“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
1
Интихоб барои Академик Рањмонов САЊИФАЊОИ 8-9 №41 (423). Чоршанбе, 7-уми январи соли 2015
e-mail: nigoh_tj@inbox.ru
www.facebook.com/nigohtj
ЁДБУД
Профессор АСОЗОДА:
"Маро аз китобњоям љўед" САЊИФАИ 7
ГЕОПОЛИТИКА
Мушкилоти марњилаи аввал САЊИФАИ 11
Зарба дар сарњад ё тавтиаи байнулмилалї алайњи Тољикистон ва ИДМ бо чї меанљомад? ТАБЛИЃ
ЊАТ: 70%-и мардум бо мост! САЊИФАИ 7
ПУРБИНИ «НИГОЊ»
Аризаи истеъфо САЊИФАИ 16
ЛИТСЕЙЊОИ ЛИТСЕЙЊОИ ТАРИЌАТ -- 22 ТАРИЌАТ Мактабњоитуркї туркїэлитаи элитаинави нави Мактабњои бегонагаро меофаранд? меофаранд? бегонагаро
САЊИФАИ 3
2
АМНИЯТИ МИЛЛЇ
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
4 марзбони тољик 19-уми декабр дар марзи Тољикистону Афѓонистон њангоми њезумчинї рабуда шуданд. Одамрабоён шарт гузоштанд, ки .... Ин масъалаи №1 - и миллї аст. Аз њалли ин ќазия маълум мешавад, ки њукумати Тољикистон ба чї ќодир аст ва мо чолишњои ба ин монанд дар ояндаро чї гуна хоњем пазируфт, аз љумла, инро, ки ин як њодисаи алоњида аст, ё хатаре, ки ба низом медарояд ё систематик мешавад.
Аз сўи кї? Ду фарзия дорем: 20 декабр расонањои Афѓонистон дар такя ба иттилои маќомоти худ хабар доданд, ки марзбонони тољикро Толибон рабудаанд. Баъдтар онњоро "толибони тољикистонї" ном бурданд. Фарзияи дуввумро Худойбердї Холиќназаров, раиси Маркази тањќиќотии назди президенти Тољикистон, эълон кард. Ба ќавли ў, ин кори дасти гуруњи вобаста ба Гулбуддини Њикматёр, рањбари Њизби исломии Афѓонистон аст. Аз шартњои рабояндагон низ ду фарзия расонаї шудааст: аввал, онњо талаб доранд, ки се толиби тољикистониро рањо кунанд. Яке аз онњо Абдурањмони Љаъфар, дар асл Иќбол Келдиев, зодаи ноњияи Рўдакї ва сокини шањри Хуљанди Тољикистон аст, ки 17 ноябри соли равон дар минтаќаи Алиободи Ќундуз бо либоси занона боздошт шуд. Маќомоти амниятии Афѓонистон ўро узви Ал-Ќоида муаррифї карда буданд ва њоло дар тавќифгоњи Ќундуз аст. Ду нафари дигар Умаралї Тошпўлотов аз Шањритўс ва Комилљон Ќулбошев аз Ќубодиён моњи июн зимни як амалиёти маќомоти ќудратии Афѓонистон алайњи Толибон дастгир ва пас аз чанд њафта ба маќомоти Тољикистон таслим шуданд. Моњи сентябр додгоњи ноњияи Исмоили Сомонии шањри Душанбе ба њарду 9-солї њукми зиндон дод; дуввум, Саид Љањонгир Каромат, муовини сарвари пулиси Ќундуз, дар як тамоси телефонї бо "Нигоњ" гуфт, ваќте њукумати Тољикистон додани ду толиби мањкумшуда (Умаралї Тошпўлотов ва Комилљон Ќулбошев) - ро рад кард, Толибон барои рањоии марзбонон 9 миллион доллар хостанд. Сарраёсати марзбонии Кумитаи давлатии амнияти миллии Тољикистон то ба њол дар ин масъала шарње надодааст, аммо ин њамаро рад мекунад ва бовар дорад, ки марзбонон ба ин зудї озод хоњанд шуд. Метавон ба ин хушбинї њамроњ шуд, аммо руљуи амиќтар ба ќазия нишон медињад, ки гап танњо сари рабудану муомила бо одамрабоён ё Толибону Њикматёр нест.
Толибон ё ЊИЎ? Манобеъи "Нигоњ" дар Афѓонистон мегўянд, рабояндагон на толиб, балки љангљўёни тољикистониву ўзбакистонї њастанд, ки теъдодашон ба дањњо нафар мерасад. Ва онњо узви Толибон набуда, ба Њаракати исломии Ўзбакистон (ЊИЎ) тааллуќ доранд. Њаракати исломии Ўзбакистон танзими низомии ўзбакбунёд аст, ки дар водии Фарѓона ташкил шуда, дар љанги дохилї аз љониби Иттињоди неруњои оппозитсиони тољик (ИНОТ) алайњи њукумати Тољикистон љангидааст. Пас аз имзои Созишномаи истиќрори сулњ ЊИЎ ба Афѓонистон рафт ва ба Толибону Ал - Ќоида пайваст. Љумъаи Намангонї, рањбари низомии ЊИЎ дар Ќундуз ва рањбари сиёсиаш Тоњир Юлдошев дар Кобул сукунат ихтиёр карда буданд. Љумъаи Намангонї дар љанг алайњи Иттињоди Шимол тањти рањбарии Ањмадшоњи Масъуд фармондењи кулли артиши 30 њазорнафараи Толибону Ал-Ќоида дар Шимол буд. Мавсуф соли 2001 њангоми њамлаи њавоии НАТО кушта шуд. Баќия размандањои ЊИЎ њам ба Покистон фирор карданд, аммо мањз дар Имом Соњиб ва вулусволии њаммарзаш - Дашти Арчї оилањои размандагони ЊИЎ тањти пуштибонии фармондењони мањаллї боќї монданд. Дар замони њукумати Толибон Имом Соњиб тањти назорати Мулло Салом "Рокетї", фармондењи Толибон, зодаи Њилманд буд. Ў ба љуз марзи Тољикистон, дар Баѓлону Тахор њам нуфуз дошт. Аммо бо рафтани Толибон
ЗАРБА ДАР САРЊАД Ё тавтиаи байнулмилалї алайњи Тољикистон ва ИДМ бо чї меанљомад? ин минтаќа тањти фармонравоии афроди дигар гузашт, ки маќомоти амниятии Ќундуз аз овардани номи онњо метарсанд, зеро ин номњо манзараи дигарро боз мекунад.
Иброњимињо Манобеъи "Нигоњ" дар Имом Соњиб мегўянд, ќисмати марз бо Тољикистон ва умуман ин вулусволї тањти нуфузи клани Иброњимињо аст. Онњо ўзбакњои Имом Соњиб њастанд. Худи вулусволї њам, бино ба иттилои расонањои ѓарбї, умдатан ўзбакнишин аст. Имом Соњиб дар ќисмати шимолии вилояти Ќундуз љойгир буда, аз ѓарб бо вулусволии Ќалъаи Зард, аз шимол бо ноњияњои Панљу Ќумсангири Тољикистон, аз шарќ бо вулусволии Дашти Арчи ва аз љануб бо вулусволии Ќундуз њаммарз аст. Ањолї - 45% - ўзбак, 25% - тољик, 25% - паштун ва 5% - туркман. Дар ќисмати марзи Тољикистон мањз ўзбакњо сукунат доранд. Ва ин ќисмат ќариб сад сол боз тањти нуфузи клани Иброњимињо аст, ки намояндаашон Абдурауф Иброњимї (мутаваллиди соли 1960) аз соли 2011 ба ин сў раиси Вулуси Љиргаи Афѓонистон мебошад.
Мавсуф ва бародараш Абдулатиф Иброњимї дар замони љињод алайњи Шўравї фармондењони Њизби исломии Њикматёр буданд. Дар замони њукумати Раббонї ва њам Карзай Абдурауф ва Абдулатиф Иброњимињо дар шимол вазифањои умдаро ба зимма доштанд. Абдурауф фармондењи марзбонии ќисмати Ќундуз ва Абдулатиф волии вилоятњои Ќундузу Тахор буд. Иброњимињо њоло ба Абдурашид Дўстум, роњбари ўзбакњои Афѓонистон пайвастаанд ва дар ду интихоботи президентии солњои 2009 - 2014 аз Њомид Карзай ва Ашраф Ѓанї пуштибонї карданд. 23 марти соли 2013 тайи як амали террористї дар Имом Соњиб, ки њангоми бузкашї рух дод, падари Иброњимї - Њољї Шерхон, бародараш Абдуќаюм, сарвари пулиси вулусволї бо писараш кушта шуданд. Аммо мардум онњоро њамоно ба Њизби исломии Њикматёр рабт медињад.
Омили "ўзбакї" Худойбердї Холиќназаров, раиси МТС, маълум нест, ки ба кадом иттилоъ такя мекунад, аммо ин, ки марзбонони тољик дар
минтаќаи тањти нуфузи Иброњимињо, афроди марбут ба Њикматёр рабуда мешаванд, гапи холї нест. Њамзамон манобеъи мо дар Ќундуз мегўянд, таќрибан солњои 2009 ба 2010 дар марзи Тољикистону Афѓонистон њодисае рух дод, ки решааш ба берун аз Афѓонистон мерасид. Дар марзи миёни Имом Соњиб ва Панљ ду шањрванди Афѓонистон ба таври дањшатнок кушта шуданд. Пас аз ин овоза пайдо шуд, ки ин кори дасти марзбонони тољик аст. Мардуми Ќундузро ин хабар тањрик дод, ки назди консулии Тољикистон љамъ оянд ва шиорњои зиддитољикї партоянд. Аммо бо кўшишњои консулии он замон собит шуд, ки ин кори дасти марзбонони тољик нест ва њадаф шўронидани мардуми Ќундуз алайњи Тољикистон аст. Дар њамчунин љиноят марзбонони тољик даст дошта наметавонистанд, зеро барои ин як зарурате набуд, бахусус онњо метавонистанд љасади он ду нафарро дар марз нобуд кунанд, то касе аз њодиса огоњ нашавад. Абдулфайз Атоев, њоло сарвари Департаменти иттилот ва тањлили вазорати корњои хориљии Тољикистон, ки он замон консули Ќундуз буд, аз ин мавзуъ изњори беиттилоотї кард. Аммо ин мањз замоне буд, ки Ўзбакистон дар Афѓонистон сиёсатњои зиддитољикиашро оѓоз намуда, бо ризоият ё рањнамоиии Амрико роњандозии як эътилофи ѓайрирасмии минтаќаї бо паштунњоро оѓоз карда буд. Натиљаи ин шуд, ки ўзбакњо дар њукумати Афѓонистон љойи тољиконро гирифтанд. Рањбарии Вулуси Љиргаро Абдурауф Иброњимї аз Юнус Ќонунии тољик гирифт ва Ашраф Ѓанї Ањмадзай муовини аввалашро на аз тољикон, ки як воќеияти сиёсиву таърихї буд, балки ўзбакњо (Абдурашид Дўстум) интихоб кард. Боз њам бино ба иттилои манобеъи мо дар Ќундуз, тољикистонињое, ки дар Ќундуз бо Толибон њамкорї мекунанд, на толиб, балки узви ЊИЎ ва аксарияти кулл ўзбак њастанд. Иќбол Келдиев, зодаи ноњияи Рўдакї, Умаралї Тошпўлотов ва Комилљон Ќулбошев њам ўзбактаборони Тољикистон мебошанд. Хулоса, агар замони Шўравї мебуд, дар чунин њолатњо, яъне рабуда шудани марзбон, ки далели бармалои таљовуз ба марзи як кишвар аст, бидуни њељ як бањс, њукумат минтаќањои мавриди назарро мавриди њамлањои шадиди њавої ќарор медод. Наметавон гуфт, ки њукумати Тољикистон њамчунин як имконро надорад, аммо бояд аз њукумати Афѓонистон талаб кунад, то омилони ин тавтиаи бузургро ошкор намояд. Зеро ба тамоми мантиќ, ЊИЎ дар Имом Соњиб њанўз аз замони вуруди НАТО ба Афѓонистон тањти назорати клани Иброњимињо аст. Агар ахирињо бо Амрико ва Ўзбакистон тавофуќ намедоштанд, мебоист ЊИЎ - ро аз вулусволї ронанд. Њоло мо метавонем хулоса кунем, ки ЊИЎ дар Имом Соњиб бо тавофуќи Амрикову Ўзбакистон ќарор дорад ва ин тавтиаи байнулмилалї алайњи Тољикистон ва дар умум Иттињоди давлатњои муштаракулманофеъ аст. Агар љилави ин гуна њаводис гирифта нашаванд, онњо метавонанд ба низом дароянд ва ин таљовуз ба хоки Тољикистон хоњад буд.
Далери ХАЙРУЛЛОЊ
СИЁСАТ
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
3
Беш аз як сол мешавад, ки Њукумати Тољикистон муносибати минбаъдааш бо литсейњои туркї дар кишварро муайян карда наметавонад. Аз моњи сентябри соли 2013 муњлати ќарордод ва иљозатномаи пешбурди фаъолияти литсейњои туркї дар Тољикистон ба итмом расида, то њол бидуни иљозатнома фаъолият доранд.
Литсейњои муштарак Дар Тољикистон 6 литсейи муштараки тољикї - туркї ва як мактаби байналмилалї дар ихтиёри муассисаи туркии "Шалола" мебошад. Аввалин литсейи туркї дар соли 1992 дар шањри Турсунзода кушода шудааст. Минбаъд дар шањрњои Душанбе, Хуљанд, Ќурѓонтеппа ва Кўлоб боз шуд. Њудуди 2,5 њазор талаба дар ин литсейњо фаъолият мекунад. Аз 6 литсейи туркї рањбарии сетои онро туркњо ба зимма доранд. Литсейњои туркї дар хориљ аз Туркия бо тавсияи Фатњуллоњ Гюлен, пешвои њаракати "Хизмат" роњандозї гардидааст. Худи Фатњуллоњ Гюлен дар мусоњибаи охираш дар нашрияи "Здойче тсайтунг" (Sddeutsche Zeitung)-и Олмон дар бораи ин муассисањо, њамчун мактабњои "Хизмат" суњбат мекунад. Фатњуллоњ Гюленро чун ориф ва суфии мудерн ва њаракати ўро тариќати муосир низ мешиносанд. Агар ќаблан аз њамсафони Раљаб Тайиб Эрдуѓон, президенти кунунии Туркия буд, њоло аз раќибони аслии ў мебошад. Дар солњои 90и асри гузашта нисбат ба Гюлен бо иттињоми ќасди сарнагун кардани давлат парванда боз карданд ва ў ба ИМА фирор кард. Бо сари ќудрат омадани Эрдуѓон ин иттињом нисбат ба ў лаѓв ва парванда ќатъ гардид. Роњ барои бозгашти Гюлен њамвор шуд. Аммо ин дўстї дер давом накард, миёни Гюлен ва Эрдуѓон ихтилофи шадид ба миён омад. Агар ќаблан ихтилофи равишї буд, ба ихтилоф барои ќудрат расид. Њаракати "Хизмат" аз мухолифони сарсахти њукумати Эрдуѓон шуд. Њукумати кунунии Туркия Гюленро ба ташкили гурўњи ифротгаро ва экстремизм муттањам карда, аз нав нисбат ба ў парванда боз кард. Додгоњ њукми боздошташро содир намуд. Кутоњи сухан, ин литсейњо рабте ба њукумати кунунии Туркия надорад. Бозбинии муносибати минбаъда ба он латмае ба муносиботи миёни давлатї нахоњад дошт. Њатто тобистони соли гузашта сарвазир Ањмад Довудоѓлу дар замони вазири хориљї буданаш эълон дошт, ки литсейњои туркї дар хориљ ба њукумат дахле надоранд, хостори чораандешї нисбат ба онњо шуд. Литсейњоро зидди Туркия хонд. Имрўз муносибати њукумати Туркия бо њаракати "Хизмат" возењ аст. Дар пайи ин муносибат Озарбойљон мавќеашро бо ин литсейњо муайян кард. Дар Туркманистон барваќт ин муассисањо миллї шудаанд. Дар Ўзбакистон мањкам карданд. Аммо дар Тољикистон ...
Мавќеъи вазир Як масъули вазорати маориф ва илми Тољикистон гуфт, ки литсейњо баста намешаванд, аммо сохтори онњо иваз мешавад. Эњтимол аст, ки он ба литсей барои хонандагони болаёќат табдил дода шавад. Манбаъ мегўяд, ин литсейњо аз аттестатсия гузаштаанд ва аммо то њол иљозатнома барои фаъолият нагирифтаанд.
ЛИТСЕЙЊОИ ТАРИЌАТ - 2 Мактабњои туркї элитаи нави бегонагаро меофаранд? Нуриддин Саидов, вазири маориф ва илми Тољикистон 5-уми январ дар нишасти хабариаш ба рўзноманигорон гуфт, таќдири литсейњои туркї то 6 моњи оянда муайян хоњанд шуд. Ба гуфтаи Саидов, вазорат салоњияти бастани ќарордод бо ширкати "Шалола"-ро надорад, ин дар салоњияти Њукумати Тољикистон мебошад. Вазир эълон дошт, ки ба мавќеъи шахсии ў љонибдори фаъолияти литсейњои туркї мебошад, аммо танњо дар шакли хайриявї, на бештар аз ин. Тобистони соли гузашта вазир ба "Нигоњ" гуфта буд, ки "ин литсейњо дар аввал њамчун литсейи хайриявї пайдо шуданд. Барои мардуми камбаѓалу камбизоат пайдо шудагї њастанд. Дар ќарордоди Њукумат низ чунин омадаст. Бояд ин литсейњо аз њисоби маблаѓњои хайриявї амал мекарданд. Мутаассифона, бо мурури замон аз таъиноти азалии хеш дур рафтанд".
