Нигох №32 (465). Чоршанбе, 4-уми ноябри соли 2015

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

Ба Керри чї?

1

Амрико ба њукуматњои Осиёи Марказї паём дод: барояш аз демократия, балки кутоњ кардани дасти Русия ва Чин муњимтар аст №32 (464). Чоршанбе, 4-уми ноябри соли 2015

e-mail: nigoh_tj@inbox.ru

www.facebook.com/nigohtj

МАЊБУС

"Бомба" - и нав САЊИФАИ 6

ДИКТАТОР

Николае Чаушеску САЊИФАИ 7

ГАРДИШ

Дипломатияи занонаи Гулбиддини Њикматёр САЊИФАИ 10

СОЛРЎЗ

Њамрадифи бузургон

"ЊЕЛЛОВИН" ВА ТЕРРОРИЗМ Љашни "шайтонпарастї" чаро пинаки маќомоти зидахлро напарронд?

САЊИФАИ 11

Суњбати ихтисосии

2

АМНИЯТ

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

"Њелловин" ва терроризм Љашни "шайтонпарастї" чаро пинаки маќомоти зидахлро напарронд? ро, ки медонисту метавонист, барои худнамої бидуни ягон ќайду шарт ё аќли солим анљом медод. Кї хез мезаду кї фарёд. Њоло њам онњое, ки мехоњанд Њелловинро њамчун "иди љавонону кўдакон" ва "английски международний" дар Тољикистон густариш дињанд, рўйрост амал мекунанд. Имсол "Њелловин" - ро дар ќиёс бо соли гузашта, ки танњо дар "Порт Сафар" таљлил бояд мешуд, аммо аз он љилавгирї карданд, ба таври густарда дар шањрњои Душанбеву Хуљанд ва Ќурѓонтеппа љашн гирифтанд. Касе ба онњо кор нагирифт. Њама њодисаи соли гузашта ва њушдорњои расонаву рўшанфикронро фаромўш карданд. Барномањои онњо хеле озодона ва як гуна бо шеваи хоси афроди пирўз иљро шуданд. Аз миёни ин се тарабхона танњо яке - "Спорт - бар" - и Истиќлолро ба соњиби маѓозаи либоси "I am Different" рабт медињанд, ки соли гузашта аз мубтакирони аввали таљлили "Њелловин" дар Тољикистон буд. Танњо масъуле аз вазорати фарњанг ва он њам дар посух ба суоли рўзноманигорон гуфт, ки барои баргузор кардани љашни "Њелловин" иљозатномае надодаанд. Аљобат дар он аст, ки ин вазорат мегўяд, ки ин хилофаи анъанањои мост, аммо намегўяд ё тавсияе ба маќомоти зидахл намедињад, ки масъаларо дуруст баррасї кунанд. Аз ин хотир, аз ин вазорат ва дигар вазоратњо њам пурсида мешавад: як "њеллоуин" - чї аз аъзои ДОИШ - у "Гуруњи 24" ё ЊНИТ чї фарќ дорад? Ин суолро ба кадом далел мекунем?

Як "њеллоуин" - чї ё шайтонпараст аз аъзои ДОИШ - у "Гуруњи 24" ё ЊНИТ чї камї дорад? Ин аввалин суолест, ки пас аз ошної бо ахбори ахир дар бораи љашни "Њелловин" ба сарам омад. Як соли пеш "Нигоњ" дар ин бора ду матлаб ба нашр расонда, њушдор дода буд, ки "њукумат бояд тамоми чорањоро андешад, ки ин вабо ба кўдакон ва љавонони мо сироят накунад. Бахусус, онњое, ки онро ташкил мекунанд, ошкор ва ба љавобгарї кашида, тарабхонањое, ки ба баргузории ин љашн роњ медињанд, љарима шаванд. Имомхатибон бояд мавъизањои ин њафтаи худро ба ин љашн бахшида, тамоми шаррашро баён кунанд. Ин таљовузи фарњангии Ѓарб бояд љилавгирї шавад". Соли гузашта "нахустин љашни Helloween - 2014 дар клуби шабона ё найтклуби "Порт - Саид" баргузор шуда буд, ки аз љониби кормандони маќомоти корњои дохилї пароканда карда шуд. Он замон аксарият љавонони тољик ё мусулмон худро сару рўйи худро "рангу бор" дода, аз худ аљина, вампир, нафаре, ки аз рўяш хун мешорад, њатто Адолф Гитлер рост карда буданд. Милисањо он замон аз дидани ин масхарабозї ва љењрањои њелловинбачањо шок шуда буданд. Ба исрори њелловинбачањо, ки "и английский типа международний праздникай" эътибор надода, як милиса тољикона пурсида буд: "Ба и ид бояд њама худша маймун куна, биёя?" ва аз онњо хоњиш карда буд, ки сару рўяшонро шуста, ба берун бароянд, то ягон рањгузар дар эзораш тар накунад. Амрикоие њам вокуниши аљибе дода буд: It's crazy! Он замон ин љашнро студияи раќсии "Новая эра", маѓозаи либоси "I am Different" сарпарастї карда буданд. Пўшида не, рўйрост. Нўшокињои энергетикї, пиво, навъњои гуногун сигор ва мусиќии осмоншикоф. Аслан касе чї девонагиву бехудие-

"Шайтонпарастї" "Њелловин" дар Тољикистон ѓолибан миёни гурўњи љавонони марказнишини Душанбе, ба истилоњ, "русшудањо" ва онњое, ки дар хориљи кишвар зиндагї кардаанд ва ё дар созмонњои байналмилалї дар Душанбе фаъолият доранд, љашн гирифта меша-

вад. Њамзамон онњое, ки мо суњбат карда будему имсол дар расонањои амрикої суњбат кардаанд, аслан намедонанд, ки ин љашн аз куљо омадаву ба куљо мебарад. Онњо ё хуб медонанду њадафи аслиро мепўшонанд, ё аз љониби касе њидоят мешаванд, вагарна дар баробари ин, ки онро мухолиф ба ислому тољикигарї мењисобанд, бояд андеша кунанд, ки чаро чунин мегўянд. Густариши сол ба соли "Њелловин" дар Тољикистон як амри тасодуфї нест, балки аз барномањои хоси хадамоти хориљї аст. Он сад дар сад аз рўи назарияи "равзанаи Овертрон" амалї мешавад. Сотсиолог ва ё љомеашиноси амрикої Љозеф Овертрон дар оѓози солњои 90?ум назарияеро пешнињод кард, ки бино ба он, дар як љомеаи заъиф падидаи комилан номаќбулро дар тўли як муддат мешавад ба падидаи маќбул табдил дод. Масалан, агар "њелловинчињо" солњои 90 ? ум дар кўчањои Душанбе пайдо меушданд, њама дар њайрат ва ё шокї мешуданд, аммо дар соли 2015?ум аллакай ин љашн

касеро њайрон намекунад. Бо риояи ин назария, мешавад њама гуна падидањоеро, ки имрўз дар љомеа табу њастанд, фардо ба як воќеият табдил дод. "Њелловин" дар Тољикистон як падидаи сањлу содда нест, тавре ки аз нигоњи аввал ба назар менамояд. Бо айни чунин технология пуштибонони озодињои њамљинсгароён, никоњи марду мард ва зану зан, ки имрўз барои мо як падидаи комилан ѓайриќобили ќабул њастанд, метавонанд муваффаќ шаванд. Њељ аљобате надорад, ки ин таљовузи фарњангї аз љониби кишварњои манфиатдор, масалан, Амрико ва Бритониё низ сармоягузорї шавад. Ин иди сирф динї аст. "Њелловин" (Halloween party) аз шоми охирини октябр (31ум) то субњи аввали ноябр дар бархеи кишварњои ѓарбї, ба вижа Иёлоти Муттањидаи Амрико баргузор мешавад. Љашни шаби охирини октябр аз ду њазор сол пеш эътиќод ба арвоњ ва љањони пас аз марг аст. Онро бори аввал пеш аз милоди Масењ (а) келтњои бутпарасти Ирландия ва Фарон-

САДОИ МАРДУМ

60%

78% РАСМАН "ПЕШВОИ МИЛЛАТ" ЭЪЛОН ГАРДИДАНИ ЭМОМАЛЇ РАЊМОНРО ЌАБУЛ НАДОРАНД

52%

50% 40%

26%

30% 20%

11% 6%

5%

10% 0% 1

2

3

4

5

Натиљаи як пурсиши виртуалї маълум кард, ки наздик ба 80 фисади иштирокчиёни он розї нестанд, ки ба президенти Тољикистон Эмомалї Рањмон расман унвони "пешвои миллат" дода шавад. Ин назарпусї зери унвони "Расман "пешвои миллат" хондани Эмомалї Рањмонро чї гуна ќабул кардед?" гузаронида шуда, њамагї 11 фоизи ширкаткунандагон зикр кардаанд, ки "хуб, чунки арзанда аст" ва 5 фисади дигари онњо низ дар посух "олї, зеро воќеият њамин аст" гуфтаанд. Аммо бар хилофи назари респондентони мазкур 26 дарсад аз ин раъйдињандагон дар

љавоб ба ин пурсиш гуфтаанд, ки " бад, зеро Президент маќоми интихобист" ва 52 фисади дигар њам таъкид кардаанд, ки "хеле бад, зеро мо ќабила нестем". Аз љамъи иштирокчиёни ин назарпурсии маљозї 6 дарсади ахири њам дар посух ба ин суол изњор доштаанд, ки "барои ман фарќ надорад". Ин назарпусї бо супориши њафтаномаи сиёсии "Нигоњ" аз 29-уми октябр то 4-уми ноябр дар сомонаи Ољонсии иттилоотии "TojNews" гузаронида шуда, дар он 869 нафар ширкат кардааст.

РИСОЛАТ

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

3

Муњибуллоњ Ќурбон "Худи духтур њам доруст" - гуфта буд Фрэнсис Бомонт, драматурги англис аз асри шонздањ.

Бозгашт?

са љашн гирифтанд. Дар остонаи соли нави милодї (ноябрро ба љои декабри охирини моњи мелодї медонистанд) ошноён ва дўстон ба ёди арвоњи мурдагон даври њам љамъ шуда, оташ меафрўхтанд ва ѓизоро бо якдигар таќсим мекарданд. Бар ин бовар буданд, ки дар ин шаб роњи миёни ду љањон боз шуда, арвоњи гузаштагон ба онњо васл мешавад. Ќарнњо гузашт ва таърихи сарзаминњои ѓарбї боиси љангњо ва тањаввулот шуд, ки таи он, ба аќида ва одатњои дини масењият низ дигаргунињои зиёд ворид гардид. Дар ин миён одати "Њелловин" низ таѓйири моњият дод ва на танњо шакл, балки фалсафаи он њам бўи дигар гирифт. Муњољиратњо аз Ирландия ба Амрико ва аз Амрико ба дигар гўшањои дунё дар ќарнњои 19 ва 20, рўи "мазњабї"-и Њелловин (All Hallows Day) -ро ба рўи "шайтонї" (All Saints Day) табдил ёфт. Љеймс Фрезер, мазњабшинос, дар китобаш "Шохаи заррин" Њелловинро "ба љашнвораи мурдагони кофар бо дастмояњое аз масињият" мехонад ва таассуф мекунад, ки "дар остонаи муќаддастарин маросими калисо шоњиди чењрањои шайтонї, арвоњи хабис ва љодугарон њастем". Мазњаби Ловї. Антон Ловї, мутаваллиди 1930, муассис ва коњини аъзами калисои шайтон, нависандаи китоби "Инљили шайтонї" ва бунёдгузори шайтонпарастии ловинї аст. Вай соли 1966 дар њоле ки сари худро (ба унвони расму оини љадид) тарошида буд, бунёдгузории калисои шайтонро эълон кард. Њамон солро соли аввали "ањди шайтон" ва худро низ коњини аъзами калисои шайтон номид. Рузи марги Ловї ба рузи маросими ќуддусиёни масењї дар ќарнњои гузашта, ки акнун ба маросими "Њелловин" таѓйири моњият дода, рост омодааст. Дањњо сол аст, ки Њелловин љашни парастиши шайтон, мазњака кардани дин ва мавриди ињонат ќарор додани роњбарњои масињї аст. Беќоидагї дар умури љинсї, масрафи маводи мухаддир ва

ифрот дар машруботи алкоњолї, аз љумлаи сутунњои шайтонї аст, ки Ловї барои аввалин бор бино нињод. Навъи нигоњи зиддидинї ва шайтонпарастона љашнњои "Њелловин" нафрат ва мухолифати калисо, соњибони адёни гуногун ва ахлоќмадоронро барангехта аст. Лудвик Шик, раиси калисоњои шањри Бомберги Олмон, дар бораи Њелловин гуфт: "Шайтонгарої ва иртибот бо љин ва арвоњ дар Њелловин, боиси нобудии арзишњо мешавад. Мо набояд иљоза дињем ба ин гуна бефарњангии шайтонї, ки фарњанги масињиамонро шикаст дињад. Ман аз тамоми хонаводањо, муаллимони мактабњо, масъулони тарбиятї ва мураббиони кудакон мехоњам љилави љашнњои Њелловинро бигиранд. Тафаккури Њелловин як бастаи шайтонї аст." Калисои католик дар Лањистон низ бо шайтонї хондани Њелловин, дар сайти худ навишт: "Ташвиќи Њелловин љавононро ба фасод мекашонад. Ибодат кардани шайтонпарастии модерн, Антон Ловї шаби Њелловинро бузургтарин љашни парастиши шайтон медонист ва мо бояд нисбат ба одоби шайтонии ин љашн њушёр бошем." "Њелловин" зоњиран љашни шодї, њаяљоновар ва тарсангез аст, аммо дар асл, хурофот ва љоду аз амалњои калидї дар фалсафаи он мањсуб мешаванд. Яке аз навъњои либос, гримм ва лавозимоте, ки ба таври маъмулї дар љашнњои Њелловин истифода мешаванд, марбут ба беморони руњї аст, ки дар ин љашн сабаби масхараи онњо мешавад. Ин масъала солњои ахир мављи эътироз ва интиќоди афроди барљастаро ба бор овардааст. Њама аз ту фирор мекунанд, аз тарси либоси беморони руњї. Рўзномаи олмонии "Сайтунг" сентябри соли 2013 дар гузориши ба унвони "љашни масхараи беморон" навишт: "Либосњое, ки барои намоиши беморони руњї њастанд, ба таври занљирвор ва густарда мавриди эътирози

муштариён, хонаводањо ва созмонњои дармонї ќарор гирифтаанд ки дар заминаи чорањои мушкилот ва осебњои руњї - равонї фаъолият доранд. "Стан Коллимор" (Stan Collymore), футболисти машњур, ки муддате дучори афсурдагї шуда буд, гуфт: "Шумоњо њанўз намедонед, ки хеле аз одамњо барои фирор аз њамин тањќирњо ва тавњинњо даст ба худкушї мезананд?" Њатто иддае аз аъзои анљуманњои пизишкї ва равонпизишкии Аврупо таи шикояте хостори таваќќуфи фурўши ин либосњо ва ќарор додани љарима барои тавњинкунандагон ба беморони равоншинохтї дар шаби "Њелловин" шуданд.

Кўдакон... Яке аз анъанањои машњур дар ин шаб пўшидани либосњо аз пўсти њайвонот ва либосњои монанди љодугарону њилагарон дар тани кўдакон ва нављавонон аст. Расонањо њамвора барои шиносонидани "Њелловин" ба кўдакон ва нигоњ доштани ин одати шайтанатомез дар миёни љавонон даст ба њаяљонофаринињои љаззоб ва густардае мезананд. Ба таври мисол расми "trick-or-treat" бидуни маъност, ки бачањо бо чунин зоњир ба дари хонањои мардум мераванд ва аз онњо хўроке ё њадя мехоњанд. Агар соњибхона аз ин њадя худдорї кунад, ўро кўдакон ва нављавонон озор медињанд. Зигфрид Кикингередер, раиси Маркази католикњои љавони Австрия (KJS) тарсњои Њелловинї дар кўдаконро бисёр осебзананда хонд ва 10 - уми октябри 2013 дар мусоњибае ба муносибати "Њелловин Парти" гуфт: "Ин навъи саргармї, ки аз Амрико ба кишвари мо ворид шудааст, ба ќимати осеб ба саломатии љисмї ва руњии фарзандони мо тамом мешавад. Дар ин шаб, достонњои тарснок таъриф ва филмњои вањшатнок ва зишт тамошо мекунанд, дар њоле ки кўдакон ва нављавонон њам дар байни бузургсолон њастанд. Ман аз волидайн мехоњам, ки љилави њамлаи фарзандонашон ба дигаронро бигиранд ва нагузоранд онњо ба хотири гирифтани шакалот ва хурокї бо бегонагон даргир шаванд. Ин бо эњтиром ба инсонњо зид аст". Њелллуин бозињое дорад, ки одамкушї, нўшидани хун, мурда ва мумиёї шуданро тамрин медињад. Дар Тољикистон баъзе расонањо ин љашнро тарѓиб ва ташвиќ мекунанд. Дањњо љавон, махсусан касоне, ки дар созмонњои хориљї фаъолият доранд, ин идро дар тарабхонањо ва дискоклубњо љашн гирифта, кўдакон ва нављавононро њам љалб мекунанд. Соли гузашта њудуди 100 кўдак ва љавони тољик ин идро љашн намуда буданд. Имсол ин теъдод се - чор маротиба зиёд шуд. Пас мо њаќ дорем аз нињодњои масъули давлатї пурсем: "Њеллоуин" аз терроризми фарњангї ва як њелловинчї аз узви созмонњои террористї чї фарќ доранд?

Умари ТОЊИР

Дирўз роњам аз назди гулбоѓи назди бозори Шоњмансур ё каме болотар аз Театри опера ва балети шањри Душанбе буд. Сари пиёдагард мардуми бисёр куњнаистои худро барои фурўш бароварда буданд. Яке китоб, дигаре либоси пўшида ва ё асбоби рўзгорро ба савдо гузаошта буданд. Дар байнашон якта - нимта чаканафурўшњо низ буданд, ки колоњои нав њам барои савдо гузошта буданд. Ба чењраи онњо номаълум менигарам; аксар нафаќахўранд ва наметавон гуфт, хушбахт ва ё ќонеъ аз зиндагианд... Ман ин гуна растаи куњнафурўшонро дар дањ - понздањ соли охир бори аввал мебинам. Ё чунин растањо буданду ман эътибор намедодам? Намедонам. Ба ёдам миёнаи солњои навадуми шањри Душанбе омад. Як тараф кашмакашњову паррон - паррон буданду дар дигар тараф савдо! Махсусан, кўчаи Маяковскийи шањр љойи асосии куњнафурўшон буд. Ду тарафи кўча пур аз онњое буд, ки чизу чораи худро аз манзил берун кашида, рўи пиёдагард густурда. Воќеан, дар он солњо зиндагї нињоят вазнин буд. Дар кўчањо на наќлиёти љамъиятї буду на кироякашњо. Њама аз тарси љони худ мекўшид, камтар дар кўчаву хиёбонњо намояд, зеро силоњбадастон бо тањдиди куштан аз одамон њарчи мехостанд, меситонданд ва касе, ки муќовимат мекард, њам аз мошин ё чизу чорааш мемонд ва њам гум мешуд... Шароити он рўзњоро мефањмам; асосан русзабонњо буданд, ки хонањояшонро ба хоки сиёњ фурўхта, ба ватани аслиашон кўчидан мехостанд. Онњо асосан он чизњое ба бозор бароварда буданд, ки бо худ бурда наметавонистанд. Вале имрўз дар кўча ќатор нишаста, куњнафурўшї кардан чї маъно дорад? Магар зиндагї то он дараља бад аст, ки солњои навадумро ёд меорад? Бо яке суњбат мекунам ва сабаби чораашро ба фурўш гузоштанашро мепурсам. Мегўяд, ки писари ягонааш ба Русия кўчидааст ва даъват дорад, ки модараш низ ба он љо биравад, вале ин зани солхўрда Тољикистонро ватан медонад, зеро ин љо таваллуд шуда, ба воя расидааст ва Русия барояш кишвари њамзабон бошад њам, бегона аст ва барояш њаргиз Ватан намешавад. Боз мегўяд, ки писараш њар замон барояш аз Русия пул мефиристад ва худаш њам нафаќа мегирад, вале на њама ваќт дар ин гароннархї ба рўзгор мерасад. Дигаре чизе ба саволи ман намегўяд, саввумї гумон дорад, ман бо ягон маќсад барояш на он ќадар фањмо саволаш медињам, бинобарин, гуфт, ки чизњое, ки ба савдо баровардааст, барояш дигар даркор нестанд. Дар њаќиќат, дар наздаш тахтаи шоњмот бо муњрањои чўбин, чароѓи куњнамуди рўимизї ва монанди инњо њастанд. Аз байн бисту чанд сол гузашт ва боз дар кўчањои шањр пайдо шудани растаи куњнафурўшон нишони хуб нест. Он нишонаи душворињои иќтисодии солњои охир аст ва нишнаи бозгашт ба он солњо?

