بە سەركەوتوویی بڕیوە‪،‬‬ ‫بەوتەی ئەو دایدەبەزێنن بۆ چەند پلەیەكی‬ ‫خوار پەیژەكە یان بەتەواوەتی فڕێی دەدەنە‬ ‫خ��وارەوە‪ .‬ئەوەشی بە غەدرێكی گەورە‬ ‫زانی كە لەڕاگەیاندنكاری مێینە دەكرێت و‬ ‫پێشبینی ئەوەشی كرد كە بەشداری ژنان لە‬ ‫بواری راگەیاندندا كەمبكاتەوە‪.‬‬ ‫ل��ە ك��ۆت��ای��ی قسەكانیشیدا‪ ،‬نیان‪،‬‬ ‫ئاماژەی بەوەكرد كە وەكو راگەیاندنكارێك‬ ‫دەخ��وازێ��ت ئ��ەو دروش��م��ەی لە ژیانیدا‬ ‫هەیەتی جێبەجێیان بكات وەكو پەروەردەی‬ ‫تەندروست‪ -‬خێزانی تەندروست‪ -‬كۆمەڵگای‬ ‫تەندورست‪.‬‬ ‫پڕۆفایل‬ ‫* لە شارۆچكەی پێنجوێن لەدایكبووەو‬ ‫خێزاندارە‪.‬‬ ‫* لە ساڵی (‪)2000‬دا‪ ،‬دەستیكردووە‬ ‫بەكاری راگەیاندن و وەرگێڕان و نووسین‪.‬‬ ‫* دەروون��ن��اس��ی ل��ەواڵت��ی ئ��ێ��ران‬ ‫خوێندووە‪ ،‬تایبەتمەندی لە دەروونناسی‬ ‫مندااڵندا وەرگرتووە‪.‬‬ ‫* لەڕادیۆی زانكۆی سلێمانی‪ ،‬وەك‬ ‫بێژەرو ئامادەكار كاری كردووە‪.‬‬ ‫* ل��ەڕادی��ۆی خ��اك‪ ،‬وەك بێژەرو‬ ‫ئامادەكار كاری كردووە‪.‬‬ ‫* ل���ەڕادی���ۆی ن����ەوا‪ ،‬ب��ەرن��ام��ەی‬ ‫خوێندنەوەی شیعری شاعیرانی كالسیكی‬ ‫هەبووە‪.‬‬ ‫* ل��ە كەناڵی ك��وردس��ات‪ ،‬بڕگەی‬ ‫خوێندنەوەی شیعری شاعیرانی كالسیكی‬ ‫هەبووە‪.‬‬ ‫* لە ئێستاداو لەڕادیۆی خەندان‪ ،‬كار‬ ‫دەكات و ئامادەو پێشكەشكاری بەرنامەیەكی‬ ‫پەروەردەییە‪.‬‬ ‫* لە بواری دەروونی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫مندااڵندا‪ ،‬چەندین ك��اری بۆ مندااڵن و‬ ‫چەندین بەرنامەی جۆراوجۆری لە بواری‬ ‫پەروەردەییدا پێشكەشكردووە‪.‬‬

‫مافی بەخێوكردنی منداڵ‬ ‫لەدوای جیابوونەوەی دایك و باوك‬

‫د‪ .‬ر َيواس فايةق‬

‫مندااڵن زیان لێكەوتووی یەكەمن لە جیابوونەوەی هاوسەرەكان‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا كێشەی‬ ‫گەورە لەسەر مافی بەخێوكردنیان لە نێوان دایك و باوكدا دروست دەبێت‪ ،‬چونكە هەرالیەك‬ ‫خۆی بەخاوەنی ئەو مافە دەزانێت و دواجار وەك جۆرێك لە تۆڵەكردنەوەش بەرامبەر ئەویتر‬ ‫بەكاریدەهێنێت‪.‬‬ ‫مادەی (‪)57‬ی یاسای باری كەسێتی ژمارە (‪ )188‬ساڵی (‪ )1959‬هەمواركراو ئەركی دادگای‬ ‫لەیەكالیی كردنەوەی ئەم كێشەیەدا ئاسان كردووە‪ ،‬چونكە لە بڕگەی یەكەمی دەقەكەدا‬ ‫هاتووە‪ :‬دایك شایستە ترە بە بەخێوكردنی منداڵ لەكاتی بەردەوامی هاوسەرگیریی و لەكاتی‬ ‫جیابوونەوەشدا بە مەرجێك منداڵەكە هیچ زیانێكی لەمە بەرنەكەوێت‪ .‬هەرچی بڕگەی‬ ‫دووەمی مادەكەیە بەڕوونی باس لە مەرجەكانی ئەو دایكە دەكات كە مافی بەخێوكردنی‬ ‫منداڵی پێدەدرێت بەوەی كە (مەرجە دایك كامڵ‪ ،‬عاقڵ‪ ،‬ئەمین بێت و توانای پەروەردەكردن‬ ‫و پاراستنی منداڵەكەی هەبێت‪.)..‬‬ ‫كەواتە بە گوێرەی یاسا هەموو ژنێك كە ئەو مەرجانەی تێدا بێت‪ ،‬لەكاتی جیابوونەوەی‬ ‫لە هاوسەرەكەی مافی ئەوەی هەیە داوای منداڵەكەی بكات‪ ،‬تا ئەو منداڵە تەمەنی (‪ )10‬ساڵ‬ ‫تەواو دەكات الی خۆی بیهێڵێتەوە‪ ،‬دوای ئەو تەمەنەش دادگا دەسەاڵتی هەیە كە بە پشتبەستن‬ ‫بەڕاپۆرتی پزیشكی و لیژنە تایبەتمەندەكان ماوەی بەخێوكردنەكە بۆ (‪ )15‬ساڵی تەواو درێژ‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬دواجار منداڵەكە خۆی بڕیار دەدات كە كێ هەڵدەبژێرێت بۆ ئەوەی لەگەڵیدا بژی‪.‬‬ ‫لەڕوانگەی یاساییشەوە هەموو دایكێك شایستەی ئەو مافەیە بەو مەرجانەی كە پێشتر‬ ‫ئاماژەمان بۆ كرد‪ ،‬ئەگەر باوكیش بانگەشەی نا شایستەیی دایكەكە بكات ئەوە دەبێت بە‬ ‫بەڵگەی یاسایی ئەو بانگەشەیە بسەلمێنێت‪.‬‬ ‫بەاڵم با ئەو پرسیارانە لە خۆمان بكەین‪ :‬ئاخۆ دایك لە چ كاتێكدا ئەو مافە لەدەستدەدات؟‬ ‫ئایا هاوسەرگیرییەكی تری دایكەكە مافی بەخێوكردنی منداڵەكەی لێوەردەگرێتەوە؟‬ ‫لە بڕگەی حەوتەمی مادەی (‪)57‬دا‪ ،‬وەاڵمی پرسیاری یەكەم دراوەتەوە بەوەی‪(:‬ئەگەر دایك‬ ‫یەكێك لە مەرجەكانی بەخێوكردنی لە دەستدا‪ ،‬یان ئەگەر وەفاتی كرد‪ ،‬ئەوكات بەخێوكردن‬ ‫دەگوێزرێتەوە بۆ باوك‪ ،‬بەاڵم ئەگەر بەرژەوەندی منداڵ لەوەدا نەبوو كە باوك بەخێوی بكات‬ ‫ئەوا دادگا بەلەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندی منداڵەكە بەخێوكەرێكی تر هەڵیدەبژێرێت)‪.‬‬ ‫هەرچی هاوسەرگیریكردنەوەی دایكەكەیە ئەوە نابێتەهۆی لێوەرگرتنەوەی مافی بەخێوكردن‬ ‫بەڵكو دادگا بەلەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندی منداڵەكە بڕیار لە شایستەیی دایك یان باوك لە‬ ‫بەخێوكردنی منداڵەكە دەدات‪ ،‬واتە مەرج نییە هەموو هاوسەرگیرییەكی نوێی دایك ببێتەهۆی‬ ‫گەڕانەوەی منداڵ بۆ الی باوكی بەڵكو ئەوە دادگایە كە بڕیار دەدات كە ئایا بەردەوامی‬ ‫مانەوەی الی دایكی لە بەرژەوەندییەتی یان گواستنەوەی بۆ الی باوكی‪ .‬زۆرێك لە دایكەكان‬ ‫لەبەرئەوەی سەرچاوەیەكی داهاتیان نییە لەخۆیان رانابینن ئەركی بەخێوكردنی منداڵەكانیان‬ ‫بگرنە ئەستۆ‪ ،‬یاسا بۆ ئەمەش چارەسەری داناوە بەوەی لە ماددەی (‪)59‬دا‪ ،‬هاتووە‪(:‬ئەگەر‬ ‫منداڵ خۆی داهاتێكی نەبوو ئەوە خەرجی دەكەوێتە ئەستۆی باوكی بەمەرجێك باوكەكە هەژار‬ ‫و پەككەوتە نەبێت لە خەرجیدان و پارە پەیداكردن) نەفەقەی منداڵیش خەرجی خواردن‬ ‫و جل و بەرگ و شوێنی نیشتەجێبوون دەگرێتەوە‪ .‬هاوكات دایك دەتوانێت داوای كرێی‬ ‫بەخێوكردنی منداڵەكەشی بكات‪ ،‬ئەگەر دایك و باوكیش خۆیان لەسەر بڕی كرێكە رێكنەكەوتن‬ ‫ئەوا بەگوێرەی بڕگەی سێهەمی ماددەی (‪ )57‬دادگا بڕەكەی دیاری دەكات‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫ئەو شورایەی هەمیشە ئەو شارەی پاراستووە‬

‫زانیارییەكانی شارو شورای ئامەد‬ ‫دڵشاد خۆشناو‪ -‬ئامەد‬

‫بۆچی ناوی دیاربەكرە؟‬ ‫شاری (ئامەد) كە (دیاربەكر)یشی پێ دەوترێ‪ ،‬یەكێكە لە شارە گەورەكانی كوردستان و كەوتۆتە باكوری كوردستان‪-‬ەوە كە‬ ‫ئێستاكە لەژێر دەستی توركیایە‪ .‬ژمارەی دانیشتوانی ئەم شارە لە ساڵی (‪)2010‬دا (‪ )1.528.958‬كەس بووە كە لەم ژمارەیەدا‬ ‫(‪ )843.460‬كەسیان دانیشتووی مەڵبەندی شارەكەن‪.‬‬ ‫زاڵ ئەوەیە كە لە سەردەمی عەرەبەكاندا وەكو‬ ‫سەبارەت بەناوی دیاربەكر‪ ،‬دوو رای جیاواز هەیە‪ ،‬رای یەكەم و‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە كە دەڵێن شاری ئامەد‬ ‫ماڵی بەكر (دیار بكر) هاتووە‪ ،‬بەاڵم خەڵكی دیاربەكر خۆیان رای تریان‬ ‫ئەوان ناوەكە لەڕاستیدا (دیار باقر)ە‪ ،‬دواتر‬ ‫كانزای فلزی زۆری هەیە‪ ،‬ئەم كانزایە بە توركی پێی دەوترێ باقر‪ ،‬بەڕای‬ ‫بە تێپەڕبوونی كات بووەتە دیاربەكر‪.‬‬ ‫ئامەد پایتەخت بووە‬ ‫ئ��ام��ەد پێشتر ل��ە س��ەردەم��ی پاشایی‬ ‫ئ��اش��ووردا ل��ە س���ەدەی (‪13‬ی پ‪.‬ز)دا‪،‬‬ ‫س��ەدەی (‪7‬ی پ‪.‬ز)دا‪ ،‬پایتەخت بووە‪،‬‬ ‫لە دەرەنجامی ئەو شەڕەی كە لەنێوان‬ ‫ئاشورو ماد‪-‬دا‪ ،‬روویداوە لە (‪ 612‬پ‪.‬ز)‬ ‫دا‪ ،‬ب��ەدۆڕان��دن��ی‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪12‬‬

‫ئاشوورییەكان كۆتایی هاتووە‪ ،‬ئامەد كەوتۆتە‬ ‫ژێر ركێفی مادەكان‪-‬ەوە‪ ،‬دواتریش لە (‪ 66‬ی‬ ‫پ‪.‬ز)دا‪ ،‬بووە بە ویالیەتێكی ئیمپراتۆرییەتی‬ ‫رۆم‪.‬‬ ‫ئەو سەردەمەی كە ویالیەتێك بووە لە‬ ‫ئیمپراتۆرییەتی رۆمدا‪ ،‬پێیوتراوە شاری (ئامیدا)‬ ‫ئ��ەم وشەیەش لە س��ەرچ��اوەی ئاشورییەوە‬ ‫وەرگیراوە كە وشەی (ئامید) بەمانای مەڵبەندی‬ ‫نیشتەجێبوونی سەرۆكی كڵێسای رۆژهەاڵت‬ ‫دێ‪.‬‬ ‫ئامەدیان قەتڵوعام كرد‬ ‫لە (‪ 359‬ز)دا‪ ،‬ش��اپ��وری دووەم دوای‬ ‫ح��ەف��ت��او س��ێ رۆژ گ���ەم���ارۆدان‪ ،‬ئ��ام��ەدی‬ ‫خستەژێر ركێفی خۆیەوە‪ ،‬سەربازە رۆمییەكان‬ ‫خەڵكی شاریان قەتڵوعام ك��رد‪ ،‬ئەم شەڕە‬ ‫بەشێوەیەكی ورد ل��ەالی��ەن مێژوونووسی‬ ‫رۆمی ئامیانووس مارسلینوس كە بینەری ئەو‬ ‫رووداوە بووە نووسراوەتەوەو یەكێكبووە‬ ‫لە رزگاربووەكانی ئ��ەو رووداوە لەو‬ ‫ل�����ە‬ ‫س���ەردەم���ەدا‪ .‬دیاربەكر‬ ‫س�������ەردەم�������ی‬ ‫مەڕوانییەكاندا‬ ‫ك��ەوت��ۆت��ە ژێ��ر‬ ‫ركێفی كورد‪-‬‬

‫ەوە‪ ،‬لە ماوەی سەدەی دەیەم و یازدەیەمی‬ ‫زاینیدا دوای شەڕی مەالزگرد شارەكە كەوتە‬ ‫ژێر كۆنترۆڵی لقی ماردین‪.‬‬ ‫سەدەی بیستەمیش كارەسات بوو بۆ ئامەد‬ ‫س��ەدەی بیستەم‪ ،‬س��ەدەی ك��ارەس��ات و‬ ‫ناخۆشی بووە بۆ دیاربەكر‪ ،‬لەماوەی شەڕی‬ ‫یەكەمی جیهانیدا‪ ،‬زۆربەی دانیشتوانی ئەرمەنی‬ ‫و ئ��اش��ووری ل��ە ش��ارەك��ە دەرك����ران‪ ،‬دوای‬ ‫گەمارۆدانی ئیمپراتۆرییەتی عوسمانی‪ ،‬سەربازە‬ ‫فەرەنسەوییەكان ویستیان داگیری بكەن‪ .‬لە‬ ‫سااڵنی نەوەدەكاندا‪ ،‬نزیكەی سێ هەزار گوند‬ ‫لەالیەن دەوڵەتی توركیاوە راگوێزرا‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەو مەبەستە كرا كە پشتیوانی پارتی كرێكارانی‬ ‫كوردستان كەم بكەنەوە‪.‬‬ ‫بەردو بوڕكانەكەی دیاربەكر!‬ ‫هەركەسێ سەردانی ئەم شارە‬ ‫بكات‪ ،‬چەند بابەتێكی سەیر‪،‬‬ ‫سەرنجی رادەكێشێت‪ ،‬یەكەمیان‬ ‫و جوانترینیان ك��ە ئ��ام��ەد‪-‬ی‬ ‫پێ دەناسرێتەوە‪ ،‬دی��وارە درێ��ژو‬ ‫پتەوەكەی ئامەدە كە بەدەوری‬ ‫ش��اری ئامەددا دروستكراوە‪،‬‬ ‫بابەتی دووەمیش ئەوەیە كە‬ ‫هەموو ئەو دیوارەو زۆربەی‬ ‫دیوارەكانی تری ئەم شارەش‬ ‫لە بەردی رەشی كون‬ ‫كون و سووك‬

‫پزیشكەكان ئامۆژگاریمان‬ ‫دەك���ەن ك��ە زۆر ل��ە منداڵ‬ ‫ن��ەك��رێ��ت ب��ۆ ئ��ەوەی‬ ‫بەشە خۆراكەكەیان‬ ‫بەزوویی و بە زۆری‬ ‫ب��خ��ۆن‪ ،‬فولفرام‬ ‫هارتمان‪ ،‬پزیشكی‬ ‫مندااڵن ئامۆژگاری‬ ‫دایك و باوكان دەكات‬ ‫كە زۆر لە منداڵەكانیان نەكەن‬ ‫بۆ ئ��ەوەی زۆر بخۆن‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەو زۆر خواردنە دەبێتەهۆی‬ ‫ك��ەم��ب��وون��ەوەی ح��ەزی��ان بۆ‬ ‫خواردن‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ب���ۆ ئ�����ەوەی ل���ە مانگی‬ ‫رەم��ەزان��داو بەتایبەتی لەكاتی‬ ‫رۆژوودا‪ ،‬ت��ووش��ی سەرئێشە‬ ‫نەبیت‪ ،‬پێویستە كوپێك قاوە‬ ‫بخۆیت‪ ،‬داب��ەزی��ن��ی شەكرەی‬ ‫خوێنیش یەكێكیترە لەو‬ ‫هۆكارانەی كە دەبێتە‬ ‫ه���ۆی س��ەرئ��ێ��ش��ە‪.‬‬ ‫باشترین رێگا بۆ‬ ‫ئ��ەوەی لەمەشیان‬ ‫رزگ������ارت ببێت‬ ‫لەكاتی‬ ‫پێویستە‬ ‫پ���ارش���ێ���وان���دا ش��ەك��ر‬ ‫بەڕێژەیەكی كەم بخۆیت‪ .‬لە كاتی‬ ‫پارشێوان و رۆژوو شكاندنیشدا‬ ‫پێویستە شلەمەنییەكان زیاتر‬ ‫بخورێت‪.‬‬

‫هونەرمەند «زۆیا» سەرقاڵی‬ ‫دوو بەرهەمی نوێیەتی بەناوی‬ ‫«دای���ك»و «نیشتمان» زۆی��ا‪،‬‬ ‫ئەوەی بۆ راگەیاندنەكان‬ ‫ئاشكرا ك��ردووە كە‬ ‫دای��ك و نیشتمان‬ ‫ل���ەالی ئ���ەو زۆر‬ ‫پ���ی���رۆزن‪ ،‬ب��ۆی��ە‬ ‫گۆرانی بۆ وتوون‪.‬‬ ‫ئ��ەوەش��ی وت��ووە كە‬ ‫ئەمە دوا بەرهەمی نابێت‬ ‫لەسەر دایك و نیشتمان‪ .‬نیشتمان‬ ‫شیعرو ئ��اوازەك��ەی هی سوارە‬ ‫محەمەد‪-‬ەو گۆرانی دایك‪-‬یش‬ ‫گۆرانی حەسەن یوسف‪-‬ە‪ ،‬كە‬ ‫زۆیا دووبارەی دەكاتەوە‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫ئەم قەاڵو‬ ‫شورایەی ئامەد‬ ‫ماوەی (‪ )5600‬ساڵ‬ ‫خۆڕاگر بووە لە‬ ‫بەرانبەر هێرشی‬ ‫دوژمناندا‬

‫ناوی دیاربەكر‬ ‫لە (دیار باقر)ەوە‬ ‫هاتووەو دوای‬ ‫تێپەڕبوونی كات‬ ‫بووەتە دیاربەكر‬

‫دروس��ت��ك��راون كە ن��اوە زانستییەكەی‬ ‫(بازالت)ی پێدەوترێ‪ .‬مێژووی ئەو بەردە‬ ‫رەشە كون كونەو هۆی دروستبوونی‬ ‫بەمشێوەیە‪ ،‬دەگەڕێتەوە بۆ باسێكی زۆر‬ ‫كۆن كە پسپۆڕانی بوارەكە باسی لێوە‬ ‫دەكەن‪ ،‬لەڕۆژانی زۆر كۆندا لە چیاكانی‬ ‫دەوروبەری ئامەد‪ ،‬گڕكانێكی زۆر گەورە‬ ‫دروستبووە‪ ،‬لە دەرەنجامی ئەو گڕكانەدا‬ ‫بەردێكی زۆر بە سووتاوی و كون كونی‬ ‫لەو دەڤەرە باڵوبۆتەوە بەشێوەیەك كە‬ ‫تاوێرەبەردی چەندین كیلۆمەتری بە‬ ‫پانی و قوڵی دروستكردووە‪.‬‬ ‫بورجەكانی قەاڵكە ناویان هەیە!‬ ‫ئەگەر سەیرێكی لۆگۆی شارەوانی‬ ‫دیاربەكر بكەین‪ ،‬دەبینین ئەڵقەیەكی‬ ‫شەش الیە‪ ،‬وەكو سیمبۆلێك بۆ دیوارە‬ ‫دێرینەكەی ئامەد‪ ،‬ئەو دی��وارەی كە‬ ‫شاری ئامەدی گەمارۆ داوە‪ ،‬دیاربەكری‬ ‫وەك��و قەاڵیەكی خۆڕاگر نیشانداوە‪،‬‬ ‫درێژییەكەی دەگاتە پێنج هەزارو حەوت‬ ‫سەد مەتر‪ ،‬بەرزییەكەی (‪ )13-10‬مەترە‪،‬‬ ‫پانیەكەی (‪ )3‬تا (‪ )5‬مەترە‪ ،‬لۆگۆكە‬ ‫جیاوازی شارستانییەتەكانی لەسەرە‪ ،‬بە‬ ‫درێژایی ئەو دی��وارە (‪ )82‬بورجی‬ ‫هەیە كە لە سەردەمی خۆیدا بۆ‬ ‫چەندین مەبەست بەكارهاتوون‪،‬‬ ‫گ��رن��گ��ت��ری��ن س���وود كە‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪14‬‬

‫درێژی شورای ئامەد‬ ‫(‪ 359‬ز)ی‪ ،‬شاپوری‬ ‫دەگاتە (‪ 5700‬م)‬ ‫دووەم دوای (‪ )73‬رۆژ‬ ‫بەرزییەكەی (‪ )13-10‬مەترە‪،‬‬ ‫لە گەمارۆدان‪ ،‬ئامەدی‬ ‫خستەژێر ركێفی خۆیەوەو پانیەكەی (‪ )3‬تا (‪ )5‬مەترە‬ ‫دانیشتوانەكەی قەتڵوعام (‪ )82‬بورجی هەیەو ناوی‬ ‫تایبەتیشیان هەیە‬ ‫كرد‬

‫وەرگیرابێت لەو بورجانە چاودێریكردنی‬ ‫سنووری دەرەوەی قەاڵی ئامەد بووە‪،‬‬ ‫هەریەك لەو (‪ )82‬بورجە‪ ،‬ناوی تایبەتی‬ ‫خۆیانیان هەیە وەكو بورجی بزنا‪ ،‬بورجی‬ ‫كجیكاو حەوت براو گەورەو نوورە‪،..‬‬ ‫هەر بورجێكیش لەوانە مێژووی تایبەتی‬ ‫دروستكردنی خۆی هەیەو تایبەتمەندی‬ ‫خۆی هەیە بۆ ناسینەوەی‪.‬‬ ‫بۆچی بەشێك ل��ەو قەاڵیەیان‬ ‫رووخاند؟‬ ‫ئ��ەو قەاڵیە چ��وار دەرگ���ای هەیە‬ ‫ك��ە ب��ەن��اوی ش��ارەك��ان��ی دەوروب����ەری‬ ‫ئامەد ناسراون وەكو دەرگ��ای ماردین‬ ‫و دەرگای ئورفەو دەرگای هاربوون و‬ ‫دەرگای دیجلە‪ .‬هەرچەندە ئەم قەاڵو‬ ‫شورایە م��اوەی (‪ )5600‬س��اڵ خۆڕاگر‬ ‫ب��ووە لە بەرانبەر هێرشی دوژمنان‬ ‫و خەڵكی ئامەدی پاراستووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جێگای داخە كە بەشێكی ئەم شورایە‬ ‫رووخ��ێ��ن��دراوە‪ ،‬ئەویش بە فەرمانی‬ ‫والی شاری ئامەد لە ساڵی (‪)1932‬دا‪،‬‬ ‫بە پ��اس��اوی ئ��ەوەی ك���ە رێ��گ��رە‬ ‫ش��ارەك��ە‪،‬‬ ‫لەبەردەم هەوای‬

‫خۆشبەختانە لەوكاتەدا شوێنەوارناسی‬ ‫فەڕەنسی ئەلبێرت لویس گابریێل‬ ‫ئەوە دەبینێت و بە پەلە بروسكەیەك‬ ‫بۆ ناوەند دەكات و داوای وەستاندنی‬ ‫ئەو كارە نابەجێیە دەك��ات‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫لە ئێستادا بەشێك لە شواری شارەكە‬ ‫بەڕووخاوی ماوەتەوە‪.‬‬ ‫ئامەدو ئاینە جیاوازەكان‬ ‫بەپێی ئەوەی ئەم شارە مێژوویەكی‬ ‫دێرینی هەیە‪ ،‬لە سەردەمی جیاوازدا‬ ‫ئاینزاو پەیڕەوی ئاینی جیاوازی تێدا ژیاوە‬ ‫كە رەنگە لێرەدا هەر بتوانین ئاماژەیان‬ ‫پێ بدەین و نەتوانین بەدوورودرێژی‬ ‫ل��ەس��ەر ه��ەری��ەك ل��ەو ئاینانەی لە‬ ‫دیاربەكر پەیڕەوییان لێكراوە رابوەستین‪،‬‬ ‫هەربۆیە پەرستگاو شوێنەواری ئاینی‬ ‫جیاجیای تێدایە‪ ،‬هەر لە كەنیسەوە‬ ‫بگرە تا دەگاتە كڵێساو مزگەوت و‬ ‫ئاتەشگەدەی زەردەشتیان‪ .‬ئەمەو‬ ‫جگە ل��ەوان��ەش شوێنەواری تری‬ ‫وەكو حەمام و قوتابخانەو ماڵی‬ ‫خانەدانی زۆریشی تێدایە‪ .‬زۆربەی‬ ‫ئەو شوێنانەش ئێستاكە بۆ هەردوو‬ ‫مەبەستی پەرستن و گەشتیاری‬ ‫بەكاردێن‪.‬‬

‫خوێندكارە یەكەمەكەی زانكۆی ئەمریكی‬

‫جوان‪ ،‬چی بۆ «كەپر» گێڕایەوە‬ ‫شەم ئارام‬ ‫جوان سەربەست‪ ،‬ئەو خوێندكارە جوان و ژیرەی‬ ‫زانكۆی ئەمریكی بوو لە شاری سلێمانی كە لەسەر ئاستی‬ ‫ئەو زانكۆیە پلەی یەكەمی بەدەستهێنا‪ .‬جوان لە ساڵی‬ ‫(‪)1990‬دا‪ ،‬لە شاری بەغدا لە دایكبووەو شانازی بەوەوە‬ ‫دەكات كە یەكێكە لە نەوەی بابانەكان‪ ،‬وەكو خۆی‬ ‫باسی كرد حەزێكی بێ ئەندازەشی هەیە بۆ خوێندنەوەو‬ ‫ئەوەی زیاتر ئەو حەزەشی تێدا دروستكردووە باپیری‬ ‫ب��ووە‪ ،‬باوكی دایكی كە نووسەرێكی دی��ارە‪ .‬جوان‬ ‫دەڵێت‪ :‬باپیرم جەمال بابان‪ ،‬چونكە نووسەرەو چەندین‬ ‫كتێبی هەیەو بەو تەمەنەوە زۆربەی كاتەكانی لەناو‬ ‫كتێبخانەكەیدا بەسەردەبات‪ ،‬ئیتر منیش ئەو حەزەم‬ ‫لەال دروستبوو بۆ ئەوەی بخوێنمەوە‪ ،‬بەاڵم من زۆر‬ ‫حەزدەكەم زیاتر لەبوارەكەی خۆمدا بخوێنمەوە‪.‬‬ ‫زیرەكی جوان دەگاتە ئەو ئاستەی لەكاتێكدا كە‬ ‫خوێندكار بووە لە زانكۆی ئەمریكی لەگەڵ كۆمەڵێك‬ ‫خوێندكاری تری زانكۆكەیدا دەنێردرێت بۆ ئەمریكاو بۆ‬ ‫ماوەی (‪ )45‬رۆژ وانەی جیاجیان پێدەوترێتەوە‪ ،‬لەوێش‬ ‫دەبێتە یەكێك لەو خوێندكارانەی كە لەناو هەموو‬ ‫خوێندكارەكانی تردا دیار بێ و ببێتە جێی رەزامەندی‬ ‫مامۆستاكانی‪ .‬جوان دەڵێت‪ :‬ئەوەی كە مایەی سەرنجدان‬ ‫و هەڵوێستە لەسەركردن بوو ئەوەبوو‪ ،‬داوایان هەبوو‬ ‫كە چی بكرێت بۆ ئەوەی عێراق لەو تەنگژە سیاسی و‬ ‫ئابووری و ئەمنییەی تێیكەوتووە بێتەدەرەوە‪ ،‬بەڕاستی‬ ‫دەیانەوێت بە عەقڵ مامەڵە لەگەڵ ئەو قەیرانانەی‬ ‫عێراقدا بكەن و گوێ لە هەموو كەسێك دەگرن ئەگەر‬ ‫بێت و پڕۆژەو بەرنامەی جوانیان پێشكەش بكات‪.‬‬ ‫جوان‪ ،‬زۆر گەشبینە بەڕەوشی ژنانی كورد‪ ،‬بەهۆی‬ ‫ئەوەی لە بەغدا لەدایكبووەو زۆر شوێن گەڕاوەو بە‬ ‫وردی سەرنجی لەڕەوشی ژنانی ئەو جێگایانە داوە‪،‬‬ ‫بەو ئەنجامە گەیشتووە كە ژنانی كورد بە بەراورد‬ ‫بە ژنانی زۆر شاری تری عێراق‪ ،‬هەوڵیان هەیە بۆ‬ ‫باشتر كردنی گوزەرانیان‪ .‬تكا لە دایك و باوكانیش‬ ‫دەكات كە ئازادی زیاتر بدەن بە منداڵەكانیان‪ ،‬چونكە‬ ‫لە ئازادیدا زیاتر عەقڵیان گەشە دەكات‪ ،‬جوان وەكو‬ ‫خۆی باسی كرد لەزۆربەی شتەكاندا بڕیارەكان لەالی‬ ‫خۆیەتی‪ ،‬بڕیار بدات یان نا؟ بەاڵم راوێژیش بەسەروی‬ ‫خۆی دەكات‪ .‬ئەو راستییەشی نەشاردەوە كە باوك و‬ ‫دایكی یارمەتی مەعنەوی زۆری ئەم و خوشكەكانی‬ ‫دەدەن‪ .‬زۆر سوودی لەوەش بینیوە كە بڕیار بەخۆیەتی‬ ‫و یارمەتییە مەعنەوییەكانیش لەالی دایكی و باوكیەتی‪.‬‬ ‫ئەوەشی وت‪ :‬ئەگەر ئەو یارمەتییە مەعنەوییەی دایك و‬ ‫باوكم نەبوایە نەمدەتوانی لە هیچ شتێكدا سەركەوتووبم‬ ‫بەتایبەتی لە خوێندندا‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫ئەو پێشوازیییە گەرمەی لێیان كردووە‪،‬‬ ‫وایلێكردووە كە جارێكیتر بێتەوە‬