"Нерўи нарм" ё дар хидмати миллат? Аммо се нукта боис мешавад, ки рўи ин муассисањо на аз диди эњсос, балки сирф аз нигоњи давлатмењварї бањо дода шавад. 1.Гарчи миёни Гюлен ва Эрдуѓон таниш вуљуд дорад, њоло ин маънои онро надорад, ки ин муассисањо дар хидмати нињодњои махсус ва давлати Туркия нестанд. Аз ин шева дар љањони муосир зиёд истифода мешавад. Ба истилоње "нерўи нарм" (soft power) аст. 2. Идеологияи туркгарої. Гарчи ин нукта њамеша аз љониби муассисањо ва њаводорони он рад мешавад. Аммо як нукта возењ аст: барои кишвари осебпазире мисли Тољикистон, ки дар марњилаи ташаккулёбии давлатдории миллї,
фарњанги сиёсї ќадам мебардорад, ин нукта боис ба таваљљўњ аст. Чаро? Аксари хатмкардањои литсейњо фарзандони сармоядорон ва мансабдорони Тољикистон мебошанд, ки элитаи имрўзаи кишварро ташкил медињанд. Ба вуљуд омадани элитае аз насли онњо, ки рў ба хориљ дорад, њеч не њаводории хос аз як њаракату давлати дигар дорад, њеч ваќт ба нафъи ояндаи давлатдории миллї нахоњад буд. 3. То куљо ба хадамоти махсуси ИМА ва ѓарбї хизмат намекунад? Шояд ин нукта заифтар бошад, аммо дар ин самт низ маводњо кам нестанд. Ба љуз ин се нукта ба дигар пањлўњои литсейњо метавон бањои дигар дод. Имрўз дар баробари ин воќеият ќарор гирифтаем, ки муносибати минбаъдаамон нисбат ба фардои литсейњо равшан шавад. Фурсати муносиб њам фаро расидааст. Аз бархўрди њукумат бо литсейњо њукумати Туркия хушбин хоњад буд, на баръакс. Ояндаи литсейњои туркї ба шакли имрўза ба салоњи Тољикистон нахоњад буд. Аз љумла, ин эњтимол вуљуд дорад, ки њаводорони "Хизмат" дар Туркия сари ќудрат оянд. Ягона нерўи тавонманд дар баробари њизби Эрдуѓон ба њисоб мераванд. То куљо кафолати он вуљуд дорад, ки дар кишварњои дигар ин хоста боло нагирад?
Роњи њал чист? 1. Вазири маориф ва илми Тољикистон мавќеъи хешро гуфт. Комилан ба шакли хайрия бошанд. Яъне, ба он асле, ки ба Тољикистон омада буданд. Аммо як пањлуи масъала бояд сарфи назар нашавад. Њамагуна дахолати мазњабиву динї, ё њаракатњое, ки характери динї доранд, ба системаи маориф манъ аст.
Дар паси литсейњои туркї "Хизмат" меистад, ки бо арзишњои пириву муридї асос ёфтааст. Бояд дар ин њолат мудирияти шаффоф дошта бошанд, аз љониби љомеаи шањрвандї назорат шавад. 2. Барњам додан. Агар њеч не, 15 сол пеш замоне, ки Лоиќ Шералї, Муњаммадљон Шакурї ва чанд нафари дигар хостори бозбинии ин литсейњо шуда буданд, тасмиме дар ин самт мегирифтанд, дуруст буд. Њоло бо бастани литсейњои туркї маорифи Тољикистон таљрибаи бойи мудирияти мактабњои муосирро аз даст медињад. Яъне, бо табар неву бо тадбир бояд ин масъала роњи њал ёбад. 3. Давлатї кардан. Имкон дорад, ки литсейњои мазкур давлатї карда шавад, тавре дар вазорат мегўянд, ба литсейи бачањои болаёќат табдил меёбад. Вале бо давлатї кардан, эњтимоли бузург вуљуд дорад, ки сатњи таълим дар ин муассисањо ба мисли дигар муассисањои давлатї шавад. Инчунин, таљрибаи беназири мудирияти мактаби муосир (1), методи таълим (2), тарбияву ахлоќ (3) ва коллективи омўзгорону талабањо аз байн равад. 4. Њифзи литсейњо, вале бо рўњи миллї бахшидан ба онњо. Бархе аз имконоте, ки њукумат ба литсейњои мазкур додааст, дигар муассисањои таълимии хусусї аз он мањруманд: а) Ба сабаби он, ки дар ибтидо бо номи мактабњои хайриявї амал мекардаанд, биноњои ин мактабњо дар шањри Душанбе барояшон ройгон дода шудааст. Инчунин, аз пардохти хидматрасонии коммуналї озод мебошанд. Ду чизе, ки ќомати мактабњои хусусиро намемонад, ба зудї рост шаванд; 2.Литсейњои мазкур иљозат доранд, ки хобгоњ дошта бошанд, бачањо шабона дар мактаб бимонанд. Ин имкон ба дигар муассисањо (ба љуз интернатњо) дода нашудааст. Имкони дар мактаб мондан ба муассиса даст медињад, ки тарбияи хубтареро ба роњ монанд; 3.Лоббии пурнуфус дар паси ин литсейњо ќарор дорад, ки аз љониби ташкилоти "Диалог Евразия" зарифона ба вуљуд оварда шудааст. Барои њифзи листейњо дар сатњи имрўзї ва бо миллї кардани рўњияи он имкон дорад, ки дар назди вазорати маориф ва илм КВД оид ба литсейњои бачањои болаёќат ташкил шавад. Ин муассисањо ба тољирони муваффаќ ё дигар муассисањои таълимие, ки таљриба доранд, ба иљора дода шаванд. Барои тољикї кардани литсейњо њатто агар зарур ояд Њукумат љуброни зарари ширкати "Шалола"-ро пардохт карда, аз Тољикистон хайрмаќдам гўяд. Абдуазими АБДУВАЊЊОБ
4
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
- Мањдудият ё, ба истилоњ, лимити барќ чї гуна амалї мешавад? - Лимити неруи барќро Њукумат тасдиќ ва бо назардошти зарфиятњои энергетикии кишвар таќсим кардааст. Ягон шањр ё ноњия аз лимити муќарраршуда зиёд барќ намегирад, зеро таќсимот аз рўи мавќеи љуѓрофї, яъне ањолї ва масоњати шањру ноњияњо муќаррар шудааст. Бисёрињо мепурсанд, ки чаро ин ноњия 3 ва ноњияи дигар 5 соат барќ дорад. Истифодаи "лимит" ба њаљми он вобаста аст. Чї ќадаре, ки субъектњо онро масраф кунанд, њамон андоза ваќти истифодаи он дароз мешавад. Агар зиёд барќ истифода шавад, табиист, ки лимити додашуда зудтар ба охир мерасад. - Неругоњњои зиёд хурди обї ва офтобї сохта шуданд. Чаро барќ зиёд намешавад? - Зарфи ин солњо дањњо корхонаи саноатї роњандозї шуданд. Теъдоди ањолї зиёд шуд, љамоату дењот ва шањраку биноњои маъмуриву зист сохта шуданд. Њамаи ин неруи барќро талаб мекунад. Дар фасли зимистон лимитро мо ба шањру ноњияњо таќсим мекунем, аммо онро чї тавр истифода мебаранд, ин ба салоњияти маќомоти њамон шањру ноњияњо аст. Инро "Барќи тољик" танзим намекунад. Ањолии кишвар њар сол 2% зиёд мешавад, яъне њар сол дар баробари сохтмонњову биноњо талаботи ањолї ба неруи барќ афзоиш меёбад. - Душанбе "лимит" надорад, аммо хатњои барќи пойтахтро ба ноњияи Рўдакї, Вањдат ва Њисор интиќол додаанд, ки ѓайриќонунї аст... - Дар Душанбе "лимит" нест, ба истиснои њолатњои махсус, масалан, садамањо. Дар мавриди интиќоли барќи Душанбе ба ноњияњои атроф дуруст мегўед. Ин номумкин буд, аммо карданд. Мо тадбирњои сари ваќти андешидем ва Мањмадсаид Убайдуллоев, раиси шањри Душанбе њам моро дастгирї карданд. Сабаби барканории Саид Атоев, раиси Шабакањои барќи шањри Душанбе њамин буд. Мо бояд роњњои куљо кардани неруи барќро ёбему гирем. Ана њамин роњњои пинњонии истифодаи неруи барќ боиси ба вартаи ќарздорї афтидани ширкат шудааст. - Оё Шумо дар коргоњ ва хона неруи барќро сарфакорона истифода мекунед? Ангишт месўзед? - Не, дар хона мо ангишт намесўзем. Бухорињои барќї дорем. Бубинед, кабинети ман њам сард аст ва њичолатам мекашам, ки аз сардї палтоятонро накашидед. Дар хонаи кўдаконам як батарї кор мекунад, ки онро њам фарзандон мегўянд, шабонарўзи истифода намекунанд. Њоло ки њаво каме гарм аст, њатто чанд рўз аст, ки бухорї истифода намебарем. Агар бовар накунед,
СУЊБАТИ РЎЗ
ќарзро баргардонидем. - Дар Тољикистон "лимит"-и барќ љорист, аммо сарвазир ба Афѓонистон ваъдаи интиќоли бештари барќро додааст. Чаро? - Мо ба Афѓонистон ба хотири нигоњ доштани мавќеъи бозорї барќ медињем. Ин љанбаи муњофизатї дорад, яъне мабодо хатњои барќро надузданд. Илова бар ин, агар мо ба кишвари њамсоя барќ нафурўшем, Ўзбекистон омодааст, ки бозори моро гирад. Ин ќоидаи бозор аст.
Раиси "Барќи тољик":
- Ин шабу рўз ба Афѓонистон чї ќадар барќ ва бо кадом нарх фурўхта мешавад? - Ба Афѓонистон бо ду тариф барќ мефурўшем. Тариќи хатти барќи 10 киловота 2,8 сент ва ба 220 киловолта 3,78 сент. - Чаро бо ду тариф? - Хати барќи 10 килоВолта барваќт сохта шудааст, яъне пеш сохта шудааст. Дар як шабонарўз 45 - 50
"УТОЌИ КОРИИ МАН ЊАМ САРД АСТ" Суњбати ихтисосї бо Рустам Рањматзода, раиси "Барќи тољик" дар бораи "лимит", карзњои ширкат, гирифтани Атоев, Афѓонистон ва... марњамат њоло бидуни огоњї ба манзили зисти мо мењмон шавед. - Њоло иќтидори тавлидии неруии барќ дар кишвар дар як шабонарўз чї ќадар аст? - Айни њол дар як шабонарўз зиёда аз 45 миллион киловатт соат барќ истењсол мешавад. Аз ин агар 1 миллион талафот бошад, 43-44 миллиони дигарро субъектњои хољагидор истифода мекунанд. Њоло дар шањри Њисор, ки объектњои сохтмонї идома дорад, талош мекунем, ки аз њисоби барќ дар корњои соохтмонї монеа эљод нашавад. Дар як шабонарўз неругоњњои Норак-27,28, Ќайроќум - 3,3, Бойѓозї 5 ва Вахш 2, "Сангтуда - 2" - 2 ва "Сангтуда-1" - 6 миллион киловатт соат барќ тавлид мекунанд. - "Барќи тољик" - ро як ширкат ќарздор мењисобанд. Вазъи пардохти ќарзњо чї гуна аст? - Хушбахтона, бо супориши бевоситаи Роњбари давлат, муњтарам Эмо-
малї Рањмон, комиссияи махсус таъсис дода шуда, сабабњои пайдо шудани ќарзњо омўхта мешаванд. Њоло бо дастгирии вакилон баргардонидани ќарзи ширкатро аз њисоби буљети давлатї ба роњ мондем. Аммо ин маънои онро надорад, ки омилњои пайдошудани ќарз аз назорат дур монанд. Њатто мо мутахассисони хориљиро њам љалб кардем ва ќарзњо бояд маълум ва ба давлат баргардонида шаванд. - Роњбарии ширкати ба истилоњ, дар ќарз ѓутидаро чаро ба зимма гирифтед? - Роњбари давлат, ки ба мо бовар карданд, мо њам талош мекунем, ки сазовор бошем. Њама медонад, вазъи ширкатро. Кор бенињоят вазнин аст. Вале чї кор кунем? Ќарзи ширкат то якуми январи соли љорї 5,1 милиард сомониро ташкил медињад. Вале нишондињандањои баргардонидани ќарз вуљуд доранд. Аллакай мо як ќисмати
РУСИЯ БА АФЃОНИСТОН ТОВОНИ ТАЉОВУЗИ ШЎРАВИРО БИПАРДОЗАД Мўсо Фаревар, раиси Бунёди "Озодагони мусалмони Афѓонистон" талаб кардааст, ки Русия бояд товони таљовузи Шўравї ба Афѓонистонро, ки дар натиља аксари афѓонњо аз он осеб дидаанд, бипардозад. Фаревар таъкид кардааст, ки таљовуз ба Афѓонистон сабаби мазлумона кушта шудани афѓонњо, муњољиратњои иљборї, зиндонї шудани ѓайри низомиёни бегуноњ, маълулиятњои мухталиф
ва беморињои равонии миллионњо афѓон шудааст. Ў гуфтааст, хушунат, љанг ва таљовузи Шўравї дар Афѓонистон ба њадде вањшиёна ва дадманишона буд, ки ин таљовуз ба унвони бузургтарин љинояти ќарн шинохта шудааст. Фаревар гуфтааст, ки ќиём ва иттињоди муљоњидини афѓон далели аслии шикасти нерўњои артиши Шўравї дар хоки Афѓонистон будааст.
њазор киловат соат барќ интиќол медињад. Хати нав нав аст ва бо харољоти дигар сохта шудааст, ки бояд барояд. - "Барќи тољик" аз кормандонаш ќариб 1 миллион сомонї ќарзи маош дошт. Ин масъала чї тавр њал мешавад? - Нахустин коре, ки анљом додем, пардохти маоши кормандон буд. Имрўз ширкат 13 њазор корманд дорад ва моњи октябри соли гузашта маоши думоњаи ќарзиро пардохт кардем. То аввали моњи январи соли нав боќимонда маоши кормандон пардохт шуд. - Ќарзи андоз чї шуд? - Аз њисоби андоз 185 миллион сомонї ќарз боќї мондааст. - Дар соли нав нархи неруи барќ дар кишвар боз баланд мешавад? - Не, намешавад. Суњбати Мењрубон ОРИФЇ
Ба гуфтаи ў, дар муддати ин љанг њазорњо нафар беному нишон гардидаанд, ки то њол њатто аъзои хонаводањояшон хабар надоранд. Вай њукуматњои Афѓонистонро ба он муттањам кард, ки дар муддати беш аз 25 соли ахир натавонистанд мардуми беному нишонгардидаи замони љанги Шўравиро пайдо кунанд ва ё ин ки аз Русия товони ин зарарњо талаб намояд. Гуфта мешавад, дар натиљаи љанги нерўњои низомии артиши Шўравї, ки аз соли 1979 то соли 1989 дар хоки Афѓонистон муќобили муљоњидини ин кишвар давом кард, беш аз як миллион нафар кушта ва наздик ба 5 миллион каси дигар муњољир ва овора шуданд.
ИНТИХОБОТ - 2015 њоти кишвар ба самти аввалияти сиёсати давлатї бояд табдил дода шаванд. 2. Пўшида нест, ки воридоти маводњои ѓизої ба кишвар нисбат ба содирот бештар мебошад. Ин раванд истењсолкунандагони ватаниро ба мудохилаи шадиду хатарноки маводи хориљї дучор гардонид. Бахусус, дар шароити узвияти мо дар Созмони љањонии тиљорат. Барои пешгирии ин раванд бояд дар кишоварзї чорабинињои самарабахш бо назардошти афзоиши ањолї ва таъмини босуботи амнияти ѓизої ба наќша гирифта амалї карда шаванд. Маврид ба зикр аст, ки њоло дар Тољикистон як дењќон барои 3 - 4 нафар маводи ѓизої истењсол мекунад. Аммо ин нишондод дар Исроил ба 95, дар ИМА -79, дар Русия ба 15 баробар аст. Теъдоди узви як оилаи дењоти Тољикистон маъмулан ба 6 - 7 нафар мерасад. Яъне далели бањснопазир аст, ки барои таъмини талаботи њатто оилаи худ, мувофиќи меъёри истеъмол, зањмати солонаи аксарияти марди дењќон басанда нест. 3. Дар Тољикистон теъдоди хољагињои дењќонї беш 160 њазор мебошад. Аксари хољагињо хурд буда,
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
7. Аз нимаи аввали асри XX дар давлатњои мутараќќї чорањои њифзу њимояи давлатии соња бо ќабули ќонунњои дахлдор, нархгузории кафолатнок ва пуштибонї аз њар гуна монеањои аёнї ва нињонї мунтазам андешида мешаванд. Мавриди таъкид аст, ки чунин дастгирї барои аз бўњрони иќтисодї эмин нигоњ доштани соња аз солњои 20 -уми асри гузашта дар ИМА оѓоз ёфта, ба ин маќсадњо дар тўли 15 соли охир то 1 трлн. доллар аз буљети давлатї равона шудааст. Ин маблаѓњо пеш аз њама барои нигоњ доштани дастгоњи Вазорати кишоварзї, таблиѓот, илму маорифи соња, њифзи муњити зист ва ба фермерон додани ќарзњои имтиёзнок равона карда шудаанд. Дар як ќатор мамлакатњо, ба монанди Канада, Шветсия, Финляндия, Норвегия ва Љопон низ ба соњаи кишоварзї дањњо миллиард доллар мусоидатпулї (субсидия) равона карда мешавад. Хуллас, давлатњои зикргардида аз сеяк то нисфи арзиши аслии истењсоли неъматњои ѓизоиро пардохт менамоянд. Ба ин васила, ба пешравии иќтисодию иљтимоии дохилї муваффаќ гардида, раќобатпазирии мањсулоти истењсолшудаи худа-
5
7-61 нафар буда, нишондодњо аз мамлакатњои њамсоя аз 2 то 4,5 маротиб зиёд аст. Оќибати мудњиши дигар - тањдиди ављгирии фарсойишу бодлесшавии хок, шусташавии бењаду барќарорнашавандаи ќабати њосилнокии замин низ ба њисоб меравад. Мањз бањри љилавгирии чунин њолатњо назми махсусгардонии зерсоњањо, љойгирсозии онњо бо инобати иќлиму њудуд, таљрибаи хуби корї ва нерўњои тавлидсозу муносибатњои муосири истењсолиро бояд дар амал татбиќ намуд. 11. Барои расидан ба рушд ва рифоњи бештари мардум дар самти аграрї имкони чорводории Тољкистон ба таври комил истифода намешавад. Дар Тољикистон ягона манбаъи эмин нигоњ доштану фарбењ кардани чорво зиёда аз 3,8 млн.га заминњои чарогоњ мебошанд. Наандешидани тадбирњои фаврї оид ба ворид ва истифодаи босамари манбаъњои нави хўрокї, ба назар нагирифтани ѓунљоиши экологии чарогоњњо хазинаи маводи ѓизоии пурќимматро коста мегардонад. Њоло дар љањон барои њаддалимкон сабук намудани чунин фишор ба чарогоњ 37%, аз љумла ИМА -55%,
ЊАТ: 70%-И МАРДУМ БО МОСТ!
