Waterforum 2

Beweegbare stormvloedkering beschermt VenetiĂŤ

Henk Ovink Nederlands eerste Watergezant 11de jaargang / nummer 2 / april 2015 / â‚Ź12,50

Megamarkt voor ontzouten zeewater

Verschijningsdata 2015: 03-03-2015 | 28-04-2015 | 08-09-2015 | 27-10-2015 | 15-12-2015

COLOFON

Waterforum Magazine is een uitgave van:

14

Burgemeester Pabstlaan 10/B2 2131 XE Hoofddorp 015-3617433 Doelgroep Midden en hoger technisch, financieel, commercieel en algemeen management binnen de watertechnologie en deltatechnologie en de toeleverende sectoren.

Uitgever Mark van Waadenoijen Kernekamp Bladmanager Sandra Alberts Hoofdredactie Jaap Groot, redactie@waterforum.net Met medewerking van Olav Lammers , Peter Lindeboom, Rob Schoon, Jac van Tuin Arjan Veering Secretariaat 015-3617433, secretariaat@waterforum.net Verkoop Mooijman Marketing & sales 070-3234070 adverteren@waterforum.net Vormgeving Novaforum Studio Abonnementenadministratie WaterForum Magazine wordt op aanvraag en tegen betaling van abonnementsgeld (€ 49,95) toegestuurd aan relevante doelgroepen. Prijs van losse nummers bedraagt € 12,50. Aanvraag en/of adresmutaties via secretariaat@waterforum.net Leveringsvoorwaarden Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van NovaForum Business Media BV zijn van toepassing de voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel Haaglanden.

Copyright NovaForum Media BV, 2015. Auteursrecht op inhoud en vormgeving zijn voorbehouden aan de uitgever.

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uit WaterForum Magazine is slechts toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever.

Gele muur in de golven Gestaag groeit het aantal stormvloedkeringen dat kwetsbare delta’s moet beschermen tegen hoogwater. In een nieuwe serie gaat Waterforum Magazine langs een aantal beweegbare stormvloedkeringen. In deze eerste aflevering beschrijft Arjan Veering het miljardenproject Mose in Venetië.

Over twee jaar moeten hier 78 grote stalen deuren van de zeebodem kunnen oprijzen om de historische stad en de kwetsbare lagune te beschermen tegen hoogwater.

koploper 22 Nederland 31 bij compacte waterzuiveringen

De vraag naar zoet water zal in de toekomst sterk toenemen. Hoogleraar Erik Roesink kijkt of membraantechnologie hier een oplossing voor kan zijn en wat de rol van Nederland daarbij is.

en binnenmeer 26 Strandlagune in nieuw duingebied

In Petten werd in maart het grootste zandsuppletie project in Nederland afgerond. Niet alleen veiligheid, maar ook recreatie, natuur en economie domineerden in dit project.

KELLER

GSM2 Modemlogger grondwater

en

riooloverstort

data

draadloos

beschikbaar

•

Waterstanden draadloos beschikbaar per email en FTP

•

Compatible met globale netwerk frequenties

•

Tot 5 sensoren per modem (grondwater versie)

•

SMS Alarm functionaliteit

•

Geïntegreerde realtime luchtdruk compensatie

•

Batterij levensduur tot 10 jaar

•

Volledig op afstand herprogrammeerbaar

•

Uitstekende datazekerheid

•

Dataopslag in uw eigen SQL database (geen hosting)

•

Automatische berekeningen (o.a. overstort, stijghoogte)

•

Automatische export naar diverse bestandsformaten

Nivosensoren - Grondwater Dataloggers - Riooloverstort Dataloggers - Telemetrie KELLER Meettechniek BV Postbus 59 2810AB REEUWIJK -HOLLAND

WWW.KELLER-HOLLAND.NL subsidiary of KELLER AG für Druckmesstechnik

Tel +31 182 399840 Fax +31 182 399841 E sales@keller-holland.nl

redactioneel

28

Rebuild by Design is samenwerken, verbinden en innoveren Henk Ovink verovert de wereld met zijn succesformule ‘Rebuild by Design’ . Waterforum sprak met hem over de mogelijkheden om dit concept en deze procesaanpak in andere landen toe te passen. Ook gaat de eerste Nederlandse Watergezant in op de vraag of de methode in eigen land werkt en of Nederland nu de koploper op het gebied van waterkennis is.

34

Nieuwe stappen in megamarkt voor ontzouten zeewater Overal worden ontziltingsinstallaties gebouwd voor de bereiding van drinkwater maar Nederlandse drinkwaterbedrijven zijn afwachtend. Toch zijn er nu leveranciers die met innovatieve technieken op de markt komen. Maar wat wordt de nieuwe trend: water uit zout of zout uit water ?

38

Boodschapper Nederland wil zijn kennis van water graag delen met andere landen. Om internationaal duidelijk te maken wat wij willen en kunnen, zal Henk Ovink onze capaciteiten op het gebied van water voor het voetlicht gaan brengen. Een prima keuze, want hij kan met kennis en passie over de Nederlandse waterkennis praten. In een exclusief interview met Waterforum vertelt hij niet alleen over zijn ervaringen in Amerika, maar brengt hij ook een boodschap voor ons land; Nederland moet beter kijken naar de wereld watersnoodkaart en daarbij moet men vooral de verbinding tussen politiek, economie, Dutch approach en financiën beter leggen . En nog een tip: om succes te hebben moet je eerst goed luisteren naar wat de betrokkenen willen voordat je je boodschap overbrengt.

Dat zou wellicht ook een goede suggestie zijn geweest voor de bouwers van de bijzondere stormvloedkering in Venetië.

Deze technische droom werd een nachtmerrie doordat van te voren niet goed gekeken werd naar de mogelijke gevolgen van de bouw. Arjan Veering ging naar Venetië om te kijken hoe dit technische hoogstandje toch is gerealiseerd. Deze reportage is de eerste in een nieuwe Waterforum serie over bijzondere waterkeringen in Europa. Een opmerkelijk artikel is ook het verhaal van Jac van Tuin over het ontzouten van

Veilige waterkeringen door geautomatiseerde monitoring

zeewater. Nederlandse bedrijven hebben hier veel kennis

Om de inspectie van dijken sneller uit te

Olav Lammers ging ook op zoek naar innovaties en wel in

voeren gaan de waterschappen op zoek

de membraanwereld. Hij sprak met onder meer Erik Roesink,

naar efficiëntere en betere mogelijkheden.

hoogleraar advanced membrane technology over de

Geautomatiseerde monitoring lijkt hierop het

nieuwste technologieën, waarbij overigens ook ontzouting

antwoord.

van zeewater aan de orde komt. Rob Schoon keek naar

Verder in dit nummer 7 Column Jac van Tuijn 8 Actueel 9

Agenda

11 Europese Commissie wil betere uitvoering

Kaderrichtlijn Water

20 Mens in Beeld: Gerard Smits 41 Via Water zoekt wateroplossingen in Afrikaanse steden

over opgebouwd maar waterleidingbedrijven maken er (nog) geen gebruik van. Jac schreef een artikel over deze nieuwe megamarkt waar innovatief denken voorop staat.

nieuwe, innovatieve methoden om middels geautomatiseerde monitoring dijken te inspecteren. De boodschap in dit magazine zal duidelijk zijn: Nederland behoort op het gebied van waterkennis aan de top en door de vele innovaties zijn we in staat waterproblemen efficiënt en duurzaam op te lossen.

Een boodschap waar Ovink zeker succes mee zal hebben.

Jaap Groot Hoofdredacteur Waterforum Magazine

T +31 (0)10 284 11 20 | uw@econosto.com | www.econosto.nl

7

column door Jac van Tuijn

In eigen staart gebeten Zo heftig als er altijd vanuit Nederland wordt gereageerd op het

bodemdaling en erosie zijn de primaire oorzaken. Kijk naar de orkaan

Europese beleid uit Brussel, zo stil is het rond de post-2015 VN-

die tijdens de topconferentie in Sendai over Vanuatu raasde. Die orkaan

duurzaamheidsdoelen die in New York worden besproken. Het lijkt

richtte vooral economische schade aan omdat het eilandenstaatje

nauwelijks tot Nederland door te dringen dat de Verenigde Naties

tegenwoordig verharde wegen heeft, en luxe hotels , en havens met

bezig zijn voor de komende 15 jaar een wereldomvattend beleid vast te

dure jachten. Eenzelfde orkaan zou 25 jaar geleden geen wereldnieuws

stellen dat moet afrekenen met armoede en iedereen toegang moet

zijn geweest, omdat de eilandbewoners gewend waren hun hutten en

geven tot schoon drinkwater en deugdelijke sanitatie. Daarnaast

boten te repareren om vervolgens het dagelijkse leven snel weer op te

hebben de Verenigde Naties in de voorgenomen post-2015 doelen

pakken. Nu ligt het veel gecompliceerder omdat hun auto's zijn vernield

ook duurzame economische ontwikkeling opgenomen en dat raakt

en de economie een forse klap krijgt.

Nederland wel degelijk. Ook als het om water gaat. Immers Nederland wordt medeverantwoordelijk voor het watergebruik in ArgentiniĂŤ voor

Bescherming infrastructuur

ons vlees, in Egypte voor onze sperziebonen, in Kenya voor onze rozen

De impact van economische groei - en de daaraan gekoppelde

en Bangladesh voor het vervuilen van de rivieren daar bij de productie

verstedelijking - is een veel belangrijkere oorzaak van de toenemende

van onze goedkope T-shirts. Het dringt nog niet door. En dat het

schade door natuurrampen dan de klimaatverandering. Regeringen in

Westen zich in de eigen staart heeft gebeten al helemaal niet.

landen met een sterk groeiende economie moeten meer investeren in de bescherming van hun infrastructuur tegen teveel water en te weinig water.

De 'klimaat'rekening

Dat doen we in Nederland al 800 jaar als het gaat om teveel aan water. Als

De onderhandelingen over de VN-duurzaamheidsdoelen zijn

vanzelfsprekend trekken we daar ieder jaar 1 miljard euro voor uit.

verstrengeld geraakt met de moeizame klimaatonderhandelingen.

Het wordt tijd dat landen met kwetsbare kustgebieden gaan beseffen dat

Het is ontaard in een strijd tussen de grote machtsblokken over de

het draait om economische groei en minder om klimaatverandering. Helaas

rekening. Dat bleek duidelijk uit de moeizame onderhandelingen

loont dat niet, want de rekening voor de economische groei moeten ze zelf

in maart tijdens de wereldconferentie over rampenbestrijding in

betalen en die voor de klimaatverandering kunnen ze op het bordje leggen

Sendai in Japan. Het rijke Westen agendeerde vergaande reductie

van het rijke Westen. Dus hoe harder wij in het Westen waarschuwen voor

van slachtoffers en economische schade als gevolg van rampen.

de gevolgen van klimaatverandering, hoe hoger de armere landen hun

De vertegenwoordigers van de armere Zuidelijke landen - verenigd

'klimaat'rekening opschroeven die ze in december in Parijs op tafel gaan

in met name het G77-blok - koppelden het natuurgeweld aan het

leggen. Zo bijten we onszelf in de staart.

veranderende klimaat. Hun boodschap was duidelijk: "Jullie hebben die klimaatverandering veroorzaakt, dan is het ook aan jullie daarvoor te

Toch happy end

betalen".

Voor Nederland kan er nog een happy end uitrollen. Het oplossen van

Probleem was echter dat over de hoogte van die 'klimaat'rekening

vraagstukken over teveel water, te weinig water en te vervuild water

pas in december in Parijs gesproken gaat worden. En zo eindigde

zijn zeer complex. Er zal veel vraag komen naar experts die de complexe

de eerste wereldtop van dit jaar in Sendai met weliswaar een

watervraagstukken in hun lokale context kunnen oplossen. Nederland

akkoord over rampenbestrijding, maar helaas zonder concrete

heeft een sterke reputatie opgebouwd en de kans is groot dat die

reductiedoelstellingen.

expertise bij ons wordt gezocht. Zo kunnen we nog wat terugverdienen van die 'klimaat'rekening. Over een circulaire economie gesproken! S

Veel genuanceerder Natuurlijk hebben rampen en klimaatverandering alles met elkaar te maken. Maar rampen zijn van alle dagen. Klimaatverandering doet er alleen een schepje bovenop. Economische groei, verstedelijking,

Jac van Tuijn is voormalig hoofdredacteur en mede-oprichter van Waterforum Online. Hij werkt nu als freelance journalist en moderator, met name op het gebied van (internationaal) watermanagement. www.kkwekwwekbewb.nl Meer columns van Jac www.kkwekwwekbewb.nl

www.waterforum.net/jacvantuijn www.kkwekwwekbewb.nl

Vloeiend geperfectioneerd

Optische zuurstofmeting

Optische troebelheidsmeting

Goodbye transmitters!

SMARTSENS – De eerste generatie analyse sensoren, die transmitters overbodig maakt SMARTSENS heeft de gehele transmittertechnologie

Meerkanalen meetapparatuur

in de sensor geïntegreerd. Dit reduceert niet alleen de bedrijfskosten, vereenvoudigd installatie en onderhoud, maar kan nu ook direct worden toegepast in explosiegevaarlijke- en hygiënische omgevingen.

SMARTSENS sensoren kunnen eenvoudig geconfigureerd en gekalibreerd worden via PACTware™ (FDT/DTM) of

Oplossingen voor de water en afvalwaterbranche

regeneratie, zorgt voor een nauwkeurige meting en

Optimale waterkwaliteit vraagt om betrouwbare technologie.

Zoals u ziet – het is tijd om uw externe transmitter

Sluit u geen compromis waar het aankomt op nauwkeurigheid

HART®DD. De mogelijkheid van offline kalibratie en een langere levensduur. “goodbye” te zeggen!

en veilige meet- en regeltechniek speciaal voor het hygiënisch gevoelige bereik. Vertrouwt u op 60 jaar kwaliteit, hoge betrokkenheid en excellente branche expertise.

Welkom bij JUMO.

www.jumo.nl

Bezoekt u ons op

00033

goodbye-transmitters.com

9

actueel Klimaatbestendige stad Het veranderende klimaat gaat in steden voor steeds meer problemen zorgen. Daarom onderzoekt het lectoraat ‘Water in en om de stad’ van de Hogeschool van Amsterdam de komende twee jaar hoe de stad klimaatbestendig kan worden gemaakt.

Door de klimaatverandering krijgen steden vaker met zwaardere buien, meer droogte en meer hitte te maken. Bij de ruimtelijke inrichting van steden is daar vaak onvoldoende rekening mee gehouden, stellen de onderzoekers van de Hogeschool van Amsterdam.

Daardoor verwachten ze dat steden vaker met problemen te maken krijgen, zoals waterschade aan woningen en bedrijfspanden, paalrot door te lage waterstanden en gezondheidsproblemen door hitte.

In een samenwerking met de gemeenten Amsterdam, Eindhoven, Hoogeveen en Houten, waterschap Waternet en de Hanzehogeschool Groningen start HvA het onderzoek ‘Klimaatbestendige stad, inrichting in de praktijk’. Zij gaan hittestress nader analyseren, ontwerpen van ruimtelijke inrichting verder uitwerken en onderling vergelijken. Het onderzoek moet leiden tot een handreiking voor gemeenten om beter uitvoering te kunnen geven aan klimaatbestendige inrichting. www.waterforum.net/nieuws

Toezicht op chemiebedrijven Nederland telt zo’n 400 ‘BRZO-bedrijven': bedrijven die werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen of die deze bijvoorbeeld in opslag hebben. Deze bedrijven vallen onder de werking van het Besluit Risico Zware Ongevallen (BRZO). De verschillende toezichthouders op deze bedrijven worden door Rijkswaterstaat en de waterschappen geadviseerd. Tot voor kort voerden Rijkswaterstaat en de waterschappen het toezicht op chemiebedrijven los van elkaar uit. De start van het landelijke adviesteam past in de koers die de waterschappen en Rijkswaterstaat hebben ingezet om slim samen te werken.

Het specialistische werk wordt met de komst van het landelijke adviesteam officieel samengevoegd tot een landelijk BRZO-team met specialisten uit beide organisaties. Slim samenwerken gebeurt op

Gespot online

verschillende gebieden, bijvoorbeeld op de terreinen crisisbeheersing, ICT, inkoop en aanbesteding, en vergunningverlening en handhaving. Het betekent ook dat specialisten uit Limburg tot aan Groningen elkaars werk kunnen uitvoeren en overnemen. www.uvw.nl

Cyanide uit afvalwater Scheikundigen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) ontdekten een nieuwe methode om cyanide uit afvalwater van staalfabrieken te verwijderen. Het verwijderen van cyanide uit afvalwater is kostbaar maar noodzakelijk. De onderzoekers ontdekten een manier om dit sneller, goedkoper en efficiënter te doen.

De uitvinding gaat over een heterogene katalysator. Dit is een vaste stof die niet oplost niet en niet wordt verbruikt tijdens het proces. Een klein beetje katalysator kan een grote hoeveelheid van afvalwater dus bezuiveren. De intieme reacties aan het oppervlakte van de katalysator zijn nog onbekend, zoals het geval is bij veel heterogene gekatalyseerde reacties.

Naast prof. dr. Gadi Rothenberg maakten Paula Oulego Blanco en dr. Raveendran Shiju deel uit van het onderzoeksteam. www.waterforum.net/nieuws

Grondstoffenterugwinning uit zuiveringsslib Het afvalwater dat Waterschap Rivierenland voor alle huishoudens en bedrijven zuivert beschouwt zij als bron van nuttige energie, grondstoffen en van schoon water dat kan worden hergebruikt. Naast het winnen van energie uit het afvalwaterproces gaat Rivierenland nu ook grondstoffen

terugwinnen uit het zuiveringsslib dat overblijft bij het zuiveringsproces. Hiervoor heeft het Waterschap een overeenkomst gesloten met de Belgische firma EcoPhos voor het terugwinnen van fosfaat uit het vliegas van de slibverbrandingsinstallaties in Dordrecht en Moerdijk. www.industrie-water.nl

10

actueel

Duurzaamheid in aanbestedingen De waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. De waterschappen hebben hiervoor onder meer afgesproken om 100% duurzaam in te kopen door in aanbestedingen duurzaamheidscriteria op te nemen.

Relevante inkoopcategorieën in dit kader zijn: de inkoop van energie, de aanleg en het onderhoud van infrastructurele werken (waaronder zuiveringsinstallaties en slibverwerking), het gebruik van duurzame materialen en de inkoop van (facilitaire) goederen.

Uit de Klimaatmonitor 2014 komt naar voren dat de waterschappen goed op weg zijn deze doelstelling te halen.

Verder zijn de waterschappen betrokken bij de Aanpak Duurzaam GWW. De partijen in dit samenwerkingsverband vinden dat duurzaamheid een vaste plaats verdient bij het maken van plannen, het bouwen, het onderhouden en het gebruiken van nieuwe en bestaande werken. Dit betekent dat duurzaamheid ook onderdeel moet zijn van aanbestedingen. www.uvw.nl

Gespot online

Kennisontwikkeling in de watersector Een goede buur is niet altijd beter dan een verre vriend, tenminste als het om kennisontwikkeling gaat, concludeert econoom Pieter Heringa in een interview op Waterforum online. Hij promoveerde onlangs aan de TU Delft op het effect van nabijheid op kennisontwikkeling in de watersector. Zijn onderzoek voerde hij uit in samenwerking met het KWR Watercycle Research Institute en het Rathenau Instituut dat gespecialiseerd is in het doen van assessments naar kennisontwikkeling.

Wat we weten over kennisontwikkeling gaat meestal over wetenschappelijk onderzoek in de academische wereld. Maar hoe de gezamenlijke kennisontwikkeling in een toegepaste sector zoals de waterwereld tot stand komt en hoe verschillende partijen samenwerken en functioneren, is iets waar je heel weinig over hoort. Zo stelt Heringa die concludeerde: “Je ziet dat voor de zachte resultaten, zeg maar de informele contacten bij de koffieautomaat, mensen op al de vier dimensies nabij zijn. De organisaties waar ze werken, lijken op elkaar, ze bevinden

zich in dezelfde regio, ze kennen elkaar sociaal goed en spreken dezelfde taal.”

“Maar bij harde resultaten zoals een artikel schrijven of een tastbare innovatie ontwikkelen dan zijn ze organisatorisch en geografisch juist minder nabij. Ofwel hoe verder de instituten van elkaar afliggen en hoe meer de organisaties verschillen hoe meer tastbare kennis ze ontwikkelen.”

Verder bleek dat organisaties die kennis gebruiken heel vatbaar zijn voor het effect van nabijheid en een beperkte zoekradius hebben voor het vinden van relevante kennispartners. Dus als je als kennisproducent en –ontwikkelaar niet in de buurt zit van de kennisgebruikers, dan kun je nog zulke mooie innovaties hebben gedaan, maar die zullen nooit terecht komen bij de kennisgebruikers.

Heringa:”Kortom de kennisproducenten moeten meer op pad om te zorgen dat ze tot de nabije kring van partners van kennisgebruikers gaan behoren. Dat kan bijvoorbeeld door netwerkbijeenkomsten te organiseren voor gebruikers.” www.waterforum.net/interview

Energiesubsidies Maar liefst 10 procent van de Nederlandse

gepubliceerde subsidieregelingen 2015

energiebehoefte kan uit water worden

van de Topsector Energie bieden volop

gehaald. De Nederlandse watersector zou

subsidiekansen voor dit soort projecten. De

daarmee een grote bijdrage kunnen leveren

energiesubsidies zijn daarmee een mooie

aan de uitvoering van het Energieak-

aanvulling op bestaande Europese, natio-

koord. Nieuwe subsidieprogramma’s van

nale en regionale innovatiesubsidies voor

de Topsector Energie moedigen de sector

de watersector.

aan die bijdrage ook te leveren. De recent

www.wateralliance.nl

11

actueel

Europese Commissie wil betere uitvoering Kaderrichtlijn Water Eurocommissaris Karmenu Vella eiste tijdens de vierde Europese Waterconferentie (23-24 maart) in Brussel extra inspanning bij de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water (KRW). De KRW uit 2000 schrijft voor dat alle Europese wateren in 2015 een goede ecologische status moeten hebben. Een doel dat bij lange na niet is gehaald, want slechts 53 procent krijgt nu dat predicaat. Vella wil meer inspanning zien, anders zal hij de lidstaten voor de rechter moeten slepen.