‫حەنان متاوع‬

‫‪،‬‬

‫كچە ئەكتەری واڵتی میسر‪:‬‬

‫سینەمای كوردی شتێكی ناوازەیەو كورد‬ ‫سینەمایەكی جوان و پێشكەوتوو لە بەردەمیایەتی‬ ‫كچە ئەكتەری بواری سینەماو شانۆو دراما‪ ،‬حەنان متاوع‪ ،‬لە دیدارێكی تایبەتی گۆڤاری «كەپر»دا‪،‬‬ ‫باس لە چۆنێتی هاتنی بۆ كوردستان دەكات و باوەڕیشی وایە كە ئیتر دەبێت كوردستان زیاتر بەڕووی‬ ‫میسردا بكرێتەوەو میسریش بەڕووی كوردستاندا‪ .‬ئەم ژنە سینەماكارە وەكو خۆی لە چاوپێكەوتنەكەدا‬ ‫باسی دەكات‪ ،‬زۆر ئاسوودە بووە لەكاتێكدا كە سەردانی هەرێمی كوردستانی كردووە‪ .‬وردەكاری زیاتر‬ ‫لەم دیمانەیەدا دەخوێنیتەوە‪..‬‬ ‫سازدانی‪ :‬زانا حەمە غەریب‬ ‫فۆتۆ‪ :‬هەرێم عەبدوڵاڵ‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪16‬‬

‫چەند مامۆستایەكی كوردو‬ ‫ئەڵمان‪ ،‬قوتابخانەیەكی نوێ‬ ‫لە باكووری كوردستان‬ ‫دادەمەزرێنن بەناوی‬ ‫«ق��وت��اب��خ��ان��ەی��ەك‬ ‫ب��ۆ ك��وردس��ت��ان»‬ ‫ئ��ەو قوتابخانەیە‬ ‫چ���ەن���دی���ن زم���ان‬ ‫دەگ��رێ��ت��ەخ��ۆ وەك���و‬ ‫زمانی كوردی و زازاكی و توركی‬ ‫و كرمانجی و ئارامی و ئەرمەنی‬ ‫و چەركەزی و الزی‪ .‬ئامانج لە‬ ‫دروستكردنی ئەو قوتابخانەیەش‬ ‫ئەوەیە كە ئەو زمانە زیندووانە‬ ‫ل��ە ف��ەوت��ان و بچوككردنەوە‬ ‫بەدووربن‪.‬‬

‫* مەبەستی سەردانتان بۆ كوردستان چۆن بوو‬ ‫بۆ چی بوو؟‬ ‫ رێكەوتێكی سەیرو جوان بوو‪ ،‬لەڕاستیدا‬‫هاتنم بۆ كوردستان بە مەبەستی ئامادەبوون بوو‬ ‫لەفیستیڤاڵی كورتە فیلمی نێونەتەوەیی كەالرو‬ ‫پاشانیش قسەكردن لەسەر چۆنێتی كاركردنی‬ ‫هونەری هاوبەش‪.‬‬ ‫* بەرلەهاتنت بۆ هەرێمی كوردستان‪ ،‬چیت‬ ‫لەبارەی كوردەوە دەزانی؟‬ ‫ شتێكی كەمم دەزان��ی لەسەر ئ��ەوەی كە‬‫گەلێكی زوڵملێكراو چەوساوە بوون‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫شتی زۆر دەزانم لەسەر كولتوورو ژیان و هونەری‬ ‫كوردستان‪ .‬ئەو پێشوازیییە گەرمەی كە خەڵكی‬ ‫كوردستان لێیان ك��ردم و ئ��ەو خۆشەویستییەی‬ ‫پێیاندام‪ ،‬هەمیشە وام لێدەكەن كە جارێكیتر بێمەوە‬ ‫بۆ كوردستان‪ ،‬هەستیش دەكەم هاتنەكەم درەنگ‬ ‫بوو دەبوایە زووتر بهاتمایەتە كوردستان‪.‬‬ ‫* بەپێی ئەو فیلمانەی بەتایبەت لە فیستیڤاڵدا‬ ‫بینیتن‪ ،‬رات چییە لەسەر فیلم و سینەمای كوردی؟‬ ‫ ب��ەداخ��ەوە كە من پێشتر فیلمی كوردیم‬‫نەبینیوە لەگەڵ ئەوەی فیلمی كوردی لەچەند ساڵی‬ ‫راب��ردوودا لە فیستیڤاڵە میسری و عەرەبییەكاندا‬ ‫بەشداری بەرچاویان هەبووە‪ ،‬بەاڵم بەبڕوای من‬ ‫سینەمای كوردی شتێكی ناوازەیەو ئەو فیلمانەی من‬ ‫بینیمن ئەوە بەمن دەڵێن كە كورد سینەمایەكی جوان‬ ‫و پێشكەوتوو لە بەردەمیایەتی و ئایندەیەكی باش بۆ‬ ‫فیلمی كوردی هەیە‪ .‬بەڕاستی من تامەزرۆی بینینی‬ ‫فیلمەكان بووم و زۆرترین كاتی خۆمم بەبینینی‬

‫فیلمەكانەوە خەریك كردبوو‪ ،‬كۆمەڵێك توانای‬ ‫باش‪ ،‬كاری باش‪ ،‬ئارەزووی باش‪ ،‬بۆ سینەما لە‬ ‫كوردستان بوونیان هەیەو بەدیدەكرێن‪.‬‬ ‫* وەك ژنێك لەبارەی بەشداری ژنی كوردەوە‬ ‫لە بواری شانۆو سینەماو درامادا‪ ،‬چی دەڵێیت؟‬ ‫ م��ن ب����اوەڕم ه��ەی��ە كچی ك���ورد ح��ەزی‬‫زۆری هەیە بۆ هونەری نواندن‪ ،‬رەنگە بواری‬ ‫بۆ نەڕەخسابێت و ئامادەبوونی ئەو هەموو ژنە‬ ‫جوانە لەڕۆژانی فیستیڤاڵ بۆ بینینی فیلم راستی ئەو‬ ‫قسەیەم دەردەخەن‪ ،‬بەاڵم پێویستە زیاتر ئاوڕیان‬ ‫لێبدرێتەوەو هان بدرێن و پشتیوانیان لێ بكرێت‪،‬‬ ‫من ئەوەم بیستووە كە رەنگە كولتووری ئێرە‬ ‫كەمێك داخراو بێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی بینیم‬ ‫پێم دەڵێت كولتووریش رێگر نابێت لەوەی‬ ‫كە كچان مومارەسەی ئارەزووەكانیان‬ ‫بكەن‪ .‬داوایان لێدەكەم كە بێنە بوارەكەوەو‬ ‫پشتیوانیان لێ دەكەم‪.‬‬ ‫* هاتنتان بۆ كوردستان‪ ،‬سەردانێكەو هیچی‬ ‫تر؟‬ ‫ نەخێر وەك وتم هاتنی ئێمە راستە لە‬‫ئێستادا وەك سەردانێكە‪ ،‬بەاڵم سەردانەكەمان بە‬ ‫مەبەستی دروستكردنی كاری هاوبەشە بەتایبەت‬ ‫لەبواری سینەماداو هەوڵدەدەین لە ئایندەدا فیلمی‬ ‫هاوبەش لەنێوان میسرو كوردستاندا بەرهەمبهێنین و‬ ‫خول و ۆرك شۆپ بكەینەوە لە كوردستان‪ ،‬چونكە‬ ‫دەبێت كوردستان زیاتر بەڕووی میسردا بكرێتەوەو‬ ‫بەپێچەوانەشەوە میسریش ب��ەڕووی كوردستاندا‬ ‫كرانەوەی زیاتر بەخۆیەوە ببینێت‪.‬‬

‫گەنجێكی ش��اری سلێمانی‬ ‫ب���ەن���اوی ئ��ام��ان��ج رەن��ج��ب��ەر‪،‬‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ەی��ەك��ی وەرزش�����ی بۆ‬ ‫م��ن��دااڵن��ی ك����ورد ل���ە س��وی��د‬ ‫دادەمەزرێنێ‪ .‬ئەو كۆمەڵەیە‬ ‫تا ئێستا (‪ )570‬ئەندامی‬ ‫گرتۆتەخۆ‪ .‬ئامانج‬ ‫بۆ راگەیاندنەكان‬ ‫ئ������������������ەوەی‬ ‫خ��س��ت��ووەت��ەڕوو‬ ‫كە تەنها ئامانجیان‬ ‫هەر ئەوە نییە مندااڵن‬ ‫فێری وەرزش بكەن‪ ،‬یەكێك لە‬ ‫ئامانجە سەرەكییەكانیان ئەوەیە‬ ‫كە مندااڵن فێری لێبووردەیی و‬ ‫خۆشەویستی بكەن‪.‬‬ ‫هونەرمەند «عاشق تەمەلی»‬ ‫ب��ەه��ۆی ئ����ەوەی (‪ )38‬ساڵە‬ ‫ل��ە كارگەیەگی دروستكردنی‬ ‫تراكتۆردا كاردەكات و ساڵێكیتر‬ ‫خانەنشین دەكرێ تائێستا‬ ‫(‪ )2000‬ه��ۆن��راوەی‬ ‫ن��ووس��ی��وەو (‪)300‬‬ ‫گ����ۆران����ی����ش����ی‬ ‫ئ���ام���ادەك���ردووە‬ ‫ب��ۆ ئ���ەوەی رۆژی‬ ‫خا نە نشینكر د نە كە ی‬ ‫خۆی پێ بڕازێنێتەوە! عاشق‬ ‫تەمەلی نزیكایەتییەكی زۆری‬ ‫لەگەڵ بزوتنەوە سیاسییەكەی‬ ‫كورددا هەیەو ئێستا لە ئەڵمانیا‬ ‫دەژی‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫پیاوان بەچاوی غەریزەی‬ ‫ئاژەڵییەوە سەیری ژنان دەكەن‬ ‫لەماوەی رابردوودا‪ ،‬رووبەڕووی‬ ‫سووكایەتی و هەڕەشەی هەندێك‬ ‫كەس بوومەوە‪ ،‬بەاڵم ‪ NRT2‬لە‬ ‫ئاستیاندا بێ‌ هەڵویست و بێدەنگ‬ ‫بوو بۆیە بڕیارمدا ئیتر لەوێ‌ كار‬ ‫نەكەم‬

‫هودا خەلیل‪،‬‬ ‫خانمە پێشكەشكاری خۆشترین دەنگ‪ ،‬بۆ كەپر‪:‬‬

‫هودا خەلیل‪ ،‬خانمە راگەیاندنكارو چاالكی بواری مافەكانی ژنان‪ ،‬لە دیمانەیەكیدا لەگەڵ «كەپر» بەو ئەنجام و بیروبۆچوونە گەیشتبوو‬ ‫كە راگەیاندن هەستی كوردانەو مرۆڤدۆستی پێبەخشیوە‪ .‬بەاڵم ئەو گومانیشی لەوە نییە كە بەچاوێكی زۆر جیاوازەوە سەیری ژنانی ناو‬ ‫بواری راگەیاندن دەكرێت!‬ ‫هودا لەسەر ئەزموونی خۆی لەڕاگەیاندن و هەندێك وێستگەی ژیانی تایبەتی خۆی دەدوێ و لەدرێژەی ئەو چاوپێكەوتنەی كە‬ ‫لەگەڵیدا بە ئەنجامگەیەندراوە دەڵێت‪ :‬قبوڵی ناكەم هەوڵی تیرۆركردنی كەسایەتیم بدرێت‪..‬‬ ‫سازدانی‪ :‬زامدار ئەحمەد ‪ -‬كۆیە‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪18‬‬

‫هەر خۆشەویستییەك لەدڵمدا‬ ‫بێت و چرۆی كردبێت‪،‬‬ ‫نایشارمەوەو دەیخەمەڕوو‬

‫* چەند كەسێكی نەفس نزم كۆمپیوتەرو‬ ‫كامێرای كۆمپیوتەرەكەمیان هاك كردو چەند‬ ‫وێنەیەكی خۆم و خانەوادەكەمیان بردبوو‬

‫* لەسەرەتادا دەمانەوێت بزانین چۆن چۆنی بوویتە‬ ‫پێشكەشكاری بەرنامەی خۆشترین دەنگ لە كەناڵی ‪NRT 2‬؟‬ ‫ هەڵبژاردنم بۆ پێشكەشكردنی ئەو بەرنامەیە پەیوەندی‬‫بە ئەزموونی بەندەوە هەبوو‪ ،‬لەبارەی بەرنامەی لەو شێوەیەو‬ ‫زمان و توانای دەربڕین و كۆنترۆڵكردنی بەرنامەی وا بەناوبانگ‪.‬‬ ‫بۆ ئەو هەڵبژاردنەش بێگومان سوپاسی بێ پایانی دەرهێنەری‬ ‫بەرنامەكەو ستافی بەرنامەكەو تەواوی هاوڕێیانم لە كەناڵی‬ ‫ئاسمانی ‪ NRT 2‬دەكەم‪.‬‬ ‫* لە ئێستادا باسی ئەوە دەكرێت كە بۆ قۆناغی سێیەمی ئەو‬ ‫بەرنامەیە‪ ،‬تۆ وازت هێناوەو بڕیارە لەو كەناڵەش كارنەكەیت؟‬ ‫ئەمە تاچەند راستەو هۆكارەكەی چییە؟‬ ‫ بەڵێ‌‪ ،‬وازمهێناوەو بۆ قۆناغی دواتر من ئەو بەرنامەیە‬‫پێشكەش ناكەم و بڕیاری وازهێنانیشم‪ ،‬لە تەلەفزیۆنی‬ ‫‪ NRT‬داوە‪ ،‬ئەویش بەهۆی ئەوەی لەماوەی رابردوودا‪ ،‬من‬ ‫رووبەڕووی سوكایەتی و هەڕەشەی هەندێك كەس بوومەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو كەناڵە لە ئاستیاندا بێ‌ هەڵویست و بێدەنگ بوو‪،‬‬ ‫بۆیە بڕیارمدا ئیتر لەوێ‌ كار نەكەم‪ ،‬بەاڵم كاری راگەیاندنم هەر‬ ‫بەردەوام دەبێت و دەچمە شوێن و بەرنامەیەكی تر‪.‬‬ ‫* بڕیار بوو هودا رۆڵی خەج ببینێت لە فیلمی خەج و‬ ‫سیامەند‪-‬دا‪ ،‬هۆكار چی بوو پاشەكشەت لەو بڕیارەش كرد؟‬ ‫‪ -‬راستە‪ ،‬چەندینجار داوام لێكرا بەشداری بكەم و‬

‫رۆڵی خەج ببینم‪ ،‬ئاسانكارییەكی زۆریشم بۆ كرا‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫ئەمە پەیوەندی بە ئەزموونی خۆمەوە هەبوو‪ ،‬بەاڵم بەشداری‬ ‫نەكردنم لەو جۆرە كارانەدا بۆ خودی خۆم دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫چونكە من زیاتر لەبواری پرسی ژنان و بواری میدیادا كار‬ ‫دەكەم‪ ،‬نەك هونەرو سینەما‪ .‬مەبەستمە زیاتر لە بوارەكەی‬ ‫خۆمدا قوڵ ببمەوە‪ ،‬نامەوێت بۆ خاتری دەركەوتن لەهەموو‬ ‫كارێكی هونەریدا بەشداربم‪ ،‬دەبێت بشزانین ئێستا سەردەمی‬ ‫(سبع صنائع) حەوت پیشەیی نییە‪ ،‬بەڵكو ئێستا سەردەمی‬ ‫وردبوونەوەو تێگەیشتن و قوڵبوونەوەیە لەیەك بواری دیاریكراو‪،‬‬ ‫لەناو ئەو بوارەشدا لەیەك الیەنی دیاریكراو‪ .‬زیاتر مەبەستمە‬ ‫بتوانم سەركەوتووبم و بەردەوام بم و ببمە سەرمەشقی ژنانی‬ ‫واڵتەكەم‪.‬‬ ‫* ماوەیەكە لەبواری راگەیاندندا كاردەكەیت‪ ،‬دەپرسین‬ ‫راگەیاندن چی بەهودا خەلیل بەخشیوە؟‬ ‫ راگەیاندن هەستی كوردانەو مرۆڤدۆستی پێبەخشیووم‪،‬‬‫هەر راگەیاندن بوو كە تێیگەیاندم رەوشی ژنانی كورد چۆنەو‬ ‫لە چ بارودۆخێكدایە‪ ،‬هەروەها رێزو خۆشەویستی هەزاران‬ ‫بینەرو هاوواڵتی كوردی پێ بەخشیووم كە ئەمە دەستكەوتێكی‬ ‫مەعنەویی یەكجار مەزنەو شانازی پێوە دەكەم‪.‬‬ ‫* چۆن سەیری ژنانی ناو راگەیاندنەكان دەكرێت؟ هەست‬ ‫ناكەیت بە چاوێكی ترەوە سەیری كچانی میدیاكار دەكرێت؟‬

‫‪19‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

20

No. 18 July. 2013

‫ بەداخەوەو گومانی تێدا نییە كە بەچاوێكی زۆر‬‫جیاوازەوە سەیری ژنانی ناو بواری راگەیاندن دەكرێت!‬ ‫هەندێك لە پیاوان بەچاوی غەریزەی ئاژەڵییەوە سەیری‬ ‫ژنان دەكەن! ئەمەش بەهۆی زاڵبوونی كولتوورو عەقڵییەتی‬ ‫چەقبەستوو و دواكەوتووانەی باوكساالری و پیاوساالری‬ ‫و خێڵەكییەوە لە كۆمەڵگەی كوردیدا‪ .‬بەڕاستی ژنان لە‬ ‫دۆخێكی زۆر شپرزەدان‪.‬‬ ‫* پێمخۆشە پرسیارێكی تایبەتیت لێ بكەم كە تەنها‬ ‫پەیوەستە بە ژیانی خۆتەوە‪ ،‬تا ئێستا كەس داوای‬ ‫خۆشەویستی لێكردویت؟ ئەگەر بە بەڵێ یە‪ ،‬وەاڵمی تۆ‬ ‫چی بووە بۆیان؟‬ ‫ دەبێت بزانین كە خۆشەویستی پڕۆسەیەكی سۆزداری‬‫مرۆڤانەیە‪ ،‬خۆشەویستی‪ ،‬ویژدانی ناوەكی هەر مرۆڤێكە‪،‬‬ ‫خوێنی شادەماری هەر تاكێكە‪ ،‬ناكرێت مرۆڤ دابماڵدرێت‬ ‫لە خۆشەویستی‪ ،‬چونكە بەلەدەستدانی خۆشەویستی‪،‬‬ ‫یەكێك لە خەسڵەتەكانی مرۆڤبوونی لە دەستدەدات‪ .‬من‬ ‫ئامادەی ئەوەنیم هاوژینیی كەس لە ئێستادا قبوڵ بكەم‪،‬‬ ‫بایی ئەوەندە ئازاییشم هەیە دانبەوەدا بنێم كە هەر‬ ‫خۆشەویستییەك لەدڵمدا بێت و چرۆی كردبێت و وەكو‬ ‫گوڵ شكۆفەی كردبێت نایشارمەوەو دەیخەمەڕوو‪.‬‬ ‫دەمەوێت شتێكی تریش بڵێم سەبارەت بە گەنجانی‬ ‫ئێستا‪ ،‬چونكە من وا هەستدەكەم گەنجانی ئەم سەردەمە‬ ‫واتە سەردەمی كورتە نامەو فەیسبووك زۆر گوناحن‪ ،‬چونكە‬ ‫هیچ كات ئەو ئیحساسە قوڵەی خۆشەویستی كە لەتوێی‬ ‫دیارییەك یان نیگایەكی بێگەردی ئێواراندا یان لەتوێی‬ ‫وشەی بەدەست نووسراوی ناو نامەیەكی جاراندا یان بەیتە‬ ‫شیعرێكی دیاری سەر زەرفی نامەی جاراندا هەبوو نەیان‬ ‫بینیوە‪ .‬هەستیان‪ ،‬توانای دەرك كردنیان بە خۆشەویستی‪،‬‬ ‫هێشتا لە پێگەیشتندایەو قۆناغی تازەی نەبڕیوە‪.‬‬ ‫* لەماوەی رابردوودا گرتەیەكی ڤیدیۆیی باڵوكرایەوە‪،‬‬ ‫كە گوایە هی تۆ بووە‪ ،‬لەمبارەیەوە دەڵێی چی؟‬ ‫ چەند كەسێكی نەفس نزم و الواز هەڵسان بە‬‫هاككردنی كۆمپیوتەرو كامێرای كۆمپیوتەرەكەم و چەند‬ ‫وێنەیەكی خۆم و خانەوادەكەمیان بردبوو‪ ،‬دوات��ر بە‬ ‫مۆنتاژ دەستكاریان كردبوو و لە یوتوب دایان نابوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەداخەوە چەند سایتێكی كوردی ناوی گرتەی سێكسیان‬ ‫لێنابوو و باڵویان كردبۆوە‪.‬‬ ‫* سكااڵی یاساییت لەسەر ئەو پێگە ئەلكترۆنییانە‬ ‫تۆماركردووە كە گرتە ڤیدیۆییەكەیان باڵوكردەوە بەبێ‬ ‫ئەوەی وردببنەوە لەوەی چییان كردووە؟‬ ‫ بەڵی لەبەرامبەر ئەو سووكایەتییەی بەمن كرا‬‫سكااڵی یاساییم لەدژیان تۆماركردووەو چاوەڕێی رێكارە‬ ‫یاساییەكانم‪ ،‬چونكە قبوڵ ناكەم هەوڵی تیرۆركردنی‬ ‫كەسایەتیم بدرێت‪.‬‬ ‫* هەموو ئەوانەی بەرامبەر بەتۆكراوە دەبێتەهۆی‬ ‫ساردبوونەوەی تۆ لە بواری راگەیاندن؟‬ ‫ بەپێچەوانەوە ئەوانەی بەرامبەرم كراوە بە پلەی‬‫یەكەم مانای بوونی من دەگەیەنێت‪ ،‬بە پلەی دووەم زیاتر‬ ‫هانمدەدات بۆ ئەوەی كاری جوانتر بكەم‪ ،‬دواتر ئەو‬ ‫كەسانەی كە بەرامبەر من ئاوا دەكەن مانای شكستی ئەوان‬ ‫دەگەیەنێت‪ ،‬چونكە ویستیان من بشكێنن تاكو من واز‬ ‫لە پێشكەشكاری و راگەیاندن بێنم‪ ،‬بەڕاستی ئەو كەسانە‬ ‫نەخۆشن‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫وەزارەتی دەرەوەی‬ ‫ئەڵمانیا‬ ‫پاڵپشتی‬ ‫چارەسەركردنی‬ ‫قوربانیانی ئەشكەنجە‬ ‫دەكات لە كوردستاندا‬ ‫بەڕێوەبەری گشتی‬ ‫بنكەی سلێمانی‪:‬‬ ‫تا ئێستا حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫دەستگیرۆیی ئەم‬ ‫رێكخراوەی نەكردووە‬ ‫جگە لە وەزارەتی‬ ‫دەرەوەی ئەڵمانیا‬ ‫دەزگای ژیان بۆ مافەكانی مرۆڤ‪ ،‬رێكخراوێكی نا حكومی سەربەخۆیەو كار دەكات بۆ پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری دەروونی‬ ‫و كۆمەاڵیەتی و پزیشكی‪ .‬هەروەها چارەسەركردنی سروشتی بۆ قوربانیانی ئەشكەنجەو كیمیاباران و رزگاربووانی ئەنفال لە خشتەی‬ ‫بەرنامەیاندایە‪ .‬لەگەڵ ئەو چارەسەرانەشدا چارەسەر بۆ توندوتیژ لێكراو و رزگاربووانی كارەساتە سروشتیی و مرۆڤ كردەكان لە بەرنامەو‬ ‫پالنی ئەم رێكخراوەدایە‪.‬‬ ‫هەموو ئەو كارانەش كە ئەم دەزگایە دەیكات بێ بەرامبەرەو وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا پشتگیری تەواوی ئەم كارانە دەكات كە‬ ‫پێشكەشی قوربانییەكان دەكرێت بەتایبەتی لە كوردستاندا‪ .‬لەم بەدواداچوونەی گۆڤاری «كەپر»دا‪ ،‬چۆنێتی كاركردنیان و ژمارەی ئەو‬ ‫قوربانیانەی ئەم دەزگایە چارەسەری پێداون لەگەڵ چەند پرس و تەوەرێكی تر لەم بەدواداچوونەدا خراونەتەڕوو‪.‬‬

‫بەدواداچوونی‪ :‬لەتیف حسێن‬

‫لـــە دەزگــای «ژیــان»‬

‫(‪ )11‬هەزار قوربانی‪ ،‬چارەسەریان وەرگرتووە‬ ‫بۆچی لە كەركوكەوە دەست پێدەكەن؟‬ ‫دەزگای «ژیان» سەرەتا لە شاری كەركوك‪-‬ەوە دەستی پێكردووە‪ ،‬لە ساڵی (‪)2005‬دا‪ ،‬بنكەیەك لەو شارەدا دەكاتەوەو پاش‬ ‫گەشەكردنی زیاتری ئەم رێكخراوەو زۆربوونی رێژەی قوربانیانیش لە شارو شارۆچكەكانی تری كوردستان‪ ،‬لە ساڵی (‪)2009‬دا‪ ،‬لە شاری‬ ‫سلێمانی بنكە دەكاتەوە‪ .‬لە ساڵی (‪)2010‬دا‪ ،‬لە شاری هەولێر‪ .‬لەساڵی (‪)2011‬دا‪ ،‬لە هەڵەبجەو لەساڵی (‪ )2012‬یشدا لە شاری دهۆك‬ ‫و چەمچەماڵ بنكە دەكاتەوەو گەشە بەو بنكانە دەدات‪.‬‬ ‫لە ئێستاشدا ئەم دەزگایە (‪ )110‬كارمەندی هەیەو پێكدێن لە پزیشكی دەروونی و پزیشكی گشتی و توێژەرانی كۆمەاڵیەتی و‬ ‫دەروونی و چارەسەركاری سروشتی‪ .‬ژمارەی ئەو قوربانیانەی كە لەو ماوەیەدا ئەم دەزگایە چارەسەری پێداون‪ ،‬تا ساڵی (‪ )2011‬هەزاران‬ ‫هەزار قوربانین‪.‬‬ ‫سەبارەت بە بیرۆكەو چۆنێتی دامەزراندنی ئەم دەزگــايەو هۆكاری دەستپێكردنی كارەكانیان لە شاری كەركوكەوە‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫بنكەی سلێمانی ئەم دەزگــايە دكتۆر شەریف جەودەت عەلی‪ ،‬بە گۆڤاری كەپر‪-‬ی وت‪ :‬ئەم دەزگایە سەرەتای كاركردنی خۆی‬ ‫لە شاری كەركوكەوە راگەیاندو دەستیكرد بە یارمەتیدانی ئەو كەسانەی كە قوربانی ئەشكەنجەو زیندانەكانن‪ ،‬بەتایبەت زیندانیانی‬ ‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪22‬‬

