Isabella Leonarda De muze van Novara

ISABELLA LEONARDA

DE MUZE VAN NOVARA

Door Noortje Zanen

Hoewel Isabella Leonarda bijna tweehonderd composities schreef, is haar muziek slechts bekend bij een klein publiek. Gelukkig zijn er steeds meer musici die haar muziek onder de aandacht brengen.

Dat Isabella Leonarda (1620-1704) toetrad tot het klooster was voor een zeventiende-eeuws meisje uit een welgestelde familie niet zo bijzonder. Maar dat zij zich ontwikkelde tot een invloedrijke componiste is uniek. Op haar zestiende vertrok ze naar het Sant’Orsola-klooster van Novara, een Italiaanse stad in de regio van Milaan en Turijn. Vermoedelijk had ze als kind uit een aristocratisch gezin al wat muzieklessen gehad. In het klooster leerde een andere non haar componeren en wellicht heeft ze ook gestudeerd bij de beroemde componist Gaspare Casati, die werkzaam was in de kathedraal van Novara. Later gaf Leonarda zelf muziekles en werd ze moeder-overste van het klooster. Sant’Orsola had een bijzondere status: het was een kloosterschool voor meisjes van rijke families uit de omgeving. De nonnen leidden daarom niet zo’n afgezonderd leven als in veel andere kloosters. Leonarda ontwikkelde zich al gauw tot een begaafd componiste. Net als veel andere nonnen in de zeventiende eeuw schreef ze haar eigen religieuze kerkmuziek voor de diensten van het klooster, zoals psalmen en missen. Ze componeerde echter ook vocale muziek op niet-liturgische teksten die ze soms zelf schreef. Bovendien was ze waarschijnlijk de eerste vrouwelijke componist die instrumentale sonates publiceerde. Tijdens haar leven was Isabella Leonarda al een legende. De uitvoeringen van haar composities in de kathedraal van Novara schijnen betoverend te zijn geweest. Haar muziek was niet alleen vroom en eerbiedig, maar vaak ook werelds en uitbundig. In 2020 was het precies 400 jaar geleden dat Leonarda werd geboren. Aanleiding voor Cappella Artemisia om een eerbetoon voor deze bijzondere componiste te organiseren. Het resultaat daarvan is te horen op het bij Brilliant Classics verschenen album A portrait of Isabella Leonarda; een prachtige verzameling van haar diverse output. Bijzonder aan deze opname is dat alle stemmen door vrouwen worden gezongen, waarbij de lage stemmen omhoog zijn getransporteerd of door de instrumentalisten worden gespeeld. Precies zoals de nonnen van het Sant’Orsola-klooster dat deden. Dat Brilliant Classics in dezelfde periode nóg een album rond deze componiste heeft uitgebracht kan bijna geen toeval zijn. Complete Trio Sonatas van Ensemble Giardino di Delizie maakt het muzikale portret van Leonarda compleet. Het publiceren van dergelijke inventieve sonates was misschien wel haar indrukwekkendste prestatie. Isabella Leonarda’s bijdrage aan het muziekleven in Novara was zo groot, dat een tijdgenoot haar treffend beschreef als ‘de Muze van Novara’.

Betoverend

LEONARDA A PORTRAIT OF ISABELLA LEONARDA

CAPPELLA ARTEMISIA O.L.V. CANDACE SMITH BRILLIANT CLASSICS 5028421966267 VKZ.NL/22433 € 11,99

LEONARDA COMPLETE TRIO SONATAS

ENSEMBLE GIARDINO DI DELIZIE O.L.V. EWA ANNA AUGUSTYNOWICZ BRILLIANT CLASSICS 5028421964218 VKZ.NL/22432 € 11,99