Нигох №50 (432). Чоршанбе, 11-уми марти соли 2015

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

Зафар МИРЗОЁН:

1

Ягонагї ва бегонагињои забони порсї САЊИФАИ 8 №50 (432). Чоршанбе, 11-уми марти соли 2015

e-mail: nigoh_tj@inbox.ru

www.facebook.com/nigohtj

Умаралї Ќувватов, роњбари "Гуруњи 24", кушта шуд. Пушти куштори одаме, ки дар Тољикистон пойгоњи љиддии иљтимої надошт, шахсе, ки босавод буданаш зери суол буд, нафаре, ки дар доирањои сиёсї ва коршиносї таќрибан касе ба ў бовар надошт, чї буда метавонад?

БО ШОИР

Дом набояд нињам, чоњ набояд канам… САЊИФАИ 12

ГЕОПОЛИТИКА

Дастпўши абрешимї барои муштњои оњанин САЊИФАИ 10

Куштори Ќувватов 8-УМИ МАРТ

Низомњо таѓйир меёбанд, модар на САЊИФАИ 7

ПУРБИНИ «НИГОЊ»

Муоинаи Пахтагул Панљсолаевна

ЊАМЛА БА ХОНАЌОЊИ СЎФИЁН Дар пайи як њамлаи террористї дар Кобул Бањодурхон Оѓо, пири Умаралї Ќувватов кушта шуд САЊИФАИ 4

САЊИФАИ 16

САЊИФАИ 7

2

ИНТИХОБОТ - 2015

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

Куштор дар Фотењ "Хабарлер" расонаи Истамбул, аввалин ношири ин хабар гузориш дод, ки Умаралї Ќувватов соати 10.30 - и шаби 5-уми март дар кўчаи Симсори ноњияи Мулло Гуронии мањаллаи Фотењи Истамбул аз зарби тир дар ноњияи сараш ба њалокат расид. Дар наворе, ки ин расона аз мањалли сўиќасд пахш кард, љасаде дида мешуд ва ин њам, ки њамсару фарзандон ва њамроњони вањшатзадаи ў чї тавр бо мошини ёрии таъљилї ба бемористон интиќол дода мешаванд. Дар ахбори аввалин ин нукта њам зикр мешуд, ки Ќувватов бо њамсару ду писараш ва аъзои дигари "Гуруњи 24" - Суњроб Тўраев ва Њусейн Ашўров он шаб мењмони Сулаймон Ќаюмов, узви дигари ин созмон будаанд, зањролуд шуда, ба кўча баромадаанд. Аммо дар кўча нафаре ба Ќувватов наздик шуда, чанд калимаи тољикї ба забон овард ва аз паси сараш тир зад.

"Мењмонї" Тафсилоти ин "мењмонї" - и марговарро баъдтар наздикони Ќувватов расонаї карданд. Њамсари маќтул Ќумринисо Њафизова баъди рухсат шудан аз бемористон (он њам то ба охир сињат наёфта, бо забонхат берун омадааст, зеро се духтараш дар утоќи иљораашон дар Истамбул танњо буданд) ба расонањо наќл кард, ки он бегоњ онњоро њамсафи Ќувватов Сулаймон Ќаюмов, ки дар мањаллаи Оќсаройи Истамбул нав хонаи иљора гирифта буд, ба зиёфат даъват кард. Ба гуфтаи ў, шарбату ёгуртњое, ки мизбон рўи хон гузошта буд, талх буданд ва аввал, ў, сипас, писари калониаш Абўбакр, сеюм, шавњараш онњоро чашида, гуфтаанд, ки бисёр талх аст. Вай афзуд, аммо писари хурдї - Усмоналї "ман аз шумо зўр, ман "человек паук" - ам, гўён, як љомро пур карда, нўшид". Њамин тавр, Усмоналї ва ба дунболи ў Ќумринисову баќия мењмонон аз по афтоданд. Умаралї Ќувватов ба Сулаймон рў оварда, мегўяд, ки "ба мо зањр додї" ва ба њозирин амр медињад, ки аз хона бароянд, вагарна њамаи онњоро хоњанд кушт. Суњроб Тураев, яке аз мењмонони дигар мегўяд, ки ў њам баъди хўрдани шўрбо аз њуш рафта, аксарият, ки онљо буданд, баъди истеъмоли хўрок дуруст гап зада наметавонистанд ва забонашон мегирифт. Њусейн Ашўров, яке аз њамроњони Ќувватов барои овардани такси ба кўча меравад. Суњроб Тўраев бењуш шуда, афтода буд. Рањбари "Гуруњи 24" тасмим мегирад, ки ба манзилаш рафта, аз он љо мошини "Ёрии таъљилї" - ро даъват кунад. Аммо Ќумринисо Њафизова мегўяд, дар роњ ў ва Усмоналї роњ рафта натавонистанд ва ба замин нишастанд. Ба ќавли вай, аз як дасташ - њамсараш ва аз дасти дигараш писари калониаш гирифта буданд, то наафтад ва Ќувватов бо дасти дигар сумкањои ўро медошт. Ќумринисо ќотили шавњарашро надидааст. Вай мегўяд, фаќат фарёди дањшатангези писари бузургаш Абўбакрро дар хотир дорад, ки пас аз он шавњараш афтодааст. Ба ќавли ў, ќотил аз таппончаи бесадо тир зада буд ва ваќте шавњараш афтод, пешониаш сўрох буд. Ќумринисо сари шавњарашро рўи зону гузошта, фарёд мекашад, ки "Ёрии таъљилї"-ро даъват кунанд. Мошинњои пулис ва "Ёрии таъљилї" таќрибан баъди 10 даќиќа расиданд... Њоло Ќумринисо, фарзандонаш ва Суњроб Тўраеву Њусейн Ашўров аз бемористон рухсат шудаанд, аммо духтурон ба зудї боз барои муолиља омадани онњоро таќозо кардаанд. Маќомоти тафтишот номи моддаеро, ки аз он Ќувватову њамроњонаш зањролуд шудаанд, эълон накардаанд, аммо гуфтаанд, ки агар берун намеомаданд, то субњ њамагї њалок мешуданд. Ба гумони ѓолиб, сухан аз доруи мадњушкунанда меравад. Ягона нафаре, ки аз ин тавтиа натавонист ба саломат берун ояд, Умаралї Ќувватов, рањбари "Гуруњи 24" буд. Намози

љанозаи ў рўзи 9-уми март дар масљиди Муњаммад Фотењ баргузор ва љасади ў дар оромгоњи Килёси шањри Истамбул ба хок супурда шуд.

"Мизбон" Сулаймон Ќаюмов, сокини 30 - солаи ноњияи Восеъро ба созмон додани куштори Умаралї Ќувватов муттањам мекунанд. Ба ќавли Суњроб Тўраев, ў Ќувватов ва њамроњонашро барои оши худої ва панљсолагии даргузашти падараш даъват карда буд. Ба ќавли Ќумринисо Њафизова, мизбони онњо њангоми мењмондорї рафтори шубњаангезе дошт ва бо телефон зиёд њарф мезад. Вай мегўяд, Сулаймон дар гузашта мењмони хонаи онњо будааст, аммо ўро дуруст намешинохт, вале бо шавњараш дар як масљид намоз мегузошт. Ба гуфти ў, Умаралї Ќувватов ўро "бачаи хуб" ва "даст ба хайр" - у "садаќадењ" тавсиф кардааст. Маќомоти Туркия рўзи 9-уми март боздошти се шањрванди Тољикистон, ки яке ба созмон додан, дигарї, ќатл ва сеюмї, ширкат дар љиноят муттањам мешаванд, хабар дод. Расонањои Туркия навиштаанд, танњо нафаре, ки ќотили Умаралї Ќувватовро дидааст, писари 11 - солааш Абўбакр аст. Аз миёни боздоштшудагон танњо аз Сулаймон Ќаюмов ном бурда мешавад, ки бино ба гуфтаи расонањои туркї, бар ивази пул даст ба љиноят задааст. Ба ќавли ин манобеъ, ўро бо Умаралї Ќувватов муаззини масљиде дар мањаллаи Фотињи Истамбул шинос кардааст. Ин муаззин гуфтааст, Сулаймон соле пеш бо ањли хонаводааш ба Истамбул омада, азбаски пулу љои хоб надошт, дар масљид истиќомат мекард ва бар ивази ин њар рўз масљидро поккорї менамуд. Аммо наздикони Сулаймон дар Тољикистон робитаи ў бо Умаралї Ќувватовро рад карда, мегўянд, ў дар Восеъ тиљорати мањсулоти хўрока дошт ва барои овардани мол ба Туркия рафта буд. Ба ќавли онњо, Сулаймон 3 моњ пеш ба Туркия рафт, аммо зану кўдаконаш дар Восеъ зиндагї мекунанд ва умуман ба Туркия нарафтаанд. Алишер Неъматов, сардори ШКД - и ноњияи Восеъ ба расонањо гуфт, ки Сулаймон Ќаюмов дар ин ноњия ба ягон тиљорат машѓул набуд.

"Бештар аз он..." Куштори Умаралї Ќувватов, рањбари "Гуруњи 24" маѓзњоро дар Тољикистон тарконд. Аввалин вокунишњо, ки тариќи расонањо нашр шуданд, як осемасариро ба намоиш гузоштанд.

Муњиддин Кабирї, раиси Њизби нањзати исломии Тољикистон куштори Умаралї Ќуватовро ба ин маънї як тавтиа ё иѓво хонд, ки мухолифини сиёсї дар кишварњои ИДМ тањти хатар ќарор доранд. Шодї Шабдолов, раиси Њизби коммунисти Тољикистон инро кўшиши ба вуљуд овардани норозигињо номид. Ба ќавли ў, неруњое дар дохилу хориљ мехоњанд Тољикистонро ноором кунанд. Рањматулло Зоиров, раиси Њизби сотсиал-демократи Тољикистон куштори Умаралї Ќувватовро як њодисаи тасодуфї намехонад, балки як барномаи аз ќабл тарњрезшуда ва "бештар аз он аст, ки тасаввур мешавад". Тањлилгар Раљаби Мирзо мегўяд, "агар њукумати Тољикистон мавќеашро маълум намекунад, худро ба гунаи њукумате муаррифї мекунад, ки дигар тоќати озодандешиву мухолифинро надорад ва болотар аз ин аз њама, њатто аз нерў ва шахсиятњои камнуфуз метарсад".

Генералњои дастрас Маќомоти Тољикистон, ки дар шарњи ин куштор барои расонањои дохилї дастнорас буданд, якбора дар ихтиёри расонањои русї ќарор гирифтанду куштори рањбари "Гуруњи 24" - ро ба тиљорат рабт доданд. Абдуфаттоњи Ѓойиб, раиси Агентии назорати молиявї ва мубориза бо коррупсияи Тољикистон, нињоде, ки алайњи Умаралї Ќувватов парвандаи љиної тањия кардааст, мегўяд, куштори ў ба муомилањои тиљориаш рабт дорад. Генерали милиса Љурахон Маљидзода ба "Интерфакс" гуфтааст, "тибќи иттилое, ки ман дорам Ќувватов дар гузашта бисёрињоро "кидат" карда, тиљоратњои манфиатоварашонро кашида гирифтааст. Бинобар ин, бадхоњони ў низ кам нестанд". Њамин тавр, "Гуруњи 24" њукумати Тољикистонро дар ќатли роњбараш муттањам мекунад, зеро Ќувватов мухолифи сарсахташ ба њисоб мерафт ва тамоми да-

ПИСАР ВА ДУХТАРИ ЌУВВАТОВ ДАР МАРОСИМИ ДАФН

лел барои аз байн бурдани ўро дошт. Аммо манобеъе ишорат ба "Давлати исломї" ё ДОИШ мекунанд. Ва њам бархе ба як тавтиаи бузурге ишорат доранд, ки фаротар аз Тољикистон, њатто минтаќа аст бо ишора ба куштори Борис Немтсов, рањбари мухолифини Русия ва Роњат Алиев, домоди президенти Ќазоќистон. Аз ин ќазия њар кас хулосаи худро дорад ва ба ќавли мардум, "бистарро ба болои худ мекашад". Њоло чанд фарзияро ба баррасї мегирем.

Фарзияи аввал: њукуматї Ин нукта бебањс аст, ки Умаралї Ќувватов ва "Гуруњи 24" барои њукумат дардисари зиёд эљод карданд, бахусус маъракаи густардаи тавњину тањќири рањбарони Тољикистонро на њар аќли солим метавонад тањаммул кунад. "Гуруњи 24" дар Русия миёни муњољирини корї таблиѓоти зидди њукумати Тољикистонро роњандозї кард ва эълон намуд, ки 10-уми октябри соли 2014 дар майдони Исмоили Сомонии шањри Душанбе як гирдињамої созмон хоњад дод. Ин гирдињамої баргузор нашуд, аммо он рўз нињодњои ќудратии Тољикистон сарсон ва дар умум мардуми пойтахту кишварро сахт нигарон кард. Эътирози Умаралї Ќувватов аз он сарчашма мегирад, ки мегуфт, Шамсуллоњ

ХАБАРИ РЎЗ

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

3

Куштори Ќувватов Умаралї Ќувватов, роњбари "Гуруњи 24", кушта шуд. Пушти куштори одаме, ки дар Тољикистон пойгоњи љиддии иљтимої надошт, шахсе, ки босавод буданаш зери суол буд, нафаре, ки дар доирањои сиёсї ва коршиносї таќрибан касе ба ў бовар надошт, чї буда метавонад?

Соњибов, домоди президенти Тољикистон, тиљорату моликият, миллионњо долларашро аз худ кардааст. Умаралї Ќувватов азму адоваташро пинњон намедошт, аммо њукумати Тољикистон њам љиддан аз пайи истирдоди ў буд. Аз ин сабаб, рањбари "Гуруњи 24" аз Русия ба Дубай фирор кард. "Интерпол" бо дархости Тољикистон ўро дастгир намуд. 9 моњ дар зиндон буд, аммо озод шуду дар Ќазоќистону Ќирѓизистон пайдо гашт ва нињоят ба Туркия рафт. Аз ин кишварњо низ истирдоди ў таќозо шуд. Пулиси Туркия низ ўро боздошт карда, рањо намуд. Аз ин ќисса, муваффаќ нашудани њукумати Тољикистон ба истирдоди рањбари "Гуруњи 24" бармало аст, аммо ин суолро њам пеш мегузорад, ки чаро Ќувватовро дар Дубай, Ќазоќистон ва Ќирѓизистон, бахусус Русияи криминалї, ки арзиши ин гуна куштор хеле ночиз аст, аз миён набурд? Ин ба он маъно нест, ки аз дасти њукумати Тољикистон ё нињодњои ќудратиаш ин кор намеояд, аммо боз суол мешавад, ки то куљо чунин зарурат вуљуд дошт? Оё Ќувватов хатари љиддї ба њукумати Тољикистон буд ё не? Амалан Ќувватов ва "Гуруњи 24" аз "Ватандор" - и Додољон Атоуллоев бо тундгўиву интиќодњои шадид фарќе надорад, балки як созмони њамеша дар фирор, ѓайримуназзам ва аслан фаъол дар шабакањои иљтимої - Фейсбук, Одноклассники ва сомонаи YouTube аст. "Гуруњи 24" дар Фейсбук 6 њазору 180 узв дорад ва бидуни шак, нисфи он аз афроди ё мухолиф ё бефарќ ба ин созмон иборатанд. Гузашта аз ин, "Гуруњи 24" дар Тољикистон шуњрат ва пойгоњи иљтимої надорад. Њатто ањзоби мухолифи њукумат - ЊНИТ ва ЊСДТ, чењрањои маъруфи сиёсиву динї, њатто хурдтарин чењрањои љомиаи шањрвандї ба он таваљљўњ надоштанду надоранд ва њамеша мекўшанд аз он худро дур гиранд. Худ шахсияти Умаралї Ќувватов низ бањсангез буд. Нафаре, ки замоне ба рањбарияти Тољикистон наздик буд, ваќте мушкил надошт, шикоят њам намекард, њатто ба мухолифини ашаддї эътимод сохта наметавонист, ба таъбири дигар, он гуна наменамуд, ки иддао дошт. Чї њам набошад, дар доирањои сиёсї ва коршиносї ба ў бовар намекарданд. Дигар, љонибдорони Ќувватов дар Русия - пойгоњи асосии "Гуруњи 24" - тањти таъќибу фишор ќарор доранд. Иддае аз сарварони он ба назди рањбарашон ба Туркия фирор карданд, иддаи дигарро маќомоти Русия боздошт намудаанд, њатто яке аз онњо - Маќсуд Иброњимов, бо вуљуди шањрванди он кишвар будан, ба Тољикистон истирдод шуд. Табиист, ки ваќте "Алї рафт, Валї љойгузини ў мешавад". Ќувватов њазф шуд, Гадоев меояд. Ин њам њазф шавад, як нафари дигар. Умуман, барои нобуд кардани "Гуруњи 24" бояд садњо нафарро аз миён бурд, ки ин як маъракаи хеле серхарљ аст ва ба касе даркор нест, бахусус

ЊАМСАРИ ЌУВВАТОВ ДАР МАРОСИМИ ДАФН

вуљуд меорад, ки дар поён онро њам ба баррасї хоњем гирифт.

ТОБУТИ УМАРАЛЇ ЌУВВАТОВ

ваќте сухан дар бораи як созмони аслан номуассир дар сиёсатњои Тољикистон меравад. Дигар, агар њукумати Тољикистон аз тањти дил мехост ўро нобуд кунад, оё ба дасти афроде мекард, ки имрўз боздошт шуданд? Агар дар Туркия сўиќасди мухолифашро ташкил кунад, оќибатњои худро дорад ва инро бояд пешбинї кунад, зеро иљрогарон боздошт мешаванд ва дар тафтишот иќрор мекунанд, ки аз кї супориш гирифтаанд. Агар супоришгар њукумат ё ягон маќомоти ќудратии Тољикистон бошад, шармандагї хоњад буд. Ва дар мулоќоти рањбарон ё вазирони маќомоти зидахли Туркияву Тољикистон ин суол њатман метавонад садо дињад ба ин мазмун, ки "дигар кор надорї, ки дар ќаламрави ман амалиёти террористї анљом медињї?" "Гуруњи 24" ваќте дар куштори Умаралї Ќувватов имрўз њукумати Тољикистонро муттањам мекунад, тавре дар боло гуфтем, далелњои худро дорад. Гузашта аз ин, мањз муттањам кардани њукумат мавќеи онро таќвият медињад, далели умда барои таблиѓоташ мешавад. Аммо ба далоиле, ки дар боло зикр кардем, њукумат низ аз ин террор бештар зиён мебинад, ки суд. Њељ аљобат надорад, ки дар њукумат низ ин гардишро касе пешбинї намекард ва њоло дар њолати шок ќарор дорад, бахусус пас аз интихоботи парлумонї, ки интизорињои ањзоби умдаи мухолиф ва љомиаи шањрвандиро барбод дода, умедворињо барои бењбуди фазои сиёсї ботил шудаанд. Террори як сиёсатмадори мухолифи њукумат вазъро бадтар вахим мекунад, на ин, ки оппозитсияи нокораи бе ин њам ромшударо тарс медињад. Аз дигар тараф, ин эълони љанг бо мухолифине буда метавонад, ки аслан ќудрати муќовиматро надорад, дурусттараш, "љанг бо осиёбњои бодї", њисоби хом аст. Ин, ки мухолифини сиёсии њукумати Тољикистон мегўянд, ин куштор сиёсї ва барои тарс додани мухолифин аст, хато намекунанд. Онњоро на њукумат, балки худашон тарс медињанд. Аммо муњим ин аст, ки маълум шавад, кї тарс медињад? Посух ба ин суол фарзияи дигарро ба

Фарзияи дуюм: "Давлати исломї" ё ДИИШ Ин фарзияро зоњиран онњое ба миён афканданд, ки мехоњанд "из" - и њукуматро аз ин тавтиа дур афкананд. Бино ба ин фарзия, куштори Умаралї Ќувватов кори дасти "Давлати исломї" ё ДИИШ аст. Далел тањдиди Абухолиди Кўлобї, ё Нусрат Назаров, яке аз тољикони фаъол дар сафњои "Давлати исломї" аст, ки боре њангоми суњбат тариќи навори видеоии интернет ба љони Умаралї Ќувватов ва Додољон Атоуллоев тањдид карда буд. Онњое, ки мехоњанд ин фарзия матрањ шавад, пеш аз њама ин далелро доштанд, ки Ќувватов ба "ќаламрав" - и "муљоњидини тољик" сар халонд. Воќеан, як рўз ќабл аз ин дар "Зелло", шабакаи интернетие, ки "Гуруњи 24" аз он зиёд истифода мекард, ин созмон љињод эълон карда буд. Аммо "љињод" - и Абухолид ва "љињод" - и Ќувватов фарќ дорад. Њарду якдигарро инкор мекарданд. Аввалї, салафї аст, дуввумї, сўфї. Салафият душмани ашаддии тасаввуф аст. Миёни онњо њељ умумияте буда наметавонад. Аммо тасодуф аст, ё њисобшуда, рўзи 7-уми март, ду рўз пас аз куштори Умаралї Ќувватов дар Кобул пири ў - Бањодурхон Оѓо низ кушта шуд. Ин нафар матрањтарин пешвои тариќати наќшбандия дар минтаќа шинохта мешуд. Њоло дар ин куштор њам ишора ба "Давлати исломї" мекунанд. Ва суоле, ки хеле бамаврид буда метавонад, ин аст, ки оё кї ба "љињод" - и Ќувватови сўфї сармоягузорї мекунад? Њељ кас. Њоло танњо неруњое сармоягузорї мешаванд, ки идеологияи салафиро шиор карда, бо Амрикову Саудї таањњуд ва тарњњои кашидаи онњоро иљро мекунанд.

Фарзияи сеюм: Ѓарб ё Русия Куштори рањбари "Гуруњи 24" ба тасодуф ё тарњрезишуда пас аз марги мармузи Роњат Алиев, домоди собиќ ва мухолифи њукумати Нурсултон Назарбоев ва Борис Немтсов, сарвари мухолифини Русия сурат мегирад. Ягон далели рўшан то ба њол ба даст омадааст, ки ин се њодиса ба њам иртибот доранд. Аз ин хотир, сирф тахминї ин кори хадамоти махсуси Ѓарб

ва Русия метавонад бошад: Ѓарб мехоњад мухолифини њукуматњои наздик ба Русияро шўронад ва Русия мехоњад онњоро аз миён барад. Ин фарзия хеле заъиф аст, вале бояд гуфта шавад.

Фарзияи чорум: "Шарики тиљоратї" Фарзияе, ки маќомоти Тољикистон бештар матрањ мекунанд, ба тиљорати Умаралї Ќувватов рабт дорад ва ба ќавли онњо, нафаре ўро куштааст, ки аз сўи ў "кидат" шудааст. Мо ду шарики тиљоратии Умаралї Ќувватовро медонем: яке, Шамсуллоњ Соњибов, дуввумї, Шарофиддин Гадоев. Ахирї, аз хешовандон ва аъзои "Гуруњи 24" - и Умаралї Ќувватов аст. Ба ќавли худаш, аз 117 мошини боркаши ширкати наќлиётии "Голд Тур Транс" танњо 27 ададаш ба худаш ва баќия ба Умаралї Ќувватов тааллуќ доштанд. Аз соли 2012 ин мошинњо дар ихтиёри Ќувватов ва Гадоев нестанд. Мантиќан, мавсуф њељ даъвои тиљоратие ба рањбараш дошта наметавонад. Бар замми ин, дар Иттињоди Аврупо будану паноњгоњи сиёсї даёфтани ў аз Ќувватов вобаста буд. Шамсуллоњ Соњибов, домоди президенти Тољикистон, њоло соњибмулки ширкати "Фароз" аст. Ќувватов даъво дошт, ки ин ширкатро ў таъсис дод, аммо Соњибов кашида гирифт. Аз як сабти суњбати њарду, ки дар шабакањои интернетї њаст, маълум мешавад, ки агарчи Ќувватов асосгузори ширкат аст, сањми Соњибов дар он зиёдтар аст. Худи Ќувватов њам ќаблан дар як суњбат изњор дошта буд, ки агар "Фароз" 800 миллион доллар нарх дошта бошад, њудуди 200 миллионаш аз ўст. Ба љуз ин, сабаби ба мухолифи ашаддии њукумати Тољикистон табдил ёфтани Ќувватовро бархе мањз ин муомилаи Соњибов медонанд, зеро агар ахирї њамкорашро намеранљонд, шояд кор ба ин дараља намерасид. Кадом дараља? Куштори Ќувватов шояд танњо хабар тайи солњои ахир дар бораи Тољикистон аст, ки тамоми расонањои љањонї пахшаш карданд. Ин ба он маънист, ки онњо аз ин ба баъд ќазияи Ќувватовро пайгирї хоњанд кард ва он аз сархати ахбори расонањои љањон нахоњад рафт. Барои њар нафаре, ки имиўи Тољикистон барояш азиз аст, ин як гапи калон аст. Фаромарзи ФОЗИЛ

4

РАВАНД

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

Бо гузашти бештар аз 20 сол аз истиќлолияти давлатии кишварњои пасошўравии Осиёи Марказї сиёсати бархўрд бо мухолифон аслан таѓйир накарда, балки хашинтар аз гузашта шудааст Зарфи ду ё се њафтаи охир олам шоњиди марги се мухолифи давлат дар кишварњои пасошўравї шуд ва аз ин се ду нафари онњо дар хориљ аз кишварашон ба њалокат расиданд. Яке дигар дар ќалби мамлакаташ њадафи њамла ќарор гирифт.

24-уми феврали соли љорї домоди президенти Ќазоќистон Роњат Алиев, ки солњо ба инљониб дар мухолифат бо хусури собиќаш ќарор дошта, дар кишварњои Аврупо паноњанда буд, дар зиндони шањри Вена худро овехт. Се рўз баъди ў хабари ќатли яке аз чењрањои матрањ дар олами сиёсати Русия ва мухолифи ашадии президенти ин кишвар Борис Немсов пахш гардид. Немсовро дар рў ба рўи кохи Кремл бо зарби чор тир аз пой дароварданд. Ќотилон аз љойи њодиса ѓайб заданд.

5-уми марти соли равон баъди 6 рўзи марги Немсов дар Истамбули Туркия Умаралї Ќувватов, сарвари созмони "Гуруњи-24" кушта шуд. Суиќасд ба љони Ќувватов ва хонаводааш њамзамон сурат гирифт, онњоро аввал зањр доданд ва баъд дар кўча худи ўро њадафи тир ќарор доданд. Дар аввалин соатњои ќатли Немсов Владимир Путин ба унвони модари ў барќияи тасаллї ирсол кард ва иброз дошт, ки аз ин рўйдод хеле мутаасир аст ва дар наздиктарин фурсат омилони ин њамла ва ин куштор ба сазои аъмолашон хоњанд расид. Аммо бо гузашти шаш рўз аз њалокати Умаралї Ќувватов маќомоти Тољикистон расман њеч изњори назар накарданд, касе то ба кунун масъулияти ин куштори пурдањшатро ба зимма нагирифтааст. Њарчанд пулиси Туркия се нафар аз љумлаи шањрвандони кишварро боздошт ва мавриди пурсиш ќарор медињад. Вале њоло айбнома расман эълон нашудааст ва хабарњое, ки мерасанд, расман аз љониби нињодњои зиратби Туркия тайид нашудаанд. Се нафарро дар Русия низ ба гумони ќатли куштори Немсов боздошт карданд. Аммо бархилофи иддиои њамсафони ў ба назар мерасад аз миёни чанд фарзия тафтишот ба фарзия ва изи исломї таваљљуњ кард ва афроде, ки боздошт шудаанд, низ гуфтаанд, ки ўро барои афкори зиддиисломиаш куштаанд. Марги Роњат Алиев мармуз аст, пулис то ба њол натиљаи ташхисашро расонаї накардааст ва маълум њам нест, ки мухолифи Нурсултон Назарбоев ва падари наберагонашро чї водор кардааст, ки даст ба худкушї занад. Аммо ба муљарради эълони ха-

ЌАЛАМРАВИ НОАМНИ ХАШМ бари фавти Алиев Ќазоќистон расман хостори он шуд, ки муфаттишонаш дар ташхиси сабабњои марги ў ширкат кунанд. Вале ба назар мерасад Тољикистон њич алоќамандие дар тафтиши муштараки ќазияи марги Ќувватов нишон надод. Марги ин се тан дар љомеаи ин кишварњо вокунишњои мухталифро ба бор овард. Дар Русия, ки дар ќиёс ба ду кишвари дигар мухолифони нерумандтар дорад, ангушти иттињом сўи њукумат ва шахсан президенти Путин дароз шуд. Аксари созмонњо онро марги фармоишї ва сиёсї арзёбї карданд. Њоло њам, ки ситезаљўёни исломї боздошт шудаанд, намояндагони муъхолифин онро пазируфтанї нестанд. Њам дар Русия ва њам дар Тољикистон марги ин ду сиёсатмадорро тањдид ба њамаи мухолифони њукумат арзёбї карданд. Њарчанд њоло наметавон гуфт ва далеле њам дар даст нест, ки ќатли Ќувватов кори дасти њукумати Тољикистон бошад. Њамчуноне дар ин маврид тањлилгари шинохтаи рус Аждар Куртов иброз доштааст, "Президенти Эмомалї Рањмон љумњуриро комилан зери назорат дорад ва нишони ин дар парламон роњ

ёфтани чанд њизби президентгаро на аз фишор болои ањзоби мухолиф, балки таќаллуб дар љараёни њисоби овозњо буд. Дар чунин як система Ќувватов ва дигар сарварони мухолиф дар хориљ њич тањдиде ба њукумати ин кишвар дошта наметавонистанд". Марги Умаралї Ќувватов ба дунболи интихоботи парламонї дар кишвар сурат гирифт. Интихоботе, ки ба њизби њоким пирўзии мутлаќ овард ва ањзоби умдаи мухолифи онро аз сањнаи бањсњои парламонї дур андохт. Марги Роњат Алиев бошад дар остонаи баргузории интихоботи зудраси президентї рух дод, ки ќарор аст ба Назарбоеви 75-сола боз як карт-баланши њокимияти 4сола эњдо кунад. Фишорњои равониву љисмонї ва бархўрдњои хашин дар кишварњои пасошўравии Осиёи Марказї аз шевањои баргузидаи низомњои минтаќаанд. Дар арафаи интихобот барин маъракањои сиёсї тањдидњои амниятї эњсос мешаванд. Агар дар Тољикистон ба хотири роњ надодани ањзоби мухолиф аз таќаллуб дар интихобот, фишор ба номзадњо ва мањдудсозии имкони таблиѓот истифода карда бошанд, пас дар Узбакистони

њамсоя даст ба иќдомоти дигар њам мезананд. Чунончї, дирўз хабар дода шуд, ки яке аз фаъолони њуќуќи башари ин кишвар Алиќул Саримсоќов, ки муќобили пешбарии номзадии Ислом Каримови 77-сола ба маќоми раёсати љумњурї садо баланд карда буд, нопадид шудааст. Гуфта мешавад, ки Саримсоќов узви Анљумани дифоъ аз њуќуќи башар буда, бино ба иддиои њамкораш Шўњрат Рустамов аз рўзи 3-уми март ѓайб задааст. Ва ба назар мерасад бо гузашти бештар аз 20 сол аз истиќлолияти давлатии ин кишварњо сиёсати бархўрд бо мухолифон дар мамолики пасошўравии Осиёи Марказї аслан таѓйир накарда, балки хашинтар аз гузашта шудааст. Сабаб чї аст? Агар рўи кор омадани як оппозитсияи ќавї дар кишвар мўљиби заъфи низоми худкомагї шавад, пас саркўб кардани он акси њол аст? Оќибати кор дар ин ќаламрави хашм ба хайр бошад!

Бобољони ШАФЕЪ

"ИЗИ ИСЛОМЇ" - И ЌАТЛИ НЕМТСОВ Дўстони сиёсатмадори мухолифи рус бар "изи ќафќозї" бовар намекунанд

Иля Яшин, узви њизби "РПР-Парнас", ки аз наздиктарин дўстони сиёсатмадори ќатлшудаи рус Борис Немтсов мебошад, бар ин назар аст, ки куштори ў ангезаи сиёсї дошт ва шахсан ба фарзияи ангезаи исломї аслан бовар надорад. Маќомоти амниятии Русия ба гумони даст доштан дар куштори Борис Немтсов се

табаъаи Чеченистон, аз љумла Заур Дадаевро боздошт карданд ва мавсуф дар аввалин рўз эътироф кард, ки сиёсатмадорро ба хотири тавњинаш ба Ислом њадафи њамла ќарор додаву куштааст. Яшин мегўяд, эњтимоли он вуљуд дорад, ки ќатл изи ќафќозї дошта бошад, вале вай бовар надорад, ки танњо ба хотири изњори назар дар бораи "Шарли Эбдо" мавриди ѓазаби касе ќарор гирифта бошад. "Албатта вай мавзеъгирие дар бораи Ислом дошт, ки ба бунёдгароён писанд набуд, вале дар ќазияи Charlie Hebdo вай на он нафаре буд, ки њарфаш ба ин њад муљиби ѓазаб ќарор гирифта бошад. "Ин як ќатли намоишкорона буд, ки дар рў ба рўи кохи Кроемл анљом гирифт. Ман бовар надорам, ки ќотилон ин амалро бидуни пуштибонии хадамоти махсуси давлатї роњандозї карда бошанд". Яшин њамчунин гуфт, ки тафтишот бояд одамонеро мавриди

пурсиш ќарор дињад, ки ваќтњои охир Борис Немсов аз онњо интиќод мекард. Фарзияи исломї фармоишист, чун ин хеле роњи осонї рањої аз масъулият ва дурї љустан аз зарба ба обрўи Путин аст. "Немтсов ќотилони Charlie Hebdo -ро танќид карда буд, вале њич ваќт зидди Ислом њарфи баде нагуфтааст",- навишт Яшин рўзе ќабл дар сањифаи худ дар Фейсбук. Дар бораи ќатли сиёсї будани куштори Немтсов пештар аз ин њам сиёсатмадори шинохтаи ин кишвар Алексей Навалний, журналист Ксения Собчак ва мудофеи њифзи њуќуќ Лев Пономарёв изњори назар карда буданд. Ба гумони даст доштан ба ќатли сиёсатмадори рус Борис Немтсов ду шањрванди Чеченистон- Заур Додоев ва Бислан Шафанов боздошт гардиданд. Дар аввалин пурсиш Додоев иќрор шуд, ки ќатли Немсов амали дасти ўст ва ин ду тан бидуни кадом

фармоишгаре даст ба ин иќдом задаанд. Њамзамон маќомот аз боздошти ду гумонбари дигар, ки Додоев ва Шафанов ќабл аз ин њодис бо онњо иртибот доштанд, хабар дода мешавад. Вале алњол маълум нест, ки онњо низ чун гумонбар ба њабс гирифта мешаванд ва ё чун шоњид мавриди пурсиш ќарор мегиранд. Гузашта аз ин тафтишот дар мавриди эњтимоли дар ин куштор шарик будани Аскархонов, ки дар гузашта корманди фаврии милисаи ноњияи Шелкови Чеченистон будааст, њадс мезанад. Ахиран Рамазон Ќодиров, президенти Чеченистон аз гумонбар ба куштори Немтсов Заур Додоев њимоят кард ва гуфт вай хеле ватандўсти асил ва мусалмони воќеъист. Рамазон Ќодиров гуфт, ки Додоев наметавонист ба ормонњои миллии Русия хиёнат кунад.

Сафои СОДИЌ

ЯК АСР БАЪД

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

5

ОЁ ВАЌТИ ЌАЛАМ АСТ? Таронаи сиёсї ба истиќболи 103 - солагии матбуоти тољик Иди касбї дорем. Аммо њељ њарфе барои табрики худу њамкасбон надорем. Зарур њам нест. "Ранг бину њол пурс". Њолу рўзгори хароби мо њељ дар расонањоямон тасвир намешавад. Агар гуфта шавад, кайфи хонандагону шунавандагону бинандагони моро мепарронад. Хаппу дам нашрияњо баста мешаванд. Тиражи рўзномањо поён меоянд. Агар 10 њазор буд, ним, 4 њазор буд, 2, 3 њазор буд, 1,5 њазор кам шудааст. Тираж поён, "возврат" боло меравад. Ва як рўз њама "0" хоњад шуд. "Магнат" - њо аз ин, ки замони "мастї" нашрияњоро ќаторак карда буданд, аз афсўсу надомат сар медоранд. "Газет да биё, бача. Арзон шуд!". Чї тур ин матоъи бебањоро фурўшам? Чї тур аз он халос шавам, ки худашро намепўшонад? Љон меканем, ки барои бинандаамон гузориш омода кунем. Аммо касе онро намебинад. Агар бинад, бовар намекунад, зеро он чиро намебинад, ки худ мебинад ё дидан мехоњад. Мо он чиро нишон медињем, ки мо мебинем. Њатто мекўшем, он гуна бинанд, ки мо мебинему мехоњем бинад. Мебинад, ки мо чї тавр воќеиятњоро "њиљоб" мепўшонем. Ончиро намехонад, ки мебинад. Гирду бари маќсад мегардем, аммо маќсадро намегўем. Хонандаи мо, ки бо умед ба сўи об мешитобад, чашмаро хушкида мебинад. Ва аз ин гизалатар мешавад, ки мо дидаву дониста мехоњем ўро ба лаби об ташна бурда, ташна биёрем. Шояд донотар аз мо касе набошад? "Аз бало њазар!" Вой бар мо, ё вой бар онњо? Чаро моро хонанд, чаро моро бинанд, чаро харанд? Њол он, ки бояд моро ќабул кунанд! Зеро замони тафтиањои бузург аст. Мардум бештар аз посух суол дорад. Мехоњад донад, фањмад, ки бо ўву фарзанди ў ва сарзамини ў чї хоњад шуд? Тољикистон рушд мекунад? Барои муњољирин чї сабукї медињанд? Доллар поён меояд, рубл боло меравад? Интихобот чаро чунин шуд? ЊНИТ - ро мебанданд? Ро-

ѓун сохта мешавад? Чаро тољикон ба Сурияву Ироќ мераванд? "Облава" бас шуд? Чаро фалон вазир 3 њазор сомонї маош дорад, аммо бо мошини 100 њазор доллара мегардад? Чаро бачаи фалонї ба фарќи "алиф" аз "бе" намераваду "боло" мељањад, рушд мекунад, аммо бачаи камбаѓал дар њамон "поён" - њо жўлида мегардад? Чаро шиносномаро аз буд зиёд тиљорат мекунанд? Чаро барќ нест? Кай дар Тољикистон озодии байн мешавад? Дарди дили мардумро кї мешунавад? Ва садњо мазўи дигар аст, ки њарфи наву биниши навро мехоњанд. Посухи ин њамаро аз мо мехоњанд, мо аз "боло" - њо. Ваќте мо дидаву дониста, ба воќеият чашм мепўшем, балки аз бараш мехоњем тавре гузарем, ки гўё намегузарем, балки ин тасодуф аст, ки мо аз бари он мегузарем, њатто мехоњем он ќадар хурд шавем, ки њатто њамон воќеият њам моро

набинад, чаро моро бояд эњтиром кунанд, хонанд, шунаванд? Замоне чунин буд, ки медидему азоби виљдон мекашидем. Рисолати касбї моро намегузошт, ки аз бари воќеиятњои талх нагузарем, балки истем, вориди он шавем, ба умќаш расем, онро бозгўем ва худрову виљдони худро ором кунем. Он замон моро мехонданду медиданд. Нафрат мекарданду дўстамон медоштанд. Инро дарк мекарданд, ки мо ќувва њастем, умуман њастем, пушти мо ќонун аст, озодии баён аст ва ќудрате, ки ин њамаро њимоят мекунад. Њоло ин њама нест. Балки умуман чизе нест. Дармеёбем, ки он "спектакл" барои грантњои хориљї будааст. Он ќудрате, ки барояш грант зарур буд, њаќќу њуќуќи моро муроот мекард. Намегузошт, ки кадом фосиди ќонуншикан ва молимардумхўр ба озодии мо дастдарозї кунад. Мехост, ки мо гўему кори онњоро осон кунем.

Моро њамроњу њамсафар медонистанд. Оина дар баробари дўст. Њоло ин ќудрате, ки замоне озодии баёнро пуштибонї мекард, ё сер шудааст, ё ба ин расидааст, ки дигар озодї маќсад ё истгоњи охирини на фаќат ањли ќалам, балки ватан њам нест. Ё гранте, ки барои он мегирад, кофї нест? Ё фањмидаанд, ки роњи озодї роњи онњо нест, балки ин хатар ба "амнияти миллї" аст. Ё умуман њамон ќудрат нест? Њоло хорем. Хор дар пои камтарин як нохалаф, ки озод моро мегираду ба як кунљ мепартояд. Њоло аз як калимаи "нољо" - и рўзноманигоре дар ин кунљи аз ёди Худо њам рафтаи дунё "амният" - и кишваре, минтаќае, пањное, љањону њатто коинот барњам мехўрад. Агар ин калима гуфта шавад, ќонунњои замину осмон, ќонунњои Ому Нютон аз байн мераванд, ќонуни хаос меояд ва башарият рў ба суќут меорад. Иќтисодњо барњам мехўранд, душманони хориљиву њамдастони дохилии онњо ба тањрик меоянд, террористњо пайдо ва љангњо шуруъ мешаванд. Шаб ба рўз, рўз ба шаб табдил меёбад. Дигар њатто рангњоро намешавад ташхис кард, тафовут дод. Мо "зомби" шудаем. Воќеиятњое, ки ба даркашон аслан намеравем, моро асир кардаанд. Он гуна воќеиятро мебинем, ки ба мо менамоянд. Њарчї гуфтанд, њамонро менависем ва он чиро намепурсему наменависем, ки аз мо хонандаи мо, миллати мо интизор аст. Њамон кўдак хуб буд, ки гуфта буд: "Шоњ луч аст!" Мо чунин гуфта метавонем? Њељ гоњ! Ба ман нарасед, ба шумо намерасам!? Шояд умуман пурсем, ки оё ваќти ќалам аст? Ваќти ќаламе, ки маълум нест дар дасти мо чї кор мекунад? Далери ХАЙРУЛЛОЊ

БАЊСИ АЗИЗОВЊО БО "ТОЉИКСОДИРОТБОНК": САРКАШИИ БОНК АЗ ИЉРОИШИ САНАДИ СУДЇ ЉСК "Тољиксодиротбонк" бо гузашти беш аз чањор моњ аз иљроиши санади судї саркашї дорад. Ба гуфтаи адвокати оилаи овозхонњои маъруф Азизовњо "Тољиксодиротбонк" ќарори Суди Олии Иќтисодии Љумњурии Тољикистон аз 8-уми октябри соли 2014-ро, ки тибќи он бонк ўњдадор аст, њуљљатњои манзилњои истиќоматии шањрвандон Ќ.Азизов, М.Искандаров ва А.Искандаровро, баргардонад, иљро кардан намехоњанд. Ин њам дар њоле, ки санади судии мазкур аз рўзи ќабул гардиданаш, эътибори ќонунї пайдо кардааст. Ин манзилњои истиќоматї дар гарави "Тољиксодиротбонк" буданд, ки бо ќарори мазкури суд гарав ѓайриќонунї дониста шуда, бекор карда шудааст. Пас аз ќабули ќарори судї соњибмулкони ду маротиба ба бонк мурољиат кардаанд, ки њуљљатњояшонро баргардонад, аммо бонк дархости онњоро бепосух мондааст. Соњибмулкон барои иљроиши ќарор ба

Суди Олии иќтисодї шикоят бурдаанд, ки дар натиља "Тољиксодиротбонк" барои саркашї аз супордани њуљљати манзилњо љарима шуда, баъдан суд љаримаро ба муњлат додан ба бонк иваз мекунад.

18-уми феврали соли 2015 Суди Олии Иќтисодии Тољикистон бо содир кардани ќарори нав бонкро ўњдадор мекунад, дар муњлати 10 рўз ќарори 8-уми октябрро ба иљро расонад. Баъди ин ќарори Суд соњибмулкон 20-уми феврал ба бонк барои иљрои ќарор мурољиат кардаанд, ки то њол посух надодаанд. Љониби Азизовњо ин беамалии "Тољиксодиротбонк"-ро ќонуншиканї ва беэњтиромї ба низоми судии кишвар унвон мекунад. Љониби соњибмулкон ба ин боваранд, ки мутобиќи моддаи 363-и Кодекси љиноятї чунин амали бонк ба љиноят мансуб аст. Аммо дар "Тољиксодиротбонк" гуфтанд, ки ба дархости Азизовњо аз љониби онњо посух гардонда шудааст, аз тафсилоти бештари посух худдорї мекунанд.

Ёдовар мешавем, ки ќазияи судии оилаи овозхонњои маъруф Азизовњо (гуруњи "Анис", Достони Азиз, Шањроми Абубакр) бо "Тољиксодиротбонк" беш аз якуним сол идома дошта, мавзуи тадќиќоти журналистии нашрияи "Нигоњ" ва нахустин кўшиши манъи чопи тадќиќоти журналисти дар таърихи 102 солаи жуарналистикаи миллї гашта буд. Тирамоњи соли гузашта Суди Олии иќтисодї ба ин ќазия нукта гузошта, бањсро ба фоидаи Азизовњо њал карда буд. Асли ин

ќазияи пурпечутобро дар шуморањои њафтаномаи "Нигоњ" дар силсиламаќолае тањти унвони "Тилисми Тољиксодиротбонк" дар моњи октябри соли гузашта мешавад, мутолиа кард: "Нигоњ" №29 (411). Чоршанбе, 8-уми октябри соли 2014 "Нигоњ" №31 (413). Чоршанбе, 28-уми октябри соли 2014.

Муллораљаб ЮСУФЇ

ЊАМСОЯ

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

6

ЊАМЛА БА ХОНАЌОЊИ СЎФИЁН

Маќомоти Афѓонистон аз кушта шудани Бањодурхон Оѓо ва як пайрави тољики ў бо иттифоќи 9 нафари дигар аз тариќати наќшбандия хабар доданд. Маркази матбуоти вазорати корњои дохилии Афѓонистон дар таъйиди ин хабар ба хабаргузории TojNews гуфт, њамла ба хонаќоњи Бањодурхон Оѓо бегоњии рўзи 7-уми март сурат гирифта, 4 нафар бо иттињоми даст доштан дар ин њамла боздошт шудаанд. Ин манбаъ аз ироаи иттилои бештар худдорї кард. Дар њамин њол, Абдуллоњ Ибодї, халифаи хонаќоњи Бањодурхон Оѓо, ба расонањои Афѓонистон гуфтааст, ки террори пири тариќати онњо њангоми намози шом, замоне иттифоќ афтодааст, ки эшон зимни ракати дуввум "самиъаллоњу лиман њамидањ" гуфта, боло шуд ва њини ба саљда рафтан 3 ё 4 нафар ба хонаќоњ даромада, аз тапончаи беовоз ба сўи намозгузорон тирандозї карданд. Ба ќавли ў, онњо ба забони пашту суњбат мекарданд ва яке фармон дод, ки "тактакашонро кушед!" Вай мегўяд, дар миёни кушташудагон як доктори тиб - Доктор Мањбубї, писари бузурги шайх - Њољї Шоњоѓољон, як соњибмансаби низомии собиќ ва як муриди ў аз шањрвандони Тољикистон ба номи Суннатуллоњ низ буданд. Бањодурхон Оѓо, ки дар миёни мардум ба унвони Шайх Бањодурхон Оѓо маъруф буд, яке аз чењрањои намоёни тариќати наќшбандия дар Осиёи Марказї аст. Дар миёни муридони ў шањрвандони Тољикистон низ њастанд, ки барои тай кардани роњи тариќат ўро пир гирифта буданд. Яке аз муридони Шайх Бањодурхон - Умаралї Ќувватов, рањбари "Гуруњи

Дар пайи як њамлаи террористї дар Кобул Бањодурхон Оѓо, пири Умаралї Ќувватов кушта шуд

24" аст, ки 5-уми март, ду рўз ќабл аз кушта шудани пираш, дар шањри Истамбули Туркия низ аз тири афроди номаълум ба њалокат расид. Наздикони Умаралї Ќувватов ба TojNews гуфтанд, ки рўзи 6-уми март бо Бањодурхон Оѓо тамос гирифта, бо ў дар куљо дафн кардани рањбари "Гуруњи 24" - ро маслињат кардаанд.

Мањз Бањодурхон Оѓо ба онњо маслињат додааст, ки дар њолати пайдо накардани имкони ба хок супоридани љасади Умаралї Ќувватов дар Тољикистон ўро дар замини Туркия дафн кунанд. Расонањои Афѓонистон аз ќавли маќомоти кишвар иттилоъ медињанд, ки ин аввалин њамла ба хонаќоњи сўфиён дар Афѓо-

нистон тайи 50 соли ахир аст ва њатто њељ касе ба ёд оварда наметавонад, ки оё дар кадоме аз марњалањои таърих њамчунин њамла сурат гирифта бошад. То ба њол њељ як аз гуруњњои мусаллањ дар хоки Афѓонистон масъулияти ин њамларо ба зимма нагирифтааст. Тањлилгарони Афѓонистон њам ишора ба

неруњои ѓайритолибонї мекунанд, ки даст ба тахриби маконњои муќаддаси исломї задаанд. Ба ќавли онњо, Толибон бо вуљуди нафрат доштанашон ба осори таърихии ѓайриисломї њељ гоњ ба хонаќоњњои сўфиён, ки дар саросари Афѓонистон теъдодаш ба дањњо адад мерасад, дастдарозї накардаанд ва ё даст ба ќатли ањли тасаввуф назадаанд. Тахриби зиёратгоњњо ва љойњои муќаддас дар Ироќу Сурия ва дар умум њудудњои ба ном "Давлати исломї" зиёд мушоњида мешавад. Ин њаракат, ки аз идеологияи салафия маншаъ мегирад, то ба њол дањњо зиёратгоњро тахриб кардааст. Салафият ягона љараён дар ислом аст, ки тасаввуфро инкор намуда, ањли онро кофир эълон кардааст. Он дар душмании оштинопазир бо тасаввуф ќарор дорад. Асосгузори тариќати наќшбандия Хоља Бањоуддини Наќшбанд, маъруф ба Хољаи Бузург ва Шоњи Наќшбанд, моњи марти соли 1318 дар дењаи Ќасри Њиндувон (њоло дар ноњияи Когон) - и Бухоро таваллуд шуда, соли 1389 дар њамон љо вафот кардааст. Тариќати наќшбандия аз маъруфтарин тариќатњои тасаввуф буда, дар Осиёи Марказї, Русия, Афѓонистон, Эрон, Туркия, Покистон, Њиндустон, Африќо, Сурия, Ироќ, Курдистон ва дигар кишварњои исломї пайравони зиёд дорад. Бузургтарин намояндагони ин тариќат Хоља Ањрори Валї, Мавлоно Яъќуби Чархї, Абдурањмони Љомї, Ањмади Сарњиндї (Имом Раббонї) ва дањњо нафари дигаранд, ки дар дохил ва хориљи кишварњои худ шуњрат доранд. Фаромарзи ФОЗИЛ

САДОИ МАРДУМ

1%

5% 2%

Посухи 7-8

2%

Аз посухи 1 то 6

3%

Дигар

6%

Ташхиси бакорат

Тангии манзил

Маоши паст

2%

Бекорї

5%

Ѓизои нокомил

15%

Натиљаи як пурсиши виртуалї маълум кард, ки мушкили №1 - и њудуди 55 дарсади иштирокчиён бекорї ва маоши паст аст. Никоњи хешутаборї

17%

20%

Дастнорасї ба тандурустии сифатнок

25%

Дастнорасии ќитъаи замин барои сохтмон

22%

10%

МУШКИЛИ №1-и ОИЛАЊОИ ТОЉИКИСТОНЇ БЕКОРЇ, МАОШИ ПАСТ ВА ТАНГИИ МАНЗИЛ

37%

30%

2%

0% 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Назарпурсии ахир зери унвони "Кадоме аз инњо мушкили №1-и оила Шумост?" баргузор шуда, маълум кард, ки 22 дарсади иштирокчиёни он ба варианти "Бекорї" ва низ 17%-и дигар њам ба гузинаи "Маоши паст" раъй доданд.

6 дарсади респондентони ин назарпурсї гузинаи "Тангии манзил"-ро интихоб карда, 3% - и дигар њам ба варианти "Дастнорасии ќитъаи замин барои сохтмон" овоз додаанд. Инчунин, 3 дарсади баъдї низ мушкили оилаи худро "Дастнорасї ба тандурустии сифатнок" арзёбї кардаанд. Љолиб ин, ки 37 дарсади иштирокчиёни ин назарпурсї таъкид кардаанд, ки онњо дар оила натанњо як мушкили №1 доранд, балки тамоми мушкилоти дар боло зикршуда, домангири оилаи онњост. Ва 3% ахир њам гуфтаанд, ки мушкили №1 и онњо "Ташхиси бакорат" ва "Никоњи хешутаборї" мебошад.

Аз љамъи ширкаткунандагоне, ки дар ин назарпурсї раъй додаанд, њамагї 2 дарсадаш "Никоњи хешутаборї"-ро мушкили №1 - и оилаи худ унвон карда, 2 дарсади дигарашон низ ќайд кардаанд, ки мушкили №1 -и онњо "Ташхиси бакорат" мебошад. 6 дарсади дигар њам мушкили №1 - и оилаи худро ѓайр аз ин мушкилњо ном мебаранд. Ин назарпурсї бо супориши њафтаномаи сиёсии "Нигоњ" аз 4-ум то 10 март дар сомонаи Ољонсии иттилооти "Тољнюс" гузаронида шуда, дар он 594 нафар иштирок кардааст.

СУЊБАТИ РАИС - 8-уми марти шўравї "рањої аз банди њурофот ва роњ сўи худшиносї" буд. Бори аввал бонуи тољик омўзгор, табиб, муњандис, журналист... шуд. Шумо чї мегўед?

- Дуруст ин сањифа оѓози давраи њаёти навини танњо занони тољик набуда, балки занони кулли љањонро дар бар мегирифт. Нобаробарњуќуќї, вазъияти мутеонаи зан дар оила ва љамъият, њамчун шахс шинохта ва эътироф нашудани ў, љањолат ва шинохти зан њамчун моликият, ки аз оддитарин њуќуќњо бархўрдор набуд, занљири сарбаста ва танге дар вуљуди нозуки занон буд. Вале, дуруст аст, ки занљири танг дар ваќти кашмакаш ќувват карда наметавонад. Ин аст, ки эътирози занон бањри дарёфти њуќуќњои фитрии худ, њаракати боќувватеро дар љањон ба миён овард, ки он оѓози талоши занон бањри фаъолона дар њаёти иљтимоию сиёсии кишварњои гуногун ширкат варзидани онњо гашта, тавонист дар шинохти чењра, ќудрат, тавонмандї ва љасорати занон сањифаи наверо боз намояд. Тазоди зиндагї дар он буд: мард, ки ўро зан ба дунё оварда, тарбия намудааст, ба таври табиї аз њуќуќњои сиёсї бархўрдор буду оне, ин шахсиятро ташаккул додаст, ин њуќуќњоро надошт. Мустаќилона ва бољуръатона баробари мардон дар соњањои гуногун ќадам задани занони тољик дар шикасти ќолабњо ва тасаввуротњои куњна, ки рисолати занро бенињоят мањдуд мекарданд, инќилоби љиддие гашта, бањри ташаккули тафаккури нав вобаста ба мавќеъ ва манзалати занон заминаи мусоид фароњам овард.

- Симои модари имрўз аз гузаштаи шўравї чї фарќ дорад?

- Дар њар давру замон занон бо мењнати шоистаи худ дар таърихи миллат наќши сазовор гузоштаанд. Низомњо дигар мешаванд, сиёсатњо таѓйир меёбанд, вале зан - модар, ки љавњари ўро мењру муњаббат, самимият ва покию иффат ташкил медињад, дар њама ваќт неруе боќї мемонад, ки инсоният ба ў эњтиёљ дорад. Зеро мањз ў гањвораи инсониятро мељунбонад, ў њасту њаёт боќист, ў њасту чароѓи хонадони мо равшан, тифлаки мо хандон, баракати рўзгори мо фаровон ва муњаббат дар љомеаи инсонї пойдор. Бузургтарин арбобони давлату сиёсат, илму фарњанг, адабиёту њунар тарбиятдидаи Модар буданду њастанд, аз домони поки ў доштаанд, то рафтан омўзанд, аллаашро шунидаанд, то гуфтан омўзанд. Њоло њар яки мо шоњиди онем, ки дар кишварамон барои фаъолияти њамаљонибаи занон имкониятњои мусоид фароњам оварда шуда, љалби васеи онњо дар њама самтњои њаёти љомеа њамеша дар мадди назари Сарвари давлат ќарор дорад. Фармони Президенти кишвар "Дар бораи тадбирњои баланд бардоштани маќоми зан дар љомеа" байни мардум инќилоби фикриро ба вуљуд оварда, дар арсаи љањон давлати демократї ва дунявї будани Тољикистонро бори дигар таъкид сохт. Ин њуљљати муњим њамчун рањнамо барои тањия ва ќабули дањњо санадњои меъёрии њуќуќии дигар, ки ба бењдошти вазъи иљтимої - иќтисодї, фарњангию маънавии оилањо, баланд бардоштани маќоми зан дар чомеа, иштироки фаъолонаи онњо дар идоракунии давлат, тайёр намудани кадрњои болаёќату донишманд аз њисоби духтарон, баланд бардоштани маърифати њуќуќии занон ва бењгардонии вазъи сињатии модару кўдак равона шудааст, замина гузошт. Модари имрўз шахсияти огоњ, бомаърифат, дурандеш, тарбиятгари насли љавону худшинос ва пеш аз њама, модарест, ки рисолати бузурги ватандориро дар дўш дошта, ифтихор аз истиќлолияти мењани хеш дорад.

- Дар гузашта модари тољик талош мекард, ки фарзандонаш соњиби маълмуоти олї гарданд. Чаро имрўз чунин нест?

- Модарони тољик дар ин масъала доимо муносибати огоњона доштанду доранд. Дуруст аст, як даврае буд, ки вобаста ба вазъи сиёсию иќтисодї таваљљуњ ба донишомўзї камтар шуда буд. Вале имрўз мо бо боварї

«

Махфират ХИДИРЗОДА:

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

7

кунад, ки корро дар ин самт минбаъд низ идома дињем, ба натиљањои дилхоњ хоњем расид.

- Аксари њолат модарони љавон бо кўдакон дар кўча мемонанд, њатто мардон аз пардохти алимент њам фирор мекунанд. Оё маълумоте њаст, ки чанд њамсар аз алимент мањруманд?

- Ќонунгузории амалкунандаи Љумњурии Тољикистон дар ин масъала доимо манфиати кўдаконро ба инобат мегирад. Яъне, дар сурати људо шудани зану шавњар масъалаи таъмин бо љойи зист ва људо намудани алимент њалли њуќуќии худро ёфтааст. Аз ин рў, мо гуфта наметавонем, ки чанд нафар зан аз гирифтани алимент мањруманд. Вале мушкилот сари татбиќи ин меъёр аст. Њолатњои зиёде ба чашм мерасанд, ки новобаста ба ќабули њалномаи суд саркашї аз алимент ва созиш накардан њангоми маскун намудани зан дар хонаи шавњар, чунин бањсњо идома меёбанд.

- Љомеаи мо суннатї аст ва табиист, ки арзишњои диниро муњим медонанд. Борњо мешунавем, ки домуллоњо дар амри маъруф њамеша ба бонувон мурољиат мекунанд, ки дар хидмати мард - њамсарашон бошанд ва барон ин аз Ќуръону њадисњо мисол меоранд. Аммо, аз Ќуръ-

"НИЗОМЊО ТАЃЙИР МЕЁБАНД, МОДАР НА" Суњбати ихтисосї бо Махфират Хидирзода - раиси Кумитаи кор бо занон ва оилаи Тољикистон гуфта метавонем, ки ин марњила паси сар шуда, аз пештара дида бештар модарони мо талош доранд, ки фарзандонашон соњиби маълумоти олї гарданд. Бахусус, таваљчуњ ба тањсил ва илмомўзии духтарон сол ба сол зиёд гашта истодааст. Тањлили вазъ дар Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон нишон медињад, ки соли љорї 90 нафар духтарон тибќи Квотаи президентї ба макотиби олии кишвар дохил шуда, 54 нафар хатм кардаанд, ки ин нисбат ба њамин давраи соли гузашта мутаносибан 14 ва 11 нафар зиёд мебошад. Фарогирии духтарон ба синфи 9 235 нафар зиёд гаштааст. Њамзамон бо ѓамхории Сарвари мамлакат аз соли 1997 инљониб беш аз 5100 нафар духтарону писарон аз шањру ноњияњои вилояти Хатлон тибќи Квотаи президенти Љумњурии Тољикистон ба 15 мактабњои олии љумњурї дохил шуда ва зиёда аз 2500 нафари онњо донишгоњу донишкадањоро хатм карда, дар соњањои гуногуни хољагии халќи шањру ноњияњои вилоят кор карда истодаанд. Соли 2014 боз 491 нафар љавонони лаёќатманд, аз љумла 255 нафар духтарон аз шањру ноњияњои вилоят тибќи квота ба муассисањои тањсилоти олии љумњурї дохил гардида, шумораи умумии онњо имрўз 2600 нафарро ташкил медињад. Шумораи донишљўдухтарон аз вилояти Суѓд 14993 нафарро ташкил медињад, ки ин нисбат ба соли гузашта 3185 нафар зиёд мебошад. Ин омор нишонаи болоравии таваљљуњи љомеа, бахусус оилањо, дар масъалаи тањсилу илмомўзии фарзандон мебошад. Дар баробари ин њолатњои монеъ шудан ба тањсили духтарон низ љой доранд, ки бањри бартараф намудани чунин њолатњо пай-

- Зан-модар дар дини мубини Ислом низ маќому манзалати хоса дорад. Дар чандин сурањои Ќуръони маљид њуќуќ ва љойгоњи зан возењу равшан ифода ёфтааст. Дар њадисњои набавї ва ќавли сањобагон низ кадри волои модар борњо таъкид гардидааст.

«

васта бо оилањо корњои фањмондадињї бурда мешаванд.

- Солњои охир масъалае, ки боиси нигаронии њамагон гардидааст, зиёд шудани талоќ байни оилањои љавон аст. Шумо гуфтед, ки баъди доир кардани чорабинињо сатњи ин раванд паст шуд. Кадом чорабинињоро дар назар доред?

- Албатта, људошавии оила падидаи нохуш асту мушкилоти тарбияи атфоли онњоро ба вуљуд меорад. Кумита дар ин самт бисёр корњои назаррасро ба анљом расонида, бо ањолї пайваста суњбату вохўрињо мегузаронад. Њангоми тањќиќоти сотсиологї ва суњбатњо бо оилањои љавон маълум шуд, ки омилњои вайроншавии оилањо, ин омода набудани љавонон ба њаёти оилавї, паст будани сатњи дониши онњо, надонистани њуќуќњо ва уњдадорињои хеш ба сифати њамсар ва аъзои оила, дахолати хешу табор, бемасъулиятии волидайн ва љавонон нисбат ба ташкил ва нигањдошти оила, хушунати оилавї, таваллуди фарзандони носолим, нашъамандї ва майзадагии љавонон, муњољирати мењнатии мардон, бемории яке аз њамсарон мебошад. Натиљањои тањќиќот нишон доданд, ки ташкили чорабинињои маърифатї бо маќсади боло бурдани маърифати оиладорї, корњои фардї бо оилањо, ташкили машваратњои тоникоњї бо издивољкунандагон бо љалби њуќуќшиносон, равоншиносон, ходимони дин ва шахсони дорои таљрибаи бойи зиндагї бо маќсади дарки масъулият дар бунёди оила, ташкили барномањои телевизионї ва ѓ. чорањои пешгирикунандае мебошанд, ки таъсири худро ба пойдории оилањо мерасонанд. Новобаста ба вазъи мављудаи вайроншавии оилањо, яъне дар сатњи љумњурї раванди болоравї доштани онњо, мо тавонистем дар дувоздањ шањру ноњияи љумњурї, аз он љумла шањрњои Панљакент ва Ќайроќќуми вилояти Суѓд, Сарбанд, ноњияњои Файзобод ва Тавилдара, ноњияњои Сарбанд, Бохтар, Хуросон, Ќумсангир, Ќубодиён, Темурмалик, Шўрообод ва Ховалинг, ба паст рафтани ин раванд комёб гардем. Ин натиља моро ќаноат намекунад, вале умедвор ме-

ону њадис оид ба масъулияти мардон дар назди бонувон ва кўдакон намегўянд. Оё ин тањлили яктарафаи дин байни мардон нест?

- Зан-модар дар дини мубини Ислом низ маќому манзалати хоса дорад. Дар чандин сурањои Ќуръони маљид њуќуќ ва љойгоњи зан возењу равшан ифода ёфтааст. Дар њадисњои набавї ва ќавли сањобагон низ кадри волои модар борњо таъкид гардидааст. Бењуда нест, ки дар мамолики Шарќи мусулмонї бо шири модар савганд ёд мекунанд. Зеро модар ѓайр аз ин, ки ба фарзанди худ њаёт мебахшад, инчунин хислатњои накутарини инсониро дар сиришти ў бо шири поки худ љой медињад. Бинобар ин ба манфиати љомеа мебуд, агар њуќуќу уњдадорињои мардон низ дар назди зану фарзандон њарчи бештар талќин карда мешуданд.

- Ваколатдори њуќуќи инсон дар нишасти матбуотии охир изњори нигаронї кард, ки мардон аз пардохт ё муќаррар кардани алимент ба кўдакон сарпечї мекунанд. Чаро домуллоњои мо оид ба ин њолат аз шариат суњбат намекунанд. Оё садњо кўдаки аз љабри бемасъулиятии падарон бо модарони танњо бори рўзгор мекашанд, дар дин гуноњ нест?

- Људошавии оилањо ва бе таъминоти молиявї гузоштани зану фарзандон аз љониби мардон ба як мушкили рўз табдил ёфта истодааст. Мушкилї сари он аст, ки чун баъзе аз мардон аз зан људо шуданд, чунин ќабул мекунанд, ки гўиё аз фарзандонашон низ људо шуда бошанд. Људо намудани алимент ин чораи нињоии хусусияти њатмидошта аз љониби маќомоти судї мебошад. Њар як падаре, ки бо амри таќдир аз фарзандон људо мешавад, бояд бе маљбуркунии иловагї худ ќарзи падарии худро дар назди фарзандон иљро намояд, то ин ки дар айёми пирию дармондагї муњтољу танњо намонад. Вобаста ба масъалаи мазкур мо, агар гўем, ки домуллоњои муњтарами мо суњбат намекунанд, хато хоњад буд. Суњбат мекунанд, вале дар шакли пайваста не.

Њарамгули ЌОДИР

8

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

ЗАБОНИ МИЛЛАТ

ЗАФАР МИРЗОЁН Шумори забонњо дар љањон наздик ба 7000 аст ва тањлилгарони Аврупо дар ин миён 83 забонро аз њама роиљу тавоно донистаанд. Тољикони Вароруд ва Афѓонистон метавонанд ифтихор дошта бошанд, ки забонашон яке аз 83 забони тавонои љањон аст, аммо танњо магар ўро унвон "форсї" бошад. Забоншиносони доно огоњанд, ки забони порсї бар асари њамлаи беамони забони арабї асолати хешро аз даст дода, ошуфтаву бемор гашта буд. Ва чунин бемориро ба сони вируси вогир дастгоњњои давлатдории хилофати Баѓдод ба пайкари забонњои кишварњои забт кардаашон мекоштанд, то дар як замони кутоњ онњоро арабї созанд. Метавон гуфт тозиён ба ин хостори сиёњи худ комёб шуданд ва чуноне медонем мардуми Миср, Сурия, Лубнон ва чанде аз кишварњои дигар забони модарї аз даст дода, забони арабї пазируфтанд ва посдорони њуввияти миллии он кишварњо, то њанўз аз бохти торихии маргбори худ дареѓу дард доранд. Хилофати Баѓдод чун дарёфт, ки фарњангу забони тавонои иронитаборонро наметавон аз байн бурд ва гузашта аз ин мардуми Хуросону Вароруд дирафши коваёнии озодихоњиро бардошта, дар боварињои динии хеш арабгароиро намепазиранд, аз роњи барангехтани туркони хатої ва тагинон (Ќарохониён аз сўйи Бухоро ва Сабуктегиниён аз сўйи Ѓазна), давлатдориву лашкардории сомониёнро шикаста, бо дасти зўри фармонравоёни турк вожањои арабиро љойгузини порсї намуда, забони тавонои порсиро ошуфтаву бемор сохтанд. Барои по бар љо намоёндани ин андеша намунаеро бозгў менамоем, ки баргирифта аз кундуковњои боарзиши донишманди донои Ирон Дориюши Ошўрї аст, ки онро аз китобхонаи Малик дар Тењрон аз рисолаи Абулфазли Байњаќї, дарёфтаанд. Аз он навиштор бармеояд, ки бо амри Мањмуди Сабуктегин ба дабирони девон дастур шудааст, ки дар навиштан ба љойи вожањои форсї вожањои арабї ба кор баранд. Дар он дастур рўйхати вожањое омадааст, ки ба љойи кадом вожаи порсї, кадом вожаи арабиро ба кор баранд: "Ба љойи бустохї (густохї), инбисот нависанд, ба љойи шўридагї, изтироб нависанд, ба љойи ёрї хостан, истиѓоса нависанд, ба љойи зару сим, моли сомит нависанд, ба љойи растагорї, халос нависанд, ба љойи андеша, таамул нависанд, ба љойи орзумандї, таманно нависанд..." 1 Ва дар он номнавис метавон гуфт ба чањорсад вожаи зебои порсї њукми нестшавї тадвин шуда буд. Халифањои Баѓдод бо коштани ин равиш, аз дингустарони фазлфурўш кор гирифта, садњо феълњои таркибии арабї/порсї барсохта ба забони навиштори порсї ворид намуданд, ки чандеро аз ишорањои устод Дориюши Ошўрї бозмеоварем: истихфоф раво доштан, мунќатеъ шудан, мустазид гаштан, муболаѓат рафтан, саъй пайвастан, иќдом намудан, тарњиб намудан, мањзур доштан, мулотафат намудан, таваќќуф кардан, таќоъуд кардан, мусораъат намудан...2 Дар навиштори номбурда, пас аз мутолиаи китоби Торихи Байњаќї, натиљагирї шудааст, ки он арабисозињо дастури Байњаќї набуда,шояд ба фармони Њасани Маймандї, вазири Мањмуди Ѓазнавї ва писараш Масъуд, ки дар замони вазирии Абулаббоси Исфароинї ба порсї менавиштанд, ба арабї бинависанд. Дар тарљумаи "Торихи Яминї", Абулаббоси Исфароинии вазир, барои порсипарастї гирифтори сарзаниши арабгароён гашта, вайро гунањкори нотавонї "дар дабирї ва костагї дар фазл" хондаанд, ки ба ростї њам он санадест гўёву расо аз пешинаи бо зўри фармонравоёни бегона ошуфта сохтани забони ањуроии порсї: "Вазир Абулаббос [и Исфароинї] дар саноати дабирї бизоъате надошт ва ба муморасати ќалам ва мадороти адаб иртиёз наёфта буд ва дар ањди ў мактуботи девон ба порсї наќл мекарданд ва бозори фазл косид шуда буд ва арбоби балоѓату бароъатро равнаќ рафта ва олиму љоњил ва фозилу мафзул дар мартабат мутасовї гашта. Ва чун вазорат ба фазлу фазоили Шайх Љалил ороста шуд, кавкаби китобат аз мањовии њубут ба ављи шараф расид ва гули фазоил ва маъсир ба боди ќабул шукуфта шуд ва рухсораи фазлу адаб ба макони тарбияти ў барафрўхт ва бифармуд, то куттоби давлат аз порсї иљтиноб намоянд ва бар ќоъидаи маъњуди маноширу амсила ва мухотабот ба тозї нависанд, магар љое ки мухотаб аз маърифати арабият ва фањми он ќосир ва ољиз бошад".3 Пайдост, ки вазирону дабирони Султон Мањмуд бе дастури шоњи хунхорамаст, ба кори муњими давлатдорї, чун гузиниши забони де-

вониву дафтардорї, даст дароз намекарданд ва гумон бар ин аст, ки ба Мањмуд (ки халифањо ўро "Ямин - уд - давла" унвон дода буданд) низ ин дастур аз Баѓдод омада буд. Ва чуноне медонем, сипас даст бар равишу устухонбандии забони порсї бурда, ба сарфу нањв ва овои гуфтор дигарсонињо ба бор оварданд ва бад - ин тартиб забони порсиро фалаљ карданд. Зањромезї ба пайкари забони порсї бо ин анљом наёфта, дар замони чирамандии муѓулон, боз њам бо дасти дабирони забонбоз ва сўфиву муллоњои фазлфурўш, на танњо вожањои арабї, балки вожањои туркї низ омехта гардид. Бо ин њама парешонињову зиёноварињо, забони порсии бемору ошуфта, чун гурги хаста захмњои марговарашро лесида, дар пайи боззої буд. Њар вожаи бегонаро, ки бар сараш бор мекарданд ночор мепазируфт, вале аз осиёби забонии њанўз тавонои худ гузаронда, чењраи арабї, ё туркии онро дигар мекард, бо гўиши порсї њамгун месохт ва чунон берун меовард, ки гање соњибони вожа аз ки буданашро дарнамеёфтанд. Аммо дар замонањои вопасин ба ларзишњои турктозиву истеъморї дучор омада, се гўишгарони асосии забон пушти се марзи бегонагињову гусастанињо љой гирифтанд, ки ин људоии марзї дубора ба безабонї ишора дошт. Дар бахше аз Хуросон, ки њамакнун Афѓонистон унвон ёфт, танњо барои аз порсї дур афкандан, ин забонро, "дарї" номиданд, ки ин унвон пайваста ба яке аз сифатњои забони порсї мебошад, на ишора ба дигаргунии забон. Дар Вароруд давлатсозони шўравї, забони порсиро "тољикї" унвон карданд, ки ин вожа баёнгари номи мардуми порсизабони ду соњили рўди Омў буда, ѓолибан барои тамиз додани (фарќи) порсигўён аз туркзабонон ба кор бурда шудааст, на њамчун номи забон. Забони порсии Афѓонистони имрўзин дар баробари њуљуми сахти забонњои арабиву англисї, ба њамлаи забони пашту гирифтор гашта рў ба касодиву ошуфтагї овард. Бо вуљуди пофишорињои посдорони забони порсї, анбўњи вожањои паштуниву урду, ба сони "шоѓли" (љаноб), "чавк" (чорроња), "мирман" (хонум), "пиѓла" (душиза), "суранвол" (додситон), "луйи суранвол" (додситони кул), "пуњонд" (профессор) ва монанди он вожаву таркибњои бешумори бегонаро фармонравоёни нотољик, огоњона ба забони дарї ворид карданд. Аммо дар нисбат бо порсигўёни Ирону Афѓонистон, гўишгарони порсии Вароруд, (тољикон) аз њама беш фарогири њуљумњои камаршикан гаштанд, зеро бар асари чирамандии турктаборони ќарохонї ва шайбониву манѓитї ба сарзамини Вароруд, дарњамомезии тољикону узбакон, шумори зиёди вожањову таркибњои туркии чаѓатої, ба забони порсии тољикї ворид шуда, онро ошуфтатар сохт. Дар забони порсии тољикї вожањои туркиеро љой доданд, ки бо овои гуфтории хашени хеш ба зебоии сухани порсї, зиён оварданд. Чуноне ба њангоми кор гирифтан аз вожањое ба сони "ќатиќ", "ќитиќ", "ќизиќ", "ќудуќ", "ќилиќ", "ќуроќ", "ќайроќ", "ќуюќ","ќучоќ", "суюќ", "чулоќ", "пучоќ", "учоќ", "ямоќ", "чимилиќ", "бутун", "ихчам", "экизак", "йурма", ва монанди он, дар навои забони порсї сактаву нољўриву нозебої ба гўш мерасад.

Љараёни вайронсозии забони порсї дар Варорўд бо ин њама ба поён нарасида, сарнагунсозтар шуд. Чирамандии болшевикњои Русия ба Вароруд ва сиёсати пайгиронаи бунёди забони ягона дар саросари Иттињоди Шўравї ва нотавонсозии њадафмандонаи забонњои мардумони бумї, то љойе барои давлатсозии шўравї муњим буд, ки пешвои љунбиши коммунистї, Иосиф Сталин новобаста ба дурї аз донишњои забоншиносї, китобе зери унвони "Марксизм ва масъалањои забоншиносї" тадвин намуда, барои њамгун сохтани забони адабї бо гўиши тудањо дастур дод. Як силсила пажўњишгоњу конунњои (оташдонњои) забоншиносї дар пайи бозсозии забонњо, бо роњи берун кашидани бахше аз вожањои ноби порсї, бо бањонаи вожагони аз кор афтода ("калимањои архаистї"), ворид сохтани вожаву таркиботи (ба истилоњи он забоншиносон) "русї - интернатсионалистї", њамсон намудани сарфу нањви забони порсї бо дастури забони русї, љойгузин намудани овоњои хоси русии ба забони порсї бегона (ба монанди Ц, Ь, Ы, Щ) ва аз њама шигифтангез аз миён бардоштани дабираи порсї ва бар ивази он бор кардани хати сирилик ва дар саросари Иттњоди Шўравї таъин кардани забони русї њамчун забони илму девону дафтардорї, хазони забони порсии тољикиро пеши рўй намоёнд. Агар он њолати ногувори забони порсии тољикиро бо љонвари хаставу захмбори ба бодияи бепаноњї афканда ташбењ бидињем, ошуфтасозони онро метавон њамсони кафтору кулоѓњои мурдорхор дид, ки њар кадоме барои дарёфти наволае дар талош буд. Агар туркгароён дар пайи олоиши забон хирворе аз вожањои туркиро љой дода бошанд, русгароёни коммунистї дар талоши сохтани забони тољикии сотсиалистї - пролетарї, дастуру ќонунњои бепоя берун мебароварданд ва дар ин миён музофотгароёне пайдо шуданд, ки аз фурсати фароњам овардаи забонсозони сиёсї кор гирифта, бо бањонаи "наздик кардани забони тољикї бо забони халќ", забони адабии порсии тољикиро бо шеваи гуфтори музофоти худ (ки шеваи гуфторашон омехта бо узбакї буд) ягона месохтанд. Дар ин навгароињои вайронсоз пайи пойи насрнависону тарљумонњои музофотгаро хеле равшан ба чашм мехўрад, ки дар навишторњои худ, аз роњи ворид намудани анбўњи вожањои ба порсї бегона, таркибњои феълї ва пасовандњои аз сохтори узбакї баргирифта, ба решаи забон осеб расондаанд. Ба монанди "мана", "канї", "ми", "дия", "даркор", ки баргирифтаи калимањои забони узбакї, "шу", "ќаны", "ми", "эмак", мебошанд. Бознавишти ин нукта ба љост, ки барои ворид кардани бархе аз вожањои узбакибунёд, ќарорњои вижаи Њукумати Тољикистони шўрвї ба тадвин расида буд. Њамин аст ки гўишгарони порсї дар ду ќаламрави дигари забон, яъне дар Ирон ва Афѓонистон, ба чунин гуфтори порсии тољикї дарнамераванд: "Келиноим, дари кўча таќ - таќ, як хабар намегиред мї?", "Канї гўетон, шумо дида истода будаетон чї?!" Ин ду љумла ба забони адабии порсии тољикї шояд чунин баргардон шаванд: "Арўсбону, дарвозаро касе мекўбад, намебинед, ки бошад?", "Акнун бигўед, ки шумо магар он њамаро медидаед?!"

Музофотгарої њамчунон дар Ирону Афѓонистон низ ба забони адабии порсї рахна кардааст. Бахше аз равшанандешони казоии гумроњи Ирон, барои бартарї бахшидан ба гўиши пойтахти кишвари хеш, шеваи гуфтори тењрониро, ки аз забони адабии порсї дар канор љой дорад, намунаи забони сараи порсї бознамоёнда, забони садову симо, минбару маљлису омўзањоро бо вожањои бозору кўчаву сарой пур карданд. Бо коргирї аз пешовандњое ба сони "восам", "восат", "восаш", "бањам", "бањат", "бањаш", дар бархе вожањо дигаргун кардани вокњои "о" бо "у",(нон/ нун, (хоне/хуне), кутоњ сохтани таркиби "аст" (дар феълњо), ба гунаи "у бемор аст"/ "у биморе" ва дањњо вожањои кутоњшудаи (мухаффафи) шеваи омиёна, вориди забони адабї гардидааст. Ва њамин аст, ки порсигўёни Афѓонистону Вароруд ба чунин гуфтори порсии Ирон наметавонанд ба хубї дарбираванд: "Маге митунин восамун ун бастењору аз анбор дарбиёрин?", "Ин чийе диге, ки боњошун миёриву мизори туйе хуне?!" Ин љумлањоро бо забони адабї метавон чунин баён кард: "Магар метавонед бароямон он бастањоро аз анбор дарбиёред?", "Ин дигар чист, ки барояшон меориву мегузорї ба дохили хона". Пойтахтнишинони Афѓонистон низ шумори зиёди вожаву таркиботи хоси гўиши кобулиро бар сари забони минбару дафтару девон рехтаанд, ки низ ба забони сараи порсии дарї бегонаанд. Бад - он гуна ки дар гуфтори садову симо ва минбару нишастњои расмї, падидаи кутоњсозии вожањо, ки дар шевањои гуфтори мардумї (диалектњо), аз љумла дар шеваи кобулї роиљ аст, ба забони китобу нашрияњо љойгузин кардаанд. Чунончи овои "р", аз пешванди "дар" (да), бархе вожањои дигар, ба сони "биги" (бигир) ва аз замири (љонишини) "ман", овои "н" барканор мешаванд. Ва ба чунин гуфтори порсии Афѓонистон, порсигўёни Ирону Вароруд ба хубї дарнамераванд: "Ма ху дига да сари чавк истод будум, ки кати кокот ройи будї.", "Њамдиволойитона бигин да и ќишла чи вахт кандаки ќувой укумати ва чи вахт намойиндаи љилгаи миллї омада буд?!" Бо забони адабї созгор намудани љумлањои боло чунин аст: "Ман ки дигар дар сари чорсў истода будам, ки ту бо амуят (ё амакат) роњї (равон) будї". "Ба њамсояњоятон (њамвандонатон) бигўед, ки дар ин дења кадом замон нерўњои њукуматї ва кадом замон намояндаи шўрои олї омада буданд?!" Посдорони бузурги забони порсї чун Рўдакї ва Фирдавсии озармин, ки оѓози њамлаи марговари забони тозиро бо чашми худ нигариста буданд, офаридањои хешро ба сони намунаи забони содатарину расотарини нигоришии порсї бознамуда, ба забони модарон вожањои арабиро роњ надоданд. Донишварони иронии бузург наздик ба сад сол боз талош доранд, ки ошуфтагињои дар боло ёдшударо аз пайкари забони порсї берун оваранд ва мебояд гуфт то андозае пешравињои чашмгире ба даст овардаанд. Фарњехтагоне, чун Оќо Бузург Алавї, Иброњим Пури Довуд, Яњёи Давлатободї, Ањмади Касравї, Мир Љалолуддини Каззозї ва иштибоњ нахоњам кард, агар бигўям як насли донишиёни Ирон, ки дар оѓози иљодкории хеш низ

БАЊСИ БЕПОЁН

ЯГОНАГЇ ВА БЕГОНАГИЊОИ ЗАБОНИ ПОРСЇ аз забони арабзадаи порсї кор мегирифтанд, дар бузургсолї ба натиљае расиданд, ки бояд аз кор бурдани бешумори вожањову истилоњоти арабї даст кашид. Чунончи Бузург Алавї, Ањмади Касравї, Мир Љалолуддини Каззозї дар навишторњои хеш як силсила вожаву истилоњоти арабиву фарангиро бо муодили порсии онњо иваз намуданд, ки бархе аз онњо аз офаридањои пешиниён ва забонњои куњани иронї баргирифта шудаанд. Ба монанди: "комёфт" ба љойи муваффаќият, "фарохондан" ба љойи даъват кардан, "шолуда" ба љойи тарњ, лоиња, "пайгард" ба љойи таъќиб, "бесўйї" ба љойи бетарафї, "пожнома" ба љойи лаќаб, "сароянда" ба љойи шоир, "нигар" ба љойи назар, "вопасгарої" ба љойи иртиљоъ, "даруна" ба љойи муњтаво, "омўзанома" ба љойи китоби дарсї, "вопасмондагї" ба љойи аќибмондагї, "чопхона" ба љойи матбаа, "хостан" ба љойи таќозо, "баландљойгоњ" ба љойи баландмаќом, "чакома" ба љойи ќасида, "дугони" ба љойи маснавї, "рўгашт" ба љойи реформа, ислоњот, "коргар афтодан" ба љойи таъсир расондан, "боиста" ба љойи лозим, "пайвастагї ва гусастагї" ба љойи васлу фасл, "пайванд" ба љойи алоќа, "гузордан" ба љойи тафсир кардан, "мењдостон" ба љойи роман, "кењдостон" ба љойи повест, "фарогў" ба љойи талаффуз, "дилчасп" ба љойи љолиб, "буридан" ба љойи ќатъ кардан, "вироишгар" ба љойи ислоњсоз, муњаррир, "оѓоз" ба љойи шурўъ, "њаммонандї" ба љойи ташбењ ва монанди он.4 Аммо ба пиндори мо набояд дар љойгузини вожањои куњан ба яксўйи роњ дод, зеро ояндагон ба мушкилї афтода, метавонанд ба забони офаридањои пешиниён дарнараванд. Пазируфтани бархе аз вожањои пешнињод кардаи он бузургворон, гумон меравад амри муњол аст. Ба монанди "зењзод" - насл, "пўш" - љилд "суруда" - шеър, "сароянда" - шоир. Донишиёни Ирон бо он њама густурдагии фановарї ва короии фарњангистони забон, осуда набуда сањмгинанд, ки забони илмии расмиашон дар баробари забони илмии бегона беш аз дањ сол аќибмонда аст. Дар ин бора пажўњишгари доно, доктор Комёри Вањидиён гуфтааст: "Бо њамаи талоше, ки мекунем њамеша њудуди дањ сол аз љадидтарин назароти илмї аќиб њастем ва ба иборати дигар забони илмии форсї дар ин сурат њудуди дањ сол аз улуми љадид аќибтар аст. Мо бояд коре кунем, ки њамзамон бо дунёи Ѓарб, бо назароти љадиди илмї ошно шавем ва њол он ки бо ин барнома њамеша дањ сол бо тозањои илмї фосила хоњем дошт"5 Бо дарки ин ошуфтагињо фарњангистони кишвари Ирон чандест дар пайй вожасозї ва дарёфти муодили вожањои бегонаи илмї мебошад ва то љое дар ин роњ комёфтаанд. Њанўз чанд дањсола пеш дар он љо вожањои фаннии зиёдеро, ба сони "эквивалент" - њаммонанд, "кислота" - тезоб, "эссенция" - љавњар, "коллизия" - бархурд..... бо забони порсї њамгун сохта буданд. Дар дањсолаи ахир фарњангиёни донои Ирон барои дањњо вожањои фаннии навини бегона, муодили шевову гўё пайдо кардаанд, ки дигар акнун вожањое ба сони сообщение (sms) - паёмак, ассистент - дастёр, оператор - корвар, тест - озмуна, фильтр - полоя, E - mail - паёмнигор, индекс - намоя, символ - намод, шифт - навбат, факс - дурнигор, файл - парванљо, флеш - пайкона, микрофилм

- резфилм, микрофон - садобар, макет - намунак ва монанди он ба забони расмии адабї љойгузин шудаанд. Рост аст, ки забони порсии тољикї тавони баёни андешањову бозёфтањои илмиву фанниро надорад ва барои илмї сохтани он кадом талошу кўшиши чашмгире ба нигар намерасад ва чуноне огоњем, имрўз рисолањо барои дарёфти унвонњои илмии њатто соњаи адабиёту забоншиносї бо забони русї навишта мешаванд. Албатта, забонгустарону вожасозони Тољикистон, пас аз истиќлолият ба даст овардан, бархе вожањои аз ёд рафтаро боззої мекунанд. Бад - он гуна ки як идда вожагони 15 - 20 сол пеш ба гуфтору навишторњои расмї роњ надошта, имрўз фаровон ба кор бурда мешаванд ва пайдост, ки ин вожањо дар пайравї бо вожанигории Ирон боззої шудаанд: "маниш", "пажўњишгоњ", "донишгоњ", "бунгоњ", "кўдакистон", "бемористон", "пизишк", "марз"... Мо дар навишторе онњоро "вожањои зиндонї" унвон карда, бар ин андеша омада будем, ки бегонагони тозанда вожањои ањуроии ба нигањбонии сиришти иронитаборї, мењанпарастї ва лашкардорї ишора доштаро ба зиндон афканда, ба љояшон вожањои забони худро љойгузин карда буданд. Ба сони "мењр" - ишќ, "мењан" - ватан, "дирафш" - байраќ, парчам, "гурд" - бањодур, "хуљаста" саъид, "сипоњ" - ќушун, "ќаровул" - посбон, "пирўзї" - ѓалаба, зафар, "рад"... Аммо дареѓ, ки вожасозони тољик ѓолибан вожањои фанние берун меоваранд, ки бештар баргардони тањтуллафз аз забони русї мебошанд ва ё барои баёни њар лафзе, ки дорои як маънї мебошад гање аз ду - се вожа кор мегиранд.. Монанди вожаи русии "эхо" бо таркиби "акси садо" - (пажвок), "автобиография", бо таркиби "тарљумаи њол" - (зиндагинома), "проектор" -дастгоњи филмнишондињї - (нурафкан), "прайслист" - вараќаи бањодињї - (бањонома) ва монанди он. Ногуфта нагузорем, ки наёфтани муодили вожа дар забони худї ва вожаро бо ду - се калима баргардон кардан, гувоњї нотавонии вожасозон ва дар дурї будани забони порсии тољикї аз забони пешиниён мебошад. Гумон мекунам забони порсии Афѓонистон низ гирифтори чунин нотавонї аст. Ин буд нигари гузаро ба раванду равишњои вайронсозии забони порсї дар дарозои њазор соли сипарї гашта, аммо масъала ин аст, ки бо нигаристан ба раванди ѓамангези љањонишавии љањон ва талошњои комёфтаи кишварњои љањонхор, њуљуми забонњои тавонманде чун англисї ва русї, ки забони иљодгарону тавлидгарону содиркунандагони мошину коло мебошанд, сари забони сароишу ситоишу мењрварзиро, ки порсї (тољикї, дарї) мебошад нагун сохта, ояндаи торикашро намоён месозад. Ва ин пешгўйии инљониб набуда, натиљаи пажўњиши як рада донишварзони доно мебошад. Акнун ки порсигўён рўёрўйи ин рухдоди носозгор воистодаанд ва рўзгори имрўзина сохтани вожагони навро фароз меоварад, кадом кунишу вокунишњо дар корзори нигањдошти забони ањуроии порсї боиставу шоиста аст? Ин аст пурсиши рўз, ки посухашро бояд на як нафару ду нафар, балки фарњангистону пажўњишгоњњои Ирон, Афѓонистон ва Тољикистон бидињанд. На танњо посух бидињанд, балки бар-

номаи мушаххасеро пеши дидори фармонравоёни њукуматњо бигзоранд, то ки дар ин се кишвар љунбиши (нањзати) забонсозиву забонгустарї барангехта шавад ва то он љойе ки аз даст меояд, вожањои забони илмиву расмиро њамгун сохта, вожагони навинро дар њамандешии донишварзони се кишвар бисозанд. Дар ин кори нек наќши кишвари Ирон бояд созандатар бошад ва дастандаркорони сарзамини тавонмандтари иронитаборон, дар назди торих масъулияти вижа доранд, масъулияти пешгирии забони порсї аз нобудї. Набояд нодида гирифт, ки як сада пеш забони порсї забони расмии кишварњои Њинд, Покистон, Туркия ва Самарќанду Бухоро, Хоразму Марв дониста шуда буд ва аз оѓози садаи XX, забони порсї бо рањнамоии бевоситаи љањонхорони аврупої аз ин фалот берун кашида шуд. Албатта дар ин роњи пуршебу фароз бо хушкмаѓзони коршикан, унвонпарастони худнамо, донотарошони нодон ва иронгурезони форсиситези бешуморе дучор омада, ба навмедиву дилсардї метавон гирифтор гашт. Метавон бо фазлфурўшоне рў ба рў омад, ки бо љилдњои навиштори хеш, бо ишора ба ќоидањои тадвин намудаи академикњои баландљойгоњи љањон, равандњои фалаљсозии забонро падидаи илмиву табиъї ва гузарои торихї бозгў намуда, њамгунсозони забони порсиро ба кўрароњи рањгумї бикашанд. Љараёни њамгунсозии забони илмиву донишгоњии се кишвари порсигўён шояд беш аз дањ соли талошњову ранљбардорињои пайгиронаро бихоњад ва яќин аст, ки донишварони њар як аз ин кишварњо дар мавриди пазириши вожањо, ба истилоњ "гилемро ба сўйи худ бикашад". Вале вожасозонро мебояд як дастуре тадвин намоянд, ки бар пояи он дар гузиниши вожаи сара нахуст ба порсї будани он, дуввум корбурди он дар забони навиштории гузаштагон, севвум корову зинда будани вожа дар яке аз ин забонњо, ё шеваи гуфтори ин забонњо ва албатта баёнгари маънии он вожаи аз бегонагон баргирифта бошад. Чуноне аз кишварњои аврупої ба сарзамини порсигўён меваву сабзавоте ворид намуда буданд, ки бинобар дар људоии марзї зиндагї доштани гўишгаронаш дар ин се кишвар, онњоро бо вожањои гуногун ном нињодаанд. Дар Ирон картошкаро "себи заминї", дар Афѓонистон "качолу" ва дар Тољикистон бедуни баргардон "картошка" унвон кардаанд , ё помидорро ирониён "гувљи фарангї", афѓонистониён "бодинљони румї" ва тољикистониён аз русї баргирифта, "помидор" номидаанд, ё карами гулрангро ирониён "гулкарам", афѓонистониён "гулпи" ва тољикистониён низ "гулкарам" унвон додаанд ва ё вожаи русии "клубника" - ро дар Ирон "тути фарангї", дар Афѓонистон "тути заминї" ва дар Тољикистон намедонам баргирифта аз куљост, ки "ќулфинай" ном нињодаанд. Акнун чи гуна бояд рафтор дошт, то ки барои њар вожаи бегонаи ба порсї нооњанг, аз миёни ин се забон вожаи гўётаринро сара карда, ба забони адабї (расмї) љой дод. Дар бархе мавридњо гузини-

1 2 3 4 5

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

9

ши дурусти вожа берун аз тавоноии забонгустарон хоњад буд, ки метавон дар барсохтани чунин вожа њар се кишвар муодили људогона дошта бошанд. Яъне ишколе нахоњад дошт, агар яке вожаи "себи заминї", дигаре "качолу" ва севвум "картошка" ро бипазиранд. Аммо дар мавридњои дигар чаро ба љойи "гулпи", аз вожаи порсии гулкарам кор нагирем, ё бар ивази "ќулфинай" ва "тути фарангї", дарёфтаи порсигўёни Афѓонистон, "тути заминї" (ё шањтути заминї) ро ба кор набарем?! Адабиёти њазорсолаи мо, ба вижа сурудањои Њаким Фирдавсї дар "Шоњнома" и љовидонї ганљинаи бењамтои вожањо мебошад, ки порсигўён њанўз аз он кони пургуњар боиставу шоиста бањрагирї накардаанд. Дар ин шоњкори бемарг вожањое ба чашм мехўранд, ки забонгустарон онњоро вожагони аз кор афтода донистаанд, аммо он вожањо њанўз њам дар гуфтори порсигўёни кўњнишин чун њазор сол пеш андешаро расову шево берун меоваранд. Њамон гуна ки дар "Шоњнома" сифати либоси оњанини сипоњиён бо вожаи "руйинлавид" баён гардидааст, ки он сохта аз вожањои "рўйин", яъне оњанин ва "лавид" - рўкаш гардида, мебошад. Вожаи "лавид" баргирифта аз феъли "лавидан" мебошад, ки имрўз дар гўйиши мардумони Вахиё ва Ванљу Дарвозу Рашт, ба маънии гилмолї кардан (раѓд кардан - штукатур кардан), ба кор бурда мешавад. Пайдост, ки раванди њамгунсозии вожањо бо донотарошони вожањароси дар курсии вазорату ваколат нишаста бархурд хоњанд дошт, ки бозсозии забонро бо бањонаи нотавонињои молї ва харљи нољо, бозхоњанд дошт. Чунончи онњо метавонанд иддао дошта бошанд, ки тољикон наздик ба сад сол аз вожањои "русї - интернатсионалистии" "суд", "судя, "прокуратура", "прокурор" "адвокат" кор гирифтаанд ва љойи онњоро ба вожањои "додгоњ", "додрас", "додхоњ" "додситон" додан, гўё сарфу харљи зиёдеро мехоњад. (Шояд бо бањонаи иваз кардани муњр, лавњаи даромадгоњњо, ки гўё ин њама харљи зиёде дорад). Худованд зењни онњоро бад - он сон костааст, ки имсол вожаи "мактаб" ро бо ибораи дилхароши "муассисаи таълимии миёнаи умумї" иваз кардаанд, ки бо чунин КАТИБАИ РЎИ МАРЌАДИ ХОЉАдарозиву АЊРОР нокорагї, хандадор менамояд. Вале порсигўёни Ирон њанўз сад сол пеш бо бањрагирї аз "Шоњнома" ва забонњои куњан, бо як вожаи кутоњу гўё, мактаби ибтидоиро "дабистон" ва мактаби миёнаро "дабиристон" ном гузошта буданд ва чуноне ки мебинем он мардум аз вожагузинии миллї на танњо бесавод намондаанд, балки созандаи нерўгоњи барќи њастаї (атомї) гаштаанд. Дар оѓози ин гуфтумон ёдовар шуда будем, ки донишварони бузурги Ирон беш аз сад сол аст дар навиштањояшон аз вожагони душвориофарини арабї парњез доранд ва мекўшанд бархе вожањои куњан ва порсии миёнаро зинда созанд. Аммо дар кишвари мо дар навишторњову гуфторњои нашрияњо ва садову симо равиши нохушоянди арабгарої ба чашм мехўрад. Њанўз њам ба сони садсолањо пеш, фазлфурўшоне аз миёни рўзноманигорон, барои пеши рў овардани забондонии хеш вожањои гўшхарошу забоншикани тозиеро, чун "муњаќќиќ", "ќарн", "баъдан", "маќар" ва монанди он фаровон ба кор мебаранд, вале ин вомвожањои бо зўри фишор аз дањон берун баровардаро, ки ба навои гуфтори порсї бегонаанд, метавон бо вожањои шевои забони худї баён кард: пажўњишгар (пажўњанда), сада (садсола), сипас (пас), љойгоњ..... Дар поён мехоњам ёдовар шавам, ки инљониб дар пиромуни бењкарди забони порсии тољикї беш аз 10 навишторе зери унвонњои "Хатари марги забони тољикї", "Вожањои зиндонї", "Њамгун сохтани вожањои порсї", "Ѓалатњои академикї", "Иронгурезї ва форсиљудої бар суди кист?", "Дабираи порсї обшхўри забони порсї", дар рўзномањо пеши дидори њамвандон оварда будам ва аз сипосномањои фиристодаи хонандагон дарёфтам, ки забони порсии тољикї посдорони зиёде дорад, ки мехоњанд дар пайи тавонгар кардани забони илмиву "расмии" тољикї бошанд. Худо ёрї дињад, ки донишварону донишёрони порсипарасти се кишвари њамзабон дар конуне гирдињам омада, осебњои бунёдини дар пайкари забон бударо барканор созанд ва бо бањрагирї аз ганљинаи пургавњари он, љањиши тавонмандсозиву ягонагии забони порсиро ба роњ андозанд.

Дориюши Ошўрї,Форсии дарї ва форсии дарї-варї, Дориюши Ошўрї,Форсии дарї ва форсии дарї-варї, Баргирифта аз навиштори Дориюши Ошўрї Бузург Алавї, "Торих ва тањаввули адабиёти љадиди Вањидиён Комёр, "Дар ќаламрави забон ва адабиёти

2014/10/25 2014/10/25 Ирон", Тењрон, 1386 (2007 м.) форсї", Машњад, 1376 (1997 м.)

10

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

Тарњи чинии Роњи бузурги абрешим њадафњои сиёсї, иќтисодї, дипломатї, амниятиро ба њам меорад ва талошест сари бунёди шабакаи инфраструктурие, ки њаљми тиљоратро меафзояд, имкон медињад ба кишварњои минтаќа ворид гардад ва шароит фароњам меорад, ки беш аз њар ваќти дигар аз артиши киштињои зериобї нерумандона ва фаъолона истифода кунад. Солњост, ки Чин талош дорад Осиёи Љанубиро бо "нахи марворид" ба муњосира гирад: шабакаи бандарњои васлкунандаи соњилњои шарќии он бо Ховари Миёна, ки нерўи таъсири истратежии Чинро афзоиш медињад ва муљиби дастрасии бештари Пекин ба обњои озод мегардад. Тааљљубовар нест, ки Њинд ва дигар кишварњо ин равандро бо нигаронии љиддї мушоњида мекунанд. Аммо имрўз Чин мекўшад ба рўи стратегияи худ ниќоб пўшонад. Вай мегўяд, ки мехоњад Роњи бузури бањрии абрешими ќарни бисту якумро барои густариши тиљорат ва бењбуд бахшидан ба иртиботњои фарњангї бунёд созад. Вале њарфу њиљои нарм гумон аст изтироберо, ки кишварњои Осиё ва хориљ аз ин минтаќа доранд, фуру нишонанд. Ин мамолик бар ин назаранд, ки њадафи истратежии Чин њукмронї дар минтаќа аст. Ин ташвишу изтироб асоси љиддї дорад. Ба соддагї лоињаи Роњи бузурги абрешим барои он тањияи гардид, ки Чинро ба маркази нави низом дар Осиё ва минтаќи уќёнуси Њинд табдил дињанд. Гузашата аз ин бо тањкими њокимияти худ дар имтидоди шоњрагњои тиљоратї ва бо истифода аз бањсњои ќаламравї ва бањрї миёни мамолики њамсоя Чин дар талош аст дубора наќшаи геополитикии Осиёро тарсим кунад. Ањамияти истратежии Роњи бузурги абрешими бањрї боз дар ин аст, ки бањси он аз љониби артиши халќї-озодибахши Чин (АХОЧ) пеш бурда мешавад. Генерал-майори АХОЧ Сзи Минкуй исбот кардааст, ки ин ташаббус ба Чин имкон хоњад дод, то кишвар "зоњири љадид"-и худро бисозад. Ин дар њолест, ки Иёлоти Муттањидаи Амрико дар њоли њозир мавќеъи пешинаи худро дар Осиё аз даст додааст. Дар њамин њол тањлилгарони АХОЧ мекўшанд бо њар роњ мављудияти умумият миёни Роњи нави бузурги абрешим ва лоињаи "нахи марворид"-ро рад намоянд. Онњо аз сафари бањрии дарёсолори чинї, адмирал Чжен Ње њарф мезанад, ки дар љустуљўи љавоњирот бо киштињои худ то Африќо расида буд. Тавре узви Комиссияи марказии њарбї Сун Ситзин мегўяд, адмирал Чжен аз роњи ќадимии бузурги абрешим истифода кард, аммо дар ин росто вай њатто як дойм заминро њам ишѓол нанамуд ва кўшид "њукмфармоии бањрї"-ро дар ин ё он ќаламрав таъмин созад. Њарчанд дар ин таърих аз рўйдодњое низ њикоят мешаванд, ки ин дарёсолор аз неру истифода мекард, масалан ањолии

"ЊАМА ОК!" Бардоштњои сайёњони араб, ки дар роњи Душанбе-Њулбук њољатхона наёфта буданд

ГЕОПОЛИТИКА

ДАСТПЎШИ АБРЕШИМЇ БАРОИ МУШТЊОИ ОЊАНИН

тањљоро мекушт, њокимонашонро сарнагун месохт ва ба њалокат мерасонд, то ин ки гулугоњњои бањриро зери назорат дошта бошад. Дар асл бошад миёни Роњи бузурги абрешими бањрї ва "нахи марворид" фарќ хеле кам аст. Ин њам боз дар њолест, ки Чин барои татбиќи амалии ин ташаббус гўиё аз шевањои мусолиматомез ва сулњљўёна кор мегирад, на њамкорињои барои љонибњо манфиатовар, балки таъмини бартарияти истратежиро дар мењвар ќарор додааст. Гузашта аз ин Роњи бузурги абрешим бахши људоинопазир аз љоњталабии Љин Сиёпин, райиси давлати Чин ва татбиќи амалии "орзуи чинї" мањсуб мешавад. Љин Сиёпин мехоњад бо ин васила шаъну шуњрат ва маќоми ќадимии Чинро барќарор созад. Чин дар замони њукумати Си хеле бештар аз дигар сарварони ин кишвар ба сармоягузорињо ва дигар фишангњои иќтисодї даст задааст, то талош кунад њамсоягонашро дар вобастагии иќтисодї аз Чин нигоњ дорад ва њамкорињо дар самти амният ва бахатариро бо ин мамолик густариш дињад. Барои тавсеъаи Роњи бузурги абрешими бањрї Си аз Хазинаи Роњи бузурги абрешим ба маблаѓи 40 миллиард доллари ИМА ва маблаѓгузорињое истифода мекунад, ки инфрасохтори Бонки Осиёии Чин сармоягузорї мекунад. Чин аллакай бандарњо, роњњои оњан, роњњои мошингузар месозад ва ќубурњои интиќолї дар кишварњои наздибањрии минтаќа мекашад. Ва ин иќдом танњо барои он нест, ки ворид намудани маводи дарёфтиро осон созад ва ё молњои иќтисодии худро ба роњатї содир намояд, балки барои он аст, ки

ба њадафњои стратегї ва њарбии худ низ даст ёбад. Аз љумла, Чин як муоњадаи бисёрмиллиардаи тавсеъаи бандари Гвадар бо Покистон имзо кард, ки аз нигоњи истратежик он дар вурудгоњи гулугоњи Њурмуз љойгир аст ва татбиќи ин лоиња иќтидори тиљоратии Чинро бо мамолики њавза ва берун аз он боло мебарад. Тирамоњи соли гузашта киштињои зериобии бисёрњадафаи ин кишвар дар њавзи терминали ба тозагї ифтитоњшудаи шањри Коломбои Шри-Ланка ќарор доштанд. Ин тарњи инфраструктурї, ки 500 миллион доллари ИМА њазина дошт, аз љониби ширкатњои давлатии чинї мавриди иљро ќарор гирифт ва сармояњои аслии тарњи ёдшуда марбут ба њамин ширкатњост. Чин дар айни замон саргарми роњандозии як тарњи љадид бо арзиши 1,4 миллиард доллари ИМА мебошад, ки бунёди як маљмаъаи бузург ба андозаи давлати Монако дар заминњои тармимшудаи Коломбо - "шањри бандарњо" мебошад, ки истгоњи асосї барои роњњои бањрии Чин хоњад буд. Чжоу Бо (Zhou Bo), узви фахрии Академияи илмии њарбии Артиши халќї-озодибахши Чин иќрор мешавад, ки тарњи бузурги (мегапроект) Чин "ќатъан таѓйир додани чашмандози сиёсї ва иќтисодии уќёнуси Њинд" аст, вале тасдиќ мекунад, кї бештар мутаваљљењи њавзаи кишварњои уќёнуси Њинд мебошад ва дар ин росто њадаф дорад ќудрати Њиндро заъиф созад. Њар ќадар, ки Њинд ба амалкардњо ва талошњои Чин ба шубња менигарад, њамон андоза Чин низ барои расидан ба њадаф хеле

эњтиёткорона гом мезанад, то ки ќурбонии мавриди назарро ба зудї нањаросонад. Олими амрикої Љон Гарвет ин њолат ва ин тактикро бо як масали чинї хеле љолиб ба риштаи тасвир кашидааст: "Ќурбоќа дар хурмаи оби гарм худро хеле роњат ва бехатар дармеёбад. Вай эњсос намекунад, ки њарорати хурма тадриљану хеле ба оњистагї баланд мешавад ва ба зудї вай мемирад ва омода мешавад, ки ба мизи ороста аз ѓизо пешкаш шавад". Дар пасманзараи ин њама љойи тааљљуб њам нест, ки Чин аз Њинд даъват намуд ба ташаббуси бунёди Роњи бузурги бањрии абрешим бупайвандад. Њадаф танњо он нест, ки њамсояи шубњанокашро ором созад, балки мехоњад бо ин иќдом тавсеъаи иртиботњои стратегии Њинд бо ИМА ва Љопонро кунд созад. Тарњи чинии Роњи бузурги абрешим њадафњои сиёсї, иќтисодї, дипломатї, амниятиро ба њам меорад ва талошест сари бунёди шабакаи инфраструктурие, ки њаљми тиљоратро меафзояд, имкон медињад ба кишварњои минтаќа ворид гардад ва шароит фароњам меорад, ки беш аз њар ваќти дигар аз артиши киштињои зериобї нерумандона ва фаъолона истифода кунад. Дар ин раванд Чин талош мекунад то низоми ояндаи осиёї на дар мувозинати неруњо бо ИМА, балки зери њукмронии худи ў тарњрезї шавад. Танњо амали мувофаќашудаи демократия метавонад садди роњи татбиќи ин гардад.

