Wala 63

‫‪m‬‬

‫‪c‬‬

‫‪o‬‬

‫‪s‬‬

‫‪.‬‬

‫‪e‬‬

‫‪s‬‬

‫‪r‬‬

‫‪p‬‬

‫‪a‬‬

‫‪l‬‬

‫‪a‬‬

‫‪w‬‬

‫‪.‬‬

‫‪w‬‬

‫‪w‬‬

‫‪w‬‬

‫گۆڤارێكی سیاسییە‪ ،‬دەزگای وااڵ بیست رۆژ جارێك دەریدەكات ‪ .....‬ژمارە (‪2013/7/30 )63‬‬

‫بەكەرەوە‪،‬گۆڕان‪:‬‬ ‫پەرلەمانتارێكی‬ ‫كوللەی لە چوكلێت هەڵكێشراو‬ ‫مێرولەو هێلكە‬

‫سەرنووسەر‬ ‫‪3291548 - 07701583203‬‬ ‫بەدالە‬ ‫‪3291542 - 3291532‬‬ ‫بەشی ریكالم‬ ‫‪07710159888‬‬

‫گەورەترین كۆمەڵناسی جیهان‪،‬‬ ‫پەیامێك بۆ نەتەوەی كورد دەنێرێت!‬

‫دەیەوێ بارودۆخی‬ ‫پارتی‬ ‫سەردەم»‬ ‫خواردنی‬ ‫«بەتامترین‬ ‫كورستانی رۆژئاوایش تێكبدات‬

‫* روحانی‪ ،‬بۆ كوردو كۆماری ئیسالمی‪!...‬‬

‫‪63‬‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‪ :‬دەزگای وااڵ بۆ راگەیاندن و باڵوكردنەوە‬

‫طؤظاريكى روناكبيريي طشتيية‪،‬ذمارة ( ‪ )17‬ئايارى ‪2013‬‬ ‫َ‬

‫‪Price:1500 IQD‬‬

‫‪E-mail:walapress2011@gmail.com‬‬

‫‪Facebook: walapress‬‬

‫‪www.walapress.com‬‬

‫سەرنووسەر‪ :‬عەدالەت عەبدوڵاڵ‬

‫‪No. 63 July 2013‬‬

‫كێ شەقامەكانی شاری‬

‫سلێمانی ناونا؟‬ ‫دەكات‬ ‫بـزوتنـەوەی گــۆڕان‪ ،‬دیموكراسیی لـەنـاو خۆیـدا پێشـــێل‬ ‫چۆن یانەی وەرزشی‬ ‫سلێمانی دامەزرا؟‬

‫بۆچی یەكێتی بەلیستی جیاواز دابەزی‪..‬؟!‬

‫ماڵی سینەما دەیەوێت چی‬ ‫بۆ سینەماكاران بكات؟‬

‫سكرتێری نووسین‪ :‬ئارام حسێن‬

‫ئەو جەڕاحە كوردەی‬ ‫نزیكەی (‪ )10‬هەزار كەسی‬ ‫لە كوردو عەرەب و فارس‬ ‫چارەسەر كردووە‬ ‫پارك و گەنجەكانی كەركوك‪،‬‬ ‫لە لێواری وشك بووندان‬ ‫شەیدا مەعروفی شاعیر‬ ‫هاوسەرگیریی لەگەڵ‬ ‫شیعرو وشەدا ئەنجامداوە‪!..‬‬

‫«لە هەشتاكانەوە باسی مافی چارەی خۆنووسین دەكەین»‬

‫شاجوانی‬

‫كەركوك‪،‬‬ ‫لێسەندۆتەوە‪،‬‬ ‫سەربەستی‬ ‫لە هەر بەرمیلێك پێنج دۆالر!‬ ‫پێبەخشیوە؟‬ ‫چ شتێكی تری‬

‫پارتی ديموكرات‬ ‫وردەكارییەكانی‬ ‫ســزای كەپر‬ ‫كوردانی‬ ‫شاژنـ ــی جانسی‬ ‫كوردستان دەدات‬ ‫رۆژئاوای‬ ‫باڵودەكاتەوە‬

‫لە جەنگی سیاسیی و تەشهیرو ناوزڕاندندا!‬

‫شیالن سەعدی‬

‫سینەماكارە بزێوەكەی‬ ‫شاری مەهاباد‬

‫دەستەی نووسەران‪ :‬لەتیف حسێن ‪ -‬دڵشاد خۆشناو‬ ‫بەڕێوەبەری هونەریی‪ :‬هەرێم عوسمان «میدیا گرافیك»‬

‫سلێمانی ‪ -‬گەرەكی ئاشتی ‪ -‬نزیك قوتابخانەی مەولەوی ‪ -‬بەرامبەر شیرینی تابان‬ ‫نرخ‪1500 :‬دینار‬

‫چاپ‪ :‬كۆمپانیای پیرەمێرد باڵوكردنەوە‪ :‬كۆمپانیای نێوەند‬

‫عەبدولڕەزاق عەلی‪ ،‬ئەندامی‬ ‫مەكتەبی راگەیاندنی پارتی‪:‬‬

‫گۆڕان نازانن‬ ‫بچووكترین هەنگاوی‬ ‫دیموكراسییانە‬ ‫جێبەجێبكەن‬

‫روانگەی نوێی‬ ‫رۆژئاوا لەبەرامبەر‬ ‫كورددا‬ ‫ئاوات عەبدولغەفور‬ ‫وەاڵمی ئەشرەف تاڵەبانی‬ ‫دەداتەوە‬

‫ترسی پارتی و ئۆپۆزسیۆن لە رۆڵی تازەی یەكێتی !‬

‫ئااڵ تاڵەبانی باس‬ ‫لە كاریگەریی غیابی‬ ‫مام جەالل دەكات‬

‫«رۆحانی بەڵێنی ئیمكانی خوێندنی‬ ‫بە زمانی كوردی لە ئێران داوە»‬

‫تەقینەوەكانی كەركوك‪ ،‬شەڕ لەدژی ئاوەدانكردنەوە‬

‫‪2‬‬

‫عەدالەت عەبدوڵاڵ‬ ‫سەر‬ ‫وتار‬

‫ترسی پارتی و ئۆپۆزسیۆن‬ ‫لە رۆڵی تازەی یەكێتی !‬

‫ئێستا كاتی ئەوەیە ئەو راستییە بیر بخەینەوە كە هێزێكی‬ ‫وەكو (ی‪.‬ن‪.‬ك) بۆتە هێزێكی میانگیر لەنێوان پارتی و هێزە‬ ‫بەرهەڵستكارەكانی كوردستاندا‪ .‬یەكێتی خۆی وەك پارتێكی‬ ‫دەس��ەاڵت��دار‪ ،‬بەرژەوەندیی راستەوخۆ یان حزبییانەشی لەو‬ ‫هەڵوێستە سیاسییانەدا نییە كە دەیاننوێنێت‪.‬‬ ‫یەكێتی‪ ،‬بەكردار‪ ،‬سەرگەرمی جێبەجێكردنی ئەو داواكارییانەیە‬ ‫كە پارتی لەالیەك و ئۆپۆزسیۆن لەالیەكی دی لێی داوا دەكەن‪،‬‬ ‫مەسەلەكەش ئەوەیە كە ئێستا لەهەرێمی كوردستاندا‪ ،‬یەكێتی‬ ‫فاكتەری یەكالكەرەوەیە لە دیمەنی سیاسیدا‪ ،‬چۆن بەالی پارتیدا‬ ‫دایبشكێنێتەوە ئ��ەوا پ��ڕۆژەی سیاسیی پارتەكانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫شكست دەهێنێت‪ ،‬چۆنیش بەالی ئۆپۆزسیۆندا بڕوات ئەوا پارتە‬ ‫هاوپەیمانەكەی دەكەوێتە گۆشەیەكەوەو لەڕووی سیاسییەوە بە‬ ‫تەنها دەمێنێتەوە‪..‬‬ ‫پارتی و ئۆپۆزسیۆنیش‪ ،‬بەبێ ئەوەی دانی پێدا بنێن‪ ،‬لەم‬ ‫رۆڵ��ەی یەكالكەرەوەی یەكێتی ئاگادارن‪ ،‬ئ��ەوەی كە تا ئەمڕۆ‬ ‫نەیتوانیوە‪ ،‬وەك پارت و الیەنەكانی تر‪ ،‬ئەم پێگە سیاسییە گرنگە‬ ‫بۆ بەرژەوەندیی حزبییانە بقۆزێتەوە تەنها یەكێتی خۆیەتی‪.‬‬ ‫لەو دەمەوەی كە یەكێتی بڕیاریدا لە هەڵبژاردنەكاندا بە لیستی‬ ‫سەربەخۆ داببەزێت و ئەو بیرۆكەیەش تەبەنی بكات كە بریتییە‬ ‫لەگێڕانەوەی پڕۆژە دەستوور بۆ پەرلەمانی كوردستان بەمەبەستی‬ ‫هەمواركردنەوە‪ ،‬ه��ەرزوو پارتی و سەركردەو میدیاكانی بە‬ ‫ئاشكرا‪ ،‬یان ناڕاستەوخۆ‪ ،‬لێی كەوتنە تەقەو رایانگەیاند كە‬ ‫پڕۆژە دەستوور هەر دەخرێتە راپرسییەوە‪ .‬لەم بوارەدا خودی‬ ‫بارزانی لەیادی شۆڕشی گواڵندا بە زمانێكی تووند پێداگری‬ ‫لەسەر نەگەڕاندنەوەی پڕۆژە دەستوور كرد بۆ پەرلەمان‪ ،‬لە‬ ‫بەرامبەردا لە ناوجەرگەی شاری هەولێرو لەیادی دامەزراندنی‬ ‫یەكێتی جێگری یەكەمی سكرتێری گشتیی یەكێتی زۆر راشكاوانە‬ ‫رایگەیاند كە دەبێ پڕۆژە دەستوور بگەڕێتەوە‪ ،‬ئەوەبوو لەگەڵ‬ ‫یەكێتیدا هەموو الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆنیش هەمان بانگەوازیان‬ ‫هەبوو‪ ،‬لەو ماوەیەشدا‪ ،‬بە كردار‪ ،‬یەكێتی توانی كە پارتی بە‬ ‫تەنها لە گۆڕەپانەكەدا بهێڵێتەوەو بیخاتە گۆشەیەكی سیاسییەوە‪،‬‬ ‫خۆی و پارتە ئۆپۆزسیۆنەكانیش بچنە گۆشەیەكی ترەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫پارتیی زیاتر لەیەكێتی تووڕە كرد‪ .‬كاتێكیش كە ئەم تووڕەییەی‬ ‫پارتی بەرەو گرژیی سیاسی و میدیایی رۆیشت و مەترسییش بۆ‬ ‫سەر ئارامیی هەرێم بەدەركەوت‪ ،‬ئەمجارەیان یەكێتی بااڵنسەكەی‬ ‫راستكردەوە بەو جۆرەی كە پارتیش بە سیاسەتی خۆی رازی‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫بكات‪ ،‬ئەوەبوو لە (‪ )6-30‬لەڕێگەی پەرلەمانەوە ماوەی دوو‬ ‫ساڵی بۆ بارزانی نوێكردەوە‪ ،‬بۆ رازیكردنی ئۆپۆزسیۆنیش ئەو‬ ‫بیرۆكەیەی سەپاند كە دەبێ پڕۆژە دەستوور هەموار بكرێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبەرئەوەی ئەمجارەیان یەكێتی بە سیاسەتی بااڵنسڕاگرتن‬ ‫هەڵوێستی وەرگرت و پشتی ئۆپۆزسیۆنی لەدژی پارتی نەگرت‬ ‫و پشتی پارتیشی لەدژی ئۆپۆزسیۆن بە ئەرزدا نەدا‪ ،‬بینیمان كە‬ ‫لەیەككاتدا‪ ،‬هەم الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن كردیان بە هەڵاڵ‪ ،‬هەم‬ ‫بارزانیش‪ ،‬ناڕاستەوخۆ‪ ،‬نیگەران بوو‪ ،‬چونكە ئەگەر شەڕی میدیایی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن و بەتایبەتیش بزووتنەوەی گۆڕان لەدژی یاساكەی (‪-30‬‬ ‫‪ )6‬بووبێت ئەوا مانا هەرە دیارەكەی ئەوەیە كە ئۆپۆزسیۆن تاسەر‬ ‫ئێسك دژی مانەوەی مەسعود بارزانین لەپۆستەكەیدا‪ ،‬ئەمەش بۆ‬ ‫پارتی و بارزانی خۆش نەبوو‪.‬‬ ‫بەاڵم پرسیاری سەرەكی ئەوەیە‪ ،‬هەر بەڕاستی بەرژەوەندیی‬ ‫حزبییانەی یەكێتیی لەو هەڵوێستانەدا چی بوو جگە لەڕازیكردنی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن و پارتی؟ لەگەڵ ئەوەشدا ئایا یەكێتیی پێشبینیی‬ ‫ئەوەی نەدەكرد كە بەو بااڵنسڕاگرتنەش هێشتا هەم پارتی و‬ ‫هەم ئۆپۆزسیۆنیش تەماحیان كۆتایی نایەت؟ بە دەلیلی ئەوەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن و بەتایبەتیش بزوتنەوەی گۆڕان شەڕێكی سیاسیی‬ ‫و میدیایی سەختیان ل��ەدژی بەرپاكردو پارتیش‪ ،‬ناڕاستەخۆ‪،‬‬ ‫لەوە پەستە كە پڕۆژەى دەستوور دەكەوێتەوە بەر رەحمەتی‬ ‫هەموارەكانی یەكێتی و ئۆپۆزسیۆن؟‬ ‫ئایا لەم هاوكێشەیەدا بەرژەوەندیی حزبییانەی یەكێتی‬ ‫لەكوێدایە؟ بێگومان یەكێتی دەیتوانی خەیاراتی تر هەڵبژێرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەسەر حسابی ئەزموونەكەو ئاسایشی هەرێم‪ ،‬دەیتوانی ماوەی‬ ‫سەرۆكایەتی بارزانی تازە نەكاتەوەو لەهەمانكاتدا لەڕاپرسیكردن‬ ‫لەسەر دەستوور پشتگیری پڕۆژەكە نەكات‪ ،‬بەپێچەوانەش دەیتوانی‬ ‫پرسی پ��ڕۆژەى دەستوور بكاتە سەفقەیەكی سیاسی و حزبی‬ ‫لەگەڵ پارتیداو دەستبەرداری بیرۆكەی هەمواركردنی بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دیسانەوە لەسەر حسابی ئاشتی كۆمەاڵیەتی و سازانی نیشتمانی‬ ‫كە یەكێتی ئەم دوو خەیارەی هەڵنەبژارد‪ ،‬ئەوا لە بەرامبەردا چ‬ ‫بەرژەوەندییەكی حزبیی بردەوە؟ هیچ‪ !..‬لەبەر ئەوە‪ ،‬ئەمەی ئێستا‬ ‫بە یەكێتی دەفرۆشرێت شەڕێكی بێمانایە‪ ،‬ئەم شەڕە ترسە لەو‬ ‫رۆڵە یەكالكەرەوەی كە ئەم هێزە دەتوانێت لەكوردستاندا بیگێڕێت‬ ‫و لە هەر چركەیەكدا بێت هەموو هاوكێشەكان بگۆڕێت!‪.‬‬ ‫‪adalatwala@gmail.com‬‬

‫‪3‬‬

‫بەناوی جیهادەوە‪،‬‬ ‫گەنجی كوردستان لەخشتە دەبرێن!‬ ‫ئەندامێكی مەكتەبی سیاسیی یەكگرتوو‪:‬‬

‫بەباشی نازانم بەناوی شەڕو جیهادەوە گەنجی كورد بۆ شوێنی تر‬ ‫بنێردرێنە دەرەوەی كوردستان‬

‫لەتیف حسێن‬ ‫ئەگەرچی لەچەند رۆژی راب��ردوودا دوو پارتە ئیسالمییە‬ ‫سەرەكییەكەی كوردستان‪ ،‬یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان‬ ‫و كۆمەڵی ئیسالمی كوردستان‪ /‬عێراق‪ .‬هەڵوێستی خۆیان‬ ‫لەبارەی شەڕو پێكدادانەكانی نێوان ‪ PYD‬و بەرەی «النصرە»‬ ‫كە رێكخراوێكی تیرۆریستی جیهادی ئیسسالمین‪ ،‬لەڕۆژئاوای‬ ‫كوردستان دەربڕی و فتوای حەاڵڵكردنی رشتنی خوێنی كورد‬ ‫لەالیەن بەرەی «النصرە»ەوە لەناوچە كوردییەكان بەكارێكی‬ ‫خراپ وەسفكردووەو داوایان كردووە كێشەكانی نێوان ‪PYD‬‬ ‫و بەرەی «النصرە» بە دیالۆگ چارەسەر بكرێت نەك بە شەڕو‬ ‫فەتوا دەركردن‪ .‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا رەخنەیەكی زۆر هاتۆتە‬ ‫سەر ئەم الیەنە ئیسالمییانەو تۆمەتباردەكرێن بەوەی پشتیوانی لە‬ ‫هێزە ئیسالمییەكانی سوریا دەكەن نەك مافی نەتەوەیی كورد‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی لەچەند رۆژی رابردوودا ‪ PYD‬دان پێدانانی‬ ‫سێ گەنجی كوردی باڵوكردەوە كە لەشاری سلێمانییەوە بەناوی‬ ‫بەشداریكردن لەشەڕو جیهاد دژی بەعسی سووریا‪ ،‬بردویاننەتە‬ ‫بەرەی شەڕی ‪ PYD‬و بەرەی «النصرە»وە‪ ،‬ناڕەزایی خەڵكێكی‬ ‫زۆر لە كوردستاندا بەرامبەر بەم رووداوە پەرەیسەندووە‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە تا ئێستاش هەڵوێستی هەردوو حزبە ئیسالمییەكەی‬ ‫كوردستان یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان و كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫كوردستان‪/‬عێراق‪ ،‬بەتەواوی دی��ارو روون نەبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەرپرسێكی بااڵی یەكگرتووی ئیسالمی دەڵێ وەك شەخسی‬ ‫خۆی نەك بەناوی حزبەكەیەوە‪ ،‬پێیباش نییە هیچ گەنجێكی‬ ‫كورد بەناوی جیهادەوە ببرێتە دەرەوەی كوردستان‪.‬‬ ‫ئەبوبەكر عەلی‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی‬

‫ئیسالمی كوردستان‪ ،‬لە لێدوانێكی تایبەتدا بەوااڵپرێس‪-‬ی‬ ‫راگەیاند‪ :‬سەبارەت بە بەشداری پێكردنی گەنجانی كوردو شاری‬ ‫سلێمانی لەو شەڕانەدا ئێمە ئەو شەڕانە رەتدەكەینەوە‪ ،‬پێمانباش‬ ‫نییە گەنجی كورد بە هەرناوێكەوە بێت ببرێتە شوێنی ترو شەڕی‬ ‫پێ بكرێت‪ ،‬بۆیە ئێمە لەگەڵ ئەو جۆرە بۆچوون و هەڵوێستانە‬ ‫نین و پێمان باش نییە‪..‬‬ ‫ئەبوبەكر جگە لەڕای حزبەكەی وتیشی من وەكو رای شەخسی‬ ‫خۆم لەوبارەیەوە هەر زوو هەڵوێستم دەربڕیوە بەباشی نازانم‬ ‫گەنجی كورد بۆ شوێنی تر بەناوی شەڕو جیهادەوە بنێردرێنە‬ ‫دەرەوەی كوردستان‪.‬‬ ‫هەر بۆ ئەو مەبەستە عەبدولستار مەجید‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی‬ ‫سیاسی كۆمەڵی ئیسالمی كوردستان‪/‬عێراق‪ ،‬ئەوەی بەوااڵپرێس‬ ‫راگەیاند كە هەڵوێستی حزبەكەی لەسەر ئەو رووداوانە دیارو‬ ‫رۆشنەو قسەی خۆی كردووە‪ ،‬ئەوەشی پەیوەندیی بە بەشداری‬ ‫گەنجی سلێمانی و كوردستانەوە هەیە لەو شەڕانەدا‪ ،‬هەڵوێستی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی ئەوەیە كە بەباشی نازانێت و لەگەڵیدا نییە‪،‬‬ ‫چونكە پێیوایە ئەوە نابێتە بەشێك لە چارەسەر‪ ،‬بەڵكو كێشەكان‬ ‫ئاڵۆزترو قوڵتر دەكاتەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەو ئەندامەی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵ لە درێ��ژەی‬ ‫لێدوانەكەیدا بۆ وااڵپرێس ئەوەی خستەڕوو كە كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫لەگەڵ خەباتی رۆژئ��اوای كوردستان و خەڵكی سوریایە دژی‬ ‫بەعس‪ ،‬بەاڵم پێیباش نییە گەنجی كوردو ئەمشارەی خۆمان‬ ‫ببرێتە سوریاو بەكوشت بدرێن‪ ،‬لەپێناوی شتێك كە نابێتە‬ ‫چارەسەركردنی كێشەكان‪.‬‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪4‬‬

‫كاندیدەكانی یەكێتی‪ ،‬چۆن دانران؟‬ ‫بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتی بۆ وااڵپرێس‪:‬‬ ‫راپرسی لەناو خەڵكدا بۆ كاندیدەكانی یەكێتی كراوە‪ ،‬راپرسییەكەش‬ ‫رێكخراوی سەربەخۆ كردویەتی و بە شێوەیەكی پرۆفیشنااڵنە كراوە‬

‫لەگەڵ دەستپێكردنی هەر هەڵبژاردنێكدا لە هەرێمی كوردستان‪ ،‬هەموو هێزە‬ ‫سیاسییەكانی هەرێم بەشدار دەبن و كاندیدی خۆیان بۆ ئەو پڕۆسە دیموكراتییانە‬ ‫ئامادە دەكەن‪ ،‬میكانیزمی هەڵبژاردنی كاندیدەكانیش یان چۆنیەتی پااڵوتنیان‪،‬‬ ‫زۆرجار دەبێتە جێی مشتومڕ‪ ..‬ئەمجارە ئەوەی لەناو هێزە سیاسییەكانی تری‬ ‫كوردستاندا چەند میكانیزمێكی جیاوازو نوێی گرتۆتەبەر بۆ كاندیدكردن‪ ،‬بریتییە‬ ‫لە (ی‪.‬ن‪.‬ك)‪.‬‬ ‫لەم چاوپێكەوتنە رۆژنامەنووسییەدا شۆڕش ئیسماعیل‪ ،‬بەرپرسی دەزگای‬ ‫هەڵبژاردنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬وردەكاریی میكانیزمەكانی كاندیدكردن‬ ‫و چەندین پرسی تر دەخاتەڕوو‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬دڵشاد خۆشناو‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫* بنەماكانی هەڵبژاردنی كاندید بۆ پەرلەمانی‬ ‫كوردستان چۆن بووە؟‬ ‫ بەدڵنیاییەوە وەك چۆن یەكێتی بڕیارێكی گەورەیدا‪،‬‬‫بڕیارێكی جەسورانەیدا لەوەی كە بەسەربەخۆیی بەشدار‬ ‫دەبێت لە هەڵبژاردنەكانی كوردستاندا‪ ،‬هەر ئاوەهاش‬ ‫بڕیاریدا مۆدێلێكی تری هەڵبژاردنی كاندید بێنێتەئاراوە‬ ‫بۆ دیاریكردنی كاندیدەكان و پەرلەمان‪ ،‬هەوڵدەدەین‬ ‫بۆ جومگەكانی حكومەتیش هەمان كار ئەنجام بدەین‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆ خۆی مۆدێلێكی نوێ بوو و هەنگاوێكی‬ ‫ئازایانە ب��وو‪ ،‬بێگومان سەركردایەتی و مەكتەبی‬ ‫سیاسی یەكێتی لە كۆبوونەوەی خۆیدا لیژنەیەكی‬ ‫بااڵی دروستكرد بۆ سەرپەرشتی هەڵبژاردنەكان لەسەر‬ ‫ئاستی هەرێم‪ ،‬لەم لیژنە بااڵیەدا كۆمەڵێك میكانیزم‬ ‫و رێسا دان��راون‪ ،‬هاوكات لەگەڵ ئەوەشدا دەزگای‬ ‫هەڵبژاردن بۆ خۆشی پڕۆژەیەكی هەبوو بۆ میكانیزمی‬ ‫كارەكانی خۆی‪ ،‬دەتواندرا كۆمەڵێك پێوەر دابندرێت‪،‬‬ ‫یەكێك لەوانە دەتواندرا هەڵبژاردن لەناو ئۆرگانەكانی‬ ‫یەكێتیدا‪ ،‬ئەمەش یەكێتی بە چەند قۆناغێك گەیشتە‬ ‫ئەم دەرەنجامە‪ ،‬هەروەك دەزانین پێشتر چەند كەسێك‬ ‫بڕیاریان لەسەر ئەوە دەدا كە كێ دەبێت بە كاندید بۆ‬ ‫پەرلەمان یان ئەنجومەنی پارێزگا‪ ،‬دوای گفتوگۆیەكی‬ ‫زۆر زانرا كە ئەم شێوازە الیەنی نێگەتیڤی زۆر زۆرەو‬ ‫ئەم كاندیدە متمانەی جەماوەرو ئۆرگانەكانی یەكێتی‬ ‫بەدەستناهێنێت‪ ،‬یەكێك لە میكانیزمە بنەڕەتییەكان‬ ‫بەشداریكردنی ئەم كاندیدە ب��ووە لە ئۆرگانەكانی‬ ‫رێكخستندا‪ ،‬واتە بەشێكی پێوەرەكە بووە‪ ،‬بەشێكی‬ ‫تریشی ئ��ەوە ب��ووە كە راپرسی لەناو خەڵكدا بۆ‬ ‫كراوە‪ ،‬راپرسییەكەش رێكخراوی سەربەخۆ كردویەتی‬ ‫و بەشێوەیەكی پرۆفیشنااڵنە كراوە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی كە‬ ‫لیژنەی بااڵ هەبووە كە لەڕێگەی چاوپێكەوتنەوە هەموو‬ ‫ئەو كاندیدانەی هەڵسەنگاندووەو پاڵپشت بە سیڤی‬ ‫و چاوپێكەوتنەكە بڕیاری لەبارەیانەوە داوە‪ ،‬ئەمانە‬ ‫لەگەڵ چەند پێوەرێكی تر كە پاكی پەرێزیان و پاكی‬ ‫رابردوویان بەشێك بوون لە پێوەرەكان‪ ،‬رابردوویەكی‬ ‫پڕ شانازیان هەبووبێت‪ ،‬پسپۆڕیی و شارەزاییان لە بوارە‬ ‫جیاجیاكانی تردا هەبووبێت‪ ،‬جا چ لە ئاستی پەروەردە‬ ‫یان تەندروستی و یان ئابووری و یان هەر بوارێكی‬ ‫تر‪ ،‬ئەمە بۆ خۆی ئەم بنەمایانە وای��ان كرد كە لە‬ ‫كاندید كردنەكەیان تەنیا ئۆرگانەكانی یەكێتی بەشدار‬ ‫نەبن تێیدا‪ ،‬بەڵكو دەنگدەری كوردستانیش بەشداربن لە‬ ‫متمانەبەخشین پێیان‪ ،‬بۆچی؟ چونكە ئێمە وەكو یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬چاومان هەر لەوە نییە تەنیا‬

‫‪5‬‬

‫ئەندام و الیەنگرانی یەكێتی دەنگ بەو كاندیدانە‬ ‫بدەن‪ ،‬بەڵكو ئەمە شێوازێكی ترە بۆ ئەوەی‬ ‫بتوانین دەنگدەری كوردستان هەر گللەییەكیان‬ ‫هەبووبێت یان هەر دوودڵییەكیان هەبووبێت‪،‬‬ ‫لەو پرسپێكردنەدا بۆ كاندیدكردنی كادیرەكان‪،‬‬ ‫رای ئەوانیشی تێدا بێت‪ ،‬خۆشبەختانە ئەم‬ ‫كاندیدانە بە هەموو ئەو قۆناغانەدا تێپەڕیوون‪،‬‬ ‫خۆیان دەزانن كە بە چ زەحمەتێك بوون بە‬ ‫كاندید‪ ،‬دەنگدەری كوردستانیش دەزانێت كە‬ ‫پرسمان پێكردوون‪ ،‬لەالیەك رای دەنگدەری‬ ‫كوردستانمان وەرگرتووەو لەالیەكی تریش رای‬ ‫ئۆرگانەكانمان وەرگرتووە‪ ،‬ئەمەش بووەتەهۆی‬ ‫ئەوەی لیستەكەمان لیستێكی زۆر بەهێز بێت‬ ‫كە زۆربەیان دەنگی جەماوەریان بەدەستهێناوە‬ ‫بۆ كاندید بوون‪.‬‬ ‫لەالیەكیتریش ب��ەه��ۆی ئ���ەوەی ك��ە ئەو‬ ‫كاندیدانە لەالیەن خەڵكەوە متمانەیان پێدراوە‪،‬‬ ‫كاتێك كە دەبنە ئەندام پەرلەمان جارێكی تر‬ ‫دەگەڕێنەوە ناو خەڵك و ب��ی��روڕا‪-‬ی خەڵك‬ ‫وەردەگرن بۆ ئەو پرسانەی كە پەیوەندییان بە‬ ‫خەڵكەوە هەیەو ئەو بەڵێنانەشی كە بە خەڵكیان‬ ‫داوە راستگۆیانە جێبەجێی بكەن‪.‬‬ ‫* خەڵكێكی زۆر هەیە لە یەكێتی كە خاوەن‬ ‫توانان‪ ،‬بەاڵم لە دەرەوەی رێكخستنەكان ئیش‬ ‫دەكەن‪ ،‬تاچەند هەوڵتاندا ئەوانە رەچاو بكرێن‬ ‫و كاندید بكرێن؟‬ ‫ ئەوانیش لە چوارچێوەی ئەو شوێنەی‬‫كە ناسراون‪ ،‬هەندێ لە هەڵبژاردنەكان بازنەی‬ ‫بچووك بوون بۆ ئەوەی ئەو جۆرە كەسانە‬ ‫بچنەسەرەوە‪ ،‬هەر بەوەش توانیومانە كۆمەڵێك‬ ‫مامۆستای زانكۆی لێهاتوو بكەین بە كاندید بۆ‬ ‫لیستەكەمان‪.‬‬ ‫* ترستان لەوە نییە خەڵكێك كە دەنگیان‬ ‫نەهێناوە لە هەڵبژاردنەكانی رێكخستنەكاندا بۆ‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬لە یەكێتی عاجز بن؟‬ ‫ بێگومان ئەوانەی بەشداری پڕۆسەكەیان‬‫كردووە خۆیان دەزانن كە پتر لە هەزار كەس‬ ‫بەشدار بووەو تەنیا (‪ )100‬كەس هاتۆتەسەرەوە‪،‬‬ ‫باقیەكەی تر پێش پڕكردنەوەی فۆرم‪ ،‬ئەوەیان‬ ‫زانیوە كە بەشداریكردن لە پڕۆسەی هەڵبژاردندا‬ ‫هەموو كەس نایباتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەوانەش كە‬ ‫نەیانتوانیوە لەو پێوەرانەدا سەركەوتوو بن‪ ،‬مانای‬ ‫ئەوە نییە خەڵكی ناشایستە بن‪ ،‬نەخێر ئەوانیش‬ ‫هەر یەكەو لە بوارەكەی خۆیدا شایستەن‪،‬‬ ‫لێرەوە رایدەگەیەنم كە خزمەتكردن تەنیا‬ ‫چوون نییە بۆ پەرلەمان‪ ،‬ئێمە دوای پەرلەمان‬ ‫پێكهێنانی حكومەتمان لەپێشە‪ ،‬دەك��رێ ئەو‬ ‫كادیرانەی لەوێدا سەركەوتوو نەبوون بە هەر‬ ‫هۆكارێك‪ ،‬لە داهاتووی نزیكدا لە جومگەكانی‬ ‫حكومەتدا خزمەتی خۆیان درێژە پێبدەن‪ ،‬ئێمە‬ ‫وەك��و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬هیچ‬ ‫كەسمان لێ زیاد نییەو پێویستمان بە توانای‬ ‫هەموو كادیرەكانی خۆمان هەیە هەر كەسەو‬ ‫لە بواری تایبەتی خۆیدا‪ ،‬چونكە ئەوان هەمیشە‬ ‫خاڵی بەهێزن بۆ یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪،‬‬ ‫دڵنیاشم ئەوان مێژوویەكی پڕ لە سەروەرییان‬

‫بەشێك لە جەماوەری یەكێتی‬

‫پاكی پەرێزیان و پاكی رابردوویان بەشێك بوون لە‬ ‫پێوەرەكان بۆ كاندیدكردن‬ ‫ئەو هێرشانەی كرانەسەر جەمال غەمبار‪ ،‬بەهێزتریان كرد‬ ‫رێژەیەكی بەرچاو لە ژن و گەنج لە لیستی ئێمەدا‬ ‫رەچاوكراوە‬ ‫تۆمار كردووە لەناو یەكێتیدا‪ ،‬هەربۆیە دڵنیام‬ ‫لەوەی كە ئەوانیش ئەو مەسەلەیە بەڕۆحێكی‬ ‫یەكێتیانە وەردەگرن‪.‬‬ ‫* باشە ئێوە پێوەرتان بۆ كاندیدەكان چی‬ ‫بوو بۆ ئەوەی خۆیان بپاڵێون؟‬ ‫ ئێمە هەوڵمانداوە زۆرب��ەی گەنج لە‬‫ژن و لە پیاو بەشدار بێت‪ ،‬راب��ردووی پاك‬ ‫بووبێ و لەگەڵ ج��واڵن��ەوەی رزگاریخوازی‬ ‫میللەتەكەماندا بووبێ‪ ،‬نەئااڵبێ لە كۆمەڵێك‬ ‫شتی نابەجێوە‪ ،‬هەموو ئەوانە ئەو خااڵنەن كە‬ ‫كەسایەتی كاندیدی پێ بەهێز دەبێ و هەموو‬ ‫ئەو خااڵنەشمان رەچاوكردووە‪.‬‬ ‫* رێژەی ژن و گەنج تا چەند رەچاوكراوە‬ ‫لە كاندیدەكاندا؟‬ ‫ رێژەیەكی بەرچاو لە ژن و گەنج لە‬‫لیستی ئێمەدا رەچاوكراوە‪ ،‬بێسنوور دەرگایان‬ ‫بۆ كرابۆوەو پشتیوانی زۆریشیان كراوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫توانیویانە لە سنووری جوگرافی جیاجیادا گەنج‬ ‫و ژن لەناو لیستەكەماندا هەبن‪ ،‬دڵخۆشم بەو‬ ‫دەرەنجامانە‪.‬‬ ‫* روانینی ئێوە چییە لەسەر ئەو هێرشانەی‬ ‫كرایە سەر كاندیدێكتان كە كاك جەمال غەمبار‬ ‫بوو؟‬ ‫ پێموایە هەم لیستەكەی پێ بەهێزتر بوو‪،‬‬‫هەم كاك جەمال غەمباریشی پێ بەهێزتر بوو‪.‬‬ ‫* چاوەڕوانی چی دەكەن لە كاندیدەكان كە‬ ‫بیكەن لە ماوەی بانگەشەی هەڵبژاردندا‪ ،‬یان‬ ‫ئێوە رێنوماییتان بۆیان چییەو چ بەرنامەیەكتان‬ ‫هەیە لەمبارەیەوە؟‬

‫ كاندیدەكانمان هەموویان خەڵكی وشیارو‬‫رۆشنبیرو كادیری بە ئەزموونی یەكێتین‪،‬‬ ‫ئێمەش هەموو دەزگاكانی رێكخراوەیی و‬ ‫راگەیاندنمان دەخەینە خزمەتیان‪ ،‬تەنانەت‬ ‫خولی تایبەتیشیان بۆ دەكەینەوە‪ ،‬چەندین‬ ‫پسپۆڕو شارەزامان هێناوە بۆ ئەوەی بە باشترین‬ ‫شێواز فێریان بكەن كە چۆن پەیوەست دەبن‬ ‫بە هەموو یاساو رێساكانی كۆمسیۆنی بااڵی‬ ‫هەڵبژاردنەوەو چۆن بەڵێنەكانی خۆیان كە بە‬ ‫خەڵكیانداوە جێبەجێی بكەن‪ ،‬چۆن راستگۆ‬ ‫دەبن بەرانبەر بەو دەنگانەی كە دەنگدەرانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان و ئ��ۆرگ��ان��ەك��ان��ی رێكخستن‬ ‫بەوانیانداوە‪ ،‬بە دڵنیاییشەوە ئەوانەی كە دەچنە‬ ‫پەرلەمانیشەوە راستگۆ دەبن و ئەمین دەبن‬ ‫بەرانبەر هەموو ئەو دەنگانەی كە بەدەستیان‬ ‫هێناوە‪ ،‬چونكە هەر ئەو دەنگانەن كە ئەوانیان‬ ‫گەیاندووەتە پەرلەمان‪ ،‬بۆیە هەم لە ئێستادا‬ ‫كە قۆناغی پێش هەڵبژاردنە‪ ،‬بەشێوەیەك‬ ‫هەڵسوكەوت دەك��ەن كە تووشی سەرپێچی‬ ‫نەبن بەرانبەر یاساكانی كۆمسیۆن‪ ،‬هەروەها‬ ‫لە قۆناغی دەستپێكردنی هەڵبژاردنیشدا‬ ‫ئەوانە چوارچێوەیەكیان هەیە كە ئیشی لەسەر‬ ‫دەكەن‪ ،‬لەڕۆژی دەنگدانیشدا بە هەمانشێوە‪،‬‬ ‫ئەوان نموونەی جوانی كاندیدەكانی یەكێتی‬ ‫دەبن لە پەیوەستبوون بە یاساو رێساكانی‬ ‫كۆمسیۆنەوە‪ ،‬قۆناغی چوارەمیش كە قۆناغی‬ ‫بوون بە ئەندامی پەرلەمانە‪ ،‬ئەوە دڵنیام كە‬ ‫دەبن بە نموونەیەك كە دەنگدەران شانازی‬ ‫پێوەدەكەن‪.‬‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪6‬‬

‫بۆچی یەكێتی بە لیستی جیاواز دابەزی‪..‬؟!‬ ‫مامۆستایەكی زانكۆ‪:‬‬ ‫لیستی سەربەخۆی یەكێتی‪ ،‬گێڕانەوەی هاوسەنگی‬ ‫هێزو متمانەیە بۆ جەماوەرەكەی‬

‫پەرلەمانتارێكی یەكێتی‪:‬‬ ‫یەكێتی بەجورئەتێكی زۆرەوە هاتووەتە ناو‬ ‫كێبەركێی هەڵبژاردنەكانەوە‬

‫بۆچی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬بڕیاریدا بە لیستی جیاواز داببەزێت بۆ هەڵبژاردنەكانی كوردستان؟ بۆچی كۆتایی هێنا‬ ‫بە دابەزین بە لیستی هاوبەش لەگەڵ پارتی دیموكراتدا؟ ئایا ئامانجی یەكێتی لەم بڕیارەدا چییەو چ مانایەك هەڵدەگرێت؟‬