®
Њизби аграрии Тољикистон аз љавонтарин ташкилоти сиёсї дар кишвар мебошад, ки расман ба ќайд гирифта шудааст. Дар давоми фаъолияти ќариб 10 - солаи худ дар се маъракаи муњими сиёсї интихобот ширкат карда, таљрибаи кофї ѓун кардааст. Ширкат дар интихоботи парламентии соли 2015 ба арафаи 10солагии њизб рост меояд. Натиљаи интихобти парламентии соли 2015 барои ЊАТ натиљагирї аз дастовардњои дањсолаи он низ мебошад. ЊАТ дар як муддати на он ќадар тўлонї ду маротиба дар интихоботи президентї ва як бор дар интихоботи парламентии соли 2010 ширкат дошт. Натиљањои ба дастовардаи њизб дар ин маъракањо нишон дод, ки роњи пешгирифтаи он дар майдони сиёсии кишвар дар миёни интихобкунандагон мавриди пуштибонї ќарор мегирад. Њамин ки њоло теъдоди аъзоёни ЊАТ аз 49 њазор боло рафта, дар тамоми шањру навоњии љумњурї ячейкањои худро яке аз нишонањои дастоварди њизб дар ин муддат аст. Љонибдории мардум буд, ки дар интихоботи парламентии соли 2010 ЊАТ тавонист, ки дар Маљлиси намояндагон ду вакил дошта бошад. Пас роњ пешгирифтаи ЊАТ чисту он чї мехоњад?
Њадафњои ЊАТ Роњи пешгирифтаи ЊАТ ё њадафи асосии он аз Оинномаи њизб бармеояд, ки ба таври мушаххас ва возењ дар банди 2 зикр шудааст. Њадафи асосии ЊАТ "сањм гирифтан дар бунёди љомеаи шањрвандї, пешравии соњаи аграрї ва баланд гаштани сатњи зиндагї, ташаккул додан, ифода ва амалї намудани ирода ва манфиатњои мардуми дењот мебошад". Барои ноил шудан ба њадафњои асосии худ ЊАТ тибќи Оиннома бояд вазифањои зеринро иљро менамояд: - ба самти аввалияти сиёсати давлатї табдил додани соњаи аграрї; - дастгирии њамаљонибаи давлатии соњаи аграрї; - мусоидати њамаљониба ба ворид намудани инвеститсияњо, техника ва технологияи пешќадам ба соњаи аграрї; - дастгирї ва додани ќарзњои имтиёзноки маќсаднок барои пешбурди соња; - дастгирии њамаљонибаи корхонањо, аз он љумла хурд ва миёнаи табдилсозии мањсулоти кишоварзї; - мусоидат намудан барои фаъолияти самараноки муассисањои маориф, тандурустї ва дигар ташкилотњои иљтимоию маърифатии дењот; - баланд бардоштани сатњи маърифати њуќуќии ањолии дењот; - тарѓиб ва дастгирии муносибати ѓамхорона ба замин ва сарватњои табиат, истифодаи самараноки онњо, ба дењќон комилан вобаста намудани замин; - ин-
кишофи илм ва таъмини илмии пешбурди соњаи кишоварзї; - содиќ будан ба ѓояњои тантанаи адолати иљтимої, дахлнопазирии њуќуќи инсон, роњ надодан ба истисмори одамон; тањкими сулњ ва вањдати миллї; ноил шудан ба боварии халќ ва таќвияти њамаљонибаи ин боварї; - иштирок дар амалї намудани њокимияти давлатї ба воситаи намояндагони худ дар маќомоти намояндагии давлатї. Барои расидан ба њадафњо аз љумла пешравии соњаи аграрї ва бо ин роњ баланд бардоштани сатњи зиндагии мардум дар давраи кутоњмуддат ЊАТ њал кардани чанд масъаларо аввалиндараља медонад. Ба таври мухтасар аз чандтои он ёд мекунем: 1. Тавре аз се њадафи стратегии Њукумати Тољикистон бармеояд, яке аз рукнњои муњими амнияти миллї амнияти озуќаворї мебошад. Ва ин яке аз њадафњои стратегии ноил шудан ба рушди устувори иќтисодї дониста шудааст. Бинобар ин, дастгирии соњаи кишоварзї ва рушди де-
«
дар онњо истењсолот ба таври оддї истифодаи ќувваи дастї ба роњ монда шудааст. Фаъолияти онњо ба ќонунияти иќтисодиёти бозоргонї љавобгў намебошад. Барои ворид намудани техника ва технологияи муосир, љорї кардани дастовардњои инноватсионї барои пешбурди истењсолоти пешќадам ќудрати онњо намерасад. Ин ба кам гаштани маводњои ѓизоии истењсоли ватанї ва тез-тез таѓйир ёфтан ва боло рафтани нарху наво сабаб гаштааст. 4. Дар њоле, ки дар њаљми Мањсулоти Маљмўи Дохилї таносуби умумии мањсулоти кишоварзї ва хољагии љангал солњои охир 22-23% -ро ташкил медињад ва аз њама дигар бахшњои иктисодиёт баланд аст, ба ин соња бояд таваљљуњи бештар дода шавад. 5. Масъалаи дигари ташвишовар ва боиси нигаронии љиддї - теъдоди зиёди бекорон дар дењот мебошад, ки омили асосии муњољират гаштааст. Аз шумораи умумии муњољирони мењнатї 78% ба дењот рост меояд. Дар навбати худ, аз ин шумора 49% соњиби сањми замин мебошанд. Бояд чора андешид, ки муњољирон ба дењот баргарданд, ё барои бењдошт ва самаранок истифода бурдани заминњои худ маблаѓњо исрол намоянд. Мисли Арманистон. 6. Мушкилоти дигар ва боиси таассуф ин аст, ки дар мо бо вуљуди нерўи бузурги љисмонї доштан ќисми зиёди мањсулоти соња чун ашёи хом ба содирот мераванд ва ё бо сабаби дуруст ташкил накардани нигоњдорї, меваю сабзавот, полезињо, картошка ва дигар талаф меёбанд. Дар хусуси коркарди мањсулоти хоми кишоварзї ва тарзи нигоњдории он мо борњо ибрози аќида карда будем ва ин масъала актуалї боќї мемонад.
шонро ба таври сунъї таъмин менамоянд ва ба фоидаи бемисл ноил мешаванд. 8. Яке аз самтњое, ки њамеша мавриди таваљљуњи ЊАТ ќарор дорад, вазъи экологї ва бањсњо атрофи он мебошад. Маврид ба зикр аст, ки дар Тољикистон 90% мањсулоти умумии дењот аз заминњои обї истењсол гардида, 55,4 дарсади оби њавзаи бањри Арал дар њудуди Тољикистон тавлид меёбад. Аз ин боигарии миллї ќисми ночизи он -таќрибан 11% дар мамлакат истифода мегардад. Аммо дењќонони кишвар њамеша азияти беобї мекашанд ва зањмати кашидаи онњо ройгон меравад. Илова бар ин, дар мамлакат ќариб 3 млн. ањолии дењнишин дар заминњои пурра бо пойгоњњои обрасонї обёришаванда хољагидорї менамоянд. Мардуми мо обу ободонї мегўяд. ЊАТ дар ин самт љонибдори амалї сохтани дастгирии молиявии умури бењдошти замин ва обёрї мебошад, ки таќозои замон аст. Дар акси њол, хатари шадиди кам гаштани заминњои обї, тањдиди пайдошавии мањалњои нообод, дар натиља зиёд гаштани муњољират ба хориљ, пеш аз њама љавонон, аз эњтимол дур нест. 9. Дар Тољикистони мо мушкилоти молиявї набояд сабаби аз дастгирї мањрум гаштани соња гардад. Тибќи Барномаи Њизби Аграрии Тољикистон дар сурати амалан татбиќ намудан мусоидатпулї кишоварзиро заминаю нерўи тоза мебахшад, таѓйироти куллї ва болоравии устувори онро имконпазир мегардонад. 10. Замин боигарии асосии давлат буда, он њамеша ба экосистема њамоњанг мебошад. Њамзамон, фишори демографї ба замин ва захирањои табиї меафзояд. Зичии ањолї ба њар километри мураббаъ дар мавзеъњои обї аз 100-550 ва лалмї
Яке аз самтњое, ки њамеша мавриди таваљљуњи ЊАТ ќарор дорад, вазъи экологї ва бањсњо атрофи он мебошад. Маврид ба зикр аст, ки дар Тољикистон 90% мањсулоти умумии дењот аз заминњои обї истењсол гардида, 55,4 дарсади оби њавзаи бањри Арал дар њудуди Тољикистон тавлид меёбад. Аз ин боигарии миллї ќисми ночизи он таќрибан 11% дар мамлакат истифода мегардад.
«
Аврупои Ѓарбї - 57%, Корея - 39%, Мексика - 31%, Љопон - 47% ва Чин 20% љамъоварии умумии ѓалладона барои афзунбахшии истењсоли мањсулоти чорво ва мурѓ истифода мегардад. 12. Самти дигари рушди соњаи кишоварзї таъминоти техникии он мебошад. Мутаасифона, вазъият дар ин самт бењбудии куллиро таќозо дорад. То соли 1991 ба њисоби як нафар коргари соња нерўи энергетикї 18-20 ва ба 100 га замин то ба 800-1000 ќувваи асп рост меомад. Имрўз ин нишондодњо нињоят паст ва нокифоя њисобида мешаванд. Дар љумњурї њоло 18,5% заминњои мазраъи љуфтшаванда дар истифодаи хољагињои ёрирасони шахсї ва 63,9% он ба хољагињои дењќонї (фермерї) тааллуќ дорад. Одатан онњо аз навгонињои техникї кам бархурдоранд. Новобаста аз ин, дар 18,5% заминњои назди њавлигї 63 - 64% мањсулоти умумии соња истењсол карда мешавад. Хољагињои дењќонї (фермерї) бошад, бо 63,9% замини корам танњо 27,8% мањсулоти кишоварзиро истењсол мекунанд. Њамин тавр, Њизби аграрии Тољикистон тадбирњои Њукумати Љумњурии Тољикистон, барномањои Њизби халќї - демократии Тољикистон ва њизбњои дигарро, ки барои эњё ва рушди кишоварзї ва дењот равона шудаанд, пурра љонибдорї менамояд. Хостањои ЊАТ дар шароити кунунї пояи воќеї дорад. Њадаф аз њамаи ин ба як кишвари сирф аграрї табдил додани Тољикистон нест, балки бо рушди дигар соњањо таъмини рушди кишвар мебошад. ЊАТ њизби омўзгору табиби дењот, њизби зиёї, њизби дењќони асил, њизби ашхосе мебошад, ки њурмати замин ва неъматњои алвони онро медонад. ЊАТ бо онњоест, ки Тољикистонро дар эњёи дењот ва раванди пешбурди кишоварзии мамлакат мебинанд. Дењоте, ки 70%-и кишварро ташкил медињанд.
Мањмудљон БЕРДИЕВ
6
ИЛМ ВА АМАЛ
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
Њафтае ќабл дар Китобхонаи миллии Тољикистон муаррифии китоби нави донишманди маъруфи тољик, доктори илмњои филологї, профессор Худойназар Асозода "Таърихи адабиёти тољик", ки ахиран бо ташаббуси Вазорати маориф ва илми Тољикистон ба теъдоди 3 њазор нусха интишор ёфтааст, баргузор гардид. Устод Асозода натиљаи зањмати беш аз бистсолаи худро надид. Моњи феврали соли гузашта аз љарроњии дил берун наомад ва дар синни 73 солагї бо дунёи фонї падруд гуфт. Муаррифии китоб бо ширкати љамъе аз устодону шогирдони марњум, донишмандони шинохта ва адибони маъруфи кишвар доир шуд, ки њар кадом арзиши илмии китобро арзёбї карданд Бардошти њамагонро метавон дар ин як љумла хулоса кард: "Таърихи адабиёти тољик"-и марњум Асозода китобест, ки аз ин ба баъд наметавон бидуни омўзиши он таърихи адабиёт навишт». Суњбати мо бо бародари марњум, номзади илмњои сиёсї, докторанти кафедраи сиёсатшиносии Донишгоњи омўзгории Тољикистон ба номи Садриддин Айнї Мўсо Асозода баъди муаррифии китоб доир шуд ва нахуст аз ў дар бораи хонаводаи Асозодањо суол кардам.
- Устоди марњум Худойназар Асозода, бародари арљманди банда ањволи хонаводагї ва шаљараномаи авлодиро ба сурати басо муфассал дар китоби аввалини хотиравии худ, ки њамакнун шаш љилди он бо номи "Достони зиндагї" интишор шудааст, овардаанд. Модари мо аз ањли Балуљувон ва падарамон аз сокинони минтаќаи Ёќсуи Кўлоб будаанд. Модарамон 11 фарзанд ба дунё овардаанд ва шаш нафар ба синни камолот расидаанд. Бародарбузурги мо шукри Худованд њоло дар њаётанд ва профессор Асозода дуюмин фарзанд буданд, ки дори дунёро тарк кардаанд. Банда, хоњарбузургам ва боз се бародари дигар бо баракати худовандї дар ќайди њаётем. Чор нафар дар тифлї аз олам рафтаанд. - Агар то кунун шаш љилди зиндагиномаи устод чоп шуда бошад, пас маълум мешавад, ки ишон завќи зиёде ба хотиранависї доштаанд. - Бале, профессор Асозода ёддоштнависиро бењтарин шуѓли худ медонистанд ва њама љузъиёти њаёташонро дар дафтарњо бо хати худашон навиштаанд. Њоло дар дасти ман 42 дафтари хотироти он кас мављуд аст. Ва дар шаш китоб њамагї дањ дарсади хотироташон рўи чоп омадааст, боќї 90 дарсад њоло интишор нашудааст. Худованд агар дањ соли дигар ба бародарам умр медод, шояд ин њамаро бо дастони худашон ба чоп омода мекарданд. - Чї соатњое ёддошт менавиштанд? - Бештар шабона, ваќте рўз ба анљом мерасид, рўйдодњои муњими онро рўи коѓаз меоварданд. Ва хотироташон ба монандаи як асарест, ки кас аз хондан эњсоси хастагї намекунад. Дар он метавон на танњо аз сарнавишти худашон, балки дар бораи хеле аз рўйдодњои муњими фарњангиву илмї маълумоти љолиб пайдо кард, ки аз бањсњо дар ин ё он љаласоту мафњилњо рўи коѓаз омадаанд. Яъне, инњо танњо дафтари хотироти хусусї ва хонаводагї нестанд, балки дар аксар мавридњо хулосањои илмии бањсњои љаласотро њам рўи коѓаз овардаанд. Нуктаи дигарро њам гўям, ки ман шояд аз аввалин хонандаи дафтарњои хотироти устод Асозода будам ва борњо дар мавриди арзёбии фаъолияти илмии ин ё он олим бо њам бањс њам кардаем ва мегуфтам, ки аз навиштаи шумо ин шахс метавонад ранљад ва ба худ як душман пайдо кунед. Аммо мегуфтанд, ки ин воќеъиятест, ки ман мебинам ва бигзор ранљад, вале дар нињоят мефањмад, ки ў чї касест ва дигарон дар борааш чї назар доранд. Яъне, медидам, ки устод баъзе эродњои маро мепазируфтанд, вале баъзеи дигарашро рад мекарданд.
ТАРЗИ ХОСИ АРИСТОКРАТИИ ЛИБОСПЎШЇ ДОШТАНД - Устод дар оила чї гуна шахс буданд? - Аслан худи устод фарзанди дўстдошта барои њам падар ва њам модар буданд.
МУСО АСОЗОДА ВА ХУДОЙНАЗАР АСОЗОДА
"МАРО АЗ КИТОБЊОЯМ ЉЎЕД" Профессор АСОЗОДА:
ранд, ошкор ба рўяш гўянд. Њич ваќт аз мардум намегурехтанд, доим бо онњо буданд.
"УСТОД МИЛЛАТРО НОКОМИЛ МЕДОНИСТАНД..."
Муњаббате, ки ба фарзандонашон доштанд аслан беназир буд. Онњоро дўст медоштанд ва хеле падари ѓамхор буданд. Ман њарчанд бародарашон будам, аммо барои он кас фарзанд њисоб мешудам. Чун мо аз модар хеле бармањал ятим мондаем ва ман њамагї ду сол доштам, ки модарамон аз олам чашм пўшиданд. Шашсола будам, ки аз падар мањрум шудам, он кас маро аз дењаи дурдаст ба Душанбе оварданд ва ба мактаб-интернат супурданд. Њар рўзи шанбе ва якшанбе то љойе, ки дасташон мерасид, маро аз интернат гирифта, ба хонаашон меоварданд. - Медидем, ки устод хеле озода либос мепўшиданд, њаракатњояшон, ќадамзанї ва њарф заданњояшон як назокати хоса дошт. - Бале, дуруст пай бурдед. Дар њаќиќат бародари марњумам як тарзи хоси аристократии либоспўшї доштанд. Њамеша тозаву озода ва назаррабо мепўшиданд. Ва як одати аљибашон ин буд, ки хич гоњ ќаламеро, ки рангаш тамом шудааст, намепартофтанд, њамеша њамаи онњоро дар як љой нигоњ медоштанд ва њоло њам онњо ба теъдоди шояд бештар аз 300 адад њифз мешаванд. Хати зебое мисли хати бародарам ман надидам. Хеле покнавис буданд. Ду шакли навишт доштанд, яке буд, ки тез менавиштанд ва он барои китоб буд ё маќолањои таъљилї. Ва шакли дигари навишташон хеле зебову хонову озода буд, ки дар дафтари хотироташон мебинем.