Vella liet tijdens zijn openingsspeech weten dat hij niets ziet in nieuwe wetgeving. Hij legde de nadruk op een betere uitvoering van de huidige richtlijn. Vella gaf aan dat hij samen met de nationale overheden wil kijken hoe de doelen kunnen worden gehaald. “Wij moeten de monitoring en de assessment of waterkwaliteit verbeteren anders kan de planning serieus in de knel komen.” Een opmerking die voor Nederland relevant is omdat het monito-

ringsysteem ‘one-out-all-out’ voor Nederland bijzonder ongunstig is.

Met dit systeem zal 86 procent van de Nederlandse wateren ook in 2021 niet kunnen voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water.

Zo stelde Diederik van der Molen van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Van der Molen pleitte tijdens de vierde EU Water Conferentie, ook namens Frankrijk, dan ook voor aangepaste beoordeling.

Het European Environmental Agency (EEA) publiceerde echter op 9 maart een rapport over hoe de verschillende Europese lidstaten de Kaderrichtlijn Water hebben geïmplementeerd en wat er nog moet gebeuren om tot een goede ecologische status te komen.

Daaruit blijkt dat negentig procent van de Nederlandse wateren geen goede ecologische kwaliteit heeft. Hetzelfde geldt voor België, Luxemburg en grote delen van Duitsland.

www.waterforum.net/nieuws

Vervuilde bodemlocaties Na 2020 moeten alle vervuilde bodemlocaties veilig zijn voor mensen en milieu.

Dit betekent dat deze locaties gesaneerd moeten zijn, dat de risico’s van de vervuiling onder controle zijn of dat er tijdelijke beveiligingsmaatregelen zijn genomen. Dit staat in het Bodemconvenant 2016-2020 dat een vervolg is op het Bodemconvenant 2010-2015. Daarin lag de nadruk op het saneren van vervuilde bodemlocaties die direct gevaar konden

opleveren voor mensen. Er zijn in Nederland nog 1500 locaties die met voorrang worden aangepakt door provincies en gemeenten. De vervuiling ervan bedreigt het grondwater en daarmee ook de winning van drinkwater. Verder resteren enkele waterbodemverontreinigingen die moeten worden aangepakt. Daarnaast zijn er nog ongeveer 200.000 locaties waar mogelijk sprake is van minder ernstige bodemverontreiniging. Deze locaties

Kansen in Baltische staten Eind maart was er een delegatie van de

van stedelijk waterbeheer, overstromings-

Nederlandse ambassades uit de Baltische

problematiek, water en urban, water en

Staten en de Noordse Regio op bezoek

energie en duurzaam water-transport. In de

bij NWP. Tijdens het bezoek hebben de

komende periode wordt gezamenlijk onder-

vertegenwoordigers van de ambassades de

zocht hoe de kansen voor de Nederlandse

kansen en actuele opgaven voor de Neder-

watersector in deze regio verzilverd kunnen

landse watersector in de regio's benoemd.

worden. Interesse om uw expertise daar in

Deze liggen onder andere op het gebied

te zetten? www.nwp.nl

hoeven niet met spoed te worden gesaneerd, omdat er bij het huidige gebruik van die plekken geen risico’s zijn. Indien de functie of het gebruik van zo’n locatie wijzigt of als er gebouwd gaat worden, kan sanering noodzakelijk zijn. Tot en met 2020 heeft I en M 536 miljoen euro gereserveerd voor kosten die overheden maken voor bodemsaneringen. www.uvw.nl

Twee experts voor de waterbranche

Deltapilot M en Waterpilot

Duurzame procesveiligheid, een hoge mate van beschikbaarheid en economische e�ciëntie zijn belangrijke aspecten. Endress+Hauser is uw partner voor producten, services en solutions.

De hydrostatische niveaumeters, Deltapilot M en Waterpilot, controleren betrouwbaar niveaus op alle gebieden van drinkwater- en afvalwaterbehandeling.

• • • • • •

Veelzijdige en zeer stabiele hydrostatische niveausensors Zeer geschikt voor drinkwater, afvalwater en zeewater toepassingen KTW, NSF, ACS certificering Bruikbaar in explosiegevaarlijke zones (ATEX, FM,CSA, IEC EX, NEPSI) Marine approvals GL, ABS Verscheidenheid in uitgangssignaal protocollen 4-20 mA HART®, PROFIBUS® PA, FOUNDATION™ fieldbus • Gelijktijdig temperatuur meten door middel van een Pt100 temperatuursensor www.nl.endress.com/druk

Endress+Hauser BV Postbus 5102 1410 AC Naarden

Tel: (035) 695 86 11 info@nl.endress.com www.nl.endress.com

13

actueel

19 mei Aanpak van wateroverlast: naar een klimaatbestendige gemeente

28 mei Landelijke Kennisdag Regionale Waterkeringen Het is belangrijk de opgedane ervaringen en nieuwe inzichten op het gebied van regionale keringen regelmatig met elkaar te delen.

Dit jaar is er speciale aandacht voor de oplevering van het eindproduct van ORK II, de nieuwe leidraad voor het toetsen van de veilig-

Aanpak van wateroverlast: naar een klimaatbestendige

heid van regionale waterkeringen.

gemeente. Tijdens het praktijkseminar Aanpak van water-

Locatie: Utrecht

overlast zullen experts aan de hand van praktijkervaringen

Organisatie: STOWA

ingaan op de belangrijkste ontwikkelingen, randvoorwaarden, beschikbare technologische infrastructuur en mogelijke ste-

Organisatie: IBR

8 jun - 12 jun Deltares Software Dagen (DSD-NL 2015)

www.ibr.nl

Het event is bedoeld voor Nederlandse gebruikers en ontwikkelaars

denbouwkundige maatregelen om te komen tot een effectieve klimaatadaptatie – waterveiligheidsstrategie.

Locatie: Ede

agenda

van softwareproducten, -tools en -systemen op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur. De focus ligt op software, softwareontwikkelingen en vernieuwende software-toepassingen.

Locatie: Delft Organisatie: Deltares

27 mei Bestuurlijke conferentie ‘Voldoende en schoon water, nu en in de toekomst’ Rijk, regionale overheden en maatschappelijke organisaties staan samen aan de lat om te zorgen voor voldoende en schoon water. Nu en in de toekomst. Er zijn genoeg uitdagingen: hoe komen we verder met bekende problemen rond meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. En wat gaan we doen met nieuwe uitdagingen zoals geneesmiddelen en microplastics? Hoe garanderen we samenhang in maatregelen gericht op de zoetwatervoorziening en de kwaliteit van het water?

Locatie: Amersfoort Organisatie: ministerie van Infrastructuur en Milieu

WaterCampus Business Café De Water Alliance organiseert regelmatig, in samenwerking met leden, een WaterCampus Business Café. Deze informatieve middagen gaan over onderwerpen relevant voor bedrijven in de watertechnologie sector. Alle Business Café’s worden afgesloten met een netwerkborrel.

28 mei

Fryslan Fernijt

11 juni Sensoren in de watertechnologie Locatie: Leeuwarden Organisatie: Water Alliance

En verder: 12-15 mei Aquatherm Kiev

28 mei Symposium Waterdistributie: Inspiratie door implementatie in waterdistributie

2 juni NL Delta Podium 3 juni Vrouwenwaternetwerk 2015 - Inspiratie en Motivatie 10-12 juni Aquatech China

14

Stormvloedkeringen Gestaag groeit het aantal stormvloedkeringen dat kwetsbare delta’s moet beschermen tegen hoogwater. Sommige bouwwerken torenen machtig boven het water uit, andere liggen verscholen onder golven, wachtend tot het moment dat ze in actie moeten komen. In een nieuwe serie gaat Waterforum Magazine langs een aantal beweegbare stormvloedkeringen.

Sluiting van de Mose-waterkering voor Venetië. Bij hoogwater komen stalen deuren op van de bodem om de lagune af te sluiten voor het opkomende water. (foto: Mose)

Stormvloedkering Venetië: technische droom, bestuurlijke nachtmerrie

Gele muur in de golven Door Arjan Veering

De deadline is al meerdere keren verschoven, maar in 2017 moet de stormvloed-

De ene na de andere, reusachtige klep

de beweegbare kering aanlegt – nog eens

komt uit de golven omhoog en gezamen-

het belang van de proefsluiting. “Natuur-

lijk vormen zij een lange, gele muur die het

lijk heeft het schandaal veel schade aan

zeewater verhindert de lagune van Vene-

het imago gedaan”, erkent Ambrosini.

tië in te stromen. De grote test in novem-

En dat terwijl het project altijd al op veel

kering van Venetië dan echt klaar zijn.

ber 2014, waarbij het noordelijke deel van

weerstand was gestuit. “Er klonken zelfs

Het miljardenproject, onder de noemer

de inlaat bij het eiland Lido voor het eerst

geluiden dat de beweegbare kering

geheel is afgesloten, is geslaagd. Het is

helemaal niet zou werken”, gaat De Nat

een glorieus moment voor de ontwerpers

verder. “Iedereen kon nu zien hoe de be-

en bouwers van de Mose-stormvloed-

weegbare kering in het echt functioneert.

corruptieaffaire. Over twee jaar moeten

kering, na een ronduit desastreus jaar

De proefsluiting had niet op een beter

78 grote stalen deuren van de zeebodem

waarin de top van het bouwconsortium én

moment kunnen zijn.”

kunnen oprijzen om de historische stad

zelfs de burgemeester van Venetië wegens

Mose, kreeg te maken met fel verzet, een economische crisis en een knallende

en de kwetsbare lagune te beschermen tegen hoogwater.

corruptie bij het project zijn opgepakt.

Oplevering

Enkele maanden later, begin maart, be-

Mose – de afkorting staat voor ‘Module

nadrukken technisch coördinator Luca De

Sperimentale Elettromeccanico’ en verwijst

Nat en woordvoerster Monica Ambrosini

tevens naar de bijbelse Mozes – moet

van het Consorzio Venezia Nuova (CVN) –

Venetië beschermen tegen het hoogwa-

het consortium van vijftig bedrijven dat

ter dat vanuit de Adriatische zee door

15

Stormvloedkeringen

drie inlaten de lagune instroomt. De stad

keringen afgesloten) en het opkomende

loopt geregeld onder, bijvoorbeeld als

water buiten de lagune houden.

in de winter de koude valwind ‘bora’ het

De werken, die in 2003 officieel van start

water opstuwt. In het voorjaar jaagt de

zijn gegaan, zijn nu voor meer dan 80%

‘sirocco’, die warme lucht vanuit de Sahara

gereed. De noordelijkste kering is dus

aanvoert, de golven op. Bovendien zakt

al klaar en van de andere drie liggen de

de bodem van de stad met ongeveer 8

betonnen behuizingen op hun plek op

centimeter per eeuw. Vorige eeuw zakte

de zeebodem. Eind deze zomer zal daar

Orsoni van Venetië opgepakt, net als de

de bodem met 20 centimeter extra, onder

begonnen worden met de installatie van

top van de bouwgroep Consorzio Venezia

meer door het onttrekken van grondwa-

de gigantische scharnieren en deuren.

Nuova en bestuurders van het machtige

ter. Daar komt de rijzende zeespiegel bij

Nadat de opleveringsdatum verschillende

Magistrato dell’Acqua dat verantwoordelijk

door klimaatverandering. Ter illustratie,

keren is verschoven, zegt het consortium

is voor de lagune. Ruim 20 miljoen euro aan

het befaamde San Marcoplein ligt slechts

nu te verwachten dat Mose in 2017 gereed

publiek geld zou bij het Mose-project zijn

90 centimeter boven zeeniveau. Bijko-

zal zijn. Het – meerdere keren opgehoogde

verdwenen. Met name bij de aankoop van

mend probleem is dat de lagune van Vene-

– budget van 5,5 miljard euro is inmiddels

materialen, zoals stortstenen, is gesjoemeld

tië – een soort waddengebied – langzaam

bijna geheel gespendeerd.

en het naar buitenlandse rekeningen weg-

Corruptieaffaire In juni 2014 werd burgemeester Giorgio

gesluisde geld werd door CVN gebruikt om

‘verdrinkt’ en de zandplaten en schollen afkalven. Na decennia van discussies en

Prestige

lokale politici en bestuurders om te kopen.

plannenmaken, is gekozen voor een om-

“Mose is een van de weinige grote projec-

Het netwerk zou wijdvertakt zijn: in totaal

vangrijk programma dat zowel de lagune

ten die in Italië, ondanks de economische

35 mensen zijn gearresteerd, naar meer dan

beschermt tegen erosie en vervuiling

crisis, is doorgegaan”, vertelt klimaatex-

honderd anderen wordt nader onderzoek

als de historische steden in de baai voor

pert en waterbouwkundige Pier Vellinga.

gedaan. Zelfs de voorman van de gonde-

ernstige overstromingen behoedt.

Italië heeft het veiligstellen van Venetië

liers is opgepakt. Giovanni Mazzacurati, de

Spil van het project is de Mose-waterke-

en zijn lagune ook zaak van ‘hoogste

oud-topman van het bouwconsortium, was

ring: op de bodem van de drie zeegaten

nationaal belang’ aangemerkt. “Het is

volgens het Openbaar Ministerie het brein

van de lagune komen in totaal 78 stalen

natuurlijk een prestigeproject. Venetië

achter de smeergeldconstructie. De hele

kleppen te liggen, die in ruststand met

neemt in Italië een bijzondere plek in. De

top van het CVN is vernieuwd en de invloed

water gevuld zijn. Als de kering in werking

stad is zeer invloedrijk, politieke carrières

van het Magistrato is sterk beknot. De

moet komen, wordt lucht in de kleppen

beginnen vaak in Venetië.”

strafrechtzaken lopen op dit moment nog.

gepompt waardoor zij vanzelf naar de

De Wageningse hoogleraar maakt al

oppervlakte komen. Zij vormen zo vier aan-

sinds het begin deel uit van het ‘Ufficio di

eengesloten barrières die de inlaten afslui-

Piano’, het adviesorgaan voor Mose dat

ten (het Lido-zeegat wordt door twee

rechtstreeks onder de Italiaanse premier

Prof J.H. Bavincklaan 2, 1183 AT Amstelveen, the Netherlands Phone:+31-2-0723-0750 Fax:+31-2-0723-0751

Hét fysieke knooppunt van de watertechnologie Internationale samenwerking WaterCampus Leeuwarden organiseert samenwerking tussen (inter-)nationale bedrijven, kennisinstellingen en overheden in de watertechnologiesector, teneinde synergie te creëren voor innovatie, onderwijs en ondernemerschap van wereldniveau en om daarmee de positie van Europese watertechnologie te versterken. WaterCampus biedt naast deze samenwerkingsfunctie een unieke onderzoeksinfrastructuur en is daarmee een ontmoetingsplaats van wetenschappers en bedrijven uit heel Europa. Sinds december 2014 is Leeuwarden UN Innovating City op gebied van watertechnologie.

SCIENCE

Belangstelling voor samenwerking, ondersteuning, onderwijs, onderzoek (faciliteiten), business development of vestiging op WaterCampus Leeuwarden?

Bezoek ons op www.watercampus.nl

APPLIED RESEARCH

Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Water Alliance wordt medegefinancierd door het Europees fonds voor regionale ontwikkeling en door het ministerie van EZ, Pieken in de Delta.

BUSINESS

17

Stormvloedkeringen

Slapende reuzen Stormvloedkeringen zijn slapende reuzen.

De beweegbare waterkeringen moeten bij hoogwater een zeearm, lagune, riviermonding of waterweg afsluiten om het kwetsbare achterland tegen overstroming te beschermen.“Ze komen niet vaak in

Hoogleraar Pier Vellinga voor een caisson die op de bodem als behuizing voor één van de stalen deuren zal dienen (foto; privé Pier Vellinga)

beweging maar als het gebeurt moeten zij er ook staan”, zegt Bianca Peters, een van de initiatiefnemers van I-Storm, een internationaal netwerk van beheerders van

staat. Ondanks dat hij het ontwerp al

andere oplossing was het ‘flood proof’

stormvloedkeringen, en nu werkzaam als

door-en-door kende, raakte Vellinga

maken van de bebouwing zelf in Venetië.

afdelingshoofd bij Deltares. Het netwerk,

bij zijn laatste rondleiding, vlak voor de

Dat zou iets duurder zijn geweest, maar

dat in 2006 is opgezet, omvat onder meer

proefsluiting, diep onder de indruk van

het zou ook zeker vijftig jaar hebben

de Nederlandse Oosterschelde-, Maes-

het waterwerk. “We liepen door tunnels

geduurd, met alle overstromingsschade

lant- en Ramspolkeringen, de Londense

van de aaneengesloten caissons op de

die in die tijd kan ontstaan. Met Mose zijn

Thames Barrier, de hoogwaterkering in het

zeebodem. Elke keringdeur kan individueel

de stad en lagune voor honderd jaar veilig-

Russische Sint Petersburg en het Mose-pro-

worden bediend, alle systemen zijn dubbel

gesteld.”

ject in Venetië. Sinds een aantal jaar maken

uitgevoerd. Het heeft wel iets van een

Het ontwerp van vier keringen met indivi-

ook de stormvloedkeringen van New

raketlanceerbasis.”

duele deuren heeft namelijk een – onver-

Orleans deel uit van I-Storm. Hoewel de

Vellinga spreekt van een topontwerp, een

wacht – voordeel. “Uit modellen blijkt dat

beweegbare keringen onderling technisch

‘Ferrari op de zeebodem’. Maar naast de

door te spelen met de sluiting van deze

zeer sterk variëren, kunnen de beheerders

harde techniek gaat het project ook om

deuren de bescherming tegen hoogwater

in het netwerk wel veel kennis uitwisselen

het veel bredere programma om de lagune

kan worden opgerekt tot een situatie

over de aanleg, de werking en het beheer

te beschermen, waar hij zich ook met de

met ongeveer 1 meter zeespiegelstijging”,

en onderhoud. Vooral de ‘peer reviews’ zijn

adviescommissie over moest buigen. Dat

constateert Vellinga.

belangrijk: ieder jaar wordt een van de keringen grondig doorgelicht. De experts

was ook een van de redenen waarom uiteindelijk voor een beweegbare kering

Hersenpan

van de andere keringen lopen dan tien

was gekozen. “De Venetianen wilden per

De ‘control room’ van Mose, gelegen op

dagen mee om het hele beheerproces en de

se geen ver boven water uitstekende be-

het Arsenale, de voormalige marine- en

operatie van dichtbij te bestuderen.“Dan

tonnen kering in de mond van de lagune,

scheepswerf van Venetië, is de hersenpan

komen niet alleen verbeterpunten voor

zoals we in Nederland bijvoorbeeld bij de

van het systeem. De fraai gerenoveerde

de betrokken kering naar voren, maar ook

Oosterschelde hebben gedaan. Ze wilden

industriële ruimte is aan een zijde vol

ideeën en ervaringen die voor de andere

de vrije doorstroming en vrij uitzicht op de

gehangen met grote schermen die de

stormvloedwerken zeer nuttig kunnen zijn”,

zee behouden. Zij beschouwen dat als een

actuele waterhoogten, stroming en golf-

zegt Peters. Ook voor de waterkering van

deel van het cultureel erfgoed. De kosten

kracht op zee en in de baai weergeven net

Venetië heeft het netwerk zijn nut bewe-

van een onzichtbare afsluiting hebben ze

als satelliet- en radarbeelden, meteorolo-

zen, zegt Peters, die zelf bij de proefsluiting

daar graag voor over, zeker wanneer Rome

gische modellen en een realtime overzicht

in november aanwezig was.“Mose heeft

betaalt.”

van alle scheepvaartverkeer in en rond

de I-Storm-partners laten meekijken in het

de stad, tot en met de talloze waterbus-

beheer- en onderhoudsplan. Andere kering-

Zeespiegelstijging

sen en -taxi’s toe. Het controlecentrum is

beheerders hebben daar al ervaring mee en

De Mose-kering is ontworpen om minstens

sinds 2011 in bedrijf. Hier komen alle data

met hun inbreng zijn de plannen gefine-

60 centimeter zeespiegelstijging aan te

binnen, worden de risico’s berekend en

tuned. Maar denk ook aan de zandhonger

kunnen. Volgens critici zou het miljarden-

worden de overwegingen gemaakt of de

en ontgronding in de lagune, daar weten

project daarmee over een aantal decennia

keringen moeten sluiten. Maar de druk op

wij in Nederland bij de Oosterscheldekering

al weer tekort kunnen schieten. Klimaat-

de knop om de deuren naar boven te laten

ook alles van. Die kennis kunnen we dus

deskundige Vellinga kent de kritiek. “Een

komen, gebeurt bij de keringen zelf.

delen.” www.i-storm.org

Zuiver water begint met een helder idee.

Niets is zo normaal als water uit de kraan.

Althans, dat zou je zeggen, maar dat geldt voor ons, hier in Europa. Niet voor Afrika. Daar is drinkwater helemaal niet zo vanzelfsprekend.

Waterzuivering staat er nog in de kinderschoenen.

