Kesici Takım Dergisi - 23

KESİCİ TAKIM Kesici Takımlar - Tutucular ve Aşındırıcılar Dergisi - Eylül - Ekim 2018 - Yıl : 4 Sayı : 23 Fiyat : 20 TL

MAKALE

*KESİCİ TAKIMLARDA AŞINMA GÖZLENMESİ *KESİCİ TAKIMLARDA İŞLEME DENEYİMİ

ÜRÜN *SANDVİK YENİ ÜRÜNLERİYLE SECO’DAN YENİ TEKNOLOJİ *HAIMER BOEING İŞBİRLİĞİ

HABER

*AMB 2018’DE İMALATIN GELECEĞİ ŞEKİLLENDİRMEK *TAKIM TEZGAHLARI SEKTÖRÜ İHRACATA ODAKLANDI *TÜRKİYE TAKIM TEZGAHLARI SEKTÖRÜNÜN KALBİ MAKTEK’TE ATIYOR

İÇİNDE

İçindekiler

6 7

İÇİNDEKİLER

DERGİMİZ LOKOMOTİF FİRMALARLA YOLUNA DEVAM EDİYOR

SECO’NUN YENİ TEKNOLOJİSİ DOUBLE QUATTROMİLL® 22 FREZELER, AĞIR YÜZEY İŞLEME OPERASYONLARINI İYİLEŞTİRİYOR

12

BOEİNG PORTLAND VE HAIMER ARASINDAKİ ORTAK ÇALIŞMALAR, OMIC AR-GE’DE İŞBİRLİKÇİ ÜYELİK İLE YOĞUNLAŞIYOR.

14

TÜRKİYE TAKIM TEZGAHLARI SEKTÖRÜ İHRACATA ODAKLANDI

4

Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

2018

DEKİLER AMB 2018’DE İMALAT GELECEĞİ ŞEKİLLENDİRMEK 18

İçindekiler

İNDEX SANDVİK - Arka kapak IONBOND - Öniçkapak

KENNMETAL - Arka İç Kapak SANDVİK- 3. Sayfa

ERGEN ENDÜSTRİ -17. Sayfa EMS - 23 . SAYFA

IONBOND -25 . Sayfa

KESİCİ TAKIMLARIN AŞINMASINI ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR 22

TEKNO TAKIM - 27 . Sayfa UTL - 29 . Sayfa

MAKTEK - 31 . Sayfa BÖHLER - 35 . Sayfa

EROĞLU - 43. Sayfa

TAKIM YOLU STRATEJİLERİNİN KALIP ÇEKİRDEKLERİNİ İŞLEME SÜRESİNE ETKİSİNİN DENEYSEL İNCELENMESİ 34

LÖSEV - 45. Sayfa

DIJIBAS 46 - 47 . Sayfa

WM - III . ENDÜSTRİ 4.0 ZİRVE 48. Sayfa WORLD MEDIA GROUP - 49. Sayfa

WORLD MEDİA-DERGİLER- ABONE - 50 Sayfa

Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

2018

5

Editör - Künye

EDİTÖR İlker Kaplan

Dergimiz; sektörün lokomotif firmalarıyla yürüyüşüne devam ediyor... orld Media Group olarak; sektörel spesifik yayıncılıkta sürekli gelişen ve sektörlere fokuslanan yayınlarımızla detay yayıncılığı hayata geçiren bir yapılanmayız. Dört yıl önce yayın hayatına başlayan WORLD MEDIA GROUP / Kesici Takım Dergimizin yedinci sayısı ile karşınızdayız.

W

World Media Group / Kesici Takım Dergimiz; sektörün lokomotif firmalarına sayfalarında yer ayırıyor ve gerçek anlamda sektörün sesi olmayı hedefliyor.

Daha önce de belirttiğimiz gibi sektörlerin lokomotif firmalarından, Odalar ve derneklerine; akademik alandan son kullanıcılara tüm sektörü kapsayan bir yayın hazırlıyoruz. Dergimiz 2019 yılında da İki aylık periyodla yılda 6 sayı olarak yayınlanacak. Sektörümüzün tüm firmaları önümüzdeki sayılarda dergimizin sayfalarında konuğumuz olacak. WORLD MEDIA GROUP / Kesici Takım Dergimize abone olmayı unutmayın.