"БАРОИ ЉОИЗАВУ УНВОН ТАЛОШ НАМЕКАРДАНД..." - Шиносої бо тарљумаи њолашон баёнгари он аст, ки профессор Асозода, муаллифи бештар аз 30 асари илмї ба љуз унвонњои илмие, ки бо њимояи рисолањояшон дарёфт кардаанд, унвони дигаре надоранд. Инро чї гуна фањмидан мумкин? - Оре. Устод дар њаќиќат як шахси истисної ва хеле шикастанафс буданд. Ба њама кор даст меёфтанд, њар талошеро барои равнаќи илм, кўмак ба шогирдон, рушди маориф дар макотиби олї мекарданд. Вале барои љоизањо ё унвонњои ифтихорї аслан талош надоштанд ва инро дар шаъни худ шоиста намедонистанд. Тўли умр бо вуљуди он ки ба дараљањои баланди илмї расиданд ва чун як олими пуркору донишманди закї шинохта шуданд, вале њатто ягон Ифтихорномаи њукуматї надоштанд. Ба ягон ордену медал пешбарї нашудаанд. Шояд баъзе асарњои устод шоистаи унвони академикист, вале худашон аслан дар ин бора талош намекарданд. Таърифу тавсифи шахсиятњоро намепазируфтанд, хушомад намезаданд ва намегузоштанд, ки касе ба худашон хушомад занад... Замоне, ки ректори Донигоњи омўзгорї буданд, моњњои ќабули довталабон зери як чатр дар сањни њавлии донишгоњ меистоданд ва мегуфтанд, ки ректор барои он аст, ки мардум бишносанд ва њар њарфе до-
- Профессор аз љанги шањрвандї сахт шикаста шуданд. Њатто баъдтар худашон ба ноњияњои Љиликулу Колхозобод сафар карда бо чашмонашон хонањои сўхтаву валангорро дида буданд. Хеле азобњои руњї мекашиданд, ки ин миллат чаро ба ин кор даст зад, чї сабаб шуд, решањои ин иллат дар чї нуњуфта аст. Шахсе набуданд, ки аз дарди миллат худро канор кашанду чунин вонамуд созанд, ки ин дарду ранљ барои он кас ањамияте надорад. Устод омилњои фољеаи миллатро дар дохили худи миллат мељустанд ва кам бовар доштанд, ки ин омилњо берунианд. Устод миллатро нокомил медонистанд ва мегуфтанд он њанўз сохта нашудаву ташаккул наёфтааст. Бар ин назар буданд, ки миллатро аввал бояд сохт ва баъд бояд ба дигарон муаррифї кард. Њамеша мегуфтанд, ки миллатро дар љањон шахсиятњои бузургаш муаррифї мекунанд. Аз аввалинњо шуда наќши Лоњутиро дар наљоти Айнї барин алломаи замон бо овардани далелњои ќотеъ нишон доданд ва гуфтанд, ки агар Лоњутї бо истифода аз мавќеъи љамъиятиаш бо Сталин иртибот намегирифт, душманон Айниро нобуд мекарданд. Профессор ин њама таърихи замони инќилобро омўхтанд ва дарёфтанд, ки ин миллатро мањз шахсиятњои маъруфаш ба камол мерасонанд.
"ДИДЕД, ДАСТОНАМ ЊАМ МЕЛАРЗАНД..." - Устод аз чї ранљ мебурданд? - Аз бемории дил. Шахсе, ки аз сўзандору метарсиданд, ба ваъдаи духтурон бовар карданд. Барояшон гуфтанд, ки агар љарроњї шавед, эњтимоли зиёд њаст, ки шифо ёбед. Охирин суњбати мо соати дањи шаб буд. Ман мехостам ба љарроњї омодаашон кунам, вале гуфтанд, ки аллакай худам тайёр шудам. Ва ваќте ман аз наздашон берун шудам, охирин сатрњоро дар дафтари хотироташон навиштаанд. Љумлаи охири китоби хотироташон њам ин аст: "Дидед, дастонам њам меларзанд...". яъне, устод аз ин амали љарроњї нигарон буданд... Мусоњиб Бобољони ШАФЕЪ
ИНТИХОБОТ - 2015 Њизби сотсиал - демократ (ЊСД), ягона њизби сиёсии Тољикистон аст, ки дар фењристи "лутфу марњамат" - њои њукумат нест. Гўё њукумат аз будани ин њизб хуш нест, ё гўем, ки аслан будани онро тањаммул надорад, хато нахоњем кард. Таърихи пайдоиши ин њизб ва наќши он дар низоми сиёсии Тољикистонро инљо мутолиа кунед:
Аз "боло" ба "поён" ЊСД, аввал ба номи "Адолат ва тараќќиёт" 18 марти соли 1998 анљумани таъсир баргузор кард, аммо пас аз 324 рўз 5 феврали соли 1999 сабти ном шуд. Ду моњ нагузашта, моњи апрели соли 1999 бо ташаббуси "Адолат ва Тараќќиёт" Шўрои машваратии ањзоби сиёсии Тољикистон бо ширкати 5 њизб (сотсиал - демократ, коммунист, сотсиалист, демократ, "Адолатхоњ". ЊНИТ њанўз расмї нашуда буд) таъсис ёфт. Ин ташаббус ду моњ пас сари њизбро хўрд - вазорати адлия аз Суди Олї хост, ки фаъолияти "Адолат ва Тараќќиёт" - ро манъ кунад. 2 сентябр сабти номи њизб бекор шуд ва 3 сентябр интихоботи президентии Тољикистонро эълон карданд. Њизб аз ширкат дар интихобот мањрум шуд. Се сол пас 20 декабри соли 2002 вазорати адлияи Тољикистон Њизби сотсиал - демократро сабти ном кард. Он замон Рањматулло Зойиров, асосгузор ва раиси њизб, мушовири аршади президенти Тољикистон дар умури сиёсати њуќуќї (2001- 2003) буд. Муаррифии Зойиров ба президент њам ќиссаи худро дорад. Аз рўи он, Мањмудљон Ќосимов, он замон муовини вазир - сардори Департаменти гумруки Вазорати даромадњо ва пардохтњои Тољикистон, њоло муовини раиси Гурўњи ташаббускори Њизби "Тољикистони нав" (Зайд Саидов) ба Эмомалї Рањмон Зойировро њамчун њуќуќшиноси арзанда маќоми мушовирї тавсия додааст. Бо ин вуљуд, ин мавриди аввали гирењ хўрдани сарнавишти ЊСДТ ба сарнавишти рањбараш буд. Рањматулло Зойиров соли 2003 аз мансаб истеъфо дод. То ба њол ин тахмин вуљуд дорад, ки ў барои сабти ном кардани њизбаш ба президент наздик шуд. Аммо ин фикр њам буд, ки Зойиров барои роњандозии сиёсатњои њукумат дар мавриди эљоди "ањзоби кисагї" аз "боло" ба "поён" омад.
"Ќањру ѓазаб" Аммо ин тур нашуд. ЊСД аз он замон то ба њол аз сиёсатњои њукумат шадидан интиќод мекунад ва дар ќиёс бо "ањзоби кисагї" инро пўшида намедорад, ки мехоњад ба ќудрат расад. Њамин тавр, соли 2005 натиљаи интихоботи парлумониро ба далели таќаллубкорињои густарда напазируфт. 28-уми феврали соли 2010 њам дар интихоботи парлумонї марзи 5% - ро нагузашт ва ба парлумон роњ наёфт. 6-уми ноябри соли 2013 ЊСД интихоботи президентии Тољикистонро бойкот кард, ба ин далел, ки "натиљањояш аз ќабл маълуманд". Њанўз аз соли 2004 мушкилоти ЊСДТ шуруъ мешаванд ва кор тайи солњои ахир ба ин расидааст, ки раќибон њизб ва рањбараш-
ро мехоњанд дар њошия нигоњ доранд. Дар маъракањои интихоботї ЊСДТ њатто наметавонад барои баргузор кардани анљуманаш як утоќ пайдо кунад. Ташкил кардани як пресс - конфронс ва он њам дар дафтари кории њизб барои ЊСДТ ба мушкилї даст медињад. Ваќте Рањматулло Зойиров пас аз њаводиси Укроин мехост дар дафтари кории њизб нишасти матбуотї баргузор кунад, гуруње аз занону мардон вориди дафтар шуда, нагузоштанд, ки нишаст ба итмом расад. Коршиносон ин амали густурдаро кори дасти њукумат хонданд.
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
эътимоду лутф кард, аммо ў пушти бозињои худ шуд. "Зоиров дар баробари воќеиятњои дигар ќарор дорад. Љомиа барои ќабули ў омода нест ва ў њам то љое аз хостањои љомиа хабар надорад", - мегўянд коршиносон. - Агар ў мехост худро њамчун як рањбари идеалї бидуни мањал ва хешу табор, ки барои решакан кардани фасоди идорї хеле муњим аст, муаррифї кунад, бояд њамон ду хатогии стратегии худ - истеъфо ва ѓайриќонунї хондани ширкати Эмомалї Рањмонро содир намекард. Лоаќал аз хатогии дуввум худро бозмедошт ва ояндаи онро хуб чену њисоб
7
баќия аъзо, ки њамагї њуќуќшиносанд, пушти парда мондаанд. Яъне агар ЊСД 7,5 њазор аъзо дорад, бояд њама дастандаркор бошанд, на фаќат роњбараш. Заъфи бузурги ЊСД њам ин аст, ки Зойиров ба љои як њизб кор мекунад - шуруъ аз мизу курсии дафтар то нашру чопи њуљљатњои њизбиро ў шахсан бо дастони худ омода мекунад. Тавре мегўянд, "як тан дар майдон љанговар нест". Илова бар ин, ЊСДТ нашрия надорад, њарчанд кўшишњое буданд ва гуфта мешуд, нашрияи онро вазорати адлия сабти ном накард. Сомонаи расмии ЊСД hsdtaj.tj - гўё кадом вируси чинї хўрдааст. Њизб њатто дар
ЊИЗБИ "ЊОШИЯ" шабакањои иљтимої сањфа надорад. Аммо худи Зойиров њамеша дар шабакањои иљтимої бо мардум дар робита аст, тариќи сафњаи шахсии худ изњоротњои њизбиро низ нашр мекунад. Суол: агар баќияи кулли ЊСД низ њуќуќшинос њастанд, чаро намешавад аз нерўи онњо дар кори таблиѓотии њизб истифода кард? Шўрои сиёсии ЊСД аз як ќатор чењрањои ошно, докторону номзадњои илм - Шокирљон Њакимов, Амният Абдуназаров, Диловар Љўраев, Давлат Шонусайриев, адвокатњо Файзинисо Воњидова ва Шуњрат Ќудратов ва дигарон иборат аст, ки шояд фаъол бошанд, аммо ин фаъолиятњои њизбии онњоро љомиа намебинад.
Бадахшон Рањматулло Зойиров Бархурди њукумат бо ЊСДТ Маъракаи интихоботи парлумонии моњи феврали соли 2015 њам барои ЊСД ва Зойиров оддї шуруъ нашуд. Президент ба њайати Комиссияи марказии интихобот номзади ЊСД - ро пешнињод накард (дар интихоботи ќаблї низ чунин буд). Њизб ќариб ба 30 муассиса мурољиат намуд, то толорашонро барои баргузор кардани анљуман иљора дињанд, аммо муваффаќ нашуд. Аз љумла, иттифоќњои касаба 1300 сомонї иљорапулиеро, ки аз ЊСД гирифт, "бо сабабњои техникї" баргардонд. Сабаби умдаи бархўрди шадиди њукумат аз нигоњи роњбарияти ЊСД ин аст, ки ин њизб дар ќиёс бо њизби коммунист ва нањзати исломї мухолифи идеологии њукумат нест ва њам зери доираи њукумат намераќсад. Онњо мегўянд, ЊСД низоми дунявии имрўзаро ќабул дорад, аммо роњњои расидан ба њадафњоро дигаргуна мебинад ва ин аст, ки њукумат амалан ин њизбро мухолифи худ мењисобад. Аз нигоњи онњо, сабаби дуввум ба истеъфои Зойиров аз маќоми мушовирии президент ва изњороти ў дар бораи ѓайриќонунї хондани иштироки Эмомалї Рањмон дар интихоботи президентии соли 2006 аст. Ин њам ба ин маънї, ки нафари аввали давлат ба ў
Рањматулло Зойиров 16-уми марти соли 1958 дар дењаи Боѓистони ноњияи Бостандиќи вилояти Тошканди Ўзбакистон таваллуд шудааст. Падараш Абдуњамид Зойиров аз насли писари бузурги орифи маъруфи асрњои миёнаи тољик Хоља Ањрори Валї аст. Хатмкардаи Академияи њуќуќии Укроин ва мактаби њуќуќии ду донишгоњи ИМА аст. Асосгузор ва рањбари Њизби сотсиал - демократ (соли 1998) ва Консорсиуми юридикии Тољикистон (1994) аст. Номзади улуми њуќуќ. Муаллифи тарњи алтернативии Сарќонуни Тољикистон (1992 - 1994). Мудири кафедраи њуќуќшиносии ДМТ (1998 1999). Мушовири аршади президенти Тољикистон дар умури сиёсати њуќуќї (20012003). Моњи марти соли 2003 ба таѓйиру иловањо дар Сарќонун мухолиф баромад ва моњи июн истеъфо дод.
мекард ва имрўз њизб, на фаќат њизб, балки аќидаи сотсиал - демократияро тањти хатар ќарор намедод".
"Як тан" Њоло ба назар мерасад, ки дар ин њизб танњо ў ва амбитсияњои ў вуљуд доранду
Бадахшон ягона вилоятест, ки ЊСД дар маљлиси вилоятї намоянда дорад. Умуман, љонибдорони ин њизб дар ин вилоят шояд камшумор бошанд, аммо нуфузи кофї доранд. Бахусус рањбари созмони вилоятии њизб - Алим Шерзамонов аз берун як нафари соњибнуфуз маълум мешавад. Ин њам ба ин маъност, ки агар пешбинињо дар бораи пешнињод шудани номзадии ў ба узвияти Маљлиси намояндагон тасдиќ шаванд, шонси пирўзии номзади ЊСД кам буда наметавонад.
Паноњгоњ ЊСД паноњгоњи ањзоби сабтиномнашуда ва ё ранљида аз њукумат табдил ёфтааст. Мирњусейн Назриев пас аз он, ки Њизби сотсиалистро аз даст дод, бо љиноњаш ба ЊСД рафт. Њамин тавр, ваќте Диловаршоњ Љўраев, писари хурдии Акашариф Љўраев, собиќ раиси Комплекси агросаноатии Тољикистон, ки мехост њизб таъсис дињад ва Ќиёмиддин Шоев, муовини раиси Љунбиши Миллї (Ботур Ќосимї) пас аз нокомї дар вазорати адлия ба ЊСД пайвастанд. Њайдулло Абдуллоев, муовини Масъуд Собиров дар Њизби демократ, Њикматулло Саидов, раиси њизби сабтиномнашудаи Вањдат ва њатто Ќувваталї Муродов, собиќ узви Фронти халќї низ дар љаласањои ЊСД њузури доимї доранд.
САДОИ МАРДУМ
74%
80%
Беш аз 90 дарсади раъйдињандагон ба низоми судии кишвар бањои ѓайриќаноатбахш доданд.
70% 60% 50% 40% 30%
18%
20% 10%
74% БА НИЗОМИ СУДЇ БАЊОИ 1 ДОДАНД
5 1%
4 1%
6%
3
2
1
0% 1
2
3
4
5
Натиљаи як назарпурсї зери унвони "Бањои шумо ба низоми судї дар кишвар кадом аст?" маълум кард, ки 74%-и респодентон ба ин низоми кишвар бањои "1"-ро сазовор донистаанд. 18 дарсади дигар њам ба гузинаи "2", яъне бањои низоми судии кишвар ѓайриќаноатбахш аст, овоз додаанд. 6 дарсади иштирокчиён ќайд кардаанд, ки бањои низоми судї дар кишвар "3", яъне ќаноатбахш аст.
Аз љамъи ширкаткунандагони ин пурсиш ба низоми судии кишвар 1 дарсад бањои хуб - "4" ва њамагї 1 дарсади ахир њам гуфтаанд, ки бањои низоми судї дар Тољикистон аъло "5" аст. Ин назарпурсї аз 29-уми декабри соли 2014 то 6-уми январи 2015 бо супориши њафтаномаи сиёсии "Нигоњ" дар сомонаи ОИ "Тољнюс" гузаронида шуда, дар он 587 нафар ширкат кардааст. Шарафи ЌИЁМПУР
8
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
ИЛМ ВА АМАЛ
Дигар барои њич касе дар Тољикистон пўшида нест, ки робитаи њукумат бо љомеаи мадании кишвар дар њоли рукуд ва бунбаст ќарор дорад, аммо оё ёрдамчии нави Президенти Љумњурии Тољикистон оид ба масъалањои рушди иљтимої ва робита бо љомеа Абдуљаббор Рањмонов метавонад ин бунбастро шиканад? Академик Рањмонов кадом роњро интихоб мекунад: набарду тазвир ё хираду тадбирро? Таъйин шудани Абдуљаббор Рањмонов ба вазифаи ёрдамчии Президенти Љумњурии Тољикистон оид ба масъалањои рушди иљтимої ва робита бо љомеа яке аз муњимтарин таѓйироти кадрии атрофи Президенти кишвар дар мављи таѓйироти охир ба њисоб меравад. Ин вазифа, ки акнун номи он камранг садо медињад, дар асл яке аз вазифањои калидиест, ки соњиби он метавонад дар ташаккули фазои сиёсию идеологии љомеа наќши љиддї дошта бошад. Дар асл, ин маќом њамон вазифаи "котиби идеологии ЦК" ё баъдан, "мушовири давлатии президент оид ба масъалањои сиёсї ва идеологї" мебошад, ки њамеша наќши сиёсатсозро доштааст. Абдуљаббор Рањмонов соњаеро ба мерос мегирад, ки вазъияти он зоњиран ором менамояд, аммо дар асл он дар њолати рукуд ва бунбасти амиќ ќарор дорад. Дар солњои ахир муносибатњои сиёсию идеологии љомеа ба сатњи сардї расида, кишвар ба навъе бунбасти арзишї ва идеологї ворид шудааст. Дар натиља аз он рўњияи вањдату ризоияти воќеие, ки аввали солњои 2000-ум ба даст омада буд, ба истиснои барномањои телевизонї, чизи камтаре боќї мондааст. Идомаи вазъияти љамъиятию идеологию иљтимоии имрўза барои кишвар нохуб буда, метавонад заминањои як фурўпошии арзишї ва ё бадтар аз ин, инфиљори иљтимоиро фароњам созад. Бинобар ин, ислоњи ин вазъият, яъне эњёи муносибатњои солимии нирўњои сиёсї ва љамъиятї, солимсозии муњити арзишї, дар нињоят ташаккули идеяи рўшани миллї ва бозгардонидани вањдати воќеї ба љомеа яке аз мушкилтарин вазифањои Абдуљаббор Рањмонов хоњад буд. Пас, бо ќабули ин вазифа, академик Рањмонов масъулияти бузурги таърихиро дар назди ин миллат ба дўш гирифтааст, ки ё љомеаро то марзи ин пайомадњои ногувор мекашонад
ва ё миллат ва давлатро аз ин фољеа наљот медињад. Албатта, барои чигунагии рисолати нињоии Рањмонов, пеш аз њама, интихоби ботинии ў муњим аст, яъне бисёр муњим аст, ки "мушовири давлатї" дар фаъолияти худ набарду тазвирро интихоб мекунад ё хираду тадбирро пеша месозад. Зеро пешиниёни ў дар ин вазифа њар яке яке аз ин ду роњро интихоб карданд, ки њар яке натиљаи худро доштааст. Аммо дар баробари ин бояд дид, ки Абдуљаббор Рањмонов дар сурати интихоби "хираду тадбир" барои анљоми чунин рисолате чї имкониятњо дар ихтиёр дорад? Якум, ў дар иљрои вазифаи худ аз боварии баланди Роњбари давлат бархўрдор мебошад. Дар ду дањсолаи охир аз як вазифа ба вазифаи дигар љобаљо шудани Рањмонов ва бо вуљуди шадидтарин интиќоди расонањо, боз њам дар сањнаи баланди сиёсї боќї мондани ў, нишонгари њамин боварии бузурги шахси аввали кишвар ба ўст. Дар низоми сиёсии Тољикистон ин омил омили бисёр муњим ва њалку-
«
нанда мебошад. Дуюм, Рањмонов бо њамаи хислатњои худ як тољик аст. Ў аз назари сиёсї, фарњангї ва идеологї њанўз фурсати гароиш ба ину он самту ќутбро пайдо накардааст ва "зањролуд нашудааст" ва шахсияти ў дар сатњи тољик шакл гирифтааст. Ў аз назари тарзи зиндагї, рафтору гуфтор ва тафаккуру љањонбинї комилан як тољик аст, бо тамоми љанбањои эњтимолии мусбату манфии ин мафњум. Хусусан, наздикии ў ба адабиёти классикї ўро ба арзишњои асили тољикї наздик ва пайваст нигоњ доштааст, ки ин сифат барои "мушовири идеологї"-и давлати миллї нињоят муњим аст. Сеюм, Рањмонов дар низоъњои идеологию сиёсии љомеа собиќаи љиддии "тараф" буданро надорад. Ў намояндаи насли навтарест, ки худро ботинан бо майдони "Шањидон " ва "Озодї" ва ё бо меъёрњои "њукуматї" ё "оппозитсионї" таъриф намекунад. Яъне ў "идомаи низоъ" нест, ў ба насли нави давлатмењвар, давлатгаро тааллуќ дорад. Аз назари идеологї
Ў аз назари тарзи зиндагї, рафтору гуфтор ва тафаккуру љањонбинї комилан як тољик аст, бо тамоми љанбањои эњтимолии мусбату манфии ин мафњум. Хусусан, наздикии ў ба адабиёти классикї ўро ба арзишњои асили тољикї наздик ва пайваст нигоњ доштааст, ки ин сифат барои "мушовири идеологї"-и давлати миллї нињоят муњим аст.