Het Ghanese bedrijf Kingdom Waters & Services doet in water. Het heeft dringend behoefte aan betrouwbare opslagtanks in combinatie met een even betrouwbare zuiveringstechniek.

Kunnen jullie ons helpen was hun vraag.

Als Water Alliance weten we als geen ander de weg binnen de watertechnologie. We kennen de partijen. Weten wat hun expertise is. Brengen ze bij elkaar. In dit geval Dutch Water Partners uit Leeuwarden als specialist in waterzuivering, en de Mannen van Staal, ook uit Leeuwarden, die alles kunnen met, juist ja, staal. We gaan om tafel.

Combineren de kennis van de een met de techniek van de ander.

Resultaat? Een joint venture: Dutch Steel Profiles, dat flexibele prefab waterstations met geïntegreerde WATERguard zuivering en wateropslag gaat leveren. Als bouwpakket om drinkwater veilig en flexibel op plekken te krijgen waar het nu nog niet is. De verwachting is nu al om enkele tientallen PUREleau waterstations per jaar te leveren. Probleem opgelost. Ghana blij.

Leeuwarden blij. Wij blij.

Accelerating the process from product to business

Samenwerkingsverband Noord-Nederland. Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Water Alliance wordt medegefinancierd door het Europees fonds voor regionale ontwikkeling en door het ministerie van EZ.

19

Stormvloedkeringen

Luca De Nat in het controlecentrum van Mose in Venetië (foto: Waterforum)

Ingenieur De Nat legt uit dat er gewerkt

worden, trekt Mose veel aandacht in

wordt met verschillende scenario’s voor

het buitenland, onder meer vanuit de

hoogwatersituaties. “Aan de hand van

Verenigde Staten. Zo heeft Thetis – het

meteorologische gegevens en mathema-

aan Mose en CVN-gelieerde milieu- en in-

tische modellen kunnen we een moge-

genieursbureau – een voorstel ingediend

lijke hoogwatersituatie al een aantal

voor de bescherming van de baai van het

dagen van te voren zien aankomen. Als

Amerikaanse Boston, dat sterk op het

die doorzet, geven we op 36 uur van te

Venetiaanse ontwerp is geënt. Volgens

voren een waarschuwing af en volgen we

Pierluigi Rosetto van Thetis betaalt de

continu de ontwikkeling van onder meer

lange en vaak moeizame ontstaans-

waterstanden, windsnelheden, afvoer

geschiedenis van Mose zich hier terug.

van de rivieren en regen, zodat we kunnen

“We hebben in Venetië de belangrijke

zien hoeveel water de lagune binnenkomt.

les geleerd dat een integrale aanpak

We hebben classificaties gemaakt van

cruciaal is. Je kunt niet alleen een

situaties die zich kunnen voordoen, met

technische oplossing kiezen, want dan

bijbehorende waterstanden waarop de

creëer je weer problemen op een ander

Nederlandse inbreng geweest. Zo heeft

kering gesloten wordt. Zo kunnen we heel

terrein, bijvoorbeeld op de morfologie,

Deltares op verschillende momenten

nauwkeurig bepalen wat het optimale

de ecologie of op het sociale vlak. Juist

berekeningen en modelproeven gedaan. Zo

moment is om de kering te sluiten en

omdat wij voortdurend zo’n harde strijd

heeft het kennisinstituut voor water en on-

voor hoe lang.” Maar, zo onderstreept hij,

hebben moeten voeren, moesten wij ons

dergrond al in de beginfase onderzocht hoe

de beslissing om te sluiten gebeurt pas

steeds bewijzen. Die kennis kunnen we

de drijvende deuren zich zouden houden

op het moment dat de grenswaarden

nu inbrengen.”

op de deinende golven. Met die gegevens is

ook echt zijn bereikt. De verwachting

Toch is het nog de vraag of CVN niet bij de

het systeem technisch zodanig aangepast

is dat dat vier tot vijf keer per jaar zal

eigen kering in Venetië uiteindelijk bui-

dat de deuren niet kunnen gaan ‘dansen’

gebeuren. Gemiddeld, want hoogwater

tenspel komt te staan. Binnenkort moe-

of ‘flipperen’. Daarnaast is er gekeken

kan sterk variëren. Zo was 2012, toen het

ten de miljoenencontracten voor beheer

welke invloed de keringen hebben op de

controlecentrum net in gebruik was, een

en onderhoud worden aanbesteed, maar

stroming, golven, ecologie en morfologie

uitzonderlijk onstuimig jaar waarin maar

het eens zo machtige consortium heeft

in de lagune. Vorig jaar testte Deltares op

liefst vijftig keer voor mogelijk hoogwater

een flink smet opgelopen door het cor-

schaal het afzinken van de caissons waarop

is gewaarschuwd; zeven keer was er een

ruptieschandaal. Het consortium hoopt

de stormvloedkering wordt geplaatst bij de

virtuele sluiting. Ideaal oefenmateriaal,

dat, nu er schoon schip is gemaakt, de

Chioggia-inlaat. De Nederlandse aannemer

aldus De Nat. “We hebben in drie jaar het

opgebouwde expertise de doorslag zal

Strukton was vorig jaar verantwoordelijk

voorspellings- en waarschuwingssysteem

geven. In 2017 moet dan eindelijk, na

voor het afzinken van deze acht caissons

helemaal kunnen testen en verfijnen.”

decennia discussiëren en 13 jaar bouwen,

naar de bodem van de inlaat.

de gehele gele muur van de bodem verrijBoston

zen als het water het historische Venetië

Hoewel de kering nog opgeleverd moet

weer dreigt te overspoelen. S

Het hefschip waarmee de stalen deuren in de caissons op de zeebodem worden geplaatst (foto: Pier Vellinga)

Nederlandse inbreng

Bij de totstandkoming van Mose is er meer

20

Mens in beeld

Gerard Smits secretaris-directeur van het Waterschapshuis

Compacte en flexibele organisatie moet wantrouwen wegnemen CV

Gerard Smits (56)

1984-1986:

Hoofd tekstverwerking/projectleider Katholiek Pedagogisch Centrum

1986-1990:

ICT Professional G&D Software B.V.

1990-1991:

Informatie Analist/projectleider Data Process Informatica B.V.

Feb. 1991-Aug. 1999:

Diverse Managementfuncties ENCI N.V.

Aug. 1999-Jan. 2001:

Practice Manager ADS

Jan. 2001-Okt. 2004:

Director BU Mainframe Services

Okt.. 2004-Jan. 2008:

Director Operations BU EIS

Jan. 2008-Apr. 2009:

Account executive Heijmans

Aug. 1999-Apr. 2009:

Diverse Director functies Atos Origin Nederland B.V.

Apr. 2009-Okt. 2011:

Interim Manager I4Management B.V.

Okt. 2011-Okt. 2013:

Directeur IT Operations RAET B.V.

Okt. 2013-Jan. 2014:

Algemeen directeur BCS HRM en Salarisadministratie B.V.

Feb. 2014-Jun. 2014:

Programma Manager SBJ B.V.

Jul. 2014-Sept. 2014:

Verander Manager CBS

Feb. 2014-heden:

Interim Manager I4Management B.V.

21

mens in beeld Door: Olav Lammers Foto: 11A Fotografie

Sinds 1 januari j.l. is Gerard Smits de nieuwe secretaris-directeur van de Gemeenschappelijke regeling het Waterschapshuis. Zijn eerste

Hier moet een verklaring voor zijn…

uit de waterschappen zelf. Overhead tot

belangrijke taak is het terugwinnen

Organiseren deed ik al op mijn 16e :

een minimum beperken. Als de water

van het vertrouwen van de water-

dorpszeskampen, handbaltournooien, in

schappen aangeven wat ze willen, zal

schappen in het Waterschapshuis

samenwerking met en voor veel mensen.

ik samen met de waterschappen per

als kennis- en regieorganisatie. Dit

Ik ben van boerenafkomst, vader zat

project de meest geschikte mensen in-

doet Smits onder meer door uitvoe-

in allerlei besturen. Moet het effect

zetten voor een optimale ondersteuning

ring te geven aan het reorganisatie-

van de paplepel zijn geweest. Mensen

bij de ontwikkeling van programma’s en

plan. Geen sinecure na het miljoe-

waarderen mij kennelijk waardoor ze op

juiste manier van informatievoorziening.

nen kostende debacle rond Tax-i, de

basis van inspiratie, enthousiasme en

mislukte bouw van een gezamenlijk

charisma dingen doen die ik graag heb

Klinkt een beetje als de STOWA-

belastingsysteem voor de water-

dat ze doen.

aanpak…

schappen.

Ja, ik heb een goede relatie met direc-

Smits heeft diverse functies bij een

En nu als fysisch geograaf toch

teur en ‘buurman’ Joost Buntsma. Ik heb

aantal grote ict-bedrijven bekleed

weer een beetje op uw plek?

veel verstand van hoe je een organisatie

en heeft veel ervaring op het gebied

In ieder geval in een sector waarvan

inricht, maar hoef geen specialist te zijn

van interim- en verandermanage-

mij van huis uit bekend is waar die voor

in allerlei innovatieve zaken. Daarvoor

ment.

staat. Maar ik kom er vers in en dat is

zijn er experts, ook uit het bedrijfsleven,

gezien de perikelen die er waren goed.

die van de hoed en de rand weten, die

Van die perikelen blijf ik weg. Als je iets

mij kunnen adviseren.

U heeft zelf gesolliciteerd naar deze

wilt veranderen is het vaak beter naar

functie?

de toekomst te kijken. Van het verleden

Ook bij een nieuw collectief belas-

Ja, ik vind het een enorme uitdaging om

moet je wel leren, maar het niet meedra-

tingsysteem?

een omslag te bewerkstelligen, mensen

gen, zeg ik altijd.

Daar is mij niet om gevraagd, daar heb ik geen beeld van en houd ik mij ook

weer op het juiste pad brengen, vertrouWaar bent u mee begonnen?

verre van. Ik zie wel dat als het om grote

Met verbinden. Eerst veel mensen ge-

toekomstige vraagstukken gaat, vooral

Een fysisch geograaf die aan inte-

sproken en van daaruit ideeën gedestil-

regionale samenwerking aan belang

rim- en verandermanagement doet?

leerd over hoe het Waterschapshuis kan

gaat winnen en daar kan het Water-

Toen ik in 1983 afstudeerde was de

werken. De waterschappen willen een

schapshuis zeker een extra ondersteu-

werkloosheid onder hoogopgeleiden heel

kleiner, compacter Waterschapshuis dat

nende rol spelen.

groot. Ik heb een hekel aan verspilling,

enerzijds staat voor de collectieve zaken

ook van tijd. Ben bij de eerste de beste

en anderzijds ook facultatief kan opere-

Wanneer is uw taak volbracht?

gelegenheid gewoon aan de slag gegaan.

ren zonder dat dit elkaar bijt. Samenwer-

En dan?

king kan niet zonder afspraken, maar

Normaal gesproken krijg ik het vliegwiel

ook niet zonder vertrouwen.

binnen twee jaar op gang, waarna het

wen herstellen.

Maar ver buiten uw vakgebied!

proces zichzelf versnelt. Daarna gaan we

Ja, als hoofd tekstverwerking/projectleider bij KPC. Mijn allereerste job was de

Waar bent u aan begonnen, gezien

om de tafel hoe verder. Ik merk dan wel

rust te herstellen op de afdeling. Snel

de problemen?

wat er dan op mij afkomt. Binnen deze

bleek dat ik blijkbaar over iets extra’s be-

Ik denk de angel van het wantrou-

sector zie ik nog andere onderwerpen,

schik waardoor het mij lukt mensen aan

wen weg te nemen door een flexibele,

processen aankomen waarvan ik denk

het veranderen te krijgen. Ik heb er toen

compacte organisatie uit te werken die

ook daar een toegevoegde waarde aan

mijn beroep van gemaakt.

vooral gebruik maakt van deskundigen

te kunnen leveren. S Alle afleveringen mens in beeld?

www.waterforum.net/mensinbeeld

22

Membraantechnologie

Slechts 2,5 procent van al het water op aarde bestaat uit zoet water. Een constante hoeveelheid, bepaald door de natuurlijke waterkringloop. De toename van de wereldbevolking en productieprocessen betekent dat dit water almaar sneller hergebruikt moet worden.

Tegelijkertijd raakt dat zoete water steeds meer vervuild met stoffen die wij niet in het drinkwater willen hebben.

Het spanningsveld rond beschikbaarheid van voldoende zoet water en dus ook betrouwbaar drinkwater zal alleen maar toenemen. Kan membraantechnologie hier een oplossing bieden? En hoe staat Nederland daar in?

Micro-verontreinigingen hebben invloed op de gezondheid van mensen.

Nederland koploper bij compacte waterzuiveringen Door Olav Lammers

Erik Roesink, op dit moment parttime hoogleraar advanced

selectiviteit. Als het theoretisch minimum op dit moment 1 is,

membrane technology aan de Universiteit van Twente

dan zitten membranen nu op 1,5. Dat wil zeggen een heel hoog

(UT) is optimistisch: “Membraantechnologie is de meest

thermodynamisch rendement. Daar valt de verbrandingsmotor

dominante waterbehandelingstechniek op dit moment en

van een auto bij in het niet.”

de ontwikkelingen daarbinnen zullen de komende tien jaar een enorme vlucht gaan nemen. Nederland kan daar een heel

Roesink wijst op allerlei ontwikkelingen die momenteel in

belangrijke bijdrage aan leveren. Wij hebben al jaren een sterke

Nederland plaatsvinden op gebied van membraantechnologie,

membraancultuur”

om aan te geven dat er grote sprongen te verwachten zijn. Hij

Roesink zit al zo’n 40 jaar ‘in de membranen’, geldt als één van

noemt de proef met Blue Energy in de Afsluitdijk waar collega-

de pioniers op het gebied van deze relatief jonge techniek die

hoogleraar Kitty Nijmeier van de UT intensief bij betrokken is,

door de uitspraak van wijlen president Kennedy begin jaren

en waar met membranen energie wordt opgewekt op de grens

60 – “degene die van zout water zoet water kan maken,

van zoet en zout water. Een veelbelovende techniek waarvan

verdient twee Nobelprijzen: voor techniek en voor de vrede”-

nu al de eerste successen worden gemeld. Het einddoel is een

geïnspireerd raakten. Hij was één van de oprichters van X-Flow

volwaardige centrale met een capaciteit van 200 Megawatt.

in de jaren tachtig, inmiddels onderdeel van het Amerikaanse

Dat is genoeg om 500.000 gezinnen van energie te voorzien.

Pentair, een van de grootste membraanleveranciers ter wereld

Wereldwijd is een veelvoud van deze hoeveelheid groene energie

en hij heeft sinds 2013 ook een eigen bedrijf op het gebied van

te benutten.

membranen: SOMUT.

Zeker zo interessant is bijvoorbeeld het onderzoek dat

“De ontwikkelingen binnen de membraantechniek zijn

Kitty Nijmeijer op dit moment doet naar het afvangen van

razendsnel gegaan en hebben ertoe geleid dat wij nu

waterdamp en CO2 uit de rookgassen van kolengestookte

bijvoorbeeld membraanfilters hebben voor zeewater-

energiecentrales. Met behulp van membranen kan water

ontzouting met een heel hoog rendement en een heel hoge

worden teruggewonnen en daarmee verspilling worden

23

Membraantechnologie

tegengegaan. Zo’n centrale

de toepassing van membraantechnieken is vooral afhankelijk

gebruikt 50.000 liter,

van de schaal waarop zij moeten/kunnen worden ingezet,

tweemaal gezuiverd water

de omstandigheden waaronder, de samenstelling en ook

per uur. Zeker met de te

temperatuur van het te behandelen water en de energie die

verwachten bouw van zo’n 1200

benodigd is voor het zuiveringsproces, chemicaliënhergebruik,

nieuwe centrales de komende

wetgeving etc. “Kortom, de economische haalbaarheid,

jaren, waarvan 75 procent in

want ook hierbij draait alles om geld. Daarom wordt in de

India en China, is daarmee een

membraanwereld overal gezocht naar nieuwe technieken

enorme ‘waterwinst’ te behalen.

die zoveel mogelijk op deze belemmerende factoren inspelen.

Natuurlijk noemt Roesink ook

We willen de kosten naar beneden hebben en elke keer

de recente vinding van UT-

weer intelligente dingen in de membraanfilters brengen om

promovendus Joris Grooth: een

daarmee het zuiveringsproces flexibeler en robuuster te

nieuw type membraan waarmee

maken.”

een grootschalige toepassing voor het goedkoop en efficiënt

Roesink werkt daar zelf ook aan mee. Hij richt zich op dit

verwijderen van medicijnresten uit water aanmerkelijk dichterbij

moment op de verbetering van de zogenaamde reverse osmosis

is gekomen.

filtermembranen. Met deze membranen kan water niet alleen worden ontzout, ook alle andere daarin aanwezige stoffen

Ondanks de zeer goede drinkwaterkwaliteit in Nederland,

worden eruit gefilterd waardoor echt onberispelijk water

is er wel de nodige onrust over de aanwezigheid van

verkregen kan worden. “Dit membraan bestaat uit grote vlakke

micro-verontreinigingen (hormoon verstorende stoffen,

vellen die worden opgerold in zogenaamde spiraalgewonden

medicijnresten, pesticiden, etc.), die op de lange termijn wel

modulen. Het nadeel van deze membraansoort is dat het

terdege een invloed hebben op de gezondheid van mensen.

door zijn enorme dichtheid relatief snel verstopt raakt. Het

Roesink zet zich dan ook in om voor deze toepassing een geheel

goed schoonmaken van dit membraan is een probleem omdat

nieuwe generatie membranen te ontwikkelen.

ze in aanraking met chloorbleekloog al snel kapot gaan.

Mijn opdracht is dit membraan resistenter te maken tegen

Roesink: “Ik verwacht ook dat er over tien jaar, naast de

reinigingsmiddelen, maar tegelijkertijd wil ik ze ook in een

spiraalgewonden membranen (Reverse Osmosis RO) een

geheel ander jasje steken. Ik wil ze niet meer vlak maken, maar

grote markt is ontstaan voor capillaire membranen, de ‘holle

proberen de specifieke filteringskenmerken over te brengen

rietjes’ en dat we het hele verhaal van de microverontreiniging

in de vorm van dunne holle vezelmembranen. Daarnaast gaan

in de westelijke wereld op de kaart hebben gezet en er op

we werken aan een andere chemie zodat we ze wat stabieler

dat moment ook mee aan de slag zijn.” Maar de hoogleraar

kunnen reinigen. Ik maak het mijzelf nog moeilijker door ze

voorspelt dat daarmee ook een trend zal ontstaan waarbij

zodanig te construeren dat ze wel zout doorlaten, maar alle

waterproductie steeds vaker decentraal plaatsvindt omdat

andere vormen van microverontreinigingen tegenhouden. Dat is

met deze membraantechniek zeer compacte, robuuste

membraantechniek op Première League niveau!”

waterzuiveringen te realiseren zijn. “Zo compact dat ze bij wijze van spreken zo in een container kunnen en naar landen

De wens om zouten wel door te laten heeft alles te

worden verscheept waar een gebrek is aan schoon drinkwater.

maken met het flexibeler en compacter maken van het

Net als met het explosieve gebruik van mobieltjes (omdat men

drinkwaterzuiveringsproces. Voor drinkwater bestaan

daar geen last heeft van de wet op de remmende voorsprong:

wettelijke eisen wat betreft de aanwezigheid van mineralen

geen vaste telefoonlijnen) zal het gebruik van deze compacte

die de consument nodig heeft. Dat wil zeggen dat met het

waterzuiveringen vanwege afwezigheid van leidingenstelsels

bestaande reverse osmosis membraansysteem – dat alle

in korte tijd snel toenemen. Er ligt daar een enorme markt en ik

stoffen in het water tegenhoudt – na zuivering een extra

voorzie dat Nederland daarin het voortouw neemt.”

stap moet worden ingezet waarmee de benodigde mineralen weer aan het drinkwater worden toegevoegd. Roesink heeft

Puur technisch gezien is het maken van onberispelijk

voor zijn onderzoek daarom samenwerking gezocht met het

drinkwater geen enkel probleem, benadrukt Roesink. Maar

drinkwaterbedrijf Oasen.

24

Membraantechnologie

Oasen

wij dat ook de bedrijfsvoering

Oasen wil op termijn op al haar zeven waterzuiveringslocaties

vele malen gemakkelijker

de conventionele techniek (zes tot acht zuiveringsstappen)

en lonender zal zijn dan de

na afschrijving vervangen door die van reverse osmosis

huidige zuiveringstechnieken.”

membranen. Daartoe worden op dit moment 15 membranen

Technologisch specialist

van verschillende internationale leveranciers getest. (In

Bastiaan Blankert: ”Een

Nederland worden – nog – geen reverse osmosis membranen

afgeleide van onze doelstelling

geproduceerd).

om onberispelijk water te

“We zitten nu in een traject waarin we op een locatie die

gaan maken is het gegeven

techniek binnenkort voor de helft van de waterstroom gaan

dat membraantechnologie

inzetten en denken over twee jaar op een tweede locatie de

robuust is en qua prijs

techniek volstrooms aan te pakken”, vertellen Willem-Jan

vergelijkbaar met het huidige proces. Bovendien is een

Knibbe en Bastiaan Blankert, respectievelijk Hoofd afdeling

membraansysteem goed schaalbaar, wat wellicht in de toekomst

onderzoek en Technologisch specialist membraantechnologie

de mogelijkheid biedt om ook kleinschaliger te gaan zuiveren,

bij Oasen. Deze keuze is voornamelijk ingegeven met het oog

misschien wel op wijkniveau. Daar moet nog onderzoek naar

op de toenemende verzilting die wordt verwacht als gevolg van

gedaan worden omdat er daarbij aspecten naar voren komen als

klimaatverandering en ook de overtuiging dat reverse osmosis

waar zet je ze dan neer, waar haal je het water vandaan en hoe

zo langzamerhand een relatief betrouwbare, probleemloze

past dat in de huidige infrastructuur?”

techniek is geworden die bovendien weinig onderhoud vraagt.