‫ئا‪ :‬مەریوان ئەحمەد الوە‬ ‫محەمەد عوسمان‪ ،‬ب��ەڕێ��وەب��ەری‬ ‫ئەنسات مەركەزیی یەكێتی‪:‬‬ ‫ه��وك��اری یەكەم وەك وەاڵم��ێ��ك بۆ‬ ‫چەواشەكارییەكان كە یەكێتیی نیشتمانیی‬ ‫كوردستان‪ ،‬هەمیشە حزبی پێشەنگە نەك‬ ‫پاشكۆو ئیرادەی بڕیاردانی سەربەخۆی‬ ‫هەرگیز الوازو لەق نابێت‪.‬‬ ‫هۆكاری دووەم بۆ زانین و ئاگاداربوون‬ ‫لە سەنگ و پێگەی جەماوەریی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان كە بەلیستی جیا‬ ‫ئەو راستییە بۆ یەكێتی و نەیارانی روونتر‬ ‫دەردەكەوێت‪.‬‬ ‫بەبڕوای من بوونی رێككەوتننامەی‬ ‫ستراتیژی لەنێوان یەكێتی و پارتی بۆ‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫بەڕێوەبردن و حوكمڕانی هۆكارێكی ترە‬ ‫كە ئاساییە لە هەموو هەڵبژاردنەكاندا‬ ‫بەلیستی سەربەخۆ بەشداری بكات ‪.‬‬ ‫فاروق عەبدول‪ ،‬مامۆستای زانكۆ‪:‬‬ ‫زۆرك������ەس پ��ێ��ی��ان��واب��وو ل����ەدوای‬ ‫رێككەوتننامەی ستراتیژی نێوان یەكێتی‬ ‫و پارتی‪ ،‬یەكێتی ئەو قورساییەی نەماوە‪،‬‬ ‫مەغزای پشت ئەو لیستە سەربەخۆیەی‬ ‫یەكێتی دەگ��ەڕێ��ت��ەوە بۆ دوو حاڵەت‪،‬‬ ‫یەكەمیان ئەوەیە هاوسەنگی هێز بۆ خۆی‬ ‫بگەڕێنێتەوە‪ ،‬دووەمیشیان ئەوەیە كە‬ ‫پەیامی خۆی بداتە هەموو هێزە كوردستانی‬ ‫و عێراقییەكان كە یەكێتی هێزێكی زیندووەو‬

‫لە ملمالنێ سیاسییەكاندا بەشدار دەبێت‪،‬‬ ‫پێموایە بەم لیستە سەربەخۆیە هەڵەی‬ ‫نەكردووەو گێڕانەوەی هاوسەنگی هێزو‬ ‫متمانەیە بۆ جەماوەرەكەی‪.‬‬ ‫لەتیف فاتح ف���ەرەج‪ ،‬ن��ووس��ەرو‬ ‫رۆژنامەنووس‪:‬‬ ‫بەبڕوای من لە ئەزموونی دیموكراتیدا‬ ‫لەسەر ه��ەر الی��ەن و هێزێكی سیاسی‬ ‫پێویستە خۆی تاقیبكاتەوە‪ ،‬بەپێی زانیاری‬ ‫و لێكدانەوەكانی من وا باشترە یەكێتی‬ ‫بۆ دوای هەڵبژاردنەكان بگەڕێت بەشوێن‬ ‫هاوپەیمانێتی تازەدا‪ ،‬ئەگەر بێت و بەم‬ ‫شێوازە بچێتە ناو كێبەركێی هەڵبژاردنەوە‬

‫‪7‬‬

‫بەڕێوەبەری ئەنسات‬ ‫مەركەزیی‪:‬‬ ‫بۆ زانینی سەنگ و‬ ‫پێگەی خۆیەتی‬ ‫پارێزەرو یاساییەك‪:‬‬ ‫یەكێتی رووبەری‬ ‫ملمالنێ سیاسی و‬ ‫دیموكراتییەكان‬ ‫فراوانتر دەكات‬ ‫نووسەرو‬ ‫رۆژنامەنووسێك‪:‬‬ ‫وا باشترە یەكێتی بۆ‬ ‫دوای هەڵبژاردنەكان‬ ‫بگەڕێت بەشوێن‬ ‫هاوپەیمانێتی تازەدا‬ ‫ئەندامێكی ئەنجومەنی‬ ‫ناوەندی (ی‪.‬ن‪.‬ك)‪:‬‬ ‫ئەو یەك لیستییە‬ ‫خواستی یەكەمی‬ ‫دۆست و الیەنگران و‬ ‫ئەندامانی یەكێتی تێدا‬ ‫بووە‬ ‫ئەندامێكی مەكتەبی‬ ‫بیروهۆشیاری‪:‬‬ ‫یەكێتی بۆی ئاشكرا بوو‬ ‫كە قۆناغەكە گۆڕاوە‬ ‫مامۆستایەكی تری‬ ‫زانكۆ‪:‬‬ ‫ئەم یەك لیستییەی‬ ‫یەكێتی هەم جورئەتە‬ ‫هەم باوەڕبەخۆبوونیشە‬

‫س��ەن��گ و گ���ەورەی���ی خ��ۆی��ش��ی بۆ‬ ‫دەردەكەوێت و ئەگەر زۆرم نەوتبێت‬ ‫لە هەموو دنیادا ئەمەی من باسم كرد‬ ‫یەكێكە لە شێوازەكانی هاوپەیمانێتی‬ ‫كردن‪.‬‬ ‫چێنەر جۆاڵ‪ ،‬پارێزەرو نووسەری‬ ‫یاسایی‪:‬‬ ‫دابەزینی یەكێتی بەلیستی جیا‬ ‫بە هەنگاوێكی زۆرب��اش��ی دەزان��م‪،‬‬ ‫لەبەر ئ��ەم ه��ۆك��اران��ە‪ ،‬هۆكارێكیان‬ ‫ئەوەیە كە رووبەری ملمالنێ سیاسی‬ ‫و دیموكراتییەكان فراوانتر دەكات‪،‬‬ ‫هۆكاری دووەم ئەوە بووە هەمیشە‬ ‫یەكێتی خاوەنی بڕیاری سیاسی خۆی‬ ‫ب���ووەو ئ��ەم لیستە سەربەخۆیەش‬ ‫بەباشی ئ���ەوەی سەلماند‪ ،‬بەهۆی‬ ‫ئ��ەوەی لەماوەی راب���ردوودا یەكێتی‬ ‫رووب��ەڕووی چەند تەنگژەیەك بۆوەو‬ ‫توانی خۆی لەبەردەمدا بگرێ‪ ،‬بەم‬ ‫لیستە سەربەخۆیە دەتوانێ قورسایی و‬ ‫هاوسەنگی بۆ خۆی بگێڕێتەوە‪.‬‬ ‫د‪ .‬مارف عومەر گوڵ‪ ،‬مامۆستای‬ ‫زانكۆ‪:‬‬ ‫راستە ئەو یەك لیستییەی یەكێتی‬ ‫و پارتی لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا‪،‬‬ ‫س��وودی زۆری بۆ خەڵكەكە هەبوو‬ ‫كە تواندرا دووربن لەهەر قەیرانێك‬ ‫كە هەرێمی كوردستان بخاتە بەردەم‬ ‫مەترسییەكی گ��ەورەوە‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ‬ ‫ئەو سوودە زۆرەش��دا هیچ كامێكیان‬ ‫زۆر ب��ەڕوون��ی نەیانتوانی رێ��ژەی‬ ‫دەنگەكانی خۆیان بزانن‪ ،‬بەڕای من‬ ‫ئ��ەم ی��ەك لیستییەی یەكێتی هەم‬ ‫جورئەتە هەم باوەڕبەخۆبوونیشە‪،‬‬ ‫پێشموایە ئەم یەك لیستییەی یەكێتی‬ ‫یەكێتییە تۆراوەكانیش ئاشتدەكاتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەشمان لەبیرنەچێت لەدوای‬ ‫ئاشكراكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان‬ ‫هەموو ئەگەرەكان لەبەردەمی هەموو‬ ‫الیەنە سیاسییەكان بەگشتی و یەكێتی و‬ ‫پارتیدا بەتایبەتی كراوەیە‪.‬‬ ‫رازاو مەحموود فەرەج‪ ،‬ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی ناوەندی‪:‬‬ ‫هیچ گومانی تێدا نییە كە ئەو یەك‬ ‫لیستییەی یەكێتی هۆكارو ئامانجی زۆری‬ ‫لەپشتە‪ ،‬ئەوەشم لەبیرنەچێت راستە‬ ‫سەركردایەتی بڕیاری لە چنگدایەو‬ ‫ئەوانیش تاوتوێی رەوشەكەیان كردووە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو یەك لیستییە خواستی یەكەمی‬ ‫دۆس��ت و الی��ەن��گ��ران و ئەندامانی‬ ‫یەكێتی تێدا بووە‪ ،‬لەناو هەموو ئەو‬

‫ئاڵوگۆڕانەی كە لەناو یەكێتی و عێراق‬ ‫و رۆژهەاڵتی ناوەڕاست و جیهاندا‬ ‫روویانداوەو روودەدەن وای لە یەكێتی‬ ‫كرد كە بە جددی بیر لەوە بكاتەوە‬ ‫لە پڕۆسەیەكی دیموكراتیدا سەنگ و‬ ‫قورسایی خۆی لەم هەڵبژاردنەشدا‬ ‫بزانێت‪ ،‬گرنگیشە ل��ەدوای ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەكان ستراتیژو سیاسەتی خۆی‬ ‫دابڕێژێتەوە‪.‬‬ ‫س���االر م��ەح��م��وود‪ ،‬ئ��ەن��دام��ی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان لەسەر لیستی‬ ‫كوردستانی‪:‬‬ ‫ی���ەك���ێ���ت���ی ب��ەج��ورئ��ەت��ێ��ك��ی‬ ‫زۆرەوە ه��ات��ووەت��ە ن��او كێبەركێی‬ ‫هەڵبژاردنەكانەوە‪ ،‬ئەو كێبەركێیەشی‬ ‫هەروا بەبێ لێكدانەوە نەبووەو پێگە‬ ‫جەماوەرییەكەیشی ئەو گوڕو تینەی‬ ‫دەدات���ێ ك��ە ملمالنێ ه��ەم لەگەڵ‬ ‫ركابەرە مێژووییەكەی خۆیدا بكات‬ ‫ك��ە پارتییە ه��ەم ل��ەگ��ەڵ الیەنێكی‬ ‫سیاسی ناو ئۆپۆزسیۆن كە بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانەو چەند ساڵێك لەمەوبەر لە‬ ‫یەكێتی جیابۆوە هەم لەگەڵ رەوتە‬ ‫ئیسالمگەراكان‪ ،‬واتە یەكێتی لەبەردەم‬ ‫جورئەتێكی گ��ەورەدای��ەو دڵنیاشم‬ ‫باوەڕی بەخۆی هەیە ئەگەرنا چۆن ئەو‬ ‫موجازەفە گەورەیە دەكات!‬ ‫خەلیل ع��ەب��دوڵ�ڵا‪ ،‬ن��ووس��ەرو‬ ‫رووناكبیر‪:‬‬ ‫وەك���و ل���ەالی ه��ەم��وو كەسێك‬ ‫ئ��اش��ك��رای��ە‪ ،‬پێشتر رێككەوتنێكی‬ ‫ستراتیژی لەنێوان یەكێتی و پارتیدا‬ ‫ئیمزا ك��را ب��ۆ ئ��ەو قۆناغەی دوای‬ ‫ش��ەڕی ناوخۆ‪ ،‬دی��ارە بۆ قۆناغێكی‬ ‫راگ���وزەر ب��وو‪ ،‬لەگەڵ ئ��ەوەش��دا بۆ‬ ‫چەسپاندنی ئاشتی سەرتاسەری بوو‪،‬‬ ‫هەربۆیە لەكاتی هەڵبژاردنەكاندا‬ ‫بەیەك لیستی هاوبەش یەكێتی چووە‬ ‫ناو ئەو كێبەركێیەوە‪ ،‬هەندێك الیەنی‬ ‫سیاسیش وا لێكدانەوەیان بۆ ئەو قۆناغ‬ ‫و رێككەوتننامەیە ك��رد كە یەكێتی‬ ‫سەربەخۆیی خۆی لەدەستداوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەڕاستیدا یەكێتی هەم قۆناغەكەی‬ ‫لەشەڕی ناوخۆ دوورخستەوەو هەم‬ ‫توانی ملمالنێكانی خۆیشی نەمرێنێ‪،‬‬ ‫لەكاتێكیشدا كە یەكێتی بۆی ئاشكرا‬ ‫بوو كە قۆناغەكە گۆڕاوە‪ ،‬بڕیاریدا بە‬ ‫یەك لیستی داببەزێتە ناو ئەو كێبەركێ‬ ‫دیموكراتییەوەو دواجار ئەو دەنگانەی‬ ‫پێشووشی بەدەستبهێنێتەوە‪ ،‬لەبەر ئەم‬ ‫هۆكارانەو كۆمەڵێك هۆكاری تر یەكێتی‬ ‫بەباشی زانی بەیەك لیستی داببەزێت‪.‬‬

‫محەمەد عوسمان‬

‫چێنەر جۆاڵ‬

‫لەتیف فاتح فەرەج‬

‫د‪ .‬مارف عومەر گوڵ‬

‫ساالر مەحمود‬

‫رازاو مەحموود فەرەج‬

‫خەلیل عەبدوڵاڵ‬

‫فاروق عەبدول‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

8

No. 63 July. 2013 4th years

‫‪9‬‬

‫گەورەترین كۆمەڵناسی ئەمڕۆی جیهانە‪..‬‬

‫ئاالن تۆرین‪ ،‬لەڕێگەی یەكێتییەوە‪،‬‬ ‫پەیامێك دەداتە نەتەوەی كورد‬

‫وااڵپرێس‪:‬‬ ‫وەفدێكی كوردی سەردانی ماڵی ئاالن تۆرين دەكات لە‬ ‫پاریس‪-‬ی پایتەختی فەرەنساو تۆرین‪-‬یش لەڕێگەی یەكێتییەوە‬ ‫پەیام و ئامۆژگاریی خۆی دەدات بە نەتەوەی كورد‪.‬‬ ‫لە پەراوێزی كۆنفرانسی پاریسدا لەبارەگای پەرلەمانی‬ ‫فەرەنسا كە تایبەت بوو بە دیموكراسی لە هەرێمی كوردستان‬ ‫و عێراق و ناوچەی خۆرهەاڵتی ناوەڕاست‪ ،‬وەفدێكی كوردی‬ ‫بە سەرۆكایەتی مەال بەختیار بەرپرسی دەستەی كارگێڕی‬ ‫مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬بەیاوەری‬ ‫هەریەك لە د‪ .‬عادل باخەوان نووسەرو كۆمەڵناسی كورد لە‬ ‫فەرەنسا‪ ،‬د‪ .‬لوئەی جاف‪ ،‬سەرپەرشتیاری كۆنفرانسی پاریس‪،‬‬ ‫عەدالەت عەبدوڵاڵ نووسەرو نوێنەری دەزگای وااڵ‪ ،‬ئەنوەر‬ ‫حسێن سەرنووسەری گۆڤاری فكری و فەلسەفی (ئایدیا‬ ‫وااڵ) سەردانی ماڵی كۆمەڵناسی گەورەو بیرمەندی ناسراوی‬ ‫فەرەنساو جیهان ئاالن تۆرين‪-‬یان لە پاریسی پایتەختدا كرد‪.‬‬ ‫لەو دیدارەدا كە سەعات و نیوێكی خایاند‪ ،‬وەفدی كوردی‬ ‫پەرەسەندنەكانی دۆزی نەتەوەیی كوردیان بۆ ئاالن تۆرین‬ ‫روونكردەوەو لەمڕووەوە مەال بەختیار‪ ،‬بەرپرسی دەستەی‬ ‫كارگێڕیی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪،‬‬ ‫دوای ئەوەی بەپوختی بارودۆخی نەتەوەی كوردو پارچەكانی‬ ‫كوردستان و هەلومەرجی ناوچەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی‬ ‫بۆ ئاالن تۆرێن روونكردەوە‪ ،‬داواشی لێكرد وەك ئەوەی‬ ‫كە كۆمەڵناسێكی گەورەی جیهانەو تیۆرسێنێكی سۆسیۆلۆگی‬ ‫بەناوبانگەو تیۆریزەی كێشەكانی ئەمڕۆی جیهان دەكات و‬ ‫ئاگاداری كێشەی كوردیشە‪ ،‬ئامۆژگاریی خۆی بۆ نەتەوەی‬

‫كورد لەناوچەكە بخاتەڕوو‪.‬‬ ‫لە بەرامبەردا ئاالن تورين‪ ،‬لە دیدارەكەدا‪ ،‬جگە لە‬ ‫باسكردنی كۆمەڵناسییانەی هەلومەرجی ئەمڕۆی جیهان و‬ ‫ئاماژەكردن بۆ ناوەڕۆكی دوا كتێبی خۆی كە ئێستا لەژێر‬ ‫چاپدایەو بڕیارە بەو نزیكانە بە هەموو ئەوروپاو جیهاندا‬ ‫باڵوببێتەوە‪ ،‬پرسیاریشی لەبارەی دۆخی نەتەوەیی كوردو‬ ‫پرسی زمانی نەتەوەیی كورد كرد‪ .‬تۆرین وەك ئامۆژگارییەك‬ ‫زیاتر لە جارێك جەختی لەسەر ئەوە ك��ردەوە كە كورد‬ ‫نەتەوەیەكەو ب��ەرەو سەربەخۆیی دەچێت‪ ،‬بۆیە دەبێت‬ ‫ئەركەكانی ئەم سەردەمە بزانێت و بایەخی یەكبوونی خۆی‬ ‫پشتگوێ نەخات‪..‬‬ ‫هەر لە دیدارەكەدا ئەم گەورە كۆمەڵناسەی جیهان ئاالن‬ ‫تۆرين‪ ،‬بە دەق بە مەال بەختیار‪-‬ی وت‪ :‬ئەوەی لە هەموو‬ ‫شتێك گرنگترە ئەوەیە كە ئێوە‪ ،‬وەك نەتەوەی كورد‪،‬‬ ‫خاوەنی یەك ئیرادەی هاوبەش بن بۆ سەركردایەتیكردنی‬ ‫یەك بزوتنەوە‪ ،‬دڵنیام كە هۆشیاریی مرۆڤەكان زۆر گرنگە بۆ‬ ‫رزگاربوونیان‪ ،‬ئێوە وەك كورد دەبێ بە بەردەوامی بەدوای‬ ‫ئەو رەگەزانەدا بگەڕێن كە یەكێتیتان بۆ دروست بكات‪،‬‬ ‫راستە دوو شێوازی سەرەكیتان هەیە‪ ،‬بەاڵم دەبێ رێگای‬ ‫كۆمەنیكەیشن بدۆزنەوە‪ ..‬لەمبارەیەوە ئاالن تۆرێن‪ ،‬نموونەی‬ ‫چەند بزوتنەوەیەكی نەتەوەیی لە ئەوروپا هێنایەوە كە رۆڵیان‬ ‫هەبووە لە رزگاركردنی نەتەوەكانیاندا‪.‬‬ ‫خوێنەرانی وااڵپرێس ئاگادار دەكەینەوە كە لە ژمارەكانی‬ ‫داهاتوودا راپۆرتێك لەسەر ئەو دیدارەی وەفدی كوردی و‬ ‫ئاالن تۆرين باڵودەكەینەوە‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪10‬‬

‫«پەیجە عەقاڵنییەكان لە ‪ 300-200‬تێپەڕنابن»‬

‫فــەیســــبووك‬

‫بووەتە وەسیلەی جەنگێكی‬ ‫سیاسیی و تەشهیرو ناوزڕاندن‬ ‫وایلێهاتووە لە ئێستادا زۆربەی هێزە سیاسییەكان بۆ ملمالنێی سیاسیی خۆیان پشت بە بەكارهێنانی پەیجی فەیسبووك و‬ ‫ئەكاونتەكانیان دەبەستن‪ ،‬هەندێكجاریش بۆ هێرش و جنێودان و زمانی زبر‪ ،‬ئەمەش وایكردووە فەیسبووك ببێتە وەسیلەیەك بۆ‬ ‫پڕوپاگەندەی سیاسیی و مایەی جەنگێكی ساردی سیاسیش لەنێوان الیەنەكاندا‪ ،‬ئەمەش لەڕێگای پەیج و ئەكاونتی ساختەی زۆرو‬ ‫زەوەندەوە كە بەناوی خوازراو و نەخوازراو و زۆرجاریش بەناوی خەڵكی ناسراوەوە دەكرێنەوە‪.‬‬

‫ئامادەكردنی‪ :‬هەورامان كامەران‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪11‬‬

‫ئەو كەسانەی لەناو كۆمەڵگەی ئێمەدا‬ ‫تازە خامەیان بەدەستەوە گرتووەو دەیانەوێت‬ ‫بنووسن‪ ،‬یاخود لە سەرەتای نووسیندان‪ ،‬رەنگە‬ ‫نەتوانن بەشێوەیەكی پڕۆفیشنااڵنەو ئەكادیمییانە‬ ‫بابەتەكانیان بۆ رۆژنامەو گۆڤارەكان بنووسن‪،‬‬ ‫لەمكاتەداو لە فەیسبووكدا پەنا بۆ پەیج‬ ‫و ئەكاونتەكانی خۆیان دەب��ەن و لەوێوە‬ ‫نووسینەكانیان باڵودەكەنەوە‪.‬‬ ‫لەالیەكیدیكەشەوە فەیسبووك توانی وەك‬ ‫شۆڕشگێڕ‪ ،‬شۆڕشێك بەرپا بكات لەهەریەك‬ ‫لەواڵتە عەرەبییەكانی بەتایبەت وەك میسرو‬ ‫تونس كە ئەوەش بەشۆڕشی فەیسبووك ناسرا‪،‬‬ ‫ئەمە لەكاتێكدا كە لەپێشتردا شۆڕش لەواڵتێكی‬ ‫وەك لیبیادا لەسەر دەستی عومەر موختار‬ ‫هەڵدەگیرساو لەواڵتێكی وەك میسریش لەسەر‬ ‫دەستی جەمال عەبدولناسر هەڵدەگیرسا‪.‬‬ ‫وەك‬

‫ئوتۆمبێل‬

‫ف��ەی��س��ب��ووك��ی��ش‬ ‫بەكاردەهێندرێت!‬ ‫ع��ەزی��ز رەئ�����وف‪-‬ی رۆژن���ام���ەن���ووس‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە دەڵێت‪ :‬تاكەكانی كۆمەڵگای ئێمە‬ ‫ئەوانەی بەجۆرێك لە جۆرەكان دەستیان ناگاتە‬ ‫باڵوكراوەیەك یان رۆژنامەیەك‪ ،‬دەتوانن لە‬ ‫پەیجەكەی خۆیاندا بابەتەكان باڵوبكەنەوە‪ ،‬دیارە‬ ‫ئەمە بۆ دروستبوونی جۆرێك لەدەستەجەمعی‬ ‫و گەیاندنی خەمەكانی یەكتر ئیجابییە‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئ��ەوەی لەمیسرو تونس و جیهانی عەرەبیدا‬ ‫روویدا پەیوەندی بەفەیسبووكەوە هەبوو كە‬ ‫بەشۆڕشی فەیسبووك ناسراوە‪.‬‬ ‫پێیوابوو كە ئەمە كاریگەریی جددی لەسەر‬ ‫كۆمەڵگەی ئێمەش هەیەو ئەمەشی بەالیەنە‬ ‫ئیجابییەكەی فەیسبووك وەسفكرد كە تیایدا‬ ‫تاك خاوەنی پەیجی خۆی دەبێت‪.‬‬ ‫عەزیز رەئوف‪ ،‬پێشیوابوو ئوتۆمبێل چەندە‬ ‫بەسوودە‪ ،‬ئەوەندەش ئینسانی لەم كۆمەڵگایەدا‬ ‫كوشتووە‪ ،‬هەروەها تەلەفزیۆن چەند بەسوودە‪،‬‬ ‫ئەوەندەش مرۆڤی توندوتیژی هێناوەتە ناو‬ ‫ماڵەكانمانەوە‪ ،‬فەیسبووكیش بەهەمانشێوەیە‪،‬‬ ‫ئەگەر بەشێوازی عەقاڵنی مامەڵەی لەگەڵدا‬ ‫نەكەین سلبیاتی زۆری دەبێت‪.‬‬ ‫ئەم رۆژنامەنووسە ئەوەشی نەشاردەوە كە‬

‫ئەو پەیجانەی لەناو فەیسبووكدا بوونیان هەیەو‬ ‫بەشێوەیەكی عەقاڵنیانە كارەكانیان دەكەن‪،‬‬ ‫رێژەكەیان لە كوردستاندا ئێجگار كەمەو لە (‪100‬‬ ‫بۆ ‪ )200‬پەیج كەمتر دەبێت كە وتارو بیروڕای‬ ‫عەقاڵنی باڵودەكەنەوەو ئەوانی دیكەشی وابینی‬ ‫كە جگە لە جنێودان و تەشهیرو ناشرینی و‬ ‫زمانی زبر زیاتر هیچی دیكە نین‪.‬‬ ‫بەهۆی الوازبوونی چەمكی فكرەوە‬ ‫محەمەد عەلی‪ ،‬راگەیاندنكار‪ ،‬یەكێك لە‬ ‫هۆكارەكانی زۆربوونی پەیجە ناو خوازراوەكانی‬ ‫بۆ نەبوونی ئ��ازادی گێڕایەوەو وتی‪ :‬كاتێك‬ ‫چەمكی فكر الواز دەبێت‪ ،‬كەس ناتوانێت‬ ‫رای خۆی بە ئازادی دەرببڕێت‪ ،‬بۆیە ناچار‬ ‫دەبێت ئازادییەكی زیاتر بۆ خۆی دەستەبەر‬ ‫بكات و لەوێشەوە پەیجەكەی بۆ هێرشكردن و‬ ‫تەشهیر بەكاردەهێنێت‪ .‬هەروەها راگەیاندنیشی‬ ‫بەهۆكارێكی سەرەكی ئەو پاشاگەردانییەی‬ ‫ناو فەیسبووك وەسفكرد كە فەیسبووكی لە‬ ‫تۆڕی كۆمەاڵیەتی خزمەتگوزارەوە كردووە بە‬ ‫مەیدانی ملمالنێ و ناوزڕاندن‪.‬‬ ‫الیەنە سیاسییەكان هۆكارن‬ ‫الی خۆشیەوە دەشتی عەلی‪ ،‬رۆژنامەنووس‪،‬‬ ‫الیەنە سیاسییەكانی بەهۆكارێكی سەرەكیی‬ ‫دانا بۆ بەكارهێنانی وشەی نەشیاو و تەنانەت‬ ‫نووسینی جنێو و تانەو تۆمەت‪ ،‬لەمبارەیەوە‬ ‫وتی‪ :‬لەپەیجی الیەنە سیاسییەكاندا‪ ،‬سووكایەتی‬ ‫و هێرشی ئ��اس��ت ن��زم و ق��س��ەی نەشیاو‬ ‫بەسەركردەو الیەنگرانی یەكتری دەوترێت و‬ ‫هیچ رێزێكیش نەماوەتەوە بۆ پیرۆزییەكانی‬ ‫میللەت و نیشتمان‪ ،‬پێشیوابوو كاتێك الیەنە‬ ‫سیاسییەكان لە پەیجەكانیاندا قسە بە یەكتریی‬ ‫دەڵێن‪ ،‬ئیدی خەڵكیش وەك كاردانەوەیەك‬ ‫جنێو و قسەی نەشیاو دەنووسن و هەربۆیە‬ ‫بەپێویستی زانی كە گۆڕانكاریی لە شێوازی‬ ‫زمانی ئەو پەیجە سیاسیانەدا بكرێت‪.‬‬ ‫بۆ زانینی بنكەی جەماوەرییە‬ ‫هەر لەبارەی زۆربوونی پەیج و ئەكاونتی‬ ‫ساختە ك��ە هەندێكجار ب��ەن��اوی خەڵكی‬

‫ن��اس��راوەوە دروس��ت دەكرێن و كاریگەریی‬ ‫سایكۆلۆژی ئەم دیاردەیەش لەسەر تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگەكەمان‪ ،‬هێمن ئەمین ش��وان��ی‪،‬‬ ‫ت��وێ��ژەری كۆمەاڵیەتی و میدیاكار وت��ی‪:‬‬ ‫تەنها م��اوەی چەند ساڵێكە ئینتەرنێت و‬ ‫تۆڕە كۆمەاڵیەتییەكان بەوشێوە فراوانە لە‬ ‫كوردستاندا باڵوبوونەتەوە‪ ،‬باڵوبوونەوەی ئەم‬ ‫ئامرازی گەیاندنە جەماوەرییەش بەو شێوە‬ ‫فراوانە لەگەڵ ئاستی پێشكەوتنی الیەنی‬ ‫مەعریفی تاكەكانی كۆمەڵگەی كوردیدا یەك‬ ‫ناگرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوەشی وت‪ :‬بەشێك لەپەیجە ساختەكان‬ ‫بۆ ئەوە دەكرێنەوە تا جارێكی دیكە كۆمێنت‬ ‫و الیك لەسەر بابەتی پەیجە راستەقینەكەی‬ ‫خۆیان بنووسن‪ ،‬ئەمەش كاتێك روو دەدات‬ ‫كە بابەتی هاوڕێكانیان دەبینن كۆمێنتی لەسەر‬ ‫دەنووسرێت و هی خۆشیان هیچ كۆمێنت و‬ ‫الیكێكی بۆ نایەت‪.‬‬ ‫ئەو توێژەری كۆمەاڵیەتییە پێشیوابوو كە‬ ‫دانانی پەیج و ئەكاونت بەناوی كەس و الیەنی‬ ‫دیكەوەو دوات��ر بەكارهێنانی بۆ مەبەستی‬ ‫سیاسیی‪ ،‬بۆ نا سەقامگیریی سیاسی كوردستان‬ ‫دەگەڕێتەوەو وتیشی‪ :‬كۆمەڵگەی كوردی‬ ‫بەدۆخی گواستنەوەدا تێدەپەڕێت و بۆ ئەمەش‬ ‫هەر الیەنێكی سیاسی دەیەوێت كاردانەوەی‬ ‫بنكەی جەماوەری بەرامبەرەكەی بزانێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەو مەبەستەش جۆرەها پەیج و ئەكاونت‬ ‫دەكرێتەوەو تیایدا هەڵوێست و بابەتی سیاسی‬ ‫باڵودەكەنەوە‪.‬‬ ‫بەشێكی ئەدمین پەیجەكانن‬ ‫عەلی م��ال��ی‪-‬ە‪ ،‬ب��ەڕێ��وەب��ەری دارای��ی‬ ‫عەربەت‪ ،‬رای وابوو كە فەیسبووك سوودو‬ ‫زیانی خ��ۆی هەیە‪ .‬وتیشی‪ :‬بەكارهێنانی‬ ‫لەالیەن هەندێك لەئەدمین پەیجەكانەوە‬ ‫بۆ قسەی ناشرین و باڵوكردنەوەی وێنەی‬ ‫بەشێوەیەكی نەشیاو و دوور لەكاری مرۆڤ‬ ‫كە ئەمە نیشانەی ئیفالس بوونی بەكارهێنەرە‪،‬‬ ‫لە بەرامبەریشدا دەتوانیت هەر لەڕێگای‬ ‫فەیسبووكەوە بەزووترین كات لە هەواڵەكان‬ ‫ئاگاداربیت‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪12‬‬

‫گومان لە سەركردەی پیرۆز‬

‫دیاردەی پیرۆزكردنی سەركردە‪ ،‬چ لەناو هێزە فەرمانڕەواكانی كوردستان و چ لەناو هێزە بەرهەڵستكارەكاندا بۆتە دیاردەیەكی‬ ‫هەستپێكراو ‪ ..‬سەركردە‪ ،‬زۆرجار‪ ،‬لەوە دەكەوێت كە مرۆڤێك بێت هەڵەی لێ بوەشێتەوە تا رەخنەی لێ بگیرێت‪ ،‬بەڵكو لەناو ئۆپۆزسیۆن‬ ‫و پارتە دەسەاڵتدارەكانیشدا زۆرجار وەكو كائینێكی مەعسوم لە هەڵە تەماشا دەكرێت‪ ،‬ئایا بنەما كۆمەاڵیەتییەكانی ئەم دیاردەیە چییەو‬ ‫لەڕووی سۆسیۆلۆژییەوە چۆنی تەفسیر دەكەیت؟‬ ‫لە سیستمی دیموكراسی لیبراڵداو‬ ‫لە كۆمەڵگەیەكدا كە لەسەر ئەم بنەمایە‬ ‫بیناكرابێت مۆنتێسكۆ‪ ،‬م��ادی��زۆن‪،‬‬ ‫كۆنستانت‪ ،‬سیسمۆندی‪ ،‬كۆبوونەوەی‬ ‫هەموو دەسەاڵتەكان لەدەستی كەسێك‬ ‫یان دەزگایەكدا‪ ،‬پیرۆزكردنی كەسێك یان‬ ‫دەزگایەك‪ ،‬بە هەڕەشەیەكی مەزن لەسەر‬ ‫ت��ەواوی كۆمەڵگە تەماشادەكرێت‪ .‬لەم‬ ‫مۆدێلەدا دروستكردنی حكومەت گرنگە‪،‬‬ ‫ئامادەیی حزب گرنگە‪ ،‬بوونی سەركردە‬ ‫گرنگە‌‪ ،‬بەاڵم لە هەموو ئەمانە گرنگتر ئەو‬ ‫شتەیە كە من لە دواكتێبمدا كە مانگی‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫هەشت باڵودەبێتەوە ناوم ناوە «گومان»‬ ‫لە حكومەت‪ ،‬لە حزب‪ ،‬لە سەركردە‪.‬‬ ‫ل��ە كۆمەڵگەیەكی دی��م��وك��رات��ی��دا‪،‬‬ ‫بەدەزگاییكردنی ئەم گومانەو فراوانكردنی‬ ‫چوارچێوەكانی دەركەوتنی‪ ،‬دەبێت بە دڵە‬ ‫زیندووەكەی پڕۆژەكانی‪ .‬ئامانجی یەكەمی‬ ‫ئەم پڕۆسێسە بریتییە لە پارێزگاریكردن‬ ‫لە مرۆڤەكان وەك ئەكتەری كۆمەاڵیەتی‬ ‫(تاك)و رێگاگرتن لە ملكەچكردنیان لە ژێر‬ ‫زەبروزەنگی رەمزیی ئەو سەركردانەدا كە‬ ‫چ لەالیەن خۆیانەوەو چ لەالیەن گروپێكی‬ ‫تایبەتەوە وەك ب��وون��ەوەری ئاسمانی‪،‬‬

‫هەمیشەیی‪ ،‬بێهەڵە‪ ،‬پ��اك‪ ،‬زان��ا‪ ،‬دانا‬ ‫دەخرێنە سەر شانۆ‪ .‬واتە لە كۆمەڵگەی‬ ‫دیموكراتدا ئەوەی كە دەبێت بە ناوەندی‬ ‫هەموو كەون‪ ،‬هەموو پڕۆژەكان‪ ،‬هەموو‬ ‫سیاسەتەكان‪ ،‬هەموو حكومەتەكان تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگەن‪ ،‬نەك سەركردەكان‪.‬‬ ‫ی��ەك��ێ��ك ل���ە م��ێ��ك��ان��ی��س��م��ە ه���ەرە‬ ‫مەزنەكانی (نەگەڕانەوە)ی كۆمەڵگەیەك بۆ‬ ‫دیكاتۆرییەت‪ ،‬بۆ تۆتالیتاریسم‪ ،‬بۆ سیستمی‬ ‫ستەمكاری‪ ،‬بریتییە لە ئامادەیی هەمیشەیی‬ ‫(بەرەنگاری‪ ،‬موقاوەمەت‪ ،‬رێزیستانس)‬ ‫بەرەنگاری لەبەرامبەر سەرۆكدا‪ ،‬لەبەرامبەر‬

‫‪13‬‬

‫حكومەتدا‪ ،‬لەبەرامبەر هەموو ئەو دەزگایانەدا كە‬ ‫بە جۆرێك لە جۆرەكان دەسەاڵتیان لەژێردەستدایە‪،‬‬ ‫بۆ نموونە لە كۆمەڵگەی كوردیدا‪ ،‬پێش حكومەت‬ ‫و دەزگاكانی‪ ،‬یەكەم كردەی بەرەنگاری دەبێت‬ ‫ئاراستەی مەكتەبی سیاسی ئەو حزبانە بكرێت كە‬ ‫لە كۆمەڵێك سەركردەی هەمیشەیی پێكهاتوون و‬ ‫لە پشت پەردەوە هەموو ستراتیژییەكان دادەڕێژن‬ ‫و هەركەسێك وەك پێویست جێبەجێیان نەكات‬ ‫دووریدەخەنەوە‪ .‬لەهەر سیستمێكی دیموكراسیدا‪،‬‬ ‫هەمیشە دەسەاڵتی وەزیر لە دەسەاڵتی ئەندامێكی‬ ‫مەكتەبی سیاسی حزبێك فراوانترو بەهێزترو‬ ‫تەنانەت شەرعیتریشە‪ .‬ب��ەاڵم لە دیموكراسی‬ ‫كوردیدا‪ ،‬ئەم هاوكێشە جیهانییە پێچەوانەیەو‬ ‫مەكتەبی سیاسی بە واژۆیەك دەتوانێت وەزیرێك‬ ‫فڕێبداتە نێو پەراوێزە لەبیركراوەكانی مێژووەوە‪.‬‬ ‫ل��ە دیموكراسی فەرەنسیدا ك��ە حزبێك‬ ‫هەڵبژاردنەكان دەباتەوەو دەگاتە دەسەاڵت‪ ،‬ئیتر‬ ‫رۆڵی هەموو حزبییەكان كاڵ كاڵ دەبێتەوەو تەنها‬ ‫ئەوانە دەردەكەون كە لە حكومەتدان‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫كاتێك كە پارتی سۆسیالیستی فەرەنسی لەساڵی‬ ‫(‪)2012‬دا‪ ،‬هەڵبژاردنەكانی ب��ردەوەو فرانسوا‬ ‫هۆلۆند وەك سەرۆكی كۆمار هەڵبژێردرا‪ ،‬ئیتر‬ ‫كارایی شەقامی (سۆلفێرینۆ) لە پاریس كە بارەگای‬ ‫سەرەكی پارتی سۆسیالیستی لێیە‪ ،‬كۆتایی پێهات‪،‬‬ ‫بەڕادەیەك كە تەنانەت كەسێكی وەك مارتین‬ ‫ئۆبریش كە تا دوێنێ جەنگی مان و نەمانی‬ ‫رەمزیی لەسەر پۆستی سكرتێری یەكەمی پارتی‬ ‫سۆسیالیست دەكرد‪ ،‬ئامادە نەبوو سەرلەنوێ خۆی‬ ‫بۆ هەمان پۆست كاندیدبكاتەوەو رێگای ماڵەوەو‬ ‫شارەوانییەكەی لە شاری لیل گرتەبەر!‬ ‫بەاڵم لە دیموكراسی كوردیدا‪ ،‬پێش حكومەت‬ ‫و كاتی حكومەت و پاش حكومەتیش‪ ،‬هەموو‬ ‫دەسەاڵتە راستەقینەكان هەر لەدەستی مەكتەب‬ ‫سیاسییەكاندان‪ ،‬بێهودە نییە كە گەر كەسێك‬ ‫(ئیختیار) بكەیت لە نێوان مەكتەبی سیاسی و‬ ‫وەزارەت��دا‪ ،‬بێ هیچ گومانێك مەكتەبی سیاسی‬ ‫هەڵدەبژێرێت! وەزی��رەك��ان دێ��ن و دەڕۆن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم مەكتەب سیاسییەكان هەمیشە لێرەن و‬ ‫بە جۆرێك لە جۆرەكان سیفەتێكی (خودایی)‬ ‫یان هەیە‪ .‬لە هەلومەرجێكی ئاوادا فراوانبوونی‬ ‫رووبەرەكانی دیموكراسی لە كوردستاندا یەكسانە‬ ‫بە فراوانبوونی گومانی مەزن لە دەسەاڵتی مەزنی‬ ‫ئ��ەو سەركردانەی كە رەه��ەن��دی ئەفسانەییان‬ ‫پێبەخشراوە‪ .‬بەپێچەوانەوەش‪ :‬گەر گومانی مەزن‬ ‫لە دەسەاڵتی مەزنی ئەم سەركردانە لە فراوانبوونی‬ ‫هەمیشەییدا نەبێت‪ ،‬ئ��ەوە مانای ئەوەیە كە‬ ‫رووبەرەكانی دیموكراسی لە فراوانبووندانین و‬ ‫دروشمەكان لە ئاستی گوتارەوە دانەبەزیونەتە سەر‬ ‫جیهانی پراكتیك‪.‬‬ ‫بنیامین كۆنستانت (‪ )1830 -1767‬دوو سەدو‬ ‫حەڤدە ساڵ لەمەوپێش‪ ،‬واتە ساڵی (‪ )1796‬تەنها‬