4

ГУЗОРИШ

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

...Дирўз, њафтаи гузашта, моњи гузашта ва соли гузашта њам роњравњои назди даромадгоњњои асосии ѓарбї ва шарќї пур аз ину он буд, њаст ва аз афташ, њамеша чунин хоњад буд. Бозори Шоњмансур аз куњнатарин макони савдо дар пойтахт аст ва он дар солњои пешин бо номи "Зелёный" маъруф буду онро насли калонсолтар њамоно бо њамин номи медонанд. Дар ин бозор бењтарин ва гаронтарин мевањо ба муштариён пешнињод мешавад, зеро аз сабаби он ки ба фурудгоњу роњи оњан наздик аст, мењмонону мизбононе, ки ба сафар мераванд, одатан аз њамин савдохона армуѓон мебаранд. Дар ин бозор њар замон хориљињоро айнан бо њамон сабаб, ки дар ин љо меваву полезињњои навъи аъло фурўхта мешаванд, њам дидан мумкин аст. Аммо бозори Шоњмансур бо дигар чиз: даромадгоњу роњравњои пур аз одаму пур аз фурўшандаву пур аз мизољ низ машњур аст! Чун ба ин бозор наздик мешавед, даромадгоњи он, рањњои он њамеша пур аз фурўшандањосту харидорон. Махсусан, ваќте аз даромадгоњи тарафи шарќї ворид гардед, он то ба даромадгоњи асосї расидан пур аз фурўшанда, пур аз мизољ, пур аз мева, пур аз сабзавот, пур аз... њама чиз. Кош, танњо меваву сабзавот мебуд. Гўшт? Марњамат! Тухм? Чанд дона даркор? Нон? Самарќандї ё фатир? Ангур, себ, моњї, харбуза, чатр... Бале, чатр њам мефурўшанд! Баъзеашон дар рўи замин њам мевањоро густурдаанд, аммо чун ба дохили бозор, ки растањо њастанд, мегузаред, ќариб ними онњо холист. Аљаб бозоре! Аввал гумон мекунед, њама растањои бозор пуранд ва љойи фурўш нест, бинобарин ин савдогарон назди даромадгоњу роњрави он нишастаанд. Вале чун ба даруни бозор даромадем, танњо растањои атрофи дохили бозор холї нестанд, дар дигар раставу лавњњои савдо касе чизе намефурўшад! Ба сањни љанубии бозор гузаштем. Дар он љо њам чанд раста, ки дар он бояд мева фурўшанд, тињист. Шояд ин аз он сабаб бошад, ки рўзи мо рафта боронї буд, аммо дирўз, њафтаи гузашта, моњи гузашта ва соли гузашта њам роњравњои назди даромадгоњњои асосии ѓарбї ва шарќї пур аз ину он буду њаст ва хоњад буд. Махсусан, рўзњои офтобї азобест

АЉАБ БОЗОРЕ! Бозори Шоњмансур, ки директораш Лаќаев Бахтиёр аст, кай ба тартиб меояд? ра ва њам ба меъёрњои талаботи сўхторхомўшкунї љавобгўй нест. Агар роњбарони бозор хоњанд, ки аз ин гуна фољиањо эмин бошанд, њатман ин роњравњоро холї ва озод гузоранд, то ки њам харидору њам мењмонон, њам фурўшандањо бояд ба растаи даркорї раванд, њарчанд дар ин бозор як љойи муайяни фурўши ин ё он чизро ёфтан мушкил аст. Масалан, гўшт бояд дар тарафи чапи даруни бозор фурўхта шавад, вале ќисми гўњтфурўшон ба беруни бозор баромада, дар он љо савдо мекунанд. Агар маъмурияти бозор хоњиш дошта бошад, албатта, растањоро њам ба тартиб даровардан ва њам роњравњоро ба-

ба бозор даромадан ва аз он бо харид берун баромадан. Ду - се бор дидам, ки корманадони бозор фурўшандањои дар роњравњо савдокардаистодаро аз љойашон мањрум карданї мешуданд, лекин муддате мегузашту боз мисли пешина савдо дар роњрав дар љўш мешуд! Шояд савдои назди дарвозањо манфиати зиёдтар орад? Чунки чанд нафар фурўшанда ё дењќон омаду чанд нафар савдо карда рафт, танњо ба пулчинон маълум аст. Агар њар рўз дар ин роњравњо саднафарї њам фурўшандагї кунанд, моње се њазор мешавад. Ин љо аз пайи фоида рафта, дар бозор як масъалаи асосї фаромўш шудааст: бехатарї аз сўхтор! Ба ѓайр аз савдои меваву сабзавот боз дар дохили бозор дўконњои молњои саноатї, яъне, либосу пойафзор њам њастанд. Мабодо яке аз ин дўконњо оташ гираду роњравњо пури аробаву моли савдо бошад, мошинњои сўхторхомўшкунанда чї тавр ба бозор

даромада, ба он дўконњо наздик мешаванд? Бовар дорам, то ба љойи оташгирифта расидани мошинњои обзан њама моли дар дўконњо буда сўхта, хокистар мешаванд. Аз тарафи љануб як дарвозаи бисёр пурнаќшу нигоре часпондаанд, ки аз он мошинњо даромада метавонанд. Лекин борњо шуда, ки намедонем, бо айби маъмурияти бозхор ва ё масъулони дигар ин дарвозаро мо баста ёфтем! Акнун ёбеду гиред! Фаромўш набояд, ки дар Тољикистон, мањсусан, дар Душанбе бозорњо бо сабабњои гуногун зуд - зуд ба коми оташ мераванд. Ёдамон њаст, ки худи бозори Корвон чанд бор сўхта буд. Мабодо дар Шоњмансур сўхторе шавад, он гоњ фољиањои вазнин ба бор меорад, зеро чун ин бозор куњна аст, ба меъморї њози-

рои мизољон озод нигоњ доштан мумкин аст. Албатта, њама бозорњои Душанбе ба мисли бозори Шоњмансур, ки директораш Лаќаев Бахтиёр аст, чунин бетартиб нестанд. Ваќташ бошад, директор як ба бозори Султони Кабир равад. Њама дар раста савдо мекунанд. Шояд гўянд, ки он љо сабзавоту меваљот намефурўшанд. Дар ин њолат ба бозори Сафариён, ки дар минтаќаи автовокзал њаст, намояндањои Шоњмансур бираванд ва бо чашми сар бинанд, ки на дар дарун ва на дар беруни ин бозор касе савдо намекунад! Агар дар бозори Шоњмансур имрўз ин камбудињову бенизомињо бартараф нашаванд, пагоњ дер мешавад! Сафои СОДИЌ

P. S. Дар шуморањои наздик боз дар њамин мавзуъ матлаби дигар чоп хоњад шуд.

МЕЊМОН Љон Керри ба Тољикистон омад. Ин як сафари вижаи вазири корњои хориљии Амрико нест. Душанбе танњо як аз њалќаи сафари ў ба Осиёи Марказї буд. То ин замон ў дар Остонаву Бишкек буд ва њоло Душанберо ба ќасди Ишќобод тарк кард. Паёмњои аслии ин сафар дар мулоќоти "С5 + 1" чањорчўби љадиде, ки муносибатњои 5 кишвари Осиёи Марказї аз як тараф ва Иёлоти Муттањида аз тарафи дигарро танзим хоњанд кард, дода шуд. Аз мулоќоти вазирони хориљаи "С5 + 1" ин нукта рўшан шуд, ки Вашингтон њудудњоеро, ки нуфузи Русия зиёд аст, тарк намекунад. Керри дар ин мулоќот бо сароњат гуфт: "Дўстї бо як кишвар њадди аќал имконияти дўстї бо кишвари дигарро истисно намекунад. Ин бозии "кї киро?" нест". Паёми рўшани Керри ба Русия ин аст, ки Вашингтон Осиёи Марказиро минтаќаи манофеъи танњо Маскав намењисобад. Бахусус, ки Амрико аз соли 2000 ба ин сў тавонистааст њузури худро таќвият дорад. Масалан, дар Ќазоќистон 500 ширкат бо сармояи Амрико кор мекунанд. Вазири корњои хориљии Амрико зимни сафараш ба Ќирѓизистон бинои нави сафорати Иёлоти Муттањида ва Донишгоњи амрикоиро боз намуд. Керри ба Бишкек пешнињод кард, ки кори "Манас" ро аз сар гиранд, ба ин маънї, ки њузури ин пойгоњи низомї тўлонї нахоњад буд. Дар умум, Амрико дар баробари тарњњои бузурги њамгироии Русия - "Иттињоди иќтисодии Авруосиё" ва Чин - "Камарбанди иќтисодии Роњи абрешим" тарњи худ "Роњи нави абрешим" - ро пешнињод мекунад. Фарќи ин њама аз њамдигар танњо дар он аст, ки бо назардошти манофеъи муаллифи тарњ кишварњои Осиёи Марказї муттањид шуда, бояд рушд кунанд ва табъан тобеъи он шаванд.

Чаро Самарќанд? Дар Самарќанд баргузор шудани аввалин љаласаи расмии "С5 + 1" њам рамзист ё паёме дар худ дорад. Амрико Осиёи Марказиро мехоњад ба монанди Иттињоди Аврупо як иттињоди љадид бинад ва пойтахташ шањри таърихие, назири Самарќанд бошад. Зимнан, тарроњони "Хуросон" - и ДОИШ низ Бухоро ё Самарќандро пойтахти ин "музофот" - и "хилофат" - и хаёлии худ медонанд. Њамон ДОИШ - е, ки гуф-

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

Ба Керри чї?

Амрико ба њукуматњои Осиёи Марказї паём дод: барояш аз демократия, кутоњ кардани дасти Русия ва Чин муњимтар аст та мешавад, Амрико эљод кард ва њоло рањнамої мекунад. Аниќ гуфта наметавон, ки Керри ваќте дар Самарќанд буд, худро дар пойтахти иттињоди љадиди кишварњои Осиёи Миёна тасаввур мекард, ё бо пойтахти "музофоти Хуросон" шинос шуд. Ё онро барои кадоме мувофиќтар донист. Аслан пас аз "бањори араб" ва дар пайи он ноамнињои густарда дар Ироќу Сурия, марги садњо њазор бегуноњи мусулмон ва муњољирати миллионњои дигар ба Аврупо, гароиши њазорњо сокини Осиёи Марказї ба ДОИШ - у Ал ќоида њукуматњои минтаќаро аз Амрико, ба истилоњ, "тўронд". Ба ин бањона, дар њама кишварњо љомиањои шањрвандї ва ањзоби воќеии сиёсии мухолифи њукуматњо, њамчун роњандози сиёсатњои амрикоиву ѓарбї саркўб шуданд. Маъракањои, ба истилоњ, зидди исломишавии љомиањо ба шеваи му-

Миллиардери зиндонии Эрон Бобаки Занљонї гуфтааст, дар Тољикистон дастгоње дар ихтиёри пулис ќарор дорад, ки тамоми муколамањои мухобиротиро метавонанд гўш кунанд. Ў дар мурофиаи додгоњии рўзи 31-уми октябр бо тањдид гуфтааст, агар зарур ояд муколамањои маќомоти Эронро бо истифода аз ин дастгоњ ифшо хоњад кард. Хабаргузории "Мењр"-и Эрон, 31-уми октябр чањорумин љаласаи додгоњии расидагї ба парвандаи Бобаки Занљонї дар шуъбаи 15-уми Додгоњи Инќилоби Эрон ба раёсати ќозї Салавотї баргузор шуд, дар ин бора хабар додааст. Ба навиштаи ин расона, Бобаки Занљонї бо хитоб ба масъулини эронї гуфтааст: "дар Тољикистон як кампи электруник дорам, ки серверњои ќудратманде дар зери замин дорад ва пулиси Тољикистон аз он истифода мекунад ва агар муколамотро биёварам, то гўш дињед, хиљолат мекашед". Аммо даќиќ дар бораи чигунагии ин таљњизот сухан накардааст. Маќомоти Тољикистон ин гуфтањои Занљониро ба шиддат рад карда, мегўянд, дар ин бобат чизе барои гуфтан надоранд. Дар навбати худ, миллиардери эронї мегўяд, њеч гоњ иљоза нахоњад дод, ки амволашро ба нафъи зуд мусоидра кунанд: "иљоза намедињам шумо ба нафъи худ бањрабардорї кунед. Магар мешавад њавопаймои 15 миллион долларии маро 3,5 миллион доллар, ќолии "Гули абрешим"-и 900 миллион тумониро 1,100 миллион тумон ва хонаи ман дар хиёбони Фаришта ба маблаѓи 600 миллиард тумонро 143 миллиард тумон бифурўшед?" Бобаки Занљонї дар ин мурофиа дар бо-

бориза бо ришу њиљоб низ роњандозї шуданд. Ин њама як гуна коњиш додани нуфузи рў ба афзоиши Амрико буд ва аз љониби дигар додани ин паём, ки Амрико агар кор мекунад, бо њукуматњо кунад, на бо мухолифини њукуматњо. Њамчунин: агар њадафи Амрико рушди кишварњои фаќир аст, пас набояд бо бањонаи аз миён бурдани диктатурањо мардуми онро ба монанди ањолии Сурияву Ироќ бадбахт кунад. Бидуни шак, ин ишорањоро ба вазири амрикої карданд ва аљаб не, ў дар суњбатњои хос посух дода бошад, ки ДОИШ - ро Арабистони Саудї ва Толибону Ал - ќоидаро Покистон пуштибонї мекунад, аз ин хотир, Амрико њамчун як кишвари мутамаддин ва бидуни бањс, яккатози сиёсатњои љањон њадди аќал алайњи кишварњои Осиёи Марказї аз ин шевањо кор нахоњад гирифт.

Кори Керри чї? Дар изњороти аланї Љон Керри бар њуќуќи инсону фишор наовардан ба мухолифини њукуматњо таъкид кард, аммо ин суњбатњои ў он ќадар сохта менамоянд, ки танњо як хулоса мешавад кард: агар вазири амрикої ин гапњоро нагўяд, созмонњои њифзи њуќуќи башар ўро хоњанд "хўрд". Гуфтан танњо ба хотири гуфтан. Вагарна пас аз таъкидњои ў мухолифини сиёсии зиндонї њам набошанд, лоаќал чанд рўзноманигори "кашталканда" аз мањбасњо озод мешуданд. Воќеан, оё ин њама вазифаи Керриву Амрикост? Керри њам шояд ба худ гуфт ва ин ишораро кард, ки агар њуќуќи инсонњо, дурусттараш, мардуми худро эњтиром мекунед, пас ба онњо озодї дињед, надињед, ба ман чї? Чаро Керри ё Амрико ба хотири чанд ќурбонии режимњои Осиёи Марказї, он

"БОМБА" - И НАВ Бобаки Занљонї дар бораи Тољикистон иттилоеро пахш мекунад, ки мўи бадани кас рост мехезад раи як пасандози бонкии худ дар Эрон низ тањдид кард: "Ба Бонки маскан тазаккур медињам, ки супурдае, ки ман дар бонк гузошта будамро пас бидињад, чаро, ки то рўзи боздошти ман, ин супурда дар њисоб буд ва ин пул мутааллиќ ба ман аст ва агар ин корро анљом надињед, њатто шуда мизу сандалињои бонкро њам њарољ мекунам." Ин миллиардер дар идома аз 350 миллион доллар моњона гирифтани баъзе мансабдорони эронї аз њисоби буљаи кившараш изњор доштааст: "Гуфтаанд, ки корманди хонуме доштам, ки 4 њазор евро, яъне 16 миллион тумон њуќуќ мегирифта, аввалан вай мудири минтаќаии ман дар хориљ аз кишвар буда ва пулро аз љайбам додаам. Дуввум, мо дар (вазорати) нафт мудирони ширкатии дорем, ки моње 350 миллион ба доллар њуќуќ (маъош) мегиранд, ки он њам аз љайби давлат аст." Бобаки Занљонї дар хитоб вакилони дифоъи Вазорати нафти Эрон таъкид кардааст, ки: "Ман сукут намекунам ва агар лозим бо-

шад, рўзе як санад аз он вазоратхона рў хоњам кард. Ман барои тамомии матн кайфархост-парванда посухи илмї ва тахассусї дорам". Бобаки Занљонї дар 10 соли охир яке аз сармоягузорони матрањ дар Тољикистон дониста мешуд. Аз љумла аз сањњомони аввалини "Конт- групп Тољикистон" мебошад, ки ширкатњои алоњида, назири "Asian Express Terminal", "Конт - Таъминот", "Конт - Турист", "Asian Express Airline" ва "Конт - сохтмон" - ро муттањид мекунад. "Asian Express Airline" ва "Kont Investment bank" дар рўйхати ширкатњое ќарор доранд, ки аз сўи Амрикову Аврупо тањрим шудаанд. Аз љумла бо сармояи ў Терминали марказии шањри Душанбе аз нав таъмир шуда, моњи марти соли 2013 бо ширкати Президент Эмомалї Рањмон бозкушої шуд. Бобак Занљонї, соњибкор ва тољири Эронї 30-юми декабри соли 2013 аз љониби маќомоти ќудратии Эрон боздошт шуд. Дар Эрон

5

њам кадом як тољик, ўзбак, туркман, ќазоќу ќирѓиз муносибати худро бо њукуматњои аз мардум ќудратмандтар бад кунад? Воќеан, он замон гузаштааст, ки нози Амрикоро њукуматњои Осиёи Марказї бардоранд. Пеш рўйхотири миллионњо "амаки Сэм" озодињои инсониву мазњабї ва ањзоби сиёсиро тоќат мекарданд. Барномањои ба ном рушди љомиаи шањрвандї, ислоњоти судї, матбуоти озод ва ѓайраву њоказо гуфта, миллионњо сарозер шуданд, аммо аз њељ яке нишоне намонд. Афроде дар њукуматњо буданд, ки рушди демократия ва љомиаи шањрвандиро барои як кишвари солим зарур медонистанд. Аммо њоло? Исломињо ДОИШ - у террорист шуданд, љомиаи шањрвандї ва ањзоби сиёсї - "сутуни панљум" - у љосусони хориљї. Нољиёни демократияву љомиаи шањрвандї зери замин рафтанд. Чаро? Њукуматњо манбаъи даромади дигарро кашф карданд. "Амаки Сэм" аз шарќ меояд. Аз Чин. Чине, ки аслан ба озодии инсон эътибор намедињад. Ањзоби сиёсї, бахусус исломиро чашми дидан надорад, балки шевањои муносибаташ бо уйѓурњоро ба њукуматњои Осиёи Марказї талќин мекунад ва... њељ љои бањс надорад, ки подоши онро низ пешбинї кардааст. Подоши хеле хуб. Ин аст, ки њукуматњо бо парвардањои љомиаи худ бо усули "хан дар баробари уйѓур" кор мегиранд ва дастовардњои демократии худро дар як муддати кутоњ ба боди фано доданд. Кадом аќли солим, ба шумули Керри ё Ќасри сафед ин њамаро дидаву дониста, муносибати худро бо њукуматњои Осиёи Марказї бад мекунад? Барои ин хеле беаќл будан зарур аст, ё аз Чин бештар пул доштан. Хулоса, сафари Љон Керри пеш аз њама паёми хориљї дошт. Он њам ба Русияву Чин, ки мо њам будем, њастем ва хоњем буд. Паёми дохилиаш ба њукуматњои Осиёи Марказї ин буд, ки аз касе хавф надошта бошед, мо њастем ва ин аз хоњиши шумо вобаста нест. Њукуматњое, ки "сиёсати дарњои боз" - ро пеш гирифтаанд, боз ќомат боло мекунанд, чун интихоб њанўз дар дасташон аст. Ва кош, ин њама сиёсатњо ба нафъи мардуми фаќир ва муњољири Осиёи Марказї хатм шавад...

Фаромарзи ФОЗИЛ

Бобак Занљониро ба муомилоти ѓайриќонунї нафти ин кишвар, ќаллобї ба миќдори зиёд ва сохтакории њуљљатњо, аз љумла аз номи Бонки миллии Тољикистон гумонбар дониста мешавад. Маќомоти Эрон зимни тафтиши ќазияи Бобаки Занљонї эълон карда буданд, ин тољири эронї санаде ба маќомоти ин кишвар аз номи Бонки миллии Тољикистон пешнињод кардааст, ки тибќи он 2 миллиарду 60 миллион доллар пули нафтро ба Эрон интиќол додааст. Амир Аббос Султонї, узви Кумитаи тафтишоти парвандаи Бобак Занљонї ба хабаргузории "НомаНюз" - и Эрон гуфта буд, Занљонї барои гирифтани санади ќалбакии Бонки миллии Тољикистон ба ноиби раиси он 3 миллион доллар пора додааст. Вале ин иттињомро Бонки миллии Тољикистон рад кард. Ин танњо "бомба" - е набуд, ки Бобаки Занљонї ба сўи маќомоти Тољикистон партоб мекунад. "Кампи электруник" - и ў, ки "серверњои ќудратманде дар зери замин дорад ва пулиси Тољикистон аз он истифода мекунад" низ гапи оддї нест. Аз ин гуфтањо мешавад хулоса кард, ки таљњизоти гўш кардани суњбатњои муштариёнро барои маќомоти ќудратии Тољикистон Занљонї дода ва муњимтар аз ин њар як шањрванди Тољикистон шунавида мешавад. Ростї, аз ин тадобири амниятї мўи бадани одам рост мехезад ва эњсоси амниятро умуман аз кас дур мекунад. Аљобат дар он аст, ки маќомоти зидахли Тољикистон мегўянд, дар ин бора њарфе барои гуфтан надоранд. Пас он чї Занљонї мегўяд, дуруст аст?