Willen-Jan Knibbe: “Oasen maakt al honderd jaar probleemloos

Hoewel op dit moment testen worden gedaan met de

gebruik van oevergrondwater als bron, maar de laatste jaren

verschillende RO-membranen om te zien welke het meest

constateren wij dat de waterkwaliteit per put sterk wisselt.

geschikt zijn voor ontzouting en filteren van organische

Door de toenemende verzilting is de kans groot dat de klassieke

microverontreinigingen, is men bij Oasen ook zeer geïnteresseerd

zuiveringsmethode op termijn niet meer voldoet. Dat gegeven

in het onderzoek dat Erik Roesink uitvoert. Bastiaan

wordt versterkt door de discussie over de te verwachten

Blankert: “ Op dit moment nemen we de eerste stappen in

toename van ongewenste organische microverontreinigingen

de deelstroombehandeling. We behandelen dus 50 procent

in het oppervlaktewater, zoals medicijnresten, pesticiden

van het water op die locatie met het RO-membraan, maar

en ook kunstmatige zoetstoffen. Die stoffen komen via de

in de andere 50 procent zitten nog voldoende noodzakelijke

rivieren uiteindelijk ook in onze bronnen. Nu kunnen wij die nog

mineralen zodat we daar niets extra’s aan hoeven toe te voegen.

afdoende verwijderen, maar in de toekomst voorzien wij daar

Anders wordt het wanneer we volstrooms gaan behandelen

grote problemen mee.”

op de tweede installatie. Dan zullen we in een extra stap die mineralen wel moeten toevoegen om aan de wettelijke

Omdat de bestaande installaties pas in de loop der jaren

eisen te kunnen voldoen. Overigens zijn deze zouten ook

worden afgeschreven, zal het membraansysteem geleidelijk

noodzakelijk voor het transport door het waterleidingnetwerk.

worden ingevoerd en biedt het Oasen daarmee de kans de

Je wilt namelijk chemisch stabiel water hebben wat op geen

meerwaarde in onderhoud en toepassing te verkennen en

enkele manier reageert met materiaal wat het onderweg

mee te groeien in nieuwe ontwikkelingen. Bovendien ziet men

tegenkomt. Chemisch stabiliseren doe je bijvoorbeeld door

als voordeel dat RO-membranen ook kunnen worden ingezet

toevoeging van een bepaalde concentratie bicarbonaat en

bij bronnen als bijvoorbeeld oppervlaktewater en regenwater,

daar wordt ook calcium aan toegevoegd. Het verwijderen

wat het bedrijf in de toekomst, indien nodig, extra speelruimte

van zouten is een onvermijdelijk gevolg van het verwijderen

geeft. Die mogelijkheden worden overigens nu al verkend

van micro organica. Zeker de ‘wenselijke‘ zouten als calcium

samen met kennisinstituten als Unesco IHE, KWR, TU Delft,

en magnesium. Daarnaast is het verwijderen van natrium,

RIVM, Universiteit Wageningen en ook Erik Roesink van de

chloride, zware metalen, ijzer en mangaan juist gunstig voor de

Universiteit Twente, vertelt Knibbe. “Voor ons staat in ieder

drinkwaterbereiding. Wanneer Roesink slaagt in zijn onderzoek,

geval vast dat deze membraantechnologie grote voordelen

zal deze extra handeling, de toevoeging van mineralen, dus niet

heeft op een stabiel kwaliteitsniveau van het drinkwater, dat in

meer nodig zijn.” Blankert benadrukt dat de effecten van de

de toekomst geheel onberispelijk zal zijn. Bovendien verwachten

toevoegingen ook nauwkeurig zullen worden gemonitord.

25

Membraantechnologie

Membranen goedkoper, efficiënter maken, dat is zo’n beetje de ‘ongoing improvement’ , vervolgt Erik Roesink. “Dat betekent dat ik die membranen ook op een andere manier probeer te maken. Zo’n 90 procent van de membranen worden gemaakt van kunststof, polymeren. Die polymeren moeten worden gemengd om tot een polymeeroplossing te komen. Dat doen we met oplosmiddelen die toch wel wat toxische issues hebben. Voor het filteringsproces in de membranen zelf, geeft dat geen problemen, maar bij de vervaardiging van die membranen in de fabriek moeten wel

maatregelen genomen om het gebruik van een

De Verenigde Naties waarschuwt dat in de nabije toekomst een grote wereldwijde waterschaarste dreigt.

aantal gevaarlijke chemicaliën te verbieden en

Als landen hun beleid op het gebied van watergebruik niet

daaronder vallen ook een aantal oplosmiddelen

veranderen, bestaat de reële kans dat er al in 2030 een

die in de membraanindustrie worden gebruikt.

flink watertekort op aarde is. Het gaat om een tekort van

Daarom ben ik bezig met het opzetten van een

naar schatting 40 procent.

veel voorzorgsmaatregelen worden genomen.

Vanuit de EU-wetgeving REACH worden echter

onderzoeksrichting waarmee ik membranen wil gaan maken, vergelijkbaar met wat we nu hebben,

Dat staat in een rapport dat de VN vrijdag heeft

maar dan zonder oplosmiddelen. Ik ben daarbij

gepresenteerd.

op zoek naar ‘groene chemie’ en wie weet wat wij tijdens dat onderzoek nog meer tegenkomen. Dit

Veel ondergrondse waterreservoirs raken uitgeput en door

onderzoek is nog in de beginfase en speelt zich nu

de klimaatveranderingen vinden de regenbuien die de

nog op academisch niveau af . Samen met Franse en

voorraden moeten aanvullen onregelmatiger plaats.

Duitse partijen hebben we hiervoor een Europees Horizon 2020 project aangevraagd.”

Gewelddadige conflicten Daarnaast blijft de wereldbevolking naar verwachting

Tenslotte is Roesink nog met enkele andere

de komende decennia toenemen. Naar schatting wonen

ontwikkelingen bezig. “Als je de gaatjes van

er in 2050 zo’n 9 miljard mensen op aarde, wat betekent

een ultrafiltratiemembraan maar klein genoeg

dat er meer water nodig is voor landbouw, industrie en

maakt, kun je ook virussen tegenhouden en op

persoonlijke consumptie.

die manier biologisch veilig water maken wat voor grote delen van de niet-westerse wereld

De VN waarschuwt ook dat door de waterschaarste

een enorme vooruitgang betekent.” Maar dat

oogsten gaan mislukken, ecosystemen afbreken en

onderzoek, dat we uitvoeren bij Wetsus in

het aantal gewelddadige conflicten over de resterende

Leeuwarden, gaat direct een stap verder: het

waterbronnen gaan toenemen

functionaliseren van membranen. “Het ‘inbakken’ in het membraan met slimme stofjes waarmee virussen en bacteriën worden geïnactiveerd of gedood. En wat te denken van het zelfreinigend maken van membraanoppervlakken. We zijn nog lang niet aan het eind van de mogelijkheden die membraantechnologie ons te bieden heeft!”

26

Kustverdediging in beeld

Op 16 maart werd het project Kust op Kracht bij Petten en Camperduin officieel door minister Schultz van Haegen opgeleverd. Een bijzonder project waarbij verbetering van veiligheid , recreatie, toerisme, economie en natuur het uitgangspunt was. (Links op de foto Luc Kohsiek dijkgraaf Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier).

Unieke combinatie van veiligheid en ruimtelijke ordening

Strandlagune en binnenmeer in nieuw duingebied Foto’s: Cees van Egmond

Een zandige oplossing is duurzaam en flexibel. Het zorgt ervoor dat de zeewering in de toekomst makkelijk kan worden aangepast aan veranderende omstandigheden. Een zandige versterking past goed binnen de kaders van het landelijke Deltaprogramma waarin gezocht wordt naar innovatieve vormen van waterbeheer.

27

Kustverdediging in beeld

Door de zandsuppletie bij Petten, 35 miljoen kuub in totaal, is het langste aaneengesloten duingebied van Europa ontstaan.

De aannemer verzorgt de komende

Om een ontwerp te krijgen waarin er zowel moge-

Er is een heel nieuw strand en duinen -

twintig jaar het onderhoud van de

lijkheden waren voor recreatie, toerisme, natuur

gebied opgespoten . Onderdelen

zeewering. De integrale aanpak van

en economie gaf de opdrachtgever de aannemer

daarvan zijn een vochtige duinenvallei

aanleg en onderhoud biedt volgens de

de vrijheid om zelf met ideeĂŤn te komen. Crea-

dat zich zal ontwikkelen als natuurge-

opdrachtgevers meer flexibiliteit

tieve ideeĂŤn en innovatieve technieken hebben

bied , een panoramaduin van 25 meter

geleid tot het uiteindelijke ontwerp. Dit is nog een

hoog (met daarbij een palendorp dat

relatief nieuwe manier van marktbenadering voor

het vroegere Petten symboliseert) en

kustversterkingen in Nederland. Het versterken van

een strandlagune, een soort ondiep

de zeewering biedt een kans om tegelijkertijd te

binnenmeer waar straks kinderen

investeren in de inrichting van de regio. De gemeen-

veilig kunnen spelen en zwemmen.

ten Bergen en Schagen, Natuurmonumenten, Landschap Noord-Holland en de provincie Noord-Holland hebben daarvoor een programma opgesteld met 25 projecten zoals de aanleg van natuur en nieuwe fiets- en wandelroutes. Daarnaast investeert de provincie nog eens 2,5 miljoen euro voor extra projecten die bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit, in een aanvullend tweede programma. Initiatiefnemers moeten wel voor minimaal 50 procent cofinanciering zorgen.

28

Interview

‘Rebuild by Design’ is de succesformule waarmee Henk Ovink, onze eerste Nederlandse Watergezant, Amerika veroverde. Wordt 'Rebuild by Design' het kroonjuweel van de Nederlandse wateraanpak? Waterforum sprak met hem over de opzet van ‘zijn’ methode, en over de mogelijkheden om dit concept en deze procesaanpak in andere landen toe te passen. Ook gaat hij openhartig in op de vraag of de methode ook in eigen land werkt, niet in reactie op maar eerder ter voorkoming van een ramp, en of het Nederland tot een van de koplopers op het gebied van waterkennis maakt.

Never waste a good crisis!!

Rebuild by Design is samenwerken, verbinden Door Jaap Groot

Net terug uit Amerika en met een overvol programma van

de regio. Talent ontmoette talent voor de beste inzichten, een

besprekingen om daarna weer door te reizen naar Zuid-Afrika,

werkelijk proces van wederzijds leren en het doorgronden van

neemt Henk Ovink toch tijd om uitleg te geven over ‘zijn’ concept

de kwetsbaarheden en afhankelijkheden van de regio. Gericht

‘Rebuild by Design’. “Het draait allemaal om samenwerken,

op de kansen: kansen voor een betere toekomst, de kansen een

verbinden en innoveren”, zo vat Henk direct kernachtig zijn

voorbeeld te zijn voor de rest van het land, wellicht de wereld, hoe

concept samen. “Dat geldt voor het hele traject, van het opzetten

je je goed kunt voorbereiden op de onzekerheden van morgen en

en ontwikkelen tot het uitvoeren en vermarkten. Zoiets kan

overmorgen. Zo leverden we met ‘Rebuild by Design’ 41 voorstellen

niemand alleen, ik was dan ook heel gelukkig met de sterke

op, waarvan we er tien in lokale coalities met professionals en

ondersteuning van de Nederlandse regering en de Nederlandse

lokale stakeholders hebben uitgewerkt. Zes daarvan waren zo

water- en ontwerpsector. Samen hebben we 'Rebuild by Design’ in

goed dat de Task Force er in totaal een kleine miljard dollar voor

Amerika tot een succes weten te maken.” Henk vertelt: “Rebuild

over heeft om deze uit te voeren. En bij die zes zitten er vier met in

by Design was een ontwerpwedstrijd waarbij de inzet was om

totaal 16 Nederlandse bedrijven en instellingen. Zo goed zijn we

het beste talent vanuit de hele wereld - op het gebied van

dus!”

klimaatverandering, ontwerp, planning, bestuur en financiering - aan te trekken en te laten samenwerken met alles en iedereen

Nu het concept werkt, is Henk nog meer overtuigd van het belang

uit de door Sandy getroffen regio. Iedereen? Ja echt iedereen.

van samenwerking. “Het idee lijkt namelijk simpel, maar de

Honderden organisaties, duizenden mensen zijn door de negen

ontwikkeling is dat absoluut niet.”

maanden van de wedstrijd doordrongen van de noodzaak om

Als voorbeeld noemt Henk de problemen die volgen na een ramp.

te veranderen. De wereldwijde inzichten op het gebied van

“We zijn gewend om alles sectoraal en los van elkaar aan te

klimaatverandering, zeespiegelstijging en andere toekomstige

pakken. Eerst je eigen ‘mind’ opmaken voor je in gesprek gaat

ontwikkelingen werden elke dag gekoppeld aan de lokale vragen,

met de ander. Terwijl het tegenovergestelde zoveel meerwaarde

de ervaringen van burgers, bestuurders en ondernemers uit

oplevert: betere inzichten, meer draagvlak en werkelijk innovatieve

29

Interview

Watergezant

Het kabinet heeft in maart van dit jaar de 47-jarige Henk Ovink benoemd tot Nederlands eerste Watergezant.

Hij moet de kennis en kunde van de Nederlandse watersector internationaal gaan vermarkten. De belangrijkste taak van de Watergezant is economische diplomatie: als boegbeeld van de watersector zorgt hij voor goede relaties met buitenlandse overheden, kennisinstellingen, koepels, coördinerende en vertegenwoordigende gremia, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties.

Ovink was eerder waarnemend Directeur-Generaal Ruimte en Water op het ministerie van Infrastructuur en Milieu en directeur Nationale Ruimtelijke Ontwikkeling. Ovink ontwikkelde en leidde voor de wederopbouw van de New York en New Jersey regio de ontwerpwedstrijd ‘Rebuild by Design’, door CNN uitgeroepen tot één van de meest innovatieve ideeën van 2013. Op dit moment zijn 15 Nederlandse bedrijven en organisaties aan het werk met de uitvoering van de winnende projecten.

en innoveren veranderkracht. Als we eerst onze posities willen bepalen, dan leidt

geen uitgangspunt dat mensen in de getroffen regio aanspreekt,

samenwerken al snel tot onderhandelen. Samenwerken moet juist

die willen hun oude situatie terug. Ik zag bijvoorbeeld ergens

in de plaats komen van onderhandelen, dat is de kern van Rebuild

de kreet ‘I hate you Sandy!’ op een gebouw staan. Dan moet je

by Design. Het gaat dus niet over het uit-onderhandelen van je

niet gaan roepen dat de ramp ook mogelijkheden biedt.” Toch

eigen standpunten, maar over hoe je kennis en ideeën kunt delen

wil Rebuild by Design na een ramp een veerkrachtig - resilient

om tot gedragen en tegelijk innovatieve oplossingen te komen.”

zeggen de Amerikanen - nieuw, beter en vooral geïnnoveerd

Deze vorm van samenwerken vraagt bijzonder leiderschap “Je kunt

gebied ontwikkelen. En dat lukt alleen, zo geeft Henk aan, als

geen partijen buitensluiten, het gaat dus om werkelijk inclusief

je het vertrouwen hebt van alle partijen en ervoor zorgt dat alle

leiderschap, waarbij op elk moment iedereen altijd welkom is.Dat

betrokkenen meedenken en achter de plannen staan. “Daarvoor

klinkt mooi maar stuit in de praktijk natuurlijk op conflicterende

moet je je openstellen, gebruik maken van de kennis van de

belangen.”

wereld, de bewezen innovativiteit en vooral ook het talent van de regio. De regio kent het systeem van binnenuit en heeft de

Innovatie

ervaring. Uiteindelijk is het dan aan ons om alle kennis, ervaring,

Rebuild by Design werd een samenwerking met meer dan

ideeën en innovativiteit met elkaar te matchen. Die ambitie wordt

500 organisaties, georganiseerd door een kern van lokale

in onze visie door het ontwerp aangestuurd.”

kennisinstellingen, NGO’s en met de hulp van een aantal grote financiers. “De eerste fase ging om onderzoek, erachter komen

Kansen

wat de kwetsbaarheden en afhankelijkheden van de regio zijn,

Waar Ovink in Amerika meteen tegenaan liep, was de omvang van

en waar de kansen zitten. In de tweede fase ging het erom lokale

het gebied. Niet alleen het aantal organisaties die op wat voor

coalities te bouwen en samen met de designteams oplossingen te

manier dan ook bij de samenwerking betrokken wilden zijn, maar

ontwikkelen die werkelijk innovatief waren.”

ook de grote bestuurlijke verschillen binnen het gebied. “De regio

“Never waste a good crisis” stelt hij lachend. “Maar dat is natuurlijk

is heel erg versnipperd, bedenk dat het totale gebied zo groot

n x pe ! la ep 0 ur Sy rkl 20 ke 1 de DN ATA in vl t/m wa i K et m

Voordelen Watts Sylax vlinderkleppen: • blow out proof en gemakkelijk te onderhouden dankzij circlips; • versterkte veiligheid door een secundaire afdichting; • doorlopende as voor montage zelf centrerende vlinder: langere levensduur, betere afdichting en een beter draaimoment; • optimale overdracht van het draaimoment door tand en groef as-/vlinderverbinding; • zelfsmerende lagers

Zekerheid met Watts Sylax vlinderkleppen De Sylax vlinderkleppen zijn volgens EN 593 ontwikkeld en zijn uitgevoerd met een gietijzeren huis, een sferische klep in RVS316 en de klepvoering is gemaakt van EPDM, dat goed bestand is tegen hoge temperaturen.

Watts Water Technologies Benelux Beernemsteenweg 65, 8750 Wingene, België.

Tel. +31 (0)313 67 37 50 Fax. +31 (0)313 65 20 73 E-mail info@wattsindustries.nl Internet www.wattsindustries.nl | www.waterbeveiliging.nl

A Division of Watts Water Technologies Inc.

Watts Industries Netherlands B.V. is onderdeel van Watts Industries Europe B.V.

Wilt u ook uw waterdata ontsluiten neem plaats in het proefpanel van Zzyzx Data

hét overzicht van alle relevante waterinformatie

Bent u op zoek naar de meest actuele informatie uit de nationale waterwereld?

Variërend van de laatste onderzoeken van toonaangevende kennisorganisaties tot ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving en rapporten over innovatie, duurzaamheid, artikelen uit vakbladen etc? Deze speciaal met én voor de watersector ontwikkelde databank ontsluit op een snelle en toegankelijke manier relevante informatie voor de waterprofessional. Daardoor blijft u op de hoogte van de laatste trends in uw vakgebied. Of het nu gaat om waterzuivering, water,- of deltatechnologie, bij zzyzx data vindt u alle informatie die u nodig heeft om uw vak nog beter uit te oefenen.

Neem voor meer informatie contact op met mark@novaforum.net

31

Interview

is als Nederland, België en Denemarken bij elkaar. Iedereen was

tussen ‘professionals en people’, en politiek gedreven in plaats van

op zijn manier afhankelijk en onzeker, en dat moest ik ombuigen

bestuurlijk. De politiek begint op straat en niet op de ministeries. In

tot een gezamenlijk inzicht van kansen en mogelijkheden.” Uit

Nederland zou een proces als Rebuild by Design er dan ook anders

de 148 teams die zich vanuit de hele wereld meldden heeft de

uit zien, maar de doelen en uitgangspunten zijn ook hier absoluut

Task Force er tien gekozen. Daarmee ging Henk aan de slag, stuk

van belang en met de veranderende rol van de overheid en ‘de

voor stuk teams van wereldklasse met ingenieurs, ontwerpers en

energieke samenleving’ zie je juist ook hier een andere cultuur van

beleidsmakers. Elk team moest zelfstandig onderzoek doen, maar

samenwerken ontstaan.”

de teams kregen ook nadrukkelijk de opdracht dat zij niet mochten

Maar in Nederland kennen we toch de veel geroemde Gouden

beginnen met ontwerpen. “Ik heb na deze onderzoeksfase heel

driehoek, de samenwerking tussen overheid, bedrijven en

hard STOP moeten roepen. Niet meteen oplossingen, maar eerst

kenniscentra. Dat zou toch een prima gesprekspartner zijn?

coalities, partijen bij elkaar brengen en samen aan de slag.”

“Voor ‘Rebuild by Design’ is dat niet voldoende. In de Gouden

De teams moesten samen met de lokale partijen - community

driehoek mis je één hele belangrijke partner: de mensen. Maar je zou

organisaties, overheden, NGO’s, bedrijven - aan het werk. Zo

vanuit het principe van ‘Rebuild by Design’ een Nederlands model

ontstond er eigenaarschap in de regio en een beter begrip van

kunnen maken. Dat geldt ook voor andere landen, als je maar

de eigen kwetsbaarheden en kansen. Tegelijk kregen de teams

rekening houdt met alle aspecten en betrokkenen.”

de rijkdom van inzichten en ervaring van de lokale spelers mee

Kun je een project in Nederland noemen waarbij we Rebuild by

die daardoor het ontwerp en de voorstellen konden versterken.

Design in een Nederlandse versie nu al kunnen gebruiken?