«
низ ў на "русмизољ" асту на "ѓарбгаро"-ю на "иронпараст"-у на "исломгаро"-ю на "ориёипарасту" на "атеист"у на "марксист" ва аз ин яксўягињое, ки аксари шахсиятњои бахши идеологии мо ранљ мебаранд, асосан озод аст. Чанд љанљоли расонаие, ки ваќтњои вазирї дар масъалаи рўймоли духтарон дошт, бештар иќдоми "чиновникї "- и ў буданд , на мавќеи аќидатї ва идеологии ў. Бинобар ин, "мушовири нав" аз назари сиёсї ва идеологї низ мўътадил аст ва њамин њолат метавонад ўро ба шахсияти пайвандгари миёни љомеаи мадании кишвар ва њукумат табдил намояд. Чорум, имконияти дигари Рањмонов дар он аст, ки ў дар марњилаи аз сањнаи иљроия дур рафтани насли "уќобњо"-и сиёсати идеологии кишвар ба вазифа омад. Хусусан, дар ин охир аз симатњои калидии иљрої дар соњаи идеологї канор рафтани ёрдамчии пешини президент дар ин бахш, раиси кумитаи дин, раиси маркази исломшиносии назди Президент, мушовири ин бахши ёрдамчии президент, мудирони шўъбањои идеологии Дастгоњ ва ѓайра сањнаро барои бозгаштан ба як сиёсати муътадилу созанда њамвортар намудааст. Ва нињоят, мушовири нав, ки дар љомеа ислоњотчї муаррифї шудааст, барои иљрои чунин корњо таљриба, энергия ва ѓайрати кофї дорад. Дар замони вазири маориф будан ў њам-
Нусратулло САЛИМОВ:
ТАВАЛЛУД РОЙГОН АСТ, АММО ТАБИБОН БОЯД ПУЛ ГИРАНД Нусратулло Салимов, вазири тандурустї ва њифзи иљтимоии ањолии Тољикистон зимни як нишасти матбуотї дар шањри Душанбе гуфт, табибони тољик танњо барои маводњои зарурї аз наздикони бемор маблаѓ мегиранд. Дар њамин њол, сокинони кишвар аз он шикоят доранд, ки дар таваллудхонањо аз онњо маблаѓи зиёд талаб карда мешавад ва њатто барои як таваллуд то 600 - 700 сомонї маблаѓ месупоранд.
Аммо Вазири тандурустии Тољикистон аз мардуми тољик даъват мекунад, ки њаќќи њалоли худро талаб кунанд, зеро ин ба фоидаи кор аст. Дар идома Нусратулло Салимов айби пулгирї дар таваллудхонањоро бар дўши њукуматњои мањаллии шањру ноњияњо партофта, гуфт, онњо таваллудхонањоро бо маводњои зарурї сариваќт таъмин намекунанд. - Таъминоти беморхонањо асосан аз њисоби њукуматњои мањаллии шањру ноњияњо аст. Яъне
таъминот пурра аз љониби Вазорати тандурустї нест. Духтурон маљбуранд, ки воситањо ва маводњои зарурї барои таваллудро дастарс кунанд. Духтур чї кор кунад, дар њоле, ки маводи зарурї барои таваллудро надорад? Касалро меоранд, таваллудхона маводи заруриро надорад, чї кор кунад? Маљбуранд, ки дар якљоягї бо наздикони бемор ин маводњоро дастрас намоянд. Њукуматњои мањаллї таваллудхонањоро бо маводњои зарурї таъмин накардаанд.
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
РИСОЛАТ
9
ИНТИХОБ БАРОИ АКАДЕМИК РАЊМОНОВ чун пуркортарин вазири њукумат шинохта шуда, дар њаќиќат дар ин муддат тамоми љумњуриро дења ба дења, мактаб ба мактаб гашт. Албатта, ба Рањмонов реформаи амиќи мазмунии маорифи кишвар муяссар нашуд, аммо ў тавонист инфрасохтори фалаљи маорифро барќарор намояд, ки ин кори таърихї буд. Дар замоне, ки худи сохтор ва зерсохтор фалаљ буд, албатта, ислоњоти мазмунї њанўз имкон надошт. Ин таљриба нишон медињад, ки Рањмонов метавонад як мушовири зинда бошад, зеро дар солњои охир љомеа чењраи мушовири давлатии пешинро ќариб надида буд ва дар бораи шахсияти ў тасаввури рўшане надошт. Аммо Рањмонов ѓайрати онро дорад, ки ба даруни масъала дарояд ё ба миёни љомеа барояд. Пас, бо назардошти ин омилњо метавон гуфт, ки Абдуљаббор Рањмонов метавонад бунбасти идеологї ва сардаргумии арзишии љомеаро шикаста, дар таърихи муосири миллат наќши мусбат ифо кунад. Аммо, барои иљрои чунин рисолат илова бар имконияту имтиёзњои доштааш, ў бояд ду масъалаи асосиро њал намояд: якум, ташкили командаи коршоями муосир, дуюм, љалб ва ё таѓйири назари нињодњои ќудратї. Дар масъалаи аввал имкониятњои Рањмонов бисёр зиёд шуданд, зеро тавре зикр шуд, омадани ў ба рафтани як насли идеологњои "мубориз" рост омад ва сањна барои ташкили командаи нав холї шуд. Агар Рањмонов ба масъалаи ташкили блоки идеологї таъсири мусбат гузошта, дар интихоби онњо фаќат бо рўйхати ѓалбершудаи мушовири кадрњо мањдуд нашавад, дар љомеа ёфтани шахсони сазовор чандон мушкил нест. Фаќат барои мисол метавон аз чанд нафари босалоњият ёдовар шуд, ки љалби онњо дар канори мушовири нав метавонад
Аммо дар асл таваллуд ройгон аст, - мегўяд Вазири тандурустии Тољикистон.
Саратон меафзояд Вазири тандурустї ва њифзи иљтимоии ањолиро афзоиши бемории саратон ба 4400 маврид дар Тољикистон нигарон накардааст.
ба фарњанг, идеология ва вањдати миллии мо рўњияи наву созанда бахшанд. Масалан, Сайфулло Сафаров, муовини якуми Маркази тадќиќоти стратегї, Нурмуњаммади Амиршоњї, роњбари "Энсиклопедияи миллии Тољикистон", Саймуддин Дўстов, рањбари СЉ "ИНДЕМ", Абдуллоњи Рањнамо, сардори Раёсати тањлили сиёсати хориљии Маркази тадќиќоти стратегии назди Президенти ЉТ, Мењмоншо Шарифов, муњаќиќ, М.Имомов, ректори Донишгоњи миллии Тољикистон ва ѓ. аз муносибтарин чењрањо дар блоки идеологии њукумат буда метавонанд. Зеро маљмўаи осор ва фаъолияти онњо дар солњои охир нишон додааст, ки ин чењрањо аз назари саводу ихтисос салоњияти баланд дошта, аз назари љањонбинї мўътадил буда, аз назари таљрибаи кори идеологї, идорї ва давлатї собиќадор њам њастанд. Њамчунин, аз нигоњи зењниву молї пойбандї ба гурўњњое надоранд. Илова бар коршоямии идорї, ин чењрањо метавонанд ташаккули насли нави дорои рўњияи миллї, љањонбинии муосир ва тафаккури давлатиро ифода намоянд, ки барои давлатдории мо нињоят муњимм аст. Албатта, барои берун аз рўйхати "мушовири кадр" љалб намудани кадрњо барои Рањмонов анљом додани як талоши љиддї ва як зањмати фањмондадињї зарур меояд. Вале заруратњои миллї арзиши талошњои иловагиро доранд! Бо назардошти таљрибаи дањсолаи охир љиддитарин тавсияе, ки дар масъалаи љалби кадрњо ва ташкили командаи идеологии њукумат ба Рањмонов додан мумкин аст, ин аст, ки зинњор ва зинњор аз љалби "муборизони оташин" ба ин соњаи њассос худдорї намояд. Зеро онњо бо "мубориза"-њои худ њукуматро бе њељ зарурат дар муќоби-
Ба таъкиди Нусратулло Салимов, айни њол гирифторони бемории саратон дар Тољикистон 14 њазор нафарро ташкил медињад. Соли 2014 4400 нафар гирифтори ин беморї бори аввал дарёфт шуданд, ки нисбат ба соли 2013 4000 нафар зиёд аст. - Дар њард давру замон гирифтори бемории саратон зиёд буд. Аммо имрўз бо пешрафти техно-
«
Дар замоне, ки худи сохтор ва зерсохтор фалаљ буд, албатта, ислоњоти мазмунї њанўз имкон надошт. Ин таљриба нишон медињад, ки Рањмонов метавонад як мушовири зинда бошад, зеро дар солњои охир љомеа чењраи мушовири давлатии пешинро ќариб надида буд ва дар бораи шахсияти ў тасаввури рўшане надошт.
ли љомеа ќарор дода, дар нињоят, фаъолияташон ба зарари њам њукумат ва њам љомеа тамом мешавад. Мо дар солњои охир ин таљрибаро доштем ва такрори он нобахшиданї мебуд… Масъалаи љалби ризоияи нињодњои ќудратї барои солимсозии муњити љамъиятї низ бисёр муњим аст, зеро дар 6-8 соли охир ин нињодњо дар фазои сиёсии љомеа наќши таќрибан таъйинкунанда гирифтаанд. Рањмонов љиддияти ин масъаларо шояд аз давраи вазирияш дар мисоли таќдири дарси "Маърифати ислом" дар мактабњои миёна хуб дар ёд дорад. Он ваќт ў бо супориши Роњбари давлат ва бо фармони махсуси вазир як сол китоб навишта, нињоят ин дарсро дар мактабњои кишвар љорї намуд, аммо фаќат пас аз як нимсола дарс, маљбур шуд, ки фармони худро бекор карда, ин дарсро аз барнома бардорад. Аз ин рў, дар тўли як музокирот, мукотибот ва фањмондадињии тўлонї ќонеъ намудани нињодњои ќудратї барои зарурати солимсозии фазои љамъиятї ва барои гузаштан аз сиёсати "мубориза" ба сиёсати "њамзистї" яке аз вазифањои мушкили Абдуљаббор Рањмонов хоњад буд. Бузургтарин далели ў дар ин самт њамин хоњад буд, ки акнун интихоботњо мегузаранд ва љой-
«
гоњи Роњбари давлат устувор аст ва њељ зарурат ба мањдудсозї, ташаннуљ ва муборизањои фаъол нест, балки акнун марњилаи "назорати нарм" ва оромиши комили љомеа фаро расидааст ва сиёсати давлатї бояд дар њамин самт пеш равад… Хулоса, дар њаќиќат, Абдуљаббор Рањмонов соњаи идеологии кишварро дар њолати бисёр мушкил ва шикананда мерос гирифт, ки он дар остонаи бўњрони амиќ ќарор дорад. Аммо муњим ин аст, ки омадани ў имконияти н аверо барои сол имсоз ии фаз ои љамъиятии кишвар, тањкими арзишњои миллї ва бозгашти рўњияи воќеии вањдати миллї ба вуљуд овардааст. Бале, ин бўњрони арзишї ва ин бумбасти идеологиро Абдуљаббор Рањмонов ба вуљуд наовардааст, балки ин мушкил то омадани ў шакл гирифт. Вале бисёр дареѓ хоњад буд, ки рўзи аз ин маќом рафтани ў низ ин буњрону ин бумбаст њамин тавр боќї монда бошад ва ё амиќтар шуда бошад. Он ваќт таърих дар бораи академик Абдуљаббор Рањмонов чизи дигар хоњад навишт…
Абдуазими АБДУВАЊЊОБ
АЗ ИДОРА: Дар шуморањои оянда фаъолияти Саидмурод Фаттоев, ёрдамчии собиќи Президенти Тољикистон оид ба масъалањои рушди иљтимої ва робита бо љомеа низ матлабе омода мекунем, то тасаввуроти дуруст ва рўшантаре аз вазъ ба вуљуд ояд.
логия ва зиёд шудани имконияти илми тиб муайянкунии ин беморї зиёд шудааст. Имрўз томографияи магнитї ба вуљуд омадааст, ки ќабат ба ќабати инсонро нишон медињад. Асосаш њамин аст, ки имрўз паињам ин бемориро дар марњилањои аввал меёбанд. Гуфтани онки бемории саратон дар Тољикистон зиёд шудааст, хато аст. Чунки пеш њам бисёр шахсон бемории худро надониста вафот мекарданд, - зикр мекунад Нустратулло Салимов.
"Дар марги Мумтоз табиб гунањкор аст" Баъд аз 6 моњи марги Мумтоз Ширинбекова, як сокини шањри Хоруѓ дар таваллудхона ахиран Вазорати тандурустї ва њифзи иљтимої дар ин бора изњори назар кард. Нусратулло Салимов бо таассуф аз марги Мумтоз мегўяд, сари ќазияи марги Мумтоз корњои зиёд анљом дода шуд ва ин кор аз тарафи
комиссияи махсуси Вазорати тандурустї тањќиќ шуд: - Дар њоли кушода шудани парвандаи љиноятї мо њаќќи љазо додан надорем. Мо интизор будем, ки ќарори суд дар ин бора барояд ва он низ баромад. Мутаассифона, камбудињо ва хунукназарињо дар таваллудхонањои мо вуљуд дорад. Дар њамаи давлатњои дунё аз љониби табибон камбудињо сар мезанад. Панљ ангушт баробар нест ва хоњем нахоњем табибони тољик низ камбудї доранд. Ба гуфтаи масъулини Вазорати тандурустї ва њифзи иљтимоии ањолї, марги Мумтоз Ширинбекова ягона њодисаи вафоти модар буд, ки дар натиљаи бемасъулияти табибон ба њалокат расид. Мумтоз Ширинбековаи 26-сола тобистони соли 2014 дар пайи таваллуд дар зоишгоњи шањри Хоруѓ вафот кард. Барои "хунукназарї" нисбат ба табиби навбатдор Заррина Ќурбонмамадова парванда боз шуд. Дар асоси ќонуни афв Заррина Ќур-
бонмамадоваро суд дар шањри Хоруѓ аз љавобгарї озод кард. Марги Ширинбекова дар зоишгоњ мављи эътирозу норозигињоро дар шабакањои иљтимої ба миён оварда буд. Ба омори Вазири тандурустї ва њифзи иљтимоии ањолї, сатњи таваллуд дар Тољикистон дар соли 2014 231 њазорро нишон додааст, ки нисбат ба соли 2013 16 њазор зиёд аст. Сатњи вафоти модару кўдак дар таваллудхонањои Тољикистон низ нисбат ба як соли пеш кам шудааст. Агар сатњи муриш дар Тољикистон дар соли 2013 78 нафарро ташкил медод, пас ин раќам дар соли 2014 ба 71 нафар кам шудааст. Нусратулло Салимов тасдиќ мекунад, ки дар баъзе њолатњо сатњи хизматрасонї дар таваллудхонањо паст мебошад. Ба иттилои ў, дар соли гузашта 71 њолати марги модару кўдак ба ќайд гирифтаанд. Муллораљаб ЮСУФЇ
10
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
Сар аз якуми январи соли равон Иттињоди АвруОсиё ба фаъолият шуруъ намуд. Иттињод ба маънои бозори ягона аст, ки давлатњои узв ќабл аз њар чизи дигар ба он ниёз доранд. Њаљми умумии мањсулоти нохолиси дохилии ин паймон наздик ба 3 трилион доллар арзёбї мешавад. Аммо пешбинї мешавад, ки то соли 2030 аз њисоби рушди њамгирої 1 трилион доллари дигар афзоиш ёбад. Ин иттињод дар назар дорад бештар аз 170 миллион бозорро дар ќаламрави худ фаро гирад ва агар тарњи муассисонаш амалї шавад, он шашумин ќудрати тиљоратии олам хоњад буд. Раисии аввалин соли фаъолияти он ба уњдаи Белорус гузошта шуд. Белорусе, ки назар ба Русия ва Ќазоќистон аз ќадамњои аввали ин иттињод ба ояндаи он чандон хушбин нест, вале сарвари ин кишвар мегўяд, бояд сохт, бояд онро такмил дод. Аслан ѓояи таъсиси иттињоде ба ин шакл мансуб ба Нурсултон Назарбоев, сарвари Ќазоќистон аст. Мањз ў соли 1994 баъди як хастагї аз камфаъолиятии ИДМ ва корношоям будани сохторњои он пешнињоди Иттињоди гумрукиро ба миён гузошта буд. Шояд Назарбоев он замон ба умќ намерасид, ки њатто иттињоди гумрукї њам ниёзњои тиљоратии кишварњои њамсўро бароварда намесозад, вале дар оѓоз ба паймоне ниёз буд, ки зарфиятњои ба њам омадани кишварњо зери як ливоро мушаххас кунад. Созишномаи фазои ягонаи иќтисодї соли 1999 имзо шуд ва соле баъд дар Минск ѓояи ташкили иттињодияи наве назири Иттињодияи Аврупо ба миён омад, ки онро иттињоди АвруОсиё номиданд. Соли 2010 миёни Русия, Белорус ва Ќазоќистон назорати гумрукї барњам дода шуд. Соли 2012 Фазои ягонаи иќтисодї миёни ин давлатњо арзи вуљуд кард.