‫كارمەندێكی بنكەی سلێمانی دەزگای ژیان‪:‬‬ ‫بنكەكەمان لە چارەسەرە دەروونی و‬ ‫كۆمەاڵیەتییەكان و دەستگیرۆیی كەسوكاریان‬ ‫و كاری پزیشكی و كارە مەیدانییەكان زیاتر‪،‬‬ ‫ناتوانین هیچی تر پێشكەشی قوربانییەكان بكەین‬ ‫سیاسی و قوربانییەكانی تر‪ ،‬سەبارەت بەوەی‬ ‫كە بۆچی لە شاری كەركوكەوە دەستمان پێكرد؟‬ ‫هۆكارەكەی ئەوەبوو‪ ،‬هەموو دەزانین ئەو شارە‬ ‫چی بەسەرهاتووەو قوربانی زۆری تیایە‪ ،‬هەروەها‬ ‫هۆكارێكی تری ئەوەیە كە بەڕێوەبەری گشتی ئەم‬ ‫رێكخراوە د‪ .‬سەاڵح عارف‪ ،‬دانیشتووی رەسەنی‬ ‫شاری كەركوكە‪.‬‬ ‫بۆچی حكومەت هاوكارییان ناكات؟‬ ‫ئەو بەڕێوەبەرەی بنكەی سلێمانی‪ ،‬زیاتر‬ ‫ل��ەب��ارەی ئیش و كارەكانیانەوە قسەی كردو‬ ‫ئاماژەی بەوەكرد كە ئەم دەزگایە خاوەنی چەندین‬ ‫پزیشكی گشتی و دەروونی و توێژەری كۆمەاڵیەتی‬ ‫و دەروون��ی��ی و چارەسەركاری سروشتییەو بە‬ ‫ب��ەردەوام یارمەتی و هاوكاری ئەو قوربانیانە‬ ‫دەكەن كە روودەكەنە بنكەكانیان‪ ،‬بەاڵم ئەوەشی‬ ‫نەشاردەوە سەرەڕای ئەو كارانەی ئەوان دەیكەن‬ ‫و پێشكەشی قوربانیانی دەكەن‪ ،‬تا ئێستا حكومەت‬ ‫لەڕووی ماددییەوە هیچ هاوكارییەكی نەكردوون‪،‬‬ ‫تێچوو و پاڵپشتی هەموو ئەو كارو پڕۆژانەی‬ ‫ئەوان‪ ،‬وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیایەو لەالیەن‬ ‫رێكخراوێكی ئەڵمانیشەوە سەرپەرشتی دەكرێن‪.‬‬ ‫سەرچاوەی كەیسەكان‬ ‫ج��ۆری ح��اڵ��ەت و كەیسەكان‪ ،‬ه��ەروەه��ا‬ ‫چۆنێتی هاتنی كەیسەكان‪ ،‬بۆ بنكەكانی ئەم‬ ‫دەزگایە بەمەبەستی وەرگرتنی چارەسەری گونجاو‬ ‫بۆیان‪ ،‬لەیەك جیاوازن‪ ،‬نەبەز ئەزوەر‪ ،‬توێژەری‬ ‫كۆمەاڵیەتی و كارمەندی بنكەی سلێمانی دەزگای‬ ‫ژیان‪ ،‬ئەو زانیارییەی پێداین كە هەموو بنكەكانی‬ ‫دەزگ��ای ژی��ان‪ ،‬پەیوەندییەكی باشیان لەگەڵ‬ ‫رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی و دەزگاكانی مافی‬ ‫مرۆڤدا هەیە‪ ،‬لەڕێگەی ئەوانەوە زۆربەی كەیس‬ ‫و حاڵەتەكان‪ ،‬ئەوانەی پێویستیان بەیارمەتی ئەمان‬ ‫هەبێت‪ ،‬دێنە الیان و هەماهەنگی باشیش بەوتەی‬ ‫نەبەز لەنێوانیاندا هەیە‪ ،‬تەئكیدیكردەوە ئەو‬ ‫قوربانیانەی هاوكاری ئەمانیان پێویست بێت ئەوان‬ ‫بۆیانی دەنێرن و سەرچاوەی كەیسەكانی ئەمانن‪.‬‬ ‫كارێكی تری گرنگی ئەم دەزگــايە ئەوەیە كە‬ ‫خۆشیان دەگەڕێن بەناوچە جیاجیاكاندا‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ئەو شوێنانەی كە زۆرترین زیانی دەستی رژێمی‬ ‫بەعسیان بەركەوتووە‪ ،‬نموونەی لەسەر دوو شوێن‬ ‫هێنایەوە وەكو هەڵەبجەو گەرمیان كە هەركاتێك‬ ‫پێویستیان بەمان هەبێت هاوكاریان دەكەن‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی چارەسەرەكان تەواوبن‬

‫هەرچەندە ئ��ەم بنكەیە زۆر لە كەیس و‬ ‫حاڵەتەكانیان ئەو كەیسانە بوون كە لە ئەشكەنجەی‬ ‫ناو زیندانەكانەوە گەیشتووە‪ ،‬بەاڵم دەكرێت چەند‬ ‫پرسیارێك رووب��ەڕووی ئەم رێكخراوە بكرێتەوە‬ ‫كە تەنها چارەسەركردن بۆ ئەمجۆرە كەیسانە‬ ‫رەنگە كۆتایی نەبێت؟ پرسارێكی تر ئەوەیە ئایا‬ ‫بەدواداچوون بۆ كەیسەكان هەیە یان نا؟ یان چ‬ ‫هاوكاری و یارمەتییەكی تر دەدرێن؟‬ ‫بەختیار ه��ادی‪ ،‬ت��وێ��ژەری كۆمەاڵیەتی و‬ ‫كارمەندی بنكەی سلێمانی دەزگای ژیان‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫ئەمە پرسیارو تەوەرێكی جددیی و بەجێیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی پەیوەندی بە كرۆك و چوارچێوەی‬ ‫كارەكانی ئێمەوە هەبێت‪ ،‬بریتین لە‬ ‫هاوكاری دەروون��ی و كۆمەاڵیەتی و‬ ‫پزیشكی و چارەسەری سروشتی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆئەوەی چارەسەرەكانی ئێمەش گرفت‬ ‫و كێشەی بۆ نەیەتە پێشەوەو كاریگەری‬ ‫زیاتری هەبێت و كەیسەكە نەگەڕێتەوە دۆخی‬ ‫پێشووتری‪ ،‬دەبێت لەڕووی ئابووری یاساییەوە‪،‬‬ ‫هاوكاری بكرێن‪ ،‬پێویستە دەزگ��ای ترو شوێنی‬ ‫تر ئەو كارانە بگرنە دەس��ت و هاوكاری ئەو‬ ‫خەڵكانە بكەن‪ ،‬بۆئەوەی ئەو قوربانییە بتوانێت‬ ‫چارەسەرەكەی بەتەواوی وەربگرێت‪.‬‬ ‫پیداگۆك‪-‬ێكی جددی‬ ‫لەناو بنكەی سلێمانی ئەم رێكخراوەدا ‪ ،‬رۆزا‬ ‫محەمەد‪-‬ی لێیە ئەو وەكو توێژەرێكی كۆمەاڵیەتی‬ ‫كاردەكات‪ ،‬بەاڵم ئەو خۆی لە واڵتی هۆڵەندا‬ ‫هونەری پەروەردەكردن و ژیان كردنی‬ ‫خ��وێ��ن��دووە ك��ە ب��ە ئینگلیزییەكەی‬ ‫(پیداگۆكی) پێدەڵێن و خۆی وەكو‬ ‫پیداگۆكێك كار دەكات‪ ،‬ئەم پیداگۆكە‬ ‫ك��ارەك��ان��ی س��ەردان��ك��ردن��ی خوێندنگەو‬ ‫زیندانەكانەو دانیشتنە لەگەڵ زیندانییەكان‬ ‫كە ئەمەش وەكو بەشێك لەكارە گرنگەكانی ئەم‬ ‫بنكەیەو بەشێكیشە لە خزمەتگوزارییەكانی دەزگای‬ ‫ژیان‪.‬‬ ‫زۆربەی كەیسەكان باری دەروونیان ناجێگیرە!‬ ‫نەبەز ئەزوەر‪ ،‬لەسەر هەندێك الیەنی بەرنامەو‬ ‫كارەكانیان دواو ئەوەشی خستەڕوو زۆربەی حاڵەت‬ ‫و كەیسەكانیان نەخۆشی پاش زەبری دەروونییە‬ ‫كە نەخۆشییەكی باوی دەروونییە‪ .‬نەبەز زیاتر‬ ‫لەسەر جۆری نەخۆشییەكە وەستاو دەڵێت‪ :‬ئەو‬ ‫نەخۆشانەی چارەسەریان بۆ دەكەین ئەو كەسانەن‬

‫ئ�������ەو ئ�����ام�����اران�����ەی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی تووندوتیژی‬ ‫ژن���������ان‬ ‫دژی‬ ‫ب�ڵاوی��ان��ك��ردۆت��ەوە‪،‬‬ ‫لەماوەی (‪ )5‬مانگی‬ ‫یەكەمی سەرەتای‬ ‫ئ��ەم��س��اڵ��دا (‪)23‬‬ ‫ژن ك��وژراون‪ .‬تەنیا‬ ‫لە مانگی رابردووشدا‬ ‫«ح��وزەی��ران» (‪ )5‬ژن لەالیەن‬ ‫كەسوكاریانەوە ك��وژراون‪ .‬ئەو‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی��ی��ە ئ��ەوەش��ی‬ ‫ئاشكراكردووە كە ئەو رێژەیە‬ ‫ی���اری دەك���او م���ەرج نییە لە‬ ‫شوێنێكدا بووەستێت‪.‬‬ ‫ ‬ ‫دوای سەركەوتنی ئەكتەری‬ ‫ن��اس��راو (ب��ی��رك ه��ەك��م��ان)ی‬ ‫بەناوبانگ لەڕۆڵی (سەلیم) لە‬ ‫زنجیرە درامای (برینی رابردوو)‬ ‫و درامای (بێدەنگەكان) هەكمان‬ ‫پەیوەندی كرد بە دەستەی‬ ‫زنجیرە درامای (تۆڵە)‬ ‫بڕیارە لە سەرەتای‬ ‫م���ان���گ���ی ئ���اب���دا‬ ‫دەس��ت بە پەخش‬ ‫ب��ك��ات‪ .‬هەكمان‬ ‫ل����ەو درام����ای����ەدا‬ ‫رۆڵ��ی خۆشەویستێكی‬ ‫ن��وێ دەبینێت ل��ە ب��ەران��ب��ەر‬ ‫پاڵەوانی دراماكە كە ئەستێرەی‬ ‫دی���ار (ب����ران س���ات) ل��ەڕۆڵ��ی‬ ‫(فاتیمە) بەرجەستەی دەكات‪،‬‬ ‫ئ��ەوی��ش كچێكە ك��ە ب��اوك��ی‬ ‫كوژراوەو بەهۆی تاوانێكەوە كە‬ ‫نەیكردووە‪.‬‬ ‫م����اوەی����ەك ل���ەم���ەوب���ەر‬ ‫ه���ەی���ف���ا وەه���ب���ی‪،‬‬ ‫خانمە گۆرانیبێژی‬ ‫وروژێ������ن������ەری‬ ‫ل����وب����ن����ان����ی‪،‬‬ ‫ب���ەش���داری���ك���رد‬ ‫ل���ە ئاهەنگێكی‬ ‫ه���اوس���ەرگ���ی���ری���ی‬ ‫ل��ە ی��ەك��ێ��ك ل��ە واڵت��ە‬ ‫عەرەبییەكاندا‪ ،‬لەم بۆنەیەدا بە‬ ‫كراسێكی رەنگ رەشی كورتی‬ ‫تەنك دەركەوت كە بووە هۆی‬ ‫تێكدانی ئاهەنگەكە‪ ،‬چونكە‬ ‫زۆرب��ەی ئامادەبووان سەرنجی‬ ‫هەیفایاندا بۆ ئ��ەوەی وێنەی‬ ‫لەگەڵدا بگرن و كەس ئاگای لە‬ ‫ئاهەنگەكە نەمابوو‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫كە رووب���ەڕووی ئەشكەنجەیەكی زۆر‬ ‫بوونەتەوە (‪ )PTHD‬جگە لەوە زۆركات‬ ‫كەسوكاری ئەو قوربانیانەش پێویستیان‬ ‫بە هاوكاری و چ��ارەس��ەرە‪ ،‬منداڵیان‪،‬‬ ‫هاوسەریان‪ ،‬هاوكاری ئەوانیش دەكەین‪،‬‬ ‫زۆرب��ەی كەیسەكانیش باری دەروونیان‬ ‫ناجێگیرەو دەبێت هاوكارییەكی زۆر‬ ‫بكرێن‪ ،‬بۆئەوەی بگەڕێندرێنەوە دۆخی‬ ‫ئاسایی خۆیان‪.‬‬ ‫(‪ )11‬هەزار قوربانی چارەسەریان‬ ‫وەرگرتووە‬ ‫بەڕێوەبەری بنكەی سلێمانی ئەم‬ ‫رێكخراوە‪ ،‬سەبارەت بە قوربانییەكان و‬ ‫چارەسەركردنیان ئاماژەی بەوەكرد‪ ،‬ئەو‬ ‫قوربانیانەی كە دێنەالیان زیاتر قوربانی‬ ‫دەستی ئەشكەنجەن‪ ،‬ئ��ەو راستییەی‬ ‫دووبارە كردەوە كە خەڵكی ئەم واڵتەی‬ ‫ئێمە نەهامەتییەكی زۆری بینیوەو زۆر‬ ‫ئ��ازار دراوە‪ ،‬بەوتەی ئەو بۆیە ئەمان‬ ‫بەوپەڕی توانایانەوە هاوكارییان دەكەن‬ ‫و ئەوەی پێویست بێت بۆیانی دەكەن‪.‬‬ ‫سەرجەم كارەكانی ئەمان بۆ ئەو كەسانە‬ ‫بێبەرامبەرەو تا ساڵی (‪ )2011‬نزیكەی (‪)11‬‬ ‫هەزار قوربانی لەم بنكانە چارەسەریان‬ ‫وەرگرتووە‪.‬‬ ‫سەردانە مەیدانییەكان‬ ‫رۆزا‪ ،‬وەكو توێژەرێكی كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫دەچێتە قوتابخانەكان و وانەی تایبەتی بە‬ ‫خوێندكارەكان دەڵێتەوە‪ ،‬بەاڵم وانەكەی‬ ‫ئەم لەگەڵ وانەی مامۆستاكاندا جیاوازە‪،‬‬ ‫جگە لەوەی وانەشیان پێدەڵێتەوە چاالكیان‬ ‫لەگەڵدا بە ئەنجام دەگەیەنێت و دەبێت‬ ‫پەروەردەیان بكات و ئاگای لێشیان بێت‪.‬‬ ‫سەردان و كارەكانی ئەم توێژەرە لە‬ ‫سەرەتاییەوە تا قۆناغی هەرزەكارییەو‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪24‬‬

‫توێژەرێكی كۆمەاڵیەتی‬ ‫دەزگــاي ژیان‪:‬‬

‫زۆربەی كەیسەكان‬ ‫باری دەروونیان‬ ‫ناجێگیرەو دەبێت‬ ‫هاوكاری زۆر‬ ‫بكرێن‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫بگەڕێندرێنەوە‬ ‫دۆخی ئاسایی‬ ‫خۆیان‬ ‫بۆ هەر قۆناغێكیش جۆرە مامەڵەیەكی‬ ‫تایبەتیان لەگەڵدا دەك���ات‪ .‬ئ��ام��اژەی‬ ‫بەوەشكرد لە واڵتی ئێمەدا هێشتا كاری‬ ‫توێژەری و لە گەڵیشیدا پەروەردەكردنی‬ ‫خێزان و قوتابخانەكان جیاوازییەكی زۆری‬ ‫هەیە بە بەراورد لەگەڵ واڵتانی دەرەوە‪.‬‬ ‫باسی لەوەش كرد لەواڵتە پێشكەوتووەكاندا‬ ‫هاوواڵتیان پێیان عەیب نییە كاری جددی‬ ‫لەگەڵ توێژەری كۆمەاڵیەتی و دەروونیدا‬ ‫بكەن و راوێژیان پێدەكەن‪ .‬داخی لەوە‬ ‫خ��وارد لەواڵتی ئێمەدا هێشتا خەڵك‬ ‫هەیە ئەو كارەیان پێ عەیبەو خۆیان بە‬ ‫ئارەزووی خۆیان و تەجروبەو حەزەكانی‬ ‫خۆیان‪ ،‬منداڵەكانیان بەخێو دەكەن!‬ ‫ب��ای��ەخ��دان ب��ەالی��ەن��ی دەروون����ی و‬ ‫كۆمەاڵیەتی‬ ‫بەختیار ه��ادی‪ ،‬ئ��ەوەی نەشاردەوە‬ ‫كە بنكەكەیان لە چارەسەرە دەروون��ی‬

‫و كۆمەاڵیەتییەكان و دەستگیرۆیی‬ ‫كەسوكاریان و كاری پزیشكی و كارە‬ ‫مەیدانییەكان زیاتر‪ ،‬ناتوانن هیچی‬ ‫تر پێشكەشی قوربانییەكان بكەن‪،‬‬ ‫واتە دەتوانن تەنها لەبواری خزمەتە‬ ‫كۆمەاڵیەتی و دەروونی و پزیشكییەكانی‬ ‫خۆیاندا خزمەتی قوربانیان بكەن‬ ‫و داوای ك��رد شوێن و دەزگ���ای تر‬ ‫ئەوكارانە بكەن‪ ،‬چونكە ئەوەش زۆر‬ ‫گرنگەو كاریگەری دەبێت لەسەر كەسی‬ ‫قوربانی‪.‬‬ ‫پیداگۆكەكەی ئەم دەزگــايە رۆزا‪،‬‬ ‫رەخ��ن��ەش��ی لەسیستمی پ����ەروەردەو‬ ‫خوێندنی كوردستان گرت‪ ،‬بەوەی كە‬ ‫لە كوردستان تەنها بایەخ بە خوێندنێكی‬ ‫وشك دەدرێ��ت و زۆر گوێ بەالیەنی‬ ‫دەروون���ی و كۆمەاڵیەتی ن��ادرێ��ت‪،‬‬ ‫نموونەی لەسەر مامۆستاكان هێنایەوە‬ ‫كە رەنگە بەشێك لەو كەمتەرخەمییەیان‬ ‫بەر ئ��ەوان بكەوێت‪ ،‬لەالیەكیترەوە‬ ‫داكۆكی لە مامۆستایانیش كرد بەوەی‬ ‫كە خەتایان نییە لەبەرئەوەی ئەوانیش‬ ‫پەیوەستن بە سیستمی پ��ەروەردەوە‪،‬‬ ‫ه���ەروەه���ا ئ���ەوەش���ی خ��س��ت��ەڕوو‬ ‫ك��ە م��ەس��ەل��ەی پ����ەروەردەك����ردن و‬ ‫چارەسەركردن و بایەخدان بەالیەنی‬ ‫دەروون���ی و كۆمەاڵیەتی ل��ە واڵت��ی‬ ‫ئێمەدا زۆر فەرامۆشكراوەو بایەخی‬ ‫پێنادرێت‪ .‬كۆتایی قسەكانیشی بەوەهێنا‬ ‫كە هەندێكجار رەنگە كێشەی زۆریان‬ ‫رووب��ەڕووب��ب��ێ��ت��ەوە بەتایبەتی ئەو‬ ‫كارمەندانەی وەكو ئەم كە لەو بوارەدا‬ ‫كاردەكەن و زۆرب��ەی جاریش كێشەو‬ ‫گرفتی زۆریان بۆ دروستبووەو خەمی‬ ‫لەوە خوارد ترسا لەوەی كە نەتوانن‬ ‫وەك پێویست چارەسەریان پێبدەن و‬ ‫هاوكاری جددیان بكەن‪.‬‬

‫بەهۆی پڕۆژەيەكيەوە خۆشەویستی نابینایانى بۆ خۆی راكێشا‬

‫كارمەند لەتیف‪:‬‬

‫شانازی دەكەم خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان‬ ‫بە كارەكانم رازی بن‬

‫مەم ئارام‬

‫زۆرن ئەوكەسانەی لە بوارەكەی‬ ‫خۆیاندا زۆرترین كار رادەپەڕێنن‪ ،‬كەچی‬ ‫خۆشیان دەرناخەن! كارمەند لەتیف‪-‬ی‬ ‫راگەیاندنكارو دەره��ێ��ن��ەری چەندین‬ ‫بەرنامەی تەلەفزیۆنی و رادیۆیی‪ ،‬یەكێكە‬ ‫لەو راگەیاندنكارانەی لە ساڵی (‪)1997‬‬ ‫ەوە لەبواری راگەیاندندا كار دەكات بە‬ ‫(بینراو بیستراو)ەوە‪ .‬هەروەها چەندین‬ ‫نووسین و وتاریشی لە سایت و رۆژنامە‬ ‫كوردییەكاندا باڵوكردۆتەوە‪ .‬هەتا ئێستا‬ ‫زۆرترین كاری ك��ردووەو كەم كەسیش‬ ‫هەیە‪ ،‬جگە لە ه��اوەڵ و هاوكارانی‪،‬‬ ‫بزانێت كە ئەم دەرهێنەرو راگەیاندنكارە‬ ‫كێیە؟‬ ‫یەكێك لەو كارە ناوازانەی كارمەند‬ ‫بە ئەنجامی گەیاندوون و تائێستاش‬ ‫ب��ەردەوام��ە لەسەری‪ ،‬بەدەنگ كردنی‬ ‫چەندین كتێبە‪ ،‬ئ��ەو پ��ڕۆژەی��ەی ئەم‬ ‫راگەیاندنكارە پێی هەستاوە‪ ،‬نەك هەر‬ ‫خزمەت بە گوێگرە رادیۆییەكان دەكات‪،‬‬ ‫لەهەمانكاتیشدا خۆشەویستی و ئارەزووی‬ ‫كتێب خوێندنەوەو گوێگرتن بۆ كتێبێكی‬

‫دەنگی ئەوەندەیتر لەالی بیسەران زیاد‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫كارمەند‪ ،‬تا ئێستا (‪ )7‬كتێبی كردووە‬ ‫بە كتێبی دەنگی كە بریتین لەم كتێبانە‬ ‫(راپۆرت بۆ گریكۆ‪ ،‬سەفەرنامە‪ ،‬جەمیلە‪،‬‬ ‫كچەی پرتەقاڵ‪ ،‬مەرگی تاقانەی دووەم‪،‬‬ ‫سەحرای تەتەران‪ ،‬كەوتنی بۆرە قەاڵ لە‬ ‫حیكایەتێكی كۆندا) ئەم دەرهێنەرە باسی‬ ‫لەو ئامانجە كرد كە لە پشت بەدەنگ‬ ‫كردنی ئەو كتێبانەوە هەیە‪ .‬كارمەند‬ ‫دەڵێت‪ :‬ئامانجمان لە بەدەنگ كردنی‬ ‫كتێبدا ئاشتكردنەوەی خوێنەرە لەگەڵ‬ ‫كتێبدا ئەمڕۆ بمانەوێ و نەمانەو ‌ێ‬ ‫بەهۆی كاریگەری تەكنۆلۆژیاو ئینتەرنێت‬ ‫و هۆكارەكانی راگەیاندن خەڵك كەمتر‬ ‫دەیپەرژێتەسەر خوێندنەوە‪ ،‬ئێمە بەم‬ ‫كارەمان وامان كردووە خەڵك لەڕێگەی‬ ‫دەن��گ��ەوە لەناو مۆبایل و میمۆری و‬ ‫ئۆتۆمبێلیشدا بتوانێت بە ن��اوەڕۆك��ی‬ ‫كتێبێك شارەزا ببێت بەهۆی بیستنەوە‪،‬‬ ‫تا ئێستاش كورد كتێبخانەی دەنگی نییە‬ ‫هیوادارم ئەم كارەی من هەنگاوێك بێت‬ ‫بۆ دامەزراندنی كتێبخانەی دەنگی‪.‬‬

‫زی��ات��ر ل��ەه��ەر كەسێك ك��ە هەتا‬ ‫ئێستا سوودمەند بووبێت لەو پڕۆژەیەی‬ ‫كارمەند نابینایانە‪ ،‬نابینایانیش رێزو‬ ‫خۆشەویستییەكی ل��ەڕادەب��ەدەری��ان بۆ‬ ‫ئەم راگەیاندنكارە هەیە‪ ،‬چەندینجارو‬ ‫لە چەندین بۆنەی ج��ی��اوازدا ئەوەیان‬ ‫خستووەڕوو كە ئەوەی ئەم كردوویەتی‬ ‫خزمەتێكی گ���ەورەی ب���ەوان ك��ردووە‬ ‫ل��ەب��ەرئ��ەوەی ل��ەزۆرب��ەی خۆشییەكانی‬ ‫ژیان بێبەشن‪ .‬كارمەندیش وەكو خۆی‬ ‫بە «كەپر»ی وت‪ :‬شانازی دەكەم خاوەن‬ ‫پێداویستییە تایبەتەكان بە كارەكانم رازی‬ ‫بن‪.‬‬ ‫كارمەند لەتیف‪-‬ی راگەیاندنكارو‬ ‫دەرهێنەر‪ ،‬سوپاسی رادی��ۆی ن��ەورۆزو‬ ‫خ��ودی بەڕێوەبەرەكەی دەك��ات لەگەڵ‬ ‫دالوەر قەرەداغی شاعیر كە توانیویانە‬ ‫هاوكاری باشی بكەن بۆ بردنە پێشەوەی‬ ‫ئەم پڕۆژەیەی‪ .‬بەهۆی ئەو كارە دەگمەن‬ ‫و گەورانەی تا ئێستا لە بوارەكەی خۆیدا‬ ‫بە ئەنجامی گەیاندووە‪ ،‬بەڕێوەبەری‬ ‫رادیۆی نەورۆز ستۆدیۆیەكی تایبەتی بۆ‬ ‫دامەزراندووە‪.‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫مەرجی هاوسەرگیريی چییە؟‬ ‫خۆشەویستییە یان دەوڵەمەندییە‪..‬‬

‫كچێك‪:‬‬ ‫ئامادەم هاوسەرگیریی لەگەڵ‬ ‫كەسێكدا بكەم ئەگەر خاوەنی‬ ‫بڕوانامە نەبێ و باری دارایشی‬ ‫خراپ بێت‪ ،‬بە مەرجێك‬ ‫بەڕاستی خۆشی بووێم‬ ‫هەركەسێك بیەوێت ژیانی هاوسەری دروست بكات‪ ،‬رەنگە یەكێك لە مەرجە‬ ‫سەرەكییەكانی ئەوە بێت كە كەسەكەی بەرامبەری مووچەیەكی باشی هەبێت یان‬ ‫دەوڵەمەندێك بێت بۆ ئەوەی یەك بەدوای یەكی خواستەكانی بۆ بهێنێتەدی‪.‬‬ ‫لە كۆمەڵی كوردەواریشدا تا ئاستێكی زۆر ئەركە قورسەكەو جێبەجێكردنی‬ ‫خواستەكانی كچان دەكەونە سەرشانی كوڕان‪ .‬ئەوەی جێی پرسیارە ئەوەیە‪ ،‬ئایا‬ ‫كچان ئامادەن هاوسەرگیریی لەگەڵ كوڕێكدا بكەن كە باری دارایی و مووچەیان نزم‬ ‫بێت؟ یاخود پارەو الیەنی دارایی مەرجە الی كچان بۆ هاوسەرگیریی؟ وەاڵمی ئەم‬ ‫پرسیارانەو چەند پرسیارێكی تر لەم راپۆرتەی «كەپر»دا‪ ،‬دەدرێتەوە‪..‬‬ ‫راپۆرتی‪ :‬تاژان جەزا‪ -‬بڕوا عوسمان‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪26‬‬

‫كوڕێك‪:‬‬ ‫پارە گرنگە بۆ من‪ ،‬چونكە من ماڵ پێكەوە دەنێم‬ ‫بڕوانامە گرنگ نییە!‬ ‫لەنجەو گ��ۆران‪ ،‬نزیكی مانگێك دەبێت‬ ‫ژیانی هاوسەرییان پێكهێناوە‪ ،‬لەنجە عومەر پاش‬ ‫تەواوكردنی خوێندنی زانكۆ ژیانی هاوسەری‬ ‫پێكهێناوە‪ .‬لەنجە گرنگی بەباری دارایی نادات‬ ‫و ئەوەی الی گرنگ بێت خۆشەویستی نێوان و‬ ‫خۆی و هاوسەرەكەیەتی‪ ،‬وەك خۆی دەڵێت‪:‬‬ ‫ئامادەم هاوسەرگیریی لەگەڵ كەسێكدا بكەم كە‬ ‫خۆشم بووێت‪ ،‬ئەویش منی خۆشبووێت‪ ،‬گرنگ‬ ‫نییە بەالمەوە خاوەنی چ بڕوانامەیەك بێت یان‬ ‫باری دارایی هەرچۆن بێت‪ .‬لەنجە ویتشی‪:‬‬ ‫ئێستا سەردەمی ئەوە نییە ژنان ئیش نەكەن‬ ‫و لەماڵەوە دانیشن و مێردەكەیان بەخێویان‬ ‫بكات‪ ،‬بەڵكو بەهاوكاری یەكتر ژیانێكی خۆش‬ ‫پێكەوە دەنێن‪ ،‬ئێمەش بەهەمان شێوەین‪.‬‬ ‫گرنگ ئەوەیە خۆشەویستی هەبێت‬ ‫گۆران حەسەن‪ ،‬هاوسەری لەنجە ئاماژەی‬ ‫ب��ەوەدا كە هێندەی خۆشەویستی و رێزی‬ ‫نێوانیان گرنگە هێندە مووچەو باری داراییان‬ ‫ب��ەالوە گرنگ نییە‪ .‬ت��ەواو گەیشتبووە ئەو‬ ‫باوەڕەی‪ ،‬گرنگترین شتیش بەالیەوە ئەوەبوو‬ ‫كە خۆشەویستییان لەنێواندا هەبێت‪ ،‬خاڵێكی‬ ‫ج��ەوه��ەری تریشی وروژان���د ئەویش ئەوە‬ ‫بوو لەگەڵ بوونی خۆشەویستیشدا هەست‬ ‫ب��ەج��ی��اوازی دارای����ی و م��ووچ��ە ناكرێت‪،‬‬ ‫بەڕای ئەو‪ ،‬چونكە كە سەری مانگ مووچە‬ ‫وەردەگ��ی��رێ موچەكانیان تێكەڵ دەكرێت‪،‬‬ ‫بەوتەی ئەو دواتریش بۆ بەسەربردنی كاتی‬ ‫خۆش و پڕكردنەوەی پێداویستییە مادییەكان‬ ‫بەكاریدەهێنن‪.‬‬ ‫هاوبەشن لە مەرجەكانیاندا‬ ‫لەنجەو گ���ۆران‪ ،‬لە مەرجەكانیاندا بۆ‬ ‫هاوسەرگیریی ه��اوڕاب��وون‪ ،‬پێدەچێت هەر‬ ‫ئەوەش بێت وایكردبێت كە ژیانێكی ئاسوودەیان‬ ‫هەبێت و پێكەوە گونجاوبن و خۆشەویستییان‬ ‫لەنێواندا دروست بووبێت‪ ،‬وەك خۆیان دەڵێن‪:‬‬ ‫هەڵسوكەت و مامەڵەمان پێكەوە گونجاو بێت و‬ ‫لێك نزیك بێت‪ ،‬تێڕوانینمان بۆ ژیان هاوشێوە‬ ‫بێت‪ ،‬دارای��ی مەرج نییە‪ ،‬چونكە خۆشی و‬ ‫خۆشەویستی بەپارە ناكڕدرێت‪ ،‬بەاڵم دەتوانی‬ ‫بەهۆی پارەوە ژیانت خۆشتر بكەیت‪.‬‬ ‫خۆی ئامادە دەكات‬ ‫هاوكار رەئوف‪ ،‬پێش دووساڵ خوێندنی‬ ‫زانكۆی تەواوكردووەو ئێستا كاری ئەندازیاری‬ ‫دەكات‪ ،‬هاوكار لەئێستادا خۆی ئامادە دەكات‬ ‫بۆ پێكەوەنانی خێزان‪ ،‬لەو بارەیەوە وتی‪ :‬باری‬ ‫دارایی و مووچە پێوەر نییە‪ ،‬ئەگەر جیاوازی‬ ‫مووچەش هەبێت بڕێكی كەمە كە هەیە لەنێوان‬