Dit was coalitievorming op een schaal die we nog nooit hadden

“Jazeker, ik denk dan direct aan de problemen rond de gaswinning

gezien!“

in Groningen. Dat is typisch een situatie waar samenwerken en

“Het was uiteindelijk geen wedstrijd met één winnaar met een

verbinden de sleutelwoorden zijn en waar innovatieve oplossingen

plan op de muur. Nee, het was een proces waarbij de zes (!) beste

en eigenaarschap nodig zijn om tot een succesvolle oplossing te

voorstellen konden worden gefinancierd met een miljard dollar

komen.”

investeringsgeld van de federale overheid. ”

Rebuild by Design wordt een kroonjuweel voor de export van onze waterkennis genoemd. Maar hoe vertaal je het concept naar een

Kan ‘Rebuild by Design’, nu het in Amerika zo succesvol verloopt,

grotere betrokkenheid van Nederlandse bedrijven en kenniscentra?

ook in andere landen worden toegepast?

“Het in kaart brengen van de betrokkenen en het uitrollen van

“De basis van het concept, het proces van samenwerken en

het totale concept vraagt om specifieke kennis, en zogenaamde

verbinden, de inzet van ontwerp, geen oplossingen maar eerst

tools and skills. Veel van die kennis is in Nederland beschikbaar

antwoorden, is overal toepasbaar. Maar de financiering verschilt

en bedrijven kunnen van het begin af aan bij de projecten

per land of per project. In Amerika komt de financiering voor een

aanwezig zijn. In de Amerikaanse teams zaten bijvoorbeeld zestien

groot deel van filantropische organisaties en stichtingen.

Nederlandse bedrijven. Bedrijven die absoluut hun meerwaarde

Naast het geld en het proces gaat het ook over de partijen en de

hadden en die ook gevraagd werden om hun ervaring in praktijk

samenwerking. In Nederland kennen we geen cultuur van zulke

te brengen. Opdrachten die zij niet gekregen hadden als zij alleen

sterke communities, hier zie je vaker een bestuurlijk proces waarbij

zouden werken. Om dit soort grote en diverse problemen aan

professionals van overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven

te pakken, moet je samenwerken. En dat kunnen Nederlandse

samenwerken. Met Rebuild by Design hebben we het gat gedicht

bedrijven heel goed.”

140196

KSB introduceert hoog-efficiënte afvalwaterpompen tot 150kW KSB introduceert afvalwaterpompen van het type Amarex/KRT met energiezuinige motoren. Deze motoren voldoen aan de toekomstige Europese rendementseisen IE3 (Premium Efficiency) voor standaardmotoren. De nieuwe pompsets, zijn toepasbaar als dompelpomp en als overstroombare droogopgestelde kort gekoppelde blokpomp en kunnen zowel met als zonder Ex-beveiliging worden geleverd. De uitvoering in natte en droge opstelling funtioneren zonder koelmantel en zonder mediumkoeling.

KSB Nederland BV . infonl@ksb.com . www.ksb.nl/Amarex

Amarex N

Amarex/KRT

Amarex/KRT

› Onze techniek. Uw succes.

Pompen Afsluiters Service n

n

BEZOEK ONZE STAND TIJDENS:

17, 18 EN 19 MAART 2015 EVENEMENTENHAL GORICHEM

HET WAARDEVOLLE VERSCHIL IN BODEM- EN WATERKWALITEITSZORG!

Milieu & Water

Verhoeve Milieu & Water is een innovatief uitvoerend bedrijf gericht op het uitvoeren van bodem- en waterkwaliteitszorg. Onze primaire taak is het ontzorgen van onze opdrachtgevers op het vlak van realisatie, service en onderhoud aan diverse waterbehandelingsinstallaties.

Service & Onderhoud

VerhoeVe Milieu & Water Nederland Aventurijn 600 • NL-3316 LB Dordrecht T +31(0)78 652 00 70 • www.verhoevemw.com • www.verhoeve-so.com

33

Interview

Henk Ovink is door de Nederlandse regering uitgeleend aan de US Presidential Hurricane Sandy Rebuilding Task Force. Deze Amerikaanse organisatie staat onder voorzitterschap van Shaun Donovan, US Secretary van Housing and Urban Development (HUD). Henk Ovink introduceerde in Amerika ook het Nederlandse Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT).

Wereldwatersnoodkaart

speelt en waar de nood het hoogst is en de kansen liggen voor onze

Als je, in het algemeen, kijkt naar de export van Nederlandse

Nederlandse aanpak.“

kennis, hoe vind je dan dat Nederland het doet? ”Nederland is wereldleider op het gebied van integraal

Dutch Approach

watermanagement. En terecht. Ik ben erg trots op onze sector en

Het beeld is echter niet compleet zonder de laatste twee kaarten.

de manier waarop we als overheden, bedrijfsleven en kenniswereld

“De vierde stap is de kaart van de Dutch Approach. Dat betekent

samenwerken en wereldwijd het verschil maken.

het in kaart brengen van de Nederlandse aanpak, de samenwerking

Vooroplopen verplicht en er ligt een wereld aan opgaven voor ons

tussen de overheid, de bedrijven en de kenniscentra. Ken je sterkten

open. Dat vraagt wel dat we moeten investeren in kennis over hoe

en zwakten en ken die van je mogelijke internationale partners

die watercrisis zich zal gaan afspelen in de komende jaren. Ook

zodat je strategisch kunt inzetten op sterke wereldwijde coalities.

daar investeren we als sector nu veel in en de tools en inzichten die

Tot slot de vijfde kaart, de financiële. We moeten plannen maken

dat oplevert kunnen we vaak direct in de praktijk brengen. Voor

die onderscheidend goed zijn en die tegelijk leiden tot investeringen.

dat betere begrip en het nog meer vat krijgen op de opgaven van

De financiering is dus vanaf het begin onderdeel van de idee- en

de toekomst moeten we beginnen bij de wereldwijde watersnood.

planvorming. Hoe kan het project gefinancierd worden? Welke

Weten we voldoende hoe watercrises, economie en urbanisatie

financiële partijen kunnen helpen? Zowel publiek, semipubliek

en de politieke veranderingen wereldwijd op elkaar ingrijpen?

als privaat. Het is cruciaal om de financiële partners er van het

En weten we dus waar de grootste opgaven liggen die we met

allereerste begin bij te betrekken. Niet eerst een plan maken en dan

onze kennis en expertise kunnen beïnvloeden? Juist vanuit dit

pas financiers zoeken. Financiers moeten onderdeel worden van de

systeem moeten we in staat zijn de enorme watercrisis die op de

oplossingen, niet van het probleem.”

wereld af komt, het hoofd te bieden. Niet voor niets zette het World Economic Forum watercrises op nummer één dit jaar in haar

Nederland is wereldleider, wat maakt ons zo bijzonder?

Risk Report. Nederland en de Nederlandse watersector is als geen

“Nederland heeft bijzondere kennis en ervaring in integrale lange

ander in staat om het tij te keren.”

termijnkosten batenanalyses. In Amerika was men bijvoorbeeld niet in staat om de projecten van ‘Rebuild by Design’ in zijn

Vijf kaarten

geheel door te rekenen. De Nederlandse organisaties Rebel en

Als het gaat om verbanden aan te leggen noemt Henk het belang

Deltares hadden daar wel de kennis voor. Door de steun van deze

om vijf ‘kaarten’ met elkaar te matchen . “Als je de eerste kaart

Nederlandse bedrijven kregen de Amerikaanse teams toegang

met de watersnoodgebieden in beeld hebt, moet je die matchen

tot een systematiek om hun plannen langs een integrale lange

met de tweede, de economische kaart. Daarbij is het belangrijk dat

termijn, economische en financiële meetlat te leggen. Daarnaast

je de nadruk legt op de dynamische verstedelijking, daar zie je waar

vraagt ook het evalueren van de complete projecten de nodige

de problemen en kansen liggen. Als je vervolgens watersnood,

ervaring, en die hebben we eveneens in Nederland. De Nederlandse

economie en verstedelijking kruist, zie je waar de grootste

meerwaarde is dat we ideeën van het begin tot het eind kunnen

knelpunten ontstaan.” Maar dan ben je er nog niet. Henk legt een

monitoren met ‘proving technology’ en standaarden. Op die

derde kaart, die van de politiek, over de twee andere kaarten. “Kijk

manier laten we opnieuw zien dat we een stevige en betrouwbare

bijvoorbeeld naar de rol en werkwijze van China in Afrika. Als je hier

partner zijn. Zo combineren we alle kennis voor de volgende stap als

de drie kaarten op elkaar legt, krijg je pas een goed inzicht in wat er

wereldwaterleider. ” S

34

TRENDS

Overal in de wereld worden langs kusten ontziltingsinstallaties gebouwd voor de bereiding van drinkwater. De meeste zijn uitgerust met omgekeerde osmose, een inmiddels betrouwbare en relatief goedkope technologie. Toch willen Nederlandse drinkwaterbedrijven er nog niet aan. Daarom is het voor Nederlandse watertechnologiebedrijven moeilijk om van deze mondiale trend een graantje mee te pikken. Immers het ontbreekt hen aan een thuismarkt waar innovaties beproefd kunnen worden. Toch is er verandering waarneembaar. Nieuwe watertechnologie leveranciers durven de sprong naar de megamarkt voor zeewater ontzouting toch te wagen. Met zeer innovatieve technieken lijken ze een goede kans te maken. De vraag is alleen wat de nieuwe trend gaat worden: water uit zoutwater zoals met omgekeerde osmose of zout uit water zoals met elektrodialyse?

Zout uit water als alternatief voor water uit zout

Nieuwe stappen in megamarkt voor ontzouten zeewater Door Jac van Tuin

"Minder watergebruik blijft altijd de beste optie, maar in geval van een tekort aan zoet water is het bereiden van drinkwater uit zeewater tegenwoordig een prima alternatief", zo laat Albert Jansen van TNO weten. Begin dit jaar stond hij op het podium tijdens het Saudi Water & Power Forum 2015 in Riyad als een van de vier winnaars van de Global Innovation Challenge.

TNO werkt al vijftien jaar aan de ontwikkeling van energieefficiënte technologie voor het ontzouten van zeewater. In 2005 leidde dat tot de lancering van MemStill, een nieuwe membraandistillatie technologie die goedkoop drinkwater kan leveren als er slim gebruik kan worden gemaakt van een externe bron met restwarmte. Intussen heeft Jansen niet stilgezeten. Hij Albert Jansen was tijdens het Saudi Water & Power Forum 2015 in Riyad één van de vier winnaars van de Global Innovation Challenge

werkte verder aan de ontwikkeling van een nieuwere versie, de MemPower, die niet alleen drinkwater levert maar ook elektriciteit.

35

TRENDS

Het is deze combinatie die tijdens

Nederlandse start-ups

het forum in Saudi-Arabië zo

Recentelijk zijn in Nederland een aantal

werd geroemd.

bedrijven gestart met innovatieve technieken voor het ontzouten van

Direct de wereldmarkt op

zeewater.

Al die jaren heeft het succesvolle pionierswerk van Albert

Salttech (Wetsus spin-off) brengt

Jansen in Nederland weinig

de DyVaR destillatie-verdamper

navolg gekregen. Daar lijkt

technologie op de markt voor

nu verandering in te komen.

zoutwaterstromen die moeilijk te

Wetenschappelijk onderzoek

behandelen zijn met omgekeerde

bij Wetsus in Leeuwarden en

osmose. De eerste drinkwaterinstallatie

bij TU Delft hebben start-ups

staat in Memtone, Texas.

opgeleverd die met nieuwe innovatieve ontziltingstechnieken de wereldmarkt opstappen. Ze wachten niet op een eerste

High Voltage Water (Wetsus spin-

Nederlandse afnemer, maar gaan direct op zoek naar

off) heeft een speciale sproeikop

buitenlandse afnemers die al langer met ontzouting bezig zijn.

ontwikkeld die elektrostatisch wordt en

Technologisch is nog onduidelijk welke kant het op gaat met de

het zeewater veel fijner verneveld. De

ontziltingstechnologie. Lukt het met omgekeerde osmose om nog

technologie verhoogt het rendement

meer water uit het zeewater te halen? Of komt elektrodialyse nu

van destillatie verdampers. De eerste

eindelijk wel langszij en wordt het een nieuwe trend om het zout

pilot installatie wordt nu gebouwd.

uit het zeewater te halen? In Nederland worden beide opties onderzocht.

Elemental Water Makers (TU Delft spin-off) heeft een manier gevonden

Explosieve groeimarkt

om de fluctuaties van zonne-energie

De kosten van zeewater ontzouting zijn volgens Jansen in ieder

op te vangen voor een constant

geval geen probleem meer. "Met Memstill is het mogelijk om

proces van omgekeerde osmose. De

voor 50 cent een kubieke meter drinkwater te bereiden uit

eerste installatie is in aanbouw op de

zeewater. In Nederland betaal je op bepaalde plaatsen al 2,30

Maagdeneilanden in de Caraïbische Zee.

euro voor je drinkwater. Dat maakt duidelijk dat de technologie niet meer de kostenbepalende is", aldus Jansen. Toch heeft de

Solteq heeft een manier gevonden om

ontziltingstechnologie de Nederlandse watermarkt nog niet

windenergie direct om te zetten in druk

bereikt. Er wil weleens een waterleiding breken naar één van de

voor het omgekeerde osmoseproces . De

Waddeneilanden, en dan duikt de vraag op of het niet beter is ter

eerste installatie is in aanbouw op het

plekke een omgekeerde osmose-installatie te bouwen. Iedere keer

Colombiaanse eiland Johnny Cay in de

verstomt die discussie weer snel.

Caraïbische Zee.

Mondiaal is er wel sprake van een doorbraak. De explosieve groei van de markt voor ontziltingsinstallaties is onmogelijk nog te

Aquaver brengt de vacuüm membraan

negeren. Vorig jaar steeg die nog met 10%.

distillatie technologie op de markt

Aanvankelijk beperkte zich het ontzouten van zeewater tot het

en bouwt de eerste installaties op de

Midden-Oosten waar uit het stoom van een elektriciteitscentrale,

Malediven in de Indische Ocean.

en passant, ook drinkwater kan worden bereid. Inmiddels is het thermisch ontzouten voorbijgestreefd door omgekeerde osmose

BiAqua (TU Delft spin-off) is

en dat heeft tot enkele grote veranderingen geleid. Niet alleen

gespecialiseerd in het voorkomen van

werd ontzilting veel goedkoper maar het energieverbruik ging fors

vervuiling van omgekeerde osmose

naar beneden.

membranen door het verwijderen van

Indirect heeft de sterke opkomst van membraanfiltratie ook

sulfaat.

’s Werelds meest toonaangevende vakbeurs voor proces-, drink- en afvalwater

AMSTERDAM • NL

EXHIBITION 3 - 6 NOVEMBER 







2015

Ontmoet ruim 20.000 beslissers uit de watertechnologiesector Zet uw producten, diensten en innovaties in de spotlight Haal maximaal rendement uit uw marketingcampagne Ontmoet de wereldwijde waterindustrie in Amsterdam

Voor meer informatie of advies op maat, contact Thijs Jagtenberg via t.jagtenberg@rai.nl of bezoek aquatechtrade.com Organised by

Part of

Supported by

www.aquatechtrade.com

37

TRENDS

De grootste ontziltingsinstallaties ter wereld De grootste ontziltingsinstallatie ter wereld is op dit moment Ras Alkhair in Saudi-ArabiĂŤ. De installatie is vorig jaar opgestart en kan - naast 2400 MW stroom - iedere dag 1 miljoen kubieke meter drinkwater leveren. De installatie is hybride gebouwd met 8 verdampers en 17 omgekeerde osmose-eenheden.

De grootste niet-thermische ontziltingsinstallatie is Sorek in IsraĂŤl. Deze omgekeerde osmose installatie is in 2013 opgestart en heeft een capaciteit van 624.000 m3/dag.

Het totale Nederlandse drinkwater gebruik is 3 miljoen m3/dag.

gevolgen voor Nederland. Instituten als Wetsus, KWR en TU Delft

toepassing van omgekeerde elektrodialyse. Dan transporteren

hebben namelijk veel kennis in huis op dit gebied.

we de zoutionen door het membraan en niet meer het water zelf. Wetsus heeft hiermee, samen met andere Nederlandse

Hernieuwde interesse in elektrodialyse

bedrijven, in Nederland al veel kennis opgedaan bij de

Vooraanstaande Nederlandse experts zijn het erover eens dat de

ontwikkeling van 'blue energy' en de eerste pilot installatie op

ontwikkeling van nieuwe ontziltingstechnologie nog lange tijd

de Afsluitdijk die onlangs in gebruik is genomen." Cornelissen

gericht zal zijn op het verder terugdringen van het energiegebruik.

denkt dat het mogelijk is om zeewater osmotisch te ontzouten

De vraag rijst of met omgekeerde osmose inmiddels de grens

door het in contact te brengen met zoetwaterstromen zoals

is bereikt. Programmamanager Jan Post van Wetsus gelooft

het effluent van gezuiverd afvalwater.

van wel. Hij ziet hernieuwde interesse in elektrodialyse. "Het grote voordeel is dat je elektrodialyse kunt doseren, afhankelijk

Ondernemers volgen de markt

van het zoutgehalte. Bij omgekeerde osmose moet je altijd een

Gerard Schouten is directeur bij Salttech dat de binnen

minimale druk hebben om het zeewater door het membraan te

de Water Campus ontwikkelde cycloon-verdampings

persen." Volgens Post is in Nederland veel onderzoek gedaan

technologie op de markt brengt. Salttech brengt zijn DyVaR-

naar ionenwisseling en die kennis laat zich goed toepassen voor

techniek specifiek niet op de markt voor het bereiden van

elektrodialyse. Post: "Bij Wetsus onderzoeken we nu de toepassing

drinkwater. "Onze eerste installaties hebben we geleverd

hiervan in het voorbehandelen van zeewater. Met elektrodialyse

aan de Amerikaanse industrie voor het behandelen van

is het mogelijk om zeewater gedeeltelijk te ontzouten. Een

waterstromen waarvan de samenstelling of concentratie

nabehandeling met een omgekeerde osmose-installatie kan dan

niet met andere technieken behandeld kan worden. Met

met veel lagere druk. Bij voorkeur verwijderen we dan ook nog

omgekeerde osmose kan zo'n stroom helemaal niet worden

meteen het sulfaat om daarmee de vervuiling van de omgekeerd

behandeld. Met DyVaR kan dat wel. Wij kunnen ook het

osmose membranen te voorkomen".

laatste restje water uit het brijn halen dat vrijkomt bij omgekeerde osmose of destillatie verdampers." Schouten

Mengen met zoetwaterstromen

ziet vooral de inspanningen van Wetsus als belangrijke

Senior onderzoeker Emile Cornelissen bij KWR ziet voor de langere

drijfveer achter de ontwikkeling van watertechnologie.

termijn nog twee andere alternatieven. "Er kan nog een grote

"Het opschalen van een innovatieve watertechnologie is

slag worden gemaakt met nog dunnere en sterkere membranen.

een heel belangrijke stap. In Nederland zijn daar voor ons

Dat zit vooral in de ontwikkeling van de nanotechnologie."

weinig tot geen mogelijkheden voor en daarom hebben wij

Maar Cornelissen is vooral geĂŻnteresseerd in de mogelijkheden

buitenlandse partners gezocht." Volgens Schouten is dat een

van directe (forward) osmose waarbij het water niet door het

logische gevolg als je watertechnologie in de volle breedte wilt

membraan geperst hoeft te worden, maar de zout oplossing

ontwikkelen. "Ondernemers volgen nu eenmaal de markt",

gaat op zoek naar een evenwichtssituatie. "Dit principe leent

concludeert Schouten. Onlangs is de eerste DyVaR-installatie

zich goed om het zeewater osmatische voor te behandelen en

voor het bereiden van drinkwater in gebruik genomen in de

het zo te verdunnen." Nog een stapje verder is volgens hem de

Texaanse stad Mentone. S

38

Waterveiligheid

3-D scan opname: NWO monitoring bij de Linnaeuskade in Amsterdam

Een belangrijke taak voor waterschappen is de bescherming van het beheersgebied tegen overstromingen. Dijken en andere waterkerende objecten worden om die reden met grote regelmaat geïnspecteerd. Een tijdrovende en kostbare opgave, dus zijn de waterschappen op zoek gegaan naar efficiëntere en zelfs betere mogelijkheden om de staat van hun waterkeringen in beeld te houden.

Het spanningsverschil tussen de metingen geeft ‘realtime’ inzicht in de sterkte van de dijk

Overvloed aan data is moeilijk te beoordelen

Veilige waterkeringen door geautomatiseerde monitoring

Door Rob Schoon

Waternet is het uitvoeringsorgaan voor de hele waterketen

zo goed mogelijk inzicht in de staat van de waterkeringen een

voor Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente

voorwaarde is.”

Amsterdam. Het beheersgebied ligt daarmee grofweg in de driehoek Haarlem, Leiden en Utrecht. “Dat betekent dat we

Traditioneel tijdrovend werk

voor de veiligheid ongeveer 1.000 kilometer waterkering in ons

De traditionele wijze van inspectie bestaat uit het visueel

beheer hebben waar we inspecties moeten uitvoeren,” stelt

beoordelen van waterkeringen. “Met de jaarlijkse schouw

Peter Jansen, asset manager bij Waternet. “Een forse opgave

krijgen we inzicht in het optreden van scheuren, verzakkingen

voor onze inspecteurs. Daarom zijn we ongeveer vijf jaar geleden

en de hoogte van waterkeringen. Daarnaast wordt periodiek

begonnen met meer geautomatiseerde monitoring van dijken,

het waterpeil in en langs de dijken gemeten en de staat van de

waarmee we een forse efficiencyslag maken. We zoeken steeds

begroeiing (of stenenpakket) bekeken. Je kunt je voorstellen

naar een optimale veiligheid tegen wateroverlast, waarbij een

dat dit veel werk is en ook altijd een momentopname. Daarom

39

Waterveiligheid

wilden we toe naar een

begroeid met bomen, liggen er kabels en leidingen in en soms

andere methode van

staan er zelfs woningen op. Ook deze NWO’s moeten we in kaart

monitoring om de veiligheid

brengen en inspecteren, omdat hierdoor de kans op schade aan

tegen wateroverlast in het

de waterkering aanwezig is. Hiervoor doen we op dit moment een

beheersgebied nog beter te

pilot met gebruik van slimme technologieën om de risico’s in beeld

kunnen beheersen.”

te brengen en houden.”