2018 Yılında HANNOVER MESSE'deydik. 2019 Yılında da katılacağız World Media Group olarak; ulusal ve uluslararası fuarlara katılarak, firmalarımız hakkında detaylı çalışmaları bu organizasyonlarda, dergimiz aracılığı ile anlatıyoruz.

Bu bağlamda; 2018 Yılında Hannover Messe'deydik.

WORLD MEDIA GROUP olarak; standımızla bu fuarda yer aldık ve dergimizin ingilizce - türkçe versiyonunun da geniş çaplı dağıtımını gerçekleştirdik. Elinizde bulunan bu sayı ile de MAKTEK 2018 İstanbul fuarındayız. Siz de metal işlemenin ulusal ve uluslararası ayağında yer almak için temas kurabilirsiniz.

World Media Group olarak Öncülüğe Devam Ediyoruz

Yayın Türü Yaygın Süreli Yayıncı Dünya Medya Basın Yayın Reklam Tanıtım Hizmetleri İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü İlker Kaplan 0 505 400 94 34 İdari İşler Müdürü Hatice Karabay 0 505 400 94 33 Reklam Müdürü Ziya Alkan - Ayhan Üstüner 0 546 675 59 49 Muhasebe Müdürleri Sevda Öncü - Düzgün Turgut 0 542 292 83 85 Halkla İlişkiler Müdürü Ayşe Savranoğlu Yazı İşleri Simgenur Savranoğlu Grafik Tasarım Ezgi Kamburoğlu Abone Sorumlusu Defne Deniz Kaplan - Beste Kamburoğlu Fotoğraf Editörleri Murat Çapkın - Sinan Temur İnsan Kaynakları Müdürü Sibel Şanlı İletişim Danışmanı Alper Tuna Bilişim Sorumlusu Kerem Mercan Bölge Temsilcileri Çetin Sülün (Ankara) Mesut Karabay (İzmir) Umut Yıldız (Bursa) Avrupa - Almanya - Temsilcisi Pınar Açıkgöz Sosyal Medya Fatma Kurşun Dağıtım Ali Savranoğlu - Zafer Kamburoğlu Genel Koordinatör Süleyman Kaplan - Hüsniye Kaplan Katkıda Bulunanlar Meryem Savranoğlu - Fatma Kaplan - Selda Kamburoğlu Dağıtımcı Aras Kurye - PTT - Yurtiçi Kargo Yönetim Yeri Akşemsettin Mah. Güneş Sokak No: 48 D :10 Eyüp / İstanbul Tel:0 850 532 94 68 Fax : 0 212 427 00 15

Dünyanın en önemli; Endüstri, teknoloji ve Ekonomi www.endustri40dergisi.com yayın grupları ile birlikte yeni bir yapılanmanın ilk www.kesicitakimlardergisi.com www.worldmediagroupe.com adımlarını attık. "ULUSLARARASI ENDÜSTRİ TEKNOLOJİ www.makineotomasyondergisi.com VE EKONOMİ YAYINCILARI GİRİŞİMİ" yola çıktı. Şu ana makineotomasyondergisi@gmail.com worldmediareklam@gmail.com kadar Türkiye'den World Media Group ile birlikte; Hindistan, Rusya, Almanya, Polonya ve İngiltere'den lider yayın gruplarıyla birlikteyiz. Her geçen gün Kesici Takım Dergisi Basın Meslek büyüyerek youmuza devam ediyoruz.

Bizi izlemeye ve okumaya devam edin...

6

Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

2018

İlkelerine Uymaya Söz Vermiştir. İçeriğindeki yazınsal ve görsel malzemeler, izin alınmaksızın; yazılı, görsel, işitsel ve elektronik medyada kullanılamaz. Reklamların hukuki sorumluluğu reklamveren firmaya aittir.

Ürün

BOEİNG PORTLAND VE HAIMER ARASINDAKİ ORTAK ÇALIŞMALAR, OMIC AR-GE’DE İŞBİRLİKÇİ ÜYELİK İLE YOĞUNLAŞIYOR.

Scappoose, sisindeki iş ortağı

Oregon teOMIC Ar-Ge 20’ye ulaşıyor.