6

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

Соле ќабл дар остонаи биступанљумин солгарди ќатли диктатори Руминия як нашрияи чопи Маскав дар матлабе навишт: "Николае Чаушеску, ки Руминияро муддати чањоряк аср сарварї мекард, рўзњои охири умраш, ќабл аз он ки парронда шавад наметавонист дарк кунад, ки чаро халќ зидди ў даст ба шўриш зад. Вай мардуми кишварашро ба носипосї муттањам мекард. Барои он ки "гумроњон" - ро аз роњи бад баргардонад, ба артиш фармон дод, ки сўйи мардуми тазоњуротгар оташ кушояд. Дар натиља 1 њазору 104 нафар кушта шуданд..." Инак, аз он рўзи дањшатбори моњи аввали зимистони соли 1989, ки ба салтанати чањорякасраи Николае Чаушеску поён дод, 26 сол сипарї мешавад. Тазоњурот дар пойтахт ва шањрњои дигари Руминия хеле ногањонї сар зад, мисли он ки диктатори Аврупоро ѓофилгир кард. Вай натарсид, балки мутањаййир буд, ки чаро чунин шуд? Чаро халќе, ки њамеша аз ў истиќболи гарм дошт, аз сиёсатњояш пуштибонї мекард, сабру тањаммулро аз даст дод ва ба кўчаву хиёбонњо рехт? Ва бо њамин суолоти бепосух чанд рўзи дигаре дар бистари ѓафлат зист, то замоне, ки як трибунали њарбї бидуни истињола њукми ќатлашро содир кард...

Зиндагиномаи мухтасар Николае Чаушеску (Nicolae Ceau?escu) 26 январи соли 1918 дар рустои Скорничешти Руминия дар хонаводаи дењќони фаќиру нодор ба дунё омад. Аз 15-солагї ба андешањои коммунистї ошно шуд ва аз њамин синну сол солњоеро аз зиндон ба зиндони дигар пушти сар гузошт. Вале њаргиз аз ѓояњои коммунистї даст накашид. Хеле баъдњо генерали мухолифи давлат Штефан Костял дар бораи ў навишта буд: "Чаушеску коммунисти ташаббускор буд, ки худаш ба таблиѓоти аблањонаи худ бовар мекард. Ин хеле аљиб буд ва аксари мањбусон аз ў дурї мељустанд". Соли 1946 бо хонум Елена Петреску, яке аз коммунистони ашадии пинњокор издивољ кард. Елена Петреску баъдан дар њаёти сиёсиву иљтимоии Руминия наќши зиёд бозид.

23 августи соли 1944 сарвазири Руминия Ион Антонеску аз вазифа барканор ва боздошт шуд ва њукумати нав ба фаъолияти њизби коммунист расман иљозат дод. Чаушеску бо истифода аз фурсат даст ба тањкими обрўи сиёсии худ зад. Ду сол сарвари љавонони њизб, аз соли 1945 сардори Раёсати олии сиёсии неруњои мусаллањ ва муовини вазири мудофиа, номзади Кумитаи Марказии њизб, вазири кишоварзї буд. Зарфи ин ду соли вазирї ба хотири роњандозии ислоњот ва љорї кардани сиёсати коммунистии коллективизатсия њазорњо нафар дењќонон боздошт ва парронда шуданд. Чаушеску зина ба зина боло мерафт, гоњ чун генерал дар артиш фаъолият дошт ва гоњи дигар соњибмансаби Кумитаи олии њизб буд. Соли 1956 вай сардори Раёсати олии неруњои мусаллањ буд, рутбаи генерал-лейтенант гирифт ва дар њамин вазифа шўриши дењќонон дар дењаи Ваду-Рошкаро берањмона пахш кард.

19 марти соли 1965 Георгиу-Деж, рањбари ваќти Руминия аз бемории саратон фавтид ва марги ў муљиби муборизаи тезутунд миёни љонибдорону мухолифонаш гардид. Раќобати сиёсї миёни се номзад: Ион Георге Маурер, Георге Апостол ва Киву Стойка метавонист сабабгори људоиву парешонї дар суфуфи њизб шавад, аз ин рў Маурер пешнињод кард, ки ба хотири роњ надодан ба ин парешонињо ва ихтилофоти байнињизбї Чаушескуи 27-сола, ки миёни њизбиён чун чењраи мусолињакор маъруфият дошт, муншии умумии њизб интихоб шавад. Ва чунин њам шуд. Муддаъиёни дигар дар ин муомила вазифањои калидиро ишѓол карданд.

Непотизм Ду соли аввал вай бо тањаммул њукмронї кард ва баъдан тадриљан раќибонашро аз сањ-

ДИКТАТОР

НИКОЛАЕ ЧАУШЕСКУ на дур андохт. Непотизм - ќавмпарастї, таъсири эњсосшавандаи хонавода ва хешовандон ба фаъолиятњои давлатї яке аз љанбањои фарќкунандаи режими Чаушеску буд. Ба љойи сиёсатмадорони барканоршуда аввал дўстонаш ва баъдан хешу табори наздикашро ба вазифањо таъин намуд. Њамсари бидуни маълумоти олии худро муовини аввали сарвазир ва сарварии Академияи илмњои Руминия таъин намуд. Писараш Нику сарвари Анљумани донишљўёни коммунист ва Котиби аввали Созмони љавонони коммунисти Руминия буд. Дар вазоифи гуногуни калидии давлатї наздик ба 40 хешованди наздики Чаушеску кор мекарданд. Чаушеску дар замони њокимияти худ дар Руминия ба муќобили исќоти њамл ва талоќу тањкими оила мубориза бурд. Масъалаи пойдории оиларо аз самтњои муњими сиёсати худ эълон кард ва талош намуд бо ин васила наслро дар Руминия афзоиш дињад. Манъи исќоти њамл ва имтиёзњо ба модарони серфарзанд сабабгори афзоиши ањолї дар Руминия шуд.

Низоми коммунистї, вале зидди Шўравї Аз солњои аввали њокимияташ вай талош кард як сиёсатеро пеш гирад, ки Руминия аз СССР ва дигар кишварњои сотсиалистї вобаста набошад. Соли 1965 вай аз Маскав талаб кард, то захираи тиллое, ки Руминия ба Русияи подшоњї дар солњои Љанги якуми љањонї барои нигањдорї супурда буд, баргардонад. Соли 1968 вай аз шўришчиёни Чехословакия пуштибонї кард ва як њафта пештар аз њамлаи неруњои Шўравї ба ин кишвар вай аз Прог дидан намуд. Баъди саркўб шудани шўриш дар Прог вай таљовузи Шўравиро мањкум намуд. Руминия бархилофи аксари кишварњои сотсиалистї иртиботи дипломатии худро бо Исроил баъди љанги шашрўзаи соли 1967 низ нигоњ дошт. Њатто соли 1977 дар музокароти президенти Миср Анвар Содот бо роњбарони ваќти Исроил ширкат кард. Равобити дипломатиаш бо Чилии замони Пиночет низ барќарор монд. Аз дўстони диктатори Либї Муаммар Ќаззофї ва Љумњурии Африќои Марказї Бокассо буд. Соли 1979 Чаушеску басо ошкор

вуруди неруњои Шўравї ба Афѓонистонро мањкум кард. Ба Иттињоди Шўравї доштани пойгоњи низомї дар ќаламрави Руминияро манъ кард. Чаушеску чунин вонамуд мекард, ки дар лагери кишврањои сотсиалистї дохил аст, вале сиёсати мустаќил ва демократї дорад. Вай борњо ба кишварњои Аврупо ва Амрико сафарњои расмї анљом дода, ин сиёсатро таблиѓ мекард. Бо Олмон муносибатњои дўстона барќарор намуд. Руминия аввалин кишвари сотсиалистї буд, ки президенти ИМА Ричард Никсон аз он дидан кард. Ягона кишвари лагери сотсиалистї буд, ки соли 1984 бозињои Олимпиадаи ЛосАнжелесро тањрим нанамуд. Ин буд, ки соли 1985 вай соњиби ордени Олимпї гардид.

Амният, тарси љон Хадамоти амниятии Чаушеску дар оѓоз пулиси бехатарии "Секуритате" буд, ки бо кўмаки хадамоти амниятии СССР таъсис гардид. Баъдан он ба як неруи хеле дањшатафкани мудњиштар аз КГБ табдил ёфт. Чаушеску аз сўиќасд метарсид ва њамеша талош мекард хадамоти амниятии худро таќвият кунад. Бино ба баъзе оморњо, барои њифозати сарвари давлат ва узви хонадони вай 40 њазор корманди ин хадамот вобаста шуда буданд. Гирдогирди Бухарест роњњои зеризамние сохта шуда буданд, ки ба як фурудгоњи пинњониву махфї мерасонданд. Аз он Чаушеску метавонист ба самти дигари амн фирор кунад. Дар соњили кўли Херэстрэу бункери вижаи зидди њамлаи атомї бунёд ёфта буд. Фирори генерал - лейтенанти "Секуритате" Ион Пачепа ба Амрико ва ифшогарињои ў муносибати Чаушескуро бо Ѓарб тира кард. Худи ў аз он тарсид, ки билохира ўро ё зањролуд мекунад ва ё бо тарзи дигар аз байн мебаранд. Ин буд, ки баъди њар саломи дастї, расидан ба ин ё он зарфи таом ё миз њатман дастонашро бо спирт мешуст. Дар њар сафар ўро муњандиси кимиё њамроњї мекард, ки озмоишгоњи сафарї бо худ дошт. Дар сафарњои хориљиаш таомро барояш аз мањсулоте омода мекарданд, ки бо худ аз Руминия оварда буд, љойхобашро њам аз рўпушу болиштњое омода мекарданд, ки аз кишвараш бо њавопаймо меовард. Хулоса, охирњои умр аз њар вазиши бод метарсид, худро њамеша дар хатар медид.

Шўриши мардумї 16 декабри соли 1989 дар шањри Тимишоара, воќеъ дар ѓарби Руминия роњиби мањаллї Ласло Текеш тазоњуроти мардумиро роњбарї кард. 22 декабр дар Бухарест коммунистон ба љонибдорї аз њукумат митинг созмон доданд. Чаушеску ва њамсараш ба минбар омаданд, то бо мардум сухан гўянд. Таркишњои ногањонї онњоро тарсонд. Муњофизони сарвар на сўйи мардум, балки љониби Чаушеску оташ кушоданд. Сарвар бо њамсараш даруни бино паноњ бурд. Субњи дигар онњо аз боми бино ба чархбол нишастанд ва аз пойтахт фирор карданд. Билохира, генерал Виктор Стэнкулес, ки Чаушеску дўсти наздики худ медонист, на танњо ин хонаводаро боздошт кард, балки дар шањри Тирговиште суд созмон дод. Ў ва њамсарашро ба суќути иќтисоди миллї, фасод, барњам задани институтњои давлатї, дуздии хазинаи давлатї, генотсиди халќи худ муттањам кард ва њукми ќатли онњоро содир намуд. Ваќти муњокима вай дар худ набуд. Гоњо ба сари судњо фарёд мезад, ки онњоро эътироф намекунад. Вай њанўз аз љомаи њокимї берун нашуда буд ва гумон мекард, њоло њам президент аст. Додгоњ њукми худро содир кард ва акнун мебоист зану шавњарро аз њам људо мекарданд, то ќарори суд иљро шавад. Вале онњо нахостанд ва пофишорї карданд, ки мехоњанд бо њам бимиранд. Баъди маргаш дар бонкњои хориљї беш аз 1 миллиард доллари ў пайдо шуд. Чаушеску њамеша ба ин бовар буд, ки артиш њаргиз ба вай хиёнат намекунад ва дар лањзањое, ки ниёз ба пуштибонї дорад, ба тарафи шўришчиён намегузарад. Ва њатто вай наметавонист тасаввур кунад, ки мањз њамин њарбиёне, ки замоне онњоро бо ноз мепарварид, бењтарин шароитро барояшон муњайё карда буд, ба сарваронашон љоизањову рутбањои баландро эњдо карда буд, њукми ќатли ўро эълон мекунанд. Ваќте президент дастгир шуд, фурсатеро фароњам наоварданд, ки љиноёташро тањлилу баррасї кунанд, баъди њамагї ду рўз бо созмон додани як трибунали њарбї њукми ќатлашро содир карданд. Чаро? Илиеску бар ин назар аст, ки ќатли Чаушеску он замон хеле зарур буд. "Аз нуќтаи назари сиёсї хуб мебуд, агар мо мурофиаи сиёсї барпо мекардем. Вале одамон ќурбон мешуданд, аз рўз ба рўзи дигар талафот миёни омма меафзуд. Мо наметавонистем ин њамаро тањаммул кунем. Ва ин пешнињод рў зад, ки танњо баъди ќатли Чаушеску метавон аз талафоти бештар љилавгирї кард ва ин маълум шуд, ки ин дуруст њам њаст. Якбора баъди ќатл муќовимат коњиш ёфт, њамаи онњое, ки силоњ дар даст доштанд ва аз Чаушеску ва режими он њимоя мекарданд, силоњњои худро ба замин гузоштанд". Президенти пешини Руминия Илиеску мегўяд: "Вай худпарастињои Брежневро танќид мекард, вале баъдан худи ў ба як диктатори хеле сахт табдил ёфт. Вай ба домони њокимият часпида буд ва барои ин њаёташро ќурбон кард". Фирўзи МУЊАММАД

РАВЗАНА Шояд ин дањумин ва саддумин рўйдоди фарањбахше бошад, ки аз љавонмардии њамватанони мо дар хориљи кишвар њикоят мекунад. Тољики дигаре дар Русияи пањновар бо як амали љавонмардона тавонист љомеаи ин кишварро такон дињад ва онњоро водор созад, ки дар биниши худ оид ба тољик ва тољикистонї таљдиди назар кунанд. Инак, шинос мешавем: Забењулло Шафеъзода. Зодаи рустои Марѓедари ноњияи Панљакент, 25-сола. Аз соли 2008 дар Маскав будубош дорад. Ронадандаи таксї. Пойтахти Русияро хуб медонад, чун маъмулан таксистњо бояд шањрро донанд. Ва нашрияњои чопи Маскав аллакай ин љумларо њам барояш раво донистанд: "Шањрро хуб медонад ва дўст медорад". Ин ронандаи љавон рафтори шигифтовар кард ва њоло њам, ки барояш паёмакњои миннатдориву пул ирсол мешаванд, бо вокуниши дигар ба хайру саховати сокинони пойтахти Русия посухи дигари љавонмардї медињад. Забењулло дар як маѓозаи пуродами шањри Маскав њамёни бонуеро пайдо мекунад, ки дорои пул ва кортњои бонкї буд. Дар аввал намедонист чї кор кунад, то соњиби њамёнро пайдо ва онро баргардонад. Аввал ба яке аз кортњои бонкии он миќдоре пул гузаронд ва бо паёмак ба соњиби он мурољиат кард, ки њамёнашро ёфтааст, андарунаш кортњои бонкї. Лутфан суроѓаашро бинвисад, то онро баргардонад. Соњиби њамён хонуми рус бо исми Алёна Куратова рўйдодро басо пуртаъсир ва хеле кутоњ дар сањифаи Фейсбукаш корид ва хабарнигорон аз ин тариќ огоњ шуданд. Ин хонум навишт, ки чун пайёмакро дарёфт, кард бовараш наомад ва гумон кард њанноте бо ин васила мехоњад аз корти ў пул бидуздад. Вале баъди гузаштани 4 соат, ки посух нарасид, Забењулло паёмаки дигар ирсол кард ва боз њам бо њамон мазмун. Вале ин бор соњиби њамёнро водор кард љиддитар бошад ва мутаваљљењ шавад, ки кор то куљо ба воќеъият наздик аст. Алёна ногањон пай бурд, ки дар њаќиќат њамёнаш бо кортњои бонкї гум шудаанд. Лозим донист иртибот гирад. Алёна њозир буд њар љо бошад биравад. Вале чун шаб буд, ин љавон суроѓаи ўро гирифт ва худ то даромадгоњи манзили истиќоматии Куратова омад ва њамёнро бозпас дод. Алёна дар Фейсбук навишт: "Ташаккур ба ту љавон бо исми Шафеъзода. Ту њамёни гумшудаи маро рост ба дари хонаам овардї, комил ва бо њама кортњои бонкии он, ки ман доштам. Ва боварї ба инсонро дар ман таќвият додї". Баъзе нашрияњои чопи Маскав навиштанд, ки Алёна Забењуллоро барои ин некї подош њам дод. Вале намегўяд чанд рубл дод ва љавон низ ин асрорро ифшо намекунад. Аммо њарчи бошад ё набошад, ин љо сухан аз як рафтори

Вазорати маориф ва илми Тољикистон тасмим дорад, то соли 2020 њамаи китобњои дарсї барои макотиби миёнаро аз нав тањия кунад. Шарифмурод Исрофилниё, директори Пажўњишгоњи рушди маориф дар сўњбат ба TojNews гуфт, ки то соли 2020 макотиби тањсилоти умумии кишвар ба низоми тањсили 12-сола мегузаранд, аз ин сабаб зарур аст, ки китобњо аз нав тањия ва нашр шаванд. Ба гуфтаи ў, "барномаи нави китобњои дарсї омода шудаанд". Мавсуф мегўяд, "китобњои мављуда ба талаботи љањони муосир љавобгўй нестанд. Тамоми китобњои дарсї вобаста ба талаботи стандарти дарсї аз нав тањия мешаванд. Инчунин, шеваи навишти китобњои дарсии мо кўњна шудаанд". Њоло вазорат тасмим дорад, ки ибтидо китобњои таълимии забон ва адабиёти тољикро нашр кунад. Зеро ба гуфтаи масъулини ин нињод, нисбат ба китобњои мазкур норизоятии омўзгорон зиёд аст. Аммо Исрофилниё нагуфт, ки даќиќан чанд номгўи китоб аз нав тањия мешаванд ва маблаѓи он чи ќадар аст. Баъд аз соли 2000-ум вазорати маориф ва илми Тољикистон китобњои таълимиро пурра бознависї карда буд. Дар давоми солњои 2001 ва 2010 зиёда аз 200 номгўи китобњои дарсї тањия ва нашр шуданд, ки маблаѓи он њудуди 72 миллион сомониро дар бар мегирифт. Дар солњои баъдї низ чандин китобњо аз нав тањия шуданд. Вале муњтавои китобњои дарсї њамеша мавриди интиќод ќарор мегирифт. Дар пайи интиќо-

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

7

Накукорон, касоне, ки тору пудашон, тинату фитраташон аз аз хамирмояи некї сиришта шудааст, њар коре агар ба нафъи инсоне анљом медињанд, бидуни њамњамаву даѓдаѓа ва бе лофу газоф ба анљом мерасонанд. Чун инро як кори маъмулї ва вазифаи инсонї медонанд. Равшан низ ваќте маблаѓ ва сару либосро ба соњибонаш баргардонд, дигар паси кори худ шуд, ба касе њарфе нагуфт. Вале ин њамон ношунавоёну гунгон буданд, ки бо ирсоли паёмаке ба унвони роњбари корхонае, ки Равшан ронандаи он буд, аз ин иќдоми љавонмардонаи марди тољик хабар доданд. Роњбари корхона буд, ки бо изњори ташакур аз Равшан ин хабарро ба дигарон гуфт. Равшан хеле муддат њатто нахост бо хабарнигорон рў ба рў шавад, вале билохира ўро пайдо карданд, њамсуњбат шуданд, дар матбуот чоп шуд, дар телевизион овоза ѓулѓула андохт. Дар љомеаи фасодзада ва дур аз мењру шафќати Русия ин гуна иќдомот ќањрамонї мањсуб мешавад, зеро он рўйдоди хеле нодир аст. Ё тавре корбари Фейсбук Yuliana Kelley менависад, "мута-

ШАФЕЪЗОДА ПАДИДАИ НАВИ РУСЇ Чаро дар Русия виљдон ин ќањрамонист? љавонмардона мекунад. Забењулло метавонист он њамаро пинњон кунад, пулњоро комил аз худ намояд. Вале чунин накард. Баъди ин сокинони Маскав хостанд ба Забењулло бо воситаи паёмакњо ба нишони ташаккуру эњтиром пул ирсол кунанд ва то ин дам аз онњо пулњо мерасанду мерасанд. Аммо Забењулло бо амали дигар нишон дод, ки вай аз миллате намояндагї мекунад, ки љавонмардиву футуватро мероси ниёгонаш медонад. Вай њамаи пулњои љамъшударо ба ятими хурдсоли тољик Насриддин бахшидааст. Насриддини дусола аз љумлаи тарбиятгирандагони хона-интернати шањри Санк-Петербург будааст, ки модараш замони таваллуд аз ў даст кашидааст. Воќеъан рўйдодест, ки касро фарањ мебахшад. Чењраи олуда ба иттињомоте аз ќабили "пањнкунандагони маводи мухаддир", "љинояткор", "бегона аз фарњангу тамаддун" ва ѓайраро, ки матбуоти кишвари "дўст" ва

нињодњои зирабти он бо истифода аз бетаваљљуњии маќомоти њокимияти давлатии Тољикистон расонаї мекарданд ва њиссу нафрату адовати сокинони мањаллиро нисбат ба њамватанони мо бедор месохтанд, бо ин гуна рафторњо ва амалњои солењ пок мешавад. Дар ин бора метавон хеле њарфи ногуфтаи дилро гуфт, аммо њар чизе замоне дорад, ваќт мехоњад, то тањлил пўхта шавад. Муњим он аст, ки танњо зарфи 2 ё 3 моњи охир ин дуюмин њодисаи ривоятгар аз љавонмардии тољикон дар Русия аст, ки расонаї мешавад. Моњи август ронанда Равшани 47-сола дар дохили маршрутка сумкаеро пайдо мекунад, ки 852 њазор рубл ва либос дошт. Равшан соњиби сумкаро баъди пурсуљўњои зиёд пайдо кард ва дарёфт, ки он мутааллиќ ба хонаводаи кару гунге буда. Соњибони мол намедонистанд бо кадом забон ба Равшан изњори миннатдорї кунанд.