Waterpeil in en rond dijken

Objectieve data beperkt risico op schade

Het eerste aspect waar je aan denkt bij veiligheid tegen

De firma InTech Dike Security Systems (IDS Systems) werkt nauw

wateroverlast is de hoogte van waterkeringen en de stevigheid

samen met de geotechnici en waterveiligheidspecialisten van

ervan. Volgens Jansen is hierin al veel ervaring opgedaan en

ingenieursbureau ARCADIS in een gezamenlijke onderneming

niet alleen door Waternet. “De Stichting FloodControl IJkdijk

Dijk Monitoring Nederland (DMN). DMN draagt zorg voor de

heeft veel experimenten uitgevoerd met nieuwe, innovatieve

monitoringpilot van de NWO’s bij Waternet. Jeroen Mes, directeur

methodes voor monitoring van dijken en processen zoals ze

bij Dijk Monitoring Nederland (DMN) en adviseur van IDS Systems,

zich in dijken afspelen. Alles om te komen tot beter inzicht om

stelt dat bomen op dijken veel aandacht vragen vanwege het

problemen snel te signaleren, te verhelpen of te voorkomen.

risico op omwaaien waarbij het dijklichaam wordt beschadigd

Zij hebben ook een eindrapport opgesteld met bruikbare

evenals het risico van een gesprongen water- of gasleiding in de

methoden voor een nieuwe manier van dijkbewaking.”

waterkering zelf. “Wij brengen al deze risico’s in kaart, zodat snel

Waternet gebruikt diverse methoden om het waterpeil in dijken

kan worden gehandeld indien er zich een bedreiging voordoet.”

in kaart te brengen en dat betekent ook meerdere leveranciers.

“Het gaat om veiligheid en dan wedden we niet op één

Geen eenvoudige opgave volgens Jansen vanwege de diversiteit

paard. De bevindingen, zoals gerapporteerd door de Stichting

aan NWO’s.“Neem alleen de bomen al. Met de methode van DMN

FloodControl IJkdijk zijn daarbij uitstekend bruikbaar.”

hebben we nu inzicht in de soort en hoogte van de bomen en waar ze exact geplaatst zijn.” Voor deze inventarisatie en monitoring zijn

Realtime inzicht in sterkte dijken

diverse technieken gebruikt, stelt Mes: ”We maken onder andere

Voor het berekenen van de sterkte van dijken experimenteert

gebruik van exacte hoogtedata, 3D-scanning, stereofotografie,

Waternet bijvoorbeeld met de uitkomsten van metingen uit de

grondradar en infrarood temperatuurmetingen. En natuurlijk een

kering door middel van sensoren. Deze sensoren meten continu

aantal andere databases met reeds beschikbare gegevens rond

het waterpeil in de dijk en relateren dit aan het waterpeil van

bomen, kabels en leidingen, en bebouwing. Met deze, in nauwe

het aangrenzende water. De sensoren meten het drukverschil

samenwerking met Waternet, ontwikkelde en beproefde methode

tussen de waterniveaus en zetten dit om in spanning. Het

geven wij Waternet continu inzicht in de ontwikkelingen. Dan kan

spanningsverschil tussen de metingen wordt gebruikt voor

beheer gericht worden ingezet op de plaatsen waar het echt nodig is.”

modelleringen en berekeningen en geeft zo realtime inzicht in de sterkte van de betreffende dijk. Het levert niet alleen

Tevreden, maar nog niet klaar

tijdwinst op. “De geautomatiseerde monitoring geeft beter

Peter Jansen is tevreden over de vorderingen op het gebied van

inzicht en gebleken is dat er minder schommelingen optreden

dijkmonitoring in de afgelopen jaren.“Door de diverse instanties en

in het waterniveau in de dijken dan altijd aangenomen. Bij de

bedrijven zijn er genoeg mogelijkheden om steeds meer inzicht te

beoordeling of dijken versterkt en/of verhoogd moeten worden,

krijgen in de staat van onze waterkeringen. Dat scheelt niet alleen

is door middel van berekeningen en het gebruik van sensordata

tijd en kosten, maar het vergroot ook de veiligheid. Objectieve

deze verbeteropgave te optimaliseren. Dat betekent minder

methoden voor metingen zijn er voldoende, we moeten er nu vooral

ruimtegebruik bij het verbeteren en kunnen we effectiever ons

voor zorgen dat onze inspecteurs de overvloed aan data goed weten

beheer doen. Dit extra inzicht bespaart dus ook zeker kosten.”

te beoordelen om de juiste acties in gang te zetten. In deze pilot is daar dan ook veel aandacht voor en met het oog op de toekomst

Niet Waterkerende Objecten (NWO’s)

kunnen we met de nieuw verkregen data ook beter aangeven welke

De dijken (en andere waterkeringen) in Nederland zijn primair

waterkeringen onderhoud nodig hebben en/of waar ze versterkt

aangelegd om het land te beschermen tegen wateroverlast.

dienen te worden. We zijn uitstekend op weg, maar klaar zijn we

Ze hebben echter ook vaak andere functies. “Vaak zijn dijken

nooit.”S

Samen vormgeven aan vooruitgang Grontmij is een toonaangevend Europees adviesen ingenieursbureau met uitgebreide expertise op het gebied van energie, snelwegen en wegen, duurzame gebouwen en water. Bij Grontmij werk je aan aansprekende, toonaangevende, nationale en internationale projecten. We hebben een sterke focus op kennisontwikkeling om onze mensen de beste in hun vak te laten zijn en blijven.

Kijk voor meer informatie op werkenbijgrontmij.nl

Grontmij groeit!

Grontmij heeft stevige groeiambities binnen de watertechnologie. Om die groei te faciliteren zoeken wij nieuwe collega’s voor onze kantoren in de Bilt en Middelburg. Onze expertise op het gebied van watertechnologie omvat het gehele ontwikkelingstraject van transport- en zuiveringssystemen, inclusief eventuele uitwisseling van energie, water en grondstoffen met de directe omgeving (bijvoorbeeld industrie, kassen en woningen). Hierbij ontwikkelen en implementeren we baanbrekende technologieën als DEMON®, S-select® en EssDe®. Daarnaast zoeken we collega’s binnen de infrastructurele watertechniek.

Adviseur Werktuigbouwkunde Watertechniek Engineer Werktuigbouwkunde Watertechniek Senior Afvalwatertechnoloog Medior Afvalwatertechnoloog Adviseur / Projectleider Procesautomatisering (meerdere vacatures)

werkenbijgrontmij.nl

41

Innovatie

Het Nederlandse programma VIA Water heeft zeven Afrikaanse landen en twaalf 'pressing water needs' geselecteerd om waterinnovaties in Afrikaanse steden te ondersteunen. Om voor deze waterproblemen oplossingen te vinden gaat VIA Water op zoek naar innovaties die zoveel mogelijk komen vanuit de landen zelf en waar verschillende sectoren bij zijn betrokken.

Leren van innoveren en kennis delen is daarbij een rode draad, die vorm krijgt in de online VIA Water Community en in het VIA Water-fonds. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft voor dit programma, dat voor eind 2018 afgerond moet zijn, tien miljoen euro ter beschikking gesteld.

'Pressing needs'

Tien miljoen voor innovatieve projecten in Afrika

Via Water zoekt wateroplossingen in Afrikaanse steden

Door Peter Lindeboom

Door slechte afvoer van regenwater uit de bergen naar Lake Malawi kampt Malawi met veel overstromingen

42

Innovatie

Door de milieuverontreinigingen brengt het eten van vis, voor mens en dier, risico’s met zich mee.

Titia Wouters: “Het feit dat het programmabureau bij UNESCO-IHE is ondergebracht, werkt enorm in ons voordeel. Op dit moment studeren er zo'n 70 Masteren PhD-studenten uit de zeven VIA Water-landen in Delft en die vormen een hele waardevolle bron van kennis en contacten. En het alumninetwerk is langs deze weg ook gemakkelijk te bereiken en inzetbaar.

Om tot een goede inhoudelijke focus te komen, heeft VIA

wordt aangestuurd door een Regiegroep, bestaande uit

Water halverwege 2014 een onderzoek afgerond naar de

vertegenwoordigers uit de Nederlandse watersector. Een

‘most pressing needs’ op watergebied in de zeven landen. Titia

belangrijk onderdeel van VIA Water is de (online) Community

Wouters , programmamanager van VIA Water : “Daar kwam uit

waar projectindieners, experts uit Nederland en uit de

dat we ons willen richten op de urbane omgeving. De druk op

doellanden, vanuit de overheid, bedrijfsleven, NGO's of

de stad neemt toe door de bevolkingsgroei en daarmee groeit

kennisinstellingen zich kunnen aanmelden. Communityleden

ook de waterproblematiek. Maar in die urbane omgeving vind je

kunnen via de website, sociale media en tijdens live events

ook de innovatieve ideeën, nieuwe samenwerkingsverbanden,

kennis en expertise delen over de geïdentificeerde ‘pressing

creativiteit en ondernemerschap en dat willen we bij VIA Water

needs’ en over mogelijke innovatieve oplossingen. Titia: "We

volop de ruimte geven. Bij Afrika moet je niet alleen denken aan

realiseren ons dat in innovatieprocessen, en in het begeleiden

grote sanitaire problemen in de sloppenwijken, de verstopte

daarvan, niet alles succesvol kan zijn. Fouten maken is

rivieren, slecht drinkwater, slechtwerkende instituties,

onvermijdelijk. Dat kan en mag, mits je wel op zoek gaat naar

overstromingen en droogte. Die problemen zijn er ook, maar

wat er dan mis is gegaan en deelt hoe het beter kan. En dat

wij willen ook die andere kant laten zien: dat Afrika bruist, dat

delen gebeurt in de Community. Van partijen die een voorstel

de economie groeit en dat, zeker in de steden, hoogopgeleide

willen indienen voor het VIA Water-fonds, verwachten we een

en zelfbewuste jongeren aan slimme ideeën werken. Wij

hoge mate van interactie met deze Community. VIA Water is niet

willen die twee werelden, problemen en probleemoplossers,

alleen een fonds, ook een actieve leeromgeving". Het proces om

samenbrengen door middel van innovatieve oplossingen. Samen

een voorstel in te dienen bij het VIA Water-fonds begint bij het

mét de innovatieve geesten en energieke vrijdenkers die Afrika

opstellen van een korte 'teaser': twee pagina's waarin kort het

rijk is. Want de kennis is er, nu nog de toepassing”.

idee voor een innovatie wordt weergegeven. “Wij screenen de

Community en fonds

haalbaarheid van het idee en of het - na verdere ontwikkeling - in aanmerking zou kunnen komen voor financiering uit het

De VIA Water-organisatie bestaat uit het programmabureau,

VIA Water-fonds. Vervolgens ontwikkelt de indiener het idee

ondergebracht bij UNESCO-IHE, en het VIA Water- fonds,

tot een volledig projectvoorstel dat dan door VIA Water, in

waarvan het beheer is belegd bij Aqua for All. VIA Water

samenwerking met externe experts, wordt beoordeeld. VIA

43

Innovatie

Regiegroep:

Valorisatie en Innovatie in Afrika

• Jacqueline Barendse, WASTE

Nederland heeft 12 landen, waarbij de focus op water ligt,

• Willem Mak, Ministerie van

gekozen als prioriteit in het ontwikkelingsbeleid. Uiteindelijk

Infrastructuur en Milieu

koos VIA Water voor 7 van deze landen die in Afrika liggen:

• Kees Rade Ministerie van

Benin, Ghana, Kenia, Mali, Mozambique, Rwanda, Zuid-

Buitenlandse Zaken

Soedan. Vanuit deze keuze werd ook de naam VIA Water

• Sybe Schaap, NWP

opgesteld: Valorisatie en Innovatie in Afrika.

• Victor Langenberg, Deltares

Hulp of handel Het Via Water project wordt uitgevoerd onder de nieuwe visie van BZ ‘Van Hulp naar Handel’ waarbij het er vooral om gaat dat er duidelijke afspraken over de tegenprestaties worden gemaakt.(Handel). Critici op het gebied van hulpverlening wijzen er op dat de projecten van Via Water meer ‘hulp’ dan ‘handel’ zijn. De noodzaak om te stoppen met hulpverlening en over te gaan op ‘handel’ beschrijft onder meer de econoom Dambisa Moya. Zij reist de hele wereld over om de rijke landen hiervan te overtuigen.

‘Je maakt de mensen afhankelijk, je ontwricht de economie en je houdt het corrupte systeem in stand’, zo schrijft Moya in haar boek ‘Doodlopende hulp’. Ook Koert Lindijer, de Afrika correspondent voor de NOS en NRC , stelt dat geld geven aan het ,zoals hij noemt, rijke Afrika de bewoners geen vooruitgang geeft. Of dit ook betrekking heeft op de Via Water projecten kan je echter pas na vier jaar bepalen en hopelijk heeft Via Water dan ook de mogelijkheid om, na 2018, te kijken hoe de continuïteit van de projecten gewaarborgd is.

Water kent geen ‘call for proposals’, er kan continu ingediend

waarde zitten voor de Nederlandse ‘handel’.”

worden. Een briljant idee moet ons inziens niet een half jaar

Wat betreft de financiering stelt VIA Water dat de indienende

blijven liggen”.

partij verantwoordelijk is voor het financiële beheer van het eigen project. Daarbij moet zij verantwoording afleggen

Sociale innovaties

aan de fondsmanager ‘Aqua for All’. Die hanteert de

Via Water zoekt niet zozeer bewezen ideeën , maar meer sociale

standaardprocedures betreffende monitoring, die noodzakelijk

innovaties die toepasbaar zijn in de praktijk en aan het begin

zijn voor een financiering met Nederlandse overheidsmiddelen.

van de keten staan. “Daarmee bedoelen we ideeën die net uit

“En iedere partij moet laten zien dat zij een anti-fraude beleid

de onderzoeksfase komen en tot een pilot moeten komen. Een

heeft.”

idee moet meerwaarde hebben en er moet sprake zijn van een

Het VIA Water-programma loopt tot 2018. Dan moeten de

sterke intrinsieke motivatie. De projecten moeten zich namelijk

projecten zijn ingediend, beoordeeld en uitgevoerd. Titia:

niet beperken tot technologische oplossingen, we willen

“De meeste landen hebben we inmiddels bezocht, de

vooral oplossingen vinden die betrekking hebben op de hele

voorbereidingen zijn gedaan en de criteria zijn gereed. Er liggen

waterketen in het betreffende gebied.”

rond de 40 ‘teasers’ en we nodigen iedereen uit om ons te benaderen met ideeën.” S

VIA Water sluit aan bij het beleid 'Van hulp naar handel' van het

www.viawater.nl

Ministerie van Buitenlandse Zaken. Titia: “We kijken nadrukkelijk naar de behoeften in de landen zelf en stimuleren deelnemers uit de landen om met hun ideeën naar VIA Water te komen.

Dit creëert eigenaarschap van de projecten bij de doelgroep

Kwaliteitsplatform In 2011 initieerde voormalig staatssecretaris van

zelf. Vervolgens verbinden we het projectidee met Nederlandse

Buitenlandse Zaken Ben Knapen vijf kennisplatformen

expertise. Dat werkt volgens ons beter dan andersom. Verder

vanuit de wens om kennis, beleid en uitvoering dichter

vragen we van de indieners van de projecten om aan te geven

bij elkaar te brengen. Daarop is UNESCO-IHE Institute

hoe zij hun project, na afloop van de VIA Water-ondersteuning,

for Water Education gevraagd om het kennisplatform

denken te kunnen opschalen. En daarin kan toegevoegde

voor water (VIA Water) vorm te geven.

Dinsdag 2 juni 2015 RDM Innovation Dock Rotterdam Het NL DELTA IN PODIUM 2015 DUTCH! brengt u een BRING THE update van de miljarden Delta-industrie.

Nieuwe marktkansen, delta technieken en energie in de Nederlandse en wereldmarkt. n ’ valt in de prijze ‘Mister Coast met Marcel Stive iew Groot interv

richt zijn blik Watersector logie op nanotechno 11de jaargang /

nummer 1 / maart

stormvloedkering Beweegbare ië beschermt Venet

2015 / €12,50

lands Henk Ovink Neder t gezan eerste water 11de jaargang /

nummer 2 / april

2015 / €12,50

der verkiezingen ernon of staa Erop voor cruciale erschappen Wat

voor Megamarkt ewater ontzouten ze

Dit moet u zien!

U bent te gast op het RDM Innovation Dock aan de waterweg in Rotterdam.

In de mega-hallen waar vroeger onderzeeërs en de ss Rotterdam werden gebouwd is nu een fraai scholen- en innovatiecomplex gehuisvest. www.rdmrotterdam.nl

Powered by www.waterforum.net/congres & www.otar.nl

G IN 015 IG ni 2 OD 2 ju TN ag UI nsd

Di

Powered by Waterforum & OTAR

Dinsdag 2 juni 2015

RDM Innovation Dock Rotterdam

PROGRAMMA: 10 uur EXCURSIE

Vaartocht ROTTERDAM FLOODPROOF naar haven en stad met uitleg over Europoort adaptieprogramma.

Koffie op het achterdek van SS Rotterdam.

12.30 uur Lunch op de RDM Campus 13.30 uur HONDERD WERELDDELTA’s

Voorbeelden van succesvolle Delta-aanpak met 12 bouwstenen zoals in Bangladesh, Jakarta, Polen, etc. Gespreksleider CornĂŠ Nijburg (Water Governance Centre), Peter van den Horn (NWP), Ivo Demmers (Delta Alliance) en ervaren ondernemers.

14.30 uur DELTAPROGRAMMA NL

Katja Portegies, Staf Deltacommissaris: Nu aan de slag met de Deltabeslissingen.

Veiligheid, adaptie, zoetwater, IJsselmeer, RijnMaas Delta en HWBP2. Miljarden investeringen uit het Deltafonds voor de komende jaren.

15.00 uur Theepauze 15.30 uur ROTTERDAM en DRECHTSTEDEN

Rotterdam en Drechtsteden hoe maak je die waterveilig? Peter van Veelen (Gem. Rotterdam en TU Delft) vertelt u meer over adaptieve projecten op Kop van Feijenoord en het Noordereiland.

16.00 uur DELTA TECHNIEK EN ENERGIE

Voorbeelden van nieuwe Delta techniek energie: Getijden | Stroming | golf | thermisch | osmose | wind | zon | wko. EWA, energie uit water, Hans van Breugel (EWA en Tocardo) Update delta-energie en onderzoek in de praktijk, Ivo Pothof (Deltares) Risicobeheer bij overstromingen, Matthijs Kok (HKV lijn in water)

17.00 uur Netwerkborrel

Datum & locatie Dinsdag 2 juni 2015 RDM Innovation Dock Rotterdam dichtbij de A15 en met voldoende gratis parkeermogelijkheden.

Wie ontmoet u?

Honderd managers van bedrijven, opdrachtgevers, advies- en brancheorganisaties en overheden.

De kosten en voorwaarden De deelnemerskosten voor NL DELTA PODIUM 2015 bedragen E 295,- ex BTW. Na uw inschrijving ontvangt u een bevestiging, factuur en routebeschrijving.

Vrije annulering tot twee weken voor het event.

Lezerskorting Lezers van Waterforum en/of OTAR mogen inschrijven met 10% korting.

Uw exposure U kunt uw aanwezigheid op dit event versterken door tal van exposuremogelijkheden. Zoals een meetingpoint in de pauzes, het aanbieden van de koffie of borrel, keycord en/of promotiemateriaal.

Bel Sandra (0612749264) of Wolter (0651346510) Organisatie Sandra Alberts en Wolter Brinks; voor WATERFORUM en OTAR hosted by iNFORMAXX Inschrijving www.waterforum.net/congres www.otar.nl of stuur ons een mailtje: wolter@informaxx.eu of sandra@novaforum.net

46

Arbeidsmarkt

Do you speak English?

De watersector internationaliseert. En daarmee

Want kun je met Nederlandse collega’s nog aardig uit de voeten in

ook de arbeidsmarkt. Grote ingenieursbureaus

het Engels, lastig wordt het als je met de overheid in contact treedt.

opereren wereldwijd en zenden medewerkers uit

Alle officiële communicatie moet in het Nederlands. Het verbaast

voor meerjarige projecten. Zelfs het traditionele

mij niet dat bijvoorbeeld waterschappen nog steeds bolwerken van

MKB weet beter de weg in het buitenland te

Nederlanders zijn. Ook heb ik de indruk dat MKB-bedrijven nog maar

vinden, onder meer in het kielzog van Topsector

zeer mondjesmaat hun personeel internationaal rekruteren.

initiatieven.‘De kennis vermarkten’, is het credo.

Dus gaan ook onze professionals buitengaats

En dat is jammer. Want onze waardevolle kennis kan via de

en werken veelal in gemengde teams met lokaal

buitenlandse medewerker weer een nieuw netwerk en kennis

personeel. Buitenlandervaring verruimt bovendien

opleveren over ‘hoe de hazen lopen’ in bij voorbeeld Brazilië of

je horizon en staat goed op je CV.