"ЧУН ШЕРИ ХУДМУРДА..." Такаббур ва бузургманишии русї метавонад омили он гардад, ки иттињоди АвруОсиё ба пояи Иттињоди Аврупо ва паймонњои дигари байналмилалї нарасад. Ин боз дар њолест, ки баъди рўйдодњои Ќрим ва буњрони Укроин њам Ќазоќистон ва њам Белорус изњори нигаронї кардаанд ва бовар доранд, ки ин сенариё дар ин ду кишвар метавонад такрор шавад. Њамагї як њафта пештар аз љаласаи АвруОсиё раисони љумњури Ќазоќистон ва Белорус дар Киев бо президенти Укроин Петр Порошенко дидор доштанд ва аллакай тањлилгарони масоили амниятї инро фоли чандон неке дар дурнамои ин паймон намедонанд. Профессори кафедраи сиёсати тиљоратии мактаби олии иќтисодии Маскав Алексей Портанский дар суњбат бо DW гуфтааст, ки "вазъ чандон талќинкунандаи хушбинї нест. Мебоист дар марњилаи аввал њамоиш паёмњои мусбат ба ширкаткунандагонаш медод, вале мо баръакси инро мушоњида мекунем. Ваќтњои охир мо мураккабињоро дар муносибати Русия бо шариконаш мебинем. Белорус аз интиќоли коло изњори норозигї дорад ва Ќазоќистон аз тањвили ангишт ва нерўи барќ ба Русия нигарон аст". Ин тањлилгар мегўяд иртибот гирифтани Лукашенко ва Назарбоев бо Порошенко ва пуштибонї аз сиёсати ў ба он маъност, ки њам Белорус ва њам Ќазоќистон басо бо љиддият мутаваљљењи вазъи мураккаби Русия шудаанд. Тибќи иттилои расмї дар ин сафар Ќазоќистон ва Укроин якчанд муоњадаи њамкорї, аз љумла татбиќи лоињањои муштараки кайњонї, пурра барќарор кардани њамкорињои њарбї-техникї ва тањвили ангишти Ќазоќистон ба Укроинро имзо намуданд. Лукашенко бошад бо Порошенко дар мавриди пахши барномањои телевизиони давлатии Укроин дар Белорусия ба мувофиќа расид. Њарчанд Нурсултон Назарабоев хеле дипломатона изњор медорад, ки кишвараш ба Русия ва Укроин баробар
ГЕОПОЛИТИКА
Иттињоди АВРУОСИЁ:
МУШКИЛОТИ МАРЊИЛАИ АВВАЛ Бо гузашти солњо аз орзуи деринаи Владимир Путин барои поягузории иттињоди наве, ки тавонад Шўравии собиќро дар ёдњо зинда кунад, марњилаи иљро фаро расид. Тољикистон дар навбат арљ мегузорад, вале пай бурдан душвор нест, ки Остона аз њамроњ кардани Ќрим ба Русия норозист ва зидди љанг ва лашкаркашии Русия ба Укроин аст, ки бидуни машварат бо муттањидонаш амалї кардааст,мегўяд раиси хазинаи хайрияи "Майдони корњои хориљї" Богдан Ярименко. Аз назари сиёсатшинос Андрей Пионтковский солњои пеш Лукашенко аз Русия кўмаки молї дарёфт кард, Назарбоев бошад ваъдаи њифзи марзњои Ќазоќистонро, ки дар ќисмати шимолии он бештар русзабонон зиндагонї мекунанд, ба даст овард. Ва акнун, ба гуфтаи сиёсатшинос "риёкорї билохира рўи об мебарояд". Ба андешаи ў сарварони ин ду кишвар аз муќовимати Ѓарб, таъсири тањримњои иќтисодиву сиёсї заъфи Путинро эњсос мекунанд. "Онњо ўро чун шери худмурда тела медињанд",- мегўяд Пионтковский.
ОШКОРУ НИЊОН Аз назари коршиносон бо вуљуди он ки Ќирѓизистон ва Арманистон низ ба ин иттињод пайвастанд, вале њоло њам бори гарон бар души Русия аст. То ин замон маљбур буд Белорусро дастгирї намояд ва њоло ногузир аст ба ин ду кишвар низ гузаштњо кунад. Аз назари профессор Портанский пайвастани њар кишвари нав ба он маъност, ки Маскав масрафоти иловагї кунад, чун Кремл ниёз ба парваришњои фаромиллї дорад, вале роњбарони кишварњои њамсоя хостори дарёфти чизњои мушаххасанд. Аз сўи дигар њар ќадар Маскав манфиатњои иќтисодиро болотар аз манофеъи геополитикї гузорад, ташаккули иттињод њамон андоза зудтар сурат мегирад. "Њоло ин иттињод мароњили сиёсии худро тай мекунад, вале дар кутоњмуддат бояд гироиши тиљоративу иќтисодї дар мадди аввал ќарор бигирад. Ва агар Русия ва дигар кишварњои узв дар ин замина таъхир кунанд, пас лозим меояд оќибаташро љуброн намоянд". Иќтисодшиноси тољик, тањлилгари сохторњои давлатї Холмањмад Азимов низ бар ин назар аст, ки агар Душанбе майли пайвастан ба ин иттињод кунад, пас бояд кафолати онро дошта бошад, ки аввал истиќло-
лияташ ва баъд пули миллиаш њифз мешавад, ба тамомияти арзии он тањдид сурат намегирад ва баъд муносибат ба њамаи давлатњои узв њамсон хоњад буд. Ва ин њам ишора ба њамон нукта аст, ки Маскав дар ин талошаш бояд манофеъи иќтисодиро аз геополитикї боло гузорад. Ва Холмањмад Азимов мегўяд, риояи муносибати њамсон муљиби рушд мегардад ва сўитафоњумњоро аз миён мебарад. Профессори сиёсатшинос Алексей Гаран аз муоњадањои пинњонии љонибњо ёд кардааст ва инро дар марњилаи кунунї басо муњим арзёбї намудааст. Ба гуфтаи ў эњсос мешавад, ки Лукашенко хеле моил ба иртиботи тиљорати бо Аврупост ва њатто инро дар Киев ошкоро иброз дошт. "Лукашенко яќинан аз вобастагии иќтисодии кишвараш аз Русия нигарон аст ва робитањое бо Ѓарб мељўяд, ки инро хеле возењу рушан дар Киев эълон кард. Назарбоевро наметавонад изњороти Путин дар мавриди таърихан давлат набудани Ќазоќистон нигарон накунад. Остона инро тањдиди хеле ошкоро ба тамомияти арзии худ медонад",-мегўяд ин тањлилгар.
ИТТИЊОДИ АВРУПО ВА ОСИЁИ МАРКАЗЇ Ќирѓизистон аз миёни кишварњои њавзаи Осиёи Марказї аз аввалин мамлакате буд, ки ба ин иттињод пайваст. Моње ќабл зимни як натиљагирї аз бурду бохти иќтисодї ва тањаввулот дар кишвар дар солњои њокимияти худ президент Отамбоев ба он ишора кард, ки мањз њамин иттињод роњи Ќирѓизистонро аз вобастагї ба њамсоягонаш боз мекунад. Ин дар њолест, ки Ќирѓизистон аз фаќиртарин кишварњои минтаќа ва аъзои узви ин паймон аст. Тибќи иттилои Сандуќи байналмилалии пул сеяки тавлидоти нохолиси дохилии ин кишвар аз пули муњољиронаш аст ва дар сурати таназзули иќтисодиву молиявї дар Русия Ќиѓизистон низ дар як вазъи ногувор мемонад. Интизор меравад соли 2015 Тољикистон ва Ўзбакистон низ шомили ин иттињод ша-
ванд. Аммо пайвастани кишвар њоло танњо мавзуъи гуфтугуи доирањои коршиносист ва маќомоти расмї љиддан дар ин бора ибрози назар накардаанд. Маълум њам нест, ки дар сатњи олии њокимият назари воњиде дар ин маврид вуљуд дорад ё на. Ба њар њол тањлили баъзе рўйдодњои чанд соли охир нишон медињад, ки тасмими вуруд ба ин ё он иттињод хеле ногањонї њам гирифта шавад. Коршиносони масоили иќтисодї бештар аз он њарф мезананд, ки ба истиснои баъзе њолатњое, ки тањдид ба истиќлолият доранд, вуруди Тољикистон ба ин иттињод ба манфиат аст. Аз љумла, доктори илмњои иќтисодї, профессор Њољимуњамамад Умаров буњрони имрўзро натиљаи як буњрони сохта дар Русия медонад, ки бар асари тањримњои муваќќатии ѓарбї ба вуљуд омадааст. Олими тољик мегўяд Тољикистон ба иттињоди АвруОсиё бо ѓояњои нави башардўстона ворид шавад ва танњо дар сурати рушди иќтисодии кишварњои заъиф ва амалї гардидани интизории миллионњо тан аз љумлаи инсонњои оддї ин иттињод ва ин њамоиш маъруфият пайдо хоњад кард. Назарњои дигар њам мављуданд. Аз љумла доктори илмњои иќтисодї Нуриддин Ќаюмов мегўяд Тољикистон аввал бояд иќтисоди раќобатпазир дошта бошад, то ки ба иттињоди АвруОсиё шомил гардад. Ба андешаи ў бояд дар ин замина се захираи аслиро метавонад дар мадди назар дошт: захирањои мењнатї ё худ нерўи корї, манбаъњои обу энержї ва манобеъи маъданї, ки Тољикистон аз он бой аст. Вай мегўяд дар гузаштаи начандон дур Љопон ва Финландия барин мамолики имрўз мутараќќї аз донишу малакаи инсонї бо роњи рушди мактабу маориф ва тараќќї додани илму техника ба ин сатњ расиданд ва Тољикистон низ дар сурати таваљљуњи хоса ба неруњои аќлонї ва инкишофи мактабу маориф метавонад тадриљан ба сатњи олии рушд расад.
Бобољони ШАФЕЪ
АМНИЯТИ МИЛЛЇ Аз шуруъи соли 2015 ахбори интиќоли љанги Афѓонистон ба њавзаи Осиёи Миёна бештар шудааст. Ин хабарњо ба хотире бояд љиддї талаќќї шавад, ки аз сўи марказњои расонаї бо эътибори байналмилалї мунташир мешаванд. Радиоњои "Озодї" ва ВВС диќќати мудирияти меъёрї доранд ва њаргиз гузоришдињї бепуштувонаро тањаммул намекунанд. Аз њамин рў, агар мавориди хабарї ду њафтаи ахирро ба таври тезгузар дастчин кунем, тасвире, ки шакл мегирад, чунин аст: таљаммуъи Толибони ўзбак ва туркман дар марзњо бо Туркманистон, бино ба фатвои маќоми расмии полиси вилояти Љузиљон, зуњури гурўњи бомбасозони зани вобаста ба Њаракати исломии Ўзбакистон дар Шимол, марњалаи ногањонии сафар барои љанги генерал Дўстум дар Шимол ва сукути раисиљумњур Ѓанї ва нињодњои гузоришдињии муътабар ва талоши Љамоати Ансоруллоњи Тољикистон барои шурўи љињод дар кишвари худашон (Тољикистон) матолибеанд, ки аз назари расонаї тозагї доранд, магар муњтавои он аз гузаштањо зери пўсти љанг бо Толибон ба шиддат рушд кардааст. Љолиб ин аст, ки генерал Дўстум дар 13 соли ахир аз назари лашкаророии низомї мамнуъулкор буд ва дарвоќеъ аз њолати интизор пешонии Амрикоро медид. Агар тањаррукоти генерал дар Шимол тањти номи "дифои мустаќилона" дар ояндаи наздик дуруст собит шавад, метавон даврони "дифои мустаќилона" - и давраи Доктор Наљибуллоњро пеши назар овард. Бо ин тафовут, ки ин бор љузъу томњои "фирќаи 53" - и љадид ба љои гурўњњои љињодї ва сипас давлати марказї, љабњаи номушаххасеро њадаф мегирад ва маъмурияти худро навъе мушорикат дар корзори Осиёи Миёна таъриф мекунад, ки ќарор аст, љанги Афѓонистонро аз њолати худчархї берун карда ва ба майдони тозаи стратегї содир кунад. Манобеи молї ва луљистикии генерал Дўстум дар ин тањаррукот мушаххас нест ва њазинаи давлати "Вањдати миллї" њамон мизоне аст, ки њатто гоњо садои маќомоти амниятї аз напардохтани њаќќи хидмати моњонаашон дармеояд. Дар њар њол, агар Дўстум аз њисоби буљаи љанги стратегии љањонї фурсат ёбад як нерўњои зарбатї ва назораткунанда дар Шимол эљод кунад, ки аз як даст идора шавад, 7-8 вилояти Шимол худ ба худ тањти идораи давлати Доктар Ѓанї дармеояд. Оё ба Дўстум иљозати саркўби ќатъии Толибон дода мешавад?
«
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
11
бон дигар њич ниёзе надорад. Аломатњо нишон медињанд, ки Афѓонистон пас аз 40 соли устухоншиканї саранљом ба тавлиди дастањои тундрав ва ифротї аз навъи Толибон чанд миллионе даст ёфта ва метавонад дар ин робита бо тавлидоти Покистон муќобила ва раќобат кунад. Дигар ќодир аст Покистонро чунон њадаф бигирад, ки маѓзи генералњои покистониро мунфаљир кунад. Вазъи љадид натиљаи истодани Њинду Амрико дар канори Афѓонистон аст. Њиндињо њаргиз иљозат нахоњанд дод то абзорњои толибсозии дар њоли густариш дар Афѓонистон дубора дар тањти фармондењии Покистон дарояд. Тавлидоти бумї дар худи Афѓонистон як инкишофи роњкорї ба сарфа аст, ки Афѓонистонро дар набардњои стротегии оянда ба як мењвари калидї (љањонї) табдил мекунад. Афѓонистон дар 40 сол дар натиљаи љанг вайрон шуда. Ин бор бояд аз љанг истифода карда ва зерсохтњои шањрї ва иќтисодии худро эњё кунад. Дигарон 40 сол дар фољеаи инсонии Афѓонис-
"ОЃИЛ" - И АВБАТИИ ТОЛИБОН Љангро мехоњанд аз Афѓонистон ба Осиёи Марказї интиќол дињанд Љавоби ин суол аз реша манфї аст. Ниёзњои аср таќозо мекунад, ки нерўи арзони бодавом ва муљањњаз бо ангеза, яъне Толибон дар ин манотиќ ба љои он, ки саркўб ва аз байн бурда шаванд, метавонад ба роњатї ба майдони љанги оянда дар Осиёи Миёна ронда шаванд. Фалсафаи вуљуди Толибон аз аввал иљрои як пружа буд ва аз ин пас низ бар асоси њамон ќоида зинда хоњад монд. Монеаи аслї дар баробари Толиб иљтимооти ќавмї ва љангии Тољик ва Њазора аст, ки ба таври анъанавї омодаи љангидани бепоён бо Толибонанд. Барои ин кор, як роњ вуљуд дорад:
Аломатњо нишон медињанд, ки Афѓонистон пас аз 40 соли устухоншиканї саранљом ба тавлиди дастањои тундрав ва ифротї аз навъи Толибон чанд миллионе даст ёфта ва метавонад дар ин робита бо тавлидоти Покистон муќобила ва раќобат кунад. Дигар ќодир аст Покистонро чунон њадаф бигирад, ки маѓзи генералњои покистониро мунфаљир кунад.
«
Халъи силоњи моњиятии Толибон (аз њайси њадафгирии ќавмї ва асабиятсолории мазњабї дар сатњи дохилї) аз сўи идоракунандагони љанги љањонї аст. Дар ѓайри он, ин пружа ба таври ќатъї ноком хоњад буд. Илова бар он, Эрону Русия ва Њинд бо тамоми ќудрат аз нерўи фишори Тољик ва Њазора барои муќобила бо бозигарон истифода мекунанд. Шояд њамин далел аст, ки Доктор Абдуллоњ ва ду љиноњи сиёсии њазорањо нагузоштанд, ки сангаре дар хиёбонњо ба номи опозитсиюн дуруст кунанд. Аз ин ќарор генерал Дўстум фазои њаётиро дар дохили Афѓонистон бар Толибон танг карда ва ононро худ ба худ ба "оѓил"-и Осиёи Марказї мерезад. Бидуни шак, дар рондани Толибони покистонї ва афѓонї ба Осиёи Миёна нуктаи тозае, ки ба чашм мехўрад, њамсўии Њинду Покистон ва њатто Чин низ аст. Амрико ба љанг бо Толи-
тон хунсардона ба тамошо нишастанд. Ин бор вараќи рўзгор ба гунае дар њоли баргаштан аст, ки мо ба дигарон нигоњ кунем ва суд бибарем. Касоне, ки аз хомўшии љанг дар Афѓонистон сухан мекунанд, бояд донанд, ки ин нуќтаи њассос фаќат метавонад бо љанг њифз шавад. Раззоќи МОЪМУН, Дењлї
ФОЉЕА ДАР МАСТЧОЊ. ЊАЛОКАТИ 11 НАФАР АЗ САДАМАИ АВТОМОБИЛЇ Дар натиљаи ба љарї фурў рафтани як мошини мусофирбар дар ноњияи Кўњистони Мастчоњ 11 нафар ба њалокат расид. Бино ба иттилои Мањмадљобир Ризоев, раиси ноњияи Кўњистони Мастчоњ њодиса тахминан соатњои 3 -4-и шаби 6-ум ба 7-уми январ рух додааст. Ба гуфтаи Ризоев, дар дохили мошин бо шумули ронанда 11 нафар ќарор доштанд ва њамаи онњо ба њалокат расиданд.
- Мошини "Старекс" аз ноњияи Мастчоњи нав ба ноњияи Кўњистони Мастоњ ин нафаронро меовард. 9 нафари њалокшуда сокинони дењањои Роѓ ва Палдораки ноњияи Мастчоњ ва 2 нафари дигарашон сокини ноњияи Кўњистони Мастоњ мебошанд. Дар миёни ин 11 нафар 1 нафарашон мўйсафед, як љавони 25-сола ва боќї миёнасол мебошанд, - гуфт раиси ноњияи Кўњистони Мастчоњ.