Boeing Company ve HAIMER Group arasındaki ortak çalışmalar, OMIC Ar-Ge enstitüsünde stratejik bir üyeliğe dönüşmüştür. Resimde William Gerry, Boeing Araştırma ve Teknoloji için Küresel Teknoloji Program Yöneticisi (solda) ve Andreas Haimer, Başkan HAIMER Grubu

(sağda), OMIC’de HAIMER’ in resmi üyelik açılışında.

Oregon Manufacturing Innovation Center Araştırma ve Geliştirme (OMIC Ar-Ge) departmanı, takım tutma, shrinkleme, balanslama ve takım ön ayar alanlarında dünya lideri bir Alman takımlama şirketi olan HAIMER’ in, bu ay üyeler arasına eklenmesiyle güçlü bir üyelik üssü olmaya devam ediyor. To-

plamda on yedi imalat sanayi ortağı ve üç Oregon kamu üniversitesi katılımcısına sahip olan Scappoose, Oregon (ABD) merkezli Ar-Ge tesisi, işbirlikçi araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile gelişmiş metal üretim teknolojilerini geliştirmek için dünya çapında bir operasyon kurmaya devam ediyor.

Bu ortaklık sayesinde, Portland Oregon’daki mükemmeliyet merkezi ve ağır metal işleme için ana üretim tesisi ile Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

2018

7

Fuar

Boing, OMIC Ar-Ge üyeliğine sponsor olarak katılan HAIMER ile stratejik ortaklığını yoğunlaştırıyor. Boeing ve Haimer arasındaki ortaklık, 10 yılı aşkın bir süre önce, HAIMER’ in Safe-Lock™ çıkma koruma sistemi, Boeing’de gerçek bir oyun değiştiriciye dönüştüğünde başladı.

Dünyanın en büyük titanyum işleme atölyelerinden biri olan Boeing Portland, işlenmesi zor olan malzemeler için takımlar ve takım tutucu uygulamaları için standartları belirlemiştir.

Ortaklık, HAIMER’ in OMIC ArGe’ye yatırımları ve yeni üye olarak desteklenmesiyle stratejik olarak güçlendirilecektir.

Teknoloji avantajları nedeniyle, Haimer Safe-Lock™ sistemi, frezeleme işlemlerinde kaba işleme için Boeing Portland’ın standardı haline gelmiştir.

Haimer, ayrıca Amerikalı ve diğer kesici takım üreticilerinin, Boeing işleme 8

Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

2018

operasyonlarında yaygın olarak kullanılan bu teknolojiyi standart bir çözüm olarak sunduğu açık bir lisans politikası uyguladı. Hatta Boeing Company, bu yenilikçi teknolojinin, işleme ihtiyaçlarına hızlı bir şekilde cevap verebilmesi için Haimer’ den IP, patent ve ticari marka lisansı aldı.

Safe-Lock™ ‘yi üretimlerinde uygulamaya başlamadan önce, Boeing, kesici takımın potansiyel olarak çok pahalı hurdalar yaratan takımın çıkmasını önleme zorluğuyla karşı karşıya kalıyordu. SafeLock™ uygulamasından bu yana, son 10 yılda, yüksek değerli bileşenleri için tek bir takım çıkması olayına maruz kalmamışlardır, böylece SafeLock™ ‘nin uygulanmasından önce yaygın bir sorun olan herhangi bir pahalı hurda oluşturan işleme başarısızlıklarının önüne geçilmiştir.

Boeing

Research

and

Technology’nin Küresel Teknoloji program müdürü William Gerry şunları söyledi: “Boeing, üyelerini OMIC ArGe’ye ortak olmaları ve katkıda bulunmaları için çok dikkatli bir şekilde onaylıyor ve davet ediyor. Yüksek kaliteli takım tutucu, shrinkleme, balanslama ve ön ayarlama konularından tanıdığımız HAIMER’in yeni üyeliği konusunda çok memnunuz ve Boeing olarak bu tip ihtiyaçlarımız için yoğun ve öncelikli olarak ürünlerini kullanıyoruz. HAIMER, OMIC Ar-Ge ve üyelerine son teknoloji ürünleri ve endüstri 4.0 bağlantı çözümleri ile destek verebilecek. ” OMIC Ar-Ge, dünya çapında Boeing liderliği ile kurulan on beşinci araştırma merkezidir ve Boeing’in ABD’de sponsor olduğu ilk yer olmuştur. Misyonu, üretim mühendisleri ve teknoloji uzmanları yetiştirirken, fakülte ve üniver-