‫حەوت ساڵ پاش شۆڕشی فەرەنسی‪ ،‬لە كتێبێكدا‬ ‫بەناوی (هێزی حكومەتی ئێستای فەرەنساو‬ ‫فەرمانی پشتیوانی لێكردنی)دا‪ ،‬دەڵێت‪ :‬ئازادی‬ ‫تاكەكان بریتییە ل��ەوەی كە هەمیشە هەڵگری‬ ‫بۆچوونێكی سەلبیبن لە بەرامبەر حكومەتداو‬ ‫هەرگیز خۆیان وەك مێگەلێك تەماشانەكەن و‬ ‫حكومەتیش وەك شوان‪ .‬ئەو پێیوایە كە بەبێ‬ ‫چاودێریكردنێكی بەردەوامی حكومەت لەالیەن‬ ‫تاكەكانەوە‪ ،‬گریمانەی گەڕانەوە بۆ ستەمكاری‬ ‫هەمیشە لێرەیە‪.‬‬ ‫گەر ترسی گەڕانەوەی كۆمەڵگەی فەرەنسی‬ ‫بۆ سیستمی دەسەاڵتداریی پێش شۆڕشی فەرەنسی‬ ‫كە تەنها ح��ەوت ساڵی بەسەردا تێپەڕی بوو‪،‬‬ ‫دەسەاڵتی رەه��ای پاشایەتی‪ ،‬وای لە بنیامین‬ ‫كۆنستانت كردبێت كە داوا لە فەرەنسییەكان بكات‬ ‫كە بەشێوەیەكی بەردەوام چاودێری دەسەاڵتداران‬ ‫بكەن و هەمیشە لە بەرەی (پێچەوانەدابن) لەگەڵ‬ ‫هەموو ئەوانەی كە لە جومگەكانی دەسەاڵتدان‪،‬‬ ‫ئەوە ترسی كۆمەڵگەی كوردییە كە مێژوویەكی‬ ‫ه��ەزار ساڵەی لەگەڵ چوارچێوە جیاوازەكانی‬ ‫دەسەاڵتی رەهادا هەیە (خەلیفە‪ ،‬سوڵتان‪ ،‬ئەمیر‪،‬‬ ‫پاشا‪ ،‬س��ەرۆك) لەگەڕانەوە بۆ تۆتالیتاریسم‪،‬‬ ‫دیكاتۆرییەت یاخود دیسپۆتیسم دەكرێت وایلێ‬ ‫بكات كە هەرگیز دەستبەردای گومان لە نوخبەی‬ ‫سیاسی دەسەاڵتدار نەبێت و ئەم گومانە بكات بە‬ ‫دەزگای فەرمی چاودێریكردن‪.‬‬ ‫بۆچی كۆمەڵگەی كوردی پێویستی بەتوڕەبوون‬ ‫و بێ متمانەیی هەیە؟ بۆچی ئەم توڕەیی و بێ‬ ‫متمانەییە دەبێت بكرێن بە دەزگای چاودێری؟‬ ‫سیستمی ئامادەباشی كوردی (بۆردیۆ دەڵێت‬ ‫ئەبیتیوس) لە چركەساتی چاودێرینەكردن و‬ ‫لێنەپرسینەوەی ب��ەردەوام��دا‪ ،‬توانای یەكجار‬ ‫گ����ەورەی ه��ەی��ە ب��ۆ ه��ەرس��ك��ردن��ی خ��ێ��رای‬ ‫دیسپۆتیسم‪ .‬بێگومان ئەمە پەیوەندی بە پارتی‬ ‫یان یەكێتییەوە نییە‪ ،‬بە قەدەر ئەوەندەی كە‬ ‫پەیوەندی بە (بونیەی) عەقڵیی‪ ،‬سایكۆلۆژی‪،‬‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬ئاینی و ئەخالقی مرۆڤی‬ ‫كوردییەوە هەیە‪ .‬بۆیە گەر سبەینێ یەكگرتوو‬ ‫بخەیتە جێگای پارتی و گۆڕان بخەیتە جێگای‬ ‫یەكێتی‪ ،‬بەبێ ئامادەبوونی بەهێزی گومانی‬ ‫هەمیشەیی‪ ،‬گومانی دەزگایی‪ ،‬چاودێریكردنی‬ ‫هەمیشەیی و دەزگ��ای��ی‪ ،‬بەبێ لێپرسینەوەی‬ ‫رۆژان��ە‪ ،‬بەبێ بەرەنگاریی چركەیی‪ ،‬سیستمی‬ ‫ئامادەباشی گ��ۆڕان و یەكگرتووش بەئاسانی‬ ‫دەتوانێت هەرسی ئەزموونی دیسپۆتیسم‪،‬‬ ‫دیكتاتۆرییەت‪ ،‬تۆتالیتاریسم بكات‪ .‬واتە گرفتی‬ ‫كۆمەڵگەی كوردی حزبێكی تایبەت یان سیاسییەك‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو (بوونیەیەكی) كۆمەاڵیەتییە كە لە‬ ‫مێژوویەكی هەزار ساڵەدا (بیناكراوە)و بە ئاسانی‬ ‫دەتوانێت (بوونیەی) دیكە لە كات و شوێنی‬ ‫جیاوازدا (بینا) بكات‪.‬‬

‫بەپێی ئ��ەو زان��ی��اری��ان��ەی دەس��ت‬ ‫وااڵپ���رێ���س ك���ەوت���وون‪ ،‬س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫یەكینەكانی پاراستنی گەل ‪ PYD‬داوایەكی‬ ‫ئاراستەی حكومەتی هەرێم و وەزارەت��ی‬ ‫ناوخۆی هەرێم كردووە‪ ،‬تا رێگە لەچوونی‬ ‫گەنجانی ك��ورد بگرن و فریونەدرێن و‬ ‫بەناوی جیهادكردن دژی بەعس نەنێردرێن‬ ‫ب��ۆش��ەڕی ك��وردەك��ان‪ ،‬ب��ەاڵم وەزارەت���ی‬ ‫ناوخۆ رایگەیاندووە ناتوانن ئەوە كۆنترۆڵ‬ ‫بكەن‪ ،‬ب��ەاڵم داوای لە گەنجان ك��ردووە‬ ‫كە فریونەخۆن و خۆیان نەخەڵەتێنن‪،‬‬ ‫ئەمەش پاش ئەوە هات كە لە چەند رۆژی‬ ‫رابردوودا لەنێوان شەڕی بەرەی «النصرە»و‬ ‫یەپەگەدا‪ ،‬چەند گەنجێكی شاری سلێمانی‬ ‫دەستگیركرابوون‪.‬‬

‫وەزی��ری دەرەوەی عێراق هۆشیار‬ ‫زێ��ب��اری‪ ،‬لە پ��ەراوێ��زی سەردانێكیدا بۆ‬ ‫واڵت��ی بەریتانیاو لە دیدارێكی تایبەتی‬ ‫رۆژنامەنووسی خۆیدا لەو واڵت��ە‪ ،‬چەند‬ ‫پرسێكی گرنگی وروژان�����دووە‪ ،‬ئەویش‬ ‫ئاماژەدانە بەتێكچوونی بارودۆخی عێراق‬ ‫و ئ��ەوەی راگەیاندووە كە راستە عێراق‬ ‫بارودۆخی ئەمنی بەرەو تێكچوونی زیاتر‬ ‫دەڕوات‪ ،‬بەاڵم ئەوە ئاماژە نییە بەشەڕی‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬بەڵكو ئەوە ئاماژەیە بۆ تێكەڵبوونی‬ ‫شەڕی سوریا بە شەڕەكانی عێراق‪ ،‬هەروەها‬ ‫زێباری سەبارەت بە پرسیارێكی تایبەت‬ ‫لەسەر مالیكی رایگەیاندووە‪ ،‬مالیكی پیاوی‬ ‫ئێران نییە‪ ،‬بەڵكو تەنها پیاوی خۆیەتی‪.‬‬

‫س��ەرچ��اوەك��ان��ی ه���ەواڵ باسیان ل��ەوە‬ ‫كردووە كە یەكێتی و الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن‪،‬‬ ‫لە هەوڵی ئەوەدابوون كە كارەكانی لیژنەی‬ ‫لێكۆڵینەوە لە زیادبوونی ژمارەی دانیشتوانی‬ ‫هەرێم‪ ،‬درێ��ژ بكەنەوەو چەند رۆژێكی تر‬ ‫بخایەنێت‪ ،‬بەاڵم پارتی رێگەی بەوە نەداوە!‬ ‫ئەمەش دوای ئ��ەوە ه��ات پ��اش دوو هەفتە‬ ‫لەكاركردنی ئەو لیژنەیە نەتواندرا وەكو پێویست‬ ‫ناوی مردوان و ناوە گوماناوییەكان بسڕدرێنەوە‪،‬‬ ‫ئەو ناوانەش بە (‪ )100‬هەزار زیاتر مەزەندە‬ ‫دەكرێت‪ ،‬هەروەها بەپێی زانیارییەكانیش لە‬ ‫نزیكەی (‪ )150‬هەزار ناوی مردوو لەتۆماری‬ ‫دەن��گ��ەك��ان��دا‪ ،‬تەنها (‪ )25-20‬ه���ەزار ناو‬ ‫سڕدراوەتەوە لەالیەن كۆمسیۆنەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫وایكردووە هێشتا گومانەكان و نیگەرانییەكان‬ ‫لەسەر ئەم بابەتە وەكو خۆی بمێنێتەوە‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪14‬‬

‫ئەگەرچی هێشتا سەردەمی كوشت و كوشتارو ئاوارەبوون لەناو كوردانی سوریادا كۆتایی نەهاتووە‪ ،‬ئەگەرچی هێشتا ژیانی‬ ‫رۆژانەی كوردانی رۆژئاوا لەژێر مەترسی جددی و مەرگدایەو هێشتا پێویستییەكی زۆریان بەهاوكارییە مرۆییەكانە كە بەدەستیان‬ ‫بگات‪ ،‬بەتایبەتی لەالیەن هەرێمی كوردستانەوە‪ ،‬وەك لەماوەی پێشتووتردا پێیان دەدرا‪ ،‬بەاڵم لەئێستاو لەماوەی رابردوودا‪ ،‬ئەو‬ ‫ناوچانە كەوتوونەتە بەردەم مەترسییەكی گەورەوە‪ ،‬ئەویش بەهۆی داخستنی ئەو سنوورە كەمەی كە لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا‬ ‫هەیەتی‪.‬‬ ‫هەرچەندە تائێستا داخستن و دانەخستنی ئەو سنوورەی نێوان هەرێمی كوردستان و كوردانی رۆژئاوا بەڕەسمی لەالیەن‬ ‫حكومەتی هەرێمەوە پشتڕاست نەكراوەتەوە‪ ،‬بەاڵم كوردانی رۆژئاوا دەنگی ناڕەزایی خۆیان لەوبارەیەوە بەرزكردۆتەوەو داوا‬ ‫دەكەن هەرێمی كوردستان ئەمكارە دوژمنكارەیان لەگەڵدا نەكات‪ ،‬لەم سەروبەندەشدا چاودێرانی سیاسی پێیانوایە‪ ،‬هەركاتێك‬ ‫پەیوەندی پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەو حزبە كوردییە سورییانەی كە لێیەوە نزیكن‪ ،‬پەیوەندییان لەگەڵ حزبەكانی تردا‬ ‫باش بێت بەتایبەتی پەیەدە‪ ،‬ئەوا سنوورەكان كێشەیان نییە‪ ،‬بەپێچەوانەشەوە ئەگەر ئەو پەیوەندییە درزی تێكەوت ئەوا‬ ‫هاوكارییە مرۆییەكانیش درزی گەورەی تێ‌ دەكەوێت‪ ،‬لێرەداو لەم بەدواداچوونەی وااڵپرێس‪-‬دا‪ ،‬ئێمە دەپرسین‪ ،‬ئاخۆ پرسێكی‬ ‫وا گرنگ و هەستیارو پەیوەند بە ژیانی كوردانی رۆژئاواوە‪ ،‬بۆچی نەبۆتە بابەت و تەوەری گرنگ و بەدواداچوونی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان؟ ئایا تاچەند حكومەتی هەرێم و پارتی دیموكراتی كوردستان لەداخستنی سنوور بەڕووی كوردانی سوریادا بەرپرسە؟‬ ‫لەم بەدواداچوونەدا وەاڵمەكانی دەدرێتەوە‪.‬‬ ‫بەدواداچوونی‪ :‬لەتیف حسێن‬

‫پارتی‪ ،‬لەڕێگەی حكومەتەوە سزای كـــــ‬ ‫سیاسەتی برسیكردن و‬ ‫داخستنی سنوورەكان ‪..‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪15‬‬

‫بریكاری وەزیری ناوخۆ‪:‬‬ ‫رەنگە ئەو لیژنەیەی كە سەرپەرشتی ئەو سنوورە دەكەن‪ ،‬رێگە‬ ‫بەهەندێك خەڵكی خۆیان بدەن هاتوچۆ بكەن و رێگەش بە‬ ‫هەندێكی دیكە نەدەن‬

‫ل��ەگ��ەڵ ن��زی��ك��ب��وون��ەوەی وادەی‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��دان��ی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬تا دێت دەنگ و هەوڵەكانی‬ ‫كەسایەتی و رێ��ك��خ��راوەك��ان��ی كۆمەڵی‬ ‫مەدەنیش ب��ەرەو زیاتر دەچێت لەپێناوی‬ ‫نەهێشتنی ئیمتیازی زۆرو موچەی زۆرو‬ ‫خانەنشینی پەرلەمانتاران‪ ،‬زانیارییەكانیش‬ ‫باس لەوە دەكەن ئەگەرچی ئەم هەنگاوە‬ ‫پێشوازییەكی باشی لەناو خەڵكدا لێدەكرێت‬ ‫و هەندێك لە پەرلەمانتارانی خولی سێیەم‬ ‫و كاندیدەكانی خولی چوارەمیش‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زۆرێكیشیان پێیانوایە ئەوە هەقی خۆیانەو‬ ‫دەبێت ئەو ئیمتیازات و مووچەیە هەبێت بۆ‬ ‫پەرلەمانتاران و پشتگیری ناكەن‪.‬‬

‫پەرلەمانتارێكی بزوتنەوەی گۆڕان‪:‬‬ ‫پارتی بەوەوە ناوەستێ‌ بارودۆخی هەرێمی كوردستان تێكبدات‪،‬‬ ‫دەیەوێ‌ بارودۆخی كورستانی رۆژئاواش تێك بدات‬

‫ـــــــوردەكانی رۆژئاوا دەدات‬ ‫سنووری رەسمیان لەگەڵیاندا نییە!‬ ‫هەرچەندە حكومەتی هەرێم تا ئێستا وەاڵمێكی‬ ‫روونی سەبارەت بەپرسی داخستنی سنووری هەرێم‬ ‫بەڕووی رۆژئ��اوای كوردستاندا نییە‪ ،‬بەوەی كە ئایا‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان تا چەند ئاگاداری ئەم‬ ‫بابەتەیەو ئایا بەبڕیاری ئەوان ئەمكارە كراوە یان نا؟‬ ‫ئەگەر ئەوان كردوویانە پاساو و هۆكارەكەی چییە؟‬ ‫بەاڵم كوردانی سوریاو چاالكەوانە سیاسییەكانیان و‬ ‫تەنانەت حزبەكانیشیان بەردەوام لەهەوڵی ئەوەدان‬ ‫هەرێمی كوردستان خۆی لەو پارچەیە دانەبڕێت و‬ ‫كارێكی لەو جۆرەیان لەم بارودۆخەی ئێستایاندا لەگەڵ‬ ‫نەكات و تا بتوانن سنووری هاوكارییە مرۆییەكانیان‬ ‫بگەیەننە لێقەوماوانی كورد لەو ناوچانە‪.‬‬ ‫ئەمە س���ەرەڕای گ��رژی و ئاڵۆزییەكانی نێوان‬ ‫هەندێك لە حزبە كوردییەكانی رۆژئ��اوا‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫پ��ەی��ەدە لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان كە‬ ‫بەرپرسی یەكەمە لەو ناوچانەی كە هاوسنوورە لەگەڵ‬ ‫رۆژئاوادا‪ ،‬لەمبارەیەوە وااڵپرێس بۆ زانینی هەڵوێست‬ ‫و بڕیاری سەرۆكایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫پەیوەندی بە سەفین دزەی��ی وتەبێژی حكومەتی‬

‫هەرێمی كوردستانەوە كرد‪ ،‬بەاڵم لەڕێگەی سكرتێری‬ ‫بەڕێزیانەوە ئاگاداركراین كە وتەبێژی حكومەت لەسەر‬ ‫ئەو بابەتە هیچ روونكردنەوەو قسەیەكی نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بریكاری وەزارەتی ناوخۆ جەالل شێخ كەریم‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بە دەن��گ��ۆو قسەكردن لەسەر داخستنی سنووری‬ ‫هەرێمی كوردستان لەگەڵ رۆژئاوا‪ ،‬لەالیەن حكومەتی‬ ‫هەرێم و وەزارەت��ی ناوخۆوە‪ ،‬لەلێدوانێكی تایبەتدا‬ ‫رایگەیاند‪ :‬ئەوەی پەیوەندی بە سنووری نێوان هەرێمی‬ ‫كوردستان و رۆژئ��اواوە هەبێت ئەوەیە كە هەرێمی‬ ‫كوردستان سنووری رەسمی لەگەڵ سوریاو رۆژئاوای‬ ‫كوردستاندا نییە‪ ،‬ئەوەی هەیە سنوورێكی رەسمییەو‬ ‫لەژێر كۆنترۆڵی حكومەتی ناوەندیدایەو پەیوەندی بە‬ ‫هەرێمەوە نییە‪ ،‬ئەو سنوورەی كە باسی داخستنی‬ ‫دەكرێت لەگەڵ رۆژئاوا لەالیەن حكومەتی هەرێمەوە‪،‬‬ ‫ئەوە سنوورێكە هەرێمی كوردستان خۆی لەپێناوی‬ ‫گەیاندنی هاوكاری بە كوردانی رۆژئاوا كردویەتییەوە‬ ‫نەك وە سنوورێكی رەسمی و خاڵی پەڕینەوەی خەڵكی‬

‫بەپێی ئەو زانیارییانەی كە لەناو دەوڵەتی‬ ‫یاساوە باڵوكراونەتەوە‪ ،‬ئەو لیستە بەنیازن بە‬ ‫هاوبەشی لەگەڵ بەرەكەی ساڵح موتڵەگ‪-‬دا‪،‬‬ ‫كارێك بكەن تا لە پەرلەمانی عێراقدا هەوڵی‬ ‫دەستكاریكردنی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئەمەش پاش ئەوەهات كە ماوەیەكی‬ ‫كەمی ماوە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق و‬ ‫لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا دەوڵەتی‬ ‫یاساو مالیكی زیانێكی زۆری بەركەوت و لە‬ ‫زۆرێك لە پارێزگاكاندا شكستی خ��وارد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە بەرامبەردا لیستەكانی دیكەی پەرلەمان ئەو‬ ‫هەوڵە بە هەوڵێكی ن��ەزۆك دەزان��ن و رایان‬ ‫گەیاندووە‪ ،‬كە هەوڵێك لەالیەن دۆڕاوەكانەوە‬ ‫لەئارادایە بۆ دەستكاری سیستمی هەڵبژاردنەكان‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو هەوڵەیان سەرناگرێت‪.‬‬

‫وااڵپرێس لەزاری چەند بەرپرسێكەوە‬ ‫ئەوەی زانیوە كە داخستنی سنووری نێوان‬ ‫هەرێمی كوردستان و رۆژئاوای كوردستان‪،‬‬ ‫بەبڕیارێكی تایبەتی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان بووە‪ ،‬ئەمەش پاش ئەوە هات‬ ‫كە ئەو حزبە كوردیانەی ل��ەڕۆژئ��اوان و‬ ‫لەپارتییەوە نزیكن‪ ،‬لەگەڵ یەپەگەدا نێوانیان‬ ‫بەرەو تێكچوونی زیاتر دەڕوات و دەیانەوێ‌‬ ‫لەو رێگەیەوە فشار بخەنە سەر یەپەگە‪.‬‬ ‫لەمبارەیەوە ل��ەم ژم��ارەی��ەی وااڵپرێسدا‬ ‫راپۆرتێك دەخوێنیتەوە‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪16‬‬

‫هێنان و بردنی چەك‪.‬‬ ‫بریكاری وەزارەت���ی‬ ‫ن��اوخ��ۆ س���ەب���ارەت بە‬ ‫ق���س���ەك���ردن ل���ەب���ارەی‬ ‫داخستن و دانەخستنی ئەو‬ ‫س��ن��وورەوە زیاتر قسەی‬ ‫ك��ردو وت��ی‪ :‬ك��ردن��ەوەی‬ ‫بورهان رەشید‬ ‫ئ����ەو س���ن���وورە ت��ەن��ه��ا‬ ‫گەیاندنی‬ ‫بەمەبەستی‬ ‫ه��اوك��اری��ی ئ���اوارەك���ان‬ ‫ب��ووە‪ ،‬ئەویش لەڕێگەی‬ ‫لیژنەیەكەوە دەبێت كە‬ ‫ل��ە ده��ۆك پێكهاتووەو‬ ‫س��ەرپ��ەش��ت��ی ئ��ەوك��ارە‬ ‫جەالل شێخ كەریم‬ ‫دەك��ەن‪ ،‬وەك��و وتم ئەو‬ ‫سنوورە خاڵی پەڕینەوە‬ ‫نییە تا هەندێك خەڵك‬ ‫بە ئارەزووی خۆیان بێن‬ ‫و ب��چ��ن‪ ،‬پ��اش��ان خاڵی‬ ‫سنووری كاتێك داخستن‬ ‫و كردنەوە بەخۆوەدەبین ‌ێ‬ ‫ناسك تۆفیق‬ ‫ك��ە خ��اڵ��ێ��ك��ی رەس��م��ی‬ ‫بێت‪ ،‬ئەوانەشی باسی‬ ‫ئەم بابەتە دەكەن هەندێك لەو حزبانەیە كە‬ ‫دەمیان بە راگەیاندنەكان دەگات و دەیانەو ‌ێ‬ ‫بەئارەزووی خۆیان ئەو سنوورە بەكاربێنن و‬ ‫كۆنترۆڵی بكەن‪.‬‬ ‫جەالل شێخ كەریم ئەوەشی نەشاردەوە‬ ‫رەنگە ئەو لیژنەیەی كە سەرپەرشتی ئەو‬ ‫سنوورە دەكەن رێگە بەهەندێك خەڵكی تری‬ ‫خۆیان ب��دەن هاتوچۆ بكەن و رێگەش بە‬ ‫هەندێكی دیكە نەدەن و ئەمەشە وایكردووە‬ ‫لێكدانەوە بەداخستنی ئەو سنوورە بكرێت‬ ‫لەڕاگەیاندنەكاندا‪.‬‬ ‫حكومەت وەاڵم ناداتەوە‬ ‫زۆرێكیش هەن رەخنەی زۆر ئاراستەی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان دەك��ەن ب��ەوەی كە‬ ‫ئەم پرسە گرنگ و هەستیارە مرۆڤایەتییەی‬ ‫پەراوێزخستووەو باسی ناكات‪ ،‬بەاڵم ناسك‬ ‫تۆفیق‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەسەر‬ ‫لیستی یەكگرتووی كوردستان‪ ،‬رەتیكردەوە‬ ‫بەدواداچوونی نەكردبێت و باسی ئەو پرسەی‬ ‫نەكردبێت و لەلێدوانێكی تایبەتی خۆیدا بە‬ ‫وااڵپرێس‪-‬ی راگەیاند‪ :‬ئێمە وەكو ئەندامانی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان و هەر لیژنەیەو بەپێی‬ ‫كارەكانی خۆی‪ ،‬بەدواداچوونی بۆ ئەو پرسە‬ ‫ك��ردووەو چەندینجار هەنگاوی لەوبارەیەوە‬ ‫ن��اوە‪ ،‬تا ل��ەوب��ارەی��ەوە لێكۆڵینەوەی خۆی‬ ‫بكات‪ ،‬هەر بۆ ئەو مەبەستەش چەندجارێك‬ ‫هەوڵدراوە بۆ لێكۆڵێنەوە لەسەر ئەم پرسە‬ ‫سەرۆكی حكومەت و الیەنی پەیوەندیدار‬ ‫بانگهێشتی پەرلەمان بكرێت و روونكردنەوە‬ ‫لەوبارەیەوە بدرێت هەروەها چەندجارێكیش‬ ‫پرسیار لەوبارەیەوە ئاراستەی حكومەت كراوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە تا ئەم ساتەش بێ‌ وەاڵم بوون‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫پەرلەمانتارێكی یەكێتی‪:‬‬ ‫یاداشتمان داوەتە‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەمان و‬ ‫داوامان كردووە ناكۆكییە‬ ‫حزبییەكان نەبێتەهۆی‬ ‫رێگریی لە كۆمەكە‬ ‫مرۆییەكان‬ ‫پەرلەمانتارێكی‬ ‫یەكگرتوو‪:‬‬ ‫بەداخەوە‪ ،‬حكومەت‬ ‫تائێستا وەاڵمی‬ ‫نەداوینەتەوە‬ ‫و وەاڵمی پەرلەمانی كوردستانیان نەداوەتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە پەرلەمان ك��اری خۆی ك��ردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫حكومەت و الیەنی پەیوەندیدار لەوبارەیەوە‬ ‫هەڵوێست و وەاڵمیان نەبووە‪.‬‬ ‫پەرلەمانی كوردستان ئەرزشی نییە!‬ ‫ب��وره��ان رەش��ی��د‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لەسەر لیستی گۆڕان‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بەپرسی داخستنی سنووری هەرێمی كوردستان‬ ‫لەگەڵ رۆژئ��اوادا زۆر بەتوندی لێدوانی بۆ‬ ‫وااڵپرێس‪-‬داو رایگەیاند‪ :‬سەرۆكی هەرێم و‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان كارێكیان كردووە‬ ‫كە پەرلەمانی كوردستان ببێتە دامەزراوەیەكی‬ ‫رەم���زی و هیچ دەسەاڵتێكی بەسەریاندا‬ ‫نییەو تەنها بەناو دامەزراوەیەكی رەقابییە‪،‬‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ی ك��وردس��ت��ان س��ەرۆك��ی هەرێم‬ ‫دەتوانێت لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكات‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەژێر رۆشنایی ئەو یاسایەی كە پەرلەمان‬ ‫بەوشێوەیە بچووك كراوەتەوە هەر كارێكیش‬ ‫بكات سوودی نییە‪.‬‬ ‫ئەو پەرلەمانتارەی گۆڕان ئەوەی خستەڕوو‬ ‫كە لە كوردستاندا پارتی بۆتە‪..........‬و خۆی‬ ‫هەموو شتێكە بەسەر خەڵكەوە سیاسەتی‬ ‫ناوخۆو دەرەوەو هەموو جومگەكانی تر الی‬ ‫خۆیەتی و كەسیش بۆی نییە قسە بكات‪،‬‬ ‫ئەوەی لەسەر پەرلەمانە بەدواداچوون بۆ ئەو‬ ‫پرسانە دەك��ات‪ ،‬بەاڵم ئاشكرایە تۆ بۆ هەر‬ ‫بابەتێك كە دەت��ەو ‌ێ داوای روونكردنەوە‬ ‫لەحكومەت یان وەزی��رو وەزارەت بكەیت‪،‬‬ ‫بەنامە دەینێری جاری واهەیە بە دوو هەفتەو‬ ‫زیاتریش وەاڵم��ت ن��ادەن��ەوە‪ ،‬ئەگەر داوای‬ ‫بانگهێشتیشیان لێ‌ بكەیت یان وەكو میوان دێن‬

‫یان هەر حساب بۆ داواكەت ناكات‪.‬‬ ‫بورهان رەشید لەبارەی داخستنی ئەو‬ ‫سنوورەشەوە ئ��ەوەی راگەیاند‪ :‬وەك��و وتم‬ ‫پارتی لەو سنوورە ‪.............‬دەرەج�����ە‬ ‫یەكەو خۆی چی بووێت دەیكات‪ ،‬ئەوەش بۆ‬ ‫ئەوەیە لەناو كوردانی رۆژئ��اوا هەندێك لە‬ ‫حزبە كوردییەكانی ئەو ‌ێ ئینتیماو وەالئیان بۆ‬ ‫پارتی و سەرۆكەكەی هەیە‪ ،‬لەگەڵ پەیەدە‬ ‫پەیوەندییان خراپە‪ ،‬پارتیش ئەمە بۆ ئەوە‬ ‫دەكات كە پەیەدە ناچار بە داخ��وازی حزبە‬ ‫نزیكەكانی خۆی بكات لەڕۆژئاوا‪ ،‬واتە ئەمە‬ ‫فشاری پارتییە لەسەر پەیەدەو بەكاری دێنێ‌‪،‬‬ ‫ب��وره��ان ئ��ەوەی خستەڕوو پارتی ب��ەوەوە‬ ‫ناوەستێ‌ ب��ارودۆخ��ی هەرێمی كوردستان‬ ‫تێك ب��دات‪ ،‬دەی��ەوێ‌ بارودۆخی كورستانی‬ ‫رۆژئاواش تێكبدات و بۆشی بكرێت بارودۆخی‬ ‫كوردەكانی ت��ری پارچەكانی كوردستان و‬ ‫كوردانی ئەرمینیاش تێك دەدات‪.‬‬ ‫بەدواداچوون كراوە‬ ‫س��االر مەحمود ئ��ەن��دام��ی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان لە لیستی هاوپەیمانی كوردستان‬ ‫و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و سەرۆكی‬ ‫لیژنەی مافی مرۆڤی پەرلەمان‪ ،‬سەبارەت بە‬ ‫بەدواداچوونی لیژنەكەیان و پەرلەمان بۆ پرسی‬ ‫داخستنی سنووری هەرێم بەڕووی رۆژئاوای‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬لە لێدوانێكی تایبەتی خۆیدا بە‬ ‫وااڵپرێس‪-‬ی راگەیاند‪ :‬بەڵ ‌ێ بەدواداچوون‬ ‫كراوەو ئەوەی بۆ ئێمە روون بۆتەوە ئەوەیە‬ ‫كە ئاستەنگ و رێگری بۆ هاتوچۆی خەڵكی‬ ‫لەوبەر بۆ ئەمبەر هەیەو كێشەیان بۆ دروست‬ ‫دەك��رێ��ت‪ ،‬ئەمەش بۆتەهۆی دروستبوونی‬ ‫نیگەرانی‪..‬‬ ‫س��االر مەحمود ئاماژەشی بەوەكرد كە‬ ‫بەهۆی ئاڵۆزی و كێشەی نێوان حزبەكان‬ ‫بۆتەهۆی ئەوەی كە ئاڵۆزیش بكەوێتە ئەو‬ ‫س��ن��وورەو رێگری لەگەیاندنی هاوكارییە‬ ‫مرۆییەكان و هاتوچۆی ئەو سنوورە بكرێت‪.‬‬ ‫ئەو ئەندام پەرلەمانە دەڵێت‪ :‬هەر بۆیە‬ ‫ئێمە وەك��و لیژنەكەمان یاداشتمان داوەت��ە‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەمان و داوام��ان ك��ردووە‬ ‫ناكۆكییە حزبییەكان نەبێتەهۆی رێگرییە‬ ‫مرۆییەكان‪ ،‬لەم بارودۆخەی كە كوردانی ئەو‬ ‫ناوچەیەی پێدا گوزەر دەكات‪.‬‬ ‫سەرۆكی لیژنەی مافی مرۆڤ ئەوەشی‬ ‫بەوااڵپرێس وت‪ :‬پێویستە سەرجەم الیەنە‬ ‫سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان كار بكەن‬ ‫ت��ا ئ��ەوپ��ەڕی ه��اوك��اری ك��وردان��ی رۆژئ���اوا‬ ‫بكەن و یارمەتی لۆجستیكی لە خ��واردن و‬ ‫پێداویستییەكانی تریان پێبدەن و ناكۆكییەكان‬ ‫وەالب��ن��ێ��ن‪ ،‬ه���ەروەه���ا ل���ەم ب��اب��ەت��ەش��دا‬ ‫بەرپرسیارێتی دەكەوێتە ئەستۆی حكومەتی‬ ‫هەرێم و دەبێت ئاسانكاری بۆ هاتوچۆی ئەو‬ ‫خەڵكانە بكات و نەبێتە رێگر لەبەردەمیاندا‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگەڵ رەچاوكردنی بارودۆخی ئەمنی‬ ‫هەرێم و تایبەتمەندییەكانی ئەم هەرێمە‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫وەك سەكۆیەك ب��ۆ ب�ڵاوك��ردن��ەوەی‬ ‫هەندێ رووداوی مێژوویی بزووتنەوەی‬ ‫سیاسیی ك��ورد‪ ،‬دەرفەتمان رەخساند كە‬ ‫لە (وااڵپ��رێ��س)ەوە‪ ،‬گفتوگۆیەك لەنێوان‬ ‫هەریەك لە كاك (ئ��اوات عەبدولغەفور)‬ ‫و كاك (ئەشرەف تاڵەبانی )دا رووبدات‪،‬‬ ‫هەردووال لەچەند ژمارەیەكی گۆڤارەكەماندا‬ ‫سەرنج و بۆچوون و رەخنەكانی خۆیان‬ ‫لەپاشخانی یادەوەرییەكانی سەردەمی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ەی رەن��ج��دەران��ی ك��وردس��ت��ان��ەوە‬ ‫تۆماركرد‪ .‬بۆیە لەم ژمارە بەدوا دەرگای‬ ‫ئەم گفتوگۆیە بە وااڵیی نامێنێتەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بۆ ئەوەی دەرفەتی گفتوگۆ لەسەر پرس و‬ ‫بابەتی تر بۆ خەڵكی تریش بڕەخسێت‪.‬‬ ‫وااڵپرێس‬

‫ئاوات عەبدولغەفور‬

‫دوا وەاڵمی من‪..‬‬ ‫بۆ ئەشرەف تاڵەبانی‬ ‫كاك ئەشرەف نەم دەزانی بەزاویەی (‪ )180‬گۆڕاویت‪ .‬لەوەتەی وازت لەحەلقە سەقافییەكانی تەیارە‬ ‫ماركسییەكە هێناوە كەناوی بوو بەكۆمەڵەو كوردستانێتی لەپەیڕەوی ناوخۆو دەستووردا چەسپاند‬ ‫ئالەوكاتەدا تۆ وازت هێناو وتت من لەڕێكخستنێكدا ئیش ناكەم‪.‬‬ ‫‪ -1‬كە بزوتنەوەی كرێكاری عێراق دووبەش بكات بەكوردستانی بوونی‪.‬‬ ‫‪-2‬مام جەالل سەركردەی بێ‪ ،‬چونكە هەموو جەاللییەكان دەكات بەسەركردە لەڕێكخستنێكدا وازت‬ ‫هێنا‪ ،‬كەچی ئێستا دەتەوێت بڵێیت پتر لەساڵێك كە لەكۆمەڵەدا كارم كرد ئینجا وازم هێنا‪ .‬منیش دەڵێم‬ ‫گەر ئەوەندەت بەالوە گرنگەو خۆت بەكۆمەڵەو یەكێتی دەزانیت‪ ،‬باشە‪ ،‬بزانم بەوە دەبی بەمەلیك‪،‬‬ ‫بەاڵم مێژوو ناگۆڕێت و تاسەر ناشێوێندرێت مێژوو عیلمەو هەر راستییەكەی دەمێنێتەوە با دە ئەوەندەش‬ ‫هاتوو هاوار بكەیت‪.‬‬ ‫نازانم كاك ئەشراف دەیەوێت بەم نووسینەی دوایی چی بڵێت و چی بسەلمێنێت‪ .‬كاك ئەشرەف‬ ‫جەنابتان ئەو رۆژەی بوویت بەعێراقی و وازتان هێنا‪ ،‬دەڵێی هەر كوژایتەوە‪ .‬تۆ لە حەلقە سەقافییەكان‬ ‫هاوڕێی ئێمە بوویت‪ ،‬بەاڵم دوای ئەوە تنۆكێك ئارەقت نە بۆ كوردستان و نە بۆ پرۆلیتاریای عەرەب‬ ‫نەڕشت‪ ،‬من هاوڕێی تۆ بووم‪ )4( ،‬ساڵ زیندان بووم بەهەموو موعاناتەكانمەوە‪ .‬تۆ بۆ خۆت لەشاردا‬ ‫بوویت و دەستگیر نەكرابوویت لەسەر وەزیفەی خۆت بوویت و خەریكی ژیانی خۆت بوویت‪ ،‬ئێمە‬ ‫لەزیندان ئازاد بووین و هەر هەموومان روومان كردە شاخ‪ ،‬نزیكی (‪ )10‬ساڵ بەشاخەوە تێكۆشاین جەنابت‬ ‫هەر لەشاردا بوویت‪.‬‬ ‫ئەو حیزبەی كەباسی دەكەیت و رەخنە لەمن دەگریت ناوی هەموویانم نەهێناوە داوای لێبوردنیان‬ ‫لێ دەكەم تەنیا ژمارەیەكیان دەناسم كەناوم هێناون ئەوانی تر ناناسم‪ ،‬دیارە لەحەلقەكاندا لەئێمەت‬ ‫شاردۆتەوە‪ .‬بەهەر حاڵ پرسیارێكم هەیە‪ :‬ئەو حیزبەی دەڵێت بەئەندامی سەركردایەتییەكەی هەڵبژێردرایت‬ ‫دەوری چی بوو لە بزوتنەوەی رزگاریخوازی گەلی كورد؟ ببوورە پرولیتا‪ -‬عێراقدا‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪18‬‬

‫سەدان هەڵسوڕاویان نیگەرانن‪..‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬دیموكراسیی ناوخۆیی لە حـــ‬

‫رێكخەری ژوورێكی بزوتنەوەی گۆڕان‪:‬‬

‫ئەم مەسەلەیە پەیوەندیی بەژووری هەڵبژاردنەوە هەبووە‪ ،‬ئەوان كۆمەڵێك پێوەریان‬ ‫داناوەو لیژنەیان داناوە بۆ هەڵسەنگاندنی كاندیدەكان‬ ‫زۆرێك لەو كەسانەی كە چاودێری بارودۆخی تەنزیمی بزوتنەوەیەكی وەكو بزوتنەوەی گۆڕان دەكەن‪ ،‬پێیانوایە كە‬ ‫دروستكردنی زۆربەی ئۆرگانەكان بەشێوەیەكی مەركەزیانەیە‪ ،‬بڕیارو فەرمانەكانیش وەك دەوترێ لەالی چەند كەسێكی‬ ‫دیاریكراوە‪ ،‬لە هەمانكاتدا پڕۆسەی دانانی كاندید بۆ هەڵبژاردنەكان لەناو ئەم بزوتنەوەیەدا بەفلتەری دەنگدان دانانرێن‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئەوە هەیئەتێكی دیاریكراوە كە ئیختیاریان دەكات و مەركەزییانە دەستنیشانیان دەكات‪.‬‬ ‫پێشیانوایە وازهێنانی زۆر كادیری كۆمپانیای وشەش لە كۆمپانیاكەو كەناڵی ‪ KNN‬بەبێ گوێگرتن لە ناڕەزاییەكانیان‪ ،‬دەركەوتێكی‬ ‫ترە كە هەموو ئەم دیاردانەش وەها ئەكەوێتەوە دیموكراسی لەناو بزوتنەوەكەدا غیابی هەیە‪ ،‬ئەم دەركەوتانەی بزوتنەوەكە‬ ‫وادەكەن كە بزوتنەوەكە پێچەوانەی رێكخستنی دیموكراتییانە كاربكات‪ .‬دەوترێت هێزێك ئەگەر لەناوخۆدا دیموكراسییانە رەفتار‬ ‫نەكات‪ ،‬چۆن دەتوانێت ئیرادەی دیموكراسی حكومەتێك یان میللەتێك بكات؟ ئەم بۆچوونانە رۆژ بەڕۆژ لەسەر بزوتنەوەكە زیاتر‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەاڵم هەڵسوڕاوانی ئەم بزوتنەوەیە دانیپێدا نانێن و ئەو رەخنانە رەتدەكەنەوە‪.‬‬ ‫راپۆرتی‪ :‬هەورامان كامەران‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪19‬‬