‫فەرمانبەرانی حكومەتدا‪ ،‬باشتریش‬ ‫وایە ئەو كەسەی هاوسەری لەگەڵ‬ ‫دەك��ەم لەسەرجەم الیەنەكانی وەكو‬ ‫باری دارایی و كۆمەاڵیەتی و رۆشنبیرییەوە‬ ‫لێك نزیك بین‪.‬‬ ‫ئەركە قورسەكە لەسەر شانی پیاوانە!‬ ‫هاوكار‪ ،‬مەرجی لەسەر ئەو كچە نییە كە‬ ‫بەنیازە بیكاتە هاوسەری خۆی‪ ،‬بەپێچەوانەوە‬ ‫ئەو مەرج بۆ خۆی دادەنێت و دەڵێت‪ :‬پارە‬ ‫گرنگە بۆ كوڕێك كە بیر لە هاوسەرگیریكردن‬ ‫ب��ك��ات��ەوە‪ ،‬چونكە ك��وڕەك��ە دەب��ێ��ت پێش‬ ‫هاوسەرگیریكردن لە هەموو الیەنێكەوە خۆی‬ ‫ئامادە ‌بكات‪ ،‬ئەگەرنا رەنگە سەركەوتوو‬ ‫نەبێت تێیدا! ئەگەر هاتوو كەسەكە بەبێ‬ ‫خ��ۆئ��ام��ادەك��ردن بچێتە ن��او پڕۆسەیەكی‬ ‫ئاوەهاییەوە رەنگە بەدڵی ئ��ەو كارەكان‬ ‫نەچێتەڕێوە‪ .‬هاوكار‪ ،‬راشكاوانە ئەوەی بۆ‬ ‫«كەپر» خستەڕوو كە موچەی ئەو‬ ‫كچەی كە بەنیازە هاوسەرگیریی‬ ‫لەگەڵدا بكات‪ ،‬بەالیەوە گرنگ نییە‬ ‫كە چەندە‪ ،‬بەوتەی خۆی‪ ،‬چونكە ئەم‬ ‫هاوسەرگیریی لەگەڵدا دەكات و دەچێتە‬ ‫خوازبێنی‪.‬‬ ‫بەپێی كەسەكە مەرجی دەبێت‬ ‫بەوپێیەی كچان ئەركێكی زۆریان ناكەوێتە‬ ‫سەرشان لە پڕۆسەی هاوسەرگیریی و ژیانی‬ ‫هاوسەریدا‪ ،‬هەر بۆیە بیر لەالیەنی دارایی‬ ‫كەسی بەرامبەر دەكەنەوە‪ ،‬ئەو گرنگیدانە‬ ‫بەالیەنی دارایی پیاوەكە بۆ ئەوەیە كە پیاوەكە‬ ‫بتوانێت ژیانێكی جوان و خۆشی بۆ دروست‬ ‫بكات‪ .‬لەمبارەیەوە الڤە جەبار وت��ی‪ :‬ئەو‬ ‫كوڕەی هاوسەرگیریی لەگەڵدا دەكەم ئەگەر‬ ‫خۆشەویستم بێت زۆر ئاساییە تەنانەت‬ ‫ئەگەر الیەنی دارایشی خراپ بێت‪،‬‬ ‫چ��ون��ك��ە گ��رن��گ خ��ۆش��ەوی��س��ت��ی و‬ ‫لێكتێگەیشتنە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر بەڕێكەوت‬ ‫بێت و پێشتر نەمناسیبێت بیر لەالیەنی‬ ‫دارایی دەكەمەوەو لێی دەپرسم كە چی‬ ‫هەیەو چی نییەو باری دارایشی چۆنە‪.‬‬ ‫خۆشەویستی و رێز لە نێوان هاوسەرەكاندا‪،‬‬ ‫مەرجی س��ەرەت��او كۆتایی ئ��ەوان��ە ب��وو كە‬ ‫چاوپێكەوتنمان لەگەڵدا ك��ردب��وون‪ ،‬بەپێی‬ ‫وتەی هەندێكیتریشیان پارە پێوست و گرنگە‬ ‫بۆ ئەوەی بتوانیت هەم ژیانێكی خۆشی پێ‬ ‫دروست بكەیت و هەم خواستەكانی كچەیش‬ ‫بێنیتەدی‪ .‬ئەگەر خۆشەویستی و رێز لەیەكتر‬ ‫نەگرتن لەنێواندا نەبوو‪ ،‬ئەگەر باری دارایی و‬ ‫موچەیان چەندە باشیش بێ رۆژێك دێ ئەو‬ ‫هاوسەرگیرییە هەرەس بهێنێت‪.‬‬

‫ه������ەردوو ك��ۆم��پ��ان��ی��ای‬ ‫(پالتینیۆم ریكۆردز)و (‪)mbc‬‬ ‫ب���ە ه��اوب��ەش��ی��ی‪،‬‬ ‫ك���ۆش���ك���ێ���ك���ی‬ ‫گ����ەورەی����ان بۆ‬ ‫محەمەد عەساف‪،‬‬ ‫یەكەمی (ئەرەب‬ ‫ئ�����ای�����دڵ) ك���ڕی‬ ‫ل��ەدوب��ەی‪ ،‬دەوت��رێ‬ ‫كە بەهای كۆشكەكە بە (‪)400‬‬ ‫هەزار دۆالر مەزەندە دەكرێ‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ەش لەپێناو م��ان��ەوەی‬ ‫عەساف و واژۆكردنی بۆندێكی‬ ‫درێژخایەن لەگەڵ ئەو دوو‬ ‫كۆمپانیایە‪.‬‬ ‫ئەنجێلینا جولی‪-‬ی خانمە‬ ‫ئەكتەری ناسراوی ئەمریكی‬ ‫كە بە پشتیوانی ه��ەژاران��ی‬ ‫جیهانیش ناسراوە‪ ،‬بەم دواییە‬ ‫نازناوی خانمی پێشەنگ لە‬ ‫پاراستنی نامووسی ژنانیشی‬ ‫پێ بەخشرا‪ .‬جولی‬ ‫ل��ەو وت����ارەی كە‬ ‫لەو رێوڕەسمەدا‬ ‫پێشكەشی كرد‬ ‫وت���ی‪ :‬ل��ەم��اوەی‬ ‫كاتژمێردا‬ ‫(‪)٢٤‬‬ ‫ه��ەری��ەك ل��ە (‪)١٠٠‬‬ ‫ئ��اف��رەت ل��ە ن��ێ��وان (‪)١٠٠٠‬‬ ‫ژن دووچ��اری ئەو دیاردەیە‬ ‫دەبنەوە‪.‬‬ ‫پ�����اری�����س‪-‬ی ك��چ��ی‬ ‫ئەستێرەی پۆپی كۆچكردوو‬ ‫مایكل جاكسۆن كە بەم دواییە‬ ‫وەكو ئەكتەرێك دەرك��ەوت‪،‬‬ ‫ل��ە ئێستادا ل��ە یەكێك لە‬ ‫ن��ەخ��ۆش��خ��ان��ەك��ان��ی‬ ‫ك���ال���ی���ف���ۆڕن���ی���ا‬ ‫خ���ەوێ���ن���دراوە‪،‬‬ ‫ئ��ەوی��ش بەهۆی‬ ‫ئ����������ەوەی ك��ە‬ ‫ب���اری دەروون���ی‬ ‫ت��ێ��ك��چ��ووەو ب��ەم‬ ‫ه���ۆی���ەوە چەندینجار‬ ‫ه��ەوڵ��ی خ��ۆك��وش��ت��ن��ی��داوە‪،‬‬ ‫هەرچەندە تەمەنی پاریس‬ ‫هێشتا پ��ان��زە س��اڵ��ە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫پزیشكە چاودێرەكانی مۆڵەتی‬ ‫نادەن بچێتەوە ماڵەوە‪ ،‬دەبێ‬ ‫جاری لە نەخۆشخانە بخەوێت‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫لەدژی رژێمی دیكتاتۆری و نێرساالری لە واڵتانی عەرەبیدا‬

‫بەهاری ژنان دەستیپێكرد‪..‬‬ ‫فەرەح بەرقاوی‪ ،‬یەكێك لە دامەزرێنەرانی شۆڕشی ژنان‪:‬‬

‫لەم شۆڕشەماندا دەمانەوێت هەموو ئەو كێشەو گرفتانەی كە‬ ‫جیهانی عەرەبی بۆ ئێمەی ژنانی دروستكردووە بخەینەڕوو!‬ ‫ماوەی زیاتر لەدوو ساڵە شۆڕش‬ ‫لە واڵتانی عەرەبیدا هەڵگیرساوە‪،‬‬ ‫هێشتا لە تونس و میسرو بەحرەین‬ ‫و لیبیاو یەمەن تادەگاتە سوریا‬ ‫هەر بەردەوامە‪ ،‬ژنان لە هەندێك‬ ‫ل��ەو واڵت��ان��ەدا ل��ەڕی��زی پێشەوەی‬ ‫شۆرشەكاندا دەجەنگن و هێشتا‬ ‫ژن وەك (م��ەح��رەم) دەبینن و‬ ‫شۆڕش و بەرخودانی ژنان بە هەند‬ ‫وەرنەگیراوە‪.‬‬ ‫زۆرێ����ك ل���ەو واڵت���ان���ەی كە‬ ‫بەهاری عەرەبی تیایاندا روویداوەو‬ ‫ه��اوش��ان لەگەڵ پیاواندا ژنانیش‬ ‫بەشدارییەكی جددیان هەیە لەو‬ ‫شۆڕشانەدا‪ ،‬بە بارمتەگرتنی كچان‬ ‫و ژنانی شۆڕشگێڕو دەستدرێژی‬ ‫ك��ردن��ە س��ەری��ان و الق��ەك��ردن��ی��ان‬ ‫بووەتە كارێكی ب��ەردەوام و تابێت‬ ‫ژنان دەكەونە بەردەم مەترسییەكی‬ ‫زۆرەوە‪ .‬ژن��ان��ی ئ��ازادی��خ��وازو‬ ‫یەكسانیخوازی ئەو واڵتانەش لەپێناو‬ ‫بەدەستهێنانەوەی شكۆی خۆیان و‬ ‫راگرتنی ئەو دەستدرێژیانەی دەكرێنە‬ ‫سەریان‪ ،‬شۆڕشێكی ژنانەیان لەژێر‬ ‫ناوی (بەرخودانی ژنان لە جیهانی‬ ‫عەرەبیدا) راگەیاندووە‪.‬‬ ‫ن��ێ��ردەی گ��ۆڤ��اری «ك��ەپ��ر» لە‬ ‫میانەی ئامادەبوونی لە كۆنفرانسی‬ ‫ژنانی رۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت لە‬ ‫ش���اری دی��ارب��ەك��ر‪ ،‬دیمانەیەكی‬ ‫لەگەڵ فەرەح بەرقاوی‪ ،‬كە یەكێكە‬ ‫ل��ە دام��ەزرێ��ن��ەران��ی ئ��ەو شۆڕشە‬ ‫سازداوەو لەو چاوپێكەوتنەدا باس لە‬ ‫دروستبوون و پڕۆژەو بەرنامەكانیان‬ ‫دەكات‪..‬‬

‫سازدانی‪ :‬سەمیرە محەمەد‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪28‬‬

‫لە دژی دەستدرێژی‬ ‫كردنە سەر كچان و‬ ‫ژنان لە شۆڕشەكانی‬ ‫بەهاری عەرەبیدا‬ ‫دەجەنگین‬

‫ئەو شۆڕشانەی لە واڵتانی عەرەبیدا‬ ‫روویانداوە دەرفەتێكی مێژووییە بۆ‬ ‫ئێمەی ژنان تا لەڕیزی پێشەوەی‬ ‫شۆڕشەكاندا دژ بەسیستمی پاوانكارو‬ ‫نێرساالرەكان ببینەوە‬

‫* ئەم شۆڕشە تەنیا بۆچی لە واڵتانی عەرەبیدا‬ ‫دەستی پێكرد؟ ئایا هەر لە واڵتانی عەرەبیدا ژن‬ ‫چەوساوەو بێ ماف كراوە؟‬ ‫ ئ��ەو شۆڕشانەی لە واڵت��ان��ی عەرەبیدا‬‫روویانداوە دەرفەتێكی مێژووییە بۆ ئێمەی ژنان‬ ‫تا لەڕیزی پێشەوەی شۆڕشەكاندا دژ بەسیستمی‬ ‫پاوانكارو نێرساالرەكان ببینەوە‪ ،‬لەو ساتانەی كە‬ ‫الپەڕەكانی یاساو دەستوورەكانی جیهانی عەرەب‪،‬‬ ‫بەڕووی گۆڕانكاریدا دەكرێنەوە‪ ،‬باشترین دەرفەتە‬ ‫بۆ ئ��ەوەی توندوتیژی وەال بنێین و شكاندنی‬ ‫شكۆمەندیمان قبوڵ نەكەین و گشت مافەكانمانی‬ ‫تێیدا جێ بكەینەوە‪ .‬ئێمە ویستمان وەك ژنان‬ ‫لە جیهانی عەرەبیدا دەستەوئەژنۆ چاوەڕێی‬ ‫م��ەرگ��ی ه��ێ��واش نەكەین‪ ،‬بەڵكو ل��ە زنجیرە‬ ‫یەكلەدواییەكەكانی شۆڕشدا بەردەوام بین‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەو ئاستەنگانەی لە شۆڕشی‬ ‫عەرەبیدا دێنەپێش ژنان‪ ،‬تەنها دوو هەڵبژاردن‬ ‫لە بەردەستماندا هەیە‪ ،‬یان ئەوەتا بێدەنگی‬ ‫هەڵبژێرین كە زۆر زەحمەتە‪ ،‬چونكە ئەوە‬ ‫خیانەتە لە خودی خۆمان یان دەبێت تووڕەبین‬ ‫و هەڵوێست وەرگ��ری��ن و بكەوینەكار چ بە‬ ‫بچوكی بێت یان لە شێوەی شۆڕشێكی گەورەدا‪،‬‬ ‫گرنگ ئەوەبوو لەو بازنەیە دەرچین كە هەر لە‬ ‫بێباكیدا خول بخۆین و لە مەترسیدا بژین و دیارە‬ ‫لۆژیكیش هەڵوێستی لێمان دەوێت‪ ،‬بۆیە سەرەتای‬ ‫بیرۆكەی شۆڕشەكە لەنێو ژنانی جیهانی عەرەبیدا‬ ‫لەم ئەقڵییەتەوە هات كە دەبێت هەڵوێست‬ ‫وەربگرین‪.‬‬ ‫* وادەی دەستپێكردنی شۆڕش كەی بوو؟‬ ‫ لە تشرینی یەكەمی ساڵی (‪)2011‬دا‪ ،‬دەستی‬‫پێكرد‪ ،‬چونكە نەماندەویست بەهاری عەرەبی‬ ‫لەباربچێت‪ ،‬بۆیە لە گەرمەی شۆڕشەكانی بەهاری‬ ‫عەرەبیدا ئێمەش دەستمان پێكرد‪.‬‬ ‫* ئەندامانی ئەو شۆڕشە لەكێ پێكهاتوون؟‬ ‫ئێوە كێن؟‬ ‫ ئێمەی ژنانی چاالكوان لە زۆرێك لە واڵتانی‬‫عەرەبیداو لەژێر دروشمی (پێكەوە لە پێناو‬ ‫ئاشتی بۆ ژنان‪ ،‬سەربەخۆیی‪ ،‬دڵنیایی لە جیهانی‬ ‫عەرەبیدا) شۆڕشەكەمان راگەیاند‪ ،‬لەشێوەی‬ ‫راپەڕینێكی گشتگیر بە سەرجەم ئاین و ئایدیاو‬ ‫ن��ەژادو رەگ��ەزو پێكهاتەكانەوە‪ ،‬بەبێ جیاوازی‬ ‫بەشداریمان كرد‪ ،‬چونكە پێمانوابوو كە ئەو جۆرە‬ ‫لە شۆڕش مەودایەكی ف��راوان لە عەلمانییەت‪،‬‬ ‫ئ��ازادی‪ ،‬دیالۆگی بوونیادنەر دەڕەخسێنێت لە‬ ‫جیهانی عەرەبیدا كە تێیدا سەربەستی و شادبوون‬ ‫بە مافەكانمان دێنێتەدی‪.‬‬ ‫* چۆن كۆدەبنەوەو ژمارەتان چەندە؟‬

‫ لەسەرەتاوە ژمارەمان دیاریكراو نەبوو‪ ،‬بەاڵم‬‫دوای ئەوەی چەند ژنێك چیرۆكی دەستدرێژی‬ ‫سێكسی كردنە سەریان ئاشكرا كرد‪ ،‬كاریگەری‬ ‫ئەو چیرۆكانە دەنگدانەوەیەكی باشی هەبوو لە‬ ‫جیهانی عەرەبیدا‪ ،‬ئەوەشمان لەبیرنەچێت ژمارەی‬ ‫هاو هەڵوێستی و ئەندامبوون لە شۆڕشەكەدا تەنها‬ ‫لەڕێگەی پێگە ئەلیكترۆنییەكانەوە بوو‪ ،‬ژمارەكە‬ ‫لە ماڵپەڕەكاندا گەیشتە زیاتر لە (‪ )112.000‬ئەمە‬ ‫جگە لەو ژمارەیەی كە ئەندامی تیمی كاران لە‬ ‫هەندێك لە واڵتانی عەرەبیدا كە زیاتر لە (‪)30‬‬ ‫ژنە چاالكوان و پیاوی هاوهەڵوێست دەبن‪.‬‬ ‫* ئامانجی ئێوە لەو شۆڕشەدا چییە؟ ئەوەی‬ ‫ئێوە داوای دەك��ەن ج��ی��اوازی چییە لەگەڵ‬ ‫شۆڕشەكانی دیكەی بەهاری عەرەبیدا؟‬ ‫ هەموو ئەو شۆڕشانەی لە واڵتانی‬‫عەرەبیدا روودەدەن لەپێناو گێڕانەوەی‬ ‫شكۆیە بۆ مرۆڤ‪ ،‬لەپێناو دادپەروەری‬ ‫و ئازادییە‪ ،‬ئێمەش وەك ژنانی واڵتانی‬ ‫عەرەبی داوای هەڵگرتنی ئەو جیاكارییە‬ ‫رەگەزییە دەكەین كە لە ژیانی كۆمەاڵیەتی و‬ ‫ئابووری و سیاسیدا بەسەر ژناندا سەپێندراوە‪،‬‬ ‫دەمانەوێت هەموو ئەو كێشەو گرفتانەی كە‬ ‫جیهانی عەرەبی بۆ ئێمەی ژنانی دروستكردووە‬ ‫بخەینەڕوو! بەنیازین و لە بەرنامەماندا هەیە‬ ‫سەرلەنوێ رایەڵەیەكی نوێ دروست بكەین لە‬ ‫نێوان ئێمەو ئەو ژنانەی لەو واڵتانەدا بەئاگری‬ ‫جەنگ و شەڕەكان بوونەتە قوربانی‪ ،‬پێمخۆشە‬ ‫ئەوەش بڵێم لە شۆڕشەكانی بەهاری عەرەبیدا‬ ‫پێدەچێت مافی ژنان وەكو ئەوەی ژنان دەیانەوێت‬ ‫بۆیان نەچێتەسەرو پێشێلی بكەن‪ ،‬ئێمە هەوڵ‬ ‫بۆ ئەوە دەدەی��ن و دەمانەوێت ژنان‬ ‫لەدەستكەوتەكانی دوای شۆڕشەكان‬ ‫بێبەش نەكرێن‪.‬‬ ‫* دەنگدانەوەی راگەیاندنی شۆڕشی‬ ‫ژنان لە واڵتانی عەرەبیدا دووچ��اری چ‬ ‫ئاستەنگێك بووە‪ ،‬لەكاتێكدا بەر لە ئازادی‬ ‫ژن ئازادی واڵت كرابووە دروشمی زۆرێك لە‬ ‫واڵتانی عەرەبی؟‬ ‫ بەپێچەوانەی ئەوەی چاوەڕێمان دەكرد‪،‬‬‫ئێمە پێشبینی ئەوەمان نەكردبوو كە شۆڕشەكە‬ ‫سەدایەكی گ��ەورەی دەبێت‪ ،‬ئەمە لەكاتێكدا‬ ‫كە هەریەك لە واڵتانی میسرو سوریاو چەند‬ ‫واڵتێكی دیكەی عەرەبی بە بەهاری عەرەبییەوە‬ ‫سەرقاڵن‪ .‬لەسەرەتاوە وامان دەزانی هیچ بایەخ‬ ‫بە بانگەوازەكەمان نادرێت‪ ،‬بەاڵم لەسەرەتای‬ ‫ئۆكتۆبەری ساڵی (‪)2012‬وە زیاتر لە هەزاران ژن‬ ‫و پیاو وێنەی رێپێوان و ئەو خۆپیشاندانانەیان بۆ‬

‫گۆڤاری جیهانی (پلەی‬ ‫ب����ۆی) ك���ە ت��ای��ب��ەت��ە بە‬ ‫(رووت���ك���ردن���ەوەی‬ ‫ئەستێرەكان) داوا‬ ‫ل����ە ئ���ەك���ت���ەری‬ ‫بەریتانی (سۆفی‬ ‫ه���اوارد) دەك��ات‬ ‫كە بیكاتە بەرگی‬ ‫گۆڤارەكەی‪ ،‬ئەویش‬ ‫بەهۆی ئ��ەوەی ب��ەم دواییە‬ ‫ن��ازن��اوی خ��اوەن��ی جوانترین‬ ‫سینگی سروشتی لەسەر ئاستی‬ ‫جیهان بەدەستهێنا‪.‬‬

‫كیم ك��ارداش��ی��ان‪-‬ی كچە‬ ‫ش��ۆخ��ی ئ��ەم��ری��ك��ی ك��ە لە‬ ‫سەرەتای مانگی راب��ردوودا‪،‬‬ ‫ب��ووە دای��ك��ی منداڵێك‪ ،‬لە‬ ‫ئێستادا ش��ێ��وەی ل��ەش��والری‬ ‫تێكچووەو خۆی ترسی لەوە‬ ‫ه��ەی��ە ك��ە جوانییەكەی‬ ‫ل���ەدەس���ت ب���دات‪.‬‬ ‫س��ەرچ��اوەك��ان��ی‬ ‫ه�����������������ەواڵ‬ ‫رای��ان��گ��ەی��ان��دووە‬ ‫ك��ە ل��ە ئێستادا‬ ‫كارداشیان خەریكی‬ ‫وەرزش���ە ب��ۆ ئ��ەوەی‬ ‫جوانی پێش منداڵبوونەكەی‬ ‫بگەڕێنێتەوە‪.‬‬

‫پسپۆڕانی ب��واری درام��ا‬ ‫م��ی��س��ری��ی��ەك��ان‪ ،‬ئ���ەوەی���ان‬ ‫راگەیاندووە كە درامای میسری‬ ‫(‪ )%50‬داب��ەزی��وە‪ ،‬ئەوەشیان‬ ‫ئ��اش��ك��را ك����ردووە ك��ە هۆی‬ ‫ك��ەم بەرهەمهێنانی‬ ‫درام��ا میسرییەكان‬ ‫ب�����ۆ رەوش�������ی‬ ‫س��ی��اس��ی میسر‬ ‫دەگ���ەڕێ���ت���ەوە‪،‬‬ ‫ژم�����ارەی درام���ا‬ ‫م��ی��س��ری��ی��ەك��ان لە‬ ‫(‪ )82‬درام���اوە بۆ (‪)40‬‬ ‫درام��ا داب��ەزی��وە‪ .‬چاودێرانی‬ ‫بواری هونەری نواندن و دراما‬ ‫ئەوەشیان راگ��ەی��ان��دووە كە‬ ‫كاریگەری خراپی ئیخوانەكان‬ ‫ب��ووە لەسەر ب��واری هونەر‬ ‫بەگشتی‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫بەرنامەی ئەو رژێمە دیكتاتۆرییانەی واڵتانی عەرەبی‬ ‫گەیشتبووە ئەو ئاستەی كە هەر پیاوێك لە ماڵەكەی خۆیدا‬ ‫دیكتاتۆرێك بوو بۆ خۆی!‬ ‫ناردین كە رێكیان خستووەو لەناو ئەو‬ ‫رێپێوان و خۆپیشاندانانەشدا الفیتەكانی‬ ‫شۆڕشی ژنانیان هەڵگرتبوو و پشتیوانییان‬ ‫لێ دەكردین‪ .‬ئەمە زۆر دڵخۆشی كردین‪،‬‬ ‫جگە لەمە زۆر بەبوێرییەوە خەڵكانێك‬ ‫هەبوون چیرۆكی چەوسانەوەو بەسەرهاتی‬ ‫زەوتكردنی مافەكانیان بە زمانی خۆیان‬ ‫دەگێڕایەوە‪ ،‬ئەمەش دەستپێشخەرییەكی‬ ‫بێ وێنە بوو‪ .‬ئێمە وا چاوەڕێمان دەكرد‬ ‫زۆر بەتوندی پەیامەكەمان رەت بكرێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەپێچەوانەوە زۆر بە گڕوتینەوە‬ ‫چیرۆكی پێشێلكاری و جیاكاری لە مافی‬ ‫موڵكایەتی و میراتی و خاوەندارێتی‬ ‫ناسنامەو خراپی و كۆنی دەق و بڕگە‬ ‫یاساییەكانیان بۆمان دەگێڕایەوە‪.‬‬ ‫* ئەو چیرۆكەی كە لە مەیدانی‬ ‫تەحریری میسر‪ ،‬رێ��ڕەوی شۆڕشەكەی‬ ‫گ��ۆڕی بۆ ش��ۆڕش دژ بە دەستدرێژی‬ ‫سێكسی چی بوو؟‬ ‫ بەڵێ راستە‪ ،‬حاڵەتەكانی تەنگ‬‫پێ هەڵچنین و دەستدرێژی سێكسی لە‬ ‫شۆڕشی میسریدا‪ ،‬دووب��ارەو چەندبارە‬ ‫دەبوونەوەو تەنانەت تا ئەو ئەندازەیەی‬ ‫كە دەستدرێژی سێكسی بەكۆمەڵ دەكرایە‬ ‫سەر كچان و ژنان لە مەیدانی تەحریرو‬ ‫دەوروب��ەری! ژنێكی ئازاو بوێر بەناوی‬ ‫یاسەمین بەرماوی‪ ،‬لە (‪)23‬ی نۆڤەمبەرداو‬ ‫ب��ۆ یەكەمجار چیرۆكی دەس��ت��درێ��ژی‬ ‫كردنەسەری لە مەیدانی تەحریر ئاشكرا‬ ‫كرد‪ ،‬ئیتر بڕیارماندا بێدەنگی بشكێنین و‬ ‫چركەساتی داكۆكی لەم پرسە بژمێرین و‬ ‫بەردەم كونسوڵخانەو سەفارەتەكانی میسر‬ ‫لە جیهاندا بگرین و دەنگی ناڕەزایی‬ ‫بگەیەنین بە هەموو ئەو واڵتانەی كە‬ ‫میسر نوێنەری هەیە تیایانداو پێمان وتن‬ ‫چیتر رێگە نادەین و نابینە بینەری ئەو‬ ‫تیرۆرە سێكسییەی دەرحەق بە ژنان و‬ ‫كچانی خۆپیشاندەری میسری دەكرێت‪.‬‬ ‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪30‬‬

‫هەڵمەتی (چیرۆكەكەت بگێڕەوە)‬ ‫هەڵمەتێكی زۆر باش بوو بەشێوەیەكی‬ ‫زۆرباشیش بردمانە پێشەوەو لە (‪)12‬‬ ‫ی فێبرایەرداو لە (‪ )35‬واڵتی عەرەبیداو‬ ‫لە كاتژمێر شەشی ئ��ێ��وارەوە لە شارە‬ ‫گەورەكانی وەك��و بەیروت و رامەڵاڵو‬ ‫عەممان و ع��ەدەن و ریبات و تونس‬ ‫و قاهیرەو ئەسكەندەریەو خەرتوم و‬ ‫تەنانەت لە دیمەشقیش‪ ،‬پشتگیریان لەو‬ ‫هەڵمەتە كرد‪ ،‬ئەوەشمان لەبیرنەچێت‬ ‫ئەم هەڵمەت و هەڵوێستە بە هەوڵی‬ ‫پیاوان و ژنانی چاالكوان سەركەوتوو بوو‪،‬‬ ‫ئەوەی مایەی خۆشبەختییە خەڵكی ئەو‬ ‫شارو واڵتانە خۆیان الفیتەو دروشمەكانی‬ ‫ئ��ێ��م��ەی��ان دروس��ت��ك��ردب��وو‪ ،‬ب��ەرزی��ان‬ ‫كردبوونەوە‪ ،‬خۆیان بووبوونە پێشەنگی‬ ‫شۆڕشەكەی ئێمە لە واڵتەكانی خۆیاندا‪.‬‬ ‫* دوای رووخ���ان���ی ه��ەری��ەك‬ ‫لەڕژێمەكەی قەزافی لە لیبیاو حوسنی‬ ‫موبارەك لە میسرو چەند رژێمێكی‬ ‫سەركوتكەری دیكە لە واڵتانی عەرەبی‪،‬‬ ‫ئەم پێشهاتانە بۆ ئێوە چ دەستكەوتێكی‬ ‫هەبوو؟‬ ‫ بەرخودانی ئێمە لەڕووخانی زۆرێك‬‫لەو رژێمە دیكتاتۆرانەدا بوو‪ ،‬چونكە‬ ‫سڕینەوەی سیمای دیكتاتۆری لە هەندێك‬ ‫لە واڵتانی عەرەبیدا كارئاسانی زۆری كرد‬ ‫بۆ ژنان كە سیمای نێرساالری بسڕنەوە‪،‬‬ ‫ب��ەرن��ام��ەی ئ��ەو رژێ��م��ە دیكتاتۆرییانە‬ ‫گەیشتبووە ئەو ئاستەی كە هەر پیاوێك‬ ‫لە ماڵەكەی خۆیدا دیكتاتۆرێك بوو بۆ‬ ‫خ��ۆی! كچ و ژن و خوشك و دایك‬ ‫و نەنكی دەچەوسانەوە‪ ،‬بەاڵم بەرگرتن‬ ‫بەڕژێمی دیكتاتۆری رێگەخۆشكەر بوو‬ ‫بۆ رووب��ەڕوون��ەوەی رژێمی نێرساالری‪،‬‬ ‫تێمانگەیاندن كە س��ازش قبوڵ ناكەین‬ ‫یان دەبێت شۆڕش بە بەشداری ئێمەش‬ ‫بەڕێوەبچێت ی��ان بەبێ ئێمە نابێت‬