Мањмадљобир Ризоев њамчунин гуфт, љасади њамаи њалокшудагонро аз об бароварда, ба зодгоњаяшон интиќол додаанд. Дар њамин њол маќомот мегўянд, њодисаро тањќиќ карда истодаанд. Наздикони њалокшудагон мегўянд, њангоми њаракат ронандаро хоб бурдааст ва мошин ба љарї сарозер шудааст.
12
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
БО ШОИР Дар оѓўши гулафшонат шабе аз шавќ мегуфтам: Бањору лолаву савсан, њама гулњо фидои ту.
ГУФТАНИЊОИ ЗИЁД… Нафс, ки банди фасод аст њанўз, Њалќаи макр кушод аст њанўз.
Гаравгон медињад љон дар бањои як шакарханде, Бубинад њар касе ногањ, агар нозу адои ту.
Он чи аз феъли љањон мебинам, Зиндагї дар дами бод аст њанўз. Кинаву бухл зи нодониву љањл, Шеваву шуѓли њасод аст њанўз.
Самарќанду Бухоро дод Њофиз чун ба маъшуќе, Чи гўям баъди ин дигар, ки ин дунё фидои ту.
Бо киву бањри чи ин љангу ситез, Љањл чун ањли љињод аст њанўз.
Шаби бемоњу рањпоям, канори тирабоѓи шаб, Чунон танњои танњоям, куљої ту, куљої ту.
Илм имрўз фалактоз, вале Аќли мо њукми љамод аст њанўз.
ЊАЙКАЛОНИ ЊАЙБАТ Ин њайкалони њайбат љоне ба тан надоранд, Тимсоли мурдагонанд, аммо кафан надоранд.
Олиме фалсафа мегўяд дарс, Љањлу кибраш ба нињод аст њанўз. Чи илоље, ки худи ањли савод, Хоса, муњтољи савод аст њанўз.
Воњимаанд дар дид, дар арсаи амал њељ, Тарсуву буздилонанд, ѓайри дањан надоранд.
Аз њунар њарф задам, пири хирад Гуфт: - ин мол касод аст њанўз.
Болонишини мансаб, дар анљуман сухангў, Як зарра мењри гарме бар анљуман надоранд.
Интизорем ба фарде, ки варо, Модари дањр назодаст њанўз. Нуќта мондам ба сухан, гарчи маро, Гуфтанињои зиёд аст њанўз. МАРГРО ДИДАЕМ Буду њасти умр, то санљидаем, Печутоби бењисобе дидаем. Хурдаем аз боду борон зарбањо, То чу себи арѓувон рангидаем. Љову нољо аз љавониву њавас, Талху ширин мевањое чидаем. Ранљ дидем аз касу нокас басе, Бесабаб аз кас магар ранљидаем? Зиндагї осон набуду њар нафас, Маргро дар рў ба рўмон дидаем.
Бархе сухансароянд устоди њарзагуён, Маънии бикру мазмун андар сухан надоранд.
АЊЛИДДИН ЊИСОРЇ
Њазёнсарои мењранд дар васфи сабзаву гул, Дар асл агар бубинї, атри чаман надоранд. Љоњу љалоли дониш дар дасти њукми онњост, Огоњие, валекин аз илму фан надоранд. Њељанду њељкора ин бандагони мансаб, Дар бањси худнамої љуз мову ман надоранд. Ёбанд ин аёшон дар мулки ѓайр манзил, Гар айшу нўш бошад, ёди ватан надоранд. Дар чашм менамоянд олуфтаву хуљаста, Тањќиќи њол созї, вазъи њасан надоранд. Дар зери хок бояд, аљсоди мурдадилро Тадбирашон, вале чист, як гўркан надоранд.
Бо сагу бо гурба дорї дўстї, Ин гурезонї зи инсонат чарост?
Як-ду љоми сармади мардафкане, То шиносонад маро бо шахси ман.
ДАР ХАТИ ТАЌВИМ Бе хаёли ту завол аст ин њаёт, Бе љамолат бељамол аст ин њаёт.
Дар рањи найранги нафси њиллахоњ, Пайравї дар кори шайтонат чарост?
Ќудрату нерў бар имонам дињад, Пора созам кўњи ѓам чун Кўњкан.
Ту, магар деву дадї, эй бехирад, Носипосињо ба Яздонат чарост?
Як-ду љоми ишќ бахшам, эй Худо, То дилам гардад аз он партавфикан.
Њар ќадам чоњи фиребу њар нафас афсуни макр, Аќли комил бояду андеша бар марди ќавї.
Маънии њайулќаюм аз зоти туст, Аз ту дар рушду камол аст ин њаёт.
Наќди бовар нест дар андешаат, Заъфи аќлу заъфи имонат чарост?
Бодаи мењрат, ки дар љонам дамид, Ман намегунљам дигар дар хештан.
Чор рўзе зиндагиву ранљу доѓаш бењисоб, Дар шумори дардњо безор аз худ мешавї.
Нашъаи шавки љунунаш дар димоѓ, Дар суроѓат синамол аст ин њаёт.
Кибр дурат бурда аз одамгарї, Ин ѓурури нобасомонат чарост?
Њељ кас аз он чи омад дар нисиб ќонеъ нест, Њар ки дорад орзуе дар љањони маънавї.
Аз ѓами ишќат бувад шодии мо, Бе ѓамат хобу хаёл аст ин њаёт.
АЗ ЊАМА ДОРОИЊО Туро мехоњам имшаб аз њама дороии дунё, Туро аз боѓи шаб, аз домани армону аз руъё.
Бухл дорї, кибр дорї дар нињод, Феълу хўи номусулмонат чарост?
Гар нафањмидї њанўз асрори зист, Бар саволи ту савол аст ин њаёт.
Чун туву чун ман сухангустар басест, Эй туфайлї, шўру исёнат чарост?
Марди рањ, марди њунар боист буд, Кай ба номардон њалол аст ин њаёт!
Хомўшї аз њарфи пуч авлотар аст, Ин њам њарфи парешонат чарост?
Шўру ѓавѓо карданат аз бањри чист? Худ њамоно ќилу ќол аст ин њаёт.
ДАРКИ МАЪНО Чун ту мехоњї, ки бар маъно расї, Бол бикшо, то бар он боло расї.
Хуни дил чун ѓунча хурдем, эй басе, То даме чун гул агар хандидаем.
Берун аз аркоми шукр аз лутфи њаќ, Дар хати таќвим нол аст ин њаёт. Бе муњаббат, бе гудози сўзи љон, Сарнавишти пурмалол аст ин њаёт. Гар на субњи суњбати фардо бувад, Ањли дилро эњтимол аст ин њаёт. Аз зимистон рањ барад сўи бањор, Гоњ њаљру гањ висол аст ин њаёт. Кай нафас берун шавад бе зикри ту, Бе хаёли ту завол аст ин њаёт. ЊАР ЧИ КИ БУД Байни мо, њар чи ки буд, охир гузашт, Оташаш, чун сўхт, дуд охир гузашт.
Аз њавас натвон ба маќсуде расид, Љонфидо бошї агар, он љо расї. Аз хирад болу паре омода дор, Метавонї, пас бар он Анќо расї. Гар ту марди роњиву марди њунар, Бар њарими љону бар дилњо расї. Кай умеде њаст дар савдои умр, Ин, ки аз имрўз то фардо расї. Дар билоди ташнагї сад роњро, Бигзарї, ки баъд, бар дарё расї. Шустушў мебоядат аљзои аќл, То ба дарки олами маъно расї.
Ѓуссаву ѓамњои бебунёди ишќ, Аз тамоми тору пуд охир гузашт.
Гар бихонї шеъри ноби Ањлиддин, Метавон он дам ба ќадри мо расї.
Чун буридам аз туву хотираат, Њусни андому намуд охир гузашт.
ЯК-ДУ ЉОМЕ… Як-ду соѓар ишќ, эй соќии ман, То ба шавќу шўр ояд анљуман.
Баргу бори бевафоињои ту, Бар ѓамам ѓам мефузуд, охир гузашт. Хавфњо аз сўзиши љон доштам, Шукр аз он доѓе, ки зуд охир гузашт. Бар табибон эњтиёље њам намонд, Дарди бедармон, ки худ, охир гузашт. Гарчи дардолуд буд фасли видоъ, Он чи ки буду набуд охир гузашт. ЧАРОСТ? Бо хирад дастугиребонат чарост, Бо љањолат ањду паймонат чарост?
Ин чи берўњ аст, ин ањли нишаст, Њамчунони хуфта дар гўри кўњан. Наштаре аз мењру шавќи синадар, Хуни фосидшон бирезад аз бадан. Мешиносад, њар ки худро баъди ин, Чун биафтад пардањои мову ман.
Чароѓи моњ дар даст инизор аст ин дили пурдоѓ, Туро, эй сўзи шавќафзо, туро, эй рањзани дилњо. Хумори суњбати гармам, надорам кор бар олам, Наљўяд ташна ѓайр аз об, ганљи дигар аз дарё. Ту он оби њаётї, ки Сикандар орзу мекард, Њаёти љовидон додї, вале бар Хизри рањпаймо. Тамоми њастиям имшаб хумори бўсањои туст, Замини ташналаб дорад, хумори обу боронњо. Њама андешаам дар домани оѓўши мењрат банд, Дигар фикре куљо гунљад хаёли пурмалоламро.
ТАЗОДИ ЗИНДАГЇ Мушкилоти беш дорад роњи ин умри равї, То ба маќсуде расї, чун боди бесар медавї.
Марди фарбењ орзу мекард, то лоѓар шавад, Лоѓаре месўхт дар андешаи фарбењшавї. Њар сареро як хаёлу њар дилеро маќсаде, Майли оне бар ѓазал, в-он дигар бар маснавї. Он яке аз неъмати олам нагардад серу пур, В-он дигар ќонеъ бувад, аз луќмае нони љавї. Гар зи роњи сидќ бошад кўшиши марди њунар, Мешавад дар пешаи худ номдору мавлавї. Шеваи олам њамин аст аз азал то бар абад, Ту дигар бењуда мељўї дар ин олам навї. ЃАЗАЛИ ЭЪТИКОФ Шудам танњои танњо чанд рўзе, Бурун аз њадди дунё чанд рўзе. Дари дил баста будам аз њавасњо, Буридам аз таманно чанд рўзе. На фикри душману не дўст дигар, Будам бедарду ѓамњо чанд рўзе.
Гули мањтоб механдад, ситора мезанад чашмак, Магар огоњи розам њаст, ин шамъи чаманоро?
Ќадам дар кўчаи одам намондам, Накардам сайри сањро чанд рўзе.
Ба як муят намеарзад бароям сарвати олам, Туро мехоњам имшаб аз њама дороии дунё.
На мобилу на роёна, на ахбор, Буридам аз њама љо чанд рўзе.
ИН ДУНЁ ФИДОИ ТУ Сафои мењру сўзи шавќ мехоњам барои ту, Ба умеде, ки во гардад, дари мењру вафои ту.
Ба нозу ѓамзаи нозукадоён, Набудам њељ парво чанд рўзе.
Ман аз беањдият огањ будам, аммо илоље чист, Дили девонаам гаштаст, охир мубталои ту. Ба ранљиш меравам њар дам, ки дигар бар намегардам, Ба худ љазбам кунї аз нав, магар оњанрабої ту?
Ман аз бегонаву аз ошно дур, Ба худ кардам тамошо чанд рўзе. Фаќат бо худ будам танњо ба танњо, Фароѓ аз доѓи савдо чанд рўзе. Чи суњбатњо, ки бо дил доштам ман, Аз имрўзу зи фардо чанд рўзе. Њама дар банди худ, саргарм аз худ, Шудам огоњи фардо чанд рўзе.
Як-ду љоме, то ки ин дилмурдагон, Берун оянд аз фишори бори тан.
Ба шўру шавќ меоям, рањи кўи ту мегирам, Ба гўши љон расад њар гањ, танини хандањои ту.
Чи бахте будааст ин хилвати унс, Худо њамроз бо мо чанд рўзе.
Як ду љоме зинда созад мурдаро, Ќатрае резад, аз он гар дар кафан.
Садои дилавози андалебон дилбар аст, аммо Навои дигаре дорад, садои дилрабои ту
Њаловат мебарї аз суњбати худ, Агар ёбї ту худро чанд рўзе.
ТАХТАИ СИЁЊ 18 ноябри соли 2014 кормандони ШБДА РВКД дар шањри Душанбе автомашинаи шахсии маро боздошт намуда, ба майдончаи љаримавї оварданд. Њоло оид ба ќонунї ё ѓайриќонунї будани ин њаракати онњо чизе намегўем, зеро ки ба ин масъала бояд аз љониби суд ва прокуратура дар асоси аризањои ман мувофиќи муќаррароти ќонунњо бањо дода шавад. Гап дар сари маблаѓи майдончаи љаримавист, ки ин масъала њоло дар суд бањс карда намешавад ва ё дар баррасии прокуратура ќарор надорад. Аз моддаи 15 Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи њаракат дар роњ" бармеояд, ки аз њуќуќи идора кардани воситаи наќлиёт мањрум намудани ронанда то замони пурра аз байн рафтани сабабњое, ки барои бехавфу хатар идора кардани воситаи наќлиёт монеъ мегарданд, идома меёбад ва дар мавриди ўњдадорињои муќарраргардидаро ба љо наоварданаш ба мўњлате, ки дар Ќонун муайян шудааст, давом мекунад. Кормандони ШБДА РВКД дар шањри Душанбе мошини маро дар санаи 18.11.2014 барои гузаштани мўњлати иљозатномаи шишањои сиёњ боздошт намуданд. Ман дар санаи 21.11.2014 иљозатномаи нав гирифтаам. Яъне, "камбудї" аз љониби ман ба таври ихтиёрї дар байни ду рўз пурра бартараф карда шуд ва мувофиќи муќаррароти ќонун кормандони ШБДА РВКД дар шањри Душанбе пас аз санаи 21.11.2014 дигар њуќуќи боздоштани мошини маро надоранд. Дар асл чї њолат рух додааст? Ман аз њамон сана то имрўз мошини худро аз майдончаи љаримавии ШБДА РВКД дар шањри Душанбе бароварда, соњибї ва ихтиёрдорї карда наметавонам, чунки ба кормандони ШБДА РВКД дар шањри Душанбе маъќул нашудаам ва онњо барои мурољиатњои ман ба маќомоти дахлдор ният кардаанд, ки љазои маро дињанд, то ки ба дигарон ибрат шавад. Дар баробари ин нияти онњо бо бањонаи маблаѓи майдончаи љаримавї њарчї зиёдтар пул кор кардан аст. Майдончаи љаримавии ШБДА РВКД дар шањри Душанбе дар њавои кушод љойгир шудааст, ки мошин аз таъсири номатлуби барфу борон ва офтоби сўзон эмин намемонад. Дар ин майдонча њељ гуна хизмат расонида намешавад. Агар мошин дар муддати дуру дароз дар ин љо монад, аккумулятораш мешинад, дами чархњояш мебарояд, аз таъсири боду њаво ифлос мешавад... Маълум гардид, ки барои дар муддати як шабонарўз дар майдончаи љаримавї нигоњ доштани мошин 9 сомониву 60 дирам пардохтан лозим будааст. Дар истгоњњои муќаррарии наќлиёт, ки ба ШБДА не, балки ба шахсони алоњидаи воќеї ва њуќуќї тааллуќ доранд, вобаста аз шароит ва хизматрасонї барои як шабонарўз нигоњдории мошин аз як то се сомонї талаб менамоянд. Барои чї арзиши нигоњдории мошин дар майдончаи љаримавии ШБДА РВКД дар шањри Душанбе назар ба истгоњњои муќаррарї беш аз се маротиба зиёд аст? Хадамоти зиддиинњисории назди Њукумати Љумњурии Тољикистон чаро чунин монополияи сунъиро нодида мегирад? Агентии назорати давлатии молиявї ва мубориза бо коррупсия чаро санадњои меъёрии њуќуќии БДА-ро оид ба ситонидани маблаѓ намесанљад, ки чунин санадњо барои коррупсия роњ мекушоянд? Масалан, агар ронанда ба монанди ман соддаи ќонундон набошад, БДА-ро дуруст фањмида,
Њукумати Тољикистон бар ивази Маркази гармидињии 2 дар шањри Душанбе ба ширкати чинии ТВЕА иљозат додааст, ки дар ду кони тилло дар ноњияи Айнї корњои омўзиширо шурўъ кунад. Мурод Љумъазода, сардори Саридораи геологияи назди Њукумат 6-уми январ ба хабарнигорон гуфт, ки баъди сохтани Маркази гармидињии 2 ин ширкат мавриди таваљљўњи Њукумат ќарор гирифт. Њоло ин ширкат барои корњои омўзишї дар кони тиллои Кумарѓи боло ва Дуоба дар ноњияи Айнї иљозатнома гирифтааст. Аммо ќарордод барои истихрољи тилло бо ин ширкат њоло ба имзо нарасидааст. Ба гуфтаи Љумъазода, баъди омўзиш ширкати чинї имкон пайдо хоњад кард, ки истихрољро дар як кони тилло шурўъ кунад.
Оњ, ман шуморо нашинохтам!!!
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
13
Бой мешавї!!!!
мошинашро аз майдонча мебарорад, яъне эњтимоли коррупсия вуљуд дорад. Агар коррупсия љой надошта бошад, оё гуфта метавонем, ки мошини кадом шиносу хеши корманди масъули БДА дар ин майдончаи љаримавї боре нигоњ дошта шудааст? Агар шиносбозї ва хешутаборчигї набошад, чаро мошинњои дар ваќти рейд дар санаи 18.11.2014 боздошташуда сариваќт ба соњибонашон баргардонида шудаанд, аммо мошини ман новобаста аз бартараф гардидани "камбудї" дар майдончаи љаримавї мондааст? Барои чї њеч кадом маќом бо кадом маќсад истифода шудани ин маблаѓњоро дар панљ
ШЎХЇ МАКУН БО ГАИ...