‫ـــــزبەكەیدا پێشێل دەكات‬

‫جێگرە نوێیەكەی مارتن كۆپلەر‪،‬‬ ‫نوێنەری نەتەوە یەكگرتووەكان لەعێراق‪،‬‬ ‫سەردانی سكرتێری ئەنجومەنی ناوەندی‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دەك��ات‬ ‫بەیاوەری وەفدێكی هاوڕێی‪ ،‬سەردانەكەی‬ ‫نوێنەری نوێی ن��ەت��ەوە یەكگرتووەكان‬ ‫لەكاتێكدایە‪ ،‬ك��ە ب��ارودۆخ��ی هەرێمی‬ ‫كوردستان تاڕادەیەك بەرەو ئاڵۆزی دەچێت‪،‬‬ ‫عادل موراد راوبۆچوونی یەكێتـی لەسەر‬ ‫هەڵبژاردنەكان و ئەنجامدانیان لەوادەو كاتی‬ ‫خۆیدا بە ‪ UN‬رادەگەیەنێت و ‪ UN‬ش‪،‬‬ ‫هەموو هاوكارییەكی خۆیان بۆسەرخستنی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی هەرێم دەردەبڕن‪.‬‬

‫ئازاد تۆفیق‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی‪:‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان كەوتۆتە سەر ئیجتیهادات و پەیوەندی و‬ ‫خۆشەویستی و تەكەتول و وەالئیان‬ ‫عەبدولڕەزاق عەلی‪ ،‬لە پارتی دیموكراتی كوردستان‪:‬‬ ‫گۆڕان زۆر باسی دیموكراسی دەكەن و زۆر جوانیش باسی دەكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم نازانن بچووكترین هەنگاوی دیموكراسیانە جێبەجێ بكەن‬ ‫نوێنەرانی پەرلەمان بەبێ هەڵبژاردن‬ ‫بەشێوەیەكی مەركەزی و بەبێ هیچ‬ ‫ع��وم��ەر ع��ەب��دول��ع��ەزی��ز بەهادین‪،‬‬ ‫هەڵبژاردنێك نوێنەری كاندیدەكانی‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ت��اری ك��وردس��ت��ان ل��ەس��ەر‬ ‫خۆیان لە دەڤەرەكاندا بۆ پەرلەمانی‬ ‫لیستی یەكگرتووی ئیسالمی‪ ،‬پێیوابوو‬ ‫داهاتوو دیاریكردووە‪.‬‬ ‫میكانیزمی كاندیدكردن و دیاریكردنی‬ ‫ب��اس��ك��ردن��ی دی��م��وك��راس��ی نەك‬ ‫پۆستەكان‪ ،‬یاخود پڕۆژەی هەڵبژاردن لە‬ ‫مومارەسەكردنی‬ ‫ع��ەب��دول��ڕەزاق عەلی‪ ،‬چاودێری‬ ‫حزبێكەوە بۆ حزبێكی دیكە جیاوازە‪ .‬د‪ .‬محەمەد حادجی‬ ‫وتیشی‪ :‬ئەوە مافی هەر حزبێكە بەپێی‬ ‫سیاسیی س��ەر بە پارتی دیموكراتی‬ ‫پەیڕەوی ناوخۆی حزبەكە كە چۆن ئەو‬ ‫كوردستان‪ ،‬پێیوابوو ب��ۆئ��ەوەی بڕوا‬ ‫میكانیزمانە دیاریدەكات‪ .‬پێشیوابوو ئەو‬ ‫بەدروشمەكانی هەر هێزێكی سیاسی‬ ‫تایبەتمەندییە ئەگەر لەناو پەیڕەوی‬ ‫بكەین ك��ە دیموكراسییە‪ ،‬پێویستە‬ ‫ن��اوخ��ۆی ب��زوت��ن��ەوەی گ��ۆڕان��دا دی��اری‬ ‫بەكردار ئەوە بسەلمێنێت‪ ،‬نەك هەر‬ ‫نەكرابێت‪ ،‬لەسەركردایەتییاندا ب��ەڕاو‬ ‫بەدروشم‪ .‬وتیشی‪ :‬لەهەمووی گرنگتر‬ ‫سەرنج وەرگرتنی پسپۆڕانی خۆیان ئەو عومەر عەبدولعەزیز پارەی ئەو دەزگایە‪ ،‬یاخود ئەو حزبە‬ ‫میكانیزمەیان هەڵبژاردووە‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫كە لەكوێوە هاتووەو چۆنیش خەرجی‬ ‫پێیوابوو كە مافی هەر حزبێكە خۆی چۆن‬ ‫دەكات و بەبڕیاری كێ خەرجدەكرێت‪.‬‬ ‫میكانیزمەكانی هەڵبژاردن و كاندیدكردن‬ ‫پێشیوابوو كە دیموكراسی تەنها لە‬ ‫دیاریدەكات‪.‬‬ ‫سندوقی دەنگداندا كۆنابێتەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئ���ازاد تۆفیق‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی‬ ‫مانای نوێی دیموكراسی لەم سەردەمەدا‬ ‫راگەیاندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪،‬‬ ‫بەشەفافییەت وەس��ف��ك��رد‪ .‬وتیشی‪:‬‬ ‫دەبێت خەڵكی خ���وارەوەو س��ەرەوە‬ ‫لەو بڕوایەدابوو كە بزوتنەوەی گۆڕان عەبدولرەزاق عەلی‬ ‫هێزێكی سیاسییە‪ ،‬وەك��و هەموو هێزە‬ ‫بزانن بڕیار چۆن دەدرێت‪ ،‬پارەی ئەو‬ ‫سیاسییەكانی دی��ك��ەی ك��وردس��ت��ان و تەنها حزبە كە هەیە لەچی پەیدا دەكرێت و چۆن‬ ‫بەجیاوازیی ناوەكەی نەبێت‪ ،‬واتا تەنها ناوەكەی خەرجدەكرێت‪.‬‬ ‫گ��ۆڕاوە‪ .‬پێشیوابوو تائێستا بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫ئ��ەو چ��اودێ��رە زۆر ب��ەت��ون��دی دابەزییە‬ ‫لەبەر گرفتە ناوخۆییەكانی خۆی‪ ،‬نەیانتوانیوە سەر دیموكراسیەتی ناو بزوتنەوەی گ��ۆڕان و‬ ‫پرەنسیپێكی هەبێت و لەسەر بنەمای ئەو وتی‪ :‬بزوتنەوەی گ��ۆڕان هیچ سەرو دەرێكی‬ ‫پرەنسیپە پۆستەكان دیاری بكات‪ ،‬بەڵكو پێیوابوو لەگەڵ دیموكراسی نییە‪ ،‬بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫كە بزوتنەوەكە كەوتۆتە سەر ئیجتیهادات و باسی دیموكراسی دەك��ات‪ ،‬نەك مومارەسەی‬ ‫پەیوەندی و خۆشەویستی و تەكەتول و وەالئیان‪ .‬دیموكراسی‪ ،‬زۆریش باسی دیموكراسی دەكات‬ ‫وتیشی‪ :‬لەبەرئەوەیە دەبینین بەپشێوییەكی و زۆر جوانیش باسی دەك��ەن‪ ،‬ب��ەاڵم نازانن‬ ‫مەركەزی زیاتر كاندیدیان بۆ جڤاتی نیشتمانی بچووكترین هەنگاوی دیموكراسیانە جێبەجێ‬ ‫دان��اوە كە دەكاتە سەركردایەتی بزوتنەوەكە‪ ،‬بكەن‪ .‬لەبەشێكی دیكەی وتەكانیدا پرسی كە ئایا‬

‫لەسەر بانگهێشتی گەنجانی پارتی‬ ‫ئاشووری دیموكراتی‪ ،‬لەگەڵ‌ گەنجانی ‪PYD‬‬ ‫لەنێوان هەردووال كۆبوونەوەیەك رێكخراوە‪.‬‬ ‫لەكۆبوونەوەكەدا گفتوگۆ لەسەر كاروخەباتی‬ ‫هاوبەش لەنێوان گەنجانی كوردو ئاشووری‬ ‫كراوەو ستایشی بەرخۆدانی شەڕڤانانی ‪YPG‬‬ ‫و هێزەكانی ئاسایش و گەلی كورد كراو‬ ‫هێرشی گروپە چەتەكان بۆ سەر هاوواڵتیانی‬ ‫مەدەنی بەتوندی شەرمەزار كراوەو بانگ‬ ‫لە گەنجان كراوە خاوەندارێتی لەشۆڕشی‬ ‫رۆژئاوا بكەن‪.‬‬

‫ماوەیەكە چەكدارانی كۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران‪ ،‬كاسبكارانی كورد بەبێ ئەوەی هیچ‬ ‫هۆكارێك هەبێت بۆ كوشتنیان دەكوژن!‬ ‫رۆژ ب��ەڕۆژ ئەو كوشتنانە زیاد دەك��ەن و‬ ‫ئەو چەكدارانە دەست ناپارێزن لە كوشتنی‬ ‫گەنجانی كورد‪ ،‬مافی مرۆڤی ئەوروپاش بۆ‬ ‫ئەو مەبەستە هاتۆتە سەرخەت‪ ،‬لە ماوەی‬ ‫راب��ردوودا زاندرا كە (‪ )3‬كاسبكاری كورد‬ ‫لە ناوچەی بانە كەوتوونەتەبەر دەستڕێژی‬ ‫چەكدارانی كۆماری ئیسالمی و بەسەختی‬ ‫برینداربوون‪ .‬هاوكات گەنجێكی خەڵكی‬ ‫یاسوج بە هۆكاری نادیار لەالیەن چەكدارانی‬ ‫رژێم لە ورمێ تەقەی لێكراوە لە ئاكامدا‬ ‫گیانی لەدەستداوە‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪20‬‬

‫عومەر عەبدولعەزیز‪ ،‬پەرلەمانتاری یەكگرتوو‪:‬‬ ‫میكانیزمی كاندیدكردن و دیاریكردنی پۆستەكان‪ ،‬یاخود‬ ‫پڕۆژەی هەڵبژاردن لە حزبێكەوە بۆ حزبێكی دیكە جیاوازە‬ ‫د‪ .‬ئارام قادر‪:‬‬ ‫گۆڕانێك نەتوانێت هەلی دیموكراسی وەك یەك و‬ ‫یەكسان بۆ الیەنگرانی دەستەبەر بكات‪ ،‬ئەوا ناشتوانێت‬ ‫ئیدیعایەكی لەوە گەورەتر بكات‬ ‫كێ كاك نەوشیروانی هەڵبژاردووە؟ كێ‬ ‫دەنگی پێداوە؟ پرسیشی‪ :‬لەكوێ و لەچ‬ ‫كۆنفرانسێكدا دەنگی دراوەتێ كە ئێستا‬ ‫رێكخەرو بكوژو ببڕی ناو بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانە‪.‬‬ ‫ئەوەشی نەشاردەوە كە نەوشیروان‬ ‫مستەفا تاكە سەركردەی سیاسییە لەهەرێمی‬ ‫كوردستاندا كە بە كۆنگرە دەرنەچووەو‬ ‫لە هەمانكاتدا بەتاكە سەركردەی سیاسی‬ ‫دانا كە رەخنە لە هەموو سەركردەكان‬ ‫دەگرێت‪ .‬وتیشی‪ :‬هەموو سەركردەكانی‬ ‫دیكە بەباش و خراپیەوە بەكۆنگرەی‬ ‫وێنەییش بێت‪ ،‬كۆنگرەیەكیان بەستووە‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬ئەوانەی لەگۆڕان وازدەهێنن‪،‬‬ ‫هۆكاری وازهێنان و وەڕسبوونیان بۆ بێ‬ ‫پارەیی و بێ ئیمكانیەتی نەگێڕاوەتەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو هۆكار نەبوونی دیموكراسی و زمانی‬

‫كۆمپانیای وشە‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫جیاوازو رای جیاوازە لەناو بزوتنەوەكەدا‪.‬‬ ‫شەفافانە‬

‫هەڵبژاردن‬

‫سەربەخۆو‬ ‫بەڕێوەدەچێت‬ ‫د‪ .‬م��ح��ەم��ەد ح��اج��ی‪ ،‬رێ��ك��خ��ەری‬ ‫پەیوەندییە سیاسییەكانی بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬لەبارەی سەرجەمی ئەو رەخنەو‬ ‫توانجانەی كە ئاراستەی بزوتنەوەی گۆڕان و‬ ‫دیموكراسیەتی حزبەكەیان دەكرێت‪ .‬وتی‪:‬‬ ‫كۆمپانیای وشە كۆمپانیایەكی ترەو ئەوە‬ ‫مەسەلەی راگەیاندنە‪ .‬وتیشی‪ :‬بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان هێزێكی سیاسییە‪ ،‬دامودەزگاكانی‬ ‫بزوتنەوەی گ��ۆڕان هەموو دام��ودەزگ��ا‬ ‫تەنزیمییەكان دوو ساڵە بەهەڵبژاردنی‬ ‫سەربەخۆو ئازادو شەفاف كراوە‪ ،‬خەڵكێك‬ ‫دەرچ���ووە ل��ە دام��ودەزگ��اك��ان��دا‪ ،‬ئ��ەوە‬ ‫ئێستا رێكخستنەكانی بزوتنەوەی گۆڕان‬

‫بەڕێوەدەبات‪ ،‬هیچ دەستێوەردانێكی تێدا‬ ‫نەبووە‪.‬‬ ‫ه��اوك��ات س���ەب���ارەت ب��ەدان��ەن��ان��ی‬ ‫كاندیدەكان بە هەڵبژاردن و تێپەڕبوونیان‬ ‫بەفلتەری دەنگداندا‪ .‬وتی‪ :‬ئەم مەسەلەیە‬ ‫پەیوەندیی ب���ەژووری ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەوە‬ ‫ه��ەب��ووە‪ ،‬ئ���ەوان كۆمەڵێك پێوەریان‬ ‫داناوەو لیژنەیان داناوە بۆ هەڵسەنگاندنی‬ ‫ئەو كاندیدانە‪.‬‬ ‫شكست لەپانتاییەكی بچووكدا‬ ‫د‪ .‬ئ��ارام حەمە مینا‪ ،‬ی��اری��دەدەری‬ ‫لێپرسراوی مەكتەبی شەهیدانی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬ل��ەو ب��ارەی��ەوە‬ ‫وت��ی‪ :‬یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪،‬‬ ‫كاندیدەكانی خۆی لەڕێگای دەنگدانەوە‬ ‫هەڵبژارد‪ ،‬هەم لەناو ئۆرگانەكانی خۆی‬ ‫و هەم لەناو خەڵكدا راپرسی بۆ كردن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم بزوتنەوەی گ��ۆڕان نەیتوانی ئەم‬ ‫پڕۆسەیە بەمشێوە دیموكراسییانە بەڕێوە‬ ‫ببات‪ .‬وتیشی‪ :‬ئ��ەوە زیاتر بۆ ساڵێك‬ ‫دەڕوات بزوتنەوەی گ��ۆڕان نەیتوانیوە‬ ‫كۆنگرە ببەستێت‪ ،‬پێشیوابوو حزبێك كە‬ ‫توانای بەرهەمهێنانی دیموكراسی نەبێت‬ ‫و نەتوانێت هەلی دیموكراسی وەكو یەك‬ ‫و یەكسان بۆ الیەنگرانی دەستەبەر بكات‪،‬‬ ‫ئەوا ناشتوانێت ئیدیعایەكی لەوە گەورەتر‬ ‫بكات و بڵێت دەت��وان��م لەپانتاییەكی‬ ‫فراوانتردا كۆمەڵگاو دەسەاڵت دیموكراتیزە‬ ‫بكەم‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫كەركوك‬ ‫لەهەر بەرمیلێك پێنج دۆالریان دەستدەكەوێت!‬ ‫ئا‪ :‬عیماد جەباری‪ -‬كەركوك‬ ‫لەدوا كۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقداو بەكۆی دەنگ بڕیار لەسەر ئەوەدرا كە لە پارەی هەر‬ ‫بەرمیلێك نەوت پێنج دۆالر بۆ شاری بەرهەمهێن خەرج بكرێت‪ ،‬پێشتر یەك دۆالر لەهەر بەرمیلێكی هەناردەكراو‬ ‫تەرخان دەكرا بۆ شارەكە‪ ،‬بەپێی وتەی پەرلەمانتارانی كورد پڕۆژە یاساكە رەزامەندی سەرۆك وەزیرانی عێراقی‬ ‫بەدەستهێناوە‪.‬‬ ‫سیروان ئەحمەد‪ ،‬ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق‪ ،‬بە وااڵپرێس‪-‬ی وت‪ :‬لەدوا كۆبوونەوەماندا بەكۆی‬ ‫دەنگ بڕیارماندا كە هەر شارێك بەرهەمی نەوتی تێدا بێت بۆ هەر بەرمیلێك بڕی (‪ )5‬دۆالری بۆ سەرف بكرێت‬ ‫كە بۆ پڕۆژەكانی خزمەتگوزاری و دروستكردنی نەخۆشخانەو قوتابخانەو یارمەتی خەڵكی هەژاری پێبدرێت‪،‬‬ ‫هاوكاربێت لە دامەزراندنی هاوواڵتیانی شارەكە بەو بودجەیە‪.‬‬ ‫ئەوەشی ئاشكرا كرد كە پەرلەمانتارانی دەوڵەتی یاسا لە ئەنجومەنی نوێنەران دژایەتی بڕیارەكەیان دەكرد‪،‬‬ ‫بەاڵم لە كۆتاییدا بەكۆی دەنگ یاساكە جێبەجێكراوە‪ .‬لەبارەی ئەو شارانەی پڕۆژەكە دەیانگرێتەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫پەرلەمانتارە كوردە زانیاریداو وتی‪ :‬یاساكە شارەكانی كەركوك و میسان و بەسراو هەموو ئەو شارانەش كە نەوت‬ ‫بەرهەمدەهێنن دەگرێتەوە‪ .‬ناوبراو شاری كەركوكی بە نموونە هێنایەوەو ئاماژەی بەوەدا كە ئەگەر شارێكی وەك‬ ‫كەركوك لە ئێستادا كە بۆ هەر بەرمیلێك نەوت بڕی یەك دۆالری بۆ سەرف بكرێت‪ ،‬ئەوكات دەگاتە (‪ )5‬دۆالرو‬ ‫بودجەی بتڕۆدۆالریش پێنج هێندەی ئێستا بەرزدەبێتەوە‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬ئێستە داواكە گەیشتووەتە ئەنجومەنی ئیتیحادی بۆ ئەوەی واژۆی لەسەر بكرێت و بكرێتە یاسایەك‬ ‫كە هیچ شارێك ئیدی پێویستی بەپارەی حكومەتی عێراقی نابێت و خۆی دەتوانێت ئیداری شارەكەی بدات لە‬ ‫هەموو بوارەكانی ژیاندا‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكانی وااڵپرێس‪ ،‬رێژەی هەناردەكردنی نەوت لە كەركوكەوە‬ ‫رۆژانە دەگاتە نزیكەی (‪ )400‬هەزار بەرمیل كە لەپارەی هەر بەرمیلێك‬ ‫دۆالرێك دەگەڕێتەوە بۆ شارەكەو بە بودجەی بتڕۆدۆالر دەناسرێت‪،‬‬ ‫بەوەش پارێزگاكە سوودێكی زۆری لێبینیوە لەبواری خزمەتگوزاری‬ ‫و دامەزراندنی دەرچووانی زانكۆو پەیمانگەكان بەشێوەیەكی‬ ‫كاتی‪.‬‬ ‫ئەندامێكی لیژنەی یاسایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی‬ ‫عێراق رووە یاساییەكەی بۆ وااڵپرێس روونكردەوەو وتی‪:‬‬ ‫مافی یاسایی هەموو شارێكی بەرهەمهێنی نەوتە كە‬ ‫بڕی (‪ )5‬دۆالر‪ ،‬وەربگرێت لە داهاتی فرۆشتنی هەموو‬ ‫بەرمیلێكی نەوت كە لە خاكەكەیدا بەرهەمبهێندرێت‪،‬‬ ‫چونكە سەروەتێكی سروشتی خۆیانەو لە بەرانبەر پااڵوتنیدا‬ ‫ب��ەردەوام ژینگەیەكی پیس و نا تەندروستیان دەبێت‪،‬‬ ‫كۆمپانیاكانی نەوتیش زەوییەكی زۆری ئەو پارێزگایانەیان‬ ‫داگیركردووە‪ ،‬لەگەڵ گواستنەوەی نەوت لەڕێگای بۆری و‬ ‫ئۆتۆمبێلێكی زۆری بارهەڵگرەوە‪.‬‬ ‫شێخ لەتیف شێخ مستەفا وتیشی‪ :‬نوری مالیكی سەرۆك‬ ‫وەزیرانی عێراق رەزامەندە لەسەر تەرخانكردنی ئەو (‪ )5‬دۆالرە‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪22‬‬

‫كوردستانی عێراق‪ ،‬هـــــــــــــ‬

‫كۆنفرانسی (كوردی – فەڕەنسی) لەناو هۆڵی پەرلەمانی فەڕەنسا‬

‫(دیموكراسی پەرەپێبدەن‪ ،‬سوود لە نەوتی‬ ‫كوردستان وەربگرن و زانكۆكان پێشبخەن)‬

‫«هەرێمێك بەرەو دیموكراسی لە عێراقدا» ناونیشانی ئەو كۆنفرانسە بوو كە رۆژی (‪ )2013 - 6 -29‬لە هۆڵی فراكسیۆنی حزبی‬ ‫سۆسیال دیموكراتی فەڕەنسا لەناو پەرلەمانی ئەو واڵتە بەڕێوەچوو‪ ،‬ئەو كۆنفرانسە بە لێكۆڵینەوەو وتاری هەریەك لە بیرمەندی‬ ‫گەورەی فەڕەنسی و نووسەرو لێكۆڵەری ئەو واڵتە‪ ،‬مامۆستای زانكۆ‪ ،‬باڵیۆزی عێراق لە فەڕەنسا‪ ،‬هەڤاڵ مەال بەختیار‪ ،‬میشێل‬ ‫ڤیڤۆریكا‪ ،‬فەرید یاسین‪ ،‬كەریم پاكزاد‪ ،‬فابریل باالنچی‪ ،‬دۆمیونیك باروۆن‪ ،‬كریاڵ بیرنێل‪ ،‬خاتوو خەمان زرار‪ ،‬دانا سەعید سۆفی‪،‬‬ ‫دەوڵەمەند كرا‪.‬‬

‫ئەنوەر حسێن ‪-‬پاریس‬

‫سەرەتای كۆنفرانسەكە‬ ‫س��ەرەت��ا د‪ .‬ل��وئ��ەی ج��اف ()‪Luai jaff‬‬ ‫‪ )(presidentde KESCC‬سەرۆكی رێكخراوی‬ ‫زانستی و پ���ەروەردەو كولتووری ك��وردی لە‬ ‫پاریس (‪ )KESCC‬بەخێرهاتنی میوانەكانی كردو‬ ‫سەبارەت بە كۆنفرانسەكە وتی‪ :‬ئەمانەی لێرە‬ ‫دانیشتوون هەموویان داكۆكی لە مافەكانی مرۆڤ‬ ‫دەكەن‪ ،‬بەو هیوایەی ئەم كۆنفرانسە ببێتەهۆی‬ ‫دروستكردنی پردێكی پەیوەندی لە نێوان‬ ‫فەڕەنساو هەرێمی كوردستان‪ ،‬بۆ چەسپاندنی‬ ‫باشتری دیموكراسی لە هەرێم‪.‬‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫ج��اف‪ ،‬ئەوەشی وت كە ئەم كۆنفرانسە‬ ‫دەبێتە پ��ردی پ��ەی��وەن��دی ن��ێ��وان فەڕەنساو‬ ‫كوردستان‪ ،‬سوپاسی هەموو ئەوانەشی كرد كە‬ ‫هاوكاریان كردوون و لە شوێنە جیاجیاكانەوە‬ ‫بەشداربوون‪.‬‬ ‫جاك گاربرۆ‬ ‫كۆڕی سەرلەبەیانی لەالیەن د‪ .‬عادل باخەوان‬ ‫(‪Adel Bakawan) (enseignant, universite‬‬ ‫‪ )d,evry‬مامۆستای زانكۆ لە شاری ڤێرسای لە‬ ‫زانكۆی ئیڤری لە پاریس‪ ،‬بەڕێوەچوو‪ ،‬یەكێك‬

‫لە بەشداربووان جاك گاربرۆ‪ -‬پێشتر راوێژكاری‬ ‫سەرۆك میتران بووە‪ ،‬بەمشێوەیە دەستی كرد‬ ‫بەوتەكانی‪ :‬خەڵكی فەڕەنسا پرسیار دەكەن‪،‬‬ ‫كورد كێشەی چییە؟ خەڵكی فەڕەنسا وا دەزانن‬ ‫تەنها كێشەی كورد لەگەڵ توركیا هەیە‪ ،‬نەخێر‬ ‫كورد كێشەی لە ناوچەكەو ئەوروپاش هەیە‪،‬‬ ‫بۆ نموونە لە ئەڵمانیا (‪ )800000‬كورد هەیە‪،‬‬ ‫لە فەڕەنسا (‪ )250000‬كورد هەن‪ ،‬جگە لەوەش‬ ‫نەوەی دووهەمی مندااڵنی كورد لێرە زمانی‬ ‫كوردیش دەزانن لەپاڵ زمانی فەڕەنسیدا‪ ،‬ئەمە‬ ‫زۆر گرنگە لەبواری كولتووریدا‪ ،‬ئەمەش هەم‬

‫‪23‬‬

‫ــــەرێمێك بەرەو دیموكراسی‬ ‫(‪Le kuristan d,Irak: une region‬‬ ‫‪en marche vers la democratie‬‬

‫ناسنامەی فەڕەنسییان هەیە‪ ،‬هەم ناسنامەی‬ ‫كوردی خۆشیان ون ناكەن‪ ،‬دەمەوێت بڵێم كورد‬ ‫زۆر نەهامەتی بەسەردا هات‪ ،‬گرتنی عەبدوڵاڵ‬ ‫ئۆجەالن یەكێكە لەو گرفتانە‪ ،‬دروستكردنی‬ ‫كۆماری مهاباد بە سەرۆكایەتی قازی محەمەدو‬ ‫رووخانی كۆمارەكە‪ ،‬كیمیاباران كردنی هەڵەبجە‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە ئەوەش كارێكی باشە كە كوردەكان‬ ‫كردیان بەوەی سكااڵیان لەدژی ئەو كۆمپانیایانە‬ ‫تۆماركرد كە چەكی كیمیاییان بە حكومەتی‬ ‫بەعسی رووخ��او فرۆشتبوو‪ .‬ج��اك گاربرۆ‪،‬‬ ‫ئەوەشی باسكرد كە كێشەی كورد هێشتا بە‬ ‫تەواوی لە فەڕەنسا نەناسراوەو پێویستی بەكاری‬ ‫زۆرترو زیاتر هەیە‪.‬‬ ‫میشێل ڤیڤۆرسكا‬ ‫دواتر بیرمەندی گەورەی فەڕەنسی میشێل‬ ‫ڤیڤۆرسكا (‪Michel wieviorka) (professeur‬‬ ‫‪)des universite en sociologie, EHASS‬‬ ‫پڕۆفیسۆر لەبواری سۆسیۆلۆژیادا وتی‪ :‬زۆر‬ ‫سوپاستان دەكەم بۆ ئەم میواندارییە‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫باسی ك���ورد‪ ،‬حكومەتی ك���وردی‪ ،‬خەڵكی‬ ‫كوردستان ن��اك��ەم‪ ،‬ب��ەاڵم زۆر گرنگە باسی‬

‫شوێنێك دەكەم بەرەو دیموكراسی دەڕوات‪،‬‬ ‫هەنگاو هەڵدەگرێت‪ ،‬كاك بەختیار (مەبەستی‬ ‫لە مەال بەختیار لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی‬ ‫مەكتەبی سیاسی ((ی‪.‬ن‪.‬ك)) ب��وو) بە منی‬ ‫وت‪ :‬باسی تووندوتیژی بكەم‪ ،‬چۆن دەربچن‬ ‫لە تووندوتیژی‪ ،‬بۆ دەرچوون لە تووندوتیژی‬ ‫دەبێت بتوانین ئەنالیزەی بكەین‪ ،‬جگە لەوەش‬ ‫تووندوتیژی كارێكی بەكۆمەڵە! ئەگەرچی‬ ‫رێگا كالسیكییەكان ناتوانن‪ ،‬وەاڵم بە هەموو‬ ‫پرسیارەكان بدەنەوە‪.‬‬ ‫ڤیڤۆرسكا لەدرێژەی وتەكانیدا لەبەردەم‬ ‫ئامادەبوواندا‪ ،‬وتی‪ :‬یەكێك لەو نموونانەی‬ ‫تووندوتیژی زۆری بەرامبەر كرا‪ ،‬ماندێال بوو‪،‬‬ ‫بەاڵم دواجار دژی تووندوتیژی وەستایەوە‪.‬‬ ‫مەال بەختیار‬ ‫دواتر بەڕێز مەال بەختیار ()‪Mala Baxtyar‬‬ ‫‪(chef du bureau politique de I,Union‬‬ ‫‪)patriotique du Kurdistan Irakien‬‬ ‫لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسی‬ ‫(ی‪.‬ن‪.‬ك) لە سەرەتای بابەتەكەیەوە بەمشێوەیە‬ ‫دەستیپێكرد‪ :‬من زۆر خۆشحاڵم‪ ،‬لە یادمە ساڵی‬

‫(‪ )1984‬هاتمە فەڕەنسا‪ ،‬ئێمە پێشمەرگە بووین‪،‬‬ ‫خەركی تووندوتیژی بووین‪ ،‬ئەوكات حزبی‬ ‫كۆمۆنیستی فەڕەنسی بەنهێنی منی بینی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستا‪ ،‬هەر ئەمڕۆ سەرۆكی هەرێم مەسعود‬ ‫بارزانی بە ئاشكرا‪ ،‬سەرۆكی فەڕەنسا دەبینێت‪.‬‬ ‫ئ��ەوەش��ی وت‪ :‬م��ن ن��ات��وان��م ئ��ەم باسە‬ ‫داببڕم لەڕابردوو‪ ،‬لە عێراق و لە كوردستان‪،‬‬ ‫دەمەوێت بڵێم كۆتایی دیكتاتۆرەكان‪ ،‬سەرەتای‬ ‫ملمالنێ كۆمەاڵیەتییەكانە‪ ،‬زۆر لەوانە كۆتاییان‬ ‫هاتووە‪ ،‬یان دەبێت ئاڵوگۆڕیان بەسەردا بێت‪.‬‬ ‫من چەند رۆژ پێش ئێستا لە واڵتی مەغریب‬ ‫بووم‪ ،‬بارودۆخەكە لەو واڵتەشدا تەواو گۆڕاوە‪،‬‬ ‫ئێستا (‪ )10‬ساڵە سەدام رووخ��اوە‪ ،‬لە سوریاو‬ ‫میسر بزانن چی روودەدات‪ ،‬میسر چاوەڕێی‬ ‫گەورەترین رووداوە لە مێژووی خۆیدا (دیارە‬ ‫پێش خۆپیشاندانەكانی میسرە بۆ الدانی مورسی)‬ ‫لە دەرئەنجامی نامۆبوونی خەڵكی میسر‪،‬‬ ‫بارودۆخەكە بۆ یەكەمجارە لە مێژوودا مەیدان‬ ‫دەكاتەوە بۆ خەڵك‪ ،‬تا خەڵك بێتە سەر شەقام‬ ‫بۆ رێگرتن لە دروستكردنی دیكتاتۆرەكان‪،‬‬ ‫بێگومان خەڵكانی تریش ه��ەن دژن‪ ،‬وەكو‬ ‫قاعیدەو بەعسییەكان كە دوایین ئەنەرژی خۆیان‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪24‬‬

‫كەواتە فیدراڵی هەرێمیش لە مەترسیدایە‪،‬‬ ‫چونكە واڵتانی ناوچەكە ئەژدیهان و مەترسیان‬ ‫لەسەر هەرێمی كوردستان هەیە‪.‬‬

‫لە یەكێك لە هۆڵەكانی پەرلەمانی فەرەنسادا‬

‫بە سەركەوتن بەسەر دیموكراسیدا بەكاردەهێنن‪،‬‬ ‫بەاڵم بێ ئاكامە‪.‬‬ ‫لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی‬ ‫سیاسی (ی‪.‬ن‪.‬ك) قوڵتر چووە ناو بارودۆخە‬ ‫سیاسییەكەی هەرێمی كوردستان و عێراقەوەو‬ ‫وتی‪ :‬با بپرسین لەو واڵتانەی ئاڵوگۆڕ بووە‬ ‫چی ڕوویداوە؟ چی بەقازانجی خەڵك چووەتە‬ ‫پێشەوە‪ ،‬ب��ەداخ��ەوە كە بە قازانجی خەڵك‬ ‫نین‪ ،‬بەاڵم ئێستا وەكو جاران لە دیكتاتۆرەكان‬ ‫ناترسین‪ ،‬بەڵكو ئێستا دیكتاتۆرەكان لە ئێمە‬ ‫دەترسن‪ ،‬ب��ەاڵم ترسی گەورەتر هەیە وەكو‬ ‫دەس��ەاڵت��ی دەرەب��ەگ��ای��ەت��ی‪ ،‬دی��ن��ی‪ ،‬رێگرن‬ ‫لەبەردەم رۆشنگەری و دیموكراسی‪ ،‬دەمەوێت‬ ‫سەرنجتانم بۆ ئ��ەوە رابكێشم كە (ی‪.‬ن‪.‬ك)‬ ‫یەكەم حزبی كوردییە باسی دیموكراسی كرد‪،‬‬ ‫هەر بۆیە من بۆ خۆم چەندینجار كەوتوومەتە‬ ‫بەر هەڕەشەی تیرۆری ئەو گروپانە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫هەست بە مەترسی ئەم هێزانە دەكەم‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەبێ كۆمەڵگەی دیموكراسی‪ ،‬دیموكراسی‬ ‫بەدەست نایەت‪ ،‬بەبێ دیموكراسی رۆشنگەری‬ ‫بەدی نایەت‪.‬‬ ‫لەكۆتایی وتەكانیدا م��ەال بەختیار بە‬ ‫ئامادەبووانی وت‪ :‬بەكورتی‪( ،‬ی‪.‬ن‪.‬ك) لە‬ ‫هەرێمی كوردستاندا كە ئێستا باسی دەكەین‬ ‫ب��ەرەو دیموكراسی دەڕوات‪ ،‬رۆڵ��ی هەبووە‬ ‫لە گۆڕینی سیستمی پ��ەروەردە‪ ،‬لە میدیا‪ ،‬لە‬ ‫ئازادی‪ ،‬تەنانەت لە پەیڕەو و پرۆگرامەكەشیدا‬ ‫هاتووە‪ ،‬بۆیە دەڵێین (ی‪.‬ن‪.‬ك) پێشەنگە لە‬ ‫دیموكراسیدا‪ ،‬بۆیە دیموكراسی لە هەزارەی‬ ‫دووەم لە خۆرهەاڵت سەردەكەوێت‪.‬‬ ‫فەرید یاسین‬ ‫پاشان فەرید یاسین ()‪Fareed Yassen‬‬ ‫‪(Ambassadeur de la republique d,Irak‬‬ ‫‪ )a paris‬باڵیۆزی ع��ێ��راق ل��ە فەڕەنسا لە‬ ‫كۆنفرانسەكەدا بابەتی خ��ۆی پێشكەشكردو‬ ‫وتی‪ :‬بەڵێ ئێستا دیموكراسی هەیە لە عێراق‬ ‫و كوردستان وەك��و هەڵبژاردن‪ ،‬رەفاهیەت‪،‬‬ ‫ئازادییەكان‪ ،‬ئەمانەش گرنگن بۆ كوردستان و‬ ‫دەتواندرێت هەنگاوی باشتر بنرێت‪ ،‬بەشێوەیەك‬ ‫كە گەشەی باشترو خێراتر بكات‪.‬‬ ‫دواتر باسی رۆڵی هەڤاڵ مام جەالل‪-‬ی كرد‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫لە عێراقدا وەكو سەرۆك كۆمار كە چ رۆڵێكی‬ ‫گ���ەورەی ه��ەب��ووە چ لە س��ەردەم��ی الوی��داو‬ ‫دواجاریش لە سەردەمی س��ەرۆك كۆماریدا‪،‬‬ ‫وەكو خۆی وتی ئ��ەوەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی‬ ‫كە حزبەكەی دیموكراسییەو خودی تاڵەبانیش‬ ‫نموونەی پیاوێكی دیموكرات و لیبراڵە‪ ،‬خاڵێكی‬ ‫تری گرنگی باس كرد كە لیبراڵییەكەی تاڵەبانی‪،‬‬ ‫بە واقیعی لە پڕۆسەی سیاسی عێراقداو لە‬ ‫نزیكەوە بینیویانە‪.‬‬ ‫لە درێ��ژەی باسەكەیدا بە وردی باسی‬ ‫ل��ەڕۆڵ��ی م��ام ج���ەالل ك��رد ل��ە سەركەوتنی‬ ‫دیموكراسی و پێویستی بۆ عێراق و وتی‪ :‬هێشتا‬ ‫عێراق پێویستی بە كەسانی وەك مام جەالل‬ ‫هەیە بۆ سەرخستنی پڕۆسەی دیموكراسی و‬ ‫بەدیهێنانی مافەكانی گەلی عێراق‪ ،‬چونكە ئەو‬ ‫هەرگیز جیاوازی نەكردووە لە نێوان شیعەو‬ ‫سوننەو كورددا‪.‬‬ ‫كەریم پاكزاد‬ ‫(‪Karim Parzad) (chercheur a‬‬ ‫‪I,Institut des relations internationals et‬‬ ‫‪ )startegiques‬توێژەر لە پەیمانگای پەیوەندی‬ ‫نێودەوڵەتی و ستراتیژی‪ ،‬لە لێكۆڵینەوەكەیدا‪،‬‬ ‫وتی‪ :‬با باسی ئەوە بكەم كە مام جەالل چۆن‬ ‫ئەوەی رەتكردەوە كە ئیمزای لە سێدارەدانی‬ ‫سەدام ناكات‪ ،‬مام جەالل بە تەنها ئەوە نییە‬ ‫دڵسۆزی عێراقییەكانە‪ ،‬بەڵكو ئەو ئێستا جێگری‬ ‫(‪ )SI‬سۆسیال ئینتەر ناسیۆنالی جیهانییەو سەنگ‬ ‫و قورسایی خۆی هەیە‪.‬‬ ‫هەروەها وت��ی‪ :‬فیدراڵی كەمترین مافە‬ ‫بۆ ك��ورد‪ ،‬چونكە كورد ل��ەڕاب��ردوودا هەموو‬ ‫مافەكانی لێ زەوت كرابوو‪ ،‬پێشتریش زۆر‬ ‫بەڵێنیان پ��ێ��داب��وون‪ ،‬ب��ەاڵم خۆرئاواییەكان‬ ‫پەشیمان بوونەوە‪ ،‬بەاڵم ئێستا كورد لە عێراقدا‬ ‫بارودۆخیان باشە‪ ،‬بەتایبەت پەیوەندیان لەگەڵ‬ ‫شیعە زۆر باشە‪ ،‬ئەوەش یارمەتی گۆڕان دەدات‪.‬‬ ‫پاكزاد لە ب��ارەی دیموكراسییەوە دەڵێت‬ ‫هەڵبژاردن تەنها مانای دیموكراسی نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لە عێراقدا سیستمی دیموكراسی بەڕێوەیە‪،‬‬ ‫راش��ك��اوان��ە ئ���ەوەی وت ك��ە لەئێستاداو لە‬ ‫عێراقدا دیموكراسی تەواوەتی نییە‪ ،‬باسی لەو‬ ‫مەترسییەش كرد كە مادام دیموكراسی نییە‪،‬‬