‫سەربگرێت‪.‬‬ ‫* دوای هاتنە سەرحوكمی رژێمە‬ ‫نوێكان لەو واڵتانەی بەهاری عەرەبی‬ ‫گۆڕانكاری تێدا كردوون‪ ،‬چ شتێك زامنی‬ ‫سەركەوتنی شۆڕشی ژنان دەكات لەو‬ ‫واڵتانەدا؟‬ ‫ شۆرشی ژنان لە واڵتانی عەرەبیدا‪،‬‬‫تەنیا ئیرادەو پاڵپشتی جەماوەرەكەی‬ ‫زامنی ب��ەردەوام��ی��دان��ی دەك���ات‪ ،‬نەك‬ ‫سەركەوتنی‪ ،‬چونكە شۆڕشی ژن��ان لە‬ ‫ئەوروپاش چەندین سەدەی ویست‪ ،‬بە‬ ‫ئێستاشەوە چەندین كەلێنی هەیە كە‬ ‫ناكرێت بە موتڵەقی بڵێین سەركەوتنی‬ ‫ت���ەواوە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەمە م��ێ��ژووەو رەنگە‬ ‫ئێمەش ببینە رووداوێ��ك لە مێژوو یان‬ ‫ببینە دەستكەوتێك لەمێژوودا‪.‬‬ ‫* ئ��ەی س��ەب��ارەت ب��ەو واڵتانەی‬ ‫دیكە جگە لە واڵتانی ع��ەرەب��ی‪ ،‬لە‬ ‫نموونەی وەكو ئێران و ئەفغانستان و‬ ‫واڵتانی دیكەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‪،‬‬ ‫شۆڕشەكەی ئێوە بۆ ئەوان چی پێیە؟‬ ‫ راستە شۆڕشەكەمان وەك شوێن‬‫لە واڵتانی عەرەبیدا بەرپاكراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پەیامی ئێمە خەباتیشە بۆ ئەوەی ژنان‬ ‫تەنانەت لە واڵت��ی سعودیەشدا خۆی‬ ‫وەلی ئەمری خۆی بێت لە لێخوڕینی‬ ‫ئۆتۆمبێلدا‪ !..‬لەپێناو سەندنەوەی مافە‬ ‫بۆ ئامینە فیاللی‪ ،‬ئەو كچە مەغریبییەی‬ ‫ب����ەزۆر دای����ان ب���ەو ت��اوان��ب��ارەی كە‬ ‫دەستدرێژی سێكسی كردبووە سەری‪.‬‬ ‫لە پێناو ئەو كچە گەنجەی تونس‪-‬دایە‬ ‫كە دوو پۆلیس الق��ەی��ان ك��رد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كچەكە كوژرا بە بیانووی ئەوەی ئابڕووی‬ ‫كۆمەڵگەكەی خۆی بردووە! لە پێناو ئەو‬ ‫ژن و كچە ئاوارانەی سوریادایە كە وەك‬ ‫مێشوولە لە ژێر رەشماڵەكاندا بەدەم‬ ‫زوڵمی ژی��ان��ەوە دەم��رن‪ .‬لەپێناو ئەو‬ ‫ژنانەی سوداندایە كە ئەگەر تەنها حەز‬ ‫لە لەبەركردنی پانتۆڵ بكەن و ببینرێن‬ ‫(‪ )50‬قامچیان لێ دەدرێت‪ .‬لەپێناو ئەو‬ ‫ژنە ئەردەنیانەدایە كە شۆڕش دەكەن‬ ‫تا ناسنامەی منداڵەكانیان بەدەستبهێنن‪.‬‬ ‫لەپێناو كچان و ژنانی فەلەستیندایە كە‬ ‫چاوەڕوانی مەرگی هاوسەرو كوڕەكانیان‬ ‫دەكەن و رۆڵی دایك و باوك دەگێڕن‪.‬‬ ‫لەپێناو گێڕانەوەی ئ��ازادی پۆشینە بۆ‬ ‫ژنانی ئێران‪ .‬لەپێناو گێڕانەوەی شكۆیە‬ ‫بۆ ژنانی ئەفغانستان‪ .‬لەپێناو چەسپاندنی‬ ‫مافە بۆ ژنان و كچانی هەموو جیهان‬ ‫كە رۆژانە لە ماڵەكانیان لە شەقامەكان و‬ ‫شوێنی كارو زانكۆكاندا‪ ،‬دەجەنگن تاوەكو‬ ‫ژنان خۆیان موڵكی جەستەی خۆیان بن‪،‬‬ ‫تێدەكۆشین تاوەكو واڵتەكانمان شۆڕش‬ ‫بەبێ بەشداری ئێمە نەكەن‪ ،‬بەردەوامین‬ ‫بۆ ئەوەی شۆڕشی ژنان لەنێو سەرجەم‬ ‫شۆڕشەكاندا بەشدارو پێشەنگ بێت‪.‬‬

‫كێ بوون ئەوانەی خەاڵتی یەكەمین خولی فیستیڤاڵی‬ ‫كورتە فیلمی نێونەتەوەیی كەالریان وەرگرت؟‬

‫ئا‪ /‬وااڵپرێس‬ ‫رۆژی (‪ )2013/6 /19‬بە ئامادەبوونی میوانان و الیەنە سیاسییەكان‬ ‫وبەرپرسانی ئیداری و حكومی ناوچەكەو زۆرێك لەدەرهێنەرانی‬ ‫بەشداربووی فێستیڤاڵ یەكەمین خولی فیستیڤاڵی كەالری نێونەتەوەیی‬ ‫كۆتایی هات و ئەكتەری ناسراوی كورد شوان عەتوف‪ ،‬وتاری لیژنەی‬ ‫داوەران��ی خوێندەوەو باسی لەوەكرد كە ئ��ەوان لەبەرجوانی و‬ ‫گرنگی فیلمەكان پاش ماندووبوونێكی زۆر توانیویانە كە بڕیار لەسەر‬ ‫فیلمەكان بدەن و هیواشی خواست كە هەمیشە فیلمی باش و گرنگ‬ ‫لە فیستیڤاڵە كوردییەكاندا بەشداری بكەن و هیوای بەردەوامی بۆ‬ ‫خولەكانی تری فیستیڤاڵ خواست‪.‬‬ ‫دواتر ئەستێرەی سینەماو شانۆی میسری سوهێل مورشیدی‪،‬‬ ‫لەوتەیەكیدا وت��ی‪ :‬پێمخۆشە لە میسرەوە هاتووم و ئامادەی‬ ‫زەماوەندێكی سینەمایی دەبم لە شوێنێكدا كە زۆرترین كارەساتی‬ ‫جەرگبڕی تیایدا روویداوەو بریندارە‪ ،‬بەو هیوایەی بتوانین برینەكان‬ ‫ساڕێژ بكەین و بتواندرێت كاری هاوبەش و گرنگ لەبواری سینەما بە‬ ‫ئەنجام بگەیەندرێت و فیستیڤاڵی كەالر بەردەوامی هەبێت هەروەها‬ ‫سوپاسی بەڕێزان عەباس عەبدول رەزاق سەرپەرشتیاری فیستیڤاڵ و‬ ‫زانا حەمە غەریب رێكخەری فیستیڤاڵی كرد بۆ سازكردنی فیستیڤاڵ‬ ‫بەشێوەیەكی زۆر جوان و سەركەوتوو‪.‬‬ ‫زانا حەمە غەریب رێكخەری فیستیڤاڵ‪-‬یش وتی‪ :‬یەكەمین‬ ‫خولی فیستیڤاڵی كورتە فیلمی نێونەتەوەیی كەالر هەنگاوێكی‬ ‫گەورە بوو بۆ گەرمیان و بەڕاستیش ئامادەبوونی بینەرێكی باش و‬ ‫بەشداریكردنی كۆمەڵێك فیلمی باش و ئاست بەرزو ئامادەبوونی‬ ‫ئەستێرەی سینەماو كۆمەڵێك دەرهێنەری بەتواناو ناودار بەهێزییەكی‬ ‫تریان بەفیستیڤاڵەكە داوەو بەو هیوایەی توانیبێتمان خزمەتێكی‬ ‫بەرچاو بگەیەنین بەگەرمیان و بتوانین بەردەوامی بدەین بەخولەكانی‬ ‫ئایندەی ئەم فیستیڤاڵە‪.‬‬ ‫دوات��ر دابەشكردنی خەاڵتەكان دەستی پێكرد بۆ فیلمە‬

‫سەركەوتووەكان بەمشێوەیە‪:‬‬ ‫‪ -1‬خەاڵتی لیژنەی داوەران بۆ فیلمی (قی قو) دەرهێنانی ئیرەج‬ ‫موحەمەدی‪.‬‬ ‫‪ -2‬خەاڵتی (تەهای كەریمی) بۆ باشترین فیلمی نێونەتەوەیی‬ ‫بەخشرایە فیلمی (ساڵوێكی گەرم و دواتر) دەرهێنانی جون اكرام‪.‬‬ ‫‪ -3‬خەاڵتی باشترین فیلمی ك��وردی لەسەر ئاستی هەر‬ ‫چوارپارچەی كوردستان بەخشرایە فیلمی (بێ دەنگ) دەرهێنانی‬ ‫رێزان یەشڵباش‪.‬‬ ‫‪ -4‬خەاڵتی باشترین دەرهێنان بۆ فیلمی (بەغداد میسی)‬ ‫دەرهێنانی سەهیم عومەر خەلیفە‪.‬‬ ‫‪ -5‬خەاڵتی باشترین ئەكتەری كچ بەخشرایە (نیهاڵ یاڵچین) لە‬ ‫فیلمی (دەنگێك لەپەنجەرەوە) دەرهێنانی ( نیهاڵ یاڵچین)‪.‬‬ ‫‪ -6‬خەاڵتی باشترین ئەكتەری كوڕ بۆ (تایونگ كانگ) لە فیلمی‬ ‫(گۆست) دەرهێنانی (داهجیما)‪.‬‬ ‫‪ -7‬خەاڵتی باشترین ئەكتەری منداڵ بۆ (دلژان بەهجەت) لە‬ ‫فیلمی بایسكیل دەرهێنانی رزگار حسێن‪.‬‬ ‫‪ -8‬خەاڵتی باشترین موزیك بۆ فیلمی (قی قو) دەرهێنانی‬ ‫ئیرەج موحەمەد‪.‬‬ ‫‪ -9‬خەاڵتی باشترین مۆنتاژ بۆ فیلمی (سیلویت) دەرهێنانی‬ ‫كامیران بێتاسی‪.‬‬ ‫‪ -10‬خەاڵتی باشترین دەنگ بۆ فیلمی (جوخە) دەرهێنانی ئازاد‬ ‫موحەمەدی‪.‬‬ ‫‪ -11‬خەاڵتی باشترین وێنەگرتن بۆ فیلمی (قی قو) دەرهێنانی‬ ‫ئیرەج موحەمەد‪.‬‬ ‫‪ -12‬خەاڵتی باشترین سیناریۆ بۆ فیلمی (سیلویت) دەرهێنانی‬ ‫كامیران بیتاسی‪.‬‬ ‫فۆتۆ‪ :‬هەرێم عەبدوڵاڵ‬ ‫‪31‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫تەها حسێن والی‪،‬‬ ‫مامۆستای زانكۆ‪:‬‬ ‫بەشێكی زۆری‬ ‫تاكی كورد‪،‬‬ ‫خوێندنەوەی‬ ‫رەشبینانەی هەیە‬ ‫بۆ رابردوو هەربۆیە‬ ‫بیركردنەوەشیان‬ ‫سلبییە‬ ‫سەروەر كەریم‪،‬‬ ‫توێژەری دەروونی‪:‬‬ ‫ئەگەر بەشێوەیەكی‬ ‫بەردەوام بووترێ‬ ‫ساڵ بەساڵ خۆزگەم‬ ‫بە پار‪ ،‬كاری‬ ‫خراپ دەكاتەسەر‬ ‫الیەنی دەروونی و‬ ‫كۆمەاڵیەتی مرۆڤ‬

‫«ساڵ بەساڵ خۆزگەم بەپار»‬ ‫ئێستا لەبەردەم نەشتەری رابردوودا‬

‫راپۆرتی‪ :‬هەورامان كامەران‬ ‫چۆن لەڕابردوو دەڕواندرێ؟‬ ‫بە ب��ەردەوام��ی لەبەردەم خۆزگەكانداین‪ ،‬بەتایبەتی خۆزگە‬ ‫بەڕابردوو‪ ،‬بە هەموو ئەو شتانەی تیایاندا رووی��داوە! لە ئێستادا‬ ‫لەبەردەم كۆمەڵێك پرسیارداین كە پێویستە وەاڵمیان پێ بدرێتەوە‪،‬‬ ‫زۆرێك لە هاوواڵتیان بەهۆی خۆشی و پێشكەوتنەكانی ئینتەرنێت‬ ‫و فەیسبووك و تەكنۆلۆژیاوە بەشێوەیەكی گشتی خۆشحاڵن‪ ،‬كەچی‬ ‫خۆزگە بە ئایندەش دەخوازن! لە بەرامبەردا بەشێكی دیكە بەهۆی‬ ‫كاڵبوونەوەی پەیوەندییە كۆمەاڵیەتییەكان و دووركەوتنەوە لەخانووی‬ ‫قوڕو خواردنی كوردی وەك كەشك و قوڕاو دۆینە‪ ..‬ئاه و حەسرەت‬ ‫بۆ رابردوو هەڵدەكێشن و دڵنیاشن لەوەی ئەوەی كە رۆی ناگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫دەكرێت لەبەردەم ئەو پرسیارەدا هەڵوێستەیەك بكەین كە ئاخۆ‬ ‫كۆمەڵی كوردەواری بەتەواوەتی دەستبەرداری رابردوو‪ ،‬رەسەنایەتی‬ ‫بووە؟ یاخود هێشتا رابردوو ئامادەیی لە هەمووماندا هەیەو داخی بۆ‬ ‫دەخوازین‪ .‬داخ لەوەی لە دەستمان چووەو بووە بەڕابردوو هەر لە‬ ‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪32‬‬

‫كۆمەڵی كوردەوارییدا باوە یان كۆمەڵگەكانی تریش هاوشێوەی كورد‪،‬‬ ‫هەر چاوێكیان لەڕابردووە؟‬ ‫رابردوو لە دیدی بەسااڵچووانەوە‬ ‫پورە ئامینە سەعید‪ ،‬زۆر لەگەڵیدا هەوڵماندا بۆ ئەوەی تەمەنی‬ ‫خۆیمان پێبڵێ‪ ،‬بەاڵم پێینەوتین‪ ،‬وەك كەسێكی بەتەمەن و دنیا‬ ‫دیدە‪ ،‬پێیوابوو سەرەڕای بارگرانیی رابردوو‪ ،‬بەاڵم بە هەموو جۆرێك‬ ‫رابردوو لە ئێستا خۆشتر بووە‪ .‬ئەو وتی‪ :‬جاران كە گرانی بوو‪ ،‬لە‬ ‫ئێستا خۆشتر بوو‪ ،‬كیلۆیەك ئاردت دەكڕی و دەتكرد بەنان‪ ،‬چەندێك‬ ‫تامەكەی خۆش بوو‪ ،‬كەچی ئێستا دەڵێیت بڵێی بكەومە بەیانی‪ ،‬لەالدێ‬ ‫تاقە دوو هۆدەمان هەبوو‪ ،‬جێ و رێشی كەم بووە‪ ،‬دوو كوڕو دوو‬ ‫بووكیشی هەبووە‪ ،‬بۆئەوەی كەس چاوی لەكەس نەبێت‪ ،‬پەردەيان‬ ‫بەخۆيانەوە دەكرد! وتیشی‪ :‬نوێژی بەیانیم دەكردو دەچوومە ناو‬ ‫رەزی‪.‬‬

‫راب��ردوو‪ ،‬وەكو بۆمان دەگێڕنەوە پیاوەتی هەبووە‬ ‫ئەخالقی جوان هەبووە) ئەمە وتەی كوردۆ حەمە‬ ‫قادر‪-‬ی تەمەن (‪ )22‬ساڵ بوو‪.‬‬

‫ك��ام��ەران حەمەئەمین‪ ،‬ت��ەم��ەن (‪ )55‬س��اڵ‪،‬‬ ‫ئاواتی نەخواست بەگەڕانەوەی ئەو زوڵم و زۆرو‬ ‫چەوسانەوەیەی لەسەر كورد بووەو نزای ئەوەی كرد‬ ‫ئەو رۆژان��ە نەگەڕێنەوە‪ ،‬ب��ەاڵم شتە‬ ‫رابردوو لە دیدی توێژەرانی‬ ‫جوانەكانی رابردووشی هەر لە یاد بوو‪،‬‬ ‫دەروونییەوە‬ ‫خۆزگەی بەگەڕانەوەی ئەو شتە جوانانە‬ ‫س�����ەروەر ك��ەری��م ت��وێ��ژەری‬ ‫دەخواست‪.‬‬ ‫دەروون���ی‪ ،‬وەك كەسێكی ئەكادیمی‬ ‫عەبدولقادر محەمەد سەلیم‪-‬ی‬ ‫پ��ێ��ی��واب��وو كەسانێكی زۆر ئ��ەو پەندە‬ ‫تەمەن (‪)75‬س��اڵ‪ ،‬یەكێكیتر بوو لەو‬ ‫بەكاردەهێنن ك��ە دەڵ��ێ��ت «س��اڵ بەساڵ‬ ‫كەسانەی دواندمان و رەشبینی خۆی‬ ‫خۆزگەم بەپار» هەمیشە وا هەست دەكەن‬ ‫ن���ەش���اردەوەو وت���ی‪ :‬ساڵێكی دیكە‬ ‫سااڵنی رابردوویان باشتر بووە لەو سااڵنەی‬ ‫لەمساڵ خراپتر دەبێت‪ ،‬لەڕووی ژیان‬ ‫سەعید‬ ‫سەروەر‬ ‫كە دێت‪ ،‬پێشیوابوو ئەگەر بەشێوەیەكی‬ ‫و تەمەنەوە!‪ .‬هەروەها پێیوابوو لەگەڵ‬ ‫ب��ەردەوام ئەو پەندە بووترێتەوە‪ ،‬كارێكی‬ ‫تێپەڕبوونی ساڵەكانی تەمەن‪ ،‬ئەویش‬ ‫خ��راپ دەك��ات��ەس��ەر الی��ەن��ی دەروون���ی و‬ ‫تواناو هێزی لە جاران كەمتر دەبێتەوەو‬ ‫كۆمەاڵیەتی كەسەكەو پێشیوابوو ئەمە‬ ‫چیتر رەنگە توانای هەڵگرتنی تەنها‬ ‫ئاراستەكردنی خ��ودە بەپێشهاتی شتێكی‬ ‫شووتییەكیشی بۆ ماڵەكەی نەبێت‪،‬‬ ‫خ��راپ‪ ،‬ئ��ەو ت��وێ��ژەرەی ب��واری دەروون��ی‬ ‫بەاڵم بەسەر لەقانێكەوە ئەوەی پێوتین‬ ‫پێیوابوو كاتێك دەڵێیت ساڵ بەساڵ خۆزگەم‬ ‫ئەخالق و پیاوەتی و شەهامەتی جاران‬ ‫بەپار‪ ،‬مانای ئەوەی كە پاریش خراپتر بووەو‬ ‫زۆر زۆرتر بوو‪ ،‬خۆزگەی دەخواست‬ ‫خۆزگەم بەپێرار‪ ،‬ئەمە وادەك��ات كەسەكە‬ ‫ئەوە بگەڕایەتەوە‪.‬‬ ‫تێڕوانینێكی باشی نەبێت بۆ داهاتوو‪.‬‬ ‫حاجی فاتیح محەمەد‪-‬ی تەمەن‬ ‫(‪ )71‬ساڵ‪ ،‬بەو ئەزموونەی لەچەند ساڵی تەها حسێن‬ ‫تەها حسێن والی‪ ،‬مامۆستای‬ ‫زانكۆی چەمچەماڵەو لەتۆڕی‬ ‫ژیانیدا بەسەری بردووە‪ ،‬وەاڵمیداینەوەو‬ ‫وتی‪ :‬ساڵ بەساڵ خۆزگەم بەپار‪ ،‬واتا ئەمساڵ باشتر رێنمایی دەروون���ی‪-‬ی���ە‪ ،‬پێیوابوو كە‬ ‫دەبێت لەساڵی داهاتوو‪ ،‬وتیشی‪ :‬وردە وردە خەڵك هەموو پەندەكانی پێشینان‪ ،‬باكگراوندێكی‬ ‫بێ رەحم دەبێت و هاموشۆ نامێنێت و دیانەتیش سایكۆلۆژیان هەیە‪ .‬ئەم مامۆستایە دەڵێت‪:‬‬ ‫كاتێك دەڵێین «ساڵ بەساڵ خۆزگەم بەپار» ئەو‬ ‫كەمتر دەبێتەوەو خەڵكیش قەناعەتی كەم دەبێتەوە‪.‬‬ ‫باكگراوندە سایكۆلۆژییەمان پێ دەدات كە ئێمەی‬ ‫مرۆڤ ئەوكاتانەی لەدەستمان دەچێت نرخی هەیە‬ ‫رابردوو لە دیدی گەنجانەوە‬ ‫باوان تەیفور‪-‬ی تەمەن (‪ )17‬ساڵ‪ ،‬لە تەنیشت لەالمان‪ ،‬لە دەستچوونی ئەوكاتە بەنرخەش دەبن‬ ‫سێبەری درەختێكدا دانیشتبوو‪ ،‬خۆزگەی بەڕابردوو بەیادگاریی الی مرۆڤ‪.‬‬ ‫تەها حسێن‪ ،‬باوەڕیشی واب��وو س��اڵ بەساڵ‬ ‫دەخواست‪ ،‬ئەو راب��ردووەی كە باوك و خزمە بە‬ ‫تەمەنەكانی بۆیان باسكردووە‪ .‬باوان دەڵێ‪ :‬باوك و تووشی قورسایی زیاترو كێشمەكێش و چەرمەسەریی‬ ‫خزمە بە تەمەنەكانم باسی رابردوویان بۆ كردووم زیاتر دەبێت و ژیان بەردەوام دەگۆڕێت‪ ،‬جەنجاڵی‬ ‫كە خەڵك چەند پاك بووە لەگەڵ یەكتر‪ ،‬ئەوە ئێستا زیاترو قورسایی زیاترمان بۆ دروست دەبێت‪ ،‬دوایین‬ ‫خوێندنەوەشی ئەوەبوو كە زۆرجار مرۆڤ بەرامبەر‬ ‫نەماوە یان هەر زۆر كەمە‪.‬‬ ‫سۆنیا عومەر‪-‬ی بەڕێوەبەری دایەنگەی سەندرێال‪ ،‬بەئێستاو داهاتوو رەشبینە‪ ،‬نازانێت لەداهاتوودا‬ ‫باوەڕی وابوو ئەوەی لە ئێستادا بۆ مندااڵن رەخساوە چی روودەدات‪ ،‬بەوتەی ئەو بۆیە خۆزگە‬ ‫بۆ جیلی ئەمان لەكاتی خۆیدا نە رەخساوە‪ ،‬ئەو بۆ لەدەستچووەكانی دەخوازێت ئەگەر‬ ‫ئەوەشی وت‪ :‬ئەو پەندە كەمتر بەسەر منداڵی ئەم ناخۆشیش بن‪ .‬خوێندنەوەی ئەم مامۆستایە‬ ‫زەمەنەدا جێبەجێ دەبێت كە دەوترێ ساڵ بەساڵ گەیشتبووە ئەو ئاستەی كە بەشێكی زۆری‬ ‫تاكی كورد‪ ،‬خوێندنەوەی رەشبینانەی هەیە‪،‬‬ ‫خۆزگەم بە پار‪..‬‬ ‫مەریوانی حاجی عوسمان‪-‬ی تەمەن (‪ )20‬هەربۆیە بیركردنەوەشمان سلبییە‪.‬‬ ‫هێرش عەبدولڕەحمان‪ ،‬توێژەری دەروون��ی‪،‬‬ ‫ساڵ‪ ،‬خاوەنی پێشانگای كالسیك شۆ‪-‬یە‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بەفرۆشتنی ئەو كەلوپەلە كۆنانە‪ ،‬وای بۆچووبوو یەكێكیتر بوو لەو مامۆستایانەی رابردووی بەالوە‬ ‫كە نەخشەو نیگاری كۆن خۆشی بۆ دڵ و دەروونی گرنگ بوو بۆ ئەوەی وانەی جوانی لێ دەربهێندرێ‪،‬‬ ‫م��رۆڤ دەگێڕنەوەو سەردەمی كۆن و باوباپیران بەاڵم بەو مانایەش نییە بێ ناشرینی بووبێت‪ .‬هێرش‬ ‫وەبیرنەوەكانیان دەهێننەوە‪ ،‬پێشیوابوو زۆرشت دەڵێت‪ :‬راستە رابردوو شتی جوانی زۆر تێدا بووە‪،‬‬ ‫بەاڵم بە بەراورد بەو سەردەمە كە پێشكەوتنەكان لە‬ ‫لەڕابردوودا جوانترو خۆشتر بووە‪.‬‬ ‫(راستە لەگەڵ پێشكەوتنی تەكنۆلۆژیادا‪ ،‬خەڵكیش ئاستێكی نزمدا بوون‪ ،‬شتی ناشرینیشی زۆر تێدا بووە‪.‬‬ ‫پێشكەوتووە‪ ،‬بەاڵم مەرج نییە عەقڵی هەموو كەسێك باسی لە سروشتی مرۆڤ كرد كە لە ئێستادا داخ لە‬ ‫پێشكەوتبێت‪ ،‬لەگەڵ ئەو پێشكەوتنانەدا گرفتەكانی ساڵی راب��ردوو دەخۆین‪ ،‬ساڵێكی تریش داخ بۆ لە‬ ‫خەڵكیش زیادیان كردووە‪ ،‬خۆزگە بەشتە جوانەكانی دەستدانی ئەمساڵ دەخۆین‪.‬‬

‫تا بێت ئەو ژنە بیانیانەی‬ ‫ل��ە هەرێمی كوردستاندا‬ ‫ك����ار دەك������ەن لە‬ ‫ه��ەڵ��ك��ش��ان��دای��ە‪،‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی ئ��ام��اری‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫چ��ێ��ش��ت��خ��ان��ەو‬ ‫م��ی��وان��خ��ان��ەك��ان��ی‬ ‫هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫رێ���ژەی ك��ارك��ردن��ی ژن��ان لە‬ ‫ئوتێل و میوانخانەو چێشتخانەو‬ ‫كافتریاكاندا لەنێوان (‪)%25‬و‬ ‫(‪ )%30‬بەپێ ئەو نووسراوەی‬ ‫ك��ە ئ��ەو بەڕێوەبەرایەتییە‬ ‫باڵویكردۆتەوە رۆژ بەڕۆژ ئەو‬ ‫ئامارە لە هەڵكشاندایە‪.‬‬ ‫ف��ی��ل��م��ی س��ی��ن��ەم��ای��ی‬ ‫«وەرزی ك���ەرك���ەدەن» كە‬ ‫دوا فیلمی س��ی��ن��ەم��اك��اری‬ ‫ك���ورد بەهمەنی ق��وب��ادی‪-‬‬ ‫یە‪ ،‬لە نوێترین بەشداری‬ ‫نێودەوڵەتی خۆیدا‬ ‫بە نوێنەرایەتیی‬ ‫ه�����ەرێ�����م�����ی‬ ‫ك���وردس���ت���ان لە‬ ‫بەشی «پانۆڕامای»‬ ‫ی���ازدەی���ەم���ی���ن‬ ‫خ��ول��ی فیستیڤاڵی‬ ‫نێودەوڵەتیی فیلمی بڕۆكسیل‬ ‫لە واڵتی بەلژیكا نمایشكرا‪.‬‬ ‫وەرزی ك��ەرك��ەدەن‪ ،‬شەش‬ ‫خەاڵتی باشترین وێنەگرتنی‬ ‫شەستەمین فیستیڤاڵی (سان‬ ‫سێباستییان)ی ئیسپانیاشی بە‬ ‫دەستهێنا‪.‬‬ ‫لە چەند رۆژی رابردوودا‬ ‫(‪NRJ‬‬ ‫فیستیڤاڵی‬ ‫‪)Music‬‬ ‫‪Tour‬‬ ‫ل����ە ب���ەی���روت���ی‬ ‫پایتەختی لوبنان‬ ‫بەڕێوەچوو‪ ،‬ئەم‬ ‫فیستیڤاڵە كە بە‬ ‫ب���ەش���داری چەند‬ ‫هونەرمەندێكی جیهانی‬ ‫بەڕێوەچوو‪ ،‬كچە هونەرمەندی‬ ‫ك���ورد دەش��ن��ێ م��وراد‪-‬ی��ش‬ ‫ل���ەوێ ئ��ام��ادە ب���وو‪ ،‬م��وراد‬ ‫توانی سەرنجی بەشداربووانی‬ ‫فیستیڤاڵەكە ب��ەالی خۆیدا‬ ‫راكێشێ و خۆشحاڵیش بوو‬ ‫كە بەشداری فیستیڤاڵەكەی‬ ‫كردووە‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫ئامادەكردنی‪ :‬تاژان جەزا‬