Гурўњи сайёњони Кувайтие, ки дар роњи Душанбе - Њулбук барои ќазои њољат туалет наёфта буданд, бо нашри як маќола ба сайёњон тавсия кардаанд, ки аз Тољикистон дидан кунанд. Ин сайёњон бо нашри маќолае дар хабаргузории "Ал-Анбо" аз зебоињо ва муносибати хуби мардуми Тољикистон сифат карда, навиштаанд, ки њатто сангњои ин кишвар назаррабоанд. Онњо навиштаанд, ки њар сафарашон ба замоне иттиффоќ уфтод, ки дар Тољикистон фасли сармо њукм меоранду њаво барфу боронї буд, лекин ин боду њаво ба сайёњон лаззати хоссе бахшидааст. "Ваќте табиат аксари манотиќи Тољикистонро бо либоси сафед-барф- пўшонида буд, зебоии манзарањои он диќќати њар бинандаеро ба худ љалб мекард".

Ин сайёњони кувайтї аз Ќалъаи Њисору ќалъаи Њулбук, дараи Варзобу обанбори Норак ва боѓњои фароѓатии пойтахт сифат карда, таъассуроти худро дар ин маврид хеле хуб арзёбї кардаанд. Онњо дар бораи гиёњњои шифобахш ва истироњатгоњњои табобатї њам зикр ва тавсиф кардаанд. Сайёњони кувайтї дар поёни ин сафарномаи худ таъкид кардаанд, ки агар дањњо маротибаи дигар ба ин кишвари зебоманзар даъват шавем, њеч гоњ даъватро рад намекунем. Кувайтињо таъкид кардаанд, ки мо ба њар нафаре, ки мехоњад ваќтњои истироњатии худро хуб ва таъассуротбахш гузаронад, зиёрату сайёњати Тољикистонро тавсия медињем, то ин ки аз табиати љаззоб, зебо ва шукўфои он бањравар шавад. "Тољикистон маконест, ки њеч гоњ аз диданаш

сер намешавед", - навиштаанд сайёњони араб. Ин њам дар њолест, ки 20-уми феврали соли равон Зубайдулло Зубайдов дар як нишаст аз вазъи шармовари соњаи туризм нигаронї карда, гуфт сайёњони араб тўли беш аз се соат, аз Душанбе то ќалъаи Њулбук, маљбур буданд, ќазои њољат накунанд, зеро дар роњ ягон њољатхона наёфтаанд. Аз сафари саёњони кувайтї ёд кард, ки "ба хотири боздид аз ќалъаи Њулбук ба шањри Кўлоб сафар кардаанд. Мењмонон дар давоми ин сафар, ки рафту баргашти он беш аз 400 км роњро ташкил медињад, аз Душанбе то Кўлоб дар роњ ягон њаљатхона наёфтанд, ки ќазои њољат кунанд".

Брама ЧЕЛАНИ "Project Syndicate", ИМА

Амруллоњи НИЗОМ

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

ТАСМИМ

11

"АЗ БЕКОРЇ - КАДУКОРЇ" Боз як пешнињоди ѓайриоддии Бег Зуњуров Бег Зуњуров, раиси Хадамоти алоќаи Тољикистон, пешнињод кардааст, ки кормандони соњаи алоќа ба кишти зироат љалб карда шаванд. Ў ин нуктаро дар яке аз љаласањои ахири ширкати "Тољиктелеком", нињоди тобеи Хадамоти алоќаи Тољикистон ироа карда, гуфтааст, ки шабакањои телефонии шањри Душанбе харољоти худро намепўшанд ва роњи рањої аз муфлисшавии ширкат на дар ихтисор, балки љалби кормандон ба кишоварзї аст. Дар Хадамоти алоќаи Тољикистон ин тасмими Бег Зуњуровро айни њол шарњ додан намехоњанд. Илњомљон Атоев, муовини сардори Хадамоти алоќаи Тољикистон 6-уми март дар суњбати телефонї ба TojNews гуфт, танњо дар сурати мурољиати расмї ин тасмимро шарњу тавзењ хоњанд дод. Ба гуфтаи кормандони "Тољиктелеком", ки нахостанд номашонро зикр кунем, роњбари Хадамоти алоќа дар ин бора љиддан масъалагузорї кардааст. Онњо мегўянд, сухан дар бораи кор дар заминњое ме-

равад, ки маълум нест ба худи Хадамоти алоќа тааллуќ доранд, ё ягон хољагии дигар. Ба ќавли онњо, љалби кормандони шабакањои телефонии шањри Душанбе ба корњои ѓайрисоњавї бо ташаббуси Бег Зуњуров солњои охир ба њукми анъана даромадааст, аз љумла кормандони соњаи алоќа дар сохтмонњои Варзишгоњи бузург ва манзилњои зист барои осебдидагони Кўлоб љалб шуда буданд. Њоло сардори Хадамоти алоќа ќисме аз онњоро ба корњои сохтмонии корхонаи истењсоли ќуму шаѓал ба шањри Вањдат сафарбар кардааст.

- Кормандони алоќа албатта, муттахассиси соњаи сохтмон нестанд ва дар сохтмонњо, бахусус бунёди манзилњои зист истифода кардани онњо салоњ нест. Аммо бархе аз онњое, ки аз ширкат дар ин корњо саркашї карданд, аз кор ронда шуданд ва ё бо ихтиёри худ аз кор рафтанд, - мегўяд манбаи TojNews. Кормандони ширкати "Тољиктелеком" мегўянд, маоши кормандон дар ин нињод ваќтњои охир беш аз њад

"МАРЗИ СУХАН" МАРЗИ МАТБУОТ

"Марзи сухан" дастранљи устоди кафедраи телевизион ва радиошунавонии факултети журналистикаи ДМТ, доктори илмњои филология, профессор Аъзамљон Азимов буда, ба тозагї ба табъ расидааст. Китоби мазкур тадќиќоти наву тозаи низоми матбуоти солњои 30-юми асри XX -уми кишварро фаро мегирад. Муњаррири ин тадќиќоти пурарзиш доктори илмњои таърих, профессор И.К.Усмонов мебошад, ки дар њарчи пурмазмун ва пурмуњтавотар гардидани "Марзи сухан" мусоидат намудааст. Китоби "Марзи сухан" низоми худ, хусусиятњои муњим ва таълифу ташкил кардани нашрияву маљаллањои гуногунро баробари гузаштани Тољикистони мухтор ба Љумњурии Шўравии Сотсиалистии Тољикистон дар бар гирифта, тадќиќоти муњимест барои муњаќќиќони соњаи матбуот, журналистон, донишљўён ва дигар нафароне, ки аз хизмат ва наќши матбуоти тољик дар солњои 30-юм огоњ гаштан мехоњанд. Инчунин китоби мазкур ташкил, таълиф ва фаъолияти матбуоти давру замон њизбї-шўравї, вилоятиву ноњиявї, соњавию махсус, бисёртиражаву девориро ба тамоми пањлўњо ва љузиёташро дар бар гирифта, њамзамон њар якаш дар алоњидагї тадќиќу тањлил мешавад. Чун воситаи љолибсозии китоб овардани сухани устод Айнї, ки ќавми берўзномаро ќавми безабон номидааст, аз њунари баланди нигорандагии муаллиф дарак медињад. Муаллиф аз њамин нуќта оѓоз карда, ташкилшавии матбуот, муњлати фаъолият, кормандони эљодї, теъдоди нашр ва њатто љуѓрофияи рўзномањои солњои мавриди назарро ба таври возењ ва даќиќ тадќиќ намудааст. Аз нашрияњои умумиљумњуриявї сар карда, то ба нашрияњои шањрї, вилоятї, ноњиявї ва њатто бисёртиража дар китоб инъикоси худро ба пуррагї ёфтаанд. Ин тадќиќоти илмї на танњо тадќиќоти комил дар таърихи матбуоти тољики солњои 30юми асри гузашта, балки арљ овардан ба он фарзандони фарзонаи миллат, ки воќеан дар таъсис ва ташаккули матбуот ва тавассути матбуот рањо кардани омма аз рукути карахтї

наќши назаррас гузоштаанд. Чунин нуќтаи назар, ки матбуоти ин давр тавонист мардумро аз бисёр њолатњои ногувор рањо кунад ва инро муаллифи "Марзи сухан" бо раќаму далелњои равшан намудани наќши матбуот тољики солњои 30-юм дар бедории шуур ва худшиносии мардуми тољик дар китоб хеле назаррас буда, ошно намудани имрўзиён ба гузаштаи таърихи начандон дури худ аз зањмат ва талошњои муњаќќиќ дарак медињад. Дар китоби "Марзи сухан" нашрияњои даврї "Тољикистони сурх", "Коммунист Таджикистана", "Љавонони Тољикистон", "Дењќони камбаѓал", "Пионери Тољикистон" ва маљаллањои "Инќилоби маданї", "Бо роњи ленинї", "Барои адабиёти сосиалистї" ва ѓайрањо шарњу эзоњ, тањлили тадќиќи худро ёфтаанд. Бар замми ин сањифањо, рубрикањо, њаљми сањифа ва доманаи фарогирии мавзуъњои рўзномаву маљаллањо баён гардидаанд. "Марзи сухан" сарчашмаи боэътимод ва мушахасест барои дарёфт ва истифодаи тамоми навгонињо ва бурду бохти матбуоти солњои сиюми асри гузашта аст. Бар замми ин инкишофи матбуоти миллї дар солњои сиюм, заминаи инкишоф ва ташкили маљаллаву рўзномањои гуногуни шањрї, вилоятї ва ноњиявиро фароњам овардааст, ки "Марзи сухан" инъикосгари пурраи ном ва макони онњо мебошад. Дар баробари ин таќдири аксар нашрияњои зикргардида ва доираи фарогирии маввзуъњои онњо чун намуна оварда шудааст. "Пролетари Хуљанд", "Болшевики Ќурѓонтеппа", "Комунисти Исфара", "Бадахшони сурх", " Њаќиќати Шањринав", "Њаракати Стахановчиён", "Машъал", "Байраќи сурх", "Бо роњи коммуна", "Васияти Ленин" ва ѓайра нашрияву маљаллањои гуногун аз ноњияњои мухталифи љумњурї, ки байни њам равобити мустањакам дощтаанд, мисоли гуфтањои болост. Шарњу эзоњ, тањлил, тадќиќ ва маълумоти бештару бештарро оид ба матбуоти солњои мавриди назар аз мутолиаи китоби "Марзи сухан" њам бозгўи таърих ва њам дар баробари он мактабест барои фаъолияти он нафароне, ки имрўз дар ташаккул ва тадќиќи таърихи матбуоти тољик сањм гузоштан мехоњанд. "Марзи сухан" роњу воситањои гуногунеро барои пешрафт ва инкишофи матбуоти миллї фароњам овардааст. Китоби мазкурро дар радифи чандин китобњои саримизї, ки таи солњои охир дар соњаи таърихи журналистикаи тољик таълиф гаштаанд, љой дињем ба маврид аст. Мансур БОЙЗОДА, аспиранти факултети журналистикаи ДМТ

БАЪЗЕ КОРШИНОСОН БАР ОНАНД, КИ ЗУЊУРОВ АЗ ЗИРАКЇ ХУДРО БА НОДОНЇ МЕЗАНАД

дер дода мешавад ва мавсими тирамоњ бо ташаббуси Бег Зуњуров, раиси Хадамоти алоќа ба кормандон миќдори муайяни мањсулоти кишоварзї, аз љумла картошка ва пиёз, ба њайси кўмак дода шудааст.

"ШУМО ХЕШ НЕСТЕД?" Шумориши волидайни хешутабор аз сўи вазорати тандурустї

Вазорати тандурустї ва њифзи иљтимоии Тољикистон ба шумориши оилањоеро оѓоз кардааст, ки бар асоси никоњи хешутаборї бунёд шудаанд. Ин тасмимро вазорат дар пайи супориши Президент Эмомалї Рањмон гирифтааст. Ахирї 23-юми январ дар Паёмаш ба Маљлиси Олї нињодњои дахлдорро вазифадор карда буд, ки масъалаи пешгирї намудани никоњи байни хешовандони наздикро якљо бо мардум ва љомеаи шањрвандї њаматарафа омўхта, ба Њукумат таклиф пешнињод намоянд. Фотима Ѓоибова, сухангўи Вазорат ба TojNews гуфт, ки ин шумориш барои даќиќи кардани он аст, ки чанд дарсади кўдакони маъюб дар Тољикистон аз никоњи хешутаборї ба дунё омадаанд. Вазорат ба њамаи духтурони оилавї, марказњои саломатї ва духтурони минтаќавї барои муайян кардани шумораи даќиќи маъюбон аз никоњи хешутаборї супориш додааст. Духтурон супориш гирифтаанд, ки хона ба хона гашта, ин шумораро муайян кунанд. Аллакай раванди шумориши оилањо ва маъюбон аз никоњи хешутаборї шурўъ шудааст. Сокиноне, ки ба хонаи онњо духтурњо омадаанд, мегўянд, ки духтурон ба дари хонаи онњо омада чунин суол медињанд: "оилаи шумо хеши наздикатон њаст? Фарзандњоятон солиманд?" ва ѓайраву њоказо. Президент Эмомалї Рањмон дар паёми ахири худ ба Маљлиси Олї гуф-

та буд, ки "дар миёни љавонон њолати никоњи хешовандони наздик низ зиёд шуда, боиси таваллуди кўдакони маъюб гардида истодааст." Ба гуфтаи Эмомалї Рањмон имрўз дар Тољикистон таќрибан 13 њазор кўдакону наврасони маъюби то 18- сола аз љониби давлат нигоњубин карда мешаванд ва бештари ин кўдакон маъюби модарзод буда, аз никоњи хешовандї ба дунё омадаанд. Тибќи њисоби Вазорати тандурустї ва њифзи иљтимої, дар соли 2014 дар Тољикистон таќрибан 25 њазору 500 кўдаку навраси маъюб ба њисоб гирифта шудааст, ки 35 дар садашон аз љуфтњои ба њам хеш ба дунё омадаанд. Аммо Вазорати тандурустї мехоњад даќиќтар кунад, ки чї ќадар кўдакони маъюб аз никоњи хешутаборї ба дунё меоянд. Вазорат дар њоле дастбакор мешавад, ки никоњи хешутаборї њамчун як мушкилот матрањ гардид, пас аз он вазорат сатњи ин мушкилотро муайян кунанд. Инчунин, аз вазорат нагуфтанд, ки дар асоси кадом методология онњо дар миёни мардум пурсиш гузаронда, шумораи оилањои бо њам хеш ва маъюбро муайян мекунанд. Пас аз ин ќадар воњима оё њамон волидайни хешутабор эътироф мекунанд? Ва аз њама аљиб: ваќте маълум нест, ки шумораи никоњњои хешутаборї чї ќадар аст, оморе, ки пешнињод мешавад, аз куљо гирифта шудааст? Сафои СОДИЌ

12

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

БО ШОИР Соле пеш як сањифа шеъри Абдуллоњи Рањнаморо ба нашр дода будем. Чанде аз онњо, хусусан, шеъри "Инќилоб", ки ба љойи инќилоби сиёсї такомули шахсияти инсонро талќин мекард, садњо вокуниши мусбату манфї дар пай дошт. Инак, боз дар њафтаи зодрўзи шоир чанд шеъри тозаи ў аз тариќи "Нигоњ" пешкаш мегардад. Гарчї шеърњои нав чандон "инќилобї" ба назар намеоянд, аммо умед аст, ки рўњи созандаву сабки мазмунгарои муаллиф мавриди истиќболи хонандагон ќарор мегирад. Хати марзи ватан имрўз хати номус аст, Эй баномус ватандор, ватанро мафурўш. Сари болои ту Албурзи баланди нанг аст, Марг бар љон хару зинњор ватанро мафурўш. Гузарад соати душвор, ватанро мафурўш...

АЙНЇ ВА ДАВЛАТ Бо рўњи пурифтихор давлат гуфтам, Дар хилвату ошкор давлат гуфтам, Гарчанд њазор бор дидам љабраш, Ман боз њазор бор давлат гуфтам. Њарчанд, ки хайрхоњи давлат будам, Њарчанд чароѓи роњи давлат будам, Аз "рашки сиёњ"-и чанд мансабдоре, Дар "рўйхати сиёњ"-и давлат будам. Некахтару некфол давлат дорам, Пуршавкату пурљалол давлат дорам,

АБДУЛЛОЊИ РАЊНАМО РЎЗИ ЁДБУДИ МАН Баски мављ мезанад ишќ аз вуљуди ман, Ѓарќи лола мешавад рўзи ёдбуди ман. З-он, ки њар калимаам сабз буду зинда буд, Гарм, гарм метапад, хуни ман - суруди ман! Эй ќаламрави баланд, эй табори арљманд, Аз хамири поки туст аслу тору пуди ман. Ќиссаи ту љовидон, киштаи ту бехазон, Ќавми хушнињоди ман, марзи хушнамуди ман. Њар сањар зи ховарат офтоб мешавам, То ба шаб напечадат душмани њасуди ман. Дашти ташнаи туро обшор мекунад, Рўдњои ашки ман, ашкњои рўди ман… Дар гулўи рўзгор боз танг мешавад, Њалќањои зулфи ту, њалќањои дуди ман. Як сањифа роз буд, як дарича осмон, Ќудрати сукути ман, хилвати суљуди ман…

ДОМ НАБОЯД НИЊАМ… Ман, ки дар озодагї њамчу шафаќ рўшанам, Тўшаи роње бубанд аз таби нурафканам. Баски зи файзи сањар ѓарќи њузури туям, Даст набардоштам гоњи дуо карданам. Ќиссаи ман бо ватан бофтаи зинда буд, Аз нахи гарми вуљуд тори вафо метанам. Ќасди ман аз зиндагї фалсафаи рўшан аст, Дом набояд нињам, чоњ набояд канам. Љисми ќадими маро нест рагу устухон, Риштаи шамъе нањиф монда ба пироњанам. Бо њама тобандагї гар нашиносам туро, Њайф зи њангомаам, вой ба илму фанам. Љони гиромї ба каф сўи ту пар мекашам, Марг набояд шумурд соати пайвастанам...

ГУЗАРАД СОАТИ ДУШВОР… Гузарад соати душвор, ватанро мафурўш, Ѓами имрўз шавад пор, ватанро мафурўш. Њафт насли ту мабодо, ки хиљолат монад, Њафт пушти ту мададгор, ватанро мафурўш. Ѓарб то Шарќ њама манфиати худ љўяд, Ба фиреби ду љањонхор ватанро мафурўш. Сухани ќудсии "Њубби ватан аз имон аст", Шунав аз Сарвари Солор, ватанро мафурўш.