‫فابریس باالنشی‬ ‫پاشان فابریس باالنشی ()‪Fabrice Balanch‬‬ ‫‪(directeur du groups de recherché et‬‬ ‫‪d,etudes sur la mediterranee et le‬‬ ‫‪ )moyen-orient‬لێپرسراوی گروپی توێژینەوەو‬ ‫لێكۆڵینەوەی میدتێرانی لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫لە لێكۆڵینەوەكەیدا ئاماژەی بەوە كرد كە لە‬ ‫ئێستادا هەرێمی كوردستان خاوەنی نەوتە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی گرنگ بوو بەالی ئەوەوە ئەوەبوو كە ئایا‬ ‫نەوت بە مەبەستی خزمەتی تاك و شەخسی‬ ‫بەكاردێت یان بۆ خزمەتی كۆمەڵگەیە‪ ،‬نموونەی‬ ‫لەسەر ئەوە هێنایەوە كە لە ماوەی چەند ساڵی‬ ‫راب��ردوودا هەولێر گەشەی بەرچاوی كردووە‪.‬‬ ‫ئەوەشی وت‪ :‬پێشتر هەرێمی كوردستان لەژێر‬ ‫ئابڵۆقەی ئابووریدا بوو‪ ،‬وەكو دەڵێن خەریكە‬ ‫هەولێر دەبێتە دوبەی‪.‬‬ ‫فابریس باالنشی قوڵتر چووە ناو باسەكەوەو‬ ‫وتی‪ :‬پرسیاری گرنگ بۆ من ئەوەیە ئایا عێراق‬ ‫بە فیدراڵی دەمێنێتەوە یان بەرەو المەركەزی‬ ‫دەچێت؟ نەوت رۆڵی گەورەی هەیە‪ ،‬گرێبەستی‬ ‫گەورە لەگەڵ كۆمپانیا زەبەالحەكان جۆرێكە‬ ‫لە سەربەخۆیی‪ ،‬چونكە جگە لەوە رەهەندە‬ ‫سیاسی‪ -‬ئابوورییەكەی بێكاری كەمدەكاتەوە‪،‬‬ ‫بەتایبەت بۆ كوردەكانی سوریا كە كاری باشیان‬ ‫لە هەرێم دەستكەوتووە‪ ،‬ئەگەرچی رەنگە‬ ‫كەمتر كاریان پێبكرێت‪ ،‬بەاڵم ئەم هاوكارییە بۆ‬ ‫كوردەكانی سوریا زۆر باشەو دەستكەوتنی هەلی‬ ‫كاری هەرزانیشە‪.‬‬ ‫ئەم توێژەرە لەدرێژەی وتارەكەیدا دەڵێت‪:‬‬ ‫زانكۆكانی كوردستان وەكو ئەوكات نین كە لەژێر‬ ‫دەسەاڵتی بەعسدا بوون‪ ،‬بەاڵم پێویستە هەرێمی‬ ‫كوردستان چاكسازی بكات لەبواری زەوی و زار‪،‬‬ ‫لەبواری عەدالەتی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئاماژەیەكی تری‬ ‫گرنگ لە كوردستاندا فڕۆكەخانەكانن كە ئاماژەن‬ ‫بۆ بوونی ئارامی و ئاسایش لە هەرێمدا‪ ،‬پێموایە‬ ‫كوردستان وردە وردە ئابوورییەكی بەهێز پەرە‬ ‫پێدەدات‪ ،‬بەاڵم نابێت ئەوەشمان لەبیربچێت‪،‬‬ ‫نەوت چەندە سەرچاوەی بەختە ئەوەندەش‬ ‫سەرچاوەی ئ��ازارە‪ ،‬چونكە چینی كۆمەاڵیەتی‬ ‫ن��وێ دروس��ت��دەك��ات‪ ،‬ب��ەاڵم زۆرج���ار چینی‬ ‫خوارەوەی كۆمەڵگا دەستی ناگاتە ئەم داهاتە‪،‬‬ ‫ئەمەش رەنگە وا بكات بزوتنەوە ئیسالمییەكان‬ ‫بەرهەمبهێنن‪.‬‬ ‫موداخەلەكان‬ ‫لەبارەی ئەم بابەتەوە چەندین موداخەلەی‬ ‫جۆراوجۆر كرا‪ ،‬ئەنوەر حسێن‪ ،‬سەرنووسەری‬ ‫گ��ۆڤ��اری ئایدیا‪ ،‬پرسیاری ئ���ەوەی ك��رد كە‬ ‫لێكۆڵینەوەكە زۆرباش بوو‪ ،‬پشتی بە ئامارو داتای‬ ‫ورد بەستبوو‪ .‬ئەنوەر‪ ،‬لەدرێژەی موداخەلەكەیدا‬ ‫دەڵێت‪ :‬بابەتی نەوت‪ ،‬چاكسازی زەوی و زار‪،‬‬ ‫بەاڵم باسی میدیای نەكرد لە كوردستاندا كە‬ ‫رۆڵی گەورەی هەیە لە هەرێمی كوردستاندا‪.‬‬ ‫بۆ نموونە لە ساڵی (‪)1991‬دا‪ ،‬تەنها یەك كەناڵی‬ ‫(‪ )TV‬هەبوو‪ ،‬بەاڵم ئێستا بووەتە (‪ )1200‬كەناڵی‬

‫‪25‬‬

‫راگەیاندن‪ ،‬یاسای كاری رۆژنامەنووسی و یاسای‬ ‫بەدەستهێنانی زانیاری هەیە‪ .‬پرسیارەكە ئەوەیە‪،‬‬ ‫ئایا تا چەند میدیا رۆڵی هەیە لەپاڵ فاكتەرەكانی‬ ‫ئابووری و نەوت بۆ گەشەی دیموكراسی لە‬ ‫هەرێمدا؟‬ ‫دوات����ر ه��ەڤ��اڵ ع���ەدال���ەت ع��ەب��دوڵ�ڵا‪،‬‬ ‫سەرنووسەری گۆڤاری وااڵپرێس‪ ،‬بۆچوونی خۆی‬ ‫دەربڕی سەبارەت بە باسەكە‪ .‬پاشان هەریەكە‬ ‫لە جەمال حسێن‪ ،‬بەهمەن تاهیرو چەند‬ ‫بەشداربوویەكی تر موداخەلەیان كرد‪.‬‬ ‫دۆمیۆنیك بارۆژت‬ ‫دوات����ر شیسیل ك��ۆی��وس��ێ��رس (‪Cecile‬‬ ‫‪Coursieras) – (universite paris-sorbonne,‬‬ ‫‪ )paris IV‬سكرتێری ڕێكخراوی ‪ KESCC‬و‬ ‫خوێندكاری دكتۆرا لە زانكۆی سۆربۆن كۆڕی‬ ‫دووەمی بەڕێوەبردو سوپاسی ئامادەبووانی كرد‪.‬‬ ‫پاشان دۆمیۆنیك ب��ارۆژت (‪Dominique‬‬ ‫‪barjot) – (professeur des universite en‬‬ ‫‪histories economique) (universite paris‬‬‫‪ )sorbonne,paris IV‬پڕۆفیسۆری مێژوو و‬ ‫ئابووری لە زانكۆی بۆربۆن لە لێكۆڵینەوەكەی‬ ‫خ��ۆی��دا وت���ی‪ :‬ك��وردس��ت��ان واڵت���ی ك��وردان��ە‪،‬‬ ‫ناوچەیەكی نەوتی گرنگە‪ ،‬بۆ نموونە كۆمپانیای‬ ‫ئەكسۆن موبێل دەستیكردووە بە گەڕان بەدوای‬ ‫نەوتدا‪ ،‬هەروەها كۆمپانیای فەڕەنسی‪ ،‬چینی‪،‬‬ ‫روس��ی‪ ،‬ئەمەش وا دەك��ات لە چ��وار ساڵی‬ ‫داهاتوودا كوردستان رۆژانە بتوانێت (‪ )2‬ملیۆن‬ ‫بەرمیل نەوت هەناردە بكات‪ ،‬سەیری قەتەر‬ ‫بكەن چ رۆڵێكی گەورە دەگێڕێت لە ناوچەكەو‬ ‫رووداوەكانی سوریادا‪ ،‬هۆكارەكەشی نەوتە‪،‬‬ ‫هەر لەبەر ئەو بارودۆخەشە‪ ،‬روسیاو پۆتین‬ ‫دەیانەوێت بگەڕێنەوە ناوچەكەو پشتیوانی لە‬ ‫ئێران و سوریا بكەن‪ ،‬بۆیە دەبێت كوردەكان‬ ‫ئەوە بزانن كە نەوت بۆ هەرێمەكەیان زۆر‬ ‫گرنگە‪ ،‬كردنەوەی دەرگ��ای نوێیە بەڕوویاندا‬ ‫بۆ سەركەوتن و گەشەسەندن‪ ،‬بە مەرجێك بە‬ ‫عەدالەت دابەشبكرێت‪.‬‬

‫‪Z.assad) (representante du gouvernement‬‬ ‫‪ )regional du Kurdistan en france‬نوێنەری‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان لە فەڕەنسا‪،‬‬ ‫بابەتێكی پێشكەشكردو لە بابەتەكەیدا باسی‬ ‫لەڕۆڵی حكومەتی فەڕەنسا كرد كە هەردەم‬ ‫پشتیوانی لە خەڵكی كوردستان كردووە‪ .‬خەمان‬ ‫لە بابەتەكەیدا وتی‪ :‬بەتایبەت رۆڵی دانیال‬ ‫میتران زۆر زۆر بووە لە پشتیوانیكردن لە كوردو‬ ‫دۆستی كورد بووە‪ ،‬بێگومان كاریگەری كوردیش‬ ‫لەسەر فەڕەنسا هەیە‪ ،‬چونكە كێشەی كورد‬ ‫ئێستا رەهەندی گ��ەورەی نێودەوڵەتی هەیە‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا كوردستان ئێستا ناوچەیەكی‬ ‫ئارامە بە بەراورد بە ناوچەكانی تری عێراق‪،‬‬ ‫جگە لەوانەش تەنها لە یەك ساڵدا نزیكەی (‪)200‬‬ ‫خوێندكاری كورد كورسی خوێندنیان لە فەڕەنسا‬ ‫وەرگرتووە‪ .‬خەمان ئەوەشی وت‪ :‬تاڕادەیەك‬ ‫كە ئێستا لە كوردستان ئاشتی و ئارامی هەیە‪،‬‬ ‫ئ��ەوەش قازانجی كۆمپانیا فەڕەنسییەكانە‬ ‫هەركاتێك بیانەوێت وەبەرهێنان لە كوردستاندا‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫دانا سەعید سۆفی‬ ‫پاشان د‪ .‬دانا سەعید سۆفی ()‪Dana Sofi‬‬ ‫‪(depute au parlement du Kurdistan‬‬ ‫‪ )irakien‬ئەندام پەرلەمانی كوردستان لەسەر‬ ‫لیستی (ی‪.‬ن‪.‬ك) لە بابەتەكەیدا باسی لەوەكرد‬ ‫كە دیموكراسی عێراق بە دیموكراسی تەوافوقی‬ ‫ن��اوی دەرك���ردووە‪ ،‬ئەم ئەندام پەرلەمانەی‬ ‫كوردستان‪ .‬لەدرێژەی بابەتەكەیدا وتی‪ :‬بێگومان‬ ‫ئەو دیموكراسییە نییە كە گونجاو بێت بۆ هەموو‬ ‫كۆمەڵگاكان‪ ،‬بە تایبەت ئەو كۆمەڵگایانەی لەسەر‬ ‫بنەمای ئایین یان بنەمای نەتەوەین‪ ،‬لە عێراقدا‬ ‫زۆرینەی شیعە دەیانەوێت كۆنترۆڵی تەواوی‬

‫دەسەاڵتەكان بكەن‪ ،‬هێز بەكاردێت بۆ یەكالیی‬ ‫كردنەوەی كێشەكان‪ ،‬بەاڵم گرفت ئەوەیە هەموو‬ ‫الیەنەكان پشت بە دەستوور نابەستن‪ ،‬چونكە‬ ‫دەستوور دەتوانێت گرەنتی بكات‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫عێراقدا هەركەسێك بەئارەزووی خۆی و بەپێی‬ ‫بەرژەوەندی خۆی سەیری دەستوور دەكات‪.‬‬ ‫دان��ا لە كۆتایی بابەتەكەیدا ئ��ەوەی بە‬ ‫ئامادەبووان وت‪ :‬كە دوو گرفت لە بەردەم‬ ‫دیموكراسیدا هەیە یەكەمیان ن��ەوت تاكە‬ ‫داه��ات��ی هەرێم و عێراقە‪ ،‬زۆر گرنگی بە‬ ‫خواستی هاوواڵتیان ن��ادات‪ ،‬هەر ئەمەش وا‬ ‫دەكات هاوواڵتیان دووربكەونەوە لە ناوەندی‬ ‫بڕیار‪ .‬دووەم��ی��ان‪ ،‬بووەتە ملمالنێی نێوان‬ ‫هێزەكان‪ ،‬كەركوك وەكو نموونەیەكی زیندووە‬ ‫لەوبارەیەوە‪.‬‬ ‫لە كۆتایی كۆنفرانسدا‬ ‫لە كۆتاییدا هەڤاڵ مەال بەختیار وتی‪:‬‬ ‫ناكرێت كوردستان بەراورد بكەین بە پاریس‬ ‫و خ��ۆرئ��اوا وەك چ��ۆن ناكرێت ب���ەراورد‬ ‫بكەین لە نێوان فەڵەستین و كەمبۆدیاو كوبا‪.‬‬ ‫بەشداربووانی ئەو كۆبوونەوەیەش هەریەك لە‬ ‫ئەنوەر حسێن‪ ،‬عەدالەت عەبدوڵاڵ‪ ،‬د‪ .‬بارام‬ ‫جاف‪ ،‬هەڤاڵ سەمیر‪ ،‬جەمال حسێن‪ ،‬بەهمەن‬ ‫تاهیر‪ ،‬بەرزان فەرەج‪ ،‬نوێنەرانی (ی‪.‬ن‪.‬ك)‬ ‫لە نەمسا‪ ،‬هۆڵەندا‪ ،‬فەڕەنسا‪ ،‬ئەڵمانیاو چەند‬ ‫خوێندكارێكی كورد كە بۆ خوێندنی ماستەرو‬ ‫دكتۆرا لە فەڕەنسا دەیانخوێند بەشدارییان لە‬ ‫كۆنفرانسەكەدا كرد‪ .‬شایەنی باسە رێكخەری‬ ‫كارەكانی ئەم رێكخراوە لە كوردستان د‪ .‬بارام‬ ‫ئەحمەد جاف‪ ،‬مامۆستا لە زانكۆی سلێمانی‬ ‫و نوێنەری رێكخراوی ‪ KESCC‬لە هەرێمی‬ ‫كوردستان بوو‪.‬‬

‫سیرێل بێرتل‬ ‫پاشان پڕۆفیسۆر سیرێل بێرتل (‪cyrille‬‬ ‫‪bertelle) (PROFESSEUR ET VISE‬‬‫‪)PRESIDENT DE I,universite du havre‬‬ ‫پڕۆفیسۆرو جێگری سەرۆكی زانكۆی هاڤەر وتی‪:‬‬ ‫لە ئێستادا پەیوەندی باش لەنێوان زانكۆكانی‬ ‫فەڕەنسا‪ -‬كوردستان‪-‬دا‪ ،‬هەیە بۆ هاوكاری‬ ‫گەشەپێدانی زانستی و راهێنانی خوێندكاران و‬ ‫هێنانی خوێندكارێكی زۆر بۆ ماجستێرو دكتۆرا‬ ‫لە فەڕەنسا كە وەكو هەموو الیەنەكان رۆڵیان‬ ‫هەیە لە گەشەی دیموكراسی لە هەرێمی‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬بۆیە دەبێت هەرێمی كوردستان‬ ‫گرنگی زۆر بدات بە زانكۆكانی كوردستان‪،‬‬ ‫پێشكەوتنی ئاستی زانست‪ ،‬ن��اردن��ەدەرەوەی‬ ‫خوێندكاران‪ ،‬دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ‬ ‫زانكۆ گەورەكانی جیهاندا‪.‬‬ ‫خەمان زرار‬ ‫لە دواییدا خاتوو خەمان زرار (‪Kharman‬‬

‫مەال بەختیار لەناو پەرلەمانی فەرەنسادا‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪26‬‬

‫غیابی مام جەالل زۆر كاری كردۆتە سەر بڕیارەكـــ‬ ‫ئااڵ تاڵەبانی‪ ،‬راشكاوانە‪ ،‬بۆ وااڵپرێس‪:‬‬

‫هەڵبژاردن‬ ‫سەرەتایترین مافی‬ ‫هاوواڵتیانە‌و دەبێت‬ ‫لەكاتی خۆیدا ئەنجام‬ ‫بدرێت‬ ‫* وەك ئ��ەوەی دوو خولە ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫عێراقی‪ ،‬ئەو یاسایانە كامانەن كە لە بەرژەوەندی كورددا‬ ‫دەرچووبێت لەو پەرلەمانە؟‬ ‫ گرنگترین ئەو یاسایانەی كە لە ب��ەرژەوەن��دی‬‫ك��وردە‪ ،‬هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەكانی رژێمی بەعسە‬ ‫كە پەیوەندییان بە پاكتاوی نەژادییەوە هەیە بەتایبەت‬ ‫بۆ شاری كەركوك‪ ،‬هەڵوەشاندنەوەی ئەو بڕیارانەی بۆ‬ ‫گۆڕینی دیمۆگرافیای كەركوك دەرچووبوون‌و گەڕانەوەی‬ ‫زەوی‌و زارەكان بۆ خاوەنەكانیان‪ ،‬كاركردن لەسەر مادەی‬ ‫(‪ )140‬لە ب��ەرژەوەن��دی ك��وردو ئەو بودجەیەی سااڵنە‬ ‫دانراوە بۆ قەرەبووكردنەوەی سیاسەتی دەركردنی كورد‬ ‫لە شاری كەركوك‪.‬‬ ‫* تاچەند كورد رۆڵ و كاریگەری هەیە لەسەر‬ ‫پابەندبوون بەیاساكان لە پەرلەماندا؟‬ ‫ ك��ورد لەخولی راب���ردوودا رۆڵ��ی بەهێزتر بوو‪،‬‬‫لەبەرئەوەی لەڕووی دەنگ و كورسییەوە كوتلەی دووەم‬ ‫بوون لەناو پەرلەماندا‪ ،‬ئەوكات شیعەو كوردو سوننە‬ ‫تەوافوق هەبوو لەنێوانیاندا‪ ،‬بەاڵم لە ئێستادا ژمارەی‬ ‫كورسییەكانی كورد كەم بووەتەوە‪ ،‬لەم خولەدا لەوانەیە‬

‫ئااڵ تاڵەبانی ئەندامی پەرلەمانی عێراق ‌و ئەندامی سەركردایەتی یەكێتیی نیشتمانی كوردستان‪ ،‬لەدیدارێكی تایبەت بەسایتی‬ ‫وااڵپرێس‪-‬دا‪ ،‬تیشك دەخاتە سەر ئەو یاسایانەی كە لەبەرژەوەندی كورد لە عێراقدا دەرچووە‪ ،‬باس لە گرنگی پڕۆژەكەی مام‬ ‫جەالل‌و هەنگاوەكانی جێبەجێكردنی مادەی (‪‌)140‬و پێگەی كورد لە هاوكێشە سیاسییەكانی عێراقیشدا دەكات‪..‬‬ ‫سازدانی‪ :‬كوردۆ فەرەج‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪27‬‬

‫ـــان‌و پێگەی كورد لەپەرلەمانی عێراقدا‬

‫نەتوانین بە دەنگ كۆمەڵێك پڕۆژە یاسا پەسەند‬ ‫بكەین لە ب��ەرژەوەن��دی خۆمان‪ ،‬ب��ەاڵم لەڕێی‬ ‫تەوافوقەوە توانیومانە هەند ‌ێ بڕیار بەدەستبهێنین‪،‬‬ ‫لەناو كوتلەكانی ناو پەرلەمانیشدا تەوافوقی سیاسی‬ ‫زۆركەم بووەتەوە‪ ،‬شتێك نەماوە بەناوی شیعەی‬ ‫یەكگرتوو‪ ،‬ئەمەش كێشەیە بۆ ك��ورد‪ ،‬چونكە‬ ‫ناتوانێت الیەنگری سوننە یان شیعە بكات‪ ،‬بۆ‬ ‫كورد ئاسان نییە هاوكێشەكان لە عێراقدا رابگرێت‪.‬‬ ‫* كەواتە كورد رۆڵ و گرنگی نەماوە لەناو‬ ‫پەرلەمانی عێراقدا؟‬ ‫ نەخێر‪ ،‬كەم نەبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم ژینگەی ناو‬‫پەرلەمان وەك پێشوو نەماوە‪ ،‬الیەنەكان كێشەیان‬ ‫هەیە لە تێپەڕاندنی یاسا‪ ،‬غیاب بوونی مام جەالل‬ ‫زۆر كاری كردۆتە سەر بڕیارەكان ‌و پێگەی كورد‬ ‫لە پەرلەمانی عێراقدا‪.‬‬ ‫* سەرۆك كۆمار لە بەغداد بۆ كورد گرنگ‬ ‫بوو؟‬ ‫ بەڵێ‌‪ ،‬مام ج��ەالل ك��ۆك��ەرەوەی هەموو‬‫الیەنەكان بوو لە عێراقدا‪.‬‬ ‫* ئەو گرفتانەی لە دوای مام جەالل‪-‬ەوە‬ ‫دروستبوون و بەجێماون بۆ پەرلەمان چی بوون؟‬ ‫ گرفتەكان زۆر بوون‪ ،‬ئەو بڕیارانەی كە ئێمە‬‫بۆمان چارە نەدەكرا لەناو پەرلەمان‪ ،‬مام جەالل بە‬ ‫مامەڵەی حەكیمانەی خۆی لە دەرەوەی پەرلەمان‬ ‫‌و بە زی��رەك��ی و لێهاتوویی خ��ۆی كێشەكانی‬ ‫چارەسەر دەكرد‪.‬‬ ‫* واتە جەنابی مام جەالل هاوكێشەی سیاسی‬ ‫عێراقی راگرتبوو؟‬ ‫ بەڵی‪ ،‬هەموو الیەنەكان دان بەو راستییەدا‬‫دەنێن‪ ،‬چەندینجار لە كۆشكی سەرۆكایەتی باس لە‬ ‫بڕیارەكانی پەرلەمان كراوە‪ ،‬بە شاهیدی هەموو‬ ‫الیەنەكان‪.‬‬ ‫* ئەو یاسایانەی تا ئێستا لە پەرلەمانی عێراقداو‬ ‫لە بەرژەوەندی نەتەوەی كورددا چەسپێندرابێت‬ ‫كامانەن؟‬ ‫ كۆمەڵێك ی��اس��ا دەرن���ەچ���وون‪ ،‬ب��ەاڵم‬‫گرنگترینیان كە لەبەرژەوەندی كوردبن‪ ،‬ئەوەیە‬ ‫دەبێت لە عێراقدا هەیئەیەك دروست ببێت بۆ‬ ‫راگرتنی هاوسەنگی لە هەموو دام ‌و دەزگاكانی‬ ‫عێراقدا‪ ،‬وەك ئەوەی رێژەی كورد زۆر كەمە لە‬ ‫سوپای عێراق دەبێت زیاد بكرێت‪ .‬دووەمیان‬

‫یاسای دابەشكردنی داهاتی عێراقە كە دەبێت‬ ‫چاودێری بكرێت لەالیەن ئەو هەیئەتەوە‌و داهاتی‬ ‫واڵت دابەش بكات بەپێی دەستوور‪ .‬هەروەها‬ ‫دروستبوونی ئەنجومەنی فیدراڵی لە عێراق‬ ‫ئەوكاتەش هەرێم نوێنەری خۆی دەبێت لەو‬ ‫ئەنجومەنەدا‪ ،‬ئیش لەسەر ئەوەكراوە نوێنەرەكانی‬ ‫هەرێم مافی ڤیتۆیان هەبێت‪ ،‬ئەوكات هەر‬ ‫یاسایەك لە پەرلەمان دەربچێت بێ‌ ئاگاداری كوردو‬ ‫نوێنەرانی هەرێم دەتوانن لە ئەنجومەنی فیدراڵ‬ ‫رێگری لێبكەن‪ .‬هەروەها یاسای قەرەبووكردنەوەی‬ ‫ئەنفال‌و كیمیاباران‌و یاسای زمانە رەسمییەكان كە‬ ‫تاوەكو ئێستا دەرچووبێت‪.‬‬ ‫* دەرچوونی عێراق لەژێر بەندی حەوتەم تا‬ ‫چەند قازانج بە پێگەی كورد دەگەیەنێت؟‬ ‫ بەگشتی دەرچ��وون��ی عێراق لەژێر ئەو‬‫بەندە بۆ هەموو عێراق باشەو دەتوانێت بازرگانی‬ ‫لەگەڵ واڵتاندا بكات‪ ،‬ئەوكاتەش عێراق دەستی‬ ‫وااڵ دەبێت بۆ كڕینی كااڵ بۆ هەموو عێراق ‌و‬ ‫بەتایبەتی كڕینی چەك‪ ،‬بەپێی دەستوور دەبێت‬ ‫هەرێمیش پشكی خۆی بەر بكەوێت لەو شتانەی‬ ‫بۆ عێراق دەكڕدرێن‪.‬‬ ‫* تاچەند كورد مافی خۆی وەرگرتووە لە‬ ‫حكومەتی عێراقدا؟‬ ‫ پێكهاتەی حكومەتی عێراق كوردیشی تێدایە‪،‬‬‫مافی ئێمە لەناو حكومەتی عێراقیدا نییە تاوەكو‬ ‫لێی وەربگرین‪ ،‬بەاڵم كۆمەڵێك دەزگ��او شوێن‬ ‫هەیە كورد دەتوانێت پێگەی خۆی تێدا جێگیر‬ ‫بكات‪ ،‬لەو شوێنانەو لەوێوە كار بۆ مافی كورد‬ ‫بكات‪ ،‬چونكە یاساكان لە بەغداوە دەردەچێت‬ ‫نەك لە هەرێمی كوردستانەوە‪.‬‬ ‫* ئەگەری ئەوە هەیە كورد لەم هەڵبژاردنەدا‪،‬‬ ‫كورسی كەم بێتەوە لە پەرلەمان؟‬ ‫ دوو هۆكار هەیە یەكەمیان یاسایە كە جوڵە‬‫بەڕێژەی كورد دەكات لە بەغدا‪ ،‬دووەم بەپێی‬ ‫ژمارەی كورسییەكان (كورسی تەعویزی) كورد لە‬ ‫هەرێم لەو ژمارە كورسییەی بۆی دانراوە ناتوانێت‬ ‫زیاتر بهێنێت‪.‬‬ ‫* كەمبوونەوەی ئەو كورسییانە مەترسی هەیە‬ ‫بۆ سەر پێگەی كورد لە پەرلەماندا؟‬ ‫ نەخێر‪ ،‬چونكە عێراق نە عێراقی یاسایە‌و‬‫نە دەستوور‪ ،‬ئەمجارەش ئەگەر پێگەی سەرۆك‬

‫لەچەند رۆژی رابردوودا گروپەكانی بەرەی‬ ‫«النصرە» بە ه��اوەن و تۆپی ق��ورس هێرشیان‬ ‫كردۆتە س��ەر شارەكانی تلتەمرو سەرێكانی‪.‬‬ ‫لەهێرشەكەیاندا مزگەوت و قوتابخانەی شارەكە‬ ‫كراوەتە ئامانج و هاوەنەكان بەر مزگەوتی عید‬ ‫بن عومەر ئەلعەشەری و یەكێكیتر لە خوێندنگای‬ ‫مەیسەلون ك��ەوت��ووە‪ .‬ف��ڕۆك��ە جەنگییەكانی‬ ‫توركیا بەئاسمانی هەرێمەكانی پاراستنی میدیادا‬ ‫دەسوڕێنەوە فڕۆكە جەنگییەكانی دەوڵەتی تورك‬ ‫بە ئاسمانی هەرێمەكانی پاراستنی میدیاو بەتایبەت‬ ‫هەرێمی زاگرۆس و زاپ بۆ ماوەی نیو كاتژمێر‬ ‫سووڕاونەتەوە‪ .‬لەوبارەیەوە ناوەندی راگەیاندن و‬ ‫چاپەمەنی ‪ HPG‬هەر چەند رۆژ جارێك ئەوە‬ ‫رادەگەیەنێت كە فڕۆكەكانی توركیا ب��ەردەوام‬ ‫هەفتانە بەسەر هەرێمەكانی پاراستنی میدیادا‬ ‫دەسوڕێنەوە‪.‬‬

‫ل��ەم��اوەی ئ��ەو ش��ەڕو پێكدادانانەی‬ ‫لەنێوان ‪ PYD‬و گروپی «النصرە» دایە ‪YPG‬‬ ‫باڵی سەربازی ‪ PYD‬بەرەی «النصرە»ی لە‬ ‫سێ گوندی گردەسپی دەركردوو لە ئەنجامی‬ ‫قورستر كردنی ئەو شەڕانەدا كە لەنێوان‬ ‫هێزەكانی ‪ YPG‬و گروپە توندڕەوەكانی‬ ‫دەوڵەتی ئیسالمی عێراق و بیالدی شام‬ ‫بەرەی «النصرە»ی سەر بە ئەلقاعیدە‪YPG ،‬‬ ‫دای��ە‪ ،‬هێزەكانی گەل ‪ YPG‬سێ گوندی‬ ‫سەر بە ش��اری گردەسپی (تلئەبیەز) لەو‬ ‫چەكدارانە پاككردەوەو بەپێی سەرچاوەكانی‬ ‫هەواڵ بە دەیان كەسی كوژراوی ئەو گروپە‬ ‫تیرۆریستیانە كەوتوونەتە دەست ‪.YPG‬‬

‫سەرچاوەكانی هەواڵ باڵویانكردۆتەوە‬ ‫كە بەڕەنگ و دەنگ وەكو بەڵگەیەك كە‬ ‫لەبەردەستیاندایە‪ ،‬ژن و پیاوان و گەنجانی‬ ‫رۆژئاوا رۆژ بەڕۆژ چەكی ‪ YPG‬هەڵدەگرن‪،‬‬ ‫لە ماوەی ئەو شەڕەی لەنێوان چەكدارانی‬ ‫‪YPG‬و گروپی «النصرە»دایە‪ ،‬رۆژان��ە بە‬ ‫سەدان كەس لەڕۆژئاوای كوردستان پەیوەندی‬ ‫دەك��ەن بەڕیزەكانی ‪YPG‬وە‪ ،‬بەپێی ئەو‬ ‫هەوااڵنەی لەڕاگەیاندنە جیهانییەكانەوە‬ ‫ب�ڵاوب��وون��ەت��ەوە رۆژان���ە ب��ەس��ەدان كەس‬ ‫لەشارو شارۆچكە جیاوازەكانی رۆژئ��اواوە‬ ‫بۆ پاراستنی سەرو ماڵی خەڵك و پاراستنی‬ ‫هەرێمی رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬پەیوەندی بە‬ ‫هێزەكانی ‪YPG‬وە‪ ،‬دەكەن‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪28‬‬

‫كۆمار وەرنەگرینەوە س��ەرۆك پەرلەمان‬ ‫وەردەگرینەوە‪.‬‬ ‫* پڕۆژەكەی مام جەالل بەجددی كاری‬ ‫لەسەر نەكرابوو‪ ،‬پاش هاتنی مالیكی بۆ‬ ‫هەرێم ‌و گەڕانەوەی بۆ بەغدا پڕۆژەكە‬ ‫زیندوو بۆتەوە‪ ،‬ئەمە تاچەند وایە؟‬ ‫ لەمانگی (‪)11‬ی ساڵی (‪)2011‬دا‪ ،‬ئەو‬‫پڕۆژەیە هاتووەتە پەرلەمان ‌و ئوسامە‬ ‫نوجێفی ئ��ەو پ��ڕۆژەی��ەی دواخستبوو‬ ‫نەیهێشت جێبەج ‌ێ بكرێت‪ ،‬پڕۆژەكە‬ ‫بوعدی سیاسی زۆرە‪ ،‬پاش هەوڵێكی زۆر‬ ‫تواندرا ئەم یاسایە بنێردرێت بۆ سەرۆكی‬ ‫پەرلەمان تا بیخاتە سەر ئەجێندای كاری‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬بەاڵم ئەوە ساڵێكە جێبەج ‌ێ‬ ‫ناكرێت‪ ،‬بەاڵم سوننە تووندڕەوەكان زۆر‬ ‫دژی ئەو پڕۆژەیەن‪.‬‬ ‫* ئەگەر بكرێت زانیاری ئەوەمان‬ ‫بدەیتێ‪ ،‬ئەگەری گەڕانەوەی سنوورەكانی‬ ‫ساڵی (‪ )1968‬هەیە؟‬ ‫ ئەو یاسایە دیاری دەكات‪ ،‬دەبێت‬‫بەڕێككەوتنی سیاسی بێت‪ ،‬دەبێت كورد‬ ‫باش خۆی ئامادە بكات بۆ ئەم یاسایە‪.‬‬ ‫* كورد گەشبینە لە جێبەجێكردنی‬ ‫پڕۆژەكە؟‬ ‫ بەڵێ‌‪.‬‬‫* میدیای ك��وردی ل��ەم��ڕووەوە چ‬ ‫هەنگاوێكی ناوە؟‬ ‫ میدیا ئیشی لەسەر ئ��ەم بابەتە‬‫ك��ردووە‪ ،‬ئێمە كێشەمان لەگەڵ خەڵكی‬ ‫كوردستاندا نییە‪ ،‬بەڵكو دەبێت ناوچەكانی‬ ‫دەرەوەی كوردستان‌و ناوچە دابڕاوەكان‬ ‫لە گرنگی ئەم مادەیە ئاگادار بكرێنەوە‌و‬ ‫كار بۆ مادەی (‪ )140‬بكرێت‪.‬‬ ‫* مادەی (‪ )140‬بەم ماوە كەمەی لە‬ ‫بەردەمیداماوە جێبەجێ‌ دەبێت؟‬ ‫ نەخێر‪ ،‬جێبەج ‌ێ‬‫ن����اب����ێ����ت‪ ،‬ب��ەڵ��ك��و‬ ‫هەوڵدەدەین الیەنی‬ ‫گ��رن��گ��ی م���ادەك���ە‬ ‫جێبەجێ بكەین‪.‬‬ ‫* وەك الیەنە‬ ‫ك��وردی��ی��ەك��ان تا‬ ‫چەند لە كۆتایی‬ ‫ئ����ەم خ��ول��ەدا‬ ‫پ��ێ��گ��ەی خ��ۆت��ان‬ ‫بەهێز كردووە؟‬ ‫ ل���ەگ���ەڵ‬‫گ��ەڕان��ەوەم��ان بۆ‬ ‫ب��ەغ��دا ل���ەدوای‬ ‫بایكۆتكردنەكەمان‬ ‫ه���ەوڵ���م���ان���داوە‬ ‫كۆبوونەوەمان هەبێت‬ ‫لەگەڵ الیەنەكانی عێراقدا‪،‬‬ ‫باسی یاساكانمان ك��ردووە‪،‬‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫ئەمەش پێویستی بەڕێككەوتنی سیاسی‬ ‫هەیە كە دەنگ بۆ یەكتر بدەین‪.‬‬ ‫* ك��ورد توانیوێتی رەنگدانەوەی‬ ‫هەبێت لەسەر حكومەت‌و پەرلەمان؟‬ ‫ بێگومان ئێستا لە بەغدا بەب ‌ێ‬‫پرسی كورد هیچ ناكرێت‪ ،‬هیچ لیژنەیەك‬ ‫پێكنایەت ك��وردی تێدا نەبێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەهەوڵی مام جەالل دروستبووە‪.‬‬ ‫* وەك��و ئەندامێكی سەركردایەتی‬ ‫یەكێتی هەڵوێستان لەبارەی هەڵبژاردنەوە‬ ‫چۆنە؟‬ ‫ پێموایە هەڵبژاردن سەرەتایترین‬‫‌و ئاسایی ترین مافی هاوواڵتییە‪ ،‬دەبێت‬ ‫لەكاتی خۆیدا جێبەجێ بكرێت‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫متمانە لەنێوان خەڵك‌و دەسەاڵتدا بمێنێت‪،‬‬ ‫دەبێت حزبەكان ئەوە لەبەر بەرژەوەندی‬ ‫خۆیان هەڵبژاردنەكان دوا نەخەن‪ ،‬چونكە‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن ب��ۆ ح��زب نییە بەڵكو بۆ‬ ‫خەڵكە‪ ،‬بۆ هێنانەكایەوەی حكومەتێكە كە‬ ‫خزمەتی خەڵك بكات‪ ،‬نەك بەپێچەوانەوە‬ ‫حكومەتێك دروست بێت كە لەخزمەتی‬ ‫حزبدا بێت‪ ،‬بۆ دواخستی هەڵبژاردن‬ ‫دەبێت هۆكاری روون ه��ەب��ێ��ت ‌و‬ ‫مەبەست لێی‬

‫خزمەتكردنی خەڵك بێت نەك حزب‪،‬‬ ‫چونكە دواج���ار وا دەك���ات ك��ە خەڵك‬ ‫تاقەتی دەنگدانی نەبێت ‌و دواخستنی‬ ‫مانای شكاندنی پڕۆسەی دیموكراسییە‬ ‫ل��ەم واڵت����ەدا‪ .‬ل��ەگ��ەڵ ئ���ەوەش���دام كە‬ ‫هەڵبژاردنەكان لەكاتی خۆیدا ئەنجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬چونكە عێراق ب��ەو هەموو نا‬ ‫ئارامییەوە كە پێیەوە گیرۆدەیە هەڵبژاردنی‬ ‫لەكاتی خۆیدا ئەنجامدا‌و ئەنجامی هەبووە!‬ ‫بەاڵم كوردستان بەپێچەوانەوە باری ئەمنی‬ ‫زۆر باشە‌و زەمینە لەبارە بۆ هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫* ب���ەڕای ت��ۆ زەمینە ل��ەب��ارە بۆ‬ ‫هەڵبژاردن؟‬ ‫ زەمینە لەبارە‌و پێش هەموو شتێك‬‫دەبێت دەنگدەر قەناعەت پێ بكەیت‪.‬‬ ‫* پارتی دیموكراتی كوردستان لەگەڵ‬ ‫هەڵبژاردندا نییە‪ ،‬یەكێتی بەنیازی چییە؟‬ ‫ ئێمە تاوەكو ئێستا كۆبوونەوەی‬‫س��ەرك��ردای��ەت��م��ان ن���ەك���ردووە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫لەكۆبوونەوەكانی پێشووتردا تەئكیدمان‬ ‫لەسەر ئەوە كردووەتەوە كە هەڵبژاردنەكان‬ ‫لەكاتی خۆیدا ئەنجام بدرێت ‌و لەگەڵ‬ ‫ئەوەشدا بووین دەستوور بچێتەوە پەرلەمان‬ ‫‌و هەموو كارێك بە سازان بكرێت‪ ،‬هەر‬ ‫ئەگەرێك بۆ دواخستنی هەبێت دەبێت‬ ‫بە تەوافوقی هەموو الیەنەكان بێت‪ ،‬تاكە‬ ‫حزبێك بڕیار ن��ەدات ‌و هۆكارەكانیش‬ ‫لە بەرژەوەندی خەڵكدا بێت‪ ،‬ئەگەر لە‬ ‫بەرژەوەندی كورد بێت كێشەمان نییە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەگەر لە ب��ەرژەوەن��دی حزبێكی‬ ‫دی��اری��ك��راودا بێت ئێمە دژی دەبین ‌و‬ ‫پێموانییە یەكێتی دەنگی بۆ بدات‪.‬‬ ‫* ئێوە وەك یەكێتی دەترسن لە‬ ‫بەشداریكردن لە هەڵبژاردن؟‬ ‫ ئێمە ناترسین ‌و هەڵبژاردن‬‫دیارترین فاكتەری دیموكراسییە‪،‬‬ ‫ئەگەر ئێمەش خۆمان بەحزبێكی‬ ‫دیموكراسی بزانین نابێت لە‬ ‫هەڵبژاردن بترسین‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫لۆبیی بۆ كورد‪ ،‬كاری دیپلۆماسی‪،‬‬ ‫پرسی پەیوەندی دەرەكی و نوێنەرایەتی‪..‬‬ ‫گفتوگۆیەك لەگەڵ‬