"КИТОБИ ТАРСЇ"

Кї кафолат медињад, ки китобњои дарсии нав бадтар неву бењтар мешавад? доти густурда дар расонањо моњи апрели соли 2014 парламенти Тољикистон Ќонун "Дар бораи адабиёти таълимї"-ро ќабул кард. Тибќи ќонуни мазкур муаллифоне, ки дар тањияи китобњои дарсї ба иштибоњњо роњ медињанд, ба љазои маъмурї кашида мешаванд. Аммо то ба њол касеро љазор надодаанд, њарчанд хатогиву нуќс дар китобњои дарсї фаровон аст. Як мисол аз музахрафот дар китобњои дарсї: "Лоиќ Шералї соли 1941 дар дењаи Мазори Шарифи ноњияи Панљакенти вилояти Хуљанд (?!!) дар оилаи дењќон таваллуд ёфтааст. Маълумоти миёнаро дар дењаи худ гирифта, соли 1953 Донишгоњи (?!!) давлатии омўзгории шањри Душанберо хатм кардааст. Њамчун ходими илмї дар рўзномаи "Комсомоли Тољикистон", маљаллаи "Садои Шарќ" ва дар комитети радио ва телевизион кор кардааст". "Соли 1978 БА Лоиќ Шералї барои асарњои "Хоки Ватан" ва "Илњом аз Шоњнома", ЉОИЗАИ ФАХРИИ "ЛАУРЕАТИ мукофоти

ба номи Абуабдуллоњ Рўдакї" (?!!!) дода шуд". Ин аст се иќтибос аз китоби дарсии "Забони давлатї"(тољикї). Муаллифон Мањкамов С. ва Ќосимова Ш. Бино ба он, Лоиќ Шералї соли 1941 таваллуд шуда, соли 1953, яъне дар синни 12-солагї Донишгоњро хатм кардааст. Он замон Тољикистон вилояте доштааст бо номи Хуљанд! Китоб соли 2010 чоп шудааст ва барои хонандагони синфи 11 мактаб ва синфњои ѓайритољикї пешбинї шудааст. Њатман ки ин китоб бо тавсияи Вазорати маориф интишор ёфтааст ва ќабл аз чоп шояд касоне њам ѓайри муаллифон онро хонда бошанд. Зимнан, Тољикистон ќасд дорад, то соли 2018 макотиби тањсилоти умумї ба низоми таълимии 12-сола гузаранд. Президент Эмомалї Рањмон 23-юми январ дар паёми солонааш ба парламент гуфт, низоми таълими 12-сола њатмї карда мешавад. Дар Тољикистон њанўз аз соли 2010 барои гузариш ба низоми таълими 12-сола

ассифона, виљдон дар замони мо ќањрамонї њисобида мешавад. Ва ваќте ин гуна одамони наљиб пайдо мешаванд, ки наметавонистанд дигаргуна рафтор намоянд, халќ ба як шоки фарњангї меуфтад. Ин гуна сарнавиштњоро зиёд бояд интишор дод, шояд билохира гунањгорсозии "ѓайрирусњо"-ро ба њама љурмњои марговар ќатъ мекунанд" Аммо ин танњо ду рўйдодест, ки расонаї шудааст. Шояд дањњо ба ин монанд њодисањое њастанд, ки паси парда мемонанд, чун мо аз њамон миллатем, ки одат кардаем луќмаи нонамон њолол бошад, то ба хонаводаи худ њамин луќмаи њалолро ирсол кунем. Ва боз: мо некиро њам пинњонї ва бе овоза анљом медињем. Аммо Шафеъзода бо ин рафтораш номи неки дигар ба миллаташ зам кард. Миллате, ки дар Русия ќадре надорад, пулисаш дар пайи озораш аст, духтураш тифлакашро мекушад, скинхедаш ўро сар мезанад, телевизионњояш масхара мекунад... Ин миллат садњову њазорњо Шафеъзодањо дорад, ки бо як амал метавонанд сокинони ин кишвари пањноварро шигифтзада созанд. Тибќи иттилои охир аллакай Шабакаи аввали телевизиони Русия Шафеъзодаро ба барнома хондааст. Бобољони ШАФЕЪ

омодагї доштанд. Ба ин хотир парламенти Тољикистон дар соли 2010 ба ќонуни маориф банди наве ворид карда буд, барои низоми нави таълим роњ мекушод. Он ваќт Абдуљаббор Рањмонов, вазири пешини маориф гуфта буд, ки кишвар аз соли 2016 низоми 12-солаи таълим мегузарад. Ќаблан низ Президент дар паёмњояш дар бораи зарурати низоми 12-солаи таълим сухан карда буд. Гузаштан ба низоми навро барои мутобиќ кардани сатњи таълим ба меёърњои љањонї зарур мехонанд. Аммо дар соли 2013 вазорати маорифи Тољикистон барномаи гузариш ба номи 12-соларо то соли 2020 ба таъхир гузошта буд. Ба њисоби вазорати маориф гузаштан ба ин низом харољоти њангуфтро талаб мекунад, ки аз ин сабаб ба таъхир гузоштанд. Соли 2011 низ ин барномаи гузариш ба тањсили 12-соларо тамдид карда буданд. Ин дар њолест, ки кишварњои њамсоя Ўзбакистон, Ќирѓизистон ва Туркманистон ба низоми таълимии 12-сола гузаштаанд. Тибќи ин низом кўдакон дар синни 6-солагї ба мактаб мераванд. Ин низом даст медињад, ки низоми маорифи Тољикистон ба меъёрњои љањонї баробар шавад. Њоло донишљўёни тољик барои шомил шудан ба мактабњои аврупої ва хориљї як сол курси "омодагї" мегузаранд. Аммо оё ба стандартњои љањонї мо бо њамин китобњое, ки аз музахрафот холї нестанд, мегузарем, ё чї? Тарс ва нигаронии мо аз ин аст...

Умари ТОЊИР

8

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

(Аввалаш дар шуморањои гузашта) Ду соате он љо будем. Љинсњои он ё дар њадди ќимати Дубай ё гаронтар, тарљењ додам њеч чизе нахарам, љуз каме дугаи худамон (гандумбирён), ки занњо канори хиёбон мефурўшанд. Аз он љо бо мошинњои шумораи 33 ба самти минтаќаи Садбарг дар хиёбони Рўдакї баргаштем. Соњиби хонаам њанўз пули барќ пардохт накарда буд. Ќарор буд имрўз пардохт кунад. Пули барќ 95 сомонї шуда буд, ки соњиби хона мегуфт, хеле зиёд аст. Дар њар њол ба иттифоќи оќои Токї рафтем мањали кори соњиби хона. Эшон он љо набуд, мобайлашро занг задам. Гуфт: биёед, ман хона њастам. Дубора савори таксї шудем ва омадем хона. Дидем, ў ба иттифоќи яке аз њамкоронаш онљост. Бели барќ ба эшон додам ва каме чой хўрдем. Онњо, ки рафтанд, чанд даќиќае нагзашта буд, ки дубора маъмури идораи барќ омад. Гуфтам: бел додам ба соњибхона то пардохт кунад. Аммо маъмур мутаваљењи њарфњои ман намешуд, бовар надошт, ки соњиби хона пули барќ пардохт мекунад. Чун ин адами пардохтї марбут ба 5 моњ пули об ва барќ мешуд, барои њамин фикр мекард, ман дурўѓ мегўям. Барои њамин ба соњиби хона занг задам ва гўшї додам ба маъмури идораи барќ. Каме бо њам суњбат карданд. Ў њам гуфт: агар пардохт нашавад, барќ ќатъ мешавад. Ман њам гуфтам: нигарон набош, њатман пардохт мекунад. Баъд аз он бо оќои Токї нишастем аз њар даре сухан гуфтан ва зимни гапу гуфт шурўъ кардам ба ѓизо дуруст кардан. Каме нўшиданї хўрдем ва ѓизо хўрдем. Оќои Токї гуфт: ман бояд баргардам хона. Исрори зиёде накардам, гуфтам: њар тур роњат њастанд. Дўстам, ки рафт, то соати њудуди 12 шаб буд, бедор будам. Ва фурсате буд, то каме бо њамсарам дар Дубай чат кунам ва ањволпурси худаш ва бачањо бошам ва он ваќт бо хаёли роњат хобидам. Аммо ду соате аз хобам нагузашта буд, ки аз сармо по шудам. Дидам торики торик аст. Њеч љойе намедидам. Туи дилам гуфтам: маъмури барќ ахир кори худашро кард ва њатман соњиби хона пул ворид накардааст. Бо нури мобайлам рафтам то канори панљара, дидам берун њам торик аст. Њоло намедонистам, ки барќи хонаи ман рафта ё њама љо барќ рафтааст. Дидам, ѓайр аз чандто шамъ њеч чизи дигаре барои гарм шудан надорам. Ним соате дастњоямро болои шамъ гирифтам ва њарчи либоси гарм доштам, пўшидам ва рафтам зери пату. Намедонам, кай хобам бурд, аммо дубора аз хоб бедор шудам. Мисли ин ки ду соате хобида будам, дидам, барќ омада, хушњол шудам ва боз гирифтам хобидам. Соати шаш дубора аз сармо аз хоб бедор шудам. Дидам, дубора барќ нест. Ањамияте надодам, пату сарам кашидам ва куллан њам рўйи сарам кашидам. Воќеан, шаби сард ва аљибу ѓарибе буд. Ќисмати сенздањум 11.1.2015. Субњ, соати 9, ки бедор шудам, њаво комилан абрї буд. Дидам, барќ нест. Мехостам ба соњибхона занг бизанам. Дидам, хати телефон роњ намедињад. Рафтам, суприми мањал, дидам, он љо њам барќ надоранд. Аз суприм пурсидам, ки барќ меояд? Гуфт: намедонам. Омадам хона, чанд даќиќа баъд барќ омад. Хуб шуд, ки барќ омад. Чун на мобайлам дигар шоржи батерї дошт, на ботерии дурбинам. Билфосила, то барќ дубора наравад, чой дуруст кардам ва субњона хўрдам, чун туи хона њамаи чиз барќї аст. Ва компютерамро овардам ва сими иттисолашро ба барќ задам то шорж бишавад, то аксњои дурбин ва мобайл би-

НИГОЊИ ХОРИЉЇ

Сарзамини марњамат ва рањмат Сафарномаи Фарњоди Иброњимпур резам. Соатњои дању ним буд, ки намнам борон шуруъ шуд. Ин ки биравам берун ё на тардид доштам ва каме њам хаста будам. Барои њамин тарљеъ додам, каме хонаро љамъуљур кунам, љору бизанам, рахте бишўрам ва агар њавсала доштам, чизе бинависам. Муддатњо буд, ки рахтшўї накарда будам. Мошини либосшўї буд, аммо тарзи корашро намедонистам, чун аломатњояш бо хатту забони русї буд. Чанд бор ба соњибхона занг задам. Он њам як љурњое роњнамої мекард, ки аслан ба дардам нахўрд. Дидам намешавад, сарфи назар кардам ва либосњоямро пўшидам ва аз хона задам берун. Гуфтам, биравам бозори Варзоб барои хона чизе бихарам. На пиёз доштам ва на себи заминї ва на гўшту на нон ва сабзї. Пиёда туи њавои хуб, абре, ки нам-намаке њам борон мезад, то он љо рафтам. Бозор шулуѓ буд. Як килою ним гўшти гўсфандї гирифтам ва пиёз ва чизњои дигаре, ки лозим доштам ва бо токсии хаттї баргаштам хона. Васоил мураттаб кардам. Шуд зуњр ва шуруъ кардам биринљу гўште ба сабки эронии худамон дуруст кардам. Ѓизо омода буд, ки Њаким занг зад. Гуфт: агар хонаї, биём? Гуфтам: биёед. Ним соат баъд Њаким бо Иќбол омаданд, то соатњои чањор Њаким ва Иќбол хона буданд. Мавќеи рафтан азашон пурсидам, ки ин либосшўйї чї турї кор мекунад. Онњо њам хеле роњат бароям роњ андохтанд ва шуруъ кардам ба рахтшўйї. Кор аслан зањмате набуд. Воќеан, кори хонумњо бо ин технулужї куллан роњат шуда. Мошин худаш либосњоро мешўрад, обаш мегирад, фаќат бояд пањн кунї. Аммо ман чун љойи пањн кардани либос туи манзил надоштам ва аслан њаёт ва балконе њам надошт, бояд туи утоќ рўйи шуфож хушк мекардам. Баъд аз он ки њама либосњоро шустам, якеяке аз онњоро ба муддати 6 соат рўйи шуфож хушк кардам ва куллї хаёлам роњат шуд. Чун њазинаи шустан в уту кардани либос дар шањри Душанбе хеле гарон аст. Њаво, њамчунон боронї буд ва садои он аз пушти панљара шунида мешуд. Садои дилнишини радиои Тољикистон таронаи мањаллї пахш мекард ва борон ва мусиќї тавъамон бар дил ва љони ман нишаста буд ва инро ман њамеша лањазоти ноби зиндагї медонам. Њатто дар танњотарин њолат мумкин табиат наѓмаи дилангез ва фарањбахше дорад. Дар кулли имрўз комилан хонадорї карда будам, харид карда будам, љору карда будам, зарфњоро шуста будам ва рахтњоям шуста ва хушк шуда буд.

12.1.2015 Субњ соати 10, ки по шудам, дидам њанўз борон меояд. Њаво мењолуд буд,

ба назар олуда буд. Њарду панљарањоро боз кардам ва катрии барќї барои чойї равшан кардам. Душ гирифтам. Бо вуљуде ки берун њаво сард буд, аммо дохили хона бад набуд. Ин њаво ва ин табиати зеборо намебояд аз даст дод. Бисоти субњона аз кура ва мураббо ва дуто тухми мурѓи аслї бо нони мањаллї чидам рўйи миз ва љотун холї, нўши љон кардам. Субњи бонишоте буд ва ман бо тамоми вуљуд аз он лаззат мебурдам. То соати 3 баъд аз зуњр чандто си-дии таронаи тољикї, ки чанд рўз пеш харида будам, гўш кардам ва баъд аз он нишастам пои компютер, то каме аз шеърњоям бозбинї кунам. Оќои Токї чанд бор занг зада буд, чун ман хат надоштам, мутаваљљењи паёмњо ва тилфунаш нашуда будам. Ќарор буд агар огањ бошад, саре ба як хонандаи нобино ё бењтар бигўем, як хонандазани камбино бизанем, ки фурсат аз даст рафта буд ва гуфтем, барои фардо ё оянда ќарор бигзорад. То соати 7 хона мондам. Њаким гуфта буд: мехоњам туро ба як дискуйї бибарам, ки хеле хуб аст ва оњангњои зебое мезананд ва хубсурат њастанд ва наѓз мехонанд. Ќарорамон барои соати 9-и шаб буд. Аз соати 7-у ним то 8 туи њавои сарди Воданасос, канори бозори Варзоб мондам. Дидам, наёмад. Њоло туи билотаклифе будам баргардам манзил ё биравам љои дигаре. Савори таксї шудам ва рафтам самти чойхонаи "Роњат". Аз он љо дубора занг задам. Онњо гуфтанд, ки кор пеш омада, имшаб намешавад. Зоњиран, тољикњо сари ќавлу ќарор наёмадан аз одаташон њаст. То њоло худам чанд маврид доштам ва оќои Токї њам ќаблан ба ман гуфта, ки ба ќавл ва ќарорњо зиёд мутмаин набош. Аммо чї кунем, ки одамї њастем ва то худамон таљриба накунем, таљрибаи дигарон камањамият њастанд. Албатта, туи њама љо ин вазъият метавонад бошад ва мухтаси кишвари хосе нест, фаќат зиёд ва кам дорад. Њаво хуб буд ва нам-нам борон њанўз меомад. Рафтам масире, ки ба баландошёна мерасид. Дидам, туи кўча љойе навишта: "Тарабхона" (исми љолибе барои машрубхона аст). Сарамро каљ кардам ва роњии он љо шудам. Дар, ки боз кардам, дидам, бори бузурге мисли бори Амбосадур ё Лонгбори Дубай аст. Миз ва сандалињои зиёде дошт. Њам пешхон дошт њам миз ва сандалињои мутафовути чўбї. Фазои урупої дошт. Њарчанд урупої яке -ду нафаре бештар набуданд. Аммо русњо ва тољикњои клоссболотаре он љо буданд. Ќимати машрубот аз 10 сомонї то 35 сомонї буд. Минюи ѓизо њам дошт ва машрубот њам анвоъ ва аќсом дошт. Ман суфориши обљаве додам, ки сиёњ буд ва мегуфтанд, моли Русия аст. Ахираш њам исмашро нафањмидам. Бармен гуфт:

мухолифот чї њамроњаш биёрам? Пурсидам: чї дорї? Гуфт: писта ва чизњои дигаре. Гуфтам: писта бигир. Љойи хубе буд. Як соат ва ниме он љо шиштам. Мавќеи њисоб кардан дидам, ќисмати пистае, ки бароям оварда, андозаи ќимати оби љав њаст. Бо ќавли тољикњо: майлаш, яъне, масъалае нест. Билохира, хўрда будам ва хуш гузашта буд, дигар фикре кардан рољеъ ба он бефоида буд. Омадам берун, њаво њамчунон боронї буд. Дуруст, доштам туи он хилвати шаб ва хиёбонњои камрафтуомад ќадам бизанам. Ним соате ба самти хона пиёда омадам. Дидам дорад сардам мешавад. Мошин савор шудам. Сарнабши кўча пиёдаам кард. Њаво сарди сард буд ва ман хеле њаваси чойи доѓе карда будам. Ќисмати чордањум.