‫بۆ ئەوەی هیچت بیرنەچێتەوە‪!..‬‬ ‫زۆرێك گوێمان لەم رستەیە دەبێت «گەورە بووین و‬ ‫شتمان زوو بیردەچێتەوە›› لێرەدا كۆمەڵێك ئامۆژگاریتان‬ ‫پێشكەش دەكەین بۆ بەهێزكردنی بیركەوتنەوەی شتەكان‪..‬‬ ‫یەكەم‪ :‬ئاگاداری زۆر خواردن بن‪ ،‬واباشترە خواردنی‬ ‫تەندروست بخۆیت وەكو زەیتی زەیتون و ئەفۆگادۆو‬ ‫چەرەسات و ماسی و هەروەها چەوری نا تەندروست‬ ‫كەم بكەنەوە وەكو كەرەو رۆنی ئاژەڵ‪ .‬دووەم‪ :‬با(‪-30‬‬ ‫‪)%45‬ی پێداویستی رۆژانەتان لەوزەی كاربۆهیدرات بێت‬ ‫ئەمەش لە سەوزەو میوەدا هەیە‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬سەرچاوەی پڕۆتینی بخۆن كە رۆنی تێدا‬ ‫نەبێت‪ ،‬وەكو گۆشتی سوور‪ ،‬بەاڵم چەوری سپی تێدا‬ ‫نەبێت‪ ،‬مریشك پێستەكەی لێكرابێتەوە لەگەڵ پاقلەمەنی‬ ‫وەك��و نیسك و ن��ۆك و فاسۆلیاو بەزالیا‪ .‬چ��وارەم‪:‬‬ ‫هەوڵبدە ئەم جۆرە خواردنانە زۆر بخۆیت‪ ،‬وەكو ماسی‬ ‫زەیتی و توناو سردین و سەلەموون و هەندێك جۆری‬ ‫تر‪ .‬هەروەها تۆی كەتان و هەندێكی كەم لە گەاڵی‬ ‫سەوزەكان‪ ،‬لەگەڵ ئەو خواردن و سەوزانەدا دەتوانیت‬ ‫حەپی ماسیش بخۆیت ئەگەر سەرچاوە خۆراكییەكەتان‬ ‫كەم بوو‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬خواردنی دژە ئۆكسیدەكان زیاد بكەن‪،‬‬ ‫چونكە مادەیەكی كیمیاوییە لە پەیداكردنی خواردندا‬ ‫بەشێوەیەكی سروشتی‪ ،‬هەروەها كاریگەری هەیە لەسەر‬ ‫تەندروستی گشتی كە لە سەوزەو میوەو نانی ج����ۆو‬ ‫كاكاودا هەیە‪.‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪34‬‬

‫سوودەكانی كونجی‬

‫كونجی جۆرێكە لەتۆو لەگەڵ ئەوەشدا خواردنێكی‬ ‫خۆشە‪ ،‬گەلێك س��وودی هەیەو سوودەكانیشی‬ ‫ئەمانەن‪ ،‬دەنكەكانی كونجی بچكۆلەیەو كانزای زۆری‬ ‫تێدایە‪ ،‬وەك مەگنیسۆم و كالیسیۆم و فۆسفۆڕو‬ ‫ئاسن‪ .‬هەروەها لەتۆی كونجیدا زنك هەیە كە بۆ‬ ‫تەندروستی ئێسك بەسوودەو لە نەخۆشی ئێسك و‬ ‫بەسااڵچوون دەتپارێزێت‪.‬‬ ‫كونجی وادادەن��رێ��ت كە زۆرت��ری��ن جۆری‬ ‫ت��ۆوە كە پێكهاتووە لە فیتوستیرول كە بۆ‬ ‫كەمكردنەوەی كۆلیسترۆڵ باشە‪ .‬تۆی كونجی‬ ‫دەبێتەهۆی بەرزكردنەوەی رێژەی ڤیتامین ‪ E‬كە‬ ‫بۆ رووبەڕوبوونەوەی نەخۆشییەكان باشە وەك‬ ‫شەكرە‪ ،‬بەرزبوونەوەی پەستانی خوێنیش جێگیر‬ ‫دەكات و لەگەڵ ئەوانەشدا زەیتی كونجی‬ ‫دڵ��ەڕاوك��ێ ك��ەم دەك��ات��ەوە‪ .‬لەگەڵ‬ ‫خواردنی كونجیدا بەرەنگاری‬ ‫م���ادەی دژە ئۆكسیدیش‬ ‫دەبیتەوە كە بۆ پێست زۆر‬ ‫بەسوودەو یەكێك لە‬ ‫گرنگییەكانی تر ئەوەیە‬ ‫ئامێری بەرگریش لە‬ ‫لەشدا بەهێز دەكات‪.‬‬ ‫مادەیەكی دیاریكراو لە‬ ‫كونجیدا هەیە كە رێگری لە‬ ‫دەركەوتنی زۆرێك لە جۆرەكانی‬ ‫نەخۆشی شێرپەنجە دەكات‪.‬‬

‫نینۆكی دەستكرد‬ ‫مەترسیدارە‬ ‫رێ����ك����خ����راوی ت���ەن���دروس���ت���ی ئ��ەڵ��م��ان��ی‬ ‫ئ��ام��اژەی ب����ەوەدا ك��ە نینۆكی دەس��ت��ك��رد دەب��ێ��ت��ەه��ۆی ه��ەوك��ردن��ی‬ ‫نینۆك و لێبوونەوەی‪ ،‬ئەمەش شتێكی مەترسیدارە! هەروەها پسپۆڕێكی‬ ‫ب��واری كیمیایی ئەندامی‪ ،‬ئاماژەی ب��ەوەداوە ئەو نەخۆشییانەی لە‬ ‫نینۆكە دەستكردەكانەوە تووشی بەكارهێنەر دەبن زۆر زۆرن بەتایبەتی‬ ‫هەوكردنی نینۆك‪.‬‬ ‫ئەم هەوكردنە بەتایبەت ئەو كەسانە دەگرێتەوە كە لەچێشتخانەكاندا كاردەكەن‬ ‫یان ئەو كەسانەی كە خزمەتی نەخۆشەكان دەكەن و پێویستە ئەم جۆرە نینۆكانە بەكارنەهێنن‪.‬‬ ‫هەروەها شكاندنی نینۆك دەبێتەهۆی ئەوەی بەزەحمەت نینۆكەكە بچێتەوە شێوە سروشتییەكەی جارانی خۆی‪ .‬ئەو زانایانە‬ ‫ئامۆژگاریمان دەكەن كە دەبێت بەهۆی بڕبەنێك نینۆكەكانت رێك بخەیت و چاكی بكەیت‪ ،‬بەكارهێنانی ئەو بڕبەنەش دەبێتەهۆی‬ ‫ناشرینكردنی روخساری نینۆكەكە‪ .‬ئەی چی بكرێت بۆ ئەوەی هەم لە هەوكردنی نینۆكەكانمان خۆمان بپارێزین و هەم كە بڕیاری نینۆكی‬ ‫دەستكردیشماندا رووبەڕووی هەوكردن نەبنەوە؟ ئەو زانایانە دەڵێن‪ :‬با لەو جۆرە بێت كە پێكهاتەكەی لە مادەی ‹›ئەپیل میتاكرلیت››‬ ‫دورستكراوە‪.‬‬

‫خواردنی تەماتە خەمۆكی كەم دەكاتەوە!‬ ‫توێژینەوەیەكی نوێ جەختی لەوە كردۆتەوە كە خواردنی تەماتە هەموو رۆژێك بەڕێكوپێكی‪ ،‬یارمەتی‬ ‫كەمكردنەوەی خەمۆكی دەدات بەڕێژەی زیاتر لە (‪ )%50‬توێژینەوەكە ئەوەشی دەرخستووە كە ئەو كەسانەی‬ ‫( ‪)6‬‬ ‫كە بەشێوەیەكی رێكوپێك تەماتە بەكاردەهێنن رێژەی تووشبوونیان بە خەمۆكی‬ ‫ئەوەندە كەمترە لەوانەی كە تەماتە ناخۆن‪.‬‬ ‫هەروەها توێژینەوەكان لەڕابردودا ئەوەیان دەرخستووە كە هەندێك لە‬ ‫سەوزەو میوە‪ ،‬وەكو كولەكەو پیازو مۆز‪ ،‬تاڕادەیەك پڕن لەو ڤیتامیناتانەی‬ ‫كە ناهێڵن تووشی خەمۆكی ببیت‪ ،‬بەاڵم تەماتە لە هەموویان باشترە بۆ‬ ‫باری دەروونی‪ ،‬چونكە توانای ئەوەی هەیە كە بەرەنگاری خەمۆكی بێتەوە‬ ‫كە كەسانێكی زۆر دەناڵێنن بەدەست خەمۆكییەوە‪ ،‬بەمەش تەماتە دەبێتە‬ ‫چەكێكی كاریگەرو یارمەتی ئەوەشت دەدات هەست بە جێگیربوونی باری‬ ‫دەرونیت بكەیت‪.‬‬

‫سوودەكانی گێزەر‬ ‫گێزەر لەو جۆرە سەوزانەیە كە دەتواندرێت رەگەكەی‬ ‫بخورێت‪ ،‬دەشتواندرێت بەشێوەی زەاڵت��ە یان بە تەنها‬ ‫بخورێت‪ .‬هەندێك كەسی تریش بەباشی دەزان��ن كە‬ ‫بەشێوەی شەربەت بیخۆن‪.‬‬ ‫گێزەر لە م��اددەی «بیتا كارۆتین» پێكهاتووە ئەو‬ ‫مادەیەش ڤیتامین ‪ A‬تێدایە كە ئەویش دەتپارێزێت لەشەو‬ ‫كوێری‪ ،‬هەروەها دەبێتەهۆی چاالككردنی جگەر‪ ،‬جگە‬ ‫لەمەش گێزەر كاریگەری هەیە لەسەر نەرمی پێست و‬ ‫چاالك كردنی ئامێری بەرگریش‪ ،‬هەروەها دەبێتەهۆی‬ ‫باشتركردنی كاری كۆئەندامی هەرس كە بەشێوەیەكی راست‬ ‫هەڵدەستێ بە بەخشینی مەمیلەی پێوسیت‪ .‬سێ جۆر گێزەر هەیە‪،‬‬ ‫ئەوانیش پڕتەقاڵی و زەردو سوور‪.‬‬ ‫‪35‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫درۆ باوەكانی ژنان‬ ‫لە تازەترین توێژینەوەدا تواندرا درۆ باوەكانی جیهانی ژنان بدۆزرێتەوە‪،‬‬ ‫وەكو ئەوەی ئەگەر گوێت لە هاوسەرەكەت یاخود خۆشەویستەكەت یان‬ ‫خوشك و دایكت بوو كە ئەم قسانەیان كرد ئەوا بزانە درۆ دەكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بیرمان نەچێت هەریەك لەم درۆیانە درۆی سپین و ئاسایییە! ئەوانیش‬ ‫وەكو ئەوەی «كەی من توڕەم» لەكاتێكدا ژنان ئەم جۆرە قسەیە بۆیە‬ ‫دەكەن كە دەزانن بەرامبەرەكەیان لێیان تێدەگات و دەزانن كە تووڕەن‬ ‫هەر بۆیە ئەم جۆرە قسەیە دەكەن‪.‬‬ ‫«گرنگی پێنادەم» ئەم قسەیە كاتێك دەیڵێن كە دەزانن بەرامبەرەكەیان‬ ‫گوێیان پێنادەن دەڵێن چی و هەریەكەیان هەست بەغیرە دەكات‪ ،‬ژنەش لە‬ ‫بەرامبەردا نكۆڵی لە هەستی خۆی دەكات و دەڵێت هیچ گرنگی پێنادەم‪.‬‬ ‫«بەدرێژایی رۆژ هیچم نەخواردووە» ئەم جۆرە لەباوترین ئەو قسانەیە‬ ‫كە دەیكەن‪ ،‬كاتێك وادەڵێن دەیانەوێت مەشغوڵی خۆیان بۆ بەرامبەر‬ ‫پیشان بدەن و مەكرو نازیان بەسەردا بكەن‪.‬‬ ‫«رێجیم دەكەم» زۆرجار ژنان كاتێك ئەم قسەیە دەكەن كە لەناو‬ ‫كۆمەڵێك كەسدابن و ئەو كەسانەش گرنگی بەڕێجیم بدەن و هەوڵی خۆ‬ ‫زەعیف كردن بدەن‪ ،‬ئەوانیش دەڵێن رێجیم ناكەین‪.‬‬ ‫«ئەمەم پێویستەو زۆریش پێوەی مورتاحم‪ ،‬هیچی تر ناكڕم» ئەمە‬ ‫بیانووە بۆ باوەڕپێهێنانی هاوسەرەكەی لەكاتی كڕینی جانتا یان پێاڵو یان‬ ‫هەر پێداویستییەكی تر بەنرخێكی گران‪ ،‬لەوكاتەدا دەڵێت‪ :‬ئەمەم پێویستەو‬ ‫زۆیش پێوەی مورتاحم‪ ،‬هیچی تر ناكڕم‪.‬‬

‫هۆی دروستبوونی‬ ‫پریشكی كارەبای لەش‬ ‫بۆچی هەست بە تەزووی كارەبا دەكەین كە كاتێك‬ ‫دەستمان بەر جل یان هەندێك كەس یان دەرگاو‬ ‫كانزایەك دەكەوێت؟ هۆكاری ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی كە لەشت لەو جۆرە لەشانەیە كە كانزای زۆری‬ ‫تێدایەو بارگاوییە بە موجەب و سالب! بۆ نموونە‬ ‫كەشێكی وشك وادەكات كە ئەلیكترۆناتی سالب زیاتر‬ ‫بێت لە لەشداو بارگاوی ببن‪ ،‬بۆیە كاتێك دەست‬ ‫دەدەی��ت لە لەشی كەسێك یان دەرگا یان دەرگاو‬ ‫كانزایەك رێژەی ئەلیكترۆناتی لەشت زیاد دەكات و‬ ‫دەبێتەهۆی دروستكردنی ئەو تەزووە كارەبایە‪.‬‬ ‫ئەمانەش هۆكاری بارگاوی بوونی لەشی مرۆڤن بە‬ ‫تەزووی كارەبا‪:‬‬ ‫* لەبەركردنی جلی سوف‪.‬‬ ‫* خواردنێكی بڕێكی زۆر خوێ‪.‬‬ ‫* دڵەڕاوكێی‪.‬‬ ‫* ئارەقكردنەوەی زۆر‪.‬‬ ‫كانزاكانیش بەم هۆیانە بارگاوی دەبنەوە‪:‬‬ ‫* زۆر بەكارهێنانیان‪.‬‬ ‫* بەرزبوونەوەی پلەی گەرمییان‪.‬‬ ‫* شێ و كەش‪.‬‬ ‫* نزیكیان لە سەرچاوەی كارۆموگناتیسی‪.‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪36‬‬

‫ئەلەند‬ ‫ی��ەك��ێ��ك ل��ە ن��اس��راوت��ری��ن ئ��ەو‬ ‫هونەرمەندانەیە كە عاشقانی گۆرانی و‬ ‫موزیكی عەرەبی شانازی پێوە دەكەن‪.‬‬ ‫راغب عەالمە‪ ،‬هەر لەناو دنیای عەرەبدا‬ ‫نەناسراوە‪ ،‬تەنانەت لە زۆرێ��ك لە‬ ‫واڵتانی ئەوروپاو كوردستانیشدا ناسراوە‪.‬‬ ‫عاشقانی دەنگی ئ��ەم هونەرمەندە‬ ‫بەشێوەیەك باس لە راغب دەكەن كە‬ ‫دەنگ و جوانییەكەی پیرو كۆن نابن‬ ‫و تا ئێستا هەر بەگەنجی ماوەتەوەو‬ ‫تاهەتاشە هەر بە گەنجی دەمێنێتەوە‪!..‬‬ ‫ئەم هونەرمەندە لوبنانییە‪ ،‬خاوەنی‬ ‫مەدالیای ئاڵتونییە لە پاداشتی ئەوەی كە‬ ‫گۆرانی میللی لە (ستۆدیۆ فن) وتووەو‬ ‫لەڕاپرسییەكدا كە رادیۆی (نجوم الفن)‬ ‫لە لوبنان ئەنجامیداوە بە باشترین‬ ‫هونەرمەندی لوبنان دەستنیشانكراوە‬ ‫بۆ ساڵی (‪ )2011-2010‬راغب لەماوەی‬ ‫كاركردنی لە بواری هونەردا خاوەنی‬ ‫(‪ )30‬كلیپی گۆرانییەو سەركەوتنێكی‬ ‫گ��ەورەی لەو ب��وارەدا بەدەستهێناوە‪،‬‬ ‫بۆ ماوەیەكیش باڵوێز بووە لە نەتەوە‬ ‫یەكگرتووەكان بۆ ئەو گۆڕانكارییانەی كە‬ ‫لە ژینگەدا دەكرێت‪.‬‬ ‫عەالمە‪ ،‬وەك هەموو كەسێكی ئاسایی‬ ‫ئارەزوویەكی هەیە ئەویش سەیركردنی‬ ‫فیلمی رۆمانسی و تەماشاكردنی تۆپی‬ ‫پێیە‪ .‬راغب‪ ،‬لە خێزانێكی ك��راوەو لە‬ ‫یەكێك لە ناوچەكانی شاری بەیروت لە‬ ‫لوبنان لە دایكبووە‪ .‬ناوی راغب‪ ،‬نازناوی‬ ‫خێزانەكەیەتی كە ناوی (الغبیری) یە‬ ‫كە دەكەوێتە رۆژئ��اوای بەیروت‪-‬ەوە‪.‬‬ ‫دەرچووی پەیمانگای مۆسیقایە لە لوبنان‬ ‫بەپلەی زۆرباشە لەسەر ژەنینی عودو‬ ‫سولفیج‪.‬‬ ‫لە ساڵی (‪)1996‬دا‪ ،‬لەگەڵ جیهان‬ ‫العلی‪ ،‬هاوسەرگیریی پێكهێناوەو خاوەنی‬ ‫دوو ك��وڕن بەناوی خالید و لوئەی‪.‬‬ ‫راغب تەمەنی لە (‪ )18‬ساڵ تێنەپەریبوو‬ ‫بەشداری بەرنامەی بەناوبانگی (ستۆدیۆ‬ ‫الفن)ی ك��ردووە لە ساڵی (‪)1980‬دا‪،‬‬ ‫تیایدا دەرچووە بە پلەی یەكەم و بووەتە‬ ‫سوپەر ستار‪.‬‬

‫راغب عەالمە‬

‫«پیر نابێ و دەنگیشی كۆن نابێت‪»!..‬‬ ‫‪37‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫راگەیاندنكار نێرگز قادر‪:‬‬

‫لەڕەوشێكی شڵەژاوی وەكو شاری كەركوكدا‪،‬‬ ‫ئاسان نییە بۆ كچێك كاری راگەیاندن بكات‬ ‫كچە راگەیاندنكارو شاعیر نێرگز قادر‪ ،‬لە دیمانەیەكیدا لەگەڵ‬ ‫«كەپر» پێیوایە داب و نەریت و قسەوباسی خەڵك‪ ،‬كۆمەڵە هۆكارێكی‬ ‫زۆرن بۆ ئەوەی بە كەمی رەگەزی مێ لەبواری راگەیاندندا دەربكەون‪.‬‬ ‫بەبڕوای ئەو ئەگەر ئارەزوو هەبێت دەتواندرێ بەسەر بەربەستەكاندا‬ ‫سەربكەون‪.‬‬ ‫لەم چاوپێكەوتنەدا باس لە ئەزموونی خۆی دەكات لەبواری‬ ‫راگەیاندنداو خۆشەویستی خۆی بۆ راگەیاندن دەردەبڕێ و بڕواشی‬ ‫وایە كاركردنی كچێك لەڕاگەیاندندا ئاسان نییە‪..‬‬

‫سازدانی‪ :‬لێزان جەباری‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪38‬‬

‫بواری راگەیاندنم‬ ‫پێخۆشە لەبەرئەوەی‬ ‫پیشەیەكە شایستەی‬ ‫ئەوەیە مرۆڤ خۆی‬ ‫بۆ ماندوو بكات‬ ‫زۆركەس بەچاوێكی‬ ‫جیاوازەوە لە ژنانی‬ ‫راگەیاندنكار دەڕوانن‬ ‫خۆشترین كاتم‬ ‫ئەوەیە كە‬ ‫هەموو بەیانییەك‬ ‫لەڕادیۆی كەركوك‬ ‫ئێف ئێمەوەو لە‬ ‫بەرنامەی (بەیانی‬ ‫كەركوك)ەوە‬ ‫دەكەومە گفتوگۆو‬ ‫گۆڕینەوەی‬ ‫ئاڵوگۆڕی‬ ‫بیروبۆچوونەكان‬ ‫لەگەڵ بیسەراندا‬ ‫رادیۆو رۆژنامەو‬ ‫تەلەفزیۆن‪ ،‬وەك‬ ‫سێ منداڵی‬ ‫خۆشەویستی خۆم‬ ‫تەماشایان دەكەم‬

‫نێرگز كێیە؟‬ ‫رۆژنامەنووس و راگەیاندنكار‪ ،‬نێرگز‬ ‫قادر لە ساڵی (‪)1989‬دا‪ ،‬لە شاری هەولێر‬ ‫لە دایكبووە‪ .‬لەساڵی (‪)2009‬وە لەبواری‬ ‫راگەیاندندا كار دەكات‪ .‬سەرەتا وەك بێژەری‬ ‫رادیۆ هاتووەتە ناو جیهانی راگەیاندنەوەو‬ ‫رۆژانە لەڕێی بەرنامەی راستەوخۆوە لەگەڵ‬ ‫بینەران و بیسەراندا دەكەوێتە گفتوگۆ‬ ‫بۆ ئ��ەوەی كێشەكانیان بگەیەنێتە الیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەكان‪.‬‬ ‫وەك پەیامنێری رۆژنامەی كوردستانی‬ ‫نوێ و چەند ماڵپەڕێك كاری كردووەو‬ ‫ل��ەب��واری مافەكانی ژنانیشدا وەك‬ ‫رۆژنامەنووسێكی كچ كار دەكات و رووماڵی‬ ‫كێشەو رووداو هەواڵەكانی پەیوەست بەپرسی‬ ‫ژن��ان لە ش��اری كەركوك و دەوروب��ەری��دا‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫ل���ەم���اوەی ئ���ەو چ��ەن��د س��اڵ��ەی كە‬ ‫ك��اری لەڕاگەیاندندا ك��ردووەو تا ئێستاش‬ ‫بەردەوامە‪ ،‬چەندین راپۆرتی بۆ ماڵپەڕی‬ ‫(وارڤین) و رۆژنامەی (كوردستانی نوێ)‬ ‫و پێشتریش ماڵپەڕی (كەركوك ناو) ئامادە‬ ‫ك��ردووە‪ .‬س��ەرەڕای ك��اری رۆژنامەنووسی‬ ‫ژمارەیەك تێكستی شیعریشی لە ماڵپەڕەكاندا‬ ‫باڵوكردۆتەوە‪.‬‬ ‫لە دۆخێكی شڵەژاودا‬ ‫یەكەمجار كە دەستی ك��ردووە بەكاری‬ ‫راگەیاندن لە كەناڵی تەلەفزیۆنی كەركوك‪-‬‬ ‫ەوە بووە‪ ،‬لەوێوە دەرگاكانی بۆ وااڵ بووە‬ ‫تا بتوانێت پەرە بە تواناكانی خۆی بدات‪.‬‬ ‫وەكو خۆی باسی كرد لەڕەوشێكی شڵەژاوی‬ ‫وەكو شاری كەركوكدا ئاسان نییە بۆ كچێك‬ ‫كاری راگەیاندن بكات‪ ،‬بەاڵم ئەم بەوپەڕی‬ ‫جورئەتەوە بەردەوامە لەكاری راگەیاندندا‪.‬‬ ‫نێرگز دەڵێت‪ :‬لەو رەوشە ناخۆشەی كەركوكدا‬ ‫كە تیرۆرو تۆقاندن لە ئەوجی خۆیایەتی‪،‬‬ ‫كاركردنی كچێك لەڕاگەیاندندا ئاسان نییەو بۆ‬ ‫خۆی دەبێتە جێگەی سەرنج و گرنگی پێدان‪.‬‬ ‫راگەیاندنی پێخۆشە‬ ‫نێرگز‪ ،‬پێیوایە ك��ارك��ردن ل��ەڕادی��ۆو‬ ‫تەلەفزیۆندا ئاسان نییەو لەالی ئەم هەردوو‬ ‫ئەو كاركردنەی بەالوە جوان و خۆشەویستە‪،‬‬ ‫بواری راگەیاندنیشی پێخۆشە لەبەرئەوەی‬ ‫پیشەیەكە شایستەی ئەوەیە مرۆڤ خۆی بۆ‬ ‫ماندوو بكات و تواناكانی خۆی تێیدا پێشبخات‬ ‫و ب��ەڕای ئەو سروشتی كارەكەش وایە كە‬ ‫وەستاو نییەو بەردەوام لەنوێبوونەوەدایە‪.‬‬ ‫بڕوای بەخۆیەتی‬ ‫ئ��ەم كچە راگەیاندنكارە تا ئەوپەڕی‬ ‫باوەڕی بەخۆی هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوەش دەزانێت‬ ‫كە زۆركەس بەچاوێكی جیاوازەوە لە ژنانی‬

‫راگەیاندنكار دەڕوان��ن‪ .‬راشكاوانە ئەوەی‬ ‫بە «كەپر» وت‪ :‬ك��ارك��ردن لە بوارەكانی‬ ‫راگەیاندندا بۆ ژنان قورسە‪ .‬نێرگز لەسەر ئەو‬ ‫خاڵە گرنگ و هەستیارە دەڵێت‪ :‬جیاوازیی ژنی‬ ‫راگەیاندنكار ئەوەیە لەشاشەدا دەردەكەوێ‪،‬‬ ‫ئەم دەركەوتنەش وادەكات خەڵك بیناسێ و‬ ‫ناوبانگ پەیدا بكات‪ ،‬وەلێ‌ لەبوارەكانی تر‬ ‫بەپێ جۆری كارەكە دەگۆڕدرێت‪ .‬ئەوەشی‬ ‫وت‪ :‬داب و نەریت و قسەوباسی خەڵك‬ ‫هۆكار گەلێكن بۆئەوەی بە كەمی رەگەزی‬ ‫مێ لەو بوارەدا دەربكەوێ‪ ،‬بەاڵم بەبڕوای‬ ‫م��ن ئ��ەگ��ەر ئ����ارەزووت هەبێ دەتوانیت‬ ‫زاڵبیت بەسەر بەربەستەكاندا بڕواش بەبینەرو‬ ‫گوێگربێنی كە ئامانجت خزمەتكردنی خەڵكە‪.‬‬ ‫خۆشترین كات و نا خۆشترین كات!‬ ‫خۆشترین كاتی ئەم كچە راگەیاندنكارە‬ ‫ئەوكاتەیە كە هەموو بەیانییەك لە رادیۆی‬ ‫كەركوك ئێف ئێمەوەو لە بەرنامەی (بەیانی‬ ‫كەركوك)ەوە دەكەوێتە گفتوگۆو گۆڕینەوەی‬ ‫ئاڵوگۆڕی بیروبۆچوونەكان لەگەڵیاندا‪ ،‬بەوتەی‬ ‫خۆی ئەگەر كێشەی كەسێك لە بەرنامەكەی‬ ‫ئەودا چارەسەر ببێت ئەوە خۆشترین كاتی‬ ‫ئ��ەوە‪ .‬ناخۆشترین كاتیشی ئەوكاتەیە كە‬ ‫هەژارێك پەیوەندی دەكات و داوای یارمەتی‬ ‫لەالیەنە پەیوەندیدارەكان دەكات‪ ،‬ئەو جۆرە‬ ‫لە پەیوەندیانە زۆر ئ��ازاری دەروون��ی ئەم‬ ‫خانمە دەدەن‪.‬‬ ‫خۆشەویستی بۆ راگەیاندن‬ ‫نێرگز‪ ،‬لە هەرسێ كەناڵی راگەیاندندا‬ ‫زۆرو كەم كاریان تێدا دەكات وەك رادیۆو‬ ‫رۆژنامەو تەلەفزیۆن‪ ،‬وەك سێ منداڵی خۆی‬ ‫تەماشایان دەكات‪ ،‬بەبڕوای ئەو‪ ،‬ئەو سێ‬ ‫كەناڵە ت��ەواوك��اری یەكترن بۆیە بەوپەڕی‬ ‫بڕوابەخۆبوونەوە لە هەرسێ بوارەكەدا كار‬ ‫دەكات‪ .‬وەكو خۆی وتی‪ :‬بەرهەمەكانیشم‬ ‫ب��ەڵ��گ��ەی ح��اش��ا ه��ەڵ��ن��ەگ��رو گ��ەواه��ی‬ ‫سەركەوتنەكانمن‪.‬‬ ‫خێزانەكەیان هاندەرێتی‬ ‫هیچ كاتێك ئەم راگەیاندنكارە بیری لەوە‬ ‫نەكردۆتەوە واز لەڕاگەیاندن بهێنێت‪ ،‬چونكە‬ ‫خەونی منداڵی بووە سوپاسی خوای كرد وا‬ ‫لە ئێستادا بۆی هاتۆتەدی و بەردەوامیش‬ ‫لە هەوڵی ئ��ەوەدای��ە خ��ۆی پێش بخات‪.‬‬ ‫حەزی زۆریشی بۆ كاركردن لەڕاگەیاندندا‬ ‫وایكردووە بەردەوام هەوڵبدات تا بگات بەو‬ ‫خەونەی كە لە مێشكیدا دێت و دەچێت‪.‬‬ ‫نێرگز لەوبارەیەوە دەڵێت‪ :‬هیچ كاتێك بیرم‬ ‫لە وازهێنان نەكردۆتەوەو خێزانەكەمان زۆر‬ ‫هاوكارمن لە هەموو هەنگاوێكمدا ئەوان‬ ‫دەستخۆشی و پشتیوانییان لێكردوم و زیاتر‬ ‫هانیانداوم تا بەردەوام بم لە كارەكانمدا‪.‬‬ ‫‪39‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫ئامادەكردنی‪ :‬ئەیاد بەرزان‬