‫رزگار عەلی‬

‫ئەندامی‬ ‫سەركردایەتی و‬ ‫بەرپرسی مەكتەبی‬ ‫پەیوەندییە‬ ‫گشتییەكانی‬ ‫(ی‪.‬ن‪.‬ك)‪:‬‬

‫حزبە سۆسیال دیموكراتەكان‌و دیموكرات‌و‬ ‫لیبراڵەكان‌و پێشكەوتنخواز‌و چەپڕەوەكان‪،‬‬ ‫لەناو بەرنامەكانی خۆیاندا نووسیویانە مافی‬ ‫چارەی خۆنووسین بۆ گەلی كوردستان‬ ‫سەبارەت بەئاڵوگۆڕەكانی ناوچەكەو جیهان ‌و سیاسەتی نوێی واڵتانی زلهێز لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاست ‌و گۆڕانكارییەكانی‬ ‫واڵتانی عەرەبی ‌و بەهاری ئیسالمی سیاسی ‌و سیاسەتی نوێی حكومەتی عێراقی فیدراڵ لەگەاڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫‌و كۆی كێشە سیاسییە ناوخۆییەكانی گۆڕەپانی سیاسی عێراق‪ .‬گۆڤاری وااڵپرێس دیدارێكی لەگەاڵ رزگار عەلی‪ ،‬ئەندامی‬ ‫سەركردایەتی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و بەرپرسی مەكتەبی پەیوەندییە گشتییەكانی (ی‪.‬ن‪.‬ك)دا‪ ،‬سازكردووە‪..‬‬ ‫سازدانی‪ :‬ئەنوەر حسێن‪ -‬هاشم ئەمین‬ ‫‪2-2‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪30‬‬

‫* یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬وەكو‬ ‫هێزێكی سۆسیال دیموكرات تاچەند لە مەحفەلی‬ ‫دەولی كاردەكات بۆ مەسەلەی نەتەوەیی ‌و‬ ‫دەوڵەتی كوردی‪ ،‬ئایا تێڕوانینی ئەوان چییە‬ ‫كە جەنابت لە چەندین كۆڕو كۆبوونەوەدا‬ ‫بەشداریت كردووە؟‬ ‫ یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬ئەگەر‬‫سەیری قۆناغەكانی خەباتی بكەیت‪ ،‬ئێمە لە‬ ‫هەشتاكاندا دەمانوت مافی چارەی خۆنووسین‬ ‫بۆ گەلی كوردستان‪ ،‬ئەم مافەش چەند شێواز‌و‬ ‫سیستمێكی هەیە‪ ،‬سیستمێكیان جیابوونەوەیە‬ ‫فیدراڵییە‪ ،‬ئێستا ئەمڕۆ خەڵكی كوردستان سیستمی‬ ‫فیدراڵی هەڵبژاردووە‪ ،‬خەڵكی كوردستان خۆشی‬ ‫دەتوان ‌ێ دەستوور بگۆڕێت وەك سەركردەو‬ ‫سیاسییەكان ‌و حزبەكان دروستبوونی دەوڵەتیش‬ ‫بنەمای هەیە‌و ئەگەر ئەو بنەمایانە نەبێت ئەو‬ ‫بینایە دروست نابێت ئەویش دیسانەوە خۆی‬ ‫لە ئابوورییەكی بەهێزو گوتارێكی نەتەوەیی ‌و‬ ‫سیاسی بەهێزدا دەبینێتەوە‌و دەب ‌ێ دۆستایەتی‬ ‫بەهێزی دونیای هەبێ‌‪ ..‬ئەگینا ك ‌ێ هەیە حەز‬ ‫بەدەوڵەت نەكات‪ ،‬لەبەرئەوە دەبێت هەموو‬ ‫ئامادەكارییەكی بۆ بكەین‪ ،‬ئەگینا بنەماكانت‬ ‫نەبێت‌و بێیت باسی بكەیت خراپە‪.‬‬ ‫* لەو پەیوەندییە دیپلۆماسیانەدا ئێوە‬ ‫رۆڵتان تێدا گێڕاوە؟‬ ‫ حزبە سۆسیال دیموكراسییەكان‌و دیموكرات‬‫‌و لیبراڵەكان ‌و پێشكەوتنخواز‌و چەپڕەوەكان‪،‬‬ ‫لەناو بەرنامەكانی خۆیاندا نووسیویانە مافی‬ ‫چارەی خۆنووسین بۆ گەلی كوردستان‪ ،‬یەكێك‬ ‫لە ئەندامانی پارتی لیبراڵی سوید باسی لەوە كرد‬ ‫كە لە سااڵنی هەشتاكانەوە بڕیاری مافی چارەی‬ ‫خۆنووسینیان داوە بۆ گەلی كورد‪ ،‬واتە بڕوایان‬ ‫بە مافی چارەی خۆنووسین هەیە بۆ گەلی كورد‪.‬‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫زۆر واڵتی تریش باوەڕیان بەو مافە هەیە بۆ‬ ‫گەلی كورد‪ .‬كەم حزبی لیبراڵ هەیە الری لەسەر‬ ‫كوردستانی سەربەخۆ هەبێ‌‪ .‬لە كۆنگرەی پارتی‬ ‫سۆسیال دیموكراتدا‪ ،‬ئەو كچەی كە كۆنگرەكەی‬ ‫كردەوە وتی‪ :‬لەگەڵ ئەوە نییم كە ئەندامێكی‬ ‫سۆسیال دیموكرات بخەوێت‪ ،‬بەڵكو دەبێ‌ خەو‬ ‫ببینێ‌‪ ،‬من خ��ۆم خ��ەو ب��ەوەوە دەبینم هەم‬ ‫سویدێكی باشتر ببینم هەم كوردستانێكی ئازادیش‬ ‫ببینم‪ .‬ئەمە یەكێكە لەو نموونانەی دەیسەلمێنێ‬ ‫كە كێشەی ناسنامەی گەلی كورد گەشەیكردووە‌و‬ ‫وەك جاران نییەو ئەوە نەماوە كە خەڵكی كورد‬ ‫لەهەند ‌ێ شوێن نەیدەوێرا بڵێ كوردم‪.‬‬ ‫*بەشداری ئێوە لە (‪‌)SI‬و بەشداریتان لە‬ ‫كۆنگرەی كیپ تاون لە ئەفریقای باشور‪ ،‬تاچەند‬ ‫گرنگ بوو كە كورد بە گروپێك بەشداربوون‬ ‫تێیدا‪ ،‬دیارە پێشتر بەو ئاستە بەشداریتان نەبووە؟‬ ‫رێكخراوی (‪ )SI‬رێكخراوێكی جیهانی‬‫گەورەیە‪ ،‬ئەو حزبانەی كە ئەندامن زۆری��ان‬ ‫چوونەتە ناو دەسەاڵتەوە‪ ،‬ئەگەر لە دەسەاڵتیشدا‬ ‫ن��ەب��ن ئ���ەوە ئۆپۆزسیۆنێكی ك���اران! دی��ارە‬ ‫دروستكردنی كۆمیتەی كوردی كارێكی وا ئاسان‬ ‫نییە‪ ،‬قۆناغی یەكەم لە یۆنان باسكراوە لە كیپ‬ ‫تاون‪ ،‬لە بەیاننامەی كۆتایدا باسی مافی چارەی‬ ‫خۆنووسین بۆ هەموو پارچەكانی كوردستان‬ ‫نووسراو جێگیر كرا‪ ،‬لە كۆبوونەوەی ئەنجومەنی‬ ‫(‪ )SI‬دوای ك��ۆن��گ��رە ت��وان��ی��م��ان ئ��ەو چەند‬ ‫كۆمیتەیەی كە هەیە بەهاوكاری هەموو الیەنە‬ ‫كوردستانییەكان كە ئەندام بوون یان چاودێر یان‬ ‫میوان بوون‪ ،‬توانیمان ئەو گروپە جێگیر بكەین‬ ‫‌و ئێمە ئامادەیی (ی‪.‬ن‪.‬ك)مان نیشاندا كە یەكەم‬ ‫كۆبوونەوەی ئەو كۆمیتەیە لە شاری سلێمانی‬ ‫بكر ‌ێ ‌و یەكێتی خانەخوێی ئەو كۆبوونەوەیە‬ ‫بێت‪ ،‬بۆیە زۆربەی حزبە كوردستانییەكانی هەر‬

‫چوار پارچەكەی كوردستان هەموویان ئامادەبوون‬ ‫بەتایبەت حزبە سەرەكییەكان كە بەشدارییان‬ ‫تێدا كرد‪ ،‬ئەوە سەرەتایەك بوو بۆ ئەوەی كە‬ ‫گروپی كوردی چاالك بن لە ئاستی ئەو رێكخراوە‬ ‫نێودەوڵەتییەدا كە كاری خۆی بكات بۆ ئەوەی‬ ‫پشتیوانی گەلی كورد بكات‪.‬‬ ‫* ئ��ەو كۆمیتەیەی كە باسی دەكەیت‬ ‫تاچەند لەڕووی نەتەوەییەوە گرنگە كە یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان ‌و حزبی هەرچوار پارچەی‬ ‫كوردستانی تێدا ئەندامە؟‬ ‫ ئێمە ئەندامین لەسۆسیال ئینتەرناسیۆنال‌و‬‫چەند حزبێكی تری كورد ئەندامی چاودێرن لەو‬ ‫رێكخراوە‪ ،‬یەكێتی بۆچی ئەوەی كرد؟ بۆ ئەوە‬ ‫كردی كە كورد نەتەوەیەكەو دەبێ حسابی بۆ‬ ‫بكرێ و كێشەی گەورەی هەیە‪ ،‬ئەركمان ئەوەیە‬ ‫كە ئەم نەتەوەیە بگات بە ئامانجە ستراتیژییەكانی‬ ‫خۆی و مافە نەتەوایەتییەكان و دەمانەوێ‌ ئەم‬ ‫رێكخراوە جیهانییە بب ‌ێ بەپاڵپشت ‌و چاودێری‬ ‫كێشەی ك��ورد بكات ل��ە ه��ەم��وو پارچەكانی‬ ‫كوردستاندا‪.‬‬ ‫* پەیوەندییەكانی یەكێتی لەگەڵ كۆماری‬ ‫ئیسالمی بەتایبەتی و لەسەر ئاستی واڵتان‬ ‫بەگشتی بەهێزە‪ ،‬بەپێچەوانەوە پەیوەندییەكانی‬ ‫پارتی لەگەڵ توركیا بەهێزە‪ .‬ئەوەی كە دەیڵێم‬ ‫بەومانایە نییە كە پەیوەندییەكانی یەكێتی لەگەڵ‬ ‫توركیادا خراپ بێت‪ ،‬ئەوەشمان لەبیرنەچێت كە‬ ‫یەكێتی رۆڵی بەرچاوی هەیە بۆ بەرەوپێشبردنی‬ ‫ئاشتی لەو واڵت��ەدا‪ ،‬ئاشكراشە كە مام جەالل‬ ‫بە ئەندازیاری ئەو مەسەلەیە دادەن��رێ‌‪ ،‬چۆن‬ ‫تەماشای ئەو پەیوەندییانە دەكەیت؟‬ ‫ پ��ەی��وەن��دی (ی‪.‬ن‪.‬ك) ل��ەگ��ەڵ ئێران‬‫بەڕۆژێك و دوان دروستنەبووە‪ ،‬پەیوەندییەكەمان‬ ‫بەو تەحلیلە سیاسییە نییە كە یەكێتی لەگەڵ‬

‫‪31‬‬

‫ئێراندایە یان لەگەڵ توركیا‪ ،‬لەكۆی‬ ‫ئەو پەیوەندییانەدا كە (ی‪.‬ن‪.‬ك)‬ ‫هەیەتی لەگەڵ واڵتانی جیهاندا‪ ،‬لە‬ ‫واڵتێكەوە بۆ واڵتێكی تر دەگۆڕێت‪.‬‬ ‫ئ��ێ��ران ل���ەزۆر ك��ات��ی تەنگانەدا‬ ‫ه��اوك��اری خەڵكی كوردستانی‬ ‫كردووە‌و حەق نییە كورد هەروا‬ ‫بەئاسانی لەبیری بكات‪ .‬رەنگە‬ ‫دیدمان بۆ تەماشاكردنی جیهان‬ ‫و ن��اوچ��ەك��ە ج��ی��اوازی هەبێ‪،‬‬ ‫بەاڵم بەومانایە نییە كە نێوانمان‬ ‫خ��راپ بێت‪ .‬ئ��ەو هاوكاریانەی‬ ‫كە ئێران كردویەتی لە قۆناغی‬ ‫شۆڕش ‌و ئەنفال ‌و كیمیاباران‪ ،‬نا‬ ‫دروستە لەبیری بكەین‪ .‬هەروەها‬ ‫جوگرافیای سیاسی‌و سنوورمان لەگەڵ ئێران بەیەكەوەیە‌و‬ ‫بەشێك لە نەتەوەكەمان لە ئێران دەژی ‌و پەیوەندییەكی‬ ‫ئابووری بەهێزمان هەیە‌و چەندین كۆمپانیای ئێران لە‬ ‫هەرێمی كوردستاندا كاردەكەن‪ ،‬ئەمانە وایانكردووە كە‬ ‫پەیوەندییەكانی نێوانمان بەهێز بێت‪.‬‬ ‫بەنیسبەت توركیاوە‪ ،‬هەر لەسەردەمی تۆركۆت‬ ‫ئ��ۆزال ‌و تانسۆچیلەر‪-‬ەوە‪ ،‬پەیوەندیمان لەگەڵیاندا‬ ‫هەبووە كە زۆربەی لەڕێی جەنابی مام جەاللەوە بووە‪،‬‬ ‫ئەم پەیوەندییانە هەر بۆ یەكێتی نییەو نەبووە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بۆ هەموو خەڵكی كورد بووە (ی‪.‬ن‪.‬ك) لە سەردەمی‬ ‫تۆركۆت ئۆزال‌و تانسۆچیلەردا بیری لە ئاشتی كردۆتەوە‌و‬ ‫هەوڵدراوە ئاشتی دەستەبەر بكر ‌ێ ‌و چەندینجار لەڕێی‬ ‫ئەو پەیوەندییانەوە ئاگربڕ كراوە‪ ،‬جەنابی مام جەالل پێش‬ ‫نەخۆشكەوتنی‪ ،‬چەندینجار داوای لە برایانی پەدەپە‌و‬ ‫ئەردۆگان كردووە كە دەبێ‌ بە دیالۆگ كێشەكانی نێوانیان‬ ‫چارەسەر بكەن‪ .‬هیوادارم رۆژنامەنووسان ئەم پەیوەندییانە‬ ‫خراپ تەحلیل نەكەن‪ ،‬ئەگەر سەرنج بدەن زۆرێك لە‬ ‫كۆمپانیاكانی توركیا لە شاری هەولێر‌و سلێمانی‌و دهۆك‪..‬‬ ‫كاردەكەن‪ ،‬بۆیە هیچ پەیوەندییەكی نا هاوسەنگمان لەگەاڵ‬ ‫ئێران‌و توركیادا نییە‪ ،‬لە كۆنگرەی پەدەپە بەئاشكرا پەیامی‬ ‫خۆمان دەربڕیوە‌و پشتیوانی خۆمان بۆ ئاشتی لەتوركیا‬ ‫دەربڕیوە‌و هەوڵدەدەین بەشداربین لەسەر بەرقەراربوونی‬ ‫ئاشتی لە توركیا‪.‬‬ ‫* ئێوە گوتارێكی حەماسی نەتەوەییتان لە توركیا‬ ‫پێشكەشكرد‪ ،‬ئایا ئەوەی لە توركیا وتووتانە دەتوانن‬ ‫لە ئێران و لە كۆنگرەی حزبەكانی ئەوێدا هەمان گوتار‬ ‫پێشكەش بكەن؟‬ ‫ گوتاری ئێمە بەمشێوەیەیە‪ .‬ئێمە پشتیوانی‬‫هەموو خەباتێكی سیاسی ‌و مەدەنی ‌و ئاشتیخوازانە‌و‬ ‫مەدەنیخوازانەی كورد دەكەین لە هەموو پارچەكانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬چ لە ئێران بێت یان لە توركیا یان لە سوریا‪.‬‬ ‫ئێستا پشتیوانی ئێمە بۆ كوردەكانی رۆژئ��اوا روون��ە‪،‬‬ ‫ناشمانەوێ‌ ببینە بەدیلی ئەوان ‌و دەخالەت بكەین لە‬ ‫كێشەكانیانداو حەق بەخۆمان نادەین ‌و هەر الیەنێكی‬ ‫دیكەش دەخالەت لە كێشەكانیاندا بكات و ناكۆكیان بخاتە‬ ‫نێوانەوە بەكارێكی خراپی دەزانین‪.‬‬ ‫* باسی گرنگی ‌و رۆڵی ئابووری ‌و دیپلۆماسیت‬ ‫ك��رد‪ ،‬وەك��و خۆت دەیزانیت لە م��اوەی چەند ساڵی‬ ‫رابردودا هاوواڵتیانی هەرێمی كوردستان‪ ،‬نەیانتوانیوە‬ ‫بەشێوەیەكی فراوان واڵتانی دەرەوە ببینن‪ ،‬ئیتر ئەو‬ ‫بینین و سەفەرانەش بۆ خوێندن بێت یان گەشتوگوزار‪،‬‬ ‫دیارە ئەم جۆرە سەفەرو گەشتانە پێویستیان بەكار ئاسانی‬

‫هەیە‪ ،‬ئایا ئێوە چیتان ك��ردووە‬ ‫بۆئەوەی هاوواڵتیان بەبێ كێشە‬ ‫سەفەر بكەن؟‬ ‫ دیارە مەبەستت ڤیزایە بۆ‬‫كارئاسانی بۆ واڵتان‪ ،‬ڤیزا بەپێی یاسا‌و‬ ‫سیستمی نێودەوڵەتی‪ ،‬حكومەت‬ ‫لەگەڵ سەفارەت‌و كونسوڵخانەكاندا‬ ‫ك���ار دەك����ات‪ ،‬ه���ەر دەوڵ��ەت��ە‌و‬ ‫سیستمێكی تایبەتی خۆی هەیە بۆ‬ ‫ئەوەی ڤیزا بدات‪ .‬ئێمە ناتوانین‬ ‫داوا لە هەموو واڵتێك بكەین بۆ‬ ‫ئەوەی ڤیزا بدات بە هاوواڵتیانی‬ ‫هەرێمی كوردستان‪ .‬بەاڵم لەگەڵ‬ ‫ئەوەشدا ئێمە هەموو ئەوشتانەی‬ ‫پێویست بێت ب��ۆ هاوواڵتیانی‬ ‫خۆمان‌و كادیران دەیكەین وەكو پەیوەندییەكانی دەرەوە‪،‬‬ ‫خوێندكارێك كە لە واڵتێك وەردەگیرێ‌ بۆ خوێندن یان‬ ‫بۆ نەخۆشییەك دەڕوات‪ ،‬دەتوانین ڤیزای بۆ وەربگرین‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێمە ناتوانین ڤیزایەكی گەشتوگوزاری وەربگرین‪،‬‬ ‫ئەوە كاری ئێمە نییە‌و لەواڵتدا نووسینگەی گەشتیاری‬ ‫هەیە‌و ئەوان دەتوانن ڤیزای بۆ وەربگرن‪ .‬بۆیە مەسەلەی‬ ‫ڤیزا كاری رەسمی ئێمە نییە‌و بەكاری خۆشمانی نازانین‪،‬‬ ‫بەاڵم بە ناچاری ئەو كارە دەكەین بۆ ئەو حاڵەتانەی كە‬ ‫باسمكرد‪ ،‬كاری ئێمە سیاسییە‪ ،‬ڤیزا كاری باڵوێزخانە‌و‬ ‫كونسوڵیەكانە‪ ،‬لەگەڵ فەرمانگەی پەیوەندییەكانی‬ ‫دەرەوەی حكومەتی هەرێم‪.‬‬ ‫* بەڕێزت وەك بەرپرسی مەكتەبی پەیوەندییە‬ ‫گشتییەكانی (ی‪.‬ن‪.‬ك) لە پەیوەندییەكانتان رازین لەگەڵ‬ ‫واڵتانی دەرەوە؟‬ ‫ بەپێی ئەو واقیعەی كە هەیە هەر ئەوەندە دەكرێ‌‪،‬‬‫تەنها ئامانجمان هەر یەكێتی نییە‌و تەنانەت دەمانەو ‌ێ‬ ‫پەیوەندییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان و واڵتان‬ ‫زیاتر گەشە بەخۆوە ببینێ؟‬ ‫* ئەگەرچی كارەكانتان زۆریش نەبێت‪ ،‬لەڕووی‬ ‫دیپلۆماسیی و گوتاری نەتەوەییەوە‪ ،‬كارتان بۆ دروستبوون‬ ‫و پێكەوەنانی دەوڵەتی كوردی كردووە؟‬ ‫ ئەگەر بمانەو ‌ێ دروستكردنی دەوڵەتی كوردی‬‫بە تەنها لە ئاستی قسەدا بێت ‌و بە تەنها كاریگەری‬ ‫لەسەر سۆزی خەڵك دابنێت‪ ،‬ئەم قۆناغە بەسەرچووە‪،‬‬ ‫ئێمە لە قۆناغێكداین كە دەب ‌ێ زۆر بەژیرانە‌و بەشێوەیەكی‬ ‫دیموكراسی‪ ،‬بیر لەم مەسەلەیە بكەینەوە‪ ،‬جارێ‌ دەب ‌ێ‬ ‫ئەو كەسانەی لە حزبەكاندا كاردەكەن بەشێوەیەكی باش‬ ‫بیر لەم مەسەلەیە بكەنەوە كە ئایا دامەزراندنی دەوڵەتێكی‬ ‫سەربەخۆ لە باشوری كوردستاندا‪ ،‬ئامادەیە یان نا؟ ئەمە‬ ‫بە بەڵ ‌ێ ‌و نەخێر وەاڵم نادرێتەوە‌و ئەوانەی پرۆفیشناڵن‬ ‫‌و رۆشنبیرن ‌و ئاستی زانستی بەرزیان هەیە‪ ،‬دەب ‌ێ‬ ‫لێكۆڵینەوە پێشكەش بكەن‌و بڕیاربدەن‪ ،‬نەك كەسێك كە‬ ‫پێشمەرگە‌و شۆڕشگێڕ بووە‪ ،‬بڵ ‌ێ دەمەو ‌ێ دەوڵەتی كوردی‬ ‫دروست بكەین‪ ،‬ئێمە زۆر دەمێكە حەز بەوە دەكەین‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆمان نەكراوە‌و كەسیش نییە ئەو ئاواتەی نەبێت‪.‬‬ ‫پرۆفایل‬ ‫* لە دایكبووی ساڵی (‪)1960‬ی شاری كەركوك‪-‬ە‪.‬‬ ‫* دەرچووی پەیمانگای تەكنیكییە‪.‬‬ ‫* لە ساڵی (‪)1983‬ەوە پێشمەرگەیە‪.‬‬ ‫* ئێستاش ئەندامی سەركردایەتی (ی‪.‬ن‪.‬ك)‌و‬ ‫بەرپرسی مەكتەبی پەیوەندییە گشتییەكانی دەرەوەی‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان‪-‬ە‪.‬‬

‫ئەو هاوكاریانەی كە‬ ‫ئێران لە قۆناغی‬ ‫شۆڕش‌و ئەنفال‌و‬ ‫كیمیاباراندا‬ ‫كردویەتی‪ ،‬نادروستە‬ ‫لەبیری بكەین‬

‫ك��ۆم��ەڵ��ەی م��اف��ی م��رۆڤ��ی ك���ورد‪،‬‬ ‫كەمپەینی ب��ەرگ��ری ل��ە ب��ەن��دك��راوان��ی‬ ‫سیاسی و مەدەنی‪ ،‬چاودێری كوردۆساید‪،‬‬ ‫ل��ەڕاگ��ەی��ەن��دراوێ��ك��ی ه��اوب��ەش��دا داوا‬ ‫ل��ە یەكێتی ئ��ەوروپ��ا دەك��ەن كە گروپی‬ ‫توندڕەوی «النصرە» و هاوشێوەكانی بخەنە‬ ‫ناو لیستی تیرۆرەوە كە لە ئێستادا رووی‬ ‫چەكەكانیان كردۆتە رۆژئ��اوای كوردستان‪.‬‬ ‫یەكێتی ئەوروپاش لە بەالغێكی رەسمیدا‬ ‫ئەو داوایەی كۆمەڵەی مافی مرۆڤی كوردی‬ ‫بەهەند وەرگرتووەو لە بەالغە رەسمییەكەدا‬ ‫هاتووە كە گروپی «النصرە»و هاوشێوەكانیان‬ ‫خستووەتە ژێر چاودێرییەوە‪ .‬پێشبینی ئەوە‬ ‫دەكرێت لەزووترین كاتدا بخرێنە لیستی‬ ‫تیرۆرەوە‪ .‬ف‬

‫محەمەد حەكیم وتەبێژی كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی كوردستان سەبارەت بەو فتواو‬ ‫بانگەوازانەی ئەندامانی گروپی «النصرە»‬ ‫و ئ��ەل��ق��اع��ی��دە‪ ،‬ل��ە ش���اری گ��ردەس��پ��ی‬ ‫ل��ەدژی ك��وردان��ی ناوچەكە كردبوویان‪،‬‬ ‫رایدەگەیەنێت داكۆكی دەكەن لە كوردانی‬ ‫سوریا بۆ بەدەستهێنانی مافەكانیان ‌و‌ هەر‬ ‫ه��ەڕەش��ەو فەتوایەكیش بۆ حەاڵڵكردنی‬ ‫سەروماڵی كوردان بە ناشەرعی دەزانن و‬ ‫رەتیدەكەنەوە‪ ،‬هەروەها حەكیم ئەوەشی‬ ‫وت��ووە كە كۆمەڵی ئیسالمی كوردستان‪/‬‬ ‫ع��ێ��راق‪ .‬بەهیچ شێوەیە لەگەڵ فەتوای‬ ‫كوشتندا نییەو ئەو فەتوایانەشی بە ناشەرعی‬ ‫دەزانێت‪.‬‬

‫سەاڵحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی‬ ‫پارتی ئاشتی و دیموكراتی ‪ BDP‬دوای‬ ‫ئەوەی لە كۆبوونەوەی ئامادەكاری كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەی لەشاری هەولێر گ��ەڕای��ەوە‪ ،‬لە‬ ‫پرێس كۆنفرانسێكدا لەشاری ئامەد رایگەیاند‬ ‫كە ك��ۆب��وون��ەوەی ئ��ام��ادەك��اری كۆنگرەی‬ ‫ن��ەت��ەوەی لەشاری هەولێر بەشێوەیەكی‬ ‫س��ەرك��ەوت��وو ت��ەواوب��وو و وت��ی‪ :‬بڕیاری‬ ‫دامەزراندنی كۆمیتەیەكی ئامادەكار دراوەو‬ ‫لەبەردەم بەستنی كۆنگرەی نەتەوەییدا هیچ‬ ‫ئاستەنگییەك نییە‪ .‬دەمیرتاش ئەوەشی بۆ‬ ‫كەناڵەكانی راگەیاندن خستبوەڕوو كە ئەو‬ ‫جۆرە لە دانیشتن و كۆنگرانە یەكگرتوویی‬ ‫كورد نیشان دەدات‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪32‬‬

‫عێراق لەبەردەم هەموو ئەگەرەكاندا كراوەیە‪ ،‬زیادبوونی تیرۆر‪ ،‬شەڕی ســــ‬

‫تەقینەوەكانی كەركوك‪،‬‬ ‫شەڕ لەدژی ئاوەدانكردنەوە‬ ‫چاودێرێكی سیاسیی لەشاری كەركوك‪:‬‬

‫گروپە تیرۆریستییەكان سوودیان لە خاڵی بەجیاواز كاركردنی‬ ‫دەزگا هەواڵگرییەكانی كەركوك بینیوە‬

‫سەبارەت بە دۆخی ناهەمواری شاری كەركوك و بەرزبوونەوەی رێژەی كردەوە تیرۆریستییەكان لەماوەی رابردوودا‪ ،‬هەروەها بۆ‬ ‫دەستنیشانكردنی ئەو گروپانەی بەرپرسن لە ئەنجامدانی كردەوەكان و الیەنە ئەمنییە كەمتەرخەمەكان و خوێندنەوەیەك بۆ دۆخی شارەكە‬ ‫لە ئایندەدا‪.‬‬ ‫گۆڤاری وااڵپرێس‪ ،‬دیدارێكی لەگەڵ شوان داودی‪ ،‬جێگری نەقیبی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان و رۆژنامەنووسی شاری‬ ‫كەركوكدا بەئەنجامگەیاندووە كە چاودێری بارودۆخی ئەمنی و سیاسیی ئەو شارە دەكات‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬عیماد جەباری‪ -‬كەركوك‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪33‬‬

‫ـونەو شیعە‪ ،‬شەڕی كوردو عەرەب و كودەتای سەربازی‬ ‫پێنج بەندكراوی سیاسی بە ناوەكانی‬ ‫مەحمود فەزلی‪ ،‬ئایەت مهر عەلی بیگلۆ‪،‬‬ ‫لەتیف حەسەنی‪ ،‬بهبود قولی زادەو شەهراد‬ ‫رادمهر‪ .‬كە لە (‪)13‬ی تەمموز‪-‬ەوە لەزیندانی‬ ‫ناوەندی تەبریز مانگرتنیان راگەیاندبوو‪ ،‬لە‬ ‫هەشتەمین رۆژی مانگرتنەكەیاندا راگوێزی‬ ‫زیندانی ئەوین كران‪ .‬سەرچاوەكانی هەواڵ‬ ‫ئەو زانیارییانەیان دەستكەوتووە كە ئەو پێنج‬ ‫زیندانییە بەوپەڕی ورەبەرزییەوە لەبەردەم‬ ‫مانگرتنەكەیاندا وەستاون و ئامادەی سازش‬ ‫نین لەو رووەوە چ لە زیندانی تەبرێز بێت‬ ‫یان لە زیندانی ئەوین‪.‬‬

‫شوان داودی‬

‫سەرجەم تەقینەوەكان لەالیەن كەسانی خۆكوژەوە ئەنجام‬ ‫نادرێن‪ ،‬بەڵكو زۆربەیان لەڕێگەی ریموند كۆنترۆڵەوەیە‬ ‫* وەك چاودێرێكی رەوش��ی كەركوك‪،‬‬ ‫كردەوە تیرۆریستییەكانی كەركوك كە بەشێوازی‬ ‫جۆراوجۆر ئەنجامدەدرێن‪ ،‬كاری كام گروپی‬ ‫تیرۆریستییە؟‬ ‫ ب����ەزۆری ك����ردەوە تیرۆریستییەكان‬‫لەالیەن گروپەكانی دەوڵەتی ئیسالمی عێراق و‬ ‫ئەنصارولسنەو نەقشبەندییەكانەوە ئەنجامدەدرێن‬ ‫كە یەكەمیان باڵی سەربازی قاعیدەیەو دووهەمیان‬ ‫باڵی سەربازی ئەنصارولئیسالمەو سێهەمیان باڵی‬ ‫سەربازی حزبی بەعسی قەدەغەكراوە كە لەالیەن‬ ‫عیزەت دووری‪-‬ی����ەوە سەرپەرشتی دەك��رێ‪،‬‬ ‫هەندێ گروپ و رێكخراوی بچوك بچوكی تریش‬ ‫كە لەالیەن الیەنە سیاسییە بااڵدەستەكانی عێراق‬ ‫و دەزگا هەواڵگرییەكانی دەوڵەتانی دراوسێوە‬ ‫پشتیوانی دەكرێن‪.‬‬ ‫* هەندێك پێیانوایە كە ك��ردەوەك��ان بۆ‬ ‫مەرامی سیاسی و لە قازانجی حزبەكان ئەنجام‬ ‫دەدرێن‪ ،‬بەڕای تۆ ئەم بۆچوونە تا چەند راستە؟‬ ‫ سەرجەم ئەو كردەوانە بە مەبەستی سیاسی‬‫ئەنجامدەدرێن‪ ،‬ئەوجا چی بۆ شكستهێنانی پڕۆسەی‬ ‫سیاسی عێراق بێت یان بەدەستهێنانی دەستكەوت‬ ‫لە پڕۆسەی سیاسی عێراقدا یان بۆ یەكالكردنەوەی‬ ‫ملمالنێ سیاسییەكان‪ ،‬هەندێجاریش بەرژەوەندی‬

‫بچوكی الیەنە سیاسییەكانی ناو پڕۆسەی سیاسی‬ ‫تێدەكەوێ‪.‬‬ ‫* كۆنتڕۆڵ نەكردنی كردەوە تیرۆریستییەكان‬ ‫دوای ئەو هەموو ساڵە‪ ،‬بەتایبەت لە ئێستادا‬ ‫كە زیاتر لە (‪ )15‬دەزگای ئەمنی و هەواڵگری‬ ‫جۆراوجۆر كاری تێدا دەكەن‪ ،‬بۆچی دەگەڕێتەوە؟‬ ‫بۆ الوازیی دەزگای ئەمنییە‪ ،‬یاخود بەهێزیی‬ ‫گروپەكان؟‬ ‫ زۆری دەزگاكانی هەواڵگری یەكێكە لە‬‫هۆكارەكانی كۆنترۆڵ نەكردن‪ ،‬چونكە بە ئەجندای‬ ‫جیاواز كار دەك��ەن‪ ،‬هەر ئەوەشە بۆتە خاڵی‬ ‫الوازیی دەزگا ئەمنییەكان و گروپە تیرۆریستییەكان‬ ‫دەتوانن سوودی لێوەربگرن‪.‬‬ ‫* ئ��ەو میكانیزمانە چین كە دەبێت لە‬ ‫بەرانبەریاندا بگیرێتەبەرو تا ئێستا دەزگ��ا‬ ‫ئەمنییەكان نەیانكردووە؟‬ ‫ ی��ەك��خ��س��ت��ن��ەوەی س���ەرج���ەم دەزگ���ا‬‫هەواڵگرییەكان و پێكهێنانی ژوورێكی عەمەلیات‬ ‫بۆ كۆكردنەوەی زانیارییە هەواڵگرییەكان و‬ ‫شیكاركردنیان لەژێر یەك سەركردایەتیدا‪ ،‬دواتر‬ ‫پێكهێنانی لیژنەیەكی هەماهەنگی خاوەن بڕیار‪،‬‬ ‫بێ دەستێوەردان لە نێوان دەزگا ئەمنییەكان و‬ ‫ئیدارەدا‪.‬‬

‫شارەدارانی ناوچەی یەنی شەهیرو‬ ‫رێكخستنی ‪ BDP‬لەو ناوچەیە‪ ،‬بەبۆنەی‬ ‫هاتنی مانگی رەم���ەزان���ەوە س��ەردان��ی‬ ‫گوندەكانی دەوروب����ەری ن��اوچ��ەی یەنی‬ ‫شەهیریان كردو لەو سەردانانەدا كەماوەی‬ ‫(‪ )30‬رۆژ ب��ەردەوام دەبێت‪ ،‬هاوكاریی و‬ ‫زەكات و سەرفیترە بۆ رۆژئاوای كوردستان‬ ‫كۆدەكرێتەوەو رەوانەی ئەوێ دەكرێت كە‬ ‫لە ئێستادا لە بارودۆخێكی خراپدا دەژین‪.‬‬ ‫ئەو شارەدارانە بانگەوازیان بۆ زۆر جێگای‬ ‫ت��ری��ش ك���ردووە ك��ە دەس���ت ب��ك��ەن بەو‬ ‫هەڵمەتە‪ ،‬ئەو هەڵمەتەشیان بەكارێكی‬ ‫پیرۆزو نەتەوەیی دایە قەڵەم‪.‬‬

‫بەپێی ئ��ەو زان��ی��اری��ان��ەی دەس��ت‬ ‫وااڵپ���رێ���س ك���ەوت���وون‪ ،‬س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫یەكینەكانی پاراستنی گەل ‪ PYD‬داوایەكی‬ ‫ئاراستەی حكومەتی هەرێم و وەزارەت��ی‬ ‫ناوخۆی هەرێم كردووە‪ ،‬تا رێگە لەچوونی‬ ‫گەنجانی ك��ورد بگرن و فریونەدرێن و‬ ‫بەناوی جیهادكردن دژی بەعس نەنێردرێن‬ ‫ب��ۆش��ەڕی ك��وردەك��ان‪ ،‬ب��ەاڵم وەزارەت���ی‬ ‫ناوخۆ رایگەیاندووە ناتوانن ئەوە كۆنترۆڵ‬ ‫بكەن‪ ،‬ب��ەاڵم داوای لە گەنجان ك��ردووە‬ ‫كە فریونەخۆن و خۆیان نەخەڵەتێنن‪،‬‬ ‫ئەمەش پاش ئەوە هات كە لەچەند رۆژی‬ ‫رابردوودا لەنێوان شەڕی بەرەی «النصرە»و‬ ‫یەپەگەدا‪ ،‬چەند گەنجێكی شاری سلێمانی‬ ‫دەستگیركرابوون‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪34‬‬

‫* دوای رووداوەك�����ەی حەویجە‪،‬‬ ‫گروپەكان لە ناوچەكانی وەك كەركوك و‬ ‫دۆڵی حەمرین و چۆاڵییەكانی ئەنباردا‪،‬‬ ‫ب��ەن��اوی س��وپ��ای م��ان��گ��رت��ووان خۆیان‬ ‫رێكخستەوە كە ژمارەیەكی بەرچاوی‬ ‫عەرەب پەیوەندیان پێوە كردوون‪ ،‬پێتوانییە‬ ‫ئەو قۆناغە بووبێتە قۆناغی گۆڕان و چیتر‬ ‫بەشاراوەیی نەمێنن؟ بەتایبەت ئێستا كە‬ ‫چاالكییەكانیان چڕكردۆتەوە؟‬ ‫ روداوەك�������ەی ح��ەوی��ج��ە خاڵی‬‫وەرچەرخانە لە تێڕوانینی عەرەبی سونە‬ ‫ب��ۆ پ��ڕۆس��ەی سیاسی ع��ێ��راق و هەموو‬ ‫ئەگەرەكان بە كراوەیی دەهێڵێتەوە بە‬ ‫ئەگەری دابەشكردنی عێراقیشەوە‪.‬‬ ‫* ئەگەرچی لە ماوەكانی راب��ردوودا‬ ‫بەپێی زانیارییە هەواڵگرییەكان لە شاری‬ ‫كەركوكدا هەرسێ گروپی تیرۆریستی‬ ‫ئەلقاعیدە‪ ،‬دەوڵەتی عێراقی ئیسالمی‪،‬‬ ‫نەقشبەندی‪ ،‬یەكیانگرتووە كە ئەمە‬ ‫كارێكی سەیر بوو ئەم سێ گروپە جیاوازە‬ ‫كۆبكاتەوە؟ هۆكارەكەی چییە؟‬ ‫ ل��ەب��ن��ەڕەت��دا ه��ەرس��ێ گروپەكە‬‫ئامانجیان شكستهێنانی پڕۆسەی سیاسی‬ ‫عێراقە‪ ،‬بەردەوامیش پەیوەندییان بەیەكەوە‬ ‫ه��ەب��ووە‪ ،‬یەكخستنی ك��ارەك��ان��ی��ان لەم‬