13.1.2015 Аз орзуњои ман буда ва њаст, ки дар мусофират ба љое биравам, ки борон бошад ва њавое хуб бо табиате дилнишин дошта бошад ва хушбахтона, аз рўзе, ки омадам, каму беш њаво ин гуна будааст. Њарчанд фасли сармо омадам ва дарахтон чандон сабз нест, аммо боронњои беназире, ки тайи чанд рўз гузашта омада, лаззати ин сафарро хушоянд кардааст. Имрўз субњ њам, ки по шудам, дидам мењ то дами панљараи хона њам омада ва шањрро ба бузурги туйи оѓўши худаш гирифтааст. Дидам мондан дар ин њаво дар хона зулм ба худам аст. Либоси гарм пўшидам ва роњ афтодам. Хонаи ман дар шимолитарин ќисмати шањр, дар минтаќаи порки Садриддин Айнї, ки баъд аз он чанд саре хона беш нест ва аз он љо меравад ба самти рустои Варзоб, ки канори кўњњои барфгири Варзоб аст, ќарор дорад. Тасмим гирифтам имрўз аз он љо то љанубитарин ќисмати шањр, яъне истгоњи марказии ќатори шањри Душанбе пиёда биравам. Чун ин масир сарозерї дорад, рафтанаш зиёд сахт нест, њарчанд масофате дар њудуди дањ километр аст. Њама чиз барои роњ рафтан омода буд. Пас роњ афтодам. Њарчи бештар мерафтам, эњсоси зинда будан ва дар дили табиат будан дар ман бештар мешуд. Эњсос мекардам, ки замину њаво ва дарахтон симфунии зиндагї ва њаёт менавозанд. Шояд ман натавонам ин эњсосро дар шумо ба вуљуд биёварам, то њис кунед. Аммо худам бо тамоми вуљуд инро дар так-таки силулњоям (њуљайрањоям) њис мекардам. Чун далоили омадан ва рафтан ба мусофират барои дидани марокизи тиљорї ва харид аз онњо на хушгузаронињои маъмулї, ки хелењо дунболашон њастанд ва њама љо пайдо мешавад, балки дидани сарзамини дигаре бо одобу фарњанги он. Нишасту бархост бо одамњои он сарзамин,

МУСОЊИБА

хўрдани ѓизоњояшон, ошної бо расму русумашон, раќсу пойкўбии эшон. Шеваи зиндагии эшон, дидани гулу гиёњ ва дарахту њавояшон беш аз њама маро маљзуб мекард. Тўйи масире, ки мерафтам, дидам падарону модарони баъзе аз донишомўзон дами дар мунтазири мураххас шудани бачањояшон аз мадраса њастанд. Дар ин љо ба мадраса мегўянд мактабхона. Мадрасаи бисёр бузурге буд. Ин љо дар Тољикистон духтару писар аз маќтаъи ибтидої то клоси понздањум, ки охирин соли мадраса мебошад, дар як мадраса дарс мехонанд. Донишомўзони писару духтар бо либосњои тару тамиз ва фурўдор, ки воќеан зебо буд, доштанд аз мадраса мураххас мешуданд. Ба назарам яке аз далоиле, ки ин мардум ба пўшиши муносибу мураттаби худ ањамият медињанд ва хуб мепўшанд, таъсири он дар давраи донишомўзї аст. Масирро идома додам, то расидам ба љое, ки иддае зиёди дигаре дар "мањутаи" як сохтмон рафтуомад доштанд. Аз њољии ришсафеде, ки он љо буд, пурсидам, ки ин љо куљост? Гуфт: ин љо донишгоњи омўзгорист. Гуфтам, мешавад аз шумо акс бигирам. Хушњол шуду гуфт, ки бале. Акс, ки гирифтам, дари суњбат боз шуд. Аз ман чанд то суол кард, ман њам гуфтам, ки эронї њастам ва ба мењмонї (истилоње, ки маъмулан ба гардишгарон мегўянд) ба Тољикистон омадам ва алоќаманд ба ба фарњангу забон ва дабиёти ин љо њастам. Њољї њам аз худаш гуфт. Гуфт, ки мо аз вилояти дигаре њастем ва алъон дар беморхона мариз дорем. Баъд идома дод: мо њама мусалмонем ва бародар њастем. Мегуфт, њаљ рафта ва дўст дорад ба Эрон биравад ва аз ман хост бо њам биравем ба масљиди бузурги шањри Душанбе, ки масљиди марказиро ба ман нишон бидињад. Бо вуљуде, ки ман ќаблан як бор ба он љо рафта будам, ќабул кардам. Бо њам масири кўтоње бо утубус рафтем. Хостам пул бидињам, гуфт, ман медињам, хост мењмоннавозї кунад. Ман њам исрор накардам. Ваќте расидем масљид, афроди зиёде барои намози зўњр меомаданд. Бештар афроди љавон ё миёнсол буданд. Дами дари вурудї, ки расидем, гуфт, то мо намоз мехонем, шумо метавонед акс бигиред ва аз маѓозањои ин љо, ки бештар китобфурўшї буд, дидан кунед. Ман њам ќабул кардам. Масљиди марказї, ки аз масољиди бузургу муњими шањри Душанбе аст, гунљоиши чанд њазор намозгузор дорад,

ки дар чанд табаќа дуруст шудааст. Меъмории он комилан меъмории масољиди эронии њамчун Исфањон буд. Сардари он ва "мањутаи" дохилии он бо кошињои фирўзаї ва дигар рангњо дуруст шуда буд. Ба назарам беш аз шаст сол ќидмат дошт. Аз он мањута ва беруни он чанд акс гирифтам. Масчид эњтиёљ ба таъмироти љузъї дошт. Масалан, дар ќисмати берунї чандин панљара хароб буд ва шишањои чандин панљара шикаста буд, ки аз зебоии он коста буд. Дар канор ва рў ба рўи масљид мањутае буд, ки маѓозањои кўчаки китобфурўшї буд, ки аксари онњо китобњои мазњабии ба забони форсї ва арабї доштанд. Бештари китобњо ба забон ва хати тољикї буд. Дар ин маконњо саљљодаи намоз, тасбењ, кулоњи намозии тољикию арабї ва моли Макка низ буд. Пўшиш барои рўсарии хонумњо низ доштанд. Дами дари масљид мошине истода буд ва дар сандуќи аќиби мошинаш китобњои динї мефурўхт. Њангоми намоз, ки шуд, њама он маѓозањои канори масљид дари маѓозаро бастанд ва рафтанд намоз бихонанд. Як зани дастфурўш канори хиёбон, њамон љо намоз хонд, то ёдам нарафта бигўям дар Тољикистон њек кас њаќ надорад дар хиёбон ё дар масири гузар ё њатто дар роњрави маконњои умумї намоз бихонад. Агар касе ин корро бикунад, дастгир ва љарима мешавад. Мегўянд, намозгузор ё бояд дар хона намоз бихонад ё дар масљид ё дар утоќи кори худаш. Билохира њар кишваре ќавонине барои худаш дорад ва бояд ба ќавонини онњо эњтиром гузошт. Он наздикї як донишкадаи мазњабї низ буд, ки ба донишљўён дуруси мазњабї ва динї медод ва байни ин донишкадаву масљид як маѓозаи кўчаки муњаќќаре низ буд, ки пирошкї мефурўхт. Пирошкии онњо махлуте аз хамири нон ва себи замини (картошка) пухта шудааст, ки васати он хамири нон мегузоранд ва дар равѓан сурх мекунанд. Дар Тољикистон самбўса ва пирошкии худашон чун арзон аст ва нимѓизо мањсуб мешавад, муштарии зиёде дорад ва барои њамин њама љои шањри Душанбе дида мешавад. Ќимати пирошкї дар бозор ва мањалњои умумї ним сомонї ва дар љоњои сарпўшида ва мураттабтар 1 сомонї мебошад. Њавои хубе буд ва пирошкии гарм њам мечаспид. Ман њам се то супориш додам. Хушмаза буд, аммо каме чарб буд. Намозгузорон доштанд аз намози љамоат бармегаштанд. Ним соате тўл кашид, то Њољираис биёяд. Дами дар мунтазираш шудам, то сари кўча бо њам

омадем ва каме њарф задем. Одрес ва шумораи телфони Эрон аз ман хост. Гуфт, шумо шиъа њастед. Гуфтам, мо авазињо, ки дар љануб њастем, ањли тасаннун њастем, аммо шофеъї ва ў гуфт, мо њанафї, ањли тасаннун њастем ва каме аз сафараш ба Макка бароям гуфт ва ин ки каме арабї ва инглисї медонад ва ман бобати њамроњияш то масљид аз ў ташаккур кардам ва барои беморе, ки дар бемористон дошт арзи саломатї кардам ва аз њам људо шудем. Оре, зиндагї њазор чарх дорад ва ин дунё пур аз одамњои мухталифест, ки њар касе ба њар тариќе рўзгор мегузаронад. Ошно шудан ва дидани дунё ин арзишро дорад, ки фаќат худатро набинї ва бо одоту эътиќоди бисёре аз мардумони сарзаминњо ошно шавї. Албатта, ба шарте, ки дидаи боз дошта бошї ва таассуб ва худхоњї кўрат накарда бошад. Њанўз то китобхонаи миллї куллї роњ буд. Њаво хуб буд, нам-нам бороне меомад, ки бештар ба резабарф мемонист. Њаво њам сардтар шуда буд. Корти иштироки китобхонаи миллї доштам ва љои гарму роњате барои ваќтгузаронї хубу муфид буд. Ваќте расидам болои табаќаи 4, ки гўшаи фарњангї ва китобхонаи эронї буд, соат севуним шуда буд. Дидам оќои Токї њам ин љо њастанд ва иддаи зиёди љавондухтару писар машѓули хондани китоб њастанд. Албатта, хеле аз онњо китоб ба забони форсї намехонданд. Хеле сокит буд. Бо њам рафтем канори мизе, ки кулли китоб дар заминањои мухталиф рўи он буд. Китобњое буд, ки моли ќабл аз инќилоби Эрон буд. Аз љумла, ду љилди луѓатномаи Дењхудо он љо буд, ки нашри соли 1348 буд ва китобњои дигаре дар заминаи љомеашиносї, масоили иљтимої, эроншиносї, таърихи Эрон, ки хеле аз онњо нашри ќабл аз соли 56 буданд. Китобњои љадид низ зиёд буд, ки бештар таърихи нашри онњо ба баъд аз инќилоб марбут мешуд. Як соате он љо нишастем ва баъд омадем рестурон ва чойхонае, ки поёни китобхонаи миллї буд. Духтари љавоне омад, то супориши моро бигирад. Мо як чойї бо пирошкї супориш додем. Ќарор буд, имрўз Зарина-яке аз хонандагони камбинои тољикро бубинем. Оќои Токї мегуфт, дар вазъияти баде ќарор дорад ва рўз ба рўз вазъи чашмош бадтар мешавад ва касе њимояташ намекунад. Аз он љо ба Зарина занг зад. Ў њам ќабул карда буд, ки ўро бубинем. Дўстам гуфт, биравем наздики хонаашон, ки наздики фурудгоњ аст. Барои њамин соати 6 роњ афто-

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

9

дем. Бояд бо мошинњои хаттї мерафтем. То он љо рубъи соате роњ буд. Канори хиёбони фурудгоњ як минтаќаи фаќиронае буд, ки оќои Токї мегуфт, хонаи ишон ба назарам ин даврубар бошад. Ним соате сабр кардем, наёмад. Дубора занг задем. Гуфт, то як рубъи дигар меояд майдони наздики фурудгоњ. Чун њаво торик буд, фикр мекардам, ки ин зани камбино эњтимол дучори мушкил хоњад шуд. њанўз каме ваќт доштем. Дидем, канори хиёбон як нонвойе њаст, ки ду зан ва як мард дар он кор мекунанд ва нони мањаллии гарм аз танўр дармеоваранд. Талаби як нони яксомонї кардем. Воќеан туи он сардии њаво бењтарин чиз буд, бўйи нони гарму тоза дар тамоми фазо печид. Дубора бояд мошин савор мешудем ва то майдони фурудгоњ мерафтем. Ваќте расидем, дидем ду нафар он тарафи хиёбон истода буд. Оре, худашон буданд. Зарина њамроњи духтари хоњараш омада буд, то дар ин њаво худое накарда, гуму гўр нашавад ва осебе набинад. Њамон љо канори хиёбон сари по истодем. Нури чароѓњои хиёбон хуб буд ва ў метавонист моро бубинад. Ду чашми рўшани Зарина, ки наметавонист хуб моро бубинад ва бештар бо њиссаш бо мо гуфтугў мекард. Зарина њангоми суњбат худашро каме аќиб мекашид ва "тики" аљибе њар гоње дар сараш дида мешуд. Навъе вањшати аз пеш монда дар ў буд, ки ман фикр мекунам эњтимолан касе дар гузашта хоста ўро мавриди азият ва озор ќарор дињад. Ин фикри ман мавриди таъйиди оќои Токї њам буд. Воќеан дилам барояш сўхт. Ќарор буд ману оќои Токї кўмак кунем, то ў биравад назди як чашмпизишк, то ўро бубинад. Заррина аммо ноумед буд аз дуктурњои Тољикистон. Мегуфт, њар бор рафта гуфтаанд, ки эроди нобиноияш дар кўдакї ва модарзодї буда. Аммо худаш мегуфт, ки аз чањорсолагї дучори чунин оризае шуда. Зоњиран ўро њамеша пеши як дуктури хос бурдаанд ва дуктури дигаре нарафта буд. Ману Токї пешнињод кардем, ки ба як дуктури назди бемористони эронии Ибни Сино дар шањри Душанбе биравад. Аввалаш ќабул намекард, аммо бо суњбатњои мо ќонеъ шуд ва мувофиќат кард ва низ мо ќабул кардем, ки њазинаи визити дуктур ва озмоишњоро бидињем. Чун оќои Токї, ки дар Шероз зиндагї мекунад, ба ман гуфт, ки ман метавонам агар парвандааш омода бошад ва назари дуктури ин љоро бидонем, бифиристем пеши мутахассони чашмпизишкї дар Шероз. Ва чун оќои Токї чун ошноие њам бо дуктури худодўст мутахассиси барљастаи чашмпизишкї дошт. Кори мо сирфан кўмак ба њунарманде буд, ки ба далели мушкилоти молї рўз ба рўз чашмояш тањлил мерафт. Зарина мегуфт, ин љо хеле аз ман дар родию ва телевизиюн даъват мешавад ва чандин бор он љо рафтам ва хондаам, аммо пуле намедињанд ва агар ман битавонам сидї бихонам ва пур кунам, пуле гирам метавонам худамро муолиља кунам ва ба Эрон биравам. Аммо чун пули сафар ба Эронро надорам, мушкили ман ду баробар шуда. Ман аз ў пурсидам, барои пур кардани сидї тарона чї ќадар њазина дорад. Зарина мегуфт, барои пур кардани як тарона дар устудию бояд 500 доллар бидињам, ки ман надорам. Воќеан асафнок ва нороњаткунанда буд. Феълан он чи аз дасти мо бармеомад, анљом додем ва ќарор шуд оќои Токї њамроњи ў биравад то бемористони Сино. Умед, ки талоши мо натиљабахш бошад ва Зарина барои шифои ў бозгардад. Аз Зарина ва њамроњаш худоњофизї кардем. Ман туи масир пиёда шудам, то биравам самти Рўдакї. Оќои Токї њам рафт самти њуталаш, ки дар минтаќаи Зарафшон буд. (Идома дорад)

10

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

ЉАЊОН

Садои пойи Љон Керри дар пойтахти хуросонии ДОИШ Имтиёзе, ки Амрико ба Ислом Каримов дода метавонад, њимоят аз њокимияти хонаводагї дар Ўзбакистон аст Њукумати Ислом Каримов баќоёи тоталитаризми мансухи навъи Брежнев аст. Арзишњои љањонии назири озодии сиёсї, рушди мутавозини бозори озод, озодии расона ва фазои иљтимоъии боз вуљуд надорад. Омўзањои торих ба мо мегўянд, ки чунин њукумате њаргиз ќодир нест барои муддате тўлонї давом биёварад, хусусан дар шароити њозир, ки Ўзбакистон њадафи аслии маъмурияти ДОИШ аст. Русия (кишвар - модар) бо сохтори истолинї ба торих пайваст, аммо зоњиран њамон сохтор дар Ўзбакистон (њарчанд муњтавиёташ мањаллї шуда) ќолаби худро бо сароњат њифз кардааст. Љон Керри, вазири умури хориљии Амрико дар сафари чоррўза ба Тошканд ба роњбари ўзбак гуфт, ки аз ноњияи ДОИШ нигаронии мо ва шумо яксон аст. Ва бо додани бархе пружањои пурхарљ ќасд дорад вобастагии диктатори Тошкандро ба Маскав суст кунад. Каримов њам пурра огоњ њаст, ки њамчун тараф

Ахиран расонањои чопи Покистон ва Афѓонистон аз дидори ду духтари Гулбиддини Њикматёр бо номњои Нољия ва Марям бо як дипломати зан аз сафорати Амрико дар Кобул хабар доданд. Хабар нав, вале замони мулоќот ба се ё чор моњи пеш аст, ки нав ба дасти расонањо расидааст. Духтарони Њикматёр бо дипломати амрикої, хонум Нэнси Байден дар шањри Кобул дидор доштаанд. Нољия Њикматёр дар замоне, ки доктор Форуќ Вардак вазири маорифи Афѓонистон буд, барои тањсилоти олї ба Њиндустон фиристода шуд ва дар яке аз донишкадањои Њинд дар риштаи сиёсї тањсили илм кард. Духтари дуюми Њикматёр Марям фориѓуттањсили донишгоњи тибии шањри Карочии Покистон аст. Дар хабарњо гуфта нашудааст, ки созмондењандагони ин мулоќот кињо буданд, вале нуктаи љолиб ин, ки дипломати армикої ба духтарони оќои Њикматёр пешнињод кардааст Амрико њозир аст то номи падари онњоро аз листи сиёњ њазф намуда, иљоза дињад, ки вай ба сурати муваќќат дар Арабистони Саудї ба унвони паноњандаи сиёсї пазируфта шавад. Шарти Амрико он аст, ки ба ивази ин некї Њикматёр аз мухолифат бо давлати Кобул даст бардорад ва яке аз афроди мавриди эътирофашро ба Кобул фиристад, то роњбарии њизбро ба уњда бигирад. Љузъиёти дигаре аз ин дидор ва вокуниши оќои Њикматёр дастрас нест, аммо гуфта мешавад, ки духтарони Њикматёр ба маќоми амрикої ваъда додаанд, ки ин

омода аст имтиёз дињад ва имтиёз гирад. Пас ду тараф дар мавриди имконоти бархе тавофуќњо дар оянда назари муштарак доштаанд. Ўзбакистон аз охирин сохтмонњои бозмонда аз ќарни бистум аст, ки хушунаташ дар баробари мардумаш марз намешиносад. Ба њамин сабаб, Њаракати исломии Ўзбакистон, њамкори ДОИШ, "Њизб-ут-тањрир" ва чанд гуруњи дигар њаммонанди њизби коммунисти Каримов хашин ва берањманд ва баъд аз солњо акнун лаби марзњои кишварашон расидаанд. Љон Керри зоњиран итминон медињад, ки аз ноњияи Афѓонистон тўфоне нахоњад вазид. Ин чизест, ки Каримов тасвири баръакси онро дар рўйи мизи худ дорад. Иттилооти асосї дар тањаввулоти марзњо њар лањза аз тариќи шабакањои иттилоъгирии Маскав ба Тошканд мерасад. Дар ин дидор ду тараф сайъ доранд робитаи порашудаи ќаблиро бо њам васл кунанд. Каримов пойгоњи амрикоиро аз Хонобод берун кард. Њоло бояд муомилаи дигаре дар љараён бошад.

Каримов дигар дар мавќеъияти мусаллати солњои ќабл нест. Режими хонаводагии Каримов дар ављи пўсидагї ба сар мебарад. Ў, бидуни шак, талош дорад аз тариќи расидан ба тавофуќ бо Амрико њокимияти хонаводагиро њифз кунад. Амрико бояд духтари Каримовро ба унвони вориси ќудрат дар оянда ба расмият бишносад ва дар иваз имтиёзоте ба Амрико бидињад. Амрико акнун ниёзе ба имтиёзоти Тошканд надорад. Ќазия хеле пешрафта аст. Гуруњњои исломгарои ўзбак ќудратмандтарин шабакањои ситезаљў пас аз

чеченњо дар фазои кишварњои собиќ Шўравиянд. Пойтахти ДОИШ дар Осиёи Миёна дар Ўзбакистон ќарор дорад. Давлати хуросонии ДОИШ дунболи пойтахти "шариф"-и хеш аст. Шањрњои Бухоро ва Самарќанд бо шунидани гомњои оташнафасњои хашини мазњабии тарбияшуда дар Покистон дар поёни хоби ќариб садсола дањанфожа мекашанд. Итминони Љон Керри ба Каримов як манёври риёкорона аст.

латии Афѓонистон ва ё амрикоињо ба Кобул фиристодааст, вале њамаи онњо хиёнат кардаанд ва бо давлати Кобул ба муомилоти шахсї аз номи њизб пардохтаанд, соњиби имтиёзоте шудаанд ва дафтари намояндагї боз кардаанд ва ё соњиби ин ё он вазифаи давлатї шуда, њамаро ба гўшаи фаромўшї супурдаанд. Аммо ин бор як дипломатияи занона вориди муколамаву мубоњаса шудааст ва шахсоне, ки ба ин кор даст задаанд, на бегонагон, балки духтарони худи сарвари њизбанд, ки бидуни шак, хиёнатеро ба падари худ раво намебинанд. Барои посухи баъзе суолоти шубњаовар метавон боз њам ба гузаштаи сиёсии Гулбиддини Њикматёр назар андохт ва эътироф кард, ки мавсуф барои љалби таваљљуњи Ѓарб ба ибтикороте њам даст задааст. Вай медонад, ки дар Ѓарб њуќуќи зан дар садри њама њуќуќњои башарї

мекраданд. Чанде пештар Њизби исломї њатто эълон карда буд, ки фидоиеро аз љумлаи занон бо исми Фотима ба Кобул эъзом карда буд ва ў дар љараёни як амалиёт худро инфиљор дод ва чандин тан аз хориљиёнро куштаву захмї кард. Њарчанд ин хабар пурра тайид нашуд, вале баёнгари он нукта аст, ки дар Њизби исломї вуљуди бонувон эњсос мешавад.