site öğrencileri ile “dıştan içe” uygulama araştırmalarının, ileri üreticiler için gerçek problemleri çözdüğü bir inovasyon ortamında imalat şirketleri ve yükseköğrenimi bir araya getirmektir. Üye şirketler, üyeler için son derece dinamik ve yenilikçi bir Ar-Ge işlevi yaratmak için makine, takım ve donanım gibi araçları paylaşmaktadır.

HAIMER Grubunun başkanı Andreas Haimer, OMIC Ar-Ge üyesi olmak için resmi el sıkışmalarında şöyle konuştu: “Boeing ile önde gelen uçak üreticisi ve en büyük küresel müşterilerimizden biri olarak yakından ilgilendiğimiz için gururlu ve mutluyuz. OMIC Ar-Ge’ye yapılan yatırım ve üyelik, topluma, müşterilerimize ve Oregon, Pasifik Kuzeybatı ve Amerikan üretimindeki tüm imalat sanayisine açık bir taahhüttür. OMIC Ar-Ge, Amerikan ve Oregon imalatçılarını daha rekabetçi kılan bu tür en iyi uygulamaları paylaşmak için ideal bir platformdur. Ayrıca, Boeing Portland dışında, Auburn, Seattle, Everett, Helena, St. Louis ve Fredrickson’daki sistem teknolojilerimiz ile önde gelen ABD Boeing tesislerini de destekliyoruz. ”

Fuar OMIC Ar-Ge modeli, özgün endüstrilere, yerel ekonomiyle entegre olarak gerçek bir partnerlik ilişkisi kurarak, yerli endüstrilerin rekabet gücünün arttırılmasına yardımcı olma konusundaki araştırmalara odaklanmaktadır. Araştırma faaliyetleri, üretim alanına eklenen yüksek maliyetli, yüksek değerli makineler ile genişledikçe, OMIC Ar-Ge, üretimde devlet ve bölgesel ticari üretkenliği artıracak ve ekonomik büyüme ve gelişmeyi teşvik edecektir.

OMIC AR-GE’nin uygulamalı araştırma projeleri ile koordine edilecek olan, Portland Community College tarafından yönetilen ve PCC’nin inşa ettiği yakındaki bir tesiste bulunan PCC OMIC Eğitim Merkezi’nde çıraklık programları “kazan ve öğren” söylemi ile hayata geçecek. Eğitim Merkezi inşaatı devam ederken, PCC’nin Scappoose Lisesi’nde geçici bir teslimat yeri mevcuttur.

Chicago merkezli Haimer ABD ve Kuzey Amerika Başkanı Brendt Holden, ortaklığı şu sözlerle özetliyor: “Son 15 yılda Kuzeybatı’daki çeşitli üretim tesislerini desteklemekten dolayı çok mutluyuz, son teknoloji ürünü shrinkleme ve balanslama makinelerimiz ile işletme maliyetlerini azaltmaya ve verimliliği artırmaya yardımcı olduk. Ön ayar, takım tutucu ve freze takımları ile takım tezgahları etrafında bir sistem ortağı haline geldik. Son zamanlarda, Kuzeybatı’da iş ayar sürelerini azaltabilen ve operasyonun verimliliğini önemli ölçüde artıran ve takım yönetimi özelliklerine göre endüstri 4.0 teknolojisini uygulayan birçok takım ön ayar projelerine de dahil olduk. AR-GE projelerinin mümkün olduğunca verimli hale getirilmesine yardımcı olmak için ekipman ve bilgi birikimimizi OMIC’de paylaşmaktan mutluluk duyuyoruz. ”

HAIMER, Scappoose tesisindeki on dokuz diğer OMIC Ar-Ge sektörel ve üniversite üyesine katılıyor. OMIC R&D’nin yürütme direktörü Craig Campbell şunları söyledi: “Oregon Teknoloji Enstitüsü, Portland Eyalet Üniversitesi ve Oregon Eyalet Üniversitesinin ileri imalat yöntemleri araştırmalarının yanı sıra, OMIC Ar-Ge olarak üyelerimizin üretim sorunlarının çözümünde de destek oluyoruz. Devlet ve yerel yönetimlerden gelen güçlü yatırımlar nedeniyle OMIC Ar-Ge, küresel üretim şirketleri için bir çekim oluşturdu ve eyalet ve bölge için ekonomik bir öncü olma sözünü gerçekleştiriyor. ” Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