‫شوان داودی‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫دواییەدا بەهۆی ئەو الوازییانەوە بووە كە‬ ‫لە ئەنجامی گورزە كاریگەرییەكانی هێزە‬ ‫ئەمنییەكانەوە بووە كە بەریان كەوتووە‪.‬‬ ‫* هەمیشە ئ��ەوەی جێگای پرسیار‬ ‫بێت الی هاوواڵتیان ئەوەیە كە ئەم‬ ‫خۆكوژانە چۆن دەتوانن خۆیان بتەقێننەوە!‬ ‫بەبۆچوونی تۆ ئەو هۆكارو عەقیدەیە چۆن‬ ‫دەگۆڕدرێت و ئاراستە دەكرێت؟‬ ‫ سەرجەم تەقینەوەكان لەالیەن كەسانی‬‫خۆكوژەوە ئەنجام نادرێن‪ ،‬بەڵكو زۆربەیان‬ ‫لەڕێگەی ریموند كۆنترۆڵەوەیە‪ ،‬ئەوانەشی‬ ‫كە خۆیان دەتەقێننەوە زۆرب��ەی زۆریان‬ ‫عێراقی نین و دەرچ��ووی سەربازگەكانی‬ ‫قاعیدەن و مێشكیان داشۆراوە كە هەموو‬ ‫ئامانجێكیان دەبێتەئەوەی لە ئەنجامدانی‬ ‫كردەوەیەكی تیرۆریستیدا بگەنە بەهەشتی‬ ‫فیردەوس‪.‬‬ ‫* لە ئێستادا هەست بەوە دەكرێت كە‬ ‫پالنی ئەمنی و دەزگا ئەمنییەكانی كەركوك‬ ‫روو لە چەقبەستوویی بێت‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫هەر گۆڕانكارییەكی ئەمنیدا ئەو گروپە‬ ‫تیرۆریستیانەش پالنەكانی خۆیان دەگۆڕن‪،‬‬ ‫چۆن تەماشای ئەمە دەكەیت؟‬ ‫ پێموانییە پالنی ئەمنی چەقبەستوو‬‫بێت‪ ،‬پێموایە دەست و پێوەندیان لەناو‬

‫دەزگا ئەمنییەكاندا هەبێت‪ ،‬لەگەڵ گۆڕینی‬ ‫هەر پالنێكی ئەمنیدا‪ ،‬ئەوانیش تەكتیك و‬ ‫تەكنیكی كردەوەكانیان دەگۆڕن‪.‬‬ ‫* پێتوایە ئ��ەو گروپانە گەشەیان‬ ‫كردبێت؟‬ ‫ لە چەند ساڵی رابردوودا ئەو گروپانە‬‫پاشەكشەی گەورەیان پێكرا‪ ،‬بەاڵم ماوەی‬ ‫ساڵیك زیاترە بەهۆی شڵەژانی پڕۆسەی‬ ‫سیاسی عێراق و خۆپیشاندانی سونەكان‬ ‫و تاكڕەوی مالیكی و گرفتەكانی هەرێم‬ ‫و ب��ەغ��داو دۆخ��ی س��وری��اوە‪ ،‬توانیویانە‬ ‫سوود وەربگرن لەڕێكخستنەوەی خۆیان و‬ ‫بەدەستهێنانی پشتیوانی زیاتری ماددی و‬ ‫مرۆیی‪.‬‬ ‫* یەكێك لە سەركردە چەكدارەكانی‬ ‫ئەنبار دەڵێت ئێمە ئامادەین بجەنگین‪،‬‬ ‫مەبەستی ئەوەیە وەك خەڵكی سونە‬ ‫دەجەنگن‪ ،‬پێشیوایە شەڕەكە دەستی‬ ‫پێكردووە! ئەم شەڕە مەزهەبگەرێتییە‬ ‫تا چەند رێگا خۆشكەرە لە ب��ەردەم‬ ‫فراوانبوونی بازنەی تیرۆر؟‬ ‫ عێراق لەبەردەم هەموو ئەگەرەكاندا‬‫كراوەیە‪ ،‬زیادبوونی تیرۆر‪ ،‬شەڕی سونەو‬ ‫شیعە‪ ،‬شەڕی كوردو عەرەب و كودەتای‬ ‫سەربازی و دابەشكردنی عێراق‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫شێخ موعتەسەم رەشید‬

‫لەبارەی ستەمكارەوە ‪..‬‬ ‫میر‪ ،‬دەریا داركاری دەكات‪!..‬‬ ‫(میر) یا هەر ناوێكی دیكەی لێدەنێیت‪ ،‬ئاغا‪ ...‬سان‪ ...‬خانی‬ ‫خانان‪ ...‬پاشا‪ ...‬سوڵتان‪ ...‬سەرۆك یا ئەمیر‪ ،‬ئەو بوونەوەرە‬ ‫نێرگسیە دەسەاڵتخوازە ستەمكارەیە كە لە مەلۆتكەییەوە‬ ‫لەالنكەی میراتگری دەسەاڵتدا پەروەردە دەبێت‪ ،‬كە گەورەیش‬ ‫بوو بەكولتوورو عەقڵییەتی میراتگری دەسەاڵت بیردەكاتەوەو‬ ‫هەڵسوكەوت دەكات‪..‬‬ ‫ئەم بوونەوەرە هەمیشە لووتبەرزو حەز لەباڵوكردنەوەی‬ ‫وێنەكانی خۆی و چەپڵە رێزانیش دەك��ات‪ .‬لەقەاڵ بەرزە‬ ‫سەختەكەیەوە دەڕوانێتە خ��وارەوەی خ��ۆی‪ ،‬ئەو خەڵك و‬ ‫عەشاماتەی خوارەوەی بەگچكەو وردیلەی بێ بەهاو رەعیەتێكی‬ ‫كۆیلە سەیر دەك��ات‪ .‬سەردەمێك بوو میر خۆی بەنوێنەری‬ ‫(خودا) دەزانی لەسەر زەوی‪ ،‬وا باوبوو كە میر لەئاسمانەوە‬ ‫شەرعییەتی دەسەاڵتی پێدراوە بۆیە خەسڵەتی مەزنی و پیرۆزی‬ ‫پێیەوە لكابوو‪ ،‬بۆ كەس نەبوو پڕكێشی بكات‪ ،‬بەناشایستە ناوی‬ ‫میر ببات‪ ،‬ملكەچیی بۆ ئەو بەشێك بوو لەملكەچی بۆ خوا‪.‬‬ ‫دوای شۆڕشی فەرەنسا (‪1789‬ز) ئەو شەرعییەتە خوداییە‬ ‫ئاسمانییە كاڵبوویەوە وردە وردە باوی نەما‪ ،‬بەباڵوبوونەوەی‬ ‫پرەنسیپەكانی شۆڕشی فەرەنساو كیشوەری ئەمریكای باكورو‬ ‫كولتووری دیموكراسییەت بەجیهاندا‪ ،‬ئیدی میر ناچار دەبێت‬ ‫لەژێر گوشاری ئەو دۆخە نوێیەی جیهاندا‪ ،‬ببێتە (رێوییەكەی‬ ‫مكیافیللی) بۆ ماوەیەكیش بێت لەپەل هاویشتن و نەڕە نەڕی‬ ‫شێرانەی بكەوێت‪ .‬ئەمجارە بەفڕوفێڵی (رێوییەكەی قەمچوغەو‬ ‫بەسیاسەتی رێوییەكەی مكیافللی) روو لەڕەعیەتە گچكە بێ‬ ‫بەهاكەی بكات بەمەبەستی بەدەستهێنانی كراسی شەرعییەت‪،‬‬ ‫لەژێر كەپرێكی لەق و لۆقی دیموكراسییەتدا سندوقی هەڵبژاردن‬ ‫و دەنگدان بڕازێنێتەوە‪ .‬بۆ چەند چركەساتێك‪ ،‬زیاتر نا‪ ،‬با‬ ‫رەعیەت ئازاد بێت تا ناوی پیرۆزی میری سەرەوەیان ئەخزێننە‬ ‫قڵیشی سندوقی هەڵبژاردنەوە‪ ،‬ئا لەو سندوقە سەیرەوە‪ ،‬جەنابی‬ ‫میر شەرعییەت و رەوای یاسایی دەسەاڵت بەدەستبێنێت‪ ،‬ئیدی‬ ‫لەمەودوا ((گەل)) سەرچاوەی دەسەاڵتە‪ ،‬نەك خوداو ئاسمان!‬ ‫دوای تەواوبوونی ئاهەنگی ژێر كەپرە داڕوخ��اوەك��ە‪،‬‬ ‫میر دەگ��ەڕێ��ت��ەوەو دەبێتەوە بەشێرەكەی ج��اری جارانی‪،‬‬ ‫تەنیا ئەوەندە نەبێت لەمەودوا‪ ،‬بەناوی گەل و یاساوە میر‬

‫فەرمانەكانی دەردەكات‪ .‬سەبارەت بەفەرمانەكانی میر مێژوو‬ ‫لەهەگبەكەیدا سەدان چیرۆكی بۆ هەڵگرتووین‪ ،‬مێژوونووسی‬ ‫یۆنانی ((هێرۆدۆت ‪ 425-480 -‬بەر لەزاین)) یەكێك لەو‬ ‫چیرۆكە سەیرانەمان بۆ دەگێڕێتەوە كە پادشای دەوڵەتی فارسی‬ ‫هاخامەنشی ((كیركزیسی یەكەم)) لەناوەڕاستی سەدەی پێنجی‬ ‫بەر لەزاین كەڵكەڵەی داگیركردنی شارەكانی یۆنانی دەكەوێتە‬ ‫كەللە‪ .‬كەسێكی یۆنانی كە رەهەندەی واڵتی فارس بوو و‬ ‫لەپادشاوە نزیك بوو‪ ،‬ئامۆژگاری (كیركزیس) دەكات و پێیدەڵێت‪:‬‬ ‫گەر پەالماری شارەكانی یۆنان بدەیت‪ ،‬جەنگاوەرەكانی شاری‬ ‫ئیسپارتە بەقورسی بەرەنگاری لەشكرە زەبەالحەكەت دەبنەوەو‬ ‫خەڵكی ئەو شارە‪ ،‬چونكە ئازادن‪ ،‬بەمەرجەكانی تۆ قایل نابن‪،‬‬ ‫نایانەوێت ببنە ژێردەستەو كۆیلەی تۆ‪ ،‬ئەوان خەڵكێكی ئازادن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئازادییەكی تەواو نا‪ ،‬چونكە ملكەچی یاسا دەبن‪ ،‬لێرە‬ ‫خەڵكی لەتۆ دەترسن‪ ،‬وەلێ لەوێ خەڵكی لەیاسا دەترسن‪،‬‬ ‫نەك لەتۆ‪..‬‬ ‫پادشا بەقسەكانی ئەو پیاوە یۆنانییە پێكەنینی دەهات و‬ ‫گوێی بەئامۆژگارییەكانی نەدا‪ ،‬فەرمانی هێرشبردنی دەركرد‬ ‫لەكەشتی جەنگی پردێكی بەسەر دەریای ئیجەوە راكێشا بۆ‬ ‫سەر خاكی یۆنان‪ ،‬بەاڵم دەریا مل بۆ فەرمانی پادشا كەچ‬ ‫ناكات‪ ،‬زریانێك هەڵدەكات پردو كەشتیگەلی پادشا شەق و‬ ‫پەق دەكات! پادشا بەتووڕەبوونی دەریا دیسانەوە پێكەنینی‬ ‫دێت سەرلەنوێ فەرمانی دەركردەوە پردێكی مەحكەمتر لەوی‬ ‫پێشتر لەكەشتی دروستبكەنەوە‪ ،‬پردیان دروستكرد‪ ،‬وەلێ دەریا‬ ‫گوێی بەئیرادەی پادشا نادات‪ ،‬ئەمجارەیان زریانێكی دژوارتری‬ ‫بەرپاكرد‪ ،‬هەموو كەشتییەكانی پادشای وردو خاشكرد‪ .‬پادشا‬ ‫تووڕەبوو‪ ،‬فەرمانی سزادانی دەریای دەركرد‪ ،‬بەلێدانی سێ‬ ‫سەد قەمچی‪ .‬وەك هێرۆدۆت دەیگێڕێتەوە‪ ،‬قەمچیكارییەكەی‬ ‫دەریا بەدەم ئەم سەرزەنشتكردنەوە بەڕێوەدەچوو‪(..‬هەی ئاوە‬ ‫تام تاڵەكە‪ ...‬گەورەكەت (پادشا) سزات دەدات‪ ،‬قەمچی كاریت‬ ‫دەكات‪ ،‬چونكە تۆ سەرپێچیت لەئیرادەو فەرمانی پادشات كرد‬ ‫ئەو هەر بەسەرتا تێدەپەڕێت با تۆیش نەتەوەی‪...‬هەی ئاوە تام‬ ‫تاڵەكە‪ ))...‬خەڵكینە وریابن میر كە تووڕەبوو نەك هەر مرۆڤ‬ ‫دەریایش داركاری دەكات!‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪36‬‬

‫رۆحــانــی‪،‬‬ ‫بۆ كوردو كۆماری ئیسالمی‪!..‬‬ ‫«رۆحانی بەڵێنی ئیمكانی خوێندنی بە زمانی كوردی لە ئێران داوە»‬

‫«رەنگە بەهۆی‬ ‫ئاڵوگۆڕەكانی‬ ‫ناوچەكەو بەهێزبوونی‬ ‫كورد لە توركیاو‬ ‫سوریا‪ ،‬هەندێك‬ ‫ئازادی سنووردار‬ ‫لەبواری كۆمەاڵیەتی و‬ ‫چاپەمەنیدا بۆ كوردی‬ ‫ئێران بەدیبێت»‬

‫حەسەن رۆحانی‪ ،‬لە هەڵبژاردنەكانی (‪)14‬ی حوزەیرانی ئەمساڵدا‪ ،‬توانی لە ئەحمەدی نەژادی سەرۆكی رابردووی ئێران‬ ‫بباتەوەو ببێتە سەرۆك كۆماری نوێی ئێران‪ ،‬حەسەن رۆحانی لەكاتی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردندا وەكو هەر سەرۆكێكی تری‬ ‫كاندیدكراو‪ ،‬چەند بەڵێنێكی بە گەلەكەیدا‪ ،‬لەبەرانبەر ئەو بەڵێنانەشدا الیەنگرانی هەردوو كۆنە سەرۆك كۆماری ئێران‪ ،‬هاشمی‬ ‫رەفسەنجانی و محەمەد خاتەمی‪ ،‬بەڵێنیان بەڕۆحانیداو دەنگیان پێداو لە ئەنجامدا ئەویش دەنگی پێویستی بەدەستهێناو بوو بە‬ ‫سەرۆك كۆماری هەڵبژێردراوی ئێران بۆ چوار ساڵی داهاتوو‪.‬‬ ‫راپۆڕتی‪ /‬دڵشاد خۆشناو‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪37‬‬

‫گۆڕانكاری زۆر روودەدات‬ ‫وا بڕیارە رۆحانی‪ ،‬ل��ەڕۆژی (‪)2013/8/4‬دا‪،‬‬ ‫سوێندی یاسایی بخوات‪ ،‬لە یەكەمین هەنگاوی‬ ‫پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی خۆیدا‪ ،‬داوەتنامەی‬ ‫ئاراستەی ئەمریكاو ئەوروپاو و چەندین واڵتی‬ ‫تریش ك��ردووە بۆ ئامادەبوونیان لە مەراسیمی‬ ‫سوێندخواردنەكەیدا‪ ،‬سەبارەت بەو گۆڕانكارییانە‬ ‫كە لەوانەیە بە هاتنەسەركاری حكومەتی نوێ‬ ‫لە سیستمی ئێراندا رووبدات لەڕووی سیاسی و‬ ‫كۆمەاڵیەتی و پەیوەندی نێودەوڵەتییەوە‪ ،‬د‪ .‬خالید‬ ‫تەوەكولی‪ ،‬پسپۆڕ لەبواری كۆمەاڵیەتی لەشاری‬ ‫سەقزو یەكێك لەڕیفۆرمخوازە دیارەكانی كورد‪،‬‬ ‫پێیوایە گۆڕانكاری زۆر روو دەدات بە تایبەت‬ ‫لەباری سیاسەتی دەرەوەو پەیوەندی نێودەوڵەتیدا‪.‬‬ ‫د‪ .‬تەوەكولی‪ ،‬زیاتر لەسەر ئەو گۆڕانكاریانە‬ ‫دەڕواو دەڵێت‪ :‬گرنگترین كێشەی ئەم چەند‬ ‫ساڵەی راب��ردووی ئێران كێشەی ناوەكی بوو كە‬ ‫بوو بەهۆی بایكۆتكردنی ئێران لەالیەن شورای‬ ‫ئەمنییەت و ئەمریكاو ئەوروپا‪ ،‬بەاڵم رۆحانی هەم‬ ‫لەكاتی هەڵبژاردنداو هەم لەدوای هەڵبژاردنیشدا‬ ‫باسی لەوە كرد كە سیاسەتی دەوڵەتی پێشوو‬ ‫پەیڕەو ناكات‪ ،‬بۆیە چاوەڕوان دەكرێ لەو زەمینەدا‬ ‫گۆڕانی جددی ببینرێ لەڕووی سیاسییەوە‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫ئەوەی كە زۆر بەرچاو بێت چۆنیەتی پەیوەندی و‬ ‫هەڵسوكەوتی دەوڵەت لەگەڵ هێزەكانی تر بێت‪،‬‬ ‫بەتایبەت لەگەڵ پەرلەمان كە چاوەڕوان دەكرێ‬ ‫گۆڕانی بەسەردا بێ و یاسای زۆرت��ر لەبەرچاو‬ ‫بگیرێ و بڕیارەكانی پەرلەمان رێزی زیاتری لێ‬ ‫بگیرێ‪.‬‬ ‫ئابڵۆقەی زۆرو كەمی چارەسەر‬ ‫ل���ەب���ارەی ه��ەم��ان پ��رس��ەوە د‪ .‬ك��ەی��وان‬ ‫فەرهمەندی‪ ،‬چاالكی مەدەنی لە زانكۆی تاران‪،‬‬ ‫رایوایە كە كۆماری ئێسالمی ئێران لە دوایین‬ ‫مانگەكانی حكومەتی ئەحمەدی نەژاد‪-‬دا‪ ،‬تووشی‬ ‫هەندێك قەیرانی ئابووری‪ ،‬رامیاری و نێودەوڵەتی‬ ‫بۆوە‪ .‬ئەو پێیوایە لەبواری ئابووریدا بەپێی سیاسەتە‬ ‫نادروستەكانی دەوڵەت هاوكات لەگەڵ ئابڵۆقەكانی‬ ‫رۆژئاوا بەسەر ئێران كە خۆی لە بەرزبوونەوەی‬ ‫ئاستی دۆالرو زێڕدا نواند‪ ،‬كۆمەاڵنی خەڵكی ئێران‬ ‫بە گشتی تووشی گرانی سەرسوڕهێنەرو دژواری‬ ‫ب��واری بژێوی ژیان بوون كە ئەمە بەوتەی د‪.‬‬ ‫كەیوان‪ ،‬ناڕەزایی بەرباڵوی خەڵكی لێ كەوتۆتەوە‪،‬‬ ‫هەروەها ئەم چاالكەی كۆمەڵی مەدەنی مەدەنی‪،‬‬ ‫ئەو راستییەی نەشاردەوە كە لەبواری ئەمنی و‬

‫بەبۆنەی پرۆگرامی ناوكی كە ئێران بەهیچ شێوەیەك‬ ‫لەبەرانبەر واڵتانی رۆژئ��اوادا نەرمی نەنواندووە‬ ‫دیسان قەیرانی هەڕەشەی شەڕو گرانتربوونی‬ ‫ئابڵۆقەكان رۆژ لەدوای رۆژ لە پەرەسەندندا بووە‪.‬‬ ‫رۆحانی بە تەنیا نییە‬ ‫ه��اوك��ات ل��ەب��واری كۆمەاڵیەتیشدا‪ ،‬لەپاش‬ ‫هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماریی لە ساڵی (‪)2009‬دا‪،‬‬ ‫بووەهۆی ئاڵۆزی و چەند لەت بوونی خەڵك و‬ ‫بەندكردنی هەندێك لە كاربەدەستە پێشووترەكانی‬ ‫ئێران لە ماڵەكانی خۆیاندا‪ ،‬بەو هۆیەوە جۆرێك‬ ‫بێ متمانەیی لەسەر هەڵبژاردن و حكومەت‬ ‫لەالیەن خەڵكەوە دروستبوو‪ .‬بەهۆی ئەم مژارە‬ ‫سەرەكیانەوە كۆماری ئیسالمی پێویستی بە جۆرە‬ ‫گۆڕانێك بوو كە لەم قەیرانانە خۆی رزگار بكات‬ ‫بەهاتنەسەر كاری رۆحانی كە بە كەسایەتییەكی‬ ‫نەرم و نیان تر لە ئەحمەدی ن��ەژادو نزیك بە‬ ‫ریفۆرمخوازان ن��اس��راوە‪ ،‬ئومێدی باشتربوونی‬ ‫پەیوەندییەكان لەگەڵ رۆژئاواو كەمتر بوونی گوشار‬ ‫بەسەر ئێراندا هەیە‪.‬‬ ‫ئ��ای��ا رۆح���ان���ی ت��اچ��ەن��د دەت��وان��ێ��ت ئ��ەو‬ ‫بارودۆخە ئابوورییە هەڵسێنێتەوە كە دەوڵەتی‬ ‫ئەحمەدی نەژاد‪ ،‬لەماوەی (‪ )8‬ساڵی راب��ردوودا‬ ‫دروستیكردبوو‪ ،‬د‪ .‬خالید تەوەكولی‪ ،‬رایوایە كە‬ ‫رۆحانی بۆ بەدیهێنانی گۆڕانكارییەكان تەنیا نییە‪،‬‬ ‫بۆیە لەمبارەوە خۆشبینی هەیە كە بتوانێ كاری‬ ‫جددی بكات‪ ،‬بەپێی زانیارییەكانی ئەو كەسایەتی‬ ‫رۆحانی و ئەزموونی چەندین ساڵەی ئەو لە‬ ‫لیژنەی بااڵی ئەمنییەتی میللی ئەوە دەسەلمێنێت‬ ‫كە توانایی ئەو بۆ دابینكردنی ئامانجەكانی زۆر لە‬ ‫ئاستێكی بەرزدایە‪ ،‬تەوەكولی ئەو راستییەی ئاشكرا‬ ‫كرد تیمێك كە بەدەوری رۆحانییەوەن و بەرنامەی‬ ‫بۆ دادەڕێژن ئەوانیش كەسانێكن كە لەچەند ساڵی‬ ‫رابردوودا خاوەنی ئەزموونی بەنرخن كە یارمەتی‬ ‫رۆحانی دەدەن بۆ دەرچوون لەو بارودۆخە‪.‬‬ ‫ئەحمەدی نەژاد قەرزدارە!‬ ‫لەبارەی هەمان پرسەوە د‪ .‬فەرەهمەندی‪،‬‬ ‫رای جیاوازی هەیەو ئەو پێیوایە دروستكردنەوەی‬ ‫ئابووری ئێران پاش ئەحمەدی نەژاد كارێكی زۆر‬ ‫ئەستەمە‪ ،‬فەرەهمەندی دەڵێت‪ :‬ئابووری ئێران‬ ‫بەتایبەتی لەدوو ساڵی دوای حكومەتی نەژاددا‪،‬‬ ‫بەرەو الوازی و بێ متمانەیی خەڵك چووە‪ ،‬لەم‬ ‫بارودۆخەدا كە ئابڵۆقەكانی سەر ئێران بەرهەمهێنانی‬ ‫نەوتی ئەو واڵتەی نیوە كردووە‪ ،‬هاوكات دەوڵەتی‬

‫بەرپرسی دەزگای هەڵبژاردنی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬لە چاوپێكەوتنێكیدا‬ ‫لەگەڵ گۆڤاری وااڵپرێس‪ ،‬كە لەم ژمارەیەدا‬ ‫باڵوبۆتەوە‪ ،‬جەخت ل��ەوە دەك��ات��ەوە كە‬ ‫سووتاندنی دی��وان و كتێبەكانی شاعیرو‬ ‫یاساناس جەمال غەمبار‪ ،‬كاندیدی یەكێتی و‬ ‫ئەو هێرش و پەالمارانەش كە لەم ماوەیەدا‬ ‫لە تۆڕەكانی كۆمەاڵیەتیی فەیسبووك‪-‬ەوە‬ ‫كراونەتەسەری‪ ،‬هەمووی جەمال غەمباری‬ ‫بەهێزتركردووە‪.‬‬

‫ئەگەرچی هەوڵەكانی لیژنەی یاسایی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان و الیەنە سیاسییەكانیش‬ ‫ب��ەردەوام��ن بۆ پێداچوونەوە بە تۆماری‬ ‫ناوی دەنگدەران و هەوڵدان بۆ رێگرتن لە‬ ‫ساختەكاری لە سنووری پارێزگای هەولێرو‬ ‫دهۆكدا‪ ،‬بەاڵم تائێستا هەوڵەكان ئەنجامێكی‬ ‫ئەوتۆیان ن��ەب��ووەو ئەگەری ساختەكاری‬ ‫لەسنووری ئەو دوو پارێزگایە بە كراوەیی‬ ‫ماوەتەوەو بەرپرسانیش لە كۆمسیۆن ئاماژە‬ ‫ب��ەوە دەدەن ه��ەوڵ��دەدەن ئ��ەو گرفتانە‬ ‫چارەسەر بكەن‪.‬‬

‫ل��ەو س��ەردان��ەی وەفدێكی كوردیدا‬ ‫بۆ ماڵی بیرمەندو كۆمەڵناسی گ��ەورەی‬ ‫جیهان «ئ���االن ت��ۆری��ن» م��ەال بەختیار‬ ‫بەرپرسی دەس��ت��ەی كارگێڕیی (م‪.‬س)ی‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬بەڕەسمی‬ ‫داوای لە ئاالن تۆرین كرد كە سەردانی‬ ‫كوردستان بكات‪ ،‬ئەویش بەڵێنیدا كە‬ ‫هەركاتێك دەرف��ەت هەبێت بە دەم ئەو‬ ‫داواكارییەوە بێت‪ ،‬هەروەها لەالیەن مەال‬ ‫بەختیارەوە قەڵەمێكی بە بەها‪-‬ی وەك‬ ‫دیاری پێشكەشكراو ئەویش بە خۆشحاڵییەوە‬ ‫وەریگرت‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪38‬‬

‫ئەحمەدی ن��ەژاد پارەیەكی زۆری لە‬ ‫بانكە ناوخۆییەكان قەرز كردووە‪ ،‬هیوای‬ ‫باشبوونی بارودۆخی ئابووری ئێران لە‬ ‫كورتخایەندا دروست نییە‪ ،‬لەم مژارەدا‬ ‫نابێ گەندەڵی ئابووری و ئیداری لە ئێراندا‬ ‫لەبیربكەین‪.‬‬ ‫لەبارەی مژاری ئەوەی كە رەنگە د‪.‬‬ ‫رۆحانی‪ ،‬سوودی زۆر لە كۆنە وەزیرەكانی‬ ‫س��ەردەم��ی خ��ات��ەم��ی و رەفسەنجانی‬ ‫وەرگرێت لە پێكهێنانی دەوڵەتی تازەدا‪،‬‬ ‫د‪ .‬تەوەكولی‪ ،‬دەڵێت‪ :‬كەس ناتوانێ ئەم‬ ‫راستییە بشارێتەوە كە رۆحانی ئەگەر‬ ‫خاتەمی و رەفسەنجانی پشتیوانییان لێ‬ ‫نەكردایە نەیدەتوانی وەها دەنگێك بە‬ ‫دەستبێنێ‪ ،‬لەالیەكی تریشەوە دروشمی‬ ‫رۆحانی (اعتدال) بوو‪ ،‬هەر لە ئەوەڵەوە‬ ‫قەولیدا كە هەم لەباڵی راست و هەم‬ ‫ل��ە باڵی چ��ەپ ی��ان ریفۆرمخوازەكان‬ ‫كەڵك وەرگرێ لە دەوڵەتەكەیدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەوانەیە تیمی ئابوورییەكەی زیاتر سەر بە‬ ‫رەفسەنجانی بن و كەمتر لە وەزیرەكانی‬ ‫خاتەمی بێنێتە ناو كابینەكەی‪.‬‬ ‫ئێران و خۆرئاوا‬ ‫بەاڵم د‪ .‬فەرەهمەندی‪ ،‬بۆچوونی وایە‬ ‫كە رۆحانی تا ئێستا خۆی بە ریفۆرمخواز‬ ‫نەناساندووە‪ ،‬بەاڵم لەبواری فكرییەوە‬ ‫لە باڵی رەفسەنجانییەوە نزیكترە‪ ،‬د‪.‬‬ ‫فەرەهمەندی‪ ،‬لەدرێژەی بۆچوونەكەیدا‬ ‫دەڵێت‪ :‬پشتیوانی ریفۆرمخوازەكان و‬ ‫لەپێش هەمووشیانەوە خاتەمی لەڕۆحانی‪،‬‬ ‫لەبەر ئ��ەوە بوو كە كەسێكی نزیك و‬ ‫هاوفكری خۆیان لە پڕۆسەی هەڵبژاردن‬ ‫نەمابوو‪ ،‬لە كەشی سیاسی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫ئەمڕۆی ئێراندا متمانەی خەڵك بە بەرە‬ ‫پاوانخوازەكانی نزیك‬ ‫رێبەری ئێران زۆر‬ ‫الواز بووە‪،‬‬ ‫رۆح��ان��ی‬ ‫ب�����������ۆ‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫باشتركردنەوەی پەیوەندییەكانی‬ ‫ئێران لەگەڵ رۆژئاواو باشتركردنی‬ ‫بارودۆخی ئابووری ئێران‪ ،‬پێویستی‬ ‫بە ه��اوك��اری كەسانی نزیك لە‬ ‫رەفسەنجانی ه��ەی��ە‪ ،‬بێگومان‬ ‫الیەنگرانی رۆحانیش پێشوازی لەم‬ ‫هاوكارییە دەكەن‪ ،‬بەهۆی فشاری‬ ‫الیەنە نیزامی و ئەمنییەكان لەوە‬ ‫ناچێت زۆر لە هاوڕێ و هاوفكرە‬ ‫نزیكەكانی خاتەمی ل��ە حزبی‬ ‫م��ۆش��ارەك��ەت (ح���زب مشاركت‬ ‫ایران اسالمی) لە كابینەی رۆحانیدا‬ ‫بەشداربن‪.‬‬

‫ئیمكانی خوێندن بە زمانی كوردی‬ ‫لە قوتابخانەكاندا فەراهەم بكات‪.‬‬

‫سنووردار كردنی دەسەاڵتی‬ ‫سەرۆك كۆمار‬ ‫ل��ە ب��ەران��ب��ەردا د‪ .‬ك��ەی��وان‪،‬‬ ‫د‪ .‬خالید تەوەكولی پێیوایە دەسەاڵتی سەرۆك كۆمار‬ ‫لە ئێراندا لە (‪ )%30‬تێپەڕ ناكات‪،‬‬ ‫كەیوان دەڵێت‪ :‬دەسەاڵتی سەرۆك‬ ‫كۆمار تەنیا لە بەشێك لە ئابووری‬ ‫و كۆمەاڵیەتیدا ب��وون��ی هەیە‪،‬‬ ‫سیاسەتە ئەمنییەكان‪ ،‬چۆنیەتی‬ ‫پێوەندییەكان ل��ەگ��ەڵ واڵت��ان��ی‬ ‫د‪ .‬كەیوان فەرەهمەندی دەرەوە‪ ،‬كێشەی میللەتەكان و‬ ‫رۆحانی و خوێندن بە كوردی!‬ ‫كەمینەكانی ئێران لە دەسەاڵتی‬ ‫سەبارەت بە پشتیوانی ریفۆرمخوازەكان س��ەرۆك ك��ۆم��اردا نییە‪ ،‬وەك بینیمان‬ ‫لەڕۆحانی و چۆنیەتی وەاڵمی رۆحانی بۆ لەكاتی سەرۆك كۆمار خاتەمیشدا كارێكی‬ ‫ئەو پشتیوانییە‪ ،‬د‪ .‬خالید كە خۆی یەكێكە ئەوتۆ لەبواری ناساندنی كێشەی كوردو‬ ‫لە ریفۆرمخوازە دیارەكانی پارێزگای چارەسەركردنی نەكرا‪ ،‬هیچ چاوەڕوانییەك‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئەوە ناشارێتەوە كە ئەمان بۆ گۆڕینی سیاسەتەكانی ئێران لەهەمبەر‬ ‫بە فەرمی رایانگەیاندووە كە داوای بەش كێشەی كورددا بەدی ناكرێت‪.‬‬ ‫لەڕۆحانی ناكەن‪ ،‬هەر ئەوەندە چاوەڕوانی‬ ‫لەگەڵ ئەوەشدا د‪ .‬فەرهەمەندی‪ ،‬ئەوە‬ ‫دەكەن بتوانن فەزای سیاسی وای لێ بێ كە ناشارێـتەوە كە رەنگە بەهۆی ئاڵوگۆڕەكانی‬ ‫بتوانن ئازادانە چاالكی بنوێنن و لە بواری ناوچەكەو بەهێزبوونی كورد لە توركیاو‬ ‫ئابووریشەوە بارودۆخەكە ب��ەرەو باشی سوریا‪ ،‬هەندێك ئازادی سنووردار لەبواری‬ ‫ب��ڕوات و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی كۆمەاڵیەتی و چاپەمەنیدا بەدیبێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئێرانیش لەگەڵ دراوسێكان و جیهان ئەويش هێندە بچوكە كە بە هیچ شێوەیەك‬ ‫جۆرێكی لێ بێ كە واڵت لە شەڕ بپارێزرێ‪ .‬لە ئاستی كێشەی كورددا نییە‪.‬‬ ‫سەبارەت بەو م��ژارەی كە دەوڵەتی‬ ‫نوێی ئێران بە سەرۆكایەتی د‪ .‬حەسەن‬ ‫رۆحانی‪ ،‬چ موژدەیەكی بۆ كورد پێیە‬ ‫لەڕۆژهەاڵتی كوردستان‪ ،‬د‪ .‬تەوەكولی‪،‬‬ ‫باس لەوە دەكات كە لەكاتی بانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردندا رۆحانی بەیاننامەیەكی واژۆ‬ ‫كردووە كە (‪ )10‬خاڵی تێدابووە‪ ،‬هەم باسی‬ ‫لە دیدی سیاسی دەوڵەت كردووە تێیدا كە‬ ‫ئەشێ گۆڕانی بەسەردا بێ و بۆچوونی‬ ‫ئەمنییەتی لە سەر كوردستان الببات‪،‬‬ ‫بەوتەی تەوەكولی‪ ،‬هەم باسی لە بەشی‬ ‫كورد لە دەزگ��ای سیاسی ئێران كردبوو‬ ‫كە ئەشێ زۆرتر بێ‪ .‬د‪ .‬تەوەكولی‪،‬‬ ‫ئ��ەوەش��ی ئ��اش��ك��را ك���ردووە‬ ‫لەبواری فەرهەنگیشەوە‬ ‫رۆح�������ان�������ی‬ ‫بەڵێنیداوە كە‬

‫‪39‬‬

‫روانگەی نوێی رۆژئاوا لەبەرامبەر كورددا ‪!..‬‬ ‫مەترسییەكانی تری رۆژهەاڵتی ناوەڕاست مەشارەوە‬

‫ئەم وتارە تایبەتە‪ ،‬لە نووسینی نۆرمەن بالێی‪ ،‬بۆ هرالدتریبۆن بە باشی روانگەی رۆژئاوامان بۆ كورد نیشان دەدات‪ :‬واتە رۆژئاوا كە لە هەمان حاڵدا‬ ‫سۆزیان بۆ كورد هەیە‪ ،‬ئەوا لەهەمان كاتدا لە هەنگاوەكانیشی هەراسانن‪ ،‬چونكە بۆیان روون نییە كە كورد لە داهاتوودا بەرەو چ ئاقارێك دەچێت‪.‬‬ ‫دەبێتە بەشێك لە تەنگەژەی سوننە یان شیعە لە ناوچەكەدا‪ ،‬یان بێالیەن دەبێت و بەبێ الیەنی دەبێتە جێگەی متمانەی هێزی شیعەو سوننەو لە هەمان‬ ‫كاتدا جێگەی متمانەی خۆرئاوایش‪..‬‬ ‫‪Special to WorldTribune.com‬‬ ‫)‪By Norman Bailey (1‬‬

‫بەردەوام میسر‪ ،‬سوریەو ئێران‪ ،‬ئێمە بەالی خۆیاندا‬ ‫رادەكێشن‪ ،‬بەاڵم لەم ناوچەدا جێگەگەلێكیتریش هەن‬ ‫كە هاتوونەتە هەڵقوڵین‪.‬‬ ‫لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستی پڕ لە ئاشووب‪ ،‬ئەم قەیرانە‬ ‫سەرەكییانە ئێمە بەالی خۆیاندا رادەكێشن‪ :‬قەیرانی‬ ‫ئابووری میسر‪ ،‬بێسەروبەری سەحرای سینا‪ ،‬مەترسیی‬ ‫پڕۆسەی ناوەكیی ئێران و شەڕی ناوخۆی سوریا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەم ناوچەدا قەیرانگەلێكیتر هەن كە دەبێت ئێمە بە‬ ‫هەستیارییەوە لێیان بڕوانین‪.‬‬ ‫دابەشبوونی لوبنان و لەهەمان كاتدا حزبوڵاڵ‪.‬‬ ‫بۆ نموونە لووبنان بووەتە واڵتێكی شكستخواردوو‪.‬‬ ‫حكومەتی ناوەندی تەنیا بە سەر چەند بەشێك لە‬ ‫بەیروت و جاروبار هەموویدا حوكم دەكات‪ .‬حزبوڵاڵ‬ ‫كۆنترۆڵی باشوور دەكات و دەروەزی و مەسیحییەكانیش‬ ‫باكور‪ .‬لە ناوەندیشدا سووننە بە تەنیایی تەقەال بۆ‬ ‫خۆی دەدات‪ .‬ئەرتشی لووبنان ناتوانێت حزبوڵاڵو‬ ‫قاچاخی مادە هۆشبەرەكان كۆنترۆڵ بكات‪ .‬تێكشكانێكی‬ ‫هەمەالیەنە دەتوانێت ناوچەیەكی مەترسیدار بۆ ئیسرایل‬ ‫دروست بكات و رەنگە تێوەگالنی سەربازی رووبدات‪.‬‬ ‫كوردستان بەناو لە باكوری ئێراقە‪ ،‬بەاڵم رۆژ لەدوای‬ ‫رۆژ ب��ەرەو سەربەخۆیی زیاتر دەڕوات‪ .‬كوردەكانی‬ ‫سوریا خاكی خۆیان كونترۆڵ كردووەو ئامادەن شەڕ‬ ‫بكەن بۆ لە دەستنەدانی ئەم بارودۆخە‪ .‬حكومەتی‬ ‫توركیا هان دەدات خۆی لەگەل میلیشیا كوردەكان (‪)2‬‬ ‫رێك بخات بۆ توانەوەی شۆڕشەكەیان‪ ،‬بەاڵم رەنگە‬ ‫سەركەوتوو نەبێت‪ .‬كوردستانێكی سەربەخۆ‪ ،‬قانوونی‬ ‫یان نا قانوونی‪ ،‬هاندەرێكی بەهێزە بۆ هەموو كوردە‬ ‫ناسیۆنالیستەكان‪ .‬هەرچەند بەداخەوە دەبێتە واڵتێكی‬ ‫داخراوەو لە هەموو الیەكەوە رووی لە ناكۆكی و گرژی‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫ئێران بەردەوام لەڕێگەی شیعەكان و نوری مالیكی‪-‬‬ ‫ەوە كۆنترۆڵی ناوەندو باشوری عێراق دەكات‪ .‬دەیان‬ ‫بلیۆن دۆالرو سەدان بۆ سەربازی ئەمریكی سەرفكرا‬