ё чи тавр мошини маро аз худ кардаанд соли охир санљида, камбудињои ошкоршударо ба маблаѓсупорандагон маълум намекунад? ШБДА аз њисоби буљет пурра маблаѓгузорї мешавад (маошу мукофот, харидани таљњизот, нав кардани базаи моддї-техникї, харољотњои љорї ва хољагї, таъмир...), пас ин маблаѓситонии иловагиро чї гуна хизматрасонии пулакї номидан мумкин аст? Ё дар сари ин маблаѓ шахсоне нишастаанд, ки ба њеч камбудї роњ намедињанд? Ё ин маблаѓњои махфї њастанд, ки ошкор кардани онњо баробари ошкор кардани сирри давлатї ё тиљоратї аст? Ё маблаѓи майдончаи љаримавї љаримаи иловагист, яъне љазо болои љазо аст? Шарњ медињам: ронанда барои њуќуќвайронкунии маъмурии содиркардаи худ љаримаро мепардозад ва пас аз он кормандони ШБДА талаб менамоянд, ки ронанда бар иловаи љарима боз маблаѓњои барои майдончаи љаримавї њисобшударо пардозад. Ин њолат оё љазо болои љазо нест?! Дар њељ кадом давлати дунё барои як кирдор ду маротиба љазо намедињанд, чунин муќаррарот дар ќонунњои Тољикистон низ таъкид гардидааст. Њамчунин, бояд таъкид намоям, ки љазои иловагиро суд муќаррар менамояд. Агар чунин маблаѓси-
тонї љазои иловагї набошад, пас оё мошинро дар њавои кушод бе нигоњубин боздоштан хизматрасонї аст? Барои исбот кардани он, ки чунин њолат бо маблаѓњои калон алоќаманд аст, метавонем њисоби миёнаро аз назар гузаронем. Дар майдончаи љаримавии ШБДА РВКД дар шањри Душанбе њар як шабонарўз њадди аќќал сад мошин нигоњ дошта мешавад. Аз ин љо, 9,60 сомонї х 100 мошин = 960 сомонї барои як шабонарўз. 960 сомонї х 365 рўзи як сол = 350400 сомонї (ё 351360 сомонї) барои як сол. На танњо дар рўзњои муќаррарї, њатто дар рўзњои љашну истироњат низ дар ин майдонча камаш 100 мошин боздошта мешавад, мисолаш мошини ман, ки новобаста аз бартараф шудани "камбудї" дар муддати зиёда аз 50 рўз љавоб намедињанд. Ин маблаѓњо на ба буљети љумњурї ё буљети мањаллї, балки ба суратњисоби махсуси БДА гузаронида мешаванд, ки БДА барои истифодаи онњо соњибихтиёр аст. БДА ин маблаѓњоро барои чї сарф мекунад? Дар сурате, ки тамоми харољоти ШБДА аз њисоби буљет аст, чаро ин нињод боз суратњисоби махсус кушода, барои њар шабонарўз пур кар-
дани он њаматарафа кўшиш менамояд? Масалан, мошинеро, ки кайњо љавоб додан лозим буд, барои зиёдтар ба даст овардани маблаѓ ѓайриќонунї нигоњ медорад? Ман дар ин љо "камбудї"-ро дар даруни нохунак гирифта, бо ин набудани камбудиро таъкид кардам, аммо оид ба моњияти кор сухан нарондам, яъне сирри тафтишоти пешакї ё судро ошкор накардаам, танњо дар мавриди беасос будани маблаѓи майдончаи љаримавї бањс кардам ва аз эродгирандагон низ хоњишмандам, ки суханро ба дигар тараф набурда, дар бораи маблаѓи майдончаи љаримавї гап зананд. Ман ќабул надорам, ки майдончаи љаримавии ШБДА РКВД дар шањри Душанбе монополияи сунъї бошад ва маблаѓи он назар ба истгоњњои муќаррарї беасос зиёд муќаррар карда шавад. Ё: Шўхї макун бо ГАИ, Гар хеши ГАИ наї!? Њикмат: Шўхї макун ба арбоб, Арбоб занад ба њар боб? Толиби ОРИЁФАР
ЧИНИЊО БАР ИВАЗИ 2 КОНИ ТИЛЛО МАРКАЗИ ГАРМИДИЊЇ СОХТАНД Ин њам дар њолест, ки ба гуфтаи ў, њукумати Тољикистон дар назди сармоягузори хориљї шарт гузоштааст, ки дар Тољикистон истезсоли мањсулоти тайёр аз тиллоро ба роњ монанд. - Минбаъд сармоягузорони хориљї танњо бо њамин шарт дар истихрољи тилло бо Тољикистон њамкорї мекунанд, ки истењсоли мањсулоти тайёри онро дар кишвар љорї кунанд, - мегўяд ў. Бештари ширкатњои хориљие, ки дар Тољикистон ба истихрољи тилло машѓуланд, ширкатњои чинї мебошанд.
Соли гузашта як ширкати чинї аз истихрољи тилло дар кони Пасеруд дар Мурѓоб даст кашидааст. Аммо Мурод Хон, сардори Саридораи геология мегўяд, дар бораи ширкатњои истихрољкунанда ва шумораи даќиќи онњо маълумот надорад. Њатто мегўяд, дар бораи шумораи даќиќи конњои тилло ва дар кадоми онњо корњои иктишофиву истихрољї рафта истодааст, чизе намедонад. Тибќи маълумоти расмї, захираи тиллои Тољикистон, ки дар натиљаи тањќиќотњои геологї муаян шудааст, 500 тоннаро ташкил медињад.
МУРОД ЉУМЪАЗОДА, САРДОРИ САРИДОРАИ ГЕОЛОГИЯ
14
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
ЧЕЊРА
ЧЕЊРА
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
15
НУРИДДИН САИДОВ Нуриддин Саидов 25 ноябри соли 1956 дар дењаи Навободи ноњияи Данѓараи вилояти Хатлон дида ба олам кушодааст. Соли 1983 Донишкадаи давлатии педагогии шањри Душанбе ба номи Т.Г. Шевченко (њоло Донишгоњи омўзгории ба номи С.Айнї)ро бо бањои аъло хатм кардааст. Аввалин фаъолияти мењнатиашро чун омўзгор бо роњхати Вазорати маорифи кишвар дар кафедраи педагогика ва психологияи бахши ќўрѓонтеппагии Донишкадаи педагогї оѓоз намудааст. То соли 1988 дар ин боргоњи илм машѓули кор будааст ва баъд то соли 1991 дар аспирантураи Донишгоњи давлатии Тољикистон тањсил кардаву рисолаи илмиашро дар мавзўи "Масъалањои истеъдод дар таърихи фалсафа" ("Проблемы способностей в истории философии") њимоя намудааст. Солњои 1991-1992 муаллими калони кафедари фалсафа ва илмњои љамъиятї ва ноиби декани факултаи педагогии Донишкадаи давлатии омўзгории шањри Ќўрѓонтеппа ба номи Носири Хисрав буд. Аз соли 1992 то 2006 ассистент ва баъд дотсенти кафедраи умумидонишгоњии фалсафаи Донишгоњи давлатии миллии Тољикистон буд. Дар соли 1999 докторантураи кафедраи фалсафаи
Донишгоњи миллиро хатм намуд. Аз соли 2006 ба Вазорати маориф ба кор омад ва то моњи январи соли 2008 сардори Раёсати маълумоти касбї ва баъд мактаби олии Вазорати маорифи Тољикистон буд. Моли 2009 рисолаи доктории худро дар мавзўи "Тањлили муќоисавии таълимоти Аристотел ва Ибни Сино дар бораи инсон" њимоя намуд. 25 январи соли 2008 бо Фармони Президенти Љумњурии Тољикистон ректори Донишгоњи давлатии омўзгории ба номи Садриддин Айнї таъин гардид. Аммо дар ин симмат камтар аз нўњ моњ кор кард ва 10 ноябри њамон сол боз њам бо Фармони сарвари давлат ректори Донишгоњи миллии Тољикистон таъин шуд. Дар соли 2010 вакили парлумон интихоб гардид. Бо нишони сарисинагии "Аълочии маорифи халќи Љумњурии Тољикистон" мукофотонида шудааст. 10 январи соли 2012 вазири маорифи Љумњурии Тољикистон таъин гардид. Нуриддин Саидов оиладор ва соњиби панљ фарзанд мебошад.
Инно лиллоњи ва инно илайњи рољиун. Мо аз Худоем ва ба сўи Ў бармегардем. Ањли ќалами "Нигоњ" ба устод Њамроњхон Зарифї, яке аз давлатмардони бузурги тољик нисбати даргузашти МОДАРАШ изњори тасаллият намуда, аз даргоњи Худованд ба ў ва ањли хонадонаш сабри љамил хоњонанд.
Инно лиллоњи ва инно илайњи рољиун. Мо аз Худоем ва ба сўи Ў бармегардем. Роњбарият ва њунармандони театри давлатии љавонони ба номи М.Воњидов аз марги бармањали МОДАРИ коргардони театр Нозим Меликов андуњгин буда, ба ў аз даргоњи Худованди мутаъол сабри љамил хоњонанд.
Инно лиллоњи ва инно илайњи рољиун. Мо аз Худоем ва ба сўи Ў бармегардем. Њамќаламон, шарикдарсон ва љумла дўстон аз фавти ногањонии ПАДАРИ Раиси Кумитаи давлатии телевизион ва радиои Тољикистон Асадулло Рањмонов љигархунанд ва ба эшон ва пайвандонаш аз даргоњи Худои мутаъол сабри љамил металабанд.
КОМИЛАН «ЉИДДЇ»
“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №41 (423), 7. 01. 2015
ПУРБИНИ «НИГОЊ»
АРИЗАИ ИСТЕЪФО Ба Парвардгори оламиён Аз Шайтон (Иблис, Азозил) АРИЗА Бо салом ба Парвардгори Мутаъол. Инсони имрўзї дар хеле аз масоил аз ман сабќат гирифтааст: 1. Дар фиреб додан аз ман устодтар шудааст, то љое, ки метавонам шогирдаш бошам. 2. Як гурўњ инсонњое пайдо шудаанд, ки кўшиш мекунанд маро - Шайтони раљимро, ки рисолатам васвос кардан аст, васвос кунанд ва ман метарсам рўзе ба васвоси эшон бияфтам. 3. Кайњост ман инсонњоро ба дурўѓ гуфтан ва ѓайбату тўњмат кардан тарѓиб намекунам, чун забони худи онњо танњо машѓули њамин се амал аст. Њатто гурўњњое зуњур кардаанд, ки шуѓлашон танњо навиштану пањн кардани тўњматњост. Гоње чунон тўњмате месозанд, ки ману фарзандонам аз њайрат чанд рўз аз сухан гуфтан боз мемонем. 4. Ќаблан ман онњоро ба фањшу зино даъват мекардам, акнун онњо маро. 5. Яке аз рисолоти ман даъвати инсон ба ќатлу куштор буд, акнун худи онњо он ќадар мекушанд, ки метарсам рўзе маро њам сар зананд. Мантиќан њам ин кор баъид нест, чун худашон аз ман сабќат гирифтаанду дигар ба ин фаќир ниёзе надоранд. 6. Ќаблан њар касе ба сарварї даст ёфт, ба зулму истибдод тарѓиб мекардам, акнун њар нафаре аз онњо, мекўшад ба сарварї расад, то бо зулму истибдод сарват ба даст орад. 7. Ќаблан пешвову имомонашонро бо њар роње мефиребидам, то ќалбашонро ба ман бифрўшанд,
акнун онњо ќалбашонро ба онњое фурўхтаанд, ки дар шайтанат аз ман хеле пешрафтатаранд. 8. Ќаблан мекўшидам дар намозашон чизњои гумкардаашонро ба хотирашон биёварам, акнун онњо агар чизеро фаромўш карданд ба намоз меистанд, то ман ба хотирашон биёварам. 9. Ќаблан мекўшидам онњоро ба ибодати ѓайри Шумо водор кунам, акнун гурўње аз эшон мехоњанд маро дар тарѓиби гурўњи дигар барои ибодати санаме бо номи Доллар истифода кунанд. 10. ...ба хотири дароз нашудани матни ариза, аз беш аз ин мисол задан худдорї мекунам. Бо назардошти масоили зикршуда ва њифзи љону номуси банда аз дасти инсон (чун маро то ќиёмат мўњлат додаед) хоњишмандам ба истеъфои банда мувофиќат намоед. Бо ташаккур, Шайтон
Шайтонро буридам!!!!!
МАНГАР, КИ КЇ МЕГЎЯД...
16
Майсам ЉАВОДЇ, филмсоз: - Замони Ќољор, ки Ислом њанўз набуд, вале мардум дўст медоштанд, занњоро мегуфтанд, сатр бардоред. Ислом шуд, њоло занњоро калтак мезананд, ки сатр бикунед. Инќилоб меояд, ислом меояд, њарчи меояд, мезанад сари занњо. -Майсами љу, њоли миллатњое, ки занњояшон бесоњибанд, њамин аст: ё ба занњоятон њуќуќи баробар дода, рўи даст мекунед, ё квотаашон дода, дасташон мекунанд.
Барзу АБДУРАЗЗОЌОВ, коргардон: - Ба Зайд Саидов курсии сарвазирї дода шавад. Бигзор Зайд Саидов кобинаи вазирони худро ташкил дињад ва дар вазъи фавќулоддаи иќтисодї фаъолиятро оѓоз кунад. - Барои бунёди як бинои 26 ошёна бо пули будљаву сохтани як њизб 26 соли зиндонаш доданду мехоњед, ки тамоми пули киса,... эъ, мебахшед, будљаву 8 њизби кисагиро дар ихтиёраш гузоранд?!
Муњиддин КАБИРЇ, вакили ЊНИТ дар парлумон: -Парлумон њамон ваќт манфиати мардумро њимоя хоњад кард, ки онро мардум интихоб карда бошад. - О, парлумонро, ки мардум интихоб накарда бошад, шумо чї мехўред дар унљо?! Мисли Бозор Собир мандатро супоред, ки мардум фањманд, парлумон мардумї набудаасту намояндаи мазњабињо Кабирї онро ба нишони эътироз тарк кард.
Нуриддин САИД, вазири маориф ва илм: -Айни њол дар Тољикистон 6 литсейи муштараки тољикї -туркї, мактаби байналмилалї ва як хобгоњи мутааллиќ ба Донишгоњи омузгорї дар ихтиёри ширкати "Шалола" аст. Шахсан ман тарафдори бастани ќарордод бо ширкати Шалола танњо дар сурати хайриявї њастам, на зиёда аз ин. - Шахсан шумо бояд донед, ки ќонунгузории Тољикистон ба њаракату љамъиятњои мазњабї ташкили мактабњои хайриявиро низ манъ кардааст, ё ќонун барои тариќати туркии "Хизмет" ва шумо вуљуд надорад? Бинед-де, бо бастани ин шартнома љинояти хизматї содир накунед.
АКСИ ГЎЁ
Худойбердї ХОЛИЌНАЗАРОВ, директори МТС: -Сарњадбонони тољик на аз љониби Толибон, балки тарафдорони Гулбиддини Њикматёр рабуда шудаанд. - Барои модарони аскарони рабудашуда ва имиљи давлати Тољикистон бару бир аст, ки кї ва барои чї онњоро дуздид. Љомеа мехоњад донад, ки кињо ба ин љинояти нангин роњ доданд ва љавоби давлат чї хоњад буд. Њоло њам, ки дер нашудааст, фењристи ќумондонњо ва гуруњњои љиноии ноњияњои наздисарњадии Афѓонистонро тартиб дода, вуруди онњо ва хешовандонашон ба Тољикистонро манъу ба КДАМ иљозаи мањви тосудии љиноякорони хафвнокро тањия созед. Шариф ЌУРБОНЗОДА, прокурори вилояти Суѓд: - Дар соли 2014 њабдањ парванда мутобиќи банди 401, нишонаи 1-и Кодекси љиноии Тољикистон - "љалб ва иштироки ѓайриќонунии сокинон дар муноќишањои мусаллањона дар давлатњои хориљї" нисбат ба 35 нафар боз кардем ва мавриди тафтиш ќарор додем. Аз байни инњо 18 нафар тањти љустуљўии љиної ќарор доранд ва ин айбдоршавандагон, тибќи маълумоте, ки дар даст дорем, асосан дар муноќишањои мусаллањона дар Сурия иштирок доранд.
«Скайп» - ро яњудињо ихтироъ карданд - гўё дар хонаи ту мењмонњо њузур доранд, аммо хўрондани онњо шарт нест... Раиси Шўрои муњаррирон: Саймиддин ДЎСТОВ dustov@mail.ru
Њафтанома дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон ба ќайд гирифта шудааст.
МУАССИС: Созмони љамъиятии «ИНДЕМ» («Информатика барои демократия ва рушди миллї»).
Котиби масъул: Абўалї НЕКРЎЗОВ nigoh_tj@inbox.ru
Шўъбаи иттилоот ва сиёсат тел: 600 80 38 Шўъбаи тањќиќот ва тањлил тел: 600 80 38 Шўъбаи иљтимоъ ва иќтисод тел: 600 80 39 Шўъбаи реклом ва огоњиномањо тел: 918 74 75 79
- Бо рейдерњои бозори "Сомон" хеле саргардон шудед, вагарна боз 10-12 парвандаи дигар њам боз мекардед.
Дар њафтанома матолибе низ ба нашр мерасанд, ки бо мавќеи идораи он муѓойират доранд. Дар шумора аз аксњое њам аз Шабакаи љањонии Интернет истифода шудааст. Матолиби хусусияти таблиѓотидошта ® метавонанд танњо бо пардохти муайян дар њафтаномаи «Нигоњ» нашр шаванд. Барои дар дигар нашрияњо пурра ё ќисман чоп кардани матолиб ва иќтибосњо аз «Нигоњ» иљозаи хаттии идора ва нишон додани сарчашма дар шакли «аз њафтаномаи «Нигоњ» №_ аз санаи _» њатмист. Њуќуќи муаллифии кулли матлабњои шумора ба идораи њафтаномаи «Нигоњ» ва СЉ «ИНДЕМ» тааллуќ дошта, тибќи ќонунгузории љории Тољикистон ва байналмилалї њифз карда мешаванд. Дар њолати наќзи "Меъёрњои ахлоќии фаъолияти журналистї дар Тољикистон" аз љониби нашрияи мо, бо арзу шикоят метавонед ба Шўрои воситањои ахбори оммаи Љумњурии Тољикистон (Шўрои ВАО - и ЉТ) мурољиат намоед.
Ќимати рўзнома дар фурўши чакана на беш аз 2,5 сомонї Њафтанома дар нашриёти «Мега-принт» чоп мешавад. Теъдод 4 000 нусха Ќимати обуна барои як сол - 78 сомонї. Индекси обуна: 68990 НИШОНИИ ИДОРА: Љумњурии Тољикистон, шањри Душанбе, кўчаи Носирљон МАЪСУМЇ, хонаи 3. Телефон: (44) 600 80 38, 224 25 09 Теъдоде аз њар шумора дар асоси кўмаки техникии (дар шакли ќоѓаз) дафтари САЊА дар Душанбе ройгон таќсим карда мешавад.