2018

13

Ürün

Seco’nun yüzey frezeleme kafalarındaki en yeni teknolojisi olan Double Quattromill® 22, talaş kaldırma oranlarını ciddi anlamda yükselterek, atölyelerin tezgahlarından en iyi performansı almasını sağlar.

Yeni freze, hem kaba hem de semi-finiş işlemelerde, yüksek verimlilik ve parça çıktısı artıran kesme derinliğine uygun, ekonomik sekiz uca sahiptir.

SECO’NUN YENİ TEKNOLOJİSİ DOUBLE QUATTROMİLL® 22 FREZELER, AĞIR YÜZEY İŞLEME OPERASYONLARINI İYİLEŞTİRİYOR Double

Quattromill® 22,

45° giriş açılı 9 mm (0.350 inç) kesme derinliği ve 68° giriş açılı 11 mm (0.430 inç) kesme derinliği sunan versiyonlarla sunulur. Standart teğet uç bağlamalı tip yüzey frezelerden farklı olarak Double Quattromill® 22’de bulunan çift taraflı kullanılabilen negatif uçlar; daha düşük kesme kuvvetleri, daha az tezgah güç tüketimi ve daha uzun uç ömrü sağlar.

İki farklı giriş açısı seçeneği sayesinde Double Quattromill® 22, kolay ve ekonomik 12 Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

2018

işlemeler için kullanılabilir.

Double Quattromill® 22 hak-

Sabit uç yuvalı ve kartuşlu

kında daha fazla bilgi almak

tipleri, standart veya yakın

için lütfen bölgenizdeki Seco

ağız aralıklı ve metrik veya

temsilcisine başvurun veya

inç versiyonlarda freze göv-

Double Quattromill® 22 ürün

deleri seçebilirsiniz. Seco,

sayfamızı ziyaret edin.

gelişmiş talaş kontrolü ve

Genel

tahliyesinin yanı sıra yüksek

İsveç’te olan ve 75’ten faz-

dayanıklılık sağlaması için

la ülkede şubesi bulunan

Double Quattromill® 22’nin

Seco Tools frezeleme, tor-

talaş kanal yüzeylerine yeni

nalama, delik işleme ope-

yüzey dokusu teknolojisini

rasyonları için metal kesme

de uygulamıştır.

çözümlerinde dünya lideri

Double Quattromill® 22, çe-

bir tedarikçidir. 80 yılı aşkın

şitli geometri ve kalite seçe-

bir süredir şirket, üreticile-

neklerine sahip üç farklı uç

rin maksimum üretkenlik

tipi sunar. ME12 geometrisi

ve kârlılık hedefleri için ih-

süper alaşımlarda ve pas-

tiyaç duydukları teknoloji-

lanmaz çeliklerde iyi çalışır.

leri, prosesleri ve desteği

M12 geometrisi çoğu iş par-

sağlamaktadır. Tüm endüstri

çası malzemesiyle uyum-

dallarında üreticilerin başa-

luluk sağlaması amacıyla

rıya ulaşmasında Seco’nun

farklı kalitelerde sunulur.

yenilikçi ürünlerinin ve uz-

M18 geometri ise çelik ve

man hizmetlerinin nasıl bir

dökme demirde, daha ağır

rol oynadığını öğrenmek için

koşullarda, kenar koruması

lütfen www.secotools.com

gerektiren operasyonlar için

sitesini ziyaret edin.

uygundur.

merkezi

Fagersta,

Makina

TÜRKİYE TAKIM TEZGAHLARI SEKTÖRÜ İHRACATA ODAKLANIYOR Otomotiv, savunma, beyaz eşya ve havacılık Takım Tezgahları sektörü Ar-Ge destekli inovasyon harikası ürünlerle ihracata odaklanıyor

14 Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

2018

Makina

Müşteri beklentilerini en doğru şe-

kilde anlamak ve karşılamak için çalışan firmalar, günümüzde inovasyonu sonuç olarak değil, bir süreç olarak görüyor. Takım Tezgâhları sektörü gibi teknolojik olarak inovasyonun çok hızlı olduğu bir sektörde, 5-10 yıl sonraki teknolojiyi düşünerek ürünler geliştirmek, markaların en önemli parametreleri arasında yer alıyor.