‫(‪ )IOS 7‬داهاتوویەكی گەشتر!‬ ‫كۆمپانیای ئەپڵی ئەمریكی خاوەنی سمارت فۆنی بەناوبانگ‬ ‫(‪ )Iphone‬كە بە سیستمی كارپێكەری (‪ )IOS‬كار دەكات و لەالیەن‬ ‫هەمان كۆمپانیاوە سیستمەكە بەرهەم دەهێنرێت‪ ،‬لە تازەترین‬ ‫هەنگاویدا سەرقاڵی بەرهەمهێنانی ڤێرژنێكی نوێیە لە سیستمەكەی كە‬ ‫لە ئێستادا بە (‪ )6.1.4‬كۆتایی دێت‪ .‬كۆمپانیای ناو براو رای گەیاند‪ :‬كە‬ ‫لە ڤێرژنە تازەكەیدا گۆڕانكاری بنەڕەتی روودەدات و تایبەتمەندی زۆر‬ ‫جیاواز دێتە سیستمەكەوە ئەمەش بەهۆی ئەو تەوژمەوەیە كە لەالیەن‬ ‫سیستمی (‪)Android‬ی بەناوبانگی كۆمپانیای (گوگڵ)ەوە كراوەتە سەر‬ ‫كۆمپانیاكە‪.‬‬ ‫كۆمپانیای ئەپڵ وتیشی بەكارهێنەران دڵنیا دەكەینەوە كە بەشی‬ ‫(‪ )Widget‬زیاد دەكرێت لە ڤێرژنی نوێی (‪ )IOS 7‬دا‪ ،‬تیایدا بە‬ ‫شێوەیەكی ئاسان دەتواندرێت شوێن و جێگای ئەو (‪ )Widget‬تانە بگۆڕدرێت‪ .‬هەروەها شارەزایانی بواری سیستمی كارپێكردن ئەم هەنگاوەی‬ ‫كۆمپانیای ئەپڵ بە هەنگاوێكی پرشنگدار وەصف دەكەن ناویشی لێ دەنێن (دەرچوون لە چەق بەستوویی) ئەمەش لەبەرئەوەی لە ڤێرژنەكانی‬ ‫پێشوودا نەدەتواندرا بەپێی ئارەزووی بەكارهێنەر شوێن و جێگەی ئەپلیكەیشنەكان بگۆڕدرێت‪.‬‬

‫(فەیسبووك) چەند كێشەیەكی بۆ دروست دەبێت!‬ ‫كۆمپانیای (فەیس بووك) خاوەنی زلهێزترین وێبسایتی كۆمەاڵیەتی (‪)Face book‬‬ ‫رووب��ەڕووی زنجیرەیەك كێشەی یەكلەدواییەك دەبێتەوە‪ ،‬پاش ئ��ەوەی كە تۆڕی‬ ‫كۆمەاڵیەتی فەیس بووك گۆڕانكاری لە شێوازی ئەكاونتی بەكارهێنەران دەكات و دەیان‬ ‫گۆڕێت بۆ (‪.)Timeline‬‬ ‫لەم هەنگاوەدا بە سەركەوتوویی هەموو ئەكاونتەكان دەگۆڕێن‪ ،‬هەر دوای ئەم‬ ‫قۆناغە بە ماوەیەكی كەم جۆرێكی تر لە شێوی ئەكاونت دروست دەكات بەناوی (‪News‬‬ ‫‪ )Feed‬لەكاتی گۆڕینی ئەكاونتەكان لە شێوازی (‪ )Timeline‬بۆ (‪ )News feed‬كۆمپانیای‬ ‫فەیس بووك تووشی گرفت دەبێت بە شێوازێك كێشە دەكەوێتە نێو (داتابەیس)ی تۆڕی‬ ‫كۆمەاڵیەتی فەیس بووك ئەمەش بووەتە هۆی ئەنجام نەدانی چەند كارێك لەوانە پیشان‬ ‫نەدانی مەسجە ئەرشیف كراوەكان و ئاگادار نەكردنەوەی كۆمێنت پاش ماوەیەكی زۆر‪.‬‬ ‫هەروەها لەناردنی مەسجەكان و چاتە تایبەتییەكانیشدا سەركەوت و نەبووە‪ .‬جگە لە‬ ‫مانەش هاكەرەكان بەهۆی بوونی ئەم كێشەیەوە هەلیان بۆ رەخساو توانیان (‪ )6‬ملیۆن ژمارەی‬ ‫تەلەفۆنی بەكارهێنەران بدۆزنەوە لەڕێگەی ئەكاونتەكانیانەوە! كۆمپانیای فەیس بووك لە كۆبوونەوەیەكی‬ ‫رۆژنامەنووسیدا پەیمانی بەسەرجەم بە كارهێنەراندا كە لە ماوەیەكی نزیكدا سەرجەم كێشەكان چارەسەر دەكرێت‬ ‫و هەموو ئەكاونتەكان دەگۆڕدرێن بۆ شێوازە نوێیەكە كە بە (‪ )News feed‬ناو دەبرێت‪.‬‬

‫(‪ )I-mobile‬زنجیرەیەك سمارت فۆنی خستە بازاڕەوە‬ ‫كۆمپانیای تایلەندی (‪ )I-mobile‬زنجیرەیەك سمارت فۆنی بە تایبەتمەندی جیاوازو نرخی گونجاو‬ ‫خستە بازاڕەوە‪ ،‬سمارت فۆنەكان بە كوالێتی زۆر بەرزن و دیزاینێكی ناوازەی بۆ كراوە‪.‬‬ ‫لەم بابەتەدا باسی یەكێك لەو سمارت فۆنانە دەكەین كە ناوی (‪)I-mobile IQ6‬ە‪ ،‬ئەم سمارت فۆنە‬ ‫خاوەن تایبەتمەندی زۆرە لەوانە كامێراكەی بە كوالێتی (‪ )12‬مێگا پێكسڵ وێنە دەگرێت و ڤیدیۆ ریكۆرد‬ ‫دەكات و خزمەتگوزاری (‪ )AutoFocus‬كارایە لە ئەپلیكەیشنی وێنەگرتندا‪ ،‬هەروەها خاوەن فالشێكی‬ ‫رووناك كردنەوەیە لە جۆری (‪.)LED‬‬ ‫كامێرای (ڤیدیۆ چاتین)یشی هەیە‪ ،‬قەبارەی شاشەكەی (‪ )5‬ئینجەو لە جۆری (‪)IPS-LCD‬یە كە بە‬ ‫هیچ شێوەیەك ناڕوشێت و بریندار نابێت‪ ،‬سیستمی كارپێكەری (‪ )Android 4.1 jellybean‬لەسەر كارایە‬ ‫پڕۆسیسەكەی لە جۆری (‪)Dual Core‬ە بەخێرایی (‪1‬گێگا هێرتز) داتا تەحلیل دەكات‪ .‬رامەكەی (‪ 1‬گێگا‬ ‫بایتە) میمۆری ناوەكی (‪ 4‬گێگا بایتە) خاوەن دەرچەی میمۆری دەرەكیشی هەیە واتە (‪ )MicroSD‬هەروەها‬ ‫دەرچەی (‪ )USB‬هەیەو خاوەن خزمەتگوزارییەكانی (‪)Wireless‬و (‪ )Bluetooth‬و (‪)GPS‬ە‪ ،‬وێب گەڕەكەی‬ ‫سەپۆرتی زمانەكانی (‪ )HTML‬و (‪ )HTML 5‬دەكات و خوێنەری فالشی كۆمپانیای (‪ )Adobe‬لەسەر‬ ‫كارایە‪ .‬نرخی ئەم سمارت فۆنە پر تایبەتمەندییە (‪ )286‬دۆالری ئەمرییكە‪.‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪40‬‬

‫نوێترین تابلێتی كۆمپانیای (‪)Hp‬‬ ‫كۆمپانیای (‪ )Hp‬بۆ ئامێرە ئەلكترۆنییەكان لە وێب سایتی فەرمی خۆیدا نوێترین تابلێتی ئاشكرا‬ ‫كرد بەناوی (‪ )SlateBook x2‬ئەم تابلێتە بە شێوازێكی زۆر نایاب دیزاین كراوە دەتواندرێت‬ ‫وەك (‪)Notebook‬یش بە كاربهێنرێت بەهۆی ئەو كیبۆردە دەرەكییەی لەگەڵیدایە كە بە‬ ‫ئارەزووی بەكارهێنەر پەیوەست دەكرێت بە تابلێتەكەوە‪.‬‬ ‫ئەم تابلێتە بە سیستمی كارپێكەری بەناوبانگی كۆمپانیای (گوگڵ) كار‬ ‫دەكات كە بریتییە لە (‪ )Android Jellybean 4.2.2‬ئەم سیستمە‬ ‫بەخێرایی لە كاركردندا ناسراوە‪ ،‬شاشەی تابلێتەكە (‪ )10‬ئینجەو لە‬ ‫جۆری (‪)IPS Screen‬ە‪ ،‬ئەوەی وایكردووە ئامێرەكە زۆر بە خێرایی كار‬ ‫بكات هەبوونی (‪ 4‬پڕۆسیسەر)ە‪ ،‬لە جۆری (‪ ، )Nvidia Tegra‬میمۆری‬ ‫ناوەكی (‪ )64‬گێگابایتەو جێگەی دەرچەی میمۆری دەرەكیشی هەیە لە جۆری (‬ ‫‪ )MicroSD‬هەروەها دەرچەی (‪ )HDMI‬خزمەتگوزاری (‪ )Bluetooth‬و (‪)wireless‬‬ ‫كارایە‪ .‬كۆمپانیای (‪ )Hp‬بڕیاری كەوتنە بازاڕی ئەم تابلێتەی بۆ مانگی (‪)August‬داوە كە نرخی‬ ‫سەرەكی بریتیی دەبێت لە (‪ )479‬دۆالری ئەمریكی‪.‬‬

‫خوێنەری ئەلكترۆنی تایبەت بە (‪)Sony‬‬ ‫كۆمپانیای (سۆنی) لە ڤیستیڤاڵی (‪ )Computex‬تایبەت بەپیشاندانی نوێترین بەرهەمەكانی بواری‬ ‫تەكنۆلۆژی‪ ،‬خوێنەرێكی ئەلكترۆنی خستەبەرچاو بەكارهێنەران‪ .‬ئەم خوێنەرە ئەلكترۆنییە ب�������ە‬ ‫سیستمی (تەچ) كار دەكات و قەبارەی شاشەكەی (‪ )13.3‬ئینجە كە تیایدا كتێب و‬ ‫رۆژنامەكان بە شێوەیەكی روون و بەبێ‌ تێكچوونی كوالێتی پیشان دەدات‪.‬‬ ‫ئامێرەكە توانای كارپێكەری فۆرماتی (‪)PDF‬ی هەیە كە سەر بە كۆمپانیای بەناوبانگ‬ ‫(‪)Adobe‬یە زۆربەی ئەو كتێبانەی دەگۆڕدرێن بۆ كتێبی ئەلكترۆنی بە فۆرماتی (‪)PDF‬‬ ‫دروست دەكرێن‪ ،‬ئەم ئامێرە خاوەنی دەرچەی (‪)USB‬یە كە لەڕێگەیەوە فایلەكان لە‬ ‫نێوان كۆمپیوتەرەكان و خوێنەرە ئەلكترۆنییەكەدا ئاڵوگۆڕ دەكرێت‪ ،‬ئامێرەكە لە ئێستادا‬ ‫جگە لە توانای خوێندنەوە توانای دروستكردنی كتێبیشی هەیە واتە بەكارهێنەران دەتوانن‬ ‫هەر لەڕێگەی ئەو ئامێرەوە دەست بكەن بە پڕۆسەی بە ئەلكترۆنی كردنی كتێبەكانیان‪.‬‬ ‫كۆمپانیای سۆنی ئەوەشی راگەیاند كە گرنگی زیاتر دەدەن بەو ئامێرەو لە داهاتوودا‬ ‫خزمەتگوزاری زیاتری بۆ زیاد دەكەن‪.‬‬

‫وەرگێڕی (‪ )Bing‬لە ویندۆزی ‪ 8‬دا‬ ‫گ����ەورە ك��ۆم��پ��ان��ی��ای جیهانی‬ ‫(‪ )Microsoft‬بە شێوەیەكی رەسمی‬ ‫ئەپلیكەیشنی (‪ )Bing Translate‬بۆ‬ ‫سیستمی كارپێكەری (‪)Windows 8‬‬ ‫زی��اد ك��رد‪ ،‬ئەم وەرگێڕە هاوشێوی‬ ‫وەرگێڕی كۆمپانیای (گوگڵ)ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەتایبەتمەندی جیاواز‪.‬‬ ‫پ���اش ئ����ەوەی ك��ە كۆمپانیای‬ ‫مایكرۆسۆت وەرگێڕی (‪)Bing‬ی لە‬ ‫سیستمی كارپێكەری سمارت فۆنەكاندا‬ ‫چەسپاند‪ ،‬بەكارهێنەرانی كۆمپیوتەرەكان ناڕەزاییان دەربڕی بەوەی كە وەرگێڕی زمانی لە ویندۆزدا نییەو نەچەسپاوە لەكاتێكدا ئەپلیكەیشنێكی‬ ‫لەو جۆرە زۆر پێویستە بۆ بەكارهێنەران بەتایبەت ئەو خوێندكارانەی كە بەحسەكانیان لەسەر مێژوو زمان و كولتووری گەالنی ترە‪ ،‬لەبەر ئەو‬ ‫هۆكارە كۆمپانیای مایكرۆسۆفت وەرگێڕی (‪)Bing‬ی لە سیستمی كارپێكردنی كۆمپیوتەرەكاندا چەسپاند بەم هەنگاوەش كۆتایی بە ناڕەزاییەكان‬ ‫هێنا‪.‬‬ ‫ئەم وەرگێڕە بەشێوەیەكی راستەوخۆو لەسەر هێڵ هەیەو بەكارهێنەرانیش دەتوانن هەر فەرهەنگێكیان بوێت دایبەزێنن و بەشێوەی ئۆف‬ ‫الین بەبێ‌ هێڵی ئینتەرنێت بابەتەكانیان لە زمانێكەوە وەربگێڕن بۆ زمانێكی تر‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫لەڕابردوو ئێستادا‬ ‫چۆن «موصارەحە» كراوە‬ ‫لوتكەی تێكشكان و كرانەوەیە یان لەزەت و خۆشی‬ ‫راپۆرتی‪ :‬هەورامان كامەران‬

‫«حەزم لە كچێك دەكرد‪ ،‬ئەوەندە دوای كەوتم و نەموێرا پێی بڵێم كە كاتێكیش‬ ‫پێمووت یەكسەر تووڕە بوو‪ ،‬خەریك بوو بە تاكە نەعلەكەی لێم بدا‪ ،‬پێیووتم هیچ و‬ ‫پوچ تازە بەرۆكم پێدەگریت كە شووم كرد»‬ ‫«ماوەی ساڵێك زیاتر كچێكی دراوسێمانم خۆشدەویسست‪ ،‬هەر تەماشای یەكتریمان‬ ‫دەكرد»‬ ‫«كوڕێك داوای خۆشەویستی لێكردم و هیچ نەشڵەژام»‬ ‫«بە كچێكم وت خۆشم ئەوێی‪ ،‬لەوكاتەدا تەواو تێكچووم و هاوسەنگی خۆم لە‬ ‫دەستدا»‬ ‫«لە ئێستادا دەتوانم لەڕۆژێكدا موصارەحەی سەت كچ بكەم و تێكیش نەچم»‬ ‫«خۆم بە گەنج نازانم لەبەرئەوەی هەرشتێك بكەم دایك و باوكم پێم دەڵێن‬ ‫كێشەمان بۆ مەنێرەوە»‬ ‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪42‬‬

‫ل��ە ئایندەیەكی نزیكدا‬ ‫ئ��ەل��ب��وم��ێ��ك��ی ن��وێ��ی‬ ‫هونەرمەندی نۆزدە‬ ‫ساڵەی ئەمریكی‬ ‫جەستن بیبەر‪،‬‬ ‫باڵودەكرێتەوە‪،‬‬ ‫ئ���ەو ئ��ەل��ب��ووم��ە‬ ‫نوێیە ناوی «كۆتایی‬ ‫راوك��ەری ج��ادوگ��ەر»ە‪،‬‬ ‫رەنگە جیاوازییەكی زۆری‬ ‫هەبێت لەگەڵ كارە كۆنەكانی‬ ‫ئ��ەو گۆرانیبێژە گەنجە كە‬ ‫لە ماوەیەكی كورتدا بووە‬ ‫خ��اوەن��ی چ��ەن��دی��ن خەاڵتی‬ ‫جیهان و ناوبانگێكی جیهانی‬ ‫وەرگرت‪.‬‬

‫ترس لە «موصارەحە»‬ ‫كاتێك قسە لەسەر «موصارەحە» دەكەین‪،‬‬ ‫یاخود قسە لەسەر دەربڕینی یەكەم چركەی‬ ‫خۆشەویستی دەكەین بۆ كەسی بەرامبەر‪،‬‬ ‫ئەوكاتەمان بیردەكەوێتەوە كە بەشێوەیەكی‬ ‫شڵەژاو هاوسەنگی خۆمانمان تێیدا لە دەستداوە‪،‬‬ ‫عەرەقێكی زۆرمان كردۆتەوە‪ ،‬قسەی تێكەڵ و‬ ‫پێكەڵمان ك��ردووە‪ ،‬دەستڕاوەشانێكی بێ مانا‬ ‫بەرۆكی گرتووین‪ ،‬هەموو ئەم شتانە تێكەڵ بەو‬ ‫یەك دوو رستەیە دەبن كە هەر لەسەرەتاوە‬ ‫پێی دەڵێیت یان پێت دەوت��رێ��ت‪ :‬تۆم زۆر‬ ‫خۆشدەوێ و با یەكتر بناسین‪..‬؟‬ ‫رەنگە زیاتر ئەم حاڵەتانە وەكو نەریت و‬ ‫دی��اردە‪ ،‬لەو كۆمەڵگایانەدا چڕبووبێتەوە كە‬ ‫داخراون و داب و نەریتە كۆمەاڵیەتی و پڕەنسیپە‬ ‫دینییەكان كۆی هەموو جومگە كۆمەاڵیەتی و‬ ‫ئەخالقییەكانیان داگیر كردبێت‪ ،‬ئەگەرنا رەنگە‬ ‫راگرتنی كچێك لەالیەن كوڕێكەوەو راگرتنی‬ ‫كوڕێك لەالیەن كچێكەوە لەو واڵتانەی تاك‬ ‫لەوپەڕی ئازادیدا ژیان دەگوزەرێنێت تا ئەوپەڕی‬ ‫ئاسایی بێت بە یەكتری بڵێن»تۆم زۆر خۆش‬ ‫دەوێ‪ »..‬بەبێ ئەوەی بلەرزێت‪ ،‬سووربێتەوە‪،‬‬ ‫عەرەق بڕێژێت‪ ،‬زمانی تەتەڵە بكات‪.‬‬ ‫كۆمەڵگەی كوردەواریش كە بە چەندین‬ ‫قۆناغی هاوشێوەی ئ��ەو واڵت��ە داخ��راوان��ەدا‬ ‫تێپەڕیوە كە هەتا ئێستا رەنگە لەالی زۆرێك‬ ‫لە پێگەیشتووان «موصارەحە» كردن قەاڵیەك‬ ‫بێت بەوپەڕی و دڵەڕاوكێ و ترسەوە لێیبڕوانێ‬ ‫و زۆرێكیدیكەش هەبوون لەو پێناوەدا سەری‬ ‫خۆیان داناوەو تووشی كارەسات و گێچەڵێكی‬ ‫زۆر بوونەتەوە! هەندێك كەسی تریش لەكاتێكدا‬ ‫كە «موصارەحە»ی كچێكی كردووەو بە ناشرینی‬ ‫وەاڵم��ی داوەت����ەوەو رەف��زی داوەت���ێ‪ ،‬ئیتر‬ ‫تەواو تێكشكاوەو نەیتوانیوە خۆی بگرێتەوەو‬ ‫ترس لەڕەفز‪ ،‬ترس لە خۆشەویستی‪ ،‬بووەتە‬ ‫فۆبیایەك ب��ۆی! رەنگە چەند نموونەیەكی‬

‫كەمیش هەبن كە تووشی جۆرێك لە دڵەڕاوكێ‬ ‫نەبووبێتن و هاوسەنگی خۆشیان لە دەست‬ ‫نەدابێ و قسەی تێكەڵ و پێكەڵیشیان نەكردبێ‬ ‫و بە ئاسانی ئەو چركەساتە خۆشەیان‬ ‫بۆچووبێتەسەر‪ ،‬بەاڵم بە ب��ەراورد‬ ‫ب��ەو داخ��راوی��ی��ەی ك��ە هەمیشە‬ ‫لەبەردەرگای هەریەكێكماندایە رەنگە‬ ‫چەند نموونەیەكی كەم بن‪.‬‬ ‫موصارەحەی جاران‬ ‫(ماوەی ساڵێك زیاتر كچێكی دراوسێمانم‬ ‫خۆشدەویسست‪ ،‬هەر تەماشای یەكتریمان‬ ‫دەكرد‪ ،‬رۆژێك زۆرم لەخۆم كرد بۆ ئەوەی پێ‬ ‫بڵێم كە لەماڵ هاتەدەرەوە‪ ،‬منیش دوای كەوتم‪،‬‬ ‫ئەوەندە شڵەژابووم لەبیرم چووبۆوە كە شەو‬ ‫زۆر ساردبووەو جادەو شۆستەكان بەستبووی‪،‬‬ ‫ئێ سلێمانی جارانیش زۆر سارد بوو‪ ،‬پێشی‬ ‫كەوتم بۆ ئەوەی بێتە تەنیشتمەوە‪ ،‬پێش ئەوەی‬ ‫بێتە تەنیشتمەوە بە پشتا كەوتم‪ ،‬ئیتر تا ژنم‬ ‫هێنا شەرمم لێ دەكرد بیبینم‪ ،‬كە هاتە‬ ‫حەفلەكەشمەوە ئەوكاتانە حەفلە‬ ‫لەماڵدا دەك��را وەختەبوو بفڕم لە‬ ‫تەریقیا‪)..‬‬ ‫ئەمە قسەی مەجید ئەحمەد‪-‬ی‬ ‫تەمەن (‪ )75‬ساڵ بوو كە بۆ «كەپر»ی‬ ‫گێڕایەوە‪ .‬دڵشاد عەبدوڵاڵ‪ ،‬تەمەن (‪ )60‬ساڵیش‬ ‫وەك��و خۆی وت��ی‪ :‬ح��ەزم لە كچێك دەك��رد‪،‬‬ ‫ئەوەندە دوای كەوتم و نەموێرا پێی بڵێم كە‬ ‫كاتێكیش پێمووت یەكسەر تووڕە بوو‪ ،‬خەریك‬ ‫بوو بە تاكە نەعلەكەی لێم بدا‪ ،‬پێیووتم هیچ و‬ ‫پوچ تازە بەرۆكم پێدەگریت كە شووم كرد‪ ،‬ئیتر‬ ‫تا ماوەیەكی زۆر بێتاقەت بووم‪.‬‬ ‫عادل میرزا ئەحمەد‪-‬ی تەمەن (‪ )57‬ساڵ‪،‬‬ ‫زۆر پێكەنی بەو رۆژەی كە موصارەحەی كچێكی‬ ‫كردووە كە فەرمانبەر بووە لە فەرمانگەی تاپۆ‪،‬‬ ‫باسی لەو تێكچوونە بێ ئەندازەیە كرد كە چۆن‬

‫ماوەیەك لەمەوبەر سایتە‬ ‫عەرەبییەكان تژی ب��وون لە‬ ‫وێنەی سەرنجڕاكێش‬ ‫و وروژێ����ن����ەری‬ ‫ه��ون��ەرم��ەن��دی‬ ‫ن�������اس�������راوی‬ ‫لوبنانی «هەیفا‬ ‫وەه�����ب�����ی» ك��ە‬ ‫ل��ەك��ات��ی پ��ش��وودان��ە‬ ‫هونەرییەكەیدا گیرابوون لە‬ ‫پاریس‪ .‬واڵت��ی فەڕەنسا كە‬ ‫ب��ە واڵت��ی م��ۆدە ن��اس��راوەو‬ ‫مەڵبەندەكەشی پاریسە‪ ،‬زۆر‬ ‫ل��ە ه��ون��ەرم��ەن��دان��ی دی��اری‬ ‫جیهان بۆ پشووی هونەری‬ ‫رووی تێدەكەن‪.‬‬ ‫ب������ڕی������ارە ل��ە‬ ‫داه���ات���ووی���ەك���ی‬ ‫ن��زی��ك��دا‪ ،‬تیپی‬ ‫شانۆی ساالر دوو‬ ‫شانۆگەری نمایش‬ ‫بكات كە بریتین‬ ‫ل��ە «ش���ورای چین»‬ ‫لە نووسینی ماكس فرێش و‬ ‫وەرگێڕانی ئازاد عەبدولواحید‪،‬‬ ‫شانۆگەرییەكەی تریان «بەرەو‬ ‫ئەستێرەیكی تر» لە ئامادكردن‬ ‫و وەرگ��ێ��ڕان��ی هونەرمەند‬ ‫یاسین ق��ادر بەرزنجی‪-‬یە‪.‬‬ ‫تائێستا روون نییە كە ئەو‬ ‫دوو شانۆگەرییە لەكام شاری‬ ‫هەرێمی كوردستاندا نمایش‬ ‫دەكرێن‪.‬‬ ‫‪43‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫حەمید ئەبوبەكر‪ ،‬رۆژنامەنووس‪:‬‬ ‫زۆر شەرمن بووم و نەمتوانیوە موخاتەبەی مێ‬ ‫بكەم‪ ،‬كچێك خۆی هات و پێیووتم خۆشم دەوێیت‪،‬‬ ‫تا بەیانی خەو نەچووە چاوەكانم‬ ‫ئیدریس عەلی‪ ،‬شاعیر‪:‬‬ ‫موصارەحەم كردو رەفزم وەرگرت‪ ،‬لەدوای ئەوە لە‬ ‫هیچ پەیوەندییەك و هیچ ژیانێكدا خۆم نەگرتەوە‬ ‫بەختیار سەعید‪ ،‬رۆژنامەنووس‪:‬‬ ‫لەكاتی موصارەحەكەدا شڵەژام و سەرم لێشێواو‬ ‫تەنانەت كۆنترۆڵی خۆشم لەدەستدا‬ ‫رووبەڕووی هەردووكیان بۆتەوە‪ ،‬عادل‬ ‫وت��ی‪ :‬بەیانی بوو دەچ��وو بۆ دائیرە‬ ‫ئەوەندە شڵەژابووم دەمم گۆی نەئەكرد‬ ‫كە پێم وت هەرچی هێز بڵێیت لە‬ ‫گیانما نەمابوو كە پێم وت یەكسەر‬ ‫دەستی گرت بە دیوارێكەوەو خەریك‬ ‫بوو بكەوێت ئەوەندە تێك چووبوو‬ ‫خۆمم بیرچووەوە یەكسەر لە ترسا بە‬ ‫خێراییەكی زۆر رامكرد‪.‬‬ ‫رەحیم ن��ادر تەمەن (‪ )78‬ساڵ‪،‬‬ ‫زۆر ب��ە خ��ۆش��ی��ی��ەوە ب��ەس��ەره��ات��ی‬ ‫موصارەحەكەی خۆی گێڕایەوەو دەڵێت‪:‬‬ ‫نانەواییم دەكرد‪ ،‬بەیانییەكی زوو بەو‬ ‫كچەم وت كە زۆر زۆرم بەدڵ بوو‪،‬‬ ‫خۆشمەویست‪ ،‬لەبەرمن بەیانی زوو‬ ‫پێش خەڵك دەهات بۆ ئەوەی پێی بڵێم‪،‬‬ ‫بەیانییەك هات و پێمنا بەدڵی خۆماو‬ ‫پێمووت‪ :‬ئەزانی زۆر زۆرم خۆشەوێی‬ ‫بە قوربانت بم‪ .‬یەكسەر پێیوتم‪ :‬نا‬ ‫پیاوی خوێڕی ئەگەر پیاویت وەرە داوام‬ ‫تۆ بە تەمایت لە خشتەم بەریت‪ .‬ئیتر‬ ‫منیش نەمزانی چی بڵێم لەبەردەم ئەو‬ ‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪44‬‬

‫تەنوورە گەرمەیا دەلەرزیم‪.‬‬ ‫شاعیرو رۆژنامەنووسان لەسەر‬ ‫موصارەحە چی دەڵێن؟‬ ‫ئیدریس عەلی شاعیر كە لەئێستادا‬ ‫ژیانی هاوسەری پێكهێناوە‪ ،‬لەبارەی‬ ‫یەكەم خۆشەویستیی و هەوڵدانی‬ ‫بۆ قایلكردنی مەعشوقەكەی وتی‪:‬‬ ‫داوامكردو رەف��زم وەرگ��رت‪ ،‬لەدوای‬ ‫ئ��ەوە لەهیچ پەیوەندییەك و هیچ‬ ‫ژی��ان��ێ��ك��دا خ���ۆم ن���ەگ���رت���ەوە‪ .‬ئ��ەو‬ ‫شكستەش بەشێوەیەكی روون و ئاشكرا‬ ‫بەتێكستەكانی شاعیرەوە دەردەكەوێت‬ ‫و وەك خ��ۆی دەڵێت لەدڵشكان و‬ ‫ن��ی��گ��ەران��ی‪ ،‬ت��ا بەهەستێك دەگ��ات‬ ‫كە لەناخیدا پەنگی خ��واردووەت��ەوە‬ ‫نەیتوانیوە بێتەدەرەوە‪.‬‬ ‫ئیدریس عەلی‪ ،‬خۆی بەمنەتباری‬ ‫عەشقێك نازانێت كە ئەوی كردبێت‬ ‫ب��ەش��اع��ی��ر‪ ،‬ئ���ەوەش���ی ن���ەش���اردەوە‬ ‫دڵشكاندنەكەی تەنها لە تێكستەكانیدا‬ ‫رەن��گ��ی��داوەت��ەوەو لەپێش ئ���ەوەدا‬

‫شیعری ه��ەب��ووە‪ ،‬ئ��ەوەش��ی وت كە‬ ‫ئەو دڵشكاندنە نەخشەی بیركردنەوەو‬ ‫نووسینی ئەوی گۆڕیوە بەئاراستەیەكی‬ ‫باشی ئیستاتیكیدا بردوویەتی‪.‬‬ ‫بەختیار سەعید‪-‬ی رۆژنامەنووسی‬ ‫ب���واری ه��ون��ەری ك��ە گ���رەوی یەكەم‬ ‫م��وص��ارەح��ەی ل��ەس��اڵ��ی (‪)2000‬دا‪،‬‬ ‫ب��ەس��ەرك��ەوت��ووی��ی ب����ردەوە‪ ،‬ئ��ەوە‬ ‫ناشارێتەوە كە لەكاتی قسەكردندا‬ ‫لەگەڵ خۆشەویستەكەی ش��ڵ��ەژاوەو‬ ‫سەریلێشێواوە‪ ،‬تەنانەت كۆنترۆڵی خۆی‬ ‫لەدەستداوە‪ ،‬باس لەوەشدەكات كە‬ ‫خۆشترین یادگاریی لەگەڵ عەشقەكەیدا‬ ‫ئەوەبوو كە بەیارەكەی گەیشتووە‪.‬‬ ‫حەمید ئەبوبەكر بەرپرسی دەزگای‬ ‫چاپ و پەخشی بەدرخان‪ ،‬سەرەتای‬ ‫ئاشنایەتی خۆی بەڕەگەزی مێ‪ ،‬بۆ ساڵی‬ ‫(‪ )1983‬دەگێڕێتەوە كاتێك كە گەنجێكی‬ ‫زۆر شەرمن بووە‪ ،‬تەنانەت نەیتوانیوە‬ ‫موخاتەبەی مێ بكات‪ ،‬هۆكاری ئەوەش‬ ‫پەیوەندی ب��ەوەوە هەبووە كە تازە‬ ‫ب��ەت��ازە تێكەڵ بەدنیای خوێندن و‬ ‫خوێندنەوە بووە‪ ،‬ئەو دەڵێت‪ :‬ساڵی‬ ‫(‪ )1984‬كچێك خۆی هات و پێیووتم‬ ‫خۆشم دەوێیت‪ .‬ئەمەش دەبێتەهۆی‬ ‫ئ��ەوەی تا بەیانی رۆژی دوات��ر خەو‬ ‫نەچێتە چاوەكانی بەدرخانەوە‪ ،‬حەمید‬ ‫دەڵێت‪ :‬سەرەتای ئەو خۆشەویستییە‬ ‫ب��ەق��ەول��ی م��ەح��وی ش��اع��ی��ر دەڵ��ێ‬ ‫مەحەببەتێكی زۆرەو پێویستە رێزی‬ ‫لێ بگری‪ .‬پێشیوابوو كە مرۆڤ بەبێ‬ ‫خۆشەویستی مڵۆزمێكە كە تەنیاو تەنیا‬ ‫لەنێو جانەوەرەكان و ئەو كەسانەی كە‬ ‫دەخوازن لەنێو جەنگەڵستانەكان بژین‪،‬‬ ‫مەگەر ئەوان بتوانن بەبێ خۆشەویستی‬ ‫بژین‪ ،‬خۆشەویستی ئ��اوە نانە ژیانە‬

‫هەموو شتێكە‪.‬‬ ‫گەنجان لەسەر موصارەحە چی‬ ‫دەڵێن؟‬ ‫ئیدریس عەلی‬ ‫شۆخ صەباح كە كیژۆڵەیەكی تەمەن‬ ‫(‪ )21‬ساڵەو هێشتا ژیانی هاوسەری‬ ‫پێكنەهێناوە‪ ،‬كاتێك بۆ یەكەمجار‬ ‫كوڕێك داوای خۆشەویستی لێكردووە‬ ‫دوای دوو مانگ بەوە رازی بووە كە‬ ‫وەك دوو ه��اوڕێ بن و نەشڵەژاوەو‬ ‫راش��ك��اوان��ە ئ��ەوەش��ی وت ك��ە ئەو‬ ‫حەمید ئەبوبەكر‬ ‫كوڕەی لە یەكەم موصارەحەوە داوای‬ ‫خۆشەویستی ل��ێ��ك��ردووە‪ ،‬ئەمیش‬ ‫لەدڵەوە خۆشی ویستووە‪.‬‬ ‫زانكۆ سامان‪ ،‬تەمەن (‪ )22‬ساڵ‪،‬‬ ‫باسی لەو چركەساتە كرد بە كچێكی‬ ‫وت���ووە خ��ۆش��م ئ��ەوێ��ی‪ ،‬ل��ەوك��ات��ەدا‬ ‫تەواو تێكچووەو هاوسەنگی خۆی لە‬ ‫بەختیار سەعید‬ ‫دەستداوە‪ ،‬كەچی كچەكەی بەرامبەری‬ ‫گاڵتەی پێكردووە كە بۆچی دەشڵەژێ‪.‬‬ ‫زانكۆ دەڵێ‪ :‬ئەوەندە عەرەقم كردەوەو سوور‬ ‫هەڵگەڕام وەختە بوو بمرم‪ ،‬ب��ەاڵم ل��ەدوای‬ ‫یەك دوو جارێكیتر ئێستا زۆر ئاسایی بۆتەوە‬ ‫بەالمەوە‪.‬‬ ‫ن���زار خ��ەس��رەو‪-‬ی ت��ەم��ەن (‪ )20‬س��اڵ‪،‬‬ ‫ل��ەس��ەر ئ��ەزم��وون��ی خ��ۆی و ب��اوك��ی دەڵێت‬ ‫وام‬ ‫(بەپێكەنینەوە)‪ :‬باوكم شتی‬ ‫بۆ دەگێڕێتەوە بەزەییم بەو‬ ‫جیلەدا دێتەوە‪ ،‬حەزەكەیت‬ ‫ل��ە ئێستاداو ل��ەڕۆژێ��ك��دا‬ ‫موصارەحەی سەت كچت‬ ‫بۆ دەكەم و تێكیش ناچم‪.‬‬ ‫ب��ان��وو ئیبراهیم تەمەن‬ ‫(‪ )25‬ساڵ‪ ،‬باسی لە یەكەم‬ ‫خۆشەویستی خۆی كرد كە‬ ‫چۆن یەكتریان بینیوەو قسەیان‬ ‫بەیەكەوە كردووە‪ .‬بانوو دەڵێت‪:‬‬ ‫زۆر ئاسایی ب��وو ه��ات ب��ەرەو‬ ‫و‬ ‫پ������ی������رم‬ ‫دوای‬ ‫چ���اك‬ ‫و‬

‫چ��ۆن��ی پ��ێ��ی��وت��م ژم����ارەی‬ ‫مۆبایلەكەتم ب��ەرێ منیش‬ ‫دامێ و بۆ شەو زۆرمان قسە‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫یاد شۆڕش تەمەن (‪ )24‬ساڵ‪،‬‬ ‫راشكاوانە دواو بەبێ ئ��ەوەی هیچ‬ ‫بشارێتەوە خۆی بە گەنج نە ئەزانی‬ ‫لەبەرئەوەی هەرشتێك بكات دایك و‬ ‫باوكی پێی دەڵێن كێشەمان بۆ مەنێرەوە‪،‬‬ ‫ئیتر ئەمیش زۆر دەترسێ‪ ،‬رووداوێك‬ ‫زۆر یادو باوك و دایكی یادیان ترساندووە‬ ‫كە لە گەڕەكی ماڵی باپیری روویداوە‬ ‫بەوەی كە كچێك و كوڕێكی ئەو گەڕەكە‬ ‫بەیەكەوە دەبینرێن و كچەكە دەكوژن‬ ‫و ك��وڕەك��ەش هەڵدێ و ماڵی باوكی‬ ‫كوڕەكەش ماڵەكەیان بەجێدەهێڵن‪ ،‬ئیتر‬ ‫یاد نەوێراوێتی دوای كچێك بكەوێ و‬ ‫بە كچێكیش بڵێت خۆشم دەوێی‪ .‬یاد‬ ‫دەڵێت‪ :‬هاوڕێكانم هەریەكی سێ‬ ‫چ��وار خۆشەویستیان هەیەو‬ ‫تەنانەت عالقەی جنسیشیان پێكەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬من لەالی خۆمەوە یەك دوو‬ ‫كچم خۆشوویستووە‪ ،‬بەاڵم ناوێرم‪.‬‬ ‫ئەگەرچی شەمەندۆفێری خۆشەویستی‬ ‫ناوەستێ و وێستگەی «موصارەحە» نافەوتێ‬ ‫و تێكناشكێ‪ ،‬بەاڵم نەفەرەكانی ناوی هاوشێوەی‬ ‫ئەو كەسە جیاجیایانەی دواندنمانن زۆرێكیان‬ ‫تێكشكاون و خۆیان بۆ دروست نەكراوەتەوە‪،‬‬ ‫هەشیان بووە ئەو رەفز كردنەیان بۆ بووەتە‬ ‫ئەزموون و خۆیان لە چەندین وێستگەی‬ ‫موصارەحەی تردا دروستكردۆتەوە‪ ،‬هەشیان‬ ‫بووە زۆر ئازایانەو بەبێ ئەوەی بشڵەژێن و‬ ‫تێكبچن موصارەحەی بەرامبەرەكانیان كردووە‪.‬‬ ‫نەوەی ئێستا كە خاوەنی مۆبایل و تویتەرو‬ ‫ئایفۆن و سەتەالیت و ئینتەرنێتن‪ ..‬كەمتر‬ ‫ت��ووش��ی ئ��ەو حاڵەتانە دەب��ن��ەوە‬ ‫ك��ە ن��ەوەك��ان��ی پ��ێ��ش خ��ۆی��ان‬ ‫رووبەڕوویان بوونەتەوە لەكاتێكدا‬ ‫كە «موصارەحەی» كچێك دەكەن‪،‬‬ ‫واتا تا تەكنۆلۆژیا گەشەی زیاتر بكات‬ ‫وێستگەی موصارەحەكان زیاتر دەبن و‬ ‫ت��رس ل���ەزۆر ش��ت دەڕەوێ��ت��ەوەو‬ ‫گۆڕانكارییەكانیش بەردەوامن و‬ ‫ناگەڕێنە دواوە‪.‬‬

‫«ئیال»و «میال» منداڵەكانی‬ ‫نانسی كە بەهۆی دایكیانەوە‬ ‫ناوبانگێكی زۆری��ان‬ ‫ه����ەی����ە ل���ەن���او‬ ‫ك���ۆم���ەڵ���گ���ەی‬ ‫عەرەبیدا! نانسی‬ ‫ل���ەالپ���ەڕەك���ەی‬ ‫خۆیدا نووسیویەتی‬ ‫ئەمانە «ئیال»و «میال»‬ ‫هەردوو جگەرگۆشەكەی منن‪،‬‬ ‫لەكاتی یاریكردندا‪ .‬نانسی زیاد‬ ‫لە پێویست بە ب���ەراورد بە‬ ‫دایكانی تر هۆگری هەر دوو‬ ‫منداڵەكەی ب��ووە‪ ،‬پێدەچێت‬ ‫ل��ەك��اری هونەریش س��اردی‬ ‫بكاتەوە‪.‬‬ ‫هونەرمەندانی ن��اودار‬ ‫ن���ەك ت��ەن��ی��ا ب��ە رۆڵ��گ��ێ��ڕان‬ ‫ل��ە فیلمەكاندا‪ ،‬بەڵكو بە‬ ‫وێ��ن��ەی م��ن��داڵ��ەك��ان��ی��ش��ی��ان‬ ‫پ���ارە ك��ۆدەك��ەن��ەوە‪ ،‬لە‬ ‫مانگی راب����ردوودا‬ ‫كیم ك��ارداش��ی��ان‪،‬‬ ‫یەكەمین منداڵی‬ ‫ب����وو و ن���اوی‬ ‫ن����ا «ن�������ۆرس»‬ ‫ك�����ارداش�����ی�����ان‬ ‫ل�����ە ب����ەران����ب����ەر‬ ‫ب�ڵ�اوك���ردن���ەوەی یەكەمین‬ ‫وێنەی منداڵەكەی ب��ڕی»‪»20‬‬ ‫ملیۆن دۆالری وەرگ���رت و‬ ‫بڕیارە بیدات بە رێكخراوێكی‬ ‫خێرخوازی‪.‬‬ ‫م��وك��ری��ان «م��ی��وزی��ك��ی‬ ‫س���ەف���ەر» ك��ل��ی��پ دەك����ات‪،‬‬ ‫هونەرمەند موكریان‪ ،‬پارچە‬ ‫ت‬ ‫میوزیكێكی دوێ�� ‌‬ ‫لەگەڵ هونەرمەندی‬ ‫بە توانای توركیا‬ ‫موراد سەكریاڵی‪،‬‬ ‫لە توركیا تۆمار‬ ‫دەك�������ات‌‪ .‬ئ��ەم‬ ‫پ��ڕۆژەی��ە ل��ەالی��ەن‬ ‫زان��ك��ۆی (ستۆكهۆڵم)‬ ‫ك بە‬ ‫وەك�����و دی���راس���ەی���ە ‌‬ ‫ئاوێتەكردنی میوزیكی كوردی‬ ‫و توركی بە ستایڵی رۆژئاوایی‬ ‫جاز تۆماركراوە‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫سومەیە خەشاب‬ ‫ئەستێرە درەوشاوەكە‪!..‬‬ ‫ئا‪ /‬كۆچەر عومەر‬ ‫دەرهێنەرێكی بواری فیلمی میسری‬ ‫محەمەد ع��ەب��دول��ع��ەزی��ز‪ ،‬ل��ە پێگەی‬ ‫ئەلیكترۆنی «ودی»دا‪ ،‬باڵویكردۆتەوە كە‬ ‫سومەیە خشاب‪ ،‬كچە ئەكتەری سینەمای‬ ‫میسری‪ ،‬یەكێكە لەو ئەكتەرانەی كە‬ ‫تائێستا توانیویەتی بەباشی رۆڵی خۆی‬ ‫ببینێ و بە ئەستێری درەوشاوە گوزارشتی‬ ‫لێكرد‪ ،‬پێشیوایە هەر واش دەمێنێتەوە‬ ‫لەبەرئەوەی هونەری زۆر خۆشدەوێ‪.‬‬ ‫هونەرمەندی میسری خشاب‪ ،‬لە‬ ‫شاری ئەسكەندەریە لە دایكبووە‪ ،‬ناوی‬ ‫تەواوی سومەیە سەعید سەید فەتحیە‪،‬‬ ‫دەرچووی كۆلێژی بازرگانییە لە زانكۆی‬ ‫ئەسكەندەریە‪ .‬لە ساڵی (‪)1997‬دا‪ ،‬لە‬ ‫بواری گەشتوگوزاردا كاری كردووە‪ ،‬دواتر‬ ‫خوێندنی مۆسیقای لە پەیمانگای كۆنسەر‬ ‫فتوار لە ئەسكەندەریە تەواو كردووە‪.‬‬ ‫س��ەرەت��ای دەستپێكردنی ك��اری‬ ‫هونەری سومەیە لە ساڵی (‪)1999‬وە‬ ‫دەستی پێكردووە كە ئامادەبوو گۆرانی‬ ‫بڵێت‪ ،‬بەاڵم لەالیەن دەرهێنەرەكانەوە‬ ‫هیوایەتەكەی لە گۆرانییەوە دەگ��ۆڕێ‬ ‫بۆ نواندن‪ .‬هونەرمەندی گەورە سەاڵح‬ ‫سەعدەنی‪ ،‬رۆڵی بەرچاوی هەبووە لە‬ ‫ئامۆژگاری كردنی لەبواری نواندنداو‬ ‫هەوڵی زۆری لەگەڵداوە بۆ ئەوەی برەو‬ ‫بەبواری نواندن بدات و گۆرانی وتن‬ ‫دوا بخات‪ ،‬هۆكارەكەیشی ئەوە بووە‬ ‫كە زۆر بەجوانی توانیویەتی رۆڵی خۆی‬ ‫بەرجەستە بكات‪.‬‬ ‫سومەیە‪ ،‬لە چەندین فیلمی سینەمایيدا‬ ‫بەشداریكردووەو هەرچەندە لە سەرەتای‬ ‫دەستپێكردنیدا بەڕۆڵی بچوك دەستی‬ ‫پێكردووە‪ ،‬دواتر رۆڵی سەرەكی دراوەتێ‬ ‫و لە ئێستادا بووەتە ئەستێرەیەكی دیاری‬ ‫سینەمای میسری‪.‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫‪46‬‬

‫سوڵتانی دراما توركییەكان‬ ‫ئا‪ /‬ئايەن‬ ‫دەرهێنەرێكی بواری درامای توركی جان ئەرماك‪ ،‬لە لێدوانێكیدا بۆ تەلەفزیۆنی ‪ atv‬توركی‪ ،‬لەسەر موراد یڵدرم‬ ‫دەڵێت‪ :‬موراد باشترین ئەكتەرە بۆ ئەوەی بتوانرێت لە دراماكاندا بەشداری پێ بكرێت‪.‬‬ ‫بەاڵم موراد گلەیی هەیە لە هەندێك لە دەرهێنەرە سینەماییە توركییەكان بەوەی نەیانتوانیوە ئەكتەری باش بدۆزنەوەو‬ ‫دەستیان بگرن بۆ ئەوەی رۆڵی سەرەكیان بدەنێ‪ .‬بەرامبەر بەو گلەییەی كە یەڵدرم هەیەتی لە دەرهێنەرە توركییەكان‪،‬‬ ‫سوپاسی زۆری هاوڕێ خۆشەویستەكانی دەكات كە یارمەتیانداوە كە بتوانێت لەدرامای «عاسفە»دا‪ ،‬رۆڵی بەرچاو گرنگ‬ ‫ببینێت‪.‬‬ ‫هەروەها عوسمان سیناو‪-‬ی ناودارو دەرهێنەری درامای «وادی الذئاب» بۆ تۆڕی هەواڵە جیاجیاكانی ئەستەنبوڵ‪ ،‬ئەو‬ ‫راستییەی دركاندووە كە موراد باشترین ئەكتەرە بۆ ئەوەی بتوانێت رۆڵی سەرەكی پێ بدرێ‪ ،‬بە سوڵتانی دراما توركییەكان‬ ‫ناوی بردو چاوەڕێی ئەوەش دەكات داوای ئەوەی لێ بكات لە بەرهەمی داهاتوویدا بەشداری بكات كە درامایەكە لەسەر‬ ‫«سوڵتان عەبدولحەمیدی دووەم»‬ ‫موراد كۆلێژی ئەندازیاری لە زانكۆی یەلدز لە ئەستەمبوڵ تەواو كردووەو سەرەتا گرنگی بە هونەری مۆسیقاو شانۆ‬ ‫داوەو لە ساڵی (‪ )2008‬دا‪ ،‬لەگەڵ هونەرمەندی تورك بورجین تیزی ئۆغلۆ‪ ،‬هاوسەرگیریی پێكهێناوە‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫‪No. 18 July. 2013‬‬

‫ئا‪ /‬سەرگوڵ‬ ‫بەم زوان��ە نوێترین ئەلبومی هونەرمەند بەهجەت‬ ‫یەحیا بەناوی «ئەوینستان» باڵودەبێتەوە ئەم بەرهەمەی‬ ‫هونەرمەند لە «ڤینۆ» ستۆدیۆ سەرجەم كارە هونەرییەكانی‬ ‫لەالیەن هونەرمەند ئارام سەردار‪-‬ەوە بۆ ئەنجامدراوە‪.‬‬ ‫كاری دابەشكردنی مۆسیقای ئەم بەرهەمە لەالیەن‬ ‫هونەرمەند دلێر حسێن و گۆران كامیل و ئارام سەردار‪-‬‬ ‫ەوە ئەنجام دراوە‪ .‬ئەم بەرهەمەی هونەرمەند لە (‪ )9‬تراك‬ ‫پێكهاتووە وەكو «بەتەنها لەگەڵ دڵم‪ ،‬وامئەزانی‪ ،‬ئەوینتان‪،‬‬ ‫شەكرە بەفر‪ ،‬یادێك‪ ،‬چەنێ دوورب��م‪ ،‬شاعیرێكی شێت‪،‬‬ ‫نیشتمان»‪.‬‬ ‫هونەرمەند‪ ،‬جگە ل��ەوەی بە سەلیقەیەكی جوانەوە‬ ‫هۆنراوەی خۆشی خستووەتە ناو چوارچێوەی گۆرانییەكانییەوە‪،‬‬ ‫هۆنراوەی شاعیران جەوهەر جەالل و بەرزان هەستیارو‬ ‫هێمن مام نادری هەڵبژاردووە بۆ گۆرانییەكانی‪ .‬ریكۆردی‬ ‫سەرجەم گۆرانییەكانیش لەالیەن ئارام س��ەردارو شەهرام‬ ‫سەردارەوە بۆ ئەنجامدراوە‪.‬‬ ‫ﺋﱡﻷ ‪ًّ‬ﺢﻶ ﻄﱡﻼ‪:‬ﲜْ​ْ ْ ‪ٌ‬ﻸﱡٌﱡﲜﺢ شﱡْز سّ]ْﺢﳉﱞ ﻹﱡٌﱡﺂ ﻹﱡْﺋ‪‬دﲝﱠ ﺋﱡؤ]ْﱠﱞ أﺒﺐﺎ ﺾًﺋﱡﺔﲝﺢ‪:‬خّ]ﻷﲝ‪‬ﳉٌرﱡْﱠ‬ ‫‪No. 17‬‬ ‫‪18 May.‬‬ ‫‪July. 2013‬‬ ‫‪2013‬‬

‫‪48‬‬

‫كـــاو ِر‬

‫طــــــا‬

‫ئ��ام��ۆژگ��اری��ی��ەك��ان��ت س���ەرچ���اوەی‬ ‫ش��ان��ازی��ی��ە‪ ،‬ب���ەاڵم هەندێك كەس‬ ‫شایانی ئەو سۆزو خۆشەویستییە نییە‪،‬‬ ‫متمانە بە هەموو كەسێك مەكە‪،‬‬ ‫ئ��ەزم��وون ل��ەڕاب��ردووت وەرگ���رەو‬ ‫ئاگاداری رەفتارو كرداری خۆت بە‪،‬‬ ‫لەڕێجیمەكەی خۆت بەردەوام بە تا‬ ‫لەشوالرت جوانتر بێت‪.‬‬

‫لەبەرانبەر گوشارە مەزنەكان‬ ‫كۆڵ مەدە‪ ،‬چونكە زۆر بەردەوام‬ ‫ن��اب��ن ئ��ەو گ��وش��اران��ە‪ ،‬خۆت‬ ‫بە سەركەوتوویی دەبینیەوە‪،‬‬ ‫پێویستە ل��ە ه��اوب��ەش��ەك��ەت‬ ‫باشتر بیت‪ ،‬ئەو هەوڵ نادات‬ ‫زیانت پێ بگەیەنێ‪ ،‬ئاگاداری‬ ‫تەندروستی خۆت بە‪.‬‬

‫دووانـــة‬

‫َ‬ ‫قرذال‬

‫ل���ەم���ڕۆوە الپ��ەڕەی��ەك��ی ن��وێ‬ ‫دەستپێدەكات لە پەیوەندیت‬ ‫ل��ەگ��ەاڵ خ���اوەن ك��ارەك��ەت یان‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەرەك��ەت ل��ە ب���واری‬ ‫كاركردندا‪ ،‬چاوێك بە پەیوەندییە‬ ‫سۆزدارییەكانتدا بخشێنەوە‪ ،‬خۆت‬ ‫لە خواردنی زۆر چەور بەدوور‬ ‫بگرە بۆ تەندروستیت باشترە‪.‬‬

‫ل���ەم���ڕۆوە الپ���ەڕەی���ەك���ی ن��وێ‬ ‫دەستپێدەكات ل��ە پەیوەندیت‬ ‫ل��ەگ��ەڵ خ���اوەن ك��ارەك��ەت یان‬ ‫ب���ەڕێ���وەب���ەرەك���ەت ل��ە ب���واری‬ ‫كاركردندا‪ ،‬چاوێك بە پەیوەندییە‬ ‫سۆزدارییەكانتدا بخشێنەوە‪ ،‬خۆت‬ ‫لە خواردنی زۆر چەور بەدوور‬ ‫بگرە بۆ تەندروستیت باشترە‪.‬‬

‫َ‬ ‫شير‬

‫فةريك‬

‫ئەگەر ویستت كارەكەت بگۆڕی‪،‬‬ ‫بە ئاسانی واز لەكاری ئێستات‬ ‫مەهێنە‪ ،‬پێویستە بە سنگێكی‬ ‫ف���راوان���ەوە رەخ��ن��ەك��ان قبوڵ‬ ‫بكەی‪ ،‬هەوڵبدە تا دەتوانی‬ ‫ئاگاداری تەندروستی خۆت بە‪،‬‬ ‫چونكە یەكێكە لە گرنگترین‬ ‫مەسەلەكانی ژیان‪.‬‬

‫بەخت هاوكاریت دەكات لەبواری‬ ‫كاركردندا‪ ،‬پەیوەندییە س��ۆزداری‬ ‫و دۆستانەییەكانت ل��ەگ��ەڵ ئەو‬ ‫هاوكارییانەی لە تواناتدایە بیانكەیت‬ ‫بەهێزتر بكە‪ ،‬چ��اوەڕوان��ی ئەو‬ ‫رەفتارەت نەدەكرد كە هاوڕێكەت‬ ‫بیكات‪ ،‬ب��ەاڵم ك��ردی‪ ،‬خ��ۆت لەو‬ ‫جۆرە هاوڕێیانە بەدوور بگرە‪.‬‬

‫تةرازوو‬

‫دووثشك‬

‫هەوڵێكی زۆر دەدەیت بۆ بەجێهێنانی‬ ‫ئامانجەكانت‪ ،‬ئەوەش سوودی دارایی‬ ‫و مەعنەوی بۆت دەبێ‪ ،‬هاوبەشەكەت‬ ‫ه��ەوڵ دەدات بەهەر جۆرێك بێت‬ ‫سەرنجت بۆ الی خۆی رابكێشێت‪،‬‬ ‫هەست بە تەمەڵییەكی زۆر دەكەیت‪،‬‬ ‫هەوڵبدە ئەم ماوەیە وەرزش بكەیت تا‬ ‫ئەو تەمەڵییە راو بنێیت‪.‬‬

‫خ��ۆت ل��ە ك���اروب���اری خەڵكانی تر‬ ‫هەڵمەقورتێنە‪ ،‬چونكە دەبێتەهۆی‬ ‫ناكۆكی لەگەڵ هاوڕێكانت‪ ،‬ناكۆكی‬ ‫لەگەڵ هاوبەشەكەت دروست دەبێت‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم شتەكە زۆر س��ادەی��ە شایانی‬ ‫باسكردن نییە‪ ،‬ئارەزووەكانت كۆنترۆڵ‬ ‫بكە تا م��اوەی��ەك‪ ،‬چونكە زی��ان بە‬ ‫ناوبانگ و كەسایەتیت دەگەیەنێت‪.‬‬

‫كةوان‬

‫طيسك‬

‫ئەم ماوەیە سوودێكی زۆر ناكەیت‪،‬‬ ‫رۆژێ��ك��ی ج��ی��اواز هەیە ك��ە تێیدا‬ ‫هەست بە سەركەوتن و خۆشییەكی‬ ‫ف��راوان دەكەیت‪ ،‬هەوڵبدە ببیتە‬ ‫خ����اوەن ل��ەش��والرێ��ك��ی ج���وان و‬ ‫سەرنجڕاكێش‪ ،‬ئەوەش پێویستی بە‬ ‫ئیرادەیەكی بەهێز هەیەو بتوانیت‬ ‫حەزی خواردنت كۆنترۆڵ بكەیت‪.‬‬

‫دوودڵ مەبە لە بەرگریكردن لە‬ ‫خ��ۆت و وەرگ��رت��ن��ی مافی خ��ۆت‪،‬‬ ‫دەك���رێ خ��ۆت ه��ەم��وو مافەكانی‬ ‫خۆت وەدەست بهێنیت‪ ،‬بارودۆخی‬ ‫خۆشەویستی و س��ۆزداری��ت لەوە‬ ‫باشتر دەبێت كە چاوەڕوانی بوویت‪،‬‬ ‫هەوڵبدە سوود لەو هەلە وەرگریت‬

‫َ‬ ‫سةتل‬

‫نةهةنط‬

‫كەشوهەوای باش بۆ كاركردن‬ ‫زۆر پێویستە‪ ،‬بۆ ئەوەی وەكو‬ ‫پێویست بتوانیت كار بكەیت‬ ‫و سەركەوتن بەدەستبهێنیت‪،‬‬ ‫ب��ەوش��ك��ی رەف���ت���ار ل��ەگ��ەڵ‬ ‫هاوبەشەكەتدا مەكە‪ ،‬پێشكەوتنی‬ ‫زۆر دەبێت لە پەیوەندییەكانتان‬

‫كاریگەری ب��اش دروس��ت دەبێت‬ ‫ل��ە ب���واری ك��ارك��ردن��دا‪ ،‬ئ��ەوەش‬ ‫هاوكاتە لەگەڵ باشتر بوونی باری‬ ‫دارای���ی ت��ۆ‪ ،‬پەیوەندیت لەگەڵ‬ ‫ه��اوب��ەش��ەك��ەت دەگ��ەڕێ��ت��ەوە بۆ‬ ‫دۆخی جارانی‪ ،‬دوای ناكۆكییەكی‬ ‫زۆر لەگەڵیدا‪ ،‬تووشی بارودۆخێكی‬ ‫ناخۆشی دەروونی دەبیت‬