Њамдигарро заиф месозем, Куст њушёрии сиёсии мо? Дар мањал дидаем мењанро, Ќавм - дипломи ихтисосии мо. Тарси дарки њаќиќати олам, Метапад дар дили њаросии мо...

САБАЌИ УКРАИНА Борони ашк бошад борони Украина, Бўњрони аср бошад, бўњрони Украина. Назми нави љањонї, љанги нави равонї, Таърихро раќам зад тўфони Украина. Мулке, ки аз табассум гул мефурўхт мардум, Виљдони Шўравї буд виљдони Украина. Як халќ њамдигарро инак асир гирад, Пур шуд аз украинї зиндони Украина. Мазлуму хор давлат, як мулку чор давлат, Њар њизбу њар ќумандон - султони Украина. Ку ќудрати атомї, ку он диёри номї? Акнун ба дасти ѓайр аст фармони Украина. Дигар аз ў напурсанд таќдири сулњу љангаш, Русу Фаранг бандад паймони Украина. Гум гашт ќутбу мизон дар њою њўи Майдон, Майдони ќутбњо шуд "Майдон"-и Украина. Эй њайфи њамтаборї, эй њайфи њамљаворї, Бо танк шуд таљовуз кардони Украина. Эй тољики ватандор, бикшой чашми бедор, Дарсе азим дорад бурњони Украина. Дар мањшари сиёсат, дар каш-каши раёсат, Дидї, ки чун шикастанд аркони Украина... Вањдат шуд интихобам дар фасли интихобот, То мулки мо нагардад њамсони Украина.

ФАЌАТ ЌАЛАМ, ФАЌАТ СУХАН…

Армони њазорсолаам њосил шуд, Ман баъди њазор сол давлат дорам. Ман љилди шиносномаро мебўсам, Њар сафњаи "Шоњнома"-ро мебўсам, Чун бинвисам калимаи "давлат"-ро, Аз шиддати мењр хомаро мебўсам.

БАЊСИ ШИЪАВУ СУННЇ… Мешикофад имонро бањси шиъаву суннї, Тира мекунад љонро бањси шиъаву суннї. Накњати љунун дорад, бўи гарми хун дорад, Мекушад мусулмонро бањси шиъаву суннї. Пеш аз ин зи номи мо љони хасм меларзид, Хор кард Ќуръонро бањси шиъаву суннї. Рамзи фаќру њирмон кард, дини бенавоён кард, Дини сарбаландонро бањси шиъаву суннї. Худ араб аз ин даъво ќотили араб омад, Пора созад Иронро бањси шиъаву суннї. Дар гулўи дунёхор њамчу шањд мерезад, Обу нафти арзонро бањси шиъаву суннї. То Фаранг њам бурдем љангу нанги мазњабро, Баргирифт Олмонро бањси шиъаву суннї. Њам фалак хиљолат шуд, њам малак хиљолат шуд, Хаста кард Яздонро бањси шиъаву суннї…

РЎЗАДОРЕМУ РИШВА МЕГИРЕМ Фаќр шуд хислати асосии мо, Ин бувад музди носипосии мо. Инак, он кўчии биёбонзод, Нанг дорад зи бепалосии мо. Пештар соњиби љањон будем, Ку њамон ѓайрати њамосии мо. Пештар хосаи милал будем, Њайфи омию њайфи хосии мо. Њољиљаллобу њољиќаллобем, Алњазар аз вуљуди осии мо. Рўзадорему ришва мегирем, Вой бар дину диншиносии мо. Зидди њам хуб мешавад татбиќ, Наќшаи шуми барбаросии мо.

Фаќат вафо, фаќат сафо, фаќат савоб гуфтаам, Фаќат паёми рўшаниву офтоб гуфтаам. Фаќат булури обњо, фаќат таровати њаё, Фаќат дилу фаќат гулу фаќат гулоб гуфтаам. На банди обу донае, на сангу хишту хонае, Фаќат ќалам, фаќат сухан, фаќат китоб гуфтаам. Фаќат ватан, фаќат ватан, танида дар шуури ман, Ѓурури ќавми бостон ба тарњи ноб гуфтаам. На фитнаву на сўхтан набуд дар њадиси ман, Таљаддуди вуљудро ман инќилоб гуфтаам. Калимањои сабзро, љунуни гарми набзро, Бо сабки љўйборњо, ба вазни об гуфтаам. Биё ба мањфили сафо, биё ба шоми Рањнамо, Фаќат садо, фаќат наво, фаќат рубоб гуфтаам. Фаќат вафо, фаќат сафо, фаќат савоб гуфтаам…

ФИТРАТИ ТОЉИКЇ Медурахшам аз вањдат, офтоби ман ин аст, Мешукуфам аз имон, инќилоби ман ин аст. Дар муњити бесомон, дар ќаламрави тўфон, Мазњари суботам ман, тарњи ноби ман ин аст. Рўшаниву гармиро љавњари сухан кардам, Офтоб мехонам, шањкитоби ман ин аст. Эй нигини зебойї, кишвари ањуройї, Як кафи пур аз хокат, интихоби ман ин аст. Њикмату ману фарњанг сахт решапайвандем, Рўзи мањшари таърих сарњисоби ман ин аст. Ринду ошиќу сода, сарбаланду озода, Њам гуноњи ман ин аст, њам савоби ман ин аст. Баъди марги љисмонї, аз сарои зулмонї, Нахли маърифат рўям, бозтоби ман ин аст.

АГАР ИМОН МЕБУД… Агар имон мебуд, Зиндагї соддаву осон мебуд, Чењраи халќ дурахшон мебуд, Суфраи халќ пур аз нон мебуд, Ин замин равзаи ризвон мебуд, Агар имон мебуд. Дастњо мављи тарањњум мешуд, Чашмњо ѓарќи табассум мешуд, Кинаву бухлу њасад гум мешуд, Ростї пешаи мардум мешуд, Хок њам Тахти Сулаймон мебуд, Агар имон мебуд...

ЧЕЊРА

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

13

МИРЗОЊУСАЙН БАДАЛПУР

Бо вуљуди файласуф буданаш, дар риштаи диншиносї, низ корњои зиёдеро анљом додааст. Бахусус пажўњишњои ў дар самти "Ќуръоншиносї", тасаввуф ва омўзиши њаёти уламоњои маъруфи исломї дар Тољикистон бузург аст. Мирзоњусайн Бадалипур (Элназаров Мирзоњусайн Бадалиевич) 19-уми

июли соли 1963 дар дењаи Хеки ноњияи Дарвоз таваллуд шудааст. Мактаби миёнаи №1-и ба номи Акашариф Љўраеви ноњияи мазкурро соли 1980 хатм намудааст. Соли 1981 ба факултети таърихи Донишгоњи давлатии Тољикистон (ДМТ) дохил шуда, соли 1986 онро ба итмом расондааст. Баъди хатми Донишгоњ муддате дар мактаби миёнаи тањсилоти умумии №40 шањраки Лолагии ноњияи Файзобод ба сифати омўзгори таъриху љомеашиносї ва таълими њарбию алифбои ниёгон кор кардааст. Соли 1993 таълим дар аспирантураи Шуъбаи таърих ва фалсафаи Пажуњишгоњи фалсафа ва њуќуќи Академияи илмњоро оѓоз карда, соли 1996 инљоро хатм кардааст. Баъд аз хатми аспирантура барои кор ба Донишгоњи миллї омада, то

њол ба њайси устоди кафедраи таърихи фалсафа, фарњангшиносї ва таърихи фалсафа ва фалсафаи иљтимоии факултаи фалсафаи ДМТ фаъолият дорад. Мирзоњусайн Бадалпур дар баробари устоди донишгоњ будан, њамзамон дар љодаи илм ба ќуръонпажуњишї, тањќиќу баррасии афкору осори фалсафї, тасаввуфї, ахлоќї ва фарњангию динии мутафаккирони Шарќ машѓул аст. То кунун се китоб бо унвонњои "Кашф-ул-асрор" дар бораи Шайх Абдуррањими Давлати Элокї ( соли 2000), "Зиндагиномаи Њазрати Эшони Абдуррањмон љониби Эшони Порсохоља" (соли 2003) ва "Муќаддимаи ќуръоншиносї" (соли 2013) ба нашр расонидаааст. Бештар аз 100 маќолаи илмї ва илмию оммавї дар мавзуоти мухта-

НАХОД?!

БИЗНЕС

ШЎРОИ ВАКИЛОНИ СОБИЌАДОР:

КАБИРЇ МУОВИНИ АМИРШО МИРАЛИЕВ МЕШАВАД?! Муњиддин Кабирї ва Исмоил Талбаков пеш аз интихобот медонистанд, ки ба парламенти нав на ЊНИТ ва на ЊКТ-ро роњ доданї нестанд. Ба ин хулоса аз пешнињоди ахири Исмоил Талбаков, муовини раиси Њизби коммунист ва вакили пешини ин њизб дар парламент метавон расид. Ў дар як нишасти хоса таъсиси Шўрои вакилони собиќадорро дар парламент пешнињод карда аст, ки раиси онро Амиршо Миралиев, муовини аввали Раиси Маљлиси намояндагон ба ўњда гирад. Амиршо Миралиев, собиќ рањбари Дастгоњи иљроияи Президент, ки баъд аз як даъвати вакилї аз парламент ба нафаќа рафт, ин пешнињодро ќабул карда, шарт мегузорад, ки

лиф дар матбуоти даврї чоп намудааст. Мирзоњусайн Бадалпур ба љуз омўзиши фалсафа ва дин боз истеъдоди шоирї низ дорад. Ў бо тахаллуси "Мењрварз" шеър менависад ва то њол 2 маљмўи ашъори худро бо номњои "Чашмаи даво" (соли 2008) ва "Намози ишќ" (соли 2013) ба табъ расондааст. Сарояндањои маъруфи кишвар ба зиёда аз 15 шеъри ў оњанг бастаанд. Бахусус шеъри навиштаи ў бо номи "Дар оѓуши ту мемирам" дар иљрои Нигина Амонќулова мухлисони зиёде пайдо кардааст. Навиштаи дигари ў "Диламро хун намудї, навиштам достони ту" низ аз љониби Нигина Амонќулова суруда шуда, соњиби љоизаи "Суруди сол-2014" гардидааст. Оиладор, соњиби панљ фарзанд мебошад.

агар ў роњбарии ин Шўроро ба ўњда бигирад, Исмоил Талбаков ва Муњиддин Кабирї бояд муовинони ў бошанд. Исмоил Талбаков, муовини аввали раиси ЊКТ, ки њизбаш ба парламенти нав ворид нашуд, дар як суњбати телефонї ба TojNews тасдиќ кард, ки воќеан чунин гуфтугузор буд ва худаш аз муаллифони ин пешнињод мебошад. "Маќсад аз ин пешнињодро, - мегўяд ў, - гирд овардани вакилони собиќадор, ки таљрибаи бойи корї доранд ва истифода аз таљрибаи онњо мебошад. Инчунин бархе аз вакилони собиќадори парламент ба кўи фаромўшї рафтаанд, ба ин васила аз њоли онњо њар ваќт метавон огоњ буд".

Аммо ў мегўяд, ки дар бораи он, ки таќдири минбаъдаи ин пешнињод чї мешавад, чизе гуфта наметавонад. Зеро роњандозии чунин нињод корњои ташкилии њуќуќї ва техникии зиёд дорад. Аз ин бармеояд, ки дар бораи ба парламенти нав роњ наёфтани Њизби нањзат ва Њизби коммунист њадди аќал вакилон огоњ буданд. Аммо Муњиддин Кабирї, рањбари ЊНИТ дар шарњи ин масъала ба TojNews гуфт, ки пешнињоди таъсиси Шўро буд, аммо ин Шўро фаќат фарогири вакилони собиќадор не, балки бо шумули вакилони амалкунанда дар назар гирифта шудааст. Амиршо Миралиев воќеан барои ба ўњда гирифтани роњбарии он ризоят дода, ба њайси муовинон аз љумла Хайринисо Юсуфї, вакили парламентро низ дидан мехост. Бинобар ин, - мегўяд Кабирї, ин маънои онро надорад, ки мо ќаблан аз натиљањои интихобот огоњї доштем. Дар дастгоњи Маљлиси намояндагон дар ин бора расман гап намезананд. Дар њамин њол гуфта мешавад, ки аз мављудияти чунин пешнињод ва баррасии таъсиси Шўрои вакилони собиќадор баъд аз интихоби Раиси Маљлиси намояндагон метавон њарф зад. Тибќи эълони КМИР дар интихоботи 1-уми март Њизби коммунистии Тољикистон бо гирифтани 2,3% раъй ва Њизби нањзати исломии Тољикистон бо гирифтани 1,5% овоз ба парламент роњ наёфтанд.

Абдуазими АБДУВАЊЊОБ

ХАРИДУ ФУРЎШИ БОЗОРИ "СОМОН" БО МИЁНАРАВИИ НАЗДИКОНИ ЌОСИМИ РОЊБАР Ќисме аз ѓосибон ё рейдерњо Бозори муштараки Тољикистону Хитой "Сомон"-ро тарк карда, гуфтушунид сари хариду фурўши бахше аз он бо миёнаравии наздикони раиси собиќи вилоят Ќосими Роњбар оѓоз шудааст. Яке аз асосгузорони бозор, директори ЉДММ "Кучлан" Абдуљамол Тољибоев зимни тамоси телефонї ба TojNews гуфт, ки "баъди як силсила гуфтушуниди манфиатбардорони бозор дар Урумчї ва Дубай ќисме аз рейдерњо њудуди бозорро тарк карданду фишори онњо, ки асосан одамони кўчагї, вале дастдароз буданд, сари соњибкорон кам шуд. Њоло бозор тадриљан зери контроли сањњомони асосї гузашта истодааст. Мо бо соњибкороне, ки аз онњо пулу мол ситонидаанд, ё дукону маѓозањояшонро кашида гирифта буданд, вохўрињо гузаронида, руйхат тартиб дода истодаем. Баъзе аз онњо шањрвандони Чин мебошанд, ки рейдерњо њуќуќњояшонро поймол кардаанд. Мо њамаи њолатњои корро маълум карда, бо маќомот чора мебинем. Ягон соњибкор зарар нахоњад дид. Аз он љумла, 54 нафар сњибкороне, ки бо пули худашон маѓозањои нав сохтанд". Абдуљамол Тољибоев хабари хариду фурўши Бозори "Сомон"-ро тасдиќ карда гуфт, ки "баъди кашмакашињои беш аз як сола шарики

АБДУЊАЛИМ ЃАФФОРОВ - РАИСИ НАХУСТИН ЉАЛАСАИ МАЉЛИСИ НАМОЯНДАГОН Абдуњалим Ѓаффоров, раиси Њизби сотсиалистии Тољикистон љаласаи нахустини даъвати панљуми Маљлиси намояндагонро раисї хоњад кард. Абдуманон Додозода, рањбари Дастгоњи Комиссияи марказии интихобот ва раъпурсї мегўяд, ки тибќи ќонунгузорї љаласаи нахустини даъвати нави Маљлиси намояндагонро кўњансолтарин вакил бояд оѓоз кунад. То интихоби раиси нав ва муовинони ў, љаласаро пеш мебарад. Дар миёни вакилони даъвати навбатии Маљлиси намояндагон, ки дар инти-

хоботи 1-уми март ба парламент роњ ёфтанд, Абдуњалим Ѓаффоров, раиси ЊСТ кўњансолтарин вакил мебошад. Тибќи ќонунгузорї бояд нахустин љаласаро ў раисї кунад. Бо фармони Президент Эмомалї Рањмон иљлоиси якуми Маљлиси намояндагони Маљлиси Олї даъвати панљум 17-уми март баргузор мешавад. Иљлосияи даъвати гузаштаи Маљлиси намояндагонро марњум Амир Ќароќулов, раиси пешини ЊАТ боз карда буд. Абдуњалим Ѓаффоров ба TojNews гуфт, ки њоло дар ин бора ба ў чизе на-

гуфтанд ва маълум нест, ки кї нахустин иљлосияро раисї мекунад. Агар ман кўњансолтарин вакил бошам, пас ин вазифа ба ўњдаи ман меафтад, - мегўяд ў. Раиси ЊСТ 64 сол дорад ва ду маротиба дар солњои 2006 ва 2013 дар интихоботи президентї ширкат кардааст. Дар интихоботи парламентии соли 2010 низ ширкат карда, ноком шуда буд. Дар интихоботи парламентии соли равон аз њавзаи умумиљумњуриявї вориди парламент шуд. Фаромарзи ФОЗИЛ

чинии мо Абудукелиму Шадике бо миёнаравии Изаттулло Сатторов аз наздикони раиси собиќи вилоят Ќосими Роњбар розї шуд, ки сањмашро дар ин бизнес, ки 73 % -ро ташкил медињад, фурўшад. Агар аз мо ду сањњоми дигар, ки 27 % њисса дорем, онро касе нахарад, тибќи оинномаи љамъият он ба одамони дигар фурўхта хоњад шуд. Дар айни њол, сухан аз се харидор меравад, ки якеашон шарики собиќи мо Эргаш Даминов мебошад. Аммо ў ба муќобилати бародараш Ута Даминов рў ба рў шудааст, ки дар ин бора расонањо хабар дода буданд. Шахсан ман зидди фурўши сањмияњо ба Даминовњо њастам, аммо њар сањњом њуќуќњои худро дорад. Гуфтушунид идома дорад". Дар њамин њол, Тољибоев аз маблаѓи фурўши бозор ё нархи бастаи сањмияњои мазкур ва мавќеъи сањњомони дигар суњбат кардан нахост. Ёдовар мешавем, ки ба иќрори шањрванди Чин Абудукелиму Шадике, ки аз асосгузорони Бозори "Сомон", воќеъ дар шоњроњи Хуљанд Ѓафуров шарикаш Эргаш Даминов бо љалби як гуруњ љавонон аз шањри Ќурѓонтеппа, ўро аз бозор ронда, муваффаќ шудааст, ки ўро аз Тољикистон депорт кунанд. Умари ТОЊИР

14

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

ЧЕЊРА

НИГОЊИ МАРДУМИ

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

15

АКСИ ГЎЁ

?-И БОБ ПАРЧАМРО БАЛАНДТАР КАРДАН МУМКИН АСТ? Намедонистам, ки Арабистони Саъудї байраќи 170-метра сохта, рекорди Тољикистони моро задааст. Байраќи 165-метраи Душанбе, ки соли 2011 сохта шуда буд, дигар баландтарин дар љањон нест? Бовар надоштам, ки ягона рекорди Тољикистон њамагї 3 - 4 сол боќї мемонад. Мехостам пурсам, ки оё имкон надорад, ки байраќи баландтарини Душанберо њадди аќалл 5 метру 10 сантимет баландтар бардошта, рекордро аз нав ба номи Тољикистон сабт кунанд? Фикр мекунам, ки ин кори мушкил нест. Достони ХУДОЙДОД, сокини шањри Душанбе

РЎЙХАТ КИЊО НАМОЯНДАИ МАРДУМ ШУДАНД? Инњо аз 41 њавзаи якмандатї ба вакилии Маљлиси намояндагон ба Парламент роњ ёфтанд: Њавзаи интихоботии Фирдавсї № 1, Мањмадалї Ватанов Њавзаи интихоботии Исмоили Сомонї № 2, Гулнора Бобоева. Њавзаи интихоботии Шоњмансур №3, Бањром Абдуалимов. Њавзаи интихоботии Сино № 4, Љамшед Саидов. Њавзаи интихоботии Турсунзода № 5, Садриддин Шарипов Њавзаи интихоботии Шањринав № 6, Мусаллам Ќодирова. Њавзаи интихоботии Њисор № 7, Шарофиддин Сирољов. Њавзаи интихоботии Сомонї № 8, Хайрулло Суфиев. Њавзаи интихоботии Рўдакї № 9, Муродулло Давлатов. Њавзаи интихоботии Вањдат №10, Љамшед Муртазоќулов. Њавзаи интихоботии Файзобод № 11, Хайрулло Асозода. Њавзаи интихоботии Рашт № 12, Шукурљон Зуњуров. Њавзаи интихоботии Хуљанд № 13, Гулбањор Турсунова. Њавзаи интихоботии Бобољон Ѓафуров № 14, Мавлуда Ќаландарзода. Њавзаи интихоботии Урунхољаев № 15, Љаббор Ахмедов. Њавзаи интихоботии Љаббор Расулов №16, Комил Салимзода. Њавзаи интихоботии Ашт № 17, Азизмуњаммад Холмуњаммадзода. Њавзаи интихоботии Мастчоњ № 18, Нурулло Оќилзода. Њавзаи интихоботии Конибодом № 19, Равшан Раљабов. Њавзаи интихоботии Исфара № 20, Мавзуна Шарофиддинова. Њавзаи интихоботии Панљакент №21, Хисрав Абдуназаров. Њавзаи интихоботии Айнї № 22, Олим Салимзода. Њавзаи интихоботии Истаравшан № 23, Иброњим Абдуллозода. Њавзаи интихоботии Ѓончї № 24, Зуфар Исмоилзода. Њавзаи интихоботии Спитамен № 25, Ањмадљон Ќобилов. Њавзаи интихоботии Ќўрѓонтеппа № 26, Анвар Таѓоймуродов. Њавзаи интихоботии Бохтар № 27,

Тоњир Љобирзода. Њавзаи интихоботии Абдурањмони Љомї № 28, Сафаралї Раљабов. Њавзаи интихоботии Ёвон № 29, Толибхон Азимзода. Њавзаи интихоботии Љалолиддини Румї № 30, Њокимљон Холиќов. Њавзаи интихоботии Ќубодиён № 31, Бадриддин Садриддинов. Њавзаи интихоботии Вахш № 32, Бахтовар Сафаров. Њавзаи интихоботии Ќумсангир № 33, Мирзодавлат Сабуров. Њавзаи интихоботии Фархор № 34, Саидљаъфар Исмонов. Њавзаи интихоботии Мирсаид Алии Њамадонї №35, Њаёт Одинаев. Њавзаи интихоботии Данѓара № 36, Њилолбї Ќурбонзода. Њавзаи интихоботии Кўлоб № 37, Абдулѓаффор Рањмонзода. Њавзаи интихоботии Мўъминобод № 38, Љўрахон Маљидзода. Њавзаи интихоботии Восеъ № 39, Зайниддин Сафаров. Њавзаи интихоботии Ванљ № 40, Муњаббатшо Рўзадор. Њавзаи интихоботии Хоруѓ № 41, Акрамшо Фелалиев.