‫و ئەمەش بەرهەمەكەیەتی و ئەوشتانەی كە لێی‬ ‫كەوتووەتەوە‪:‬‬ ‫تەنیا خاڵی نێوان عەرەبی سوننەو شیعە‪ ‌،‬نەفرەتی‬ ‫زۆریان لە ئیسرائیل و ئەمریكایە‪ .‬ئەم شەڕە ناوخۆییەی‬ ‫سوریا لە سەر بنەمای سوننی و شیعە‪ ،‬زووتر لە عێراق‬ ‫هەبووەو ئێستاش بەردەوامە‪ .‬هەر بەو جۆرەی دیمان‬ ‫لوبنانیش دابەشبووە‪ .‬جەماوەری شیعەی ئەوبەری‬ ‫كەنداویش لە ئاشوبدان‪ ،‬هەرچەند بە شۆڕش ناسراون‬ ‫لە بەحرەیندا‪ ،‬بەاڵم عەرەبستان كۆنترۆڵی بارودۆخەكە‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی ئەم دێوە زەبەالحە كە روو‬ ‫لە زیادبوونە زۆر ئەستەمترە لە ش��ەڕی سازمانە‬ ‫تیرۆریستەكان‪ ،‬وەك حزبوڵاڵو جیهادی ئیسالمی و‬ ‫حەماس‪ .‬بەمانە ئ��ازاری مەسیحییەكان لە میسر سێ‬ ‫ئەوەندە زیاد دەكەن كە دەتوانێت گرفتی كۆچبەرو‬ ‫پەنابەر بۆ ئیسرائیل سازبكات‪ .‬وێنەی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست چەند ساڵ لەمەوبەر كوا لە ئێستای دەچوو!‬ ‫بەاڵم لەمە گرنگتر كێ دەتوانێت وێنەی داهاتووی ئەم‬ ‫ناوچە بكێشێت یان تەنانەت گومانێك دەربخات‪.‬‬ ‫چەند زانیارییەك لەسەر نووسەر‪:‬‬ ‫‪ -1‬ن��ووس��ەر‪ :‬ن��ورم��ەن ئ��ا‪ .‬بالێی‪ ،‬پرۆفیسۆری‬ ‫ئدستراتیژیكی ئابووری لە ئەنیستیتۆی سیاسەتی جیهانی‬ ‫واشنتۆن و پژوهشگەر لە ناوەندی تەبینیە ئەمنیە‬ ‫ملیەكانی زانكۆس حەیفا‪.‬‬ ‫‪ -2‬نووسەر شۆڕشگێرانی توركیا بە تیرۆریست ناو‬ ‫نابات‪.‬‬ ‫‪ -3‬نووسەر ناڵێت مەسیحییەكانی میسر دەڵێت‬ ‫مەسیحییەكان لە میسر‪.‬‬ ‫وەرگێڕ‪ :‬ئەحمەد ئەمانی‬ ‫سەرچاوە‪ :‬ورڵدتریبۆن‬ ‫‪http://www.worldtribune.com/201329/04//‬‬ ‫‪dont-overlook-those-other-middle-east-threats/‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪40‬‬

‫ئامینە كاكەباوە‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی سوید تایبەت بۆ وااڵپرێس‪:‬‬

‫ێ رۆژی كیمیابارانی هەڵەبجە‬ ‫دەمەو ‌‬ ‫لە نەتەوە یەكگرتووەكان بچەسپێندرێ‌‬ ‫لەم دیدارەدا كە وااڵپرێس لەگەڵیدا سازیكردووە‪ ،‬ئامینە كاكەباوە‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی سوید لەسەر لیستی پارتی چەپی سوید‪،‬‬ ‫باس لە پرسی كورد دەكات لە فكرو سیاسەتی پارتی چەپی سویدو ئەو هەواڵنەی كە بۆ ناساندنی پرسی جینۆساید داویانە لە واڵتی‬ ‫سوید‪ ،‬هەروەها ئاماژە بەڕۆڵی پارتە چەپڕەوەكەیان دەكات لە بەرەو پێشبردنی پرسی كەمینەكانی جیهان و وروژاندنی مەسەلە‬ ‫ئینسانییەكان‪ .‬جگە لەوە دەچێتەسەر دیاردەی بێكاری و دۆخی پەنابەران و هەڵوێستی واڵتانی ئەوروپا بەتایبەتی واڵتەكەی لەسەر‬ ‫مەسەلەی سوریا‪ .‬لەم چاوپێكەوتنەی كە لەگەڵیدا سازێندراوە گفتوگۆ لەسەر ئەم تەوەرو پرسانەو كۆمەڵێك تەوەرو پرسی تر دەكات‪.‬‬ ‫سازدانی‪ :‬ئەنوەر حسێن‪ ،‬هاشم ئەمین‬ ‫‪1-2‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪41‬‬

‫* وەكو ئەندامێكی پەرلەمان‪ ،‬كارو چاالكی‬ ‫ئێوە چییە‪ ،‬دەربارەی ئەو شوێنانەی كە كەمتر‬ ‫میدیاكان دەیانگاتێ‌‪ ،‬بەتایبەتی خۆرهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست ‌و ئەمریكای التین كە كەمتر تیشكی‬ ‫سیاسەتی نێودەوڵەتی لەسەرە؟‬ ‫ هەر ئەندام پەرلەمانێك كارو وەزیفەی‬‫خۆی هەیە لەناو پەرلەماندا‌و لەناو واڵتەكەدا‪،‬‬ ‫لەبەرئەوە حزبەكەی من حزبێكی سیاسی چەپی‬ ‫سۆسیالیست ‌و فێمنیستە‌و تێكۆشانی زۆر زۆر‬ ‫بووە لەسەر مەسەلەی مافی كەمینە‪ ،‬بۆ نموونە‬ ‫ئێمە یەكەمین حزبێك بووین كە لەواڵتی سوید‬ ‫بەرگریمان لە ك��ورد ك��ردووە‪ ،‬رەهبەرەكەمان‬ ‫ب��ەن��اوی (سیهۆ ه��ەرم��ۆس��ۆن) ك��ە (‪ )95‬ساڵ‬ ‫تەمەنیەتی‪ ،‬وتویەتی ئەگەر من مردم مەسەلەی‬ ‫خەڵكی كوردستانت لەبیرنەچێ‌‪ ،‬لەو رۆژەوە‬ ‫كە شەڕی ئەنفال ‌و كیمیاباران ك��راوە‪ ،‬ئەمیش‬ ‫بەردەوام شتی نووسیوە سەبارەت بەكوردی هەر‬ ‫چوار پارچەكە‪ .‬ئەوەشتێكە كە رەنگە من ئەوكاتە‬

‫لە دایكیش نەبووبم‪.‬‬ ‫من وەكو كەسێكی سۆسیالیست و فێمنیست‬ ‫بەباكگراوندی كوردییەوە هەمیشە سوودم لەو‬ ‫ئەزموونانە وەرگرتووە‪ ،‬بۆ نموونە لەم دواییانەدا‬ ‫باسی ئ��ەوەم ك��ردووە كە ئەو كاتانەی كە بە‬ ‫كیمیایی لەكورد دراو پێشمەرگەی كۆمەڵەو‬ ‫الیەنە سیاسییەكانی تریشی تێدا بوو‪ ،‬من ئەوكاتە‬ ‫هاتمە (بۆتێ‌) حەڤدە رۆژ نەخۆش كەوتم‪ ،‬چونكە‬ ‫دەزانم ئێستا كە خەڵكی هەڵەبجە چ دەردێك‬ ‫دەنۆشێ‌‪ ،‬هەموو ئەمانە من هاندەدات كەشتی تر‬ ‫بكەم‪ ،‬ئەو فیلمانەی كە لەسەر هەڵەبجە‌و ئەنفال‬ ‫پێشكەشكراوە‌و چەندین كوڕو دایكی پاشماوەی‬ ‫ئەنفال ‌و هەڵەبجەمان بانگهێشتكردووەو قسەمان‬ ‫لەگەڵدا ك��ردوون‪ ،‬من خۆم لە مانگی نیساندا‬ ‫كۆنفرانسێكم رێكخستووە كە هەموو پارتەكانی‬ ‫سویدم بانگهێشتكردووە جگە لە پارتی راستڕەوی‬ ‫نەژادپەرست‪ .‬دەمەوێ‌ رۆژی كیمیابارانی هەڵەبجە‬ ‫لە نەتەوەیەكگرتووەكان بچەسپێندرێ‌ وەكو رۆژێكی‬ ‫تایبەت بە هەڵەبجە‪ ،‬چونكە دەبینی (‪ )25‬ساڵ‬ ‫بەسەر هەڵەبجەدا تێپەڕی كەچی كارەساتەكەی‬ ‫هەر ماوە‪.‬‬ ‫* ئێوە خەمی كورد زۆر دەخۆن‪ ،‬وەكو هەر‬ ‫مەسەلەیەكی تر لە ناوچەكەدا‪ ،‬دەمەوێت ئەوە‬ ‫بزانم بە تەنها هەر لەڕووی مرۆییەوە تەماشای‬ ‫ك��ورد دەك��ەن ی��ان ل��ەڕووە سیاسییەكەشەوە‬ ‫تەماشای دەكەن؟ بۆ نموونە لە سوریا‌و ئەریتریا‌و‬ ‫ئەسیوبیاش نا دادپەروەرییەكی زۆر هەیە‪ ،‬ئایا تۆ‬ ‫وەكو پەرلەمانتارێك هەمووی بەیەك چاو سەیر‬ ‫دەكەیت؟‬ ‫ ئێمە تێڕوانینمان لەسەر مرۆڤەكان ‌و‬‫زوڵم ‌و زۆرەكان یەك شێوەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی كە‬ ‫مەسەلەی خەڵكی كورد‌و فەلەستین و ماپوچەی‬ ‫شیالو‪ ،‬مایائیندیان لە گواتیماال‪ ،‬خەڵكی سەحرای‬ ‫جنوبی دۆمەكان كە لە هەموو واڵتێكن‪ ،‬ئەوانە‬ ‫كەمینەیەكن زۆرن ‌و كوردیش لەڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاستدا كەمینەیە‌و كەمینەی گەورەترینە‪.‬‬ ‫ئاشكرایە كە بەرگری لە مافەكانیان دەكەین‪ .‬بەاڵم‬ ‫من كە خۆم كوردم زیاتر هەست بە موعاناتی‬ ‫كورد دەكەم‪ ،‬خۆشم زۆرێك لەو موعاناتانەم دیوە‪،‬‬ ‫دەزانم ئەم حزبە كوردیانە چەندە بەشاخەوەبوون‬ ‫‌و شەهیدیان داوە‌و خەڵك منداڵی لە دەستچووەو‬ ‫ماڵوێران بوون‪ .‬لەناو پەرلەماندا لە شەش ژن‪،‬‬ ‫سیانیان خۆم داممەزراندوون و سەرپەرشتیاریانم‪،‬‬ ‫یەكێكیان دژی قەتڵی ن��ام��وس ‌و راس��ی��زەو‬ ‫یەكێكیان داكۆكی لە خەڵكی فەلەستین دەكات ‌و‬ ‫یەكێكیتریشیان داكۆكی لە خەڵكی سوریا دەكات‪،‬‬ ‫یەكێكیتریان داكۆكی لە دۆمەكان دەكات و ئەوی‬ ‫تریشیان كار لەسەر كاروبارەكانی ئەمریكای باشور‬ ‫دەكات‪ .‬هەریەكەیان لە لیژنەدا هەن ‌و خۆم بۆ‬ ‫زۆرێك لەو شوێنانە چووم‪ ،‬تەنانەت من بۆ سوریا‬ ‫چووم‪ ،‬یەكەمین سیاسەتمەداری ئەوروپی بووم كە‬ ‫چوومەتە ئەو شوێنانە‪ .‬ئەمە رێباز‌و كاری حزبی‬ ‫چەپە‪.‬‬ ‫* ئەم كارانەی ئێوە تاچەند شوێنی گرتووە‌و‬

‫ئەو لێدوانانەی كە ناوبەناو لەالیەن‬ ‫جەعفەر ئیمینیكی وتەبێژی رەسمیی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستانەوە دەدرێت و تیایدا‬ ‫بەبێ رەچاوكردنی رێككەوتننامەی ستراتیژی‬ ‫ناڕاستەوخۆ رێككەوتن و لێكگەیشتنەكانی‬ ‫نێوان پارتی و یەكێتی دەشێوێنێت‪ ،‬بۆتەهۆی‬ ‫ناڕەزاییەكی زۆر لە قاعیدەی جەماوەری‬ ‫یەكێتیداو داوا دەكرێت بارزانی لێ ئاگادار‬ ‫بكرێت و سنوورێكی بۆ دابندرێت‪.‬‬

‫بەپێی چەند سەرچاوەیەكی ئاگادار‪،‬‬ ‫پ��ڕۆس��ەی كاندیدكردنی ه��ەڵ��س��وڕاوان��ی‬ ‫ب��زوت��ن��ەوەی گ��ۆڕان بۆ هەڵبژاردنەكانی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان ژمارەیەكی زۆر لە‬ ‫كادیرانی ئەو بزوتنەوەیەی نیگەران كردووە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی كە خەڵكانی تری شایستە هەبووە‬ ‫لە ب��زوت��ن��ەوەك��ەدا‪ ،‬ب��ەاڵم هەلی ئ��ەوەی‬ ‫پێنەدراوە بكرێتە كاندیدو پشتگوێخراوە‪.‬‬

‫ئ��ەن��دام و الیەنگرانی الیەنەكانی‬ ‫ئیسالمی سیاسیی لە هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫ل��ە ت��ۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبووك‪-‬دا‪،‬‬ ‫بەردەوامن لە هەڵمەتی پشتگیریكردن لە‬ ‫هێزە ئیسالمییەكانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا‬ ‫لەكاتێكدا پشتگیریی ب��ۆ هێزی الیەنە‬ ‫كوردییەكانی رۆژئ��اوای كوردستان نانوێنن‬ ‫ك��ە ه��اوزم��ان و ه��اون��ەت��ەوەی خۆیانن‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆتە مایەی ناڕەزایی لەناو خەڵكی‬ ‫كوردستانداو هەر لە فەیسبووكدا رەخنەی‬ ‫زۆر لە هەڵوێستی حزبە ئیسالمییەكانی‬ ‫كوردستان دەگیرێت‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪42‬‬

‫دیمەنێك لە دیدارەكە‬

‫تاچەند توانیوتانە بەر بەو نا عەدالەتی ‌و‬ ‫ستەم و زوڵم‌و زۆرانە بگرن؟‬ ‫ بەفشاری حزبی چەپ و بەتەواوی‬‫حزبەكانەوە‪ ،‬توانرا دان بە مەسەلەی‬ ‫ئەنفالدا بنرێ‌ لەناو كۆمیتەكاندا‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بووەهۆی ئ��ەوەی كە كاریگەری لەسەر‬ ‫دەوڵەتانی ناوچەكە هەبێ‌‪.‬‬ ‫* ب���ەاڵم ئ��ەو ب��ەڕەس��م��ی ناسینە‬ ‫كۆمسیۆنێكە نەك پەرلەمان؟‬ ‫ پەرلەمانی سوید جینۆسایدی كوردی‬‫بەڕەسمی نە ناسیوە‪ ،‬بەڵكو ئەو كۆمیتەیە‬ ‫ب��ەڕەس��م��ی ن��اس��ان��دوی��ەت��ی ك��ە هەموو‬ ‫حزبەكانی بەچەپ و راستەوە تێدایە‪،‬‬ ‫بۆیە ئەگەر تەوافوق هەبێ‌ پێویستی بە‬ ‫پەرلەمان نییە‪ ،‬ئەمە بووەتە مەسەلەیەك و‬ ‫دەوڵەت كاری لەسەر دەكات‪ .‬ئێمە حزبی‬ ‫چەپین‪ ،‬كەمینە نین‪ ،‬هەركارێك كە ئێمە‬ ‫دەیكەین مەرج نییە بەتەواوی سەربگرێ‌‪،‬‬ ‫بەاڵم كارەكە رێگەخۆش دەكات‪.‬‬ ‫بابێینە سەر بارودۆخی سیاسی ئێران‪،‬‬ ‫مەسەلەی كرێكاران لە ئێران مەسەلەیەكی‬ ‫زیندووە كە كاری لەسەر دەكەین‪ ،‬ئەو‬ ‫مەحموود ساڵحیەی كوشتیان یان لەیال‬ ‫زانا وەكو كچێكی كورد یان ئەوانەی كە‬ ‫دەستگیركرابوون لەڕاپەڕینەكانی ئێرانداو‬ ‫دایك ‌و باوكیان هانایان بۆ ئێمە هێنا‪،‬‬ ‫ئ��ەم م��ەس��ەالن��ەم��ان ل��ەن��او پەرلەمانی‬ ‫سویددا باسكردووە‌و ترسی خستووەتە‬ ‫ناوەوەی ئێرانەوە! سەفیری ئێران لەگەڵ‬ ‫كارل بیلدت‪ ،‬وەزیری دەرەوەی سویددا‬ ‫یەكتریان بینیوەو وەزی��رەك��ەی ئێران‬ ‫دانیبەوەداناوە ئەو دەستگیركردن و كارە‬ ‫خراپانە بوونیان هەیە لە ئێراندا‪ .‬ئێستا‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫خەڵكانێكی زۆر لەسەر كرێكاران ‌و مافی‬ ‫مندااڵن لە ئێران دەستگیركراون‪ ،‬ئەوە من‬ ‫نیم بەتەنیا ترسم خستووەتە ناو ئێرانەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو قسەكانمان لەسەر وەزیر كاریگەری‬ ‫هەبووە‌و كاردانەوەو رەنگدانەوەی زۆری‬ ‫ه��ەب��ووە‪ .‬بۆ زان��ی��اری جەنابیشتان لەم‬ ‫مانگەدا لێكۆڵینەوەم هەیە لەسەر سوریا‌و‬ ‫بەڵگە كۆدەكەمەوە‌و وەزی��ری دەرەوەی‬ ‫سوید بانگ دەك��ەم و دەڵێم تۆ چیت‬ ‫كردووە لەسەر ئەو مەسەلەیە؟‬ ‫* بەڕێزت بەرپرسی داكۆكیكردنی‬ ‫لە مافەكانی خەڵكی سوریا‪ ،‬حكومەت ‌و‬ ‫پەرلەمانی سوید چۆن تەماشای رەوشە‬ ‫سیاسی و كۆمەاڵیەتی و مرۆییەكەی سوریا‬ ‫دەكات كە ماوەی دووساڵە بە هەزاران‬ ‫ه��ەزار خەڵكی بێ دیفاع لەو واڵت��ەدا‬ ‫دەكوژرێ‌ ‌و دەبنە قوربانی‪ ،‬ئایا واڵتی‬ ‫سویدیش هاوپەیمانی ئەمریكا‌و بەریتانیایە‬ ‫سەبارەت بەڕەوشی ئێستای سوریا؟ یان‬ ‫تۆ وەك ئەندام پەرلەمانێك چۆن دەتوانی‬ ‫هاوكاری ئەو خەڵكە بكەیت لە واڵتی‬ ‫سوریا؟‬ ‫ راستە هەڵوێستی سویدیش وەكو‬‫واڵتانی تری ئیمپریالیستی ئەوەیە كە‬ ‫گورزەكە بەدەست كێوە بێت؟ ئایا بەدەستی‬ ‫قەتەر یان ئەمیرو شای سعودییەوە بێت‬ ‫ی���ان‪..‬؟ ئ��ەم دەنگانە بوونەتە دەنگی‬ ‫دلێر لەناوچەكەدا‪ ،‬لەكاتێكدا ئەمریكا‬ ‫سیاسەتەكانی لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‬ ‫شكستی خواردووە چ لە بەرامبەر ئێراندا‬ ‫بێت ی��ان ئەفغانستان‪ ..‬ئ��ەم واڵتانەی‬ ‫نایانەوێت رژێمی سوریا بڕوخێت زۆر‬ ‫دەترسن ل��ەو ب��ارودۆخ��ە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬

‫سوریاو ئێران و روسیاو چین‪ ،‬كۆمەكی‬ ‫سوریا دەك��ەن ‌و لەگەڵ توركیا دژن‪..‬‬ ‫لەم ناوەشدا مەسەلەی كورد هەیە‪ ،‬یان‬ ‫مەسەلەی ئیسرائیل ‌و فەلەستین هەیە‪،‬‬ ‫دووەمین مەسەلە ئەوەیە كە چین و روسیا‬ ‫لە سازمانی میللەلدا حەزناكەن رژێمی‬ ‫بەشار بڕوخێ‪ ،‬دیارە سویدیش هەر ئەو‬ ‫سیاسەتە بەڕێوەدەبات‪ ،‬ئێمەش وتوومانە‬ ‫سیاسەت بەجێی خ��ۆی‪ ،‬ب��ەاڵم الیەنی‬ ‫مرۆییش بەڕێی خۆی‪ ،‬بەاڵم ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫سوریا كە هێزێكی واقیعی كۆنەپەرستە‬ ‫كە زۆر ت��اوان دەك��ات ‌و سوپای ئازادی‬ ‫هەیە‪ ،‬لەزۆر چین ‌و توێژی تری تێدایە‬ ‫كە تیرۆریستن و بوونەتە كێشە بۆ ئەو‬ ‫واڵتانە‌و نایانەوێ‌ بەسەربەخۆیی كێشەكە‬ ‫چارەسەربكەن‪ ،‬دەچن لەڕێی ئەو واڵتانەی‬ ‫ترەوە لەڕێی ئەمیرو شاكانەوە چارەسەری‬ ‫بكەن كە ئەوانیش پشتیوانی تریان هەیە‪.‬‬ ‫* بەڕێزت سەردانی كامپی ئاوارەكانی‬ ‫سوریاتان ك��ردووە‪ ،‬ئایا چۆن بەربەو‬ ‫ئاوارانەی سوریا بگیرێ‌ یان چیتان كردووە‬ ‫بۆیان؟‬ ‫ دەمەوێت وەكو كەسێكی سیاسی‬‫دەنگی خۆم بگەیەنم‪ ،‬ئەو كەمپەی كە‬ ‫لە هەرێمی كوردستان بوو (‪)700 -600‬‬ ‫كەسی تێدابوو‪ ،‬زۆرینەی گەنج ‌و منداڵ‬ ‫ب�و‌ون و خەڵكی سوریا ب �و‌ون‪ ،‬ژیانێكی‬ ‫زۆر ناخۆشیان هەبوو‪ ،‬دەبێت حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان‪ ،‬ژیانێكی باشتریان بۆ‬ ‫دابین بكات‪ ،‬من خۆم چووم بۆ توركیا‌و‬ ‫چوومە كەمپی (‪ )100‬ه��ەزار نەفەری‪،‬‬ ‫واقیعەن بارودۆخیان زۆر باش بوو‪ ،‬بە‬ ‫بەراورد بە كەمپەكەی هەرێمی كوردستان‬

‫‪43‬‬

‫وەك شا دەژیان‪ ،‬لەناو خاكی سوریا چوومە‬ ‫ئەڵمانیا نزیكەی (‪ )2.5‬ملیۆن‬ ‫كەمپی س���ەالم‪ ،‬ب��ارودۆخ��ی��ان ب��اش بوو رەهبەرەكەمان تورك هەیە‪ ،‬ماوەیەك لەمەوبەر‬ ‫هەرچەند پزیشك و ئاویان نەبوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوو س��ێ‌ ك��ەس��ی راسیستی‬ ‫نانیان هەبوو‪ ،‬ب��ەاڵم ئەمەی كوردستان كە (‪ )95‬ساڵ دادگ��ای��ی ك��ران‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫هیچیان نەبوو دەیانویست لەوێش دەریان تەمەنیەتی‪ ،‬چەند ماڵێكی توركیان سووتاند‬ ‫بكەن! دەشزانم رۆژنامەنووس لە كوردستان‬ ‫بوو‪ ،‬هەشت كەس سووتا‌و دوو‬ ‫كەس رزگاریان بوو‪ ،‬نەیانهێشێت‬ ‫‌و سوید هەیە لەسەر ئ��ەو بارودۆخانە وتویەتی‬ ‫دەنووسن‪ ،‬تەنانەت لە سوید قەتڵ هەیە لە‬ ‫ئەو دوو كەسە بێنە ناو دادگاوە!‬ ‫ئەگەر‬ ‫ئەفستی كە لەسەر پێشلكارییەكان دەنووسێ‌‬ ‫یەك رۆژنامەی سوید لەسەری‬ ‫‌و سیاسەتمەداران دەزان��ن كە ب��ارودۆخ‬ ‫نەنووسی لەكاتێكدا ئەڵمانیا زۆر‬ ‫مردم‬ ‫من‬ ‫چۆنە؟ سیاسەتمەداران دەزان��ن كە زیاتر‬ ‫لەئێمەوە نزیكە‪ ،‬ئەوان بایەخ‬ ‫نادەن بەو مەسەالنە‪ ،‬بەاڵم شتێ‌‬ ‫لە(‪ )80‬هەزار كوژراو و زیاتر لە (‪ )7‬ملیۆن مەسەلەی‬ ‫ئاوارە لەناو واڵت و زیاتر لە (‪ )3‬ملیۆن‬ ‫لە ئەمریكا رووب���دات ئ��ەوان‬ ‫خەڵكی‬ ‫ئاوارەی تریش لە دەرەوەی سوریا هەیە‪.‬‬ ‫باسی دەكەن‪.‬‬ ‫سوریا واڵتێكی خۆش ‌و جێگەی شاعیر‬ ‫* بە قسەكەی جەنابت بێت‬ ‫فێربوونی‌و كوردستانت‬ ‫كەڵە نووسەری گەورە‌و شوێنی‬ ‫بانگەشەكردن بۆ مافی مرۆڤ‬ ‫زانست بووە‪ ،‬ئێستا بووەتە‬ ‫كە سوید یان واڵتانی تر باسی‬ ‫كانگایەك ئەوبۆ لەبیرنەچێ‌‬ ‫شەڕ‌و هەركەس بۆ خۆی رایدەكێشێ‌‪،‬‬ ‫لەبارەوە دەك��ەن لە ئاستێكی‬ ‫راپەڕینانەی لەواڵتانی عەرەبیدا روویانداوە‬ ‫الوازدایە؟ لەكاتێكدا لەواڵتێكی‬ ‫نەیانتوانیوە ئاڵوگۆڕێكی وا بێننەئاراوە‪،‬‬ ‫دراوس��ێ‌ خەڵك قەتڵ ‌و عام‬ ‫تا لە واڵتانی ئەوروپایان نزیك بكاتەوە‪،‬‬ ‫دەكرێ‌ و كەچی قسەش ناكەن؟‬ ‫گومانی تێدا نییە رژێمی وەكو ئەوەی قاعیدەیان‬ ‫ سوید دەوڵەتێكی راس��ت ‌و مۆدێرنە‪،‬‬‫دروستكردووە‪ ،‬هەربۆیە واڵتانی ئەوروپاش لێیان هەندێك لە حزبە نەژاد پەرستەكان دەیانەوێت‬ ‫دووردەكەونەوە‪.‬‬ ‫هەموو شتەكان لە بەرژەوەندی خۆیان بەكاربهێنن‪،‬‬ ‫* دەتانەوێ‌ لەڕێی حكومەتی سویدەوە چی لەم ماوەیەدا هەلیان دەستكەوت بەناوی (رێوە)‬ ‫بۆ ئەو ئاوارانە بكەن و بە چ رێگەیەك دەنگیان پۆلیس دەهاتە ناو ویستگەكانەوە داوای (‪)ID‬‬ ‫دەگەیەننە پەرلەمانی سوید؟‬ ‫كارتی لەسەر رەش و چاو رەش دەكرد تا بزانن‬ ‫ دیپاتێكم لەسەر بارودۆخی سوریا داوە پاسپۆرتیان هەیە یان نا‪ .‬ئەگەر گومانیان هەبوایە‬‫بە كارل بیلدت‪ ،‬وەزیری دەرەوەی سوید‪ ،‬ئەو لە كەسەكان دەستگیریان دەكردن‪ ،‬ئەوە بووەهۆی‬ ‫جێگایانەی بینیوومن دەزان��م چیان پێویستەو ئەوەی ناڕەزایی لەناو خەڵكدا دروست بكات‪،‬‬ ‫چۆن ژیان دەگوزەرێنن‪ ،‬پێیدەڵێم ئەو خەڵكە خ��ودی وەزی��ری كۆچبەر وت��ی‪ :‬دەزانین ئەوانە‬ ‫چیان پێویستە‪ ،‬تەئكیدم لەال كردۆتەوە كە بەشار كێ‌ دەیانشارێتەوە‪ .‬كار گەیشتە ئەوەی كە وەزیر‬ ‫دیكتاتۆرە‌و ئۆپۆزسیۆنیش ئاوایە كە دەیبینن‪ ،‬ئەو هاتەسەر (‪ )TV‬ئەپۆلۆجایزی هێنایەوە لەسەر ئەو‬ ‫خەڵكە هەژارە چی بكات لەو نێوانەدا؟‬ ‫مەسەالنەی كە بەم دواییە روویانداوە‪.‬‬ ‫* دەتوانیت نموونەیەكم لەسەر ئەوە بەیتێ‪،‬‬ ‫* پێتوایە ئەمانە مەترسین لەسەر داهاتووی‬ ‫ئێوە وەكو پەرلەمان و حكومەتی سویدی چیتان ئەوروپا؟‬ ‫كردووە بۆ ئەو ئاوارانە؟‬ ‫ بەدڵنیاییەوە‪ ،‬چونكە ئەمانە بوونەتە‬‫ سوید سااڵنە (‪ )250‬ملیۆن كرۆن دەدات هاوسەنگی هێز‪ ،‬ئەگەر بەرژەوەندییەكانیان لەمال‬‫لەڕێی (‪)un‬ەوە كە بۆ مەسەلەی هاوكاری مرۆیی بێت دەچنە الی راسیستەكان ‌و ئەگەر وانەبوو‬ ‫خەرج بكرێ‌‪ ،‬بەاڵم نازانن ئەم پارەیە چۆن خەرج دەچنە الی چەپەكان‪.‬‬ ‫دەكرێ‌‪ ،‬من چوومە ئەو كەمپانە هاوكاری (‪)un‬و‬ ‫* چۆن بەر بەم مەترسییە دەگیرێ‌؟‬ ‫مانگی سوورم نەبینی‪ ،‬ئەم پارەیەی سوید خۆشی‬ ‫ یەكێك لە هۆكارەكان مەسەلەی بێكارییە‪،‬‬‫نازانێ‌ كێ‌ سوودی لێدەبینێ‌‪.‬‬ ‫دەبێ‌ زۆر كار بكرێ‌‪ ،‬چونكە (‪ )%20-15‬ی خەڵكی‬ ‫* سەبارەت بە پەنابەرانی سوید كە هێشتا سوید دەوڵەمەندە‌و سەرمایەدارە‌و كارئاسانی بۆ‬ ‫لەبارودۆخێكی خراپدان‪ ،‬باس لەوە دەكرێ‌ كە ئەوان دەكرێ‌ ‌و لە خەڵكی هەژاری دەگرێتەوە‪،‬‬ ‫لەچەند واڵتێكی ئەوروپیدا حزبی راسیست سیستمێكی وامان دروستكردووە كە خەڵك خۆی‬ ‫پەیدابوون‪ ،‬ئەوانە تاچەند مەترسییان لەسەر بیرنەكاتەوە‪ ،‬یەكەمین شت كە هەڵمەتی بۆ بەرێ‌‬ ‫پەنابەرانی جیهان هەیە‪ ،‬بەتایبەتی كورد‪ ،‬ئەو ئەو خەڵكانەیە كە رووی كردووەتە ئەو واڵتانە یان‬ ‫حزبانە تاچەند مەترسین لەسەر داهاتووی ئەوروپا؟ هەر لێرە ئەگەر خەڵك بێكار بێ‌ یەكسەر دەڵێن بۆ‬ ‫ لەهەموو واڵتێكدا حزبی ن��ەژاد پەرست خەڵكی دەرەوە لە ئێران ‌و سوریا‌و توركیاوە دێن‬‫هەیە‪ ،‬ه��ۆك��اری دروستبوونی ئ��ەو حزبانەش لێرە كاردەكەن‪ ،‬بۆیە لەهەر واڵتێكدا بێكاری زۆر‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ بوونی بێكاری كە مەترسییەكی بێت نەژاد پەرستی زۆرتر دەبێ‌‪.‬‬ ‫گەورەشە لەسەر مەسەلەی مرۆیی‪ ،‬بۆ نموونە لە‬

‫وااڵپرێس ئاگادارە كە پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪،‬‬ ‫لەڕووی هەواڵگرییەوە لەوە دەكۆڵنەوە كە‬ ‫ئەو الیەنە ئیسالمییانەی كوردستان كێ بن‬ ‫كە لە پشت ناردنی گەنجانی كوردەوەن بۆ‬ ‫شەڕی سوریا بەتایبەتیش دوای بەدیلگرتنی‬ ‫چەند گەنجێكی شاری سلێمانی لە شەڕەكانی‬ ‫سوریادا لەالیەن هێزەكانی پاراستنی گەلەوە‪.‬‬

‫چ��اودێ��ران��ی سیاسیی ك��ورد ئاماژە‬ ‫بۆ ئ��ەوە دەك��ەن كە پ��ڕۆژەی ئاشتی لە‬ ‫باكوری كوردستان لەالیەن پارتی كرێكارانی‬ ‫كوردستانەوە پشتیوانی كرداری لێدەكرێت‬ ‫و ئەم هێزە سیاسییە چەندین هەنگاوی‬ ‫ن��اوە ب��ۆ سەرخستنی ك��ە قورسترینیان‬ ‫پاشەكشەپێكردنی گەریالكانە لەناو خاكی‬ ‫توركیا‪ ،‬بەاڵم لە بەرامبەردا هەتا ئێستا‬ ‫دەوڵەتی توركیا هەڵوێستی روون نییەو بە‬ ‫كرداریش هیچ هەنگاوێكی نەناوە كە ئاشتی‬ ‫بباتە پێشەوە‪.‬‬

‫ئەو شایەتحااڵنەی كە لە نزیكەوە‬ ‫ئاگاداری رەفتارەكانی بەرەی «النصرە»ی‬ ‫ت��ون��دڕەون ل��ە س��وری��ا ئ��ەو ئیدیعایانە‬ ‫رەتدەكەنەوە كە ئەو بەرەیە بەرپرسیار‬ ‫نەبێت لەو قەتڵ و عام و رەشبگیرییەی كە‬ ‫دژی گەلی كورد بەڕێوەدەچێت لەڕۆژئاوای‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئ��ەوان باس ل��ەوە دەك��ەن كە‬ ‫ه��ەم��وو فتوا تەكفیرییەكان و رەف��ت��ارە‬ ‫قێزەونەكان و كوشتارەكان راستەوخۆ‬ ‫بەبڕیاری بەرەی «النصرە»وە بەڕێوەدەچن‪.‬‬

‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫‪44‬‬

‫گێڕانەوەی مێژووی شۆڕشێك‬ ‫رانانی‪ :‬لەتیف حسێن‬ ‫«تروسكاییەك لە شەوەزەنگدا»‬ ‫ئەمە ناونیشانی كتێبێكی ئەرشیفی‬ ‫و مێژووییە كە تایبەتە بە گێڕانەوەو‬ ‫باسكردنی مێژووی دروستبوونی‬ ‫كۆمەڵەی ماركسی لینینی و یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان‪.‬‬ ‫ئ��ەم كتێبە ل��ە ك��ۆك��ردن��ەوەو‬ ‫ئامادەكردنی رۆژنامەنووس محەمەد‬ ‫مێرگەسوری‪-‬یە‪ ،‬لێپرسراوی بەشی‬ ‫ئەرشیف و دۆكیۆمێنتی ئەكادیمیای‬ ‫هۆشیاری و پێگەیاندنی كادیرانی‬ ‫یەكێتییە‪ .‬كتێبەكە لە (‪ )10‬بەش‬ ‫پێكهاتووە‪ ،‬هەر بەشەو تایبەتە بە‬ ‫وەاڵمی كۆمەڵێك پرسیاری مێژوویی‬ ‫قۆناغەكانی خەبات‪ ،‬سەرجەمی‬ ‫پرسیارو بابەتەكانیش لەالیەن ئاسۆی‬ ‫شێخ ن��ووری وەاڵم دەدرێ��ت��ەوە‪،‬‬ ‫بەشێوەیەك كە قۆناغ بە قۆناغ و‬ ‫رووداو بەڕووداو لەگەڵ بابەتەكاندا‬ ‫یەكانگیرییەكی مێژووییانەی تێدا‬ ‫ك���راوە‪ ،‬ئ��ەم كێبە بەشێكە لەو‬ ‫پڕۆژەیەی كە ئەكادیمیای هۆشیاری‬ ‫دەس��ت��ی داوەت����ێ‌ و دەی��ەوێ��ت‬ ‫بەشێوەیەكی رێكوپێك ئەو مێژووە‬ ‫ل���ەزاری ب��ەش��دارب��ووان خۆیانەوە‬ ‫بنووسێتەوە كە دەمێكە نووسینەوەی‬ ‫پێویست بووە‪.‬‬ ‫ئامانجی سەرەكی ئەم بەرهەمەو‬ ‫ب�ڵاوك��ردن��ەوەی چاوپێكەوتنەكان‬ ‫ئاشناكردنی ن��ەوەی نوێ و تاكی‬ ‫كوردە بە دەستپێكی دامەزراندنی‬ ‫یەكێتی و ئ��ەو رۆژگ���ارە دژوارو‬ ‫سەختەی كە بڕیویەتی‪ ،‬لەهەمانكاتدا‬ ‫ئەم كتێبە بەئامانجی زەرورەتبوونی‬ ‫دروستبوونی یەكێتی خراوەتەڕوو‪،‬‬ ‫وەاڵمی چۆن و چییەكان بدرێتەوە‪،‬‬ ‫تا هەمووان شارەزاییەكی باش و‬ ‫ئاشنایەتییەكی باشیان لە سەرەتاكانی‬ ‫دەستپێكی ش��ۆڕش و بەرخودانی‬ ‫یەكێتی و یەكێتییەكان هەبێت‪،‬‬ ‫هەروەها ئاشنا ببن بەو قۆناغ و‬ ‫‪No. 63 July. 2013 4th years‬‬

‫سەرەدەمە دژوارو سەختانەی كە‬ ‫پێیدا تێپەڕیوون‪ ،‬هەموو ئەوانەش‬ ‫ل��ە زاری ئ��ەو ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان��ەوە‬ ‫دەبیستن كە بەشداری سەرەكی و‬ ‫كارایان هەبووە لە دروستكردنی‬ ‫ئەو مێژووەدا‪.‬‬ ‫ئ��ەم كتێبە ك��ە وەك��و پێشتر‬ ‫ئ��ام��اژەم��ان ب��ۆ ك��رد بەشێكە لە‬ ‫پڕۆژەیەكی مێژوویی و ئەرشیفی‪،‬‬ ‫تا بتواندرێت لەڕێگەیەوە رێگا‬ ‫سەختەكانی خ��ەب��ات ب��ۆ ئێستاو‬ ‫داهاتوو روون بكاتەوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫وەاڵمی زۆرێك لە پرسیارەكانیش‬ ‫ب��دات��ەوە ك��ە خەڵكانێك لەسەر‬ ‫چیرۆك و رووداوەكان هەیانە‪ ،‬ئەم‬ ‫دیمانەیەی ئەمجارە كە لەژێرناوی‬ ‫«تروسكاییەك لە شەوەزەنگدا»‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ئ��اس��ۆی ش��ێ��خ ن���ووری‪،‬‬ ‫پێشمەرگەو زیندانی سەرەتاییدا بە‬ ‫ئەنجامگەیەندراوە كە تێیدا وەاڵم بە‬ ‫پرسیارێكی زۆر دەداتەوە‪.‬‬ ‫ه���ەروەه���ا ئ���ەم پ���ڕۆژەی���ە‬ ‫لەڕابردوو و داهاتووشدا كارەكانی‬ ‫بەمشێوەیە بەردەوامی پێ دەدات‬ ‫كە لەسەرەوە باسمان كرد‪ ،‬سەرباری‬ ‫ئەوەی كە ئەكادیمیای هۆشیاری و‬ ‫پێگەیاندنی كادیران‪ ،‬لەزۆر رووەوە‬ ‫دەستگیرۆییان ك����ردووە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫دواجار ئامادەكردن و كۆكردنەوەی‬ ‫سەرجەم زانیارییەكان بە هەوڵی‬ ‫مێرگەسووری خۆی چووتەپێشەوەو‬ ‫بەرهەمهێندراوە‪.‬‬ ‫ئامادەكاری ئ��ەم كتێبە وەكو‬ ‫خ��ۆی لەكتێبەكەدا باسی دەك��ات‬ ‫و دەڵ���ێ‪ :‬ك��ارەك��ان��م ب��ۆ مێژوو‬ ‫دەبنە تۆمارێكی گرنگ و خەڵكی‬ ‫لە م��ێ��ژووی شۆڕشێك تێدەگەن‬ ‫ك��ە حزبێك ب��زوێ��ن��ەری ب��وو كە‬ ‫دڕی بەشەوەزەنگدا‪ ،‬باسنەكردن‬ ‫و نە نووسینەوەی ئ��ەو مێژووە‬ ‫هەم زەرەرە لە مێژووی سیاسی‬ ‫واڵتەكەمان هەم ئەو حزبە خۆیشی‪.‬‬