ДИПЛОМАТИЯИ ЗАНОНАИ ГУЛБИДДИНИ ЊИКМАТЁР пешнињодро ба падарашон хоњанд расонд. Аммо хабаргузорињо нуктаи дигарро њам дар ин иртибот навиштаанд. Њамон шабу рўз як нафар аз љумлаи масъулини Њизби Исломї дар суњбаташ бо радиои "Садои Амрико" дар Кобул гуфта буд, ки дар сурате агар давлати вањдати миллї ба Њизби исломї имтиёз дињад, њизб њозир аст бо ин давлат якљо шавад. Аммо ба муљарради пахши ин мусоњиба њизб эълон кард, ки мавсуф назари шахсии худро гуфтааст ва ба сиёсати њизб иртибот надорад. МУШКИЛИ ЊИКМАТЁР Касоне, ки аз Гулбиддини Њикматёр шинохти бештар доранд ва касоне, ки гузаштаи ўро омўхтаву бинишњои сиёсиашро тањлил мекунанд, мегўянд, љаноби Њикматёр дар пайдо кардани шахсе, ки љойгузинаш шавад, мушкил дорад. Чї дар гузашта ва чї њоло ин кор аз ў сохта нест. Зеро танњо зарфи њамин дањ соли охир Њикматёр мардони зиёде аз љумлаи аъзои њизбро барои муколама бо маќомоти дав-

ќарор дорад. Ѓарб дар Афѓонистон њам ин нуктаро фаромўш накрадааст ва ба муљарради ворид шуданаш ба ин кишвар талош кардааст барои танзими њуќуќњои аз дастрафтаи занон аз иќдомоти муассиртаре кор гирад. Бо эъзоми духтаронаш ба мулоќоти бонуи дипломат Њикматёр гуфтанист, ки вай аз дипломатияи занона њам кор мегирад ва дар оянда низ барои љойгоњи зан дар љомеа талошњо хоњад кард. Вай бар хилофи Толибон меъёрњои ѓарбї, аз љумла њуќуќи бонувонро дар чањорчўби хосе ба баррасї ва иљро мегирад. Аммо таваљљуњ ба бонувон дар барномаи амали ин њизб аз ќадим буда ва тўли солњои љињод бо Шўравї ва марњилањои дигар барномаву тарњњоеро њам рўйи даст гирифтаву амалї кардааст. Ин њизб аз оѓози кор ташкилоти муназзаме барои занон дошт ва дар муњити њиљрат макотиби зиёде барои таълими духтарони муњољир тавассути Њизби исломї таъсис шуд. Њизби исломї дар Пешовар барои занон омўзишгоњеро таъсис намуд ва духтарон дар мадориси динии ин њизб низ тањсил

Раззоќи Момун, рўзноманигори муќими Дењлї

ПАСИ ПАРДА Талоши љадиди вай, яъне дипломатияи занона њам аз тарафи ташкилоти занони њизби исломї дар Кобул сурат гирифтааст. Бинобар ин, наметавон ин њаракати Њикматёрро навъе авомфиребї талаќќї кард, балки вай дар амал собит карда, ки ба њуќуќи занон дар чањорчўби усули исломї комилан муътаќид аст. Аммо ин талоши Њикматёр метавонад ин суолро ба миён оварад, ки оё тањаввулоти љадид дар љањон ва сар баланд кардани Русия Ѓарбро водор кардааст, ки ба Њикматёр бо диди дигар назар андозад? Оё ин ба кор гирифтани душманони собиќи Иттињоди Шўравї дар Афѓонистон аст? Оё ин масъаларо метавон бо наздик шудани љабњаи муттањид (Шимол) бо Маскав иртибот дод ва амрикоињо мехоњанд бо ин кор ба неруњои Шимол њушдор дињанд, ки агар бо Русия наздик шаванд, љойи ононро дар њукумати Кобул бо раќибашон Њикматёр иваз хоњанд кард? Расул Њамза, тањлилагари афѓон мегўяд: "Агар амрикоињо ба вай пешнињоди рафтан ба Арабистони Саудиро доранд, ба ин маъност, ки медонанд њузури худаш дар Кобул на танњо дардеро даво намекунад, балки мумкин аст мушиклоти дигареро ба миён орад. Аммо агар тамоми масъулини њизби вай ба Кобул оянд ва худаш дур аз Кобул бошаду назорат кунад, як фишори тањдидовар ба љабњаи Шимол хоњад буд". Аз сўйи дигар тањлилгарон чандон хушбин нестанд, ки Ѓарб дар ин тасмимаш муваффаќ шавад. Зеро аз љонибе Њикматёр хеле пиру заъиф шудааст ва њатто овозаи маргаш бар асари беморї низ расонаї шуда. Аммо аз љониби дигар чуноне коршиносон мегўянд, Њизби исломї ин таљрибаи талхро аз Њикматёр доштааст, ў њамеша бадтарин тасмимњоро дар бадтарин шароит гирифта ва бо њеч кас низ машварат накардааст. Тањияи Фирўзи МУЊАММАД

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

СОЛРЎЗ Аввали сентябри соли 1972, ваќте ки расман дар Институти шарќшиносї ба кор истихдом гардидем, аллакай ба фаъолияти ин маркази илмї ошно будем ва нахустин иќдоми худро аз тањияи матни илмї-оммавии намунањои мероси назмии адабиёти классикии тољику форс оѓоз намудем. Анљоми ин кор барои мо аз назари тарбияи тахассусї ба њайси матншинос ва шиносоии васеъ ба осори назмии адабиёти классикии тољику форс ва хатшиносї хеле муњим буд. Зеро матншиносї илмест, ки бидуни он тањќиќи арзишманди адабиёти классикї бепоя ва ѓайри имкон мебошад. Зимнан бояд ќайд намуд, ки дар

нин усули демократии бархўрдро устод дар муњите пайгирї менамуданд, ки дар он намояндагони се насли марбут ба ќарни XIX, дањсолањои дувуму савум ва дањсолањои ахири 40-у аввали 50 асри XX фаъолият доштанд. Иддае аз онњо чун устод Сирусу Тарбият ва оѓои Љонфидо паноњандагони сиёсии њизби коммунисти "Тўда"-и Эрон, чанде аз донишмандони миёнсоли тољик чун Гулчењра Сулаймонї, Љобулќо Додалишоев, Абўбакр Зуњуриддинов ва љавонони тоза ба арсаи илм воридшуда чун Љўрабек Назрї, Алии Муњаммадї, Шамсиддин Нуриддинов, Асрор Рањмонов ва дигарон буданд, ки дар самти хизмат ба мероси муш-

11

он љомишиносон аз мамолики форсизабон (Эрону Афѓонистону Тољикистон) ва як силсила кишварњои аъзои Иттињоди Љамоњири Шўравї чун Ўзбекистону Озарбойљон, Гурљистону Арманистон ва шањрњои Маскаву Санкт Петербург иштирок доштанд, саъю эњтимомашон дар тањияву нашри 6-љилдаи осори шоир соли 1999 дар Љумњурии Исломии Эрон, ки чанде баъд аз вафоти ў соли 1999 дар ин кишвар ба љоизаи Бањори озодии китоби сол таќдир карда шуд, дар нармиши рўњияи идеологияи њукмрони даврони шуравї нисбат ба тањќиќу нашри осори гузаштаи миллат, тањкиму тавсиаи Љомишиносию робитањои илмї

ЊАМРАДИФИ БУЗУРГОН Аввалин вохўрии мо бо устод Афсањзод бањори соли 1972, замоне, ки дар курси 5-уми факултети филологияи Университети давлатии Тољикистон тањсил менамудем, ба вуќўъ пайваста буд. Як рўз дўст ва њамкурсам Алии Муњаммадї, ки солњои охир тахаллуси Хуросониро ба худ касб намудааст, ба ман гуфт, ки ба ќарибї Аълохон Афсањзод дар Институти шарќшиносии Академияи Илмњои Тољикистон ба њайси мудири шўъбаи матншиносї таъин гардидааст ва мехоњад ду нафар коргари љавонро ба кор гирад, агар хоњї њамроњ меравем. Ман ба ин пешнињод, ки бароям хеле љолиб буд, фавран розї шудам, зеро пажўњишгоњи мазкур, ки сарварии онро бузугтарин донишманди тољик академик Абдулѓанї Мирзоев ба ўњда доштанд, на танњо дар Тољикистон, балки дар доирањои илмии саросари Иттињоди Шуравї ва берун аз он низ шўњрат дошта, кору фаъолият дар ин махзани илм воќеан њам ифтихори бузурге буд. Институт дар бинои якошёнаи аз лињози меъморї бисёр зебо дар миёни њавлии сарсабзи пурдолу дарахт бо суроѓаи Парвин - 2 , њоло Миршакар- 2, ки замоне ба ривояти баъзењо махсус барои устод Садриддин Айнї сохта шуда буд, ќарор дошт. Баробари ворид шудан ба шўъбаи матншиносї ва салому алек бо кормандони он, ки ќаблан ягон нафари онњоро намешинохтем, бо супориши Аълохон Афсањзод як нафар эронї ба номи Алиасѓар Љонфидо навиштаљотеро бо њуруфоти арабї аз мо имтињон гирифта, бо ќаноатмандї изњор дошт, ки хубанд. Баъд аз ин устод Афсањзод доир ба самтњои асосии фаъолияти пажўњишгоњ, бахусус шўъбаи матншиносї, ки заминасози дилхоњ тањќиќоти илмї мебошад, сўњбати мухтасаре намуда, бо изњори мушкилоти мављуда дар тањияи матнњои асили интиќодї, илмї-адабї ва хусусан илмї - оммавї, зарурати омода ва ба нашр расонидани њар ч$ бештари осори гузаштаро бо њуруфоти кириллик, ки бинобар надонистани њуруфоти арабї он ягона василаи дастёбии аксарияти кулли мардуми тољик ба мероси фарњангию адабї, динию мазњабї ва тамаддуни оламшумули гузашта аст,насињат намуданд, ки танњо касе метавонад дар илм муваффаќ гардад, ки ба хотири фоидаи охир зарари аввалро тањаммул намояд. Ин насињати устодро, ки њидоят ба сабру тањаммул дар мушкилоту машаќќатњои зиндагї буд, мо ба љон пазируфтем, то ба имрўз сармашќи кору фаъолияти худ ќарор додем ва то њастем,

иншооллоњ, риоят хоњем кард. Хулласи калом, мо аз имтињон гузаштем. Аз Институти шарќшиносї ба Универстети давлатии Тољикистон нома фиристода шуд, ки баъд аз хатми Донишгоњ мо ду нафар бо роњхат барои кор ба пажўњишгоњи мазкур фиристода шавем. Њамзамон устод Афсањзод фармуданд, ки то хатми донишгоњ метавонем њамарўза ба институт омада, матнњои омодагардидаро баъд аз чопи мошинка хонда ислоњ намоем. Ману Алиљон дар тўли се моњ бо шавќи тамом тамоми матнњои солиён барои нашр тањиягардидаро ба таври назоратї дубора хонда ислоњ намудем. Њамин тавр институти мазкур дар тамоми њаёт, бо вуљуди он ки ман солњои зиёд дар дохил ва хориљи кишвар ба корњои дигари давлатї машѓул будам, њамеша њамчун хонаи асосї ва боргоњи фаъолияти маънавї бароям нињоят азизу ќарин вагиромї боќї мондааст. Дар ин марказ баробари тањќиќу омўзиши Эрону Афѓонистон, Њинду Покистон ва мамолики араб ба тањќиќу нашри осори хаттии халќи тољик ва кишварњои дигари Шарќ низ таваљљўњи хоса зоњир карда мешуд, њарчанд анљоми ин амал дар шароити њокимияти шўравї аз назари њамљўр сохтани он бо равишњои ѓоявии коммунистї мушкилоти зиёдеро низ дар пай дошт. Таври мисол, барои ба барномаи тањќиќотии институт дохил намудани мавзўи тањќиќу тањия ва нашри осори Мавлоно Абдуррањмони Љомї, ки њамчун шахсияти сирф динї шинохта мешуд, ба устод Афсањзод борњо лозим меомад, ки ањамияти осори ин мутафаккири бузурги Шарќро аз назари ахлоќию ѓояњои инсондўстї ва ба манфиати тўдањои зањматкаш буданаш ба роњбарияти Академияи Улум, Кумитаи Марказии Њизби Коммунисти Љумњурии Тољикистон ва дигар сохторњои давлатї исбот ва онњоро мутмаин созад, ки эљодиёти Абдуррањмони Љомї дорои арзишњои бузурги дунявї низ буда, бо мазмуну мундариља ва сабку услуби хеш дар маљмўъ љамъбаст ва таљассумгари бењтарин дастовардњои маънавиюадабї ва илмию фарњангии мардумони тољикуфорс дар панљсад соли аввали њазорсолаи таърихи он аз ањди Сомониён ба баъд мебошад. Саъю талошњои мазкур аз устод баробари зарфияту тавоноии сазовори илмию худшиносї љасорату мардонагии бузурги як инсони асилу содиќ ба миллату Ватанро таќозо дошт, ки бешубња аз муњимтарин хислатњои устоди некном Аълохон Афсањзод буд.

он замон аз назари матншиносї дуруст тањия ва ба нашр расонидани намунањои осори дањњо адибони таърихи њазорсолаи адабиёти классикии тољику форс ба иллати надонистани расмулхати ниёгон ва мањрум мондани аксарияти кулли мардум аз мутолаа ва дастёбї ба мероси хаттии фарњангу тамаддуни гузашта воќеан њам дорои арзиши бузурге буд. Равшанфикрони љомеа бо дарки он ки нашри осори гузашта муњимтарин роњу василаи таъмини пайванди маънавии мардум бо гузаштаи таърихї ва сарчашмаи худшиносии миллї мебошад, дар адои ин амри наљиб воќеан њам саъю талоши зиёде ба харљ медоданд. Китобњои ба теъдоди зиёд ба табъ расидаро мардум фавран харидорї намуда, мехонданду доир ба мавзўъ ва мундариљаи онњо бањсу андеша ва ибрози назар менамуданд. Махсусан панљљилдаи намунањои назми адабиёти классикии тољику форс тањти унвони "Гулшани адаб " ва сељилдаи намунањои насри адабиёти мазкур тањти унвони "Дурдонањои наср", ки њар љилди онњо ба теъдоди 25 њазор нусха ба табъ расида буд, дар љомеа алоќамандони зиёде дошт. Таваљљўњи мардум ба нашри осори ниёгон ва рисолањои ба шахсияту осори бузургони тамаддуни гузаштаи миллат бахшидашуда то андозае буд, ки китобњои дар мавзўњои мазкур навишташуда фавран ба фурўш мерасиданд. Таври мисол метавон аз китоби ривоятии "Њофизнома"-и устод Афсањзод бахшида ба љашни 650-солагии Њофизи Шерозї ном бурд,ки дар муддати як њафта пурра харидорї шуда буд ва њаводорони зиёде аз он суроѓ менамуданд. Њангоми сафарњо ба шањру дењоти кишвар, ки аксар аз тариќи Љамъияти Дониш ташкил карда мешуд, мо зарурати њар чи бештари фаъолияти худро дар мавриди нашри осори гузашта боз њам амиќтар эњсос мекардем. Аз шавќи беинтињои мардум ба осори гузашта ва саволу дархостњои бењисоби онњо ба худ меболидем. Зеро аз мардуми оддї то роњбарони баландмартабаи давр ба таълифоти осори классикї сидќан таваљљўњ доштанд ва нисбат ба донишмандони ин ришта бо камоли эњтиром муносибат менамуданд. Устод Афсањзод бисёр ваќт баъд аз ин вохўрињои љолиб бо мардум дар сари як пиёла чой мефармуданд, ки њамин таваљљўњ ва ќадршиносии мардум кифоя аст, ки мо шабонарўз дар хизмати халќу ватан ќарор дошта бошем. Зимнан бояд арз намоям,ки чу-

тараки гузаштаи тољику форс дар маљмўъ минтаќаи бузургу ягонаи ватани фарњангии Эрону Тољикистонро муљассам менамуданд. Њамин муњити озодаи кору фаъолият, ки воќеан њам фазои хубу пурсамари тањќиќоти илмиро эљод менамуд, барои мо љавонони навкор хеле писанд буд ва онро њамчун падидаи хубе аз суннатњои устоди накўном њамеша бо ќадршиносї ёдовар мешавем. Устод Афсањзод бе шубња яке аз асосгузорони мактаби матншиносї дар Тољикистон буданд. Тавассути ў ва шогирдонаш як силсила матнњои илмї-интиќодї ва илмїаз ќабили; ''Бањористон'', оммавї "Лайлию Маљнун", "Фотињат-уш-шубоб", "Воситат-ул-иќд", "Хотимат-улњаёт", баргузидаи ашъори лирикї, порањо аз "Хирадномаи Искандарї", мухтасари "Салмону Абсол",-и Абдуррањмони Љомї, намунањои ашъори Низомии Ганљавї, Љалолиддини Румї, Асадии Тўсї, Салмони Соваљї, Фаттоњии Нишопурї, Абдуллоњи Њотифї, Мактабии Шерозї, Абўабдуллоњи Рўдакї, Носири Хусрав, Умари Хайём, Фаридуддини Аттор, Мањастии Хуљандї, Асадии Тўсї, Манучењрии Домѓонї, Саъдии Шерозї, Камоли Хуљандї, Ќосими Анвор, Озарии Њаравї, Бадри Шервонї, Абўисњоќи Атъима, Дарвеши Дењакї, Мирзо Абдулќодири Бедил, Сайидои Насафї, Нозими Њаравї, Шавкати Бухорої, Риёзии Самарќандї, Калими Кошонї, Авњадии Мароѓї, Бархурдори Фароњї, Фиѓонии Шерозї, Исмати Бухорої, Шамсиддини Шоњин, Рањматуллоњи Возењ, Абдурањмони Тамкин, Туѓрали Ањрорї, Муњаммад Иќбол, Абулќосими Лоњутї ва дигарон бо алифбои арабию кирилик тањия ва ба нашр расонида шудаанд, ки дар доирањои илмї ва марказњои шарќшиносии дохил ва хориљи кишвар аз љониби донишмандони маъруфи хориљию ватанї ба хубї эътироф ва мавриди истиќбол ќарор гирифтаанд. Дар ин маврид њаќ ба љониби профессор Худої Шарифов аст, ки фармудаанд: ''Ќисми умдаи фаъолиятњои Аълохон Афсањзодро матншиносї ва омодаи чоп сохтани китобњои осори классикии форсию тољикї ташкил додааст. Ин тарафи фаъолиятњои илмию адабии ў дар Тољикистон камназиранд''. Тањќиќу баррасињои арзишманди Устод Афсањзод дар робита ба рўзгору осори Мавлоно Абдуррањмони Љомї, ширкати фаъолонаашон дар ташкилу баргузории љашнњои 550-солагї ва 575-солагии ин шоир ва мутафаккири бузург дар Тољикистон (солњои 1964 ва1989) , ки дар

бо љомишиносони љањон ва махсусан шинохти шахсияту осору афкори ин нобиѓаи башарї дар Эрон воќеан њам наќши бесобиќае дошт. Зеро бо вуљуди дар силсилаи паямбарони сухан шинохта шудан ва нуфузу маъруфияти беназири Мавлоно Абдуррањмони Љомї дар њавзањои илмию адабї ва динию мазњабии Мовароуннањру Осиёи саѓир ва Ќораи Њинду Покистон, дар панљ ќарни охири тамаддуни муштараки тољику форс мероси адабию ирфонии ў ба иллати тангназарињои мазњабї ва ба њамин далел дар ќарниXYI- мелодї аз љониби шоњ Исмоили Сафавї ба оташ кашида шудани маќбарааш, дар ќаламрави Эрон чандон мавриди шинохт ва баррасию тањќиќ ќарор надошт. Устод тавонистанд бо нашри осори Љомї дар Эрон ин хало ва нуќси мављударо дар фарњангу тамаддуни ягонаи муштараки тољику форс бо камоли ањсан аз миён бурда, роњро барои тањќиќотњои минбаъдаи осору афкори ин мутафаккири бузург њамвор намоянд. Соли 2014 саввумин бузугдошти Мавлоно Абдуррањмони Љомї дар Тољикистон бо ташаббуси роњбарияти сиёсии кишвар дар шароити давлатдории миллї бо рўњияи баланди худшиносию ифтихори ватандорї ва арљгузории самимї нисбат ба бузургони гузаштаи миллат ва осори безаволи ниёгон, ки воќеан њам онро метавон ќадами тозае дар Љомишиносии љањон донист,бе њузури љисмонии устоди арљманд баргузор гардид.Вале дар ин бузугдошт низ рўњи саршор аз нуру зиёи устоди зиндаёд дар мањфилњои бањсу ёдбуд хуршедсифат равшанибахши масоили умдаи илмию адабї ќарор дошт. Зеро Устод Афсањзод барњаќ њамчун донишманди асил, бузургтарин муњаќќиќи афкору ношири осори Мавлоно Абдуррахмони Љомї ва хизматгузори фидоии фарњангу тамаддуни муштараки тољику форс дар таърихи пурифтихори илму адаби кишвари соњибихтиёри тољик ва Љомишиносии љањон наќши бесобиќае дошта, бо кору фаъолиятњои пурсамараш, ки равшанибахши мероси безаволи ниёгон ва чењрањои њамешатобони шахсиятњои беназири умумимиллию умумибашарї мебошанд, маќоми шоистаи њамзистиро дар радифи бузургон сазовор мебошад. Зиндаю љовид монд њарки накўном зист, К-аз аќибаш зикри хайр зинда кунад номро!