Pakistan. Reuze handig als een internationale tender wordt

Tegelijk wordt buitenlands managementtalent

uitgeschreven of een kennisuitwisselingsproject voorbij komt. Dus

aangesteld bij kennisinstituten en bureaus,

zoek uw nieuwe medewerker ook eens in het land waar u graag de

zoals de Zuid-Afrikanen Naren Bhojaram bij

markt betreedt.

RoyalHaskoningDHV en Stephan Bocken bij

Onderdeel van de verwerving van een internationale positie voor het

Paques. Bij kennisinstituten is het al langer een

Nederlandse bedrijfsleven is ook de integratie van internationaal

vertrouwd beeld: een aanzienlijk deel van de studenten, promovendi

talent in onze samenleving. Als dit een serieuze ambitie is van onze

en onderzoekers heeft een vergelegen moederland. De voertaal

overheid, zou eveneens de Engelse taal meer moeten worden

in laboratoria en collegezalen schuift op in de richting van het

toelaten in het administratieve verkeer.

Engels. Sommige gediplomeerden van buitenlandse origine blijven

Dat talen belangrijk zijn, geldt voor ons allen. En talenkennis

in Nederland ‘hangen’, maar het grootste deel verdwijnt snel naar

vergt onderhoud, zoals alle professionele vaardigheden. Daarom

het buitenland. Het is voor hen te moeilijk om een baan te vinden en

hiernaast een keer een stuk in het Engels, om vast te wennen.

vaak blijkt de Nederlandse taal op de werkvloer een flink obstakel.

Jaap Feil

Doortastender te werk dankzij traineeship Tijdens haar master Environmental Resource Management aan de

Daarnaast voert ze iedere drie maanden in een kleine

Vrije Universiteit Amsterdam, kwam Tine te Winkel (24) voor haar

groep een project uit bij een van de deelnemende organi-

afstuderen bij het grondwater-adviseur Acacia Water terecht, een

saties. De eerste keer betrof dit een opdracht bij de Unie

klein bedrijf in Gouda met 15 medewerkers. Na haar afstuderen

van Waterschappen, een onderzoek naar het beleid rond

bleef zij bij Acacia Water werken. Tine werd na driekwart jaar samen

mestverwerking. De tweede keer was het bij haar eigen werkgever

met collega Kyra H-u-ang door haar baas voorgedragen voor het

Acacia Water. De trainees hebben hierbij een investeringsbeslissing

Nationaal Watertraineeship. Intussen is ze halverwege het tweeja-

door agrariërs in ondergrondse zoetwateropslag in kaart gebracht.

rige traject, waaraan jonge professionals uit de gehele watersector kunnen deelnemen.

Investering in jonge werknemers De tijd dat Tine met het traineeship bezig is, kan zij integreren binnen

Ze is razend enthousiast.“Ik heb in korte tijd geleerd hoe je als jonge

haar dagelijkse werk.“Het traineeship wordt gezien als een inves-

medewerker je eigen, waardevolle, bijdrage kan leveren. In deze

tering in jonge werknemers. Bovendien kan ik wat ik daar leer, ook

twee jaar word je natuurlijke ontwikkelingstraject versneld. Hierdoor

weer doorgeven aan collega’s binnen het bedrijf.”

ga ik doortastender te werk, het traineeship is echt een cadeautje.”

Het traineeship biedt volop mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen, die veel overeenkomen.“Ik merk dat we als trainees worstelen

Tine wordt een dag per week in een groep van tien getraind in onder

met een soort collectieve onzekerheid. Je laat je als junior minder

meer persoonlijke vaardigheden, zoals adviseren, netwerken, team-

snel horen, terwijl dat juist goed is binnen een bedrijf”, meent Tine.

work, resultaatgericht communiceren en zelfmanagement.“Op de

“Juist door je uit te spreken krijg je goede gesprekken met ervaren

universiteit krijg je veel inhoudelijke kennis, maar je leert niet hoe je

collega’s, waardoor ontzettend veel kennis en ervaring wordt door-

met lastige situaties of conflicten omgaat, het traineeship is daar

gegeven. Dit versterkt het ontwikkelingstraject en helpt mij in mijn

een goede aanvulling op.”

advieswerk.”

47

Arbeidsmarkt

Water jobs on the World Wide Web How to get an international career in

Mostly private companies ask Global Water Jobs for a more

water? The safest route is to enter a job

personalized candidate selection in order to be able to gather a team

at a local enterprise or organization that

for a tender on a new, international project.“These companies don’t

operates abroad. Another possibility

have the time to do the search themselves. We can locate a specialist

is a direct search for international job

anywhere around the world and source him of her to a specific need

vacancies on the Internet. Being a water

in a project somewhere else.”

consultant himself, in search of a new job,

The assignment demands dynamic efforts for Garde; also the time

Pascal Garde, found out that he needed

schedule of these clients is tighter. NGO’s, another client group, are

a lot of research to gather the water job vacancies. He missed an

tighter on the budget and mostly use the option of job posting. For

integrated approach on water management. Garde, based in

job seekers the service is free.

Madrid, decided to start a new service on the Internet by bringing

A large part of Gardes job is to contact companies and universities

water job vacancies around the world and search actively for new

worldwide to interest them in his service. But most of the action

ones himself.

takes place on the Internet. Twitter is used to spread new vacancies,

Since June 2013 Global Water Jobs has brought about 2000

as well as special interest groups on Facebook.“Job seekers should

international jobs to an international audience. His service now

know that Facebook and Linkedin are intensively used by job

consists of job posting, candidate selection and a search engine for

searchers.”

CV’s. Plus he advertises education programs (like master degrees) of

By now Global Water Jobs has made several successful matches in the

universities from all over the world, together with advertisements of

wide ranch of water sector.“There is no search agency that focuses

water events.

on the international water jobs like we do”, Garde explains.

Till now 3500 candidates have filed in from all over the world, 37 per cent hold a master degree. A lot of them are engineers, but a

Adwords

considerable part of them hold a degree in natural or social sciences.

However, regions like Latin America offer an actual challenge, mainly

Most candidates are coming from Northern America, Western Europe

because of the language gap.“The website and all posted vacancies

and South central Asia. A large part of them is young.“It’s quite

are in English. It might explain as well the attraction of our service

difficult to find a job for young candidates, as employers demand

to younger people that know English better, no matter where they

high experienced people”, states Garde.

come from.” He is in touch with Latin American institutions for a shift in language to the Spanish speaking communities.“It’s too much

Locate specialists from anywhere

work to translate all the information myself.”To enter the markets

Private water consultant agencies with headquarters in the USA,

of Brazil, Portugal and Angola, Garde has recently entered a lot of

UK and Australia form the largest actual clients’ group of Global

Portuguese adwords on the Internet; finally Portuguese candidates

Water Jobs.“These companies own the largest market shares in

can more easily find his jobs as well.

the provision of consultancy services for water management and technology.”

www.globalwaterjobs.com

Senior Consultant Water & Regionale Economie Opdrachtgevers vragen ons voor uitdagende projecten over de hele wereld op het gebied van watervoorziening en waterveiligheid. Wij onderzoeken voor hen de financiële en economische haalbaarheid en geven strategisch advies. Hiervoor zijn we op zoek naar een senior econoom met gevoel voor cijfers. Jij bent verantwoordelijk voor acquisitietrajecten en hebt ervaring met het opstellen

van business cases, kosten-baten analyses etc. Je gaat werken in een gedreven team van ervaren consultants en bent verantwoordelijk voor het gehele projectverloop. Wij vragen: 10 jaar ervaring, acquisitievermogen, academisch denk- en werkniveau en gevoel voor communicatie.

Voor meer informatie kijk op www.ecorys.nl.

Voorjaarsaanbieding Watervacatures.nl, de vacaturesite die midden in de waterwereld staat.

Nog beter bereik tegen scherpe tarieven.

€ 100,00

Voorjaarskorting Voor de eerst volgende plaatsing.

U betaalt geen € 595,00 maar € 495,00 (2 maanden online en 2x in Waterforum Nieuwsbrief) Vermeld bij uw opdracht onze aanbiedingscode: mei15 Deze aanbieding is geldig tot 1 juni 2015 Wilt u meerdere vacatures plaatsen, neemt u dan even contact met ons op, wij maken graag een passend aanbod voor u.

Nieuw!

Plaats uw vacature niet alleen online, maar ook in Waterforum Magazine.

Voor meer informatie : info@watervacatures.nl of bel 015 3617433 Informeer ook naar onze aantrekkeijke abonnementstarieven info@watervacatures.nl of bel 015 361 74 33

actueel

“Dit jaar bestaat Westra Roestvaststaalindustrie negentig jaar”, zegt directeur Renze Westra. “Het bedrijf is opgericht door mijn pake (Fries voor grootvader) Rinse. Eerst was het een smederij. Na vijf jaar nam ik het roer over van mijn vader. Ik was toen 27. Vanaf de jaren zestig lag de focus op het roestvaststaal (RVS). De voedingsmiddelenindustrie, slachterijen, zuivelfabrieken en de petrochemie werden grote klanten. Maar 2009 was een erg moeilijk jaar door de crisis. Er moest toen iets gebeuren.”

Foto: Heleen Haijtema

Westra Roestvaststaalindustrie/Wafilin Systems

'Schoon water is altijd belangrijk'

Door Casper Ferwerda

“Zoekend naar nieuwe markten kwam waterfiltratie op mijn pad.

alcohol uit bier, recyclen waswater in wasserijen, winnen van

Ik sprak regelmatig klanten met afvalwaterstroomproblemen.

eiwitten uit diverse voedingsstromen. Veelal zijn dit projecten

Daar lagen dus kansen. Ik besefte zelf ook dat schoon water altijd

binnen de BENELUX echter er zijn ook projecten gerealiseerd in

belangrijk is. Ik kwam in contact met Harry van Dalfsen directeur

Spanje, Rusland en nu ook zelfs Australië. Voor het onderzoek en

bij Wafilin BV te Leeuwarden(rechts op de foto) . Harry zit inmiddels

oriënterende testen gebruiken wij de nieuwe testruimte in het

al ruim veertig jaar in het membraan filtratie vak. Het is zijn

Waterapplicatiecentrum (WAC) op WaterCampus Leeuwarden.

grote passie. Wij besloten om samen membraanfiltratie te gaan toepassen in de voedingsmiddelen- en proceswaterindustrie. In

Daarnaast hebben wij samenwerking gezocht met verschillende

2012 hebben wij hiervoor een nieuwe onderneming opgericht:

andere partners op de WaterCampus, zoals Wetsus, Van Hall

Wafilin Systems. Met veel kennis en kunde ondersteunen Harry

Larenstein, het Center of Expertise Water Technology (CEW) en

en ik onze klanten. Bijvoorbeeld als het gaat om het testen van

Water Alliance. Dit sluit goed aan bij onze visie: samen oplossingen

applicaties, de begeleiding van pilotprojecten, consultancy en het

bedenken die commercieel haalbaar zijn. Als je alles geheim houdt,

ontwerpen en maken van complete filterinstallaties.

komt de wereld immers niet verder.”

Wafilinsystems wil op basis van innovatie membranen toepassen

WaterCampus Leeuwarden is hét knooppunt voor de

op verschillende vloeistoffen met als doel een meerwaarde te

watertechnologie. De internationale samenwerking, die vanuit

verzorgen voor de eindgebruikers. Dit heeft in een paar jaar tijd

WaterCampus Leeuwarden wordt georganiseerd en gestimuleerd,

uiteenlopende toepassingen en nieuwe klanten gebracht. Wij

leidt tot kennis, talent en ondernemerschap waarmee bijgedragen

reinigen bijvoorbeeld pekelwater voor zuivelfabrieken, halen

wordt aan het oplossen van de wereldwaterproblemen.

medicijnresten uit afvalstromen van ziekenhuizen en filtreren

Belangstelling voor samenwerking, ondersteuning, onderwijs, onderzoek(faciliteiten), business development of vestigen op WaterCampus Leeuwarden? Bezoek ons op www.watercampus.nl

WaterCampus Leeuwarden E: info@watercampus.nl T: 058 – 284 90 44 @watercampus

50

bedrijvenregister

Bentley Systems Europe B.V. Spicalaan 37 2132 JG Hoofddorp T:. +31 (0)23 5560 560 automatisering, analyse, software, cartografie, centre of expertise, water technolgie

C-mark B.V. Munsterstraat 9, 7418 EV Deventer www.c-mark.nl, info@c-mark.nl T: +31 (0)88-8310500 Opleidingen, Legionella - risico-analyse, Legionella - beheersplan opstellen, Legionella - advies, Laboratoriumonderzoek - legionella, Advisering

Centre of Expertise Water Technology (CEW) Agora 4, 8934 CJ Leeuwarden www.cew-leeuwarden.nl, info@cew-leeuwarden.nl T: +31(0)582100919 Toegepast onderzoek, Onderzoek, Onderwijs

CimPro BV De Waal 4684 PH Best www.cimpro.com, cimpro@cimpro.com T: +31 (0)88 246 77 99, F: +31 (0)88 246 77 00 Waterbeheer, Telemetriesystemen, Telemetrie, Stedelijk waterbeheer, Rioolpompstations, Procesbesturingsinstallaties, Meet- & Regeltechniek, Energiebeheer, Bewakingssystemen, Automatisering

Centrum voor Innovatief Vakmanschap Water (CIV Water) Agora 4, 8934 CJ Leeuwarden www.civwater.nl, info@civwater.nl T: +31(0)58-2849049 Onderwijs, Onderzoek, Advisering, Online platform, Personeel, Personeel/management, Projectbegeleiding Bewakingssystemen, Automatisering

Deltares Postbus 177, 2600 MH Delft www.deltares.nl, info@deltares.nl T: +31(0)88 3358273, F: +31(0)88 3358582 Advisering, Delfstoffenwinning, Engineering, Funderingssystemen, Grondwater, Onderzoek, Regenwatermanagement, Stedelijk waterbeheer, Waterkeringen, Watermanagement

Econosto Nederland BV Cypreslaan 63, 2908 LT Capelle aan den IJssel www.econosto.nl, info@econosto.com T : +31 (0)10 284 11 00, F : + 31 (0)10 451 68 51 Afsluiters, Meet- & Regeltechniek, Gietijzeren appendages, Kleppen, Flowmeters, Afvalwaterbehandeling, Afvalwatertransport, Koppelingen, Hydrants, Watermeters

Endress+Hauser BV Nikkelstraat 6, 1411 AJ Naarden www.nl.endress.com, info@nl.endress.com T : +31 (0)35 695 86 11, F : + 31 (0)35 695 88 25 Zuurstofmetingen, Watermetingen, Wateranalyse apparatuur, Toxiciteits analyseapparatuur, PH-elektroden, Niveaumeting, Monstername apparatuur, Meet- & Regeltechniek, Flowmeters, Analyse-apparaten

Enviro-Chemie bv Waarderweg 52c, 2031 BP Haarlem www.envirochemie.nl, sales@enviro-chemie.nl T: +31 23 5345405, F: +31 23 5345741 Membraantechnologie, MBR (Membraan Bio Reactoren), Flotatie-installaties en tanks, Emulsiesplitsers, Chemische waterbehandeling, Biologische reiniging grondwater/lucht, Afvalwaterbehandeling

Van Essen Instruments Postbus 553, 2600 AN Delft www.swstechnology.com, Sales-NL@vanessen.com T: +31 (0)15-2755000, F: +31 (0)15-2755055 Watermeters, Waterbeheer, Vloeistofniveau/registreerinstrumenten, Grondwater, Data logging /procesapparatuur, Advisering

HKV lijn in water Postbus 2120, 8203 AC Lelystad www.hkv.nl, info@hkv.nl T: +31 (0)320 294242, F: +31 (0)320 253901 Watermanagement, Waterkeringen, Waterbeheer, Remote Sensing, Opleidingen, Ingenieursbureaus, Grondwater, GIS (Geografische Informatie Systemen), Gespecialiseerd advies, Advisering

Evides Industriewater Postbus 4472, 3006 AL Rotterdam www.evides.nl, sales@evides.nl T: +31 (0)10-2935172, F: +31 (0)10 - 2935980 Waterzuivering, Membraanfiltratie, Ionenwisselaars, IndustriĂŤle installaties, Drinkwatervoorziening, Afvalwaterbehandeling, afvalwaterzuivering, Proceswater, Industriewater, waterhergebruik

Hach Lange Laan van Westroyen 2a, 4003 AZ Tiel www.hach-lange.nl, info@hach-lange.nl T: +31 (0)344 631130, F: +31 (0)344 631150 Wateranalyse apparatuur, Labaratoriumapparatuur, Data logging/procesapparatuur, Zuurstofmetingen, Telemetrie, Sensoren, PH-elektroden, Monstername apparatuur, Electrochemie, Elektrodensystemen

Krohne Nederland B.V. Kerkeplaat 14, 3313 LC Dordrecht www.krohne.com , infonl@krohne.com +31 (0)78 630 6200 , +31 (0)78 630 6405 Watermetingen, Watermeters, Wateranalyse apparatuur, Procesindustrie, Niveaumeting, Meters, Meet- & Regeltechniek, Flowmeters

KSB Nederland B.V. Wilgenlaan 68, 1161 JN Zwanenburg www.ksb.com, infonl@ksb.com T: +31 (0)20 4079800, F: +31 (0)20 4079801 Waterpompen, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Proceswaterbehandeling, Pompen, Polderbemalingsinstallaties, Oppervlaktewater zuivering , Onderhoud en reiniging, Koelwaterbehandeling, Grondwater, Drinkwatervoorziening

Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar adverteren@waterforum.net of bel 015 361 7433

51

bedrijvenregister

KWA Bedrijfsadviseurs B.V. Regentesselaan 2, 3800 BM Amersfoort www.kwa.nl, water@kwa.nl T: +31 (0)33 4221310, F: +31 (0)33 4221329 Waterbehandeling, Proceswaterbehandeling, Ontgassers, Legionella - advies, Koelwaterbehandeling, Ketelvoedingwater, Energiebeheer, Corrosie preventiemiddelen, Afvalwaterbehandeling, Advies- en ontwerpbureaus

Metawater Co., Ltd. Europe Rep. Office Prof. J.H. Bavincklaan 2, 1183 AT Amstelveen www.metawater.co.jp/eng/, info-europe@metawater.com Filtratie, Membraanfiltratie, Membraantechnologie, Ozonisatie-installaties, Waterbehandeling

Pro Water BV Lansinkesweg 4, 7553 AE Hengelo www.prowater.nl, info@prowater.nl T: +31 (0)74 2915150, F: +31 (0)74 2915350 Wateranalyse apparatuur, Sensoren, PH-elektroden, Meet- & Regeltechniek, Labaratoriumapparatuur, Filtervulmateriaal, Chemische waterbehandeling, ChemicaliĂŤn, Afvalwaterbehandeling

Landustrie Sneek B.V. Pieter Zeemanstraat 6, 8600 AD Sneek www.landustrie.nl , info@landustrie.nl +31 (0)51 548 6888 , +31 (0)51 541 2398 Roosterreinigers, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Rioolpompstations, Pompen, Beluchtingssystemen, Afvalwaterbehandeling, Afvalwaterbeheer, Afvalwatertransport, afvalwaterzuivering, Polderbemalingsinstallaties

Logisticon Water Treatment B.V. Energieweg 2, 2964 LE Groot Ammers www.logisticon.com, water@logisticon.com T: +31 (0)184 608260, F: +31 (0)184 608280 Zware metalen verwijdering, Waterzuivering, Waterbehandelingsinstallaties, Waterbehandeling, Ultrafiltratie, Proceswaterbehandeling, Ontijzering, Omgekeerde osmose installaties, Mobiele drinkwaterinstallaties, Membraanfiltratie

NWP (Netherlands Water Partnership) Bezuidenhoutseweg 2, 2594 AV Den Haag www.nwp.nl, info@nwp.nl T: 070-3043700 , F: 070-3043737 Branche-organisaties, Watermanagement, Netwerkorganisatie

ProMinent Verder B.V. Postbus 12, 3450 AA Vleuten www.prominent.nl, info@prominent.nl T: +31 (0)30 6779280, F: +31 (0)30 6779288 Chloordioxide installaties, Desinfectie/oxidatie installaties, Doseringsapparatuur, Drinkwaterbehandeling, Meet- & Regeltechniek, Ozonisatie-installaties, Pompen, Tanks, UV-bestralingsinstallaties, Waterbehandelingsinstallaties

Royal Haskoning DHV Postbus 1132, 3800 BC Amersfoort www.royalhaskoningdhv.com, info@rhkdhv.com T: +31 (0)88 3482000, F: +31 (0)88 3482801 Waterzuivering, Watermanagement, Vaarwegen, Stedelijk waterbeheer, Integraal Waterbeheer, Ingenieursbureaus, Hoogwaterbescherming, Havens, Engineering, Drinkwater-

Rood Wit Blauw watergroep (RWB) Ambachtstraat 20, 7609 RA Almelo www.rwbalmelo.nl, info@rwbalmelo.nl T: +31 54 6545020, F: +31 54 6545030 Aannemers, Apparatenbouw, Constructie, Demineralisatie, Drinkwaterbehandeling, Engineering, Filtratie, Oppervlaktewater zuivering, Projectbegeleiding, Toegepast onderzoek

behandeling

SOLIS Projects bv Zuiveringweg 92, 8243 PE Lelystad www.solis.nl, info@solis.nl T: +31 (0)320 292020, F: +31 (0)320 292029 Waterzuivering, Slibtransportapparatuur, Slibbehandeling, Rioolwaterzuiveringsinstallaties, Ontwateringsapparatuur, Membraanbioreactor - turn key, MBR (Membraan Bio Reactoren), Filtratie, Engineering, Afvalwaterbehandeling

