Climat

Hôtel-Dieu in Beaune

Overal in de streek werden wijngaarden aangelegd. De monniken brachten niet alleen veel land in cultuur maar classificeerden dit ook. Met hun systematische manier van werken waren zij in staat de verschillende akkers kwalitatief te rangschikken. Zo‘identificeerden’de monniken de verschillende percelen van de côtes. Zij brachten de sterke en minder sterke eigenschappen van elk perceel in kaart: bodemkwaliteit, het vermogen tot wateropname, ligging ten opzichte van zon, wind, neerslag enzovoorts. Hun beste climats zijn de premiers crus en grands crus van vandaag.

Climat

Het begrip climat is essentieel voor Bourgogne. Een climat is een heel precies afgebakend wijngaardperceel met een eigen, herkenbare identiteit en historie. Die historie gaat niet zelden vele eeuwen terug. Zeg maar rustig tot de Middeleeuwen. Zo is bijvoorbeeld Clos de Vougeot Grand Cru al in de 12e eeuw gecreëerd en Chambertin Clos de Bèze Grand Cru zelfs rond het jaar 630. En sindsdien is er geen jota aan het oppervlak, de omvang, veranderd. In elk wijndorp in Bourgogne is het wijngaardareaal verdeeld in percelen met naam en toenaam en die worden dus climats genoemd. Er zijn er duizenden, elk met hun eigen naam. Deze percelen hebben alle hun eigen klimatologische en/of geologische karakteristieken, zoals de naam ‘climat’

eigenlijk ook al aangeeft. Het begrip climat is dus rechtstreeks gerelateerd aan een ander essentieel Bourgondisch begrip: terroir. De beste climats zijn sinds de jaren 30 van de 20e eeuw geklasseerd als grand cru en de ook zeer goede, maar iets minder exclusieve climats zijn sinds circa 1943 geklasseerd als premier cru – dit laatste had veel, zo niet alles, te maken met wat de Duitse bezetter aan wijn wenste… ‘Climat’ is dus een typisch Bourgondische term. Het staat voor een delicate harmonie tussen een plek, een natuur, de wijnbouwers en de tijd (de eeuwen van wijnbouwcultuur). Daarnaast kennen we het begrip lieu-dit. Sinds Napoleon (de eerste 15 jaar van de 19e eeuw) is er een kadaster, waarin elke stad, elk dorp, elke straat, elk huis, elk veldje (ook in Nederland, want Napoleon was ook hier) topografisch en met een nummer is benoemd. Dat geldt dus ook voor wijngaarden. Ook voor de wijngaarden in Bourgogne. De naam van een climat en een lieu-dit valt vaak exact samen. Maar niet altijd. Soms bestaat een climat uit meerdere lieux-dits en soms is één lieu-dit voor een deel grand cru en voor een ander deel premier cru of voor een deel premier cru en voor het andere deel village. Het climat Clos de Vougeot telt ettelijke lieux-dits en het climat Aux Fournaux in Savigny-lès-Beaune telt ruim 13,5 ha, waarvan een kleine 6,5 ha premier cru is en de rest (ruim 7 ha) ‘slechts’ village. Het lijkt ingewikkeld. Het ís ingewikkeld. Als je het werkelijk goed wil doorgronden, is er een prachtig boek hierover te koop: ‘Climats et lieux-dits des grands vignobles de Bourgogne. Atlas et histoire des noms de lieux’. (ISBN 978-291-623120-4).

Met de Franse Revolutie kwam er een einde aan de macht van de kerk en de adel in de Bourgondischewijnbouw. Veel wijngaardeigendom werd geconfisqueerd en verkocht. De macht van de geestelijkheid was overigens al vóór 1789 afgenomen. Er was al geruime tijd sprake van een secularisering van het wijngaardbezit in de Bourgogne. Er kwamen niet alleen steeds minder monniken en lekenbroeders, maar ook moesten kerken en kloosters sinds het begin van de zestiende eeuw belasting betalen over hun bezit. Het proces raakte in een versnelling in de achttiende eeuw, onder andere door de maatschappelijke weerstand tegen de macht van de kerk. De Franse Revolutie en de verkoop van geconfisqueerde bezittingenhebben overigens niet tot een geweldige verandering geleid; slechts zo’n 10 procent van het toenmalige wijngaardareaal van de Côte d’Or veranderde van eigenaar.

Na de Franse Revolutie kwam Napoleon aan de macht. Het Franse erfrecht dat Napoleon heeft ingesteld (de ‘Code Napoléon’) heeft in de negentiende eeuw gezorgd voor een enorme versnippering van het wijngaardbezit. Tegenwoordig is het Bourgondische wijngaardoppervlak een grote lappendeken van akkertjes. Het erfrecht bepaalt namelijk dat landgoederen gelijkelijk worden verdeeld onder de kinderen van de overleden eigenaar, waardoor er na verloop van tijd talrijke eigenaren zijn van even talrijke kleine percelen. Er zijn maar weinig wijngaarden die één eigenaar hebben.

Meeldauw en phylloxera hebben vanaf het midden van de negentiende eeuw geleid tot een decimering van het wijngaardareaal in de Bourgogne. In de Mâconnais bijvoorbeeld was vóór de