Шамсиддин НУРИДДИНОВ

12

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

СУРОЃАИ УСТОД Бар кўњи Чилмењроб рав, он арчаи танњо биљў, Дар Чашмаи Нийят нигар, њусни хати дарё биљў. Рав, соядасташро бихон дар барг-барги њар дарахт, Устоди Маљнуни маро аз љангали Лайло биљў. Дар пеш љў, не дар аќиб, дар ављ љў, не дар нишеб, Он рафтаи ояндаро аз субњи пасфардо биљў. Он матлаи сабзи рабеъ, он нузњати боѓи бадеъ Ин љост, ўро њар ќадам аз вусъати њоло биљў. Девонагї карду гузашт, фарзонагї карду гузашт, Дар шеъри шамсошўби ў тўфони Мавлоно биљў. Бо рафтанаш садчанд шуд љазби љањонтасхири ў, Пеш ой то ворастагї, љазби љањонпаймо биљў. Шогирди ў будан маро, барњаќ, ѓулувви ман-манист, Аз шамъ бар шав сўйи шамс, аз мо гузар, ўро биљў. Салом, эй бўйи Љўйи Мўлиёнам, Салом, эй пайки нав аз бостонам. Салом, эй ѓунчапарварди бањорам, Салом, эй нозпарварди хазонам. Мунољоти сабўњу вирди шабро Ба домони намозии ту хонам. Салом, эй лолае дар боми тифлї, Салом, эй ёдњои арѓувонам. Чаманпарварди ишќам, наѓмазодам, Бињиштиям, ки ќудсиошёнам. Биёмад рўзгори васли тољик, Ки якмаљро бишуд дарёи љонам. Дарию порсию тољикиям, Њазоронсола дардеро забонам. Ватанро мекунам оинадорї, Ки ман Сайњуну Вахшу Зарфишонам. Шабовези туям, эй мазњари субњ, Ватан гўяд гулўи хунчаконам. Пас аз мурдан њам оњанги ту дорам Ба нолишњои нойи устухонам. Лолахуршед атса зад аз кунљи боми зиндагї, Баъди сад падруд мегўям саломи зиндагї. Аввалашро дидаам, оре, навори хира буд, Кош, рўшан бошаду зебо давоми зиндагї. Бо ту, эй дунёи инсонњои фардоофарин, Ишќ варзам баъд аз ин бар эњтироми зиндагї. Фикри озодї макун, эй кабки пушти панљара, Хуш тапиш кун, то гирифторї ба доми зиндагї. Ин њама депрессиёву оњу афѓон кам накард Раѓбати васли маро бо субњу шоми зиндагї. Њар нишоти зиндагиро менамудам таљриба, Гар ба дастам буд як фурсат зимоми зиндагї. Номаи ишќам мушаххас нест бар номи касе, Номаи ишќ аст шеъри ман ба номи зиндагї. Субњ шуд, хезед, њой, эй нозпарвардони хоб, Медињад зангўлаи соат паёми зиндагї. Густурд зиндагонї сад кўча печу хамро, Дар ин даводави сахт афтондаам ќаламро. Таъхир мекунам ман дар истифодаи ваќт, Эй офтоби пешин, дарёб субњидамро. Ќадри њамин нафасро нашнохтї, дили ман, Рав, аз адам садо кун гумкардагони дамро. Гуфтам ба шеър омин, хондам ба ишќ ёсин, Ташвиш кард ташкил дар сина сад ѓамамро.

БО ШОИР МАЛУД МУБОРАК!

ФАРЗОНА

Осон набошад, эй дўст, дар зењни ин љамоа То фикри дил кашидан андешаи шикамро. Хўрдам ќасам, ки дигар њарфи сияњ нагўям, Имрўз бори садум бишкастаам ќасамро. Мањи нав аст гулўбанди гарданат, эй дўст, Ќасам ба шавкати рўњи тањамтанат, эй дўст. Ба ќатли тирагии љисму рўњи мо омад, Сафои оинаи субњхирманат, эй дўст. Дилам зи сарњади сина берун намелаѓљид, Фидои љазбаи хуршедафканат, эй дўст. Њанўз њам мазаи бохтан намедонад Нигоњи фотењи чашми мутантанат, эй дўст. Барои он њама љабрат ќасос мегирам, Ќасосам ин ки зи нав гўям ањсанат, эй дўст.

Fам њар чї хост, бо мани таслим мекунад, Аз шери мурда зоѓ куљо бим мекунад. Себе, ки зери шонаи чап кардаам нињон, Бо теѓи нонамой ду таќсим мекунад. Вайронаам, ки чуѓз зи ман вањм мекашад, Дасти кї мебиёяду тармим мекунад. Кай мерасад ба пойгањи љовидонагї Мирандае, ки хидмати таќвим мекунад. Фардо ба ман таљаддуди нав њадя медињад, Яъне маро барои ту таќдим мекунад.

ТАЌВИМИ ЛОЛАИ СУРХ Пушти ќафас шукуфта як лолаи маљозї, Чашме биёру бингар ин лолаи њиљозї. Пеши ту њадя бурдам таќвими лолаи сурх, Дигар вараќ нагардон таќвимњои мозї. Дар ин хиёнатистон, дар баргрези имон Бар марги хештан њам розї шудем, розї. Эй ёр, гарчи гоње лаѓзидаї чапу рост, Мењроби мењри ман бош, эй асли ту намозї. Бе сакта кай тавонам пешат нафас кашидан, Тањрир кун, ки дорам кўтоњию дарозї. Дар номаи дили ман чун соядасти Аллоњ Эй ишќ, љовидон бош, эй ишќ, доимо зї!

ИШЌ КАРАШМА МЕЗАНАД Ишќ карашма мезанад дар нигањи мунири ман, Кистї, эй замири ту як шуда бо замири ман. Рўйи њаќиќати даѓал атри фасона рехтам, Ларза гирифт рўњи шаб аз нафаси њарири ман. Даст бидењ, ки бўсамат, зиндагї, эй рафиќи рањ, Монеа баста љодаро мурдани ногузири ман. Ман чу фариштаи ќадим омадаам зи бостон, Ишќ чї кор мекунад дар дили пири пири ман. Пур шудааст марѓзор аз алафи газандае, Доми ту орзу кунад оњуи шергири ман. Ин њама бешабоњатї мову туро шабењ кард, Варна бубин, намешавад, сояи ман назири ман. Андўњи кист рафтанам, рафтани холию абас, Шодии кист, эй азиз, омадани њаќири ман.

Бурдаї ин хати маро хидмати офаридгор, Ваќт гузашту дер шуд, боз пас о, сафири ман!

Эй дил, эй дил, то кайї бар худ адў, Аз дуї бигзар, як ў бигзин, як ў. Баски ларзон аст имонат њанўз, Лаѓљ-лаѓљон меравї, эй њарзапў. По фаро нењ аз њади колову пул, Њоларо охир рањо кун, мањ биљў. Шабнамона уммати хуршед шав, То намози ишќ хонї бевузў. Наѓз шуд аз вусъати фардо фаро, Нањс шуд дар поруи порин фурў. Мурданам њам шўри дилро кам накард, Ояд аз гўрам хурўши њоюњў. Ёр, атри кибриё овардаї, Бояд аввал орї истеъдоди бў. Љабраилї кун, ки полояндаї, Ќалби мо мехоњад аз ту њафтшў. Њуљљати милоди нав додї маро, Эй шуда сарлавњаи сад орзу. Оинаро шикастам бо љурми баднамої, Айби танам бубахшой, эй љони кибриёї. Аз ќуллаи тафаккур, аз љаннати тасаввур Дар хоки рањ фитодам охир мани њавої. Ќалби шикастаи ман хоњад пизишки дигар, К - аз ѓайб мерасад ў бо пайки мўмиёї. Кай пеш мебиёяд бањри ќафаскушої Дасте, ки мебарорад дилро ба рўшної? Љуѓзе ба номи "афсўс" дар ин хароба боќист, Акнун, ки кўч баста хубиву дилрабої. Эй барф, боришат чист дар боѓњои хурдод, Зангор бастаам ман дар айни босафої. Ќалби маро иваз кун бо ќалби санги хоро, Рўњи маро иваз кун бо ќудрати Худої.

БИЁ, БАХОР КУНЕМ... Шукуфт лолаар?сак, ки ёр-ёр кунем, Њар он чй ѓайри нишот аст, ихтисор кунем. Валек бо ѓами бисёри дил чй кор кунем, Зи ѓам маг?ву биё, шукри Кирдигор кунем. Биё, бањор кунем. Зи гирдгардии тунду мукаррари ташвиш, Зи р?зхуну шабехуни лашкари ташвиш Бубин даводави мо, хок бар сари ташвиш. Биё, ба вусъати озодагй фирор кунем, Биё, бањор кунем. Ичоза дењ ба машомат шамими гулшани дил, Ту, эй ягонатарин тарчумони савсани дил, Ба шодиёнаи бори дигар тапидани дил, Ба хасм низ, биё, некуй нисор кунем, Биё, бањор кунем. Ба номи халќ фиристам саломи ёсуманй, Барои халќ нависам каломи ёсуманй, Биё, ки мегузарад субњу шоми ёсуманй, Биё, барои намурдан сабаб ќатор кунем, Биё, бањор кунем...

ВОКУНИШ

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

13

"ЌОНУНРО РИОЯ НАМОЕД" (Вокуниши суди шањри Сарбанд ба мактуби кушоди шањрванд Гулчиной Намозова ба Президенти Љумњурии Тољикистон тањти унвони "9 сол боз дарбадарем…" ("Нигоњ", №24 (457), 8-сентябри соли 2015) Мувофиќи талаботи моддаи 19и Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи матбуоти даврї ва дигар воситањои ахбори омма" шахси воќеї ва (ё) њуќуќие, ки воситаи ахбори омма дар хусуси ў маълумоти бардурўѓ ва ё маълумоти пастзанандаи шаъну шараф ё эътибори кориашро пањн намудааст, њуќуќ дорад аз редаксияи он нашри раддияро талаб намояд. Ваљњњои дар мактуб овардашуда нисбати ман тањќиру туњмат буда, дар он эътибори корї ва шахсии ман беасос паст зада шудааст. Аввалан, бо њалномаи суди шањри Сарбанд аз 03 феврали соли 2014 даъвои Намозов Муњиддин Норќулович нисбати Љамоати шањраки Кирови ноњияи Вахш, њамљавобгарии Маќомоти иљроияи давлатии ноњияи Вахш, Корхонаи фаръи баќайдгирии техники ноњияи Вахш, Намозов Норќул, Бобокулова Холбї, дар бораи беэътибор донистани Ќарори раиси љамоати шањраки Кирови ноњияи Вахш аз 23 апрели соли 1997, Ќарори Раиси ноњияи Вахш аз 21.06 соли 2007, ќисман беэътибор донистани Ќарори Раиси ноњияи Вахш аз 6. 06. 2007 сол тањти №169 ва ќисман беэътибор донистани протоколи маљлиси комиссияи манзили назди маќомоти иљроияи њокимияти давлатї, барќарор намудани муњлати даъво бинобар сабаби узрнок гузаронидани он ва кучонидани Бобоќулова Х. бо ањлу оилааш, бинобар беасос буданаш рад шудааст. Даъвои Намозов Муњиддин Норќулович нисбати Љамоати шањраки Кирови ноњияи Вахш, њамљавобгарии Маќомоти иљроияи давлатии

ноњияи Вахш, Корхонаи фаръї баќайдгирии техники ноњияи Вахш, Намозов Норќул, Бобоќулова Холбї дар бораи беэътибор донистани шањодатномаи баќайдгирии манзили истиќоматї, беэътибор донистани Ордер аз 8. 06. 2007 сол, сертификати истифодабарии замини наздињавлигии дараљаи №0059247 тањти №1480 аз 5. 05 соли 2007 ва баста шуда эътироф намудани ањди хариду фуруши манзили истиќоматї байни Намозов Н. ва собиќ С. Турдиеви ноњияи Вахш дар шахсияти Маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњияи Вахш, эътироф намудани моликияти шахсии Намозов Н., бинобар гузаронидани муњлати даъво ва беасос будан рад карда шудааст. Даъвои муќобили Маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатии ноњияи Вахш ва Љамоати шањраки Кирови ноњияи Вахш нисбати Намозов Норќул, Намозов Джуманазар, Намозов Муњиддин, Тавашарова Зуњро, Намозов Насриддин, Намозова Саломат, Намозова Хосият, Намозова Нилуфар оиди мањрум кардан аз њуќуќи истифодабарии манзили истиќоматї ќонеъ карда шудааст. Намозов Норќул, Намозов Джуманазар, Намозов Муњиддин, Тавашарова Зуњро, Намозов Насриддин, Намозова Саломат, Намозова Хосият, Намозова Нилуфар аз њуќуќи истифодабарии манзили истиќоматии воќеъ дар ноњияи Вахш, љамоати шањраки Киров, дењаи Њосилобод, хонаи 129 мањрум карда шудааст. Њалномаи мазкур то айни за-

мон эътибори ќонунї дошта, бекор нашудааст. Шахрванд Гулчиной Намозова оиди парвандаи мазкур тараф намегузарад, агар худро шахси манфиатдор эътироф намояд, тибќи муќарррароти моддаи 365 КМГ Љумњурии Тољикистон метавонад ба судњои болои шикояти назоратї пешнињод кунад. Аммо номбурда талаботи ќонунро риоя накарда, санади эътибори ќонунидоштаи судро мавриди муњокима ќарор дода истодааст. Њафтаномаи "Нигоњ" бошад, њолати мазкурро сарфи назар намуда, аз номи ў, ки забони давлатиро назар ба маълумоти ман намедонад, мактуб чоп кардааст. Дуюм, дар мактуб ваљњ оварда шудааст, ки гўё судя аз шањрванд Г. Намозова 2 њазор доллар талаб карда, бори аввал 300 доллар ва бори дигар 500 доллар гирифта бошад. Њол он, ки масъалаи мазкур дар асоси аризаи Г. Намозова аз љониби маќомоти дахлдори давлатї мавриди санљиш ќарор дода шуда, тасдиќи худро наёфтааст. Дар ин хусус ба Г. Намозова ба таври хаттї хабар дода шудааст. Чунин мешуморам, ки шањрванд Г. Намозова дидаю дониста нисбати ман тўњмат карда истода, шаъну шараф ва эътибори кории манро паст задаст. Назар ба маълумоти љамоати дењоти "Машъал"-и ноњияи Вахш шањрванд Г. Намозова зиёда аз 4моњ боз дар оилаи Намозовњо зиндагї надорад. Тибќи талаботи сархати 8, моддаи 29 ќонуни дар боло зикршуда, журналист ўњдадор аст, ки воситањои ахбори оммаро бо маќсади

дахолат кардан ба њаёти шахсї, дидаю дониста нашр кардани хабару маводи бардурўѓ, маълумотњои тўњмату тањќиромез, ки шаъну шараф ва эътибори кори шахсони воќеї ва њуќуќиро паст мезананд, истифода набарад. Дар асоси гуфтањои боло хоњиш менамоям, ки бо риояи талаботи моддаи 19-и Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи матбуоти даврї ва дигар воситањои ахбори омма", раддияи ман дар шумораи навбатии њафтаномаи "Нигоњ" ба нашр расонида шавад. Нуќтаи назари ман ин аст, ки њафтаномаи "Нигоњ" хонандагони худро дорад, аз ин лињоз зарур аст, ки зимни ба нашр расонидани ахбору маќолањо ба сањењияту воќеияти онњо ањамият дода, баъдан ба чоп расонанд. Дар акси њол ва риоя накардани ќонун коста шудани эътибору нуфуси њафтанома аз эњтимол дур нест. Боќи, ќазоват кардан дар ихтиёри Шумо буда, дар фаъолияти

њафтанома риояи ќонун, дахолат накардан ба фаъолияти њокимияти судї ва муваффаќият мехоњам. Бо эњтиром, Сатторзода З. С., судяи суди шањри Сарбанд "НИГОЊ": Номаи бози Гулчиной Намозова воќеан як тањќиќ мехоњад, ки бо даст додани фурсат аз љониби нашрия роњандозї хоњад шуд. Аммо ишораи љаноби судя ба ин, ки ў забони тољикиро намедонад ва матлаби ўро рўзноманигорон омода кардаанд, бемаврид аст, зеро ў дар ин бањси дурудароз адвокат дошт ё њар касе, ки аз ќазия огоњї дорад, метавонад ин матлабро омода кунад. Тољикистон кишвари демократист ва новобаста аз баромади иљтимої, миллї ва динї њар нафар њаќ дорад тариќи матбуот арзи худро ба маќомоти болої расонад.

ТЕРРОРИЗМ Суди ноњияи Исмоили Сомонї љузъиёти њамкории як љавони тољик Ќодирљон Сайшарифов бо созмонњои террористии "Шабакаи Њаќќонї" ва Њизби исломии Афѓонистонро расонаї кард. Ќодирљон Сайшарифов, муллаќаб ба номњои "Абдулќодир" ва "Мусъаб" аз љониби суди ноњияи Исмоили Сомонї барои тањсили ѓайриќонунї дар кишварњои исломї ва омўзиши низомї дар пойгоњњои террористии Афѓонистону Покистон оѓози моњи июли соли равон 4 сол зиндонї шуда буд. Суди ноњияи Исмоили Сомонї љузъиёти ин ќазияро имрўз, 2-юми ноябр расонаї кард. Дар суди Исмоили Сомонї хабар доданд, ки ин љавони тољик ба таври ѓайриќонунї дар мадрасаи "Наљафобод"-и шањри Хоши Эрон тањсил мекардааст. Бештар ба ояњое аз Ќуръон дар бораи "дар роњи Худо љињод кардан" таваљљуњ доштааст. Ин аст, ки њамроњи ду шањрванди Тољикистон ва љавонони Балуљистони Эрон ба Покистон рафтааст. Масъулини Суди Исмоили Сомонї аз ифшо кардани исми ин љавон худдорї мекунанд. Аммо мегўянд, ки ўро дар ин роњ шањрвандони дигари Тољикистон Сайфиддин Эмомов, Абдуљобир Самадов, Талабшо Њалимов, Шамсид-

АЗ ПЕШОВАР ТО ДУШАНБЕ Љузъиёти зиндонї шудани як дастпарвари тољики "Шабакаи Њаќќонї" дин Одинавев ва дигарон њамроњї мекарданд. Ў аз шањри Ќарочии Покистон бо тавсияи љавонњои тољик ба шањри Пешовари ин кишвар меравад. Ўро дар ин шањр дар минтаќаи Акура Хатак шањрванди Тољикистон Ќиёмиддин Њабибов, бо тахаллуси "устод Ќиём" пешвоз мегирад. Дар хонаи "устод Ќиём" чанд тољики дигар низ таълим мегирифтаанд. Ин љавони тољик њамроњ бо як нафари дигар бо исми Айниддин дар соли 2008 як муддат дар пойгоњи низомии "Шабакаи Њаќќонї" таълимоти низомї гирифтааст. Дар он љо тарзи истифодаи тапончаи тамѓаи "ПМ" ва автомати "Калашников"-ро аз худ намудааст. Љавони боздоштшуда дар солњои љанги шањрвандї њамчун гуреза дар Афѓонистон ќарор доштааст. Соли 1996 ба Ватан баргашта, соли 1997 ба мактаби миёнаи №33-и ноњияи Вахш раф-

та, онро соли 2007 хатм мекунад. Њамон сол барои гирифтани тањсили динї ба Эрон меравад. Зимни дар Покистон буданаш ўро ба љамоати "Ансоруллоњ" низ љалб кардаанд, ки барои пайвастан ба ин гурўњ ризо нашудааст. Тирамоњи соли 2009 боз ба Эрон бармегардад. Бо тасвиби ќарори Њукумати Тољикистон барои баргардондани толибилмон аз кишварњои исломї ба Тољикистон меояд. Моњи марти соли 2010 ба муњољирати корї ба Русия мешавад. "Дар њудуди Русия 5 сол ба корњои гуногун машѓул шудааст. Маќсад доштааст, ки барои барпо кардани оила моњи июни соли 2015 ба Тољикистон баргардад. Санаи 14-уми марти соли 2015 кормандони пулиси ФР ўро дастгир карда, бинобар дар ќайд набуданаш ба Љумњурии Тољикистон равон

кардаанд. Ў гуфт, ки аз иштирок дар ташкилотњои террористї дар њудуди Љумњурии исломии Покистон аз соли 2008 то моњи сентябри соли 2009-ум аз нофањмї ба чунин кирдорњо даст задааст. Аз кирдори содиркардааш сидќан пушаймон шудааст", - мегўянд дар Суди Сомонї. Њамин тавр, суд ин љавонро бо дастрасии моддаи 187 ќисми 2 КЉ Љумњурии Тољикистон (ташкилоти љиноятї), гунањгор дониста шуда, бо дастрасии моддаи 15 ќисми 1 КЉ Љумњурии Тољикистон 4 сол аз озодї мањрум мекунад. Бояд дар коллонияњои дорои низомаш пўрзур зиндонї шавад. Суд дар асоси Ќонун "Дар бораи авф" ду соли зиндони ўро кам кардааст. "Шабакаи Њаќќонї" аз љониби бархе кишварњо њамчун гурўњњои террористї шинохта шудааcт.

TojNews

14

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

РАВЗАНА

ДАЪВАТ

Вазорати мудофиа: Наќшаи даъват 70% иљро шуд Дар давоми 20 рўзи маъракаи даъвати наваскарон ба сафи Ќуввањои мусаллањ наздики 70%и наќшаи даъват иљро шудааст. Бино ба иттилои Фаридун Мањмадалиев, котиби матбуотии Вазорати мудофиа дар даъвати наваскарон Вилояти мухтори кўњистони Бадахшон пешсаф буда, ноњияњои тобеи марказ дар охир ќарор доранд. Њамин тавр то њол наќшаи даъватро ВМКБ

81%, Суѓд 75%, Хатлон 80%, ноњияњои тобеи марказ 50% ва шањри Душанбе 55% иљро кардаанд. Дар Вазорати мудофиа мегўянд, то имрўз зиёда аз 10 шањру ноњияи мамлакат аз иљрои пурраи наќшаи даъват гузориш додаанд. Маъракаи даъвати тирамоњї ба артиш дар Тољикистон 1-уми октябр апрел оѓоз шуда, то 30юми ноябр давом мекунад.