Stichting PostAcademisch Onderwijs (PAO) Postbus 5048, 2600 GA Delft www.pao.tudelft.nl, info@pao.tudelft.nl T: +31 15 2784618, F: +31 15 2784619 Afvalwaterbeheer, Bouwmiddelen/materialen, Drinkwater Grondwater, Havens, Onderhoud en beheer, Opleidingen, Riolering, Waterbeheer, Waterkeringen

Stowa Postbus 2180, 3800 CD Amersfoort http://www.stowa.nl, stowa@stowa.nl T: +31 (0)33 4603200, F: +31 30 2321766 Onderzoek, Voorlichting

SUEZ environnement Willem Barentszweg 4 , 5928 LM Venlo www.ondeo-is.nl, robin.vandervaart@ondeo-is.com T: +31 (0)6 136 55 664 F: +31 (0)77 3231230 Waterbehandeling, Ultrafiltratie, Proceswaterbehandeling, Ontzouting, Ontijzering, Ontharding, Onderhoud en beheer, Omgekeerde osmose waterbehandeling, Mobiele ontzoutingsinstallaties, Membraanfiltratie

Task IndustriĂŤle Milieutechnieken Kerkhofstraat 33, B-2220 Heist-op-den-Berg / Belgie www.task.be / info@task.be T: +32/(15)24 21 15, F: +32/(15)24 55 16

Unie van Waterschappen Postbus 93218, 2509 AE Den Haag www.uvw.nl info@uvw.nl T: +31 70 3519751, F: +31 70 3544642 Voorlichting

(af)gaszuiveringsinstallaties, afvalwaterzuivering, Warmtewisselaars

Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar adverteren@waterforum.net of bel 015 361 7433

52

bedrijvenregister

VISSER waterbeheer De Beeringen 22, 6681 JH Bemmel www.visserwaterbeheer.com, steven@visserwaterbeheer.com T: +31 6 21206760 Waterschappen, Watermanagement, Waterbeheer, Ruimtelijke

WAM Holland Bulk Handling Equipment B.V. Honderdland 201, 2676 LV Maasdijk www.wamholland.nl, wam@wamholland T: +31 (0)174 52 19 88, F: +31 (0)174 51 49 91 Vijzels, Kanaalzeven, Zandscheiders, Schroefseparatoren,

Ordening - Interactieve planvorming, Overheid, Organisaties,

Kalk-doseer installaties

Oppervlaktewaterinname, Ingenieursbureaus, Freelancers,

Water Alliance Postbus 7560 , 8903 JN Leeuwarden www.wateralliance.nl, info@wateralliance.nl T: +31 (0)58 2849044 Waterzuivering, Watermanagement, Waterbehandeling, Netwerkorganisatie, Branche-organisaties, Afvalwaterbehandeling

Advies- en ontwerpbureaus

Waterapplicatiecentrum (WAC) Agora 1, 8934 CJ Leeuwarden www.waterapplicatiecentrum.nl, info@waterapplicatiecentrum.nl T: 058-7110970 Faciliteiten, Onderzoek, Watertechnologie

Watercampus Agora 4, 8934 CJ Leeuwarden www.watercampus.nl, info@watercampus.nl T: 058-284 90 44 Watertechnologie, Advisering, Faciliteiten, Netwerkorganisatie, Onderzoek, Opleidingen, Branche-organisaties, Organisaties, Verhuur

Wateropleidingen Postbus 1410, 3430 BK Nieuwegein www.wateropleidingen.nl, info@wateropleidingen.nl T: +31 (0)30 6069400, F: +31 (0)30 6069401 Afvalwaterbeheer, Drinkwaterbehandeling, Drinkwatervoorziening, Legionella - beheersplan opstellen, Onderhoud en beheer, Opleidingen, Riolering, Stedelijk waterbeheer, Waterbeheer, Waterzuivering

Watson-Marlow BV Industrieweg 130a, 3044 AT Rotterdam www.watson-marlow.com / info.nl@wmpg.com T: +31 10 4623486, Doseringsapparatuur, Pompen

Wetsus Postbus 1113, 8900 CC Leeuwarden www.wetsus.nl, info@wetsus.nl T: +31 (0)58 2843000 F: +31 (0)58 2843001 Toegepast onderzoek, Sensoren, Proceswaterbehandeling, Onderzoek, Milieutechnologie, Membraantechnologie, Membraanbioreactor - kenniscentra, Drinkwaterbehandeling, Biotechnologie, Afvalwaterbehandeling

Xylem Water Solutions Nederland B.V. Pieter Zeemanweg 240, 3316 GZ Dordrecht www.xylemwatersolutions.com/nl , xylemwatersolutionsnl@xyleminc.com T: +31 (0)78 6548400, F: +31 (0)78 6510936 Waterbehandelingsinstallaties, UV-bestralingsinstallaties, Scada, Rioolpompstations, Pompen, Ozonisatie-installaties, Onderhoud en beheer, Desinfectie/oxidatie installaties

Wilt u ook gebruik maken van of meer informatie ontvangen over de speciale vermelding in het bedrijvenregister van Waterforum Media, neem dan contact op met Daan Mooijman, +31 (0) 70 323 40 70 of via mail: daan@waterforum.net

www.waterforum.net/bedrijvenregister Wilt u uw bedrijf ook beter profileren, mail dan naar adverteren@waterforum.net of bel 015 361 7433

kennis delen en kennis vergaren

Wat e r fo r u m b i e d t b e d r i j ve n e n ke n n i s c e n t ra e e n p l at fo r m om kennis en ervaring te delen met de waterwereld.

Dit katern is samengesteld door: KSB Nederland / Endress+Hauser / Metawater Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid / Econosto J u m o / V a n E s s e n I n s t r u m e n t s B .V. / V e r h o e v e M i l i e u e n W a t e r

Wat e r fo r u m b i e d t o o k u d e ka n s o m d e e l t e n e m e n z i e w w w.wa t e r f o r u m . n e t / wa t e r p l a t f o r m vo o r d e m o g e l i j k h e d e n .

Wereldbekende kloosterrots Mont Saint-Michel met de modernste afvalwaterverwijdering van KSB De Benedictijner kloosterburcht Mont Saint-Michel trekt pelgrims en reizigers uit alle delen van de wereld en behoort tot de meest bezochte bezienswaardigheden van Frankrijk. Maar het imposante complex, hoog gelegen op een rots in Het Kanaal, heeft al geruime tijd een probleem: het verliest zijn eilandkarakter, omdat het waterpeil in de baai steeds verder daalt. Tegelijkertijd ontstaat er door de grote toestroom van toeristen veel afvalwater, dat afgevoerd moet worden. Hierbij komen de opvoerinstallaties van KSB voor vuilwater in beeld. In tegenstelling tot vergelijkbare producten wordt het afvalwater niet opgeslagen, maar direct afgevoerd.

Dat voorkomt dat er onaangename stank of vuilnis ontstaan – een belangrijk punt bij een toeristische attractie als de Mont Saint-Michel.

De opvoerinstallatie voor vuilwater werkt uiterst energie-efficiënt,

omdat de pompen door watergekoelde, energiebesparende motoren worden aangedreven. Voor de transporttaak zijn in het algemeen twee pompen per opvoerinstallatie voor vuilwater voldoende. Om de hoogste beschikbaarheid te bereiken, werd de Mont Saint-Michel van twee reservepompen per installatie voorzien. Voor een optimale verdeling van de belasting tussen de opvoerinstallaties kunnen bovendien drie pompen in cascade worden geschakeld. Dat verlengt de stand tijden van de opvoerinstallaties aanzienlijk en verlaagt daarmee de bedrijfskosten.

Voor meer informatie bezoek onze website www.ksb.nl

Onze Techniek. Uw Succes

Pompen – Afsluiters – Service

KSB Nederland B.V. Postbus 211, 1160 AE Zwanenburg T. 020 4079800 F. 020 4079801 E. infonl@ksb.com W. www.ksb.nl

Waterpilot FMX21

Hydrostatische niveausensor met HART® communicatie.

De Waterpilot FMX21 van Endress+Hauser is een robuuste, veelzijdige en zeer stabiele hydrostatische niveausensor. De beschikbare behuizingen zijn optimaal afgestemd op de specifieke toepassingseisen en maakt de Waterpilot zeer geschikt voor drinkwater, afvalwater en zeewater toepassingen.

De keramische meetcel is bijzonder robuust, heeft een extreme goede lange termijn stabiliteit en nauwkeurigheid. De keramische meetcel maakt hem tevens bestand tegen overbelasting en aantasting door agressieve media. Waterpilot FMX21 is uitstekend beschermd tegen klimatologische invloeden door afgegoten elektronica en dubbele filters in het compensatiesysteem. Het uitgangssignaal is 4-20 mA met HART® protocol, waardoor de sensor een vrij in te stellen meetbereik heeft.

Als optie is een Pt100 temperatuursensor beschikbaar zodat tegelijkertijd niveau en temperatuur gemeten kan worden. Hiermee kan de Waterpilot FMX21 meetfouten als gevolg van temperatuurdichtheidsvariaties compenseren.

Kabelmarkering is als extra te bestellen, waardoor tijd en geld wordt bespaard. De lengtemarkering vereenvoudigt de montage waarbij een specifieke dompeldiepte vereist is. De Waterpilot FMX21 is goedgekeurd voor toepassing in drinkwater (KTW, NSF, ACS) en is geschikt om gebruikt te worden in explosiegevaarlijke zones.

Meer informatie: www.nl.endress.com/fmx21

Endress+Hauser Nikkelstraat 6 1411 AJ Naarden Tel: (035) 695 86 11 www.nl.endress.com

’s Werelds grootste METAWATER drinkwater installatie met keramische membraantechnologie METAWATER Co., Ltd is een toonaangevend bedrijf in Japan voor de productie van drinkwaterbereiding.

In April 2014 is de Kawai drinkwater productie plant (CERAROCCA) in Yokohama in bedrijf gegaan. METAWATER heeft dit project gerealiseerd.

Het is een PPS project waarbij METAWATER niet alleen verantwoordelijk is voor de bouw, maar ook voor bedrijfsvoering en onderhoud.

toch al milieuvriendelijke technologie verzorgen zonnecellen op de schoonwaterbuffer een deel van de energie.

4. Dit is het eerste project in Japan waarbij een drinkwaterbereidingsinstallatie is gerealiseerd in een PPS verband.

Het Operation & Maintenance contract is afgesloten voor 20 jaar en loopt tot 2034.

Meer informatie is te vinden op: www.metawater.co.jp/eng/

De installatie heeft de volgende kenmerken: 1. ’s werelds grootste drinkwater zuiveringsinstallatie met METAWATER keramische membraantechnologie heeft een capaciteit van 7200 m3 /uur en een recovery van 99.99%. De installatie werd gebouwd in een bestaande, beperkte ruimte.

2. Het project werd aan METAWATER in opdracht gegeven vanwege de bijzondere kenmerken van het keramische membraan filtratiesysteem; duurzaamheid, lange levensduur, en compactheid.

3. Dankzij de hoge permeabiliteit van het METAWATER keramische membraan vindt de filtratie plaats met de statische druk vanuit het reservoir. Er is dus geen opvoerpomp nodig. Als extra op de

Metawater Co., Ltd. Europe Rep. Office Prof. J.H. Bavincklaan 2, 1183 AT Amstelveen

Rood Wit Blauw watergroep (RWB) Ambachtstraat 20, 7609 RA Almelo T: +31 54 6545020,

Opleidingen voor iedereen die te maken heeft met de watersector Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid biedt twee opleidingen aan voor professionals die meer willen weten over de waterbranche, namelijk de Opleiding Watermanagement en de Cursus Waterwetgeving.

correct toe te passen. Deze cursus is daarom uitermate geschikt voor gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk.

Opleiding Watermanagement Heeft u binnen uw functie steeds meer te maken met de watersector? Bent u geheel nieuw in de sector? Of wilt u juist uw kennis up-to-date houden? Dan is deze opleiding ideaal voor u.

Tijdens de 5-daagse Opleiding Watermanagment krijgt u een geheel overzicht van de complexe watermarkt. De afgelopen jaren is er namelijk veel veranderd binnen het waterbeheer in Nederland. In de regelgeving, maar ook in verantwoordelijkheden en taakverdeling.

Dé waterexperts van Nederland geven u inhoud en handvatten, waarmee u in de praktijk direct aan de slag kunt.

Cursus Waterwetgeving Kennis van het waterrecht, binnen het brede vakgebied Omgevingsrecht is van cruciaal belang om het waterbeheer goed te kunnen uitvoeren. Tijdens de 3-daagse Cursus Waterwetgeving leert u dan ook om alle (nieuwe) wet- en regelgeving in de watersector, waaronder de Waterwet, nieuwe Omgevingswet, Wabo en Wro,

Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Opleidingsadviseur Nancy Kager Mail: n.kager@sbo.nl Tel.: 040 – 2972 774 www.sbo.nl/water

Hoe herken je een goede schuifafsluiter Econosto beschikt met haar partner VAG Armaturen over een complete lijn schuifafsluiters geschikt voor drinkwater toepassingen.

Alhoewel de Europese norm EN 1074 een minimumeis vaststelt voor afsluiters kan door innovatie een fabrikant haar producten verder verbeteren. Zo dient een schuifafsluiters minimaal 2500 open/dicht cycli zonder problemen te weerstaan en dienen de gebruikte elastomeren micro-bacteriologische veilig te zijn.

VAG afsluiters zijn niet alleen beter dan de gestelde eisen uit de EN 1074 maar voldoen ook aan alle eisen welke DVGW en KIWA stellen aan deze schuifafsluiters.

Naast al deze goedkeuringen beschikt de VAG schuifafsluiter ook nog eens over een bijzonder laag bedieningsmoment. Om dit te realiseren past de rubber beklede schuif met uiterste precisie in het hoogwaardig gefabriceerde gietstuk. De schuif is volledig rubber bekleed en door de exacte passing drukt de schuif over het gehele afdichtingsvlak gelijkmatig aan. Daardoor krijgen oneffenheden en vuil geen gelegenheid om lekkage te veroorzaken.

Uiteraard dient de gebruikte coating de schuifafsluiter lange tijd te beschermen tegen mogelijke corrosie. VAG afsluiters voldoen aan de richtlijnen welke de GSK stelt aan het coaten van afsluiters. De GSK werd als beroepsvereniging meer dan 20 jaar geleden opgericht met het oog

op de groeiende kwaliteitseisen van gecoate oppervlakten. De GSK stelt hoge eisen aan coating voor gebruik in drinkwater gerelateerde applicaties.

VAG afsluiters voldoen volledig aan alle eisen. Naast de reguliere uitvoering heeft VAG Armaturen ook de beschikking over een uitvoering met een boutloos deksel. Deze boutloze uitvoering is uitermate geschikt voor ondergrondse toepassing.

Econosto Nederland bv T. 010 284 11 20, UW@econosto.com, www.econosto.nl

Inductieve geleidbaarheidsmeting in de afvalwatertechniek Geleidbaarheidsmeting is een eenvoudig toe te passen techniek voor het bepalen en bewaken van de totale zoutconcentratie in water. Dit wordt in vele bereiken binnen de industrie en de milieuanalyse toegepast.

Het basisprincipe van geleidbaarheidsmeting is over het algemeen bij alle meetmethoden gelijk: een meetinstrument genereert over de meetoplossing een elektrische spanning. Afhankelijk van de geleidbaarheid van het medium stroomt een elektrische spanning. Al naar gelang de methode of toepassing houdt een meetinstrument het spanningssignaal constant en registreert de veranderingen van de elektrische stroom.

Om de geleidbaarheid van een oplossing te bepalen, gebruikt men twee meetmethoden. De conductieve geleidbaarheidsmeting (met 2 en 4 elektroden sensoren) of de inductieve

geleidbaarheidsmeting. Voordeel bij conductieve meting (weerstandmeting van vloeistof) is de ongevoeligheid ten opzichte van storende weerstanden, die bijvoorbeeld veroorzaakt worden door lange aansluitkabels of door vervuiling of polarisatie. Voordeel bij inductieve meting (meting van magnetisch elektrisch veld) is dat de meting in agressieve media zoals zuren en logen geen probleem meer vormen. Tevens kunnen hoge geleidende vermogens zonder contact geen polarisatie effecten veroorzaken, hierdoor worden onjuiste diagnoses voorkomen.

Het nagenoeg onderhoudsvrije aspect van inductief meten in tegenstelling tot conductief meten is in de afvalwatertechniek een groot voordeel. Afzet van vet en of oliefilm op het sensoroppervlak heeft praktisch geen invloed op de meetnauwkeurigheid bij inductieve meting.

JUMO Rijnkade 18, 1382 GT WEESP NEDERLAND Tel. 0294 491492, Fax. 0294 419577 www.jumo.nl, verkoop@jumo.net

Naamswijziging Schlumberger Water Services (Netherlands) B.V. naar

Van Essen Instruments B.V.

Met veel genoegen kunnen wij u meedelen dat Schlumberger Water Services (Netherlands) B.V. is overgenomen door Nova Metrix LLC, 's werelds toonaangevende leverancier op het gebied van o.a. geotechnische en milieu producten en diensten voor markten zoals bouw, civiele techniek en energie.

Alle contactgegevens en zakelijke informatie zullen hetzelfde blijven, behalve onze e-mailadressen. Met ingang van 1 april aanstaande zullen onze email adressen wijzigen naar @vanessen.com, bijvoorbeeld pwesterhuis@slb.com wordt pwesterhuis@vanessen.com.

Deze overname betekent ook een naamsverandering. De nieuwe naam is Van Essen Instruments B.V., voor velen van u een bekende naam. Wat niet verandert is onze dagelijkse support aan u als gewaardeerde klant zoals u deze hebt leren kennen tijdens de voorgaande jaren.

De ontwikkeling en de verkoop van onze producten zal, net zoals de afgelopen 20 jaar het geval is geweest, blijven plaats vinden vanuit de locatie in Delft.

Ook zal op termijn de website www.swstechnology.com worden omgezet naar www.vanessen.com. Ook hiervan zullen wij u op de hoogte houden.

De overname door Nova Metrix zal ons in staat stellen om lopende ontwikkelingen te versnellen, nieuwe ontwikkelingen te starten en onze portfolio verder uit te breiden. Hierdoor zullen we nog beter in staat zijn om u te voorzien van een producten lijn die naadloos aansluit op de huidige en toekomstige behoeftes.

Nieuw email adres Verkoop en support Nederland sales-NL@vanessen.com Dit email adres vervangt sales-SWSNetherlands@slb.com

Mochten er van uw kant nog vragen zijn, dan wil ik u verzoeken om contact met mij op te nemen via het telefoonnummer 015-2755016.

Van Essen Instruments B.V. Delftechpark 20 2628 XH Delft Telefoon: 015- 275 50 00 (algemeen)

Correctief onderhoud koelcircuit en uitbreiding waterbehandeling Voor een van haar opdrachtgevers voert Verhoeve Milieu en Water op dit moment correctief onderhoud uit aan een bestaand WKOsysteem. Het project is erop gericht om de koelcapaciteit en de levensduur van de installatie te optimaliseren.

koeltorensysteem vrij van verontreiniging in de vorm van vaste delen, biofilm en Legionella en wordt aantasting van gevoelige componenten beperkt.

Door het aanpassen van de regelstrategie van de aanwezige koeltoren bleek het noodzakelijk om het proceswater frequent te desinfecteren. Het uitbreiden van de bestaande waterbehandeling was hierdoor noodzakelijk. De desinfectie vindt plaats door het gebruik van ozontechnologie zodat het spuiwater vrij blijft van schadelijke chemicaliën (biociden). Dit resulteert in een forse besparing op de lozingskosten.

De scope van het onderhoudscontract omvat alle inspecties, service- en onderhoudswerkzaamheden van de WKO-systeem zodat dit efficiënt kan worden uitgevoerd. Hiermee blijft het proces overzichtelijk en wordt de eindgebruiker daarmee volledig ontzorgd.

Verhoeve Milieu en Water Aventurijn 600, NL-3316 LB Dordrecht Postbus 3073, NL-3301 DB Dordrecht Telefoon: +31 (0)78 652 00 70

Door het ozon via een separaat deelfiltratiesysteem toe te voegen wordt een afdoende hoeveelheid ozon in het proceswater gebracht zonder dat sprake is van een grote overmaat. Hierdoor blijft het

Wilt u ook op een 'WATERplatform' pagina?

Wat e r fo r u m b i e d t b e d r i j ve n e n ke n n i s c e n t ra e e n p l at fo r m om kennis en ervaring te delen met de waterwereld.

Wat b e t e ke n t d i t co n c r e e t vo o r u : • PUSH ac tief uw bericht /produc t nieuws, uw noviteit, uw (afgeronde/lopende/interessante) project de markt in.

• J u i s t i n d e z e t e c h n i s c h e b r a n c h e w o r d t u w e x t r a U ITLE G gewaardeerd door uw doelgroep.

kennis delen en kennis vergaren

Wa t e r fo r u m b i e d t o o k u d e ka n s o m d e e l t e n e m e n z i e w w w.wa t e r fo r u m . n e t / wa t e r p l a t fo r m vo o r d e m o g e l i j k h e d e n . o f n e e m co n t a c t o p m e t D a a n M o o i j m a n , d a a n @ wat e r fo r u m . n e t o f b e l + 3 1 ( 0 ) 7 0 3 2 3 4 0 7 0.

LOGISTICON WATER TREATMENT DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

Demiwater

Afvalwater

25 JAAR

Koelwater

Olie/Water separatie

Condensaat polishing

Een zuivere samenwerking Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klant specifieke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp, Werktuigbouw/Elektrotechniek en Constructie in één hand Optie huur installaties mogelijk Bel of mail gerust en maak gebruik van onze expertise in water.

Logisticon Water Treatment b.v.

Postbus 38, 2964 ZG Groot-Ammers, Nederland Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60 Website: www.logisticon.com

25 JAAR