Аз њавзаи ягонаи умумиљумњуриявї инњо вакил эълон шуданд. АЗ ЊИЗБИ АГРАРИИ ТОЉИКИСТОН. Рустам Латифзода, Мирзоанвар Ахмедов, Толибек Бухориев. АЗ ЊИЗБИ ИСЛОЊОТИ ИЌТИСОДИИ ТОЉИКИСТОН Олимљон Бобоев, Рустам Ќудратов. АЗ ЊИЗБИ СОТСИАЛИСТИИ ТОЉИКИСТОН Абдуњалим Ѓаффоров.

АЗ ЊИЗБИ ХАЛЌИИ ДЕМОКРАТИИ ТОЉИКИСТОН Азизї Абдуљаббор Абдуќањњор Низом Ќосим пури Љањонгир Хайринисо Юсуфї Авзалшоева Бибидавлат Аскаршоевна Раљабова Лутфия Нусратовна Сафаров Олимљон Љусупович Амрихудо Дамдор Мансурова Дилрабо Сайдуллоевна Исматуллоев Дилшод Абдуѓаффорович Холиќзода Абдурањим Ѓафор Ашурова Гулбањор Сангиллоевна Шариф Рањимзода Содиќова Насиба Нуруллоевна Муњиддиниён Пулод Муњиддин Миралиев Ќиёмиддин Абдусаломович Њакимов Ориф Маъруфович Интихоботи парлумонї дар Тољикистон 1-уми март баргузор шуд ва аз 8 њизби сиёсї 5 њизб он ба Парлумон роњ ёфт. Ба иттилои расмї, дар њавзаи ягонаи умумиљумњуриявї ба љонибдории ЊАТ 450 њазору 275 нафар ё муодили 11,8%, ба ЊДТ тарафдор 64 њазору 547 ё 1,7 фоиз, ба ЊИИТ 288 њазору 308 нафар баробар ба 7,6%, ба тарафдории Њизби коммунисти Тољикистон 87 њазору 112 нафар ё 2,3%, ба љонибдории ЊНИТ 58 њазору 28 нафар баробар ба 1,5%, ба љонибдории ЊСТ 5,5% ва ЊСДТ 0,5% раъй додаанд. Аз њавзаи умумиљумњуриявї њизбњои нањзати исломї, коммунистї, сотсиал-демократ вориди парламент нашуданд. Њамчунин, эълон шудааст, ки аз ЊНИТ тариќи њавзањои якмандата ягон номзад ѓолиб наомадааст.

Д И Ќ Ќ А Т! Барои ба саволњои доѓи худ посух гирифтан ба идораи њафтаномаи «Нигоњ» мурољиат кунед. Суроѓа: шањри Душанбе, кўчаи Носирљон Маъсумї-3, назди Хона музейи Мирзо Турсунзода. Ё ба масъули сањифаи "Нигоњи мардумї" бо шумораи телефони 985 60 86 85 занг занед ё бо воситаи смс-паём саволи худро ирсол доред. Њамчунин ба почтаи электронии nigoh_tj@inbox.ru арзу пешнињод ва мушкилоти худро бинависед.

?-И НОБОБ

ХОБГОЊИ НАВИ ДМТ БА ЧАНД КАС МЕРАСАД? Хобгоњи нави Донишгоњи миллии Тољикистон, ки дар мањаллаи Буни Њисорак, ки Президент Эмомалї Рањмон ба сохтмони бинои он санги асос гузошт, кай сохта мешавад ва ба чанд нафар пешбинї шудааст? Собоњати ДАВЛАТЁР, донишљў -Хобгоњи мазкур дар шафати хобгоњи раќами 6-и ДМТ бо се блок ќомат афрохта, барои 427 донишљў пешбинї шудааст. Хобгоњ соли оянда бо харљи 51 миллион сомонї аз њисоби буљети давлат сохта, бо таљњизоти муосир таъмин карда мешавад. Масоњати умумии хобгоњ 6 њазору 886 метри

мураббаъро ташкил дода, аз 44 утоќи ду нафара ва 113 утоќи сенафара иборат хоњад буд. Дар асоси лоиња хобгоњи нав аз утоќњои таълимї, толори маљлисгоњ, синфхонањои муљањњази фаннї, ошхона, утоќи табибон ва дигар нуќтањои хизматрасонї иборат хоњад шуд. Дар ќабатњои дуюм ва панљуми бино толори дарстайёркунї барои 40-50 нафар донишљў пешбинї шудааст. Пудратчии сохтмони бино ЉДММ "Маналит 2011" мањсуб ёфта, барои дар муњлати муайян мавриди истифода ќарор гирифтани ин бино 12 техника ва 120 сохтмончї сафарбар карда мешавад. Ба саволи Шумо аз ДМТ посух гуфтанд.

МАН ЌАБУЛ НАДОРАМ...

МИЛИСАЊОРО АЗ ДАЪВАТИ ЊАРБЇ ДУР КУНЕД!!! Шунидам, ки дар Лоињаи нави Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи ўњдадории њарбї ва хизмати њарбї" ба комиссариати њарбї овардани даъватшаванда ба уњдаи маќомоти корњои дохилї вогузор карда шудааст. Њамчунин аъзои оилаи даъватшаванда муваззаф шудааст, ки даъватномаро ќабул кунанд. Ман комилан зидди ин талаботи лоињаи ќонун мебошам, зеро ба назари ман ин ќонун "облава"-ро ќонунї карда, боиси суистифода аз ваколатњои хизматии кормандони милитсия дар кишвар хоњад шуд. Ба назари ман, љавобгар кардан, ё пурзўр кардани масъулияти падару модар дар даъвати љавонон ба хизмати њарбї, хилофи ќонуни асосї аст. Њар кас барои кирдори содиркардаи худаш бояд љавобгар бошад. Падару модар барои кирдор ё беамалии фарзанди ноболиѓаш, метавонад масъул бошад, аммо масъулияти фарзанди бабалоѓатрасида, набояд боиси фишору тањдид ба волидайн гардад. Њоло солњои охир зуњуроте бо номи "облава" боиси латмаи шадид ба обрўву нуфузи артиши Тољикистон мешавад, њол он ки хизмати њарбї дар Ватан бояд барои њар мард боиси ифтихор бошад. Моњиятан, "облава", бо иштироки милиса боиси он шудааст, ки артиши Тољикистон ба дараљаи шармовару хандахариш паст зада шуда, ин ба руњияи љавонон таъсири бад расондааст. Дигар љавонони мо аз хизмат дар артиш натанњо ифтихор намекунанд, балки онро ор медонанд. Аммо љавонњое, ки хизмати њарбиро анљом додаанд, мегўянд, шароит дар артиш чандон бад нест ва воќеан њар мард бояд аз ин имтињон гузарад. Ба назари ман, пеш аз њама милиса аз маросими даъвати њарбї бояд дур андохта шавад. Бо ворид кардани таѓйироту иловањо ба ќонуни мазкур, бояд шароити хизмати њарбиро дар сафи ќуввањои мусаллањ бењтар карда шавад. Бояд муњлати хизмати њарбї, то як сол кам карда шавад. Зеро дар шароити кунунї мафњуми ваќт аз солњои шўравї куллан таѓйир хўрдааст ва ду солро дар артиш сарф кардан набояд њамчун "умри бењуда сарфшуда" бошад. Бо ин кор љавонони синни хизмати њарбиро бештар ба хизмат љалб кардан мумкин аст. Љалби донишљўёни ихтисосњои заруриро дар ќуввањои мусаллањ метавон дар ду соли аввали донишљўї, барои шаш моњ ба роњ монд, ки ин њам метавонад, "облава"-ро дар кўчаву хиёбонњо бартараф созад. Хизмати њарбї набояд боиси аќиб мондани љавонон аз тањсил гардад. Мушоњидањо нишон медињанд, ки онњое, ки аз хизмати њарбї бинобар дур мондан аз дарсу кор саркашї мекунанд, хеле зиёданд. Хизмати њарбї бояд ба љавонон имтиёзњо дошта бошад; ин имтиёзњо дар шакли имкониятњои васеътар барои дохил шудан ба муассисањои касбї ва олї буда метавонанд. Абдуњамид ТОИРОВ, сокини ноњияи Рўдакї

КОМИЛАН «ЉИДДЇ»

“НИГОЊ”, ЧОРШАНБЕ №50 (432), 11. 03. 2015

ПУРБИНИ «НИГОЊ»

МУОИНАИ ПАХТАГУЛ ПАНЉСОЛАЕВНА ВА ЌОБИЛЉОНИ НАЊЗАТЇ Мирзодиккак Ѓалтакро дар боѓи Дўстии халќњои шањри Душанбе, дар фурўшгоњи нињолњо вохўрд. Ѓалтак башиддат бо љавони нињолфурўш бањс мекард, ки "наход як нињоли шафтолуи луччак, ки месабзад ё не, фаќат Худои азза ва љалла медонад 20 (!) сомонї бошад?!" Ин нињолак њамагї дусола аст, ба он агар об дода бошед, ду-се бор об додаед, ки дар Тољикистони мо, шукри Парвардигор, њоло хушк нашудааст. На замини зиёдро гирифтаасту на онро љуфту чобуќ кардед, на дору додеду на пору, на мева дораду на њезум, куљои ин 20 сомонї? Ананас мебуд, гапи дигар. Шафтолуи худамон бошад, 5, хайр ана 7 - 8 сомонї фурўшед!... - мегуфт Ѓалтак. - Умуман кї медонад, ки њамин шафтолу аст, ё олучаи худрўй... - гуфт Мирзодиккак њазломез ба бањс њамроњ шуда. - Њатто барг надорад... Дўстони дерин аз роњравњои боѓи пур аз партов суњбаткунон ба тарафи Бозори "Саховат" њаракат карданд. Мирзодиккак: - Хуш дўстам, чї гапњои нав? Ѓалтак: - Гапи нав нест. Навакак Пахтагул Панљсолаевна занг зада, супориш доданд, ки зудтар ба дења баргардам. Духтурњо омада, дар бораи хешутаборамон ва сињатии Ќобилљонро пурсидаанд. Гуфтам, ду нињоли шафтолу гирифта, ба хона баргардам. Мирзодиккак: - Э, бењуда хавотир нашав. Ба хонаи мо њам омаданд. Онњо бо супориши президент пурсиш мегузаронанд. Нашунидї, дар паём президент гуфта буданд, ки кудакони маъюб аз никоњи байни хешу табор зиёд таваллуд шудаанд. Ёдат њаст, бањс карда будем, ки дар Тољикистон ташхиси пеш аз никоњ њатмї мешавад? Ин давоми ана њамон корњо. Ѓалтак: - Нав пурсиш мегузаронанд? Мирзодиккак: - Мегўянд, ки 35 фоизи кўдакони маъюб аз никоњи хешутаборї таваллуд шудаанд. Ѓалтак: - Ман, дўстам, ба ту њамон ваќт њам гуфта будам, њоло њам мегўям, ки агар ташхиси пешазникоњї њатмї шавад, барои пулситонї аз халќ боз як бањона мешавад. Дигар њеч чиз. Агар ин њукумати љонољонатон ѓам мехўрд, ѓами мардуми сињаташро мехўрд. "Дар ѓарибї љон ба сахтї медињад, мискин тољик..." инњо хона ба хона гашта никоњи хешутаборї мекобанд... Мирзодиккак: - Ту њоло њам аз танќид намондї-а? Туро њам накушанд кадом рўз, каљтоќї! Ѓалтак: - Кї маро мекушад?! Ўй, гўш кун, ин давлат демократї аст, гуногунандешї гуфтанї

АКСИ ГЎЁ

гапњо њаст, мумкин ту дар дилат гапњое дорї, ки аз фикрњои ман сад маротиба сахттар бошанд, аммо барои онњо куштани одам мумкин нест, мефањмї...? Мирзодиккак: - Шўхї кардам, дўстам, асабї нашавед, њазл буд-е. Ѓалтак: - Хайр, ана худат гўй, инњо то њол намедонанд, ки чї ќадар кўдак аз никоњи хешутаборї таваллуд шудаанд, чї ќадарашон сињатанду чї ќадарашон маъюбанд. Агар медонистанд, эълон мекарданд. Њољат набуд, хона ба хона гашта, худрову мардумро бо саволњои оддї сарсон кардан, њамин тавр не? Пас чаро, гуфтаи мардак, бонги изтироб заданд. Баъди пўкидан чорзону мегўянд инро, дўстам. Мирзодиккак: - Намедонанд, лекин акнун маълум мекунанд... Ѓалтак: - Чиро маълум мекунанд? Ба фикри ту Пахтагул Панљсолаевна ваќт дорад, ки шишта ба духтури ту фањмонад, ки бобои ман ба аммааш холабача буданду модарам ман ўро ба хотири падараш хостгорї кардааст? Ту чї бовар мекунї, ки духтур њамаи сафсаттаи шунидаашро навишта мебараду тањлил мекунад? Мирзодиккак: - Не, албатта ба ин бовар надорам, аммо ман тарафдори ин ки минбаъд кўдакњо солим таваллуд шаванд. Ѓалтак: - Ба фикри ту мо тарафдори ноќисулаќлии насли нав њастем - а? Мо њам калла дорем, Мирзобой. Фаќат ин ки њукумати љонољонро озмудаему медонем, ки то манфиати шахсияш набошад, сангро болои санг намегузорад. Чї ба фикри ту аз нашъамандон кўдакњои маъюб таваллуд намешаванд? Аз пиёнискањо чї? Аз мардикорњое, ки зимистони дароз дар кўча мешинанд, аз занњое, ки гўштро дар як моњ як бор њам истеъмол карда наметавонанд, ролтон мехўранд, ба фикри ту чигуна тифлњо таваллуд мешаванд? Инњоро њам бояд ташхис кунем? Ё не? Мирзодиккак: - Боз сар кардї. Воњима накун. Пеш аз никоњ ташхис мекунанд, тамом, мардикорию камбизоатї ин љо чї дахл дорад? Ѓалтак: -Он дафъа њам ба ту гуфтам, боз мегўям, ки байни пойи њар кас бояд кори шахсияш бошад, на кори љамъиятї. Њар кас њаќ дорад, ки дар ин кор озод бошад. Њеч кас касеро ба ташхис маљбур карда наметавонад. Ман фикр мекунам, ки инњо мехоњанд, пеш аз никоњ, чї хеле ки пеш аз тўй рафта иљозатномаи "танзим"-и расму оинњоро мехарї, маълумотномаи ташхиси њатмиро њам ба фурўш гузоранд, тамом. Дўстон худ нафањмиданд, ки чї хел то таксињо расиданд. Ѓалтак ба Мирзодиккак хайрухуш накарда, ба мошин савор шуд, - "э, шафтолуњотон аз саратон монад... њай кун..." Мирзодиккак, ки ба устувории аќидаи дўсташ эњтиром ќоил шуда буд, бо табассум ўро ба дењааш "гусел" кард.

Раиси Шўрои муњаррирон: Саймиддин ДЎСТОВ dustov@mail.ru

Њафтанома дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон ба ќайд гирифта шудааст.

МУАССИС: Созмони љамъиятии «ИНДЕМ» («Информатика барои демократия ва рушди миллї»).

Котиби масъул: Абўалї НЕКРЎЗОВ nigoh_tj@inbox.ru

Шўъбаи иттилоот ва сиёсат тел: 600 80 38 Шўъбаи тањќиќот ва тањлил тел: 600 80 38 Шўъбаи иљтимоъ ва иќтисод тел: 600 80 39 Шўъбаи реклом ва огоњиномањо тел: 918 74 75 79

МАНГАР, КИ КЇ МЕГЎЯД...

16

Шодї ШАБДОЛОВ, рањбари ЊКТ: - Владимир Ленин як маќола дорад, зери номи "О парламентском кретинизме", яъне "аблањии парламентї". Маънї ин аст, ки "ваќте ба порлумон ворид шудї, бо ин њукумати буржуазие, ки њаст, мехоњї ќонуну тартиботро дигар кунї, ин аблањист". Порлумон ин як минбар ё трибун аст ва коммунистон низ бояд дар ин минбар бошанд.

- Бешўхї, аз рафтани шумо "аблањии парламентї" кам намешавад. Њатто агар Абдуњалим Ѓаффоров депутат намешуданд...

Саидљаъфар ИСМОНОВ, рањбари ЊДТ: - Агар писари ман ЊХДТ-ро тарк карда ба њизби демократ мепайваст, бовар кунед, ман ўро эњтиром намекардам. Чун маѓзи демократия њамин аст. Интихоб бояд озод бошад. Агар ман дар оилаи худ мањдудиятеро барои њуќуќу озодињои онњо эљод кунам, пас демократия ва озодї чї хоњад шуд.

- Мабодо, агар рафта нањзатї шавад-чї?

Саодатбибї СИРОЉОВА, мудири шўъбаи РАЊШ-и Вазорати адлия: - Масъалаи пешгирї ва манъ кардани аќди никоњи хешовандони наздик ва аз муоинаи њатмии тиббї гузарондани никоњшавандагон аз нигоњи илмї, фарњангї ва иљтимої падидаест ќобили дастгирї...

- Њатмї кардани муоинаи тиббии никоњшавандагон, њадди аќалл наќзи њуќуќу озодии шањрвандон аст. Ба њар њол, дар љомеањои солими демократї байни пойи никоњшаванда кори ањли љамоат нест.

Аловуддин САТТОРОВ, директори "Тољиксуѓурта": - Болои Ширкати "Тољик Эйр" ќариб 25 млн. сомонї ќарз зам шуда буд. Њар боре, ки талаби ќарз менамудем, дар ин ширкат њамин мухолифати ќарори њукумати љумњурию ќонуни фазоро сабаб оварда, аз додани он саркашї мекарданд. Нињоят бо мурољиати ширкат, бо дигар сабаб - бад будани вазъи молиявияш ќарзи суѓуртавии он дар њаљми 25 млн. сомонї аз љониби њукумати ЉТ аз эътибор соќит карда шуд.

- Давомашро нагуфтед, ин њам дар њолест, ки роњбари ширкат бо «мерседес»-и 170 000 доллара мегардад... Мунаввара КЕНЉАЕВА, собиќ вакили парламент: - Шояд руњу арвоњи падари ќањрамонам (Ќањрамоти Иттињоди Шўравї Њодї Кенљаев) буд, ки бо пешнињоди Президенти кишвар Эмомалї Рањмон як дирам сарф накарда, тибќи рўйхати умумии ЊХДТ панљ сол вакили Маљлиси намояндагон шудам. Бо вакили МНМОЉТ шудан, ман шахси љањонї шудам.

- Ќањрамондухтари љањонї њам бошед, тамоми сирру асрори бо пешнињоди президент бе як тини зардак вакил шуданатонро фош кардан шарт набуд. Мардум интихоб кард гуфтан гиред, аблањон бовар мекунанд њоло њам.

Дар њафтанома матолибе низ ба нашр мерасанд, ки бо мавќеи идораи он муѓойират доранд. Дар шумора аз аксњое њам аз Шабакаи љањонии Интернет истифода шудааст. Матолиби хусусияти таблиѓотидошта ® метавонанд танњо бо пардохти муайян дар њафтаномаи «Нигоњ» нашр шаванд. Барои дар дигар нашрияњо пурра ё ќисман чоп кардани матолиб ва иќтибосњо аз «Нигоњ» иљозаи хаттии идора ва нишон додани сарчашма дар шакли «аз њафтаномаи «Нигоњ» №_ аз санаи _» њатмист. Њуќуќи муаллифии кулли матлабњои шумора ба идораи њафтаномаи «Нигоњ» ва СЉ «ИНДЕМ» тааллуќ дошта, тибќи ќонунгузории љории Тољикистон ва байналмилалї њифз карда мешаванд. Дар њолати наќзи "Меъёрњои ахлоќии фаъолияти журналистї дар Тољикистон" аз љониби нашрияи мо, бо арзу шикоят метавонед ба Шўрои воситањои ахбори оммаи Љумњурии Тољикистон (Шўрои ВАО - и ЉТ) мурољиат намоед.

Ќимати рўзнома дар фурўши чакана на беш аз 2,5 сомонї Њафтанома дар нашриёти «Мега-принт» чоп мешавад. Теъдод 4 000 нусха Ќимати обуна барои як сол - 78 сомонї. Индекси обуна: 68990 НИШОНИИ ИДОРА: Љумњурии Тољикистон, шањри Душанбе, кўчаи Носирљон МАЪСУМЇ, хонаи 3. Телефон: (44) 600 80 38, 224 25 09 Теъдоде аз њар шумора дар асоси кўмаки техникии (дар шакли ќоѓаз) дафтари САЊА дар Душанбе ройгон таќсим карда мешавад.