НИГОЊИ МАРДУМЇ

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

15

АКСИ ГЎЁ

?- НОБОБ МУЧАЛИ ИН Ё ОН ШАХСРО ЧЇ ТАВР МУАЙЯН КУНЕМ?

- Мувофиќи солшумории мардумони Шарќ њар як инсон мувофиќ ба соли таваллудаш мучали худро дорад. Масалан, соли таваллуди ман соли 1988 мебошад, мувофиќ ба ин сол мучали ман моњї ё нањанг аст. Мучали ман чун ба соли таваллудам, яъне соли 1988 рост меояд, онро хуб медонам. Аммо, мутаассифона, чун ба солњои оянда менигарам, дар муайян намудани мучали ин ё он шахс дар мемонам. Мучали ин ё он шахсро чї тавр муайян кардан мумкин аст, ки осонфањм бошад? Фирўз ШАРБАТОВ, сокини ноњияи Данѓара - Солшумории мучал аз дувоздањ сол иборат буда, њар як сол номи як њайвонро соњиб аст. Пас аз њар 12 сол як даври комили "мучал" ба поён мерасад ва ба он як соли батнимодариро њамроњ мекунанд, ки он 13 сол мешавад ва якљоя бо "мучал"- и дуюм 25 солро дар бар мегирад. Аз рўйи он бо истифода аз њисоби даврии "мучал" соли њар шахсро муайян намудан мумкин аст. Оѓози як давраи "мучал" аз тартиби љойгиршавии љонварњо чунин шуруъ мешавад: муш, баќар (гов), паланг, харгўш, нањанг (моњї), мор, асп, гўсфанд,

њамдуна (маймун), мурѓ, саг ва хук. Намунаи солшумории мучалро дар зер аз соли 1936 то соли 2055 меорем: Баргардонидани соли таваллуди мелодї ба "мучал" - ро чунин муайян мекунанд: аввал ба соли таваллуд (аз рўйи солшумории мелодї) раќами 9 - ро љамъ мекунанд, њосили љамъро ба раќами 12 таќсим менамоянд ва раќами баќияи таќсим айнан ба раќами тартиби ин ё он соли "мучал" баробар меояд. Масалан, агар соли таваллуди шахс 1963 бошад, он гоњ дар њисоби "мучал" чунин мешавад: 1963 + 9 = 1972 1972 : 12 = 164 (баќия - 4) Пас, раќами 4 аз рўйи тартиби мучал яъне, њайвонњо ба соли харгўш рост меояд. Аз ин рў, соли ў харгўш мебошад. Амсоли ин, агар баќия 2 бошад, баќар, баќия 6 бошад - мор ва агар баќия 10 бошад - мучалаш мурѓ мешавад. Мутобиќи фарњанги мардумї дар ин намуди солшуморї, аз рўйи хусусияту табиати њайвонњо, меъёрњои сириштию мизољии онњо ба афроди дар њамон соли њайвон таваллудёфта толеъбинї мешавад. Яъне, чигунагии соли "мучал" - и шахсро мардум аз рўйи шакл ва рафтори љонвар пешгўйї мекунанд.

1.

Мўш

1936

1948

1960

1972

1984

1996

2008

2020

2032

2044

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Гов Паланг Харгўш Нањанг Мор Асп Гўсфанд Маймун Мурѓ Саг Хук

1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947

1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959

1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971

1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983

1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031

2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043

2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055

МАН ЌАБУЛ НАДОРАМ! МАН ЧУНИН ЉУДОИИ ДИН АЗ ДАВЛАТРО ЌАБУЛ НАДОРАМ!

- Аъзои ягон њизб набудам ва нестам. Њамчун як шањрванди оддї мехостам андешаамро рољеъ ба дин баён кунам. Роњбарони поёнї ва воломаќоми тољик ва њатто мардуми оддї њар гоње сухан дар бораи дину оин равад шиори "Дин аз давлат људост" и болшевикони бехудоро бо як виќори хос такрор карданро дўст медоранд. Болшевикон њељ гоњ "Дин аз давлат људост" нагуфта буданд, балки онњо чунин гуфта буданд, ки айнан меорам: "Церковь отделено от государство", яъне масљид аз давлат људост. "Донишмандон" - у "сиёсатмадорон" - и "доно" - и тољик динро аз давлат људо карда, сарфањм нарафтанд, ки маънояш чунин мешавад: агар дин аз давлат људо бошад пас тамоми роњбарону хизматчиёни давлатї бояд бединњо бошанд, наузанбилоњ, ки инро аќл ќабул намекунад! Манзури ман инљо мусулмон ё ѓайримусулмон нест, балки дин аст. Бояд инљо ѓалат ислоњ шуда, чун мисли даврони СССР "Масљид аз давлат људо аст" гуфта шавад. Дин ку аз давлат људо намешавад. Агар дин аз давлат људост, пас чаро давлат ба умури дин дахолат мекунад?! Чаро ба масљиду намозу риш, либосу амри маъруфи диндорон кор мегирад?! (Ришњои берабту бемавзун, тарзи намоз хондани салафињо ва либоспўшии ба мо хос набуда дар назар нест). Дин агар аз давлат људо бошад, чаро давлат амри маъруфи намозњои љумъа ва идњои диндоронро дар њуљрањои њукумат навишта ба эмомхатибњо медињанд, то дар масљидњо бихонанд?! Чаро давлат пулњоеро, ки мардуми намозгузор дар рўзњои идњояшон хайр мекунанд, кашида мегирад? Пештарњо 50% буд, баъдан 60% - 70% шуд, имсол 90 дар сади пули масљидњоро гирифтанд. Бо ин 10% куљои масљид обод мешавад? Кї медонад, ки ин пулњо ба буљаи давлат ворез мешавад ё ба кисаи кадом љаноби Х - е? Магар давлати дунявии мо зори њамин ду се тангаи масљидњост?! Ин андуњовару тааљубовар аст. Ман чунин људоии дин аз давлатро ќабул надорам! Дар ягон давлати дунё дин аз давлат љуо нест магар Тољикистон. Доимо љор мезанем вањдату њамдилї, оё бо ин дингурезиву мардумгурезї ба љое мерасида бошем (д)? Њаргиз! Диловари ЊАКИМЗОДА, сокини ноњияи Фархор

ЛАТИФА ЧАЊОР ЛАТИФА ДАР МАВЗЎИ РЎЗ Шахсе назди духтури паррандањо омада шикоят намуд: - Духтурљон, мурѓамон курк шудааст. Дањ дона тухм хобондам. Дар ваќт - ваќташ аз обу донаш бохабар будам. Чун дар ваќту соаташ љўља баровард, њамаашон нуќс доштанд. Яктояш якчашма, дутояш бо њарду пой мелангад, сеюмаш нимбарањна, дигараш лолу боќињояш нобуд шуданд. Иллаташ дар куљо бошад? Духтур: - Иллат дар хурўс аст.

- Э, нейе. Хурўсамон хеле фаъол. Онро соли гузашта мурѓи худамон аз тухм бароварда буд.

- Ана дидед, издивољи хешу таборї чї пайёмаде дорад? Хурўсатонро ё шўрбо карда хўред, ё бозор бурда, ба љояш хурўси дигар харида оед. Баъд чўљањои солим ба дунё меояд. *** Дар даврони пеш агар ба хонаи духтардор хостгор ояд соњибони духтар мепурсиданд: - Бачаатон хизмати аскариро тамом кардагї аст? Њоло бошад мепурсанд: - Дар тарафњои Шумо оё ЭНЕРГИЯИ БАРЌ доимї аст? *** Гапи ду њамсоязан гурехт. Яке дар он тарафи кўча зиндагї мекарду дигарї дар ин тараф. Дар он тараф (шањр) энергияи барќ домию дар ин тараф (ноњия) лимити энергияи барќ љорї. Њамсоязани ин тараф (ноњия), њамсоязани он тарафро дуои бад мегуфт: - Њеъ, илоњим, лимити энергияи барќ ба тарафи шумоён њам љорї шавад! *** Шахсе ба газета эълон медињад: "Таъљилї. Хонаи фурўшии сењуљрадор. Ошёнаи 16. Манзили фурўшї об, газ ва энергияи барќи доимї дорад. Шумораи телефон барои тамос: 900 00 00 00...." Харидорон занг мезананд.

- Ака, чаро дурўѓ мегўї? Дар ноњияи Шумо лимити энергияи барќ љорї - ку?

? - НОБОБ БО КАДОМ ТАЛАБОТ ДАР БДА КОР КАРДАН МУМКИН АСТ?

- Барои нозири Бозрасиии давлатии автомобилї шудан довталаб бояд кадом малакаро дошта бошад? Барои кор кардан дар БДА кадом намунаи њуљљатњоро омода кардан лозим аст? Њуљљатњоро ба куљо бояд супурд? Алишер САФАРОВ, сокини ноњияи Њисор - Номзадњое, ки барои дар самти бозрасии давлатии автомобилї хоњиши кор кардан доранд, баъд аз гузаштани Комиссияи озмуни Раёсати бозрасии давлатии автомобилии ВКД Љумњурии Тољикистон, бо назардошти мављуд будани воњидњои нокомил дар самти мазкур ќабул намудан мумкин аст ва њангоми дохил шудан ба хизмат дар маќомоти корњои дохилї њуљљатњои зерин бояд пешнињод карда шаванд: а) аризаи шахсї; б) њуљљатњои тасдиќкунандаи шахсият; в) дафтарчаи мењнатї; г) њуљљати тасдиќкунандаи маълумот; д) маълумотнома аз љойи истиќомат ва њайати оила; е) билети њарбї; ё) шањодатномаи ронандагии дараљаи "ВС". Ба саволи Шумо аз Вазорати корњои дохилии Љумњурии Тољикистон посух доданд.

БА ЉОИ 09 - Бо маќсади риояи љадвали мањдудият аз тарафи шабакањои барќии тобеи Ширкати Сањњомии Холдингии Кушодаи (ШСХК) "Барќи Тољик", ошкор намудани истифодаи ѓайриќонунии энергияи барќ, ки зарараш ба тамоми љомеа мерасад ва сабабгори вайрон шудани танзими таъминот мегардад, муносибати кормандони соњаи барќ ба муштариён дар ШСХК "Барќи Тољик" шумораи телефонњои боварї ташкил дода шудаанд. Навбатдорон, ки ба таври шабонарўзї кор мекунанд, њар занги телефонро ба ќайд мегиранд, ољилона ба танзимгарон ва масъулони таъминоти барќи Хадамоти марказии таъмини барќи Ширкат ва Шабакањои барќии минтаќањо мерасонанд ва сари ваќт чорањои амалї меандешанд. Фаъолияти навбатдорон ва тадбирњои андешидаи масъулон дар ин бобат дар назди раиси Ширкат баррасї мегардад ва гунањгорон љазо мегиранд. Њар як муштарии энергияи барќ инчунин метавонад тавассути шуморањои телефонии дар поён овардашуда бо ШСХК "Барќи Тољик" дар тамос шавад ва дар бораи њодисањои истифодаи ѓайриќонунии энергияи барќ, ки амалан ѓорати як ќисмати њаќќи рўшноиву гармии њамаи мост, маълумот дињанд. Мо пешакї ба чунин шахсони дорои масъулияти баланди шањрвандї изњори миннатдорї баён намуда, махфї нигоњ доштани ному насаби онњоро кафолат медињем. Шумораи телефонњои боварии ШСХК "Барќи Тољик": 235 86 74; 235 86 84; 610 86 84. Тавассути телефони боварї бо мо њамкорї намудан ба манфиати њар як шахси мушаххас ва тамоми љомеа мебошад. Ширкати Сањњомии Холдингии Кушодаи "Барќи Тољик"

16

КОМИЛАН «ЉИДДЇ»

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №32 (465), 4. 11. 2015

ЧАРОЃАК

Дар сўги Умари шањид

ЊОМИЁНИ ГАДОЊОИ "ЃАЮР" КИСТАНД? Намедонам дигарон њам мушоњида кардаанд ё не, вале ман ба ин тасаввурам, ки ваќтњои охир чорроњањои пойтахт, бахусус зери чароѓакњо ба марокизи ѓайрирасмии таљаммуъи талбандањо табдил шудааст. Ба муљарради сурх шудани чароѓак онњо яке паси њам ба назди мошинњо меоянд ва бо ангушт задан ба шишаи мошинњо пул мехоњанд. Баъзан инсон дорад пуле, ки ба гадо дињад, вале баъзан надорад ва ё хеле саросемаву парешон аст, ки на сурати гадоро мебинад ва на садои ангушт ба шиша заданњои ўро мешунавад. Аммо борњо мушоњида кардаам, ки дар баробари посухи рад гирифтан аз ронанда, онњо ба мошин "њамла" мекунанд, ё бо мушт ва ё бо лагад онро мезанад. Албатта, аз ќањр. Беназоратї онњоро шояд далертар кардааст ва акнун ин амалро шахсан ман борњо мебинам ва њамеша метарсидам, ки мабод он рўзе, ки пул надошта бошам ва ё бо сабабе ба "ѓазаби" ин талбандањо рў ба рў шавам. Аммо он рўз њам фаро расид... Санаи 30 октябр соати 12:10 таъљиллан дар ваќти хўроки нисфирўзї барои зарурате ба тарафи бозори Саховат равон шудам. Чун автомашинаи шахсї дорам на њамеша бо худ њамён мегирам. Дар назди чароѓаки чорроњаи бозори Саховат ду нафар мардони таќрибан 30 ва 45-сола, ки ба талбандагї

машѓул буданд, яке нишаставу дуюмї рост истода буд. Чароѓак сурх шуд. Ман ба хотир овардам, ки бо худ њамён надорам ва дуртар аз онњо мошинамро ќарор додам. Марди рост истода, ки дастонаш маъюб менамуд, ба сўи ман омад. Аз ў узр хостам, ки бо худ пул надорам. Суханамро ба охир нарасонида, мушти обдоре ба зери чашм хўрдам, ки сарам чарх зада, пеши чашмамро сиёњї пахш намуд. Шахсе, ки дастонаш "маъюб" буд, автомашинаамро муштборон менамуд. Чароѓак њам ба зудї сабз намешуд, то роњи гурезе ёбам. Маљбур шудам ќоидаи њаракатро вайрон намуда чамбаракро ба самти чап тоб дињам. Дидам, ки зери чашмам кабуд ва чашмамро алакай хун гирифтааст. Шояд ин њам мушкиле набошад, аммо фикри дигар дар сарам аст, мабодо ин гадоњо аз ин беназоратию бепарвоии масъулин истифода бурда, минбаъд дар чорроњањо бо сангу корд ва табар наистанд. Мабодо аз ин чорроња кудакони ман гузаранд чї? Агар бо ман њодисае рух медод чї? Гузашта аз ин, њомиёни ин гадоњои "ѓаюр" кист, ки биме аз ќонун ё љазо надоранд? Фотима С., сокини шањри Душанбе

МАНГАР, КИ КЇ МЕГЎЯД...

Зафари Сўфї Сафаралї НАЉМИДДИН, раиси Агентии суѓуртаи иљтимої ва нафаќаи назди ЊЉТ: - 62 њазору 400 нафар, ки нафаќаи маъюбї мегирифтанд, мавриди санљиш ќарор дода шуд. Дар њамкорї бо Вазорати тандурустї санљишњо гузаронда, нафаќаи маъюбии 12 њазору 473 нафар ќатъ гардид. Зимни санљишњо маъюбии 45 њазору 500 нафар тасдиќ гардид. Дар пайи санљишњо 113 хизматчии давлатиро ошкор кардаанд, ки њам маошу њам нафаќа мегиранд.

- Бовар кунед, Сафаралї Махсуддиновичи арљманд, њамин 12 473 њазор "маъюб" баробар ба ду вазир ё як хусурбача ба буљет зарар расонда наметавонанд, ё не? Ќурбони СОБИР, њунарманд: - Шикастани Театри Маяковский комилан нодуруст аст. Њатто дилам ба Театри Лоњутї намесўзад, аммо ба Театри Маяковский месўзад. Чаро? Чунки аввалин љаласањои њукуматсозии кишвари мо дар њаминљо шакл гирифтааст.

- Устод, дилатон ба санги мазори 23 тољики аз тири "Алфа"-и CССР кушташуда насўхту ба њамин маљлисгоњи болшевикњои террорист ва чойхонаи "Роњат"и Мухташев месўзад??! Аз беху бунёдаш кананд, кандан гиранд. Одамњову хотираи неки онњо азизанд, на биноњо. Њусейн АЛИЗОДА, раиси ноњияи Тољикобод: - Ман сад дар сад љонибдори њукумати электронї њастам. Он сарфаи ваќту ќоѓаз аст. Сарфакорї ба бењдошти иќтисодиёт мувофиќат мекунад.

- Раиси љун, сирри "њукумати электронї" њамин аст, ки дигар мардум барои њар маълумотнома 5-10 идора намераванд, санаи супурдани аризаашонро дигар карда намешавад, ќарорњои имзо кардаи Шуморо њамон бегоњ њама мебинанд ва ѓ.њ, лекин коѓаз 2- 3 маротиба зиёдтар харљ мешавад. Њољимуњаммад УМАРОВ, иќтисодшинос: - Бар замми буњрон, яке аз сабабњои бузург шудани касри будља љамъоварии нодурусти андоз ва иљро нашудани барномаи зиддибуњронї аст.

- Ин љамъоварии нодурусташ, ки њамин бошад, вой бар њоламон замоне, ки дуруст љамъоварї мекунанд. Ё шояд гуфтаниед, ки сиёсати андозбандї нодуруст асту иќтисоди миллиро фалаљ кард? Масъуди МИРШОЊЇ, раиси Анљумани Рўдакї (Франсия): - Масљиде, ки арабњо дар Исломобод сохтанд, сабаб шуд, ки ду кишвар - Покистону Њиндустон 40 сол боз дар љанг биљўшанд. Масљиде, ки дар Душанбе бунёд мекунанд, ба њамин бало гирифтор мекунад.

- Мулло Масъуд, даќиќтар гап занед: шумо масљиди раиси "Ориёнбонк" барои 8 яњудии пойтахтро дар назар доред, ё масљиди 100 миллиондоллараи ќатарињоро? Ё шояд масљиди Оѓохони Чорумро? Петр ПОРОШЕНКО, президенти Украина: - Њайронам, барои чї лидери Њизби "Батькивщина" ва собиќи сарвазири кишвар - Юлия Тимошенко розї нест, ки ба давлати Гондурас њамчун сафир биравад?

- Маошашро зиёд кунед, њатман меравад: дар мо њам Достиев гуфтанї одам сафириро ба калла нагирифта буд, то пули зиёдтар надоданд.

Раиси Шўрои муњаррирон: Муњибуллоњ Ќурбон

Њафтанома дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон ба ќайд гирифта шудааст.

МУАССИС: Созмони љамъиятии «ИНДЕМ» («Информатика барои демократия ва рушди миллї»).

Котиби масъул: Абўалї НЕКРЎЗОВ nigoh_tj@inbox.ru

Шўъбаи иттилоот ва сиёсат тел: 600 80 38 Шўъбаи тањќиќот ва тањлил тел: 600 80 38 Шўъбаи иљтимоъ ва иќтисод тел: 600 80 39 Шўъбаи реклом ва огоњиномањо тел: 98 560 86 85

Дар њафтанома матолибе низ ба нашр мерасанд, ки бо мавќеи идораи он муѓойират доранд. Дар шумора аз аксњое њам аз Шабакаи љањонии Интернет истифода шудааст. Матолиби хусусияти таблиѓотидошта ® метавонанд танњо бо пардохти муайян дар њафтаномаи «Нигоњ» нашр шаванд. Барои дар дигар нашрияњо пурра ё ќисман чоп кардани матолиб ва иќтибосњо аз «Нигоњ» иљозаи хаттии идора ва нишон додани сарчашма дар шакли «аз њафтаномаи «Нигоњ» №_ аз санаи _» њатмист. Њуќуќи муаллифии кулли матлабњои шумора ба идораи њафтаномаи «Нигоњ» ва СЉ «ИНДЕМ» тааллуќ дошта, тибќи ќонунгузории љории Тољикистон ва байналмилалї њифз карда мешаванд. Дар њолати наќзи "Меъёрњои ахлоќии фаъолияти журналистї дар Тољикистон" аз љониби нашрияи мо, бо арзу шикоят метавонед ба Шўрои воситањои ахбори оммаи Љумњурии Тољикистон (Шўрои ВАО - и ЉТ) мурољиат намоед.

Ќимати рўзнома дар фурўши чакана на беш аз 2,5 сомонї Њафтанома дар нашриёти «Мега-принт» чоп мешавад. Теъдод 3 000 нусха Ќимати обуна барои як сол - 78 сомонї. Индекси обуна: 68990 НИШОНИИ ИДОРА: Љумњурии Тољикистон, шањри Душанбе, кўчаи Лоиќ Шералї, хонаи 77. Телефон: (44) 600 80 38, 224 25 09