Otomotiv, savunma, havacılık ve beyaz eşya sektörlerindeki gelişmeleri sektör paydaşlarıyla buluşturacak olan MAKTEK Avrasya, Dirinler, Akım Metal, Akermak ve Ermaksan’nın yanı sıra sektörün lider firmalarının yeni nesil ürünlerini fuar kapsamında takipçileriyle buluşturacak.

Takım Tezgahları sektöründeki yeni nesil teknolojiler, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizin de gündeminde.

Son zamanlarda teknolojiyi arkasına alarak ürünler geliştiren markalar, müşteri beklentilerini en doğru şekilde anlamak ve karşılamak için çalışıyor. Özelikle ülke ekonomisi için itici güç görevi gören otomotiv, savunma, havacılık ve beyaz eşya sektörlerindeki gelişmeler, heyecan verici bir hal almış durumda. Bu farkındalıkla da markaların heyecan verici birçok ürünü, 2-7 Ekim 2018 tarihlerinde düzenlenecek olan MAKTEK Avrasya 2018 Fuarı’nda yer almaya hazırlanıyor.

Yeni nesil takım tezgahları için MAKTEK… Dirinler firmasının son teknoloji kullanarak geliştirdiği 5 Eksen Gantry CNC Freze Tezgahı, özellikle gemi inşa ve havacılık gibi büyük boyutlu Kesici

ve hassas parçaların işlenmesine gerek duyulan sektörlerde tercih ediliyor. Türkiye’de ilk defa yerli ve milli olarak üretilen tezgah, ağır ve yekpare parçaları tek bir bağlama işlemiyle hassas şekilde işlenebilme olanağı tanıyor. Savunma sanayisinin gelişimi için çalışmalar yürüten Akım Metal ise Türkiye’de ilk defa çift taretli olarak ürettiği CNC torna tezgahı ile tabanca ve tüfek namluları üretimi için kullanılıyor. Ürettiği CNC torna tezgahlarıyla ihracata önemli ölçüde katkı sağlayan Akım Metal, savunma sanayisini gelişiminde büyük rol oynuyor. Beyaz eşyadan otomotive, savunmadan genel makina üretimine kadar tüm sektörlerde kullanılan fiber lazer takım tezgahlarıyla Ermaksan, üzerinde sac-metalden yapılmış kaporta ve/veya kaplama gördüğünüz her makina ve eşyanın üretiTakımlar &

Tutucular / Eylül - Ekim

2018

15

Makina

minde kullanılıyor. Fiber lazer, CO2’nin (karbondioksit) ardından 2’nci jenerasyon lazer teknolojisi olarak kabul edilmektedir. Fiber lazer tezgahları, 1’inci jenerasyon CO2’ye göre daha kalın malzemelerin daha yüksek hızlarda ve daha hasssas şekilde kesilmesini sağlıyor. Çevreye duyarlılığı ile sürdürülebilir dünyaya da katkı sağlayan tasarım, Ermaksan’ın bakış açısını da kanıtlıyor.

Dünyada ilk!

Algoritması ve tasarımı tamamen milli olan “KUPA standart kalıp kütüphane prog-

16 Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

2018

ramı” için KOSGEB desteği de almayı başaran Akermak, sektöre farklı bir açıdan baktığını kanıtlıyor. Kalıp Tasarım Uzmanlarının CAD çizim Programları altında ihtiyaç duyduğu CAD datasını Parametrik olarak çağırabildiği bir yazılım olan KUPA, 2D ürün bilgilerine interaktif ulaşarak kullanıcısının tasarımlarına çağırabilmesinin yolunu açıyor. Yoğun bir Ar-Ge çalışmasından sonra ortaya çıkan KUPA, geliştirdiği yöntemle standart CAD dataların istenmeyen kişiler tarafından kullanılmasını engelleyebiliyor.

KUPA, kişiselleştirilebilen bir

yazılım olması özelliği ile de dünyada ilk olmasının yanı sıra farklı türlere geçiş özelliği ile birçok örneğin önünde yer alıyor.

2-7 Ekim 2018 tarihlerinde düzenlenecek olan MAKTEK Avrasya 2018 Fuarı’nda takım tezgahları, metal-sac işleme makineleri, tutucularkesici takımlar, kalite kontrolölçüm sistemleri, CAD/CAM, PLM yazılımları ve üretim teknolojileri alanlarında örnek olan bu ürünler ve daha bir çok yeni geliştirilmiş inovatif ürün görülebilecek.

Fuar

AMB 2018’DE İMALAT GELECEĞİ ŞEKİLLENDİRMEK

Bu

yılki AMB sergisinde

(Stuttgart, 18-22 Eylül) ‘de Sandvik Coromant müşterileri ve ortakları anlamlı olarak daha yüksek verimlilik düzeyleri, daha esnek işleme süreçleri ve strapline ‘birlikte geleceği şekillendirmek’ başlığı altında daha sürdürülebilir üretimini nasıl elde edebileceğini göstermek niyetinde. Örneğin, kesme araçları ve takım sistemlerinde küresel uzmanı bu dönüm dijital bağlantı çözümleri ile tüm üretim sürecini geliştirmeye ve

otomotiv

endüstrileri 18 Kesici Takımlar & Tutucular / Eylül - Ekim

ve için 2018

havacılık büyüleyici

olanaklarını sunan dünyasında

yardımcı olur yazılım ile birlik-

devrim nasıl ortaya olacaktır.

te, şirket ağ aracı ve proses kontrol çözümleri sergileyecek.

Salon 1 E50 standında Coromant akıllı işleme ve daha

Ticaret ziyaretçiler de, torna

büyükbir imalat verimi için

freze ve 375 m2 standında

tasarlanmış

dijital

sondaj alanlarında en son

sunacaktır.

Bu

çözüm yenilikler

teknolojileri

keşfedebilir.

Y

doğrudan dijital işleme or-

ekseni ile kesim için bu tür

tama araç takımlarını ente-

CoroCut ® QD solüsyonlar

gre olmasını sağlar özel op-

dönüm olacak dahil edilmiştir.

erasyon ve malzeme türü için

CoroCut ® QD kanadın ucuna

hızlı ve hassas öneriler içerir

kesici uç paralel üst tarafına

CoroPlus ® ToolGuide, yanı

konumlandırılması, Y yönünde

sıra CoroPlus ® ToolLibrary

aracı yönlendirmek için, mod-

içerecektir. Tasarım ve üre-

ern bir dönüm merkezleri ve

tim planlamasını artırmaya

çoklu görev makineleri potansi-

Fuar

yeli kullanır. Bu yetenek daha hızlı bes-

“Bu fuar her zaman kişisel olarak gel-

kine üreticileri ile çok sayıda ortak

leme hızları ve istikrar kaybı olmadan

ecekteki işbirliğini optimize etmek

operasyonlar,

uzun çıkıntılar kesimine olanak sağlar.

için müşterileri ve ortakları karşılamak

Coromant çözümleri sergisi pek

için mükemmel bir fırsat sunuyor biz

çok yerinde sergilenecek. Sandvik

Ayrıca tüm yönlere çevirerek için

başka bir büyük AMB arıyoruz,” Josse

Coromant, aynı zamanda özel iki

PrimeTurning ™ süreç olacaktır

COUDRE, Sandvik Coromant General

günlük AMB gösterisi ‘- Üretimde

gösterisinde terfi. PrimeTurning ™ son

Manager Satış Alanı Orta Avrupa

Dijital Yolları Dijital Yolu 2018’

derece çok yönlüdür çünkü otomotiv

diyor. “Biz üreticileri daha verimli,

Destekçi ve konuşmacılardan biri.

ve havacılık sektörlerinde Üreticiler,

üretken ve karlı hale yardımcı ol-

özellikle de yararlanabilir. Gerçekten

mak

de, işlem uzunlamasına çevrilmesi

Stuttgart bizim üst seviye çözüm-

tekrar desteklemek ve öncesinde

için ve kontür ve ön uç geometrile-

ler sunmaktan gurur duyuyoruz.”

ve AMB içinde müşterilerin bil-

üzere

tasarlanmıştır

hepsi

ri işlenmesi için, kısa ve kompakt bileşenleri dönüş için uygundur.

Sandvik

sayesinde

Coromant,

Sandvik

servis

ekibi

direcektir. Beş erkek teknik ekip DMG Mori bir Alt-Katılımcı standı

Hall 5, Oda 5.3 fuar başlamadan

olmak da dahil olmak üzere ma-

önce mevcut bir hafta olacak.

Kesici

Takımlar &

Tutucular / Eylül - Ekim

2018

19

Kesici Takımlarda

Metal İşleme

20 Kesici

Takımlar

& Tutucular

/ Eylül - Ekim 2018

Metal İşleme

Aşınma Gözlemi Kesici

Takımlar

& Tutucular

/ Eylül - Ekim

2018

21

Teknik Makale

KESİCİ TAKIMLARIN AŞINMASINI GÖZLEMLEME ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR Störündeki on yıllarda imalat sekteknoloji, bilgisayar

destekli cihazların kullanımı sayesinde tam otomasyon safhasına geçmiş olmasına rağmen metal kesme ve delme işlemlerinde hala çözüBu çalışmada, lememiş iki problem vardır: kesici takımlardaki Kesici takımın aşınması ve ve özellikle matkap ucunda kesme işlemi kırılması. Aşınma, temas hasırasında meydana lindeki takım ve iş parçası yügelen aşınma zeylerinin mekanik etkilerle mekanizmaları malzeme kaybetmesi olayıdır. üzerinde durulmuştur.

Kesici takım aşınmasının dinaEndüstride tam miği, karmaşıklığı yüzünden otomasyonun öneminin artmasıyla tam anlamıyla anlaşılamadıbirlikte kesme işlemi ğından dolayı bu problemler sırasında takım duru- imalat teknolojisinde çözüm munu gözlemlemek bir çok araştırmacının bekleyen temel problemler üzerinde çalıştığı olarak durmaktadır. Belli bir libir konu olmuştur. mitten sonra kesici takım aşınAşınmanın gözlemlenmesi kesici ması kırılmaya sebep olmakta takımın kırılmadan ve bu durum gerek çalışılan değiştirilmesi iş parçası gerekse makinenin bağlamında çok önemlidir. Çünkü kendisine çok büyük zararlar kesici takımın vermektedir. Kesici takımın kırılması gerek kırılmasıyla verdiği zararın çalıştığı tezgaha gerekse iş parçasına ekonomik boyutu kendi fiyatı ekonomik açıdan ile kıyaslanamayacak ölçüde büyük zarara yol büyüktür. Ayrıca insan elinin açmaktadır. Bu makalede, literatürde değmediği fabrikalarda (unmatkap ucunun manned factory) bozulan ya aşınmasının da kırılan aletin değişmesingözlenmesi üzerine yapılan çalışmalar den dolayı ortaya çıkan durtanıtılmış; kullanılan ma zamanı (downtime) kaybı direkt ve indirekt da dikkat edilmesi gereken ölçme teknikleri ile önemli bir durumdur. Sanasensör füzyonu konusunyileşmiş ülkelerde aşınma ile daki çalışmalar ortaya çıkan kaybın ekonomik özetlenmiştir.

Toplanan sensör bedelinin o ülke GSMH’nın % sinyallerinin işlenerek 7’sine eşdeğer olduğu tahmin kesici takımın aşınma edilmektedir.

(Halamoğlu, safhasını belirlemek 1998).

Bu çalışmada aşınma için önerilen metotlar sıralanmış ve mekanizmaları hakkında kısa daha bir bilgi verildikten sonra en ayrıntılı bilgi yaygın metal kesme işlemleiçin referansları verilmiştir. rinden biri olan delme işleminde kullanılan kesici takımların aşınması incelenecek ve 22 Kesici

Takımlar

& Tutucular

/ Eylül - Ekim 2018

bu tür işlemlerde aşınmanın gözlemlenmesi ile ilgili olarak yapılan çalışmalar ve önerilen metotlar özetlenecektir.

2. AŞINMA MEKANİZMALARI Aşınma, temas eden yüzeylerde mekanik etkilerle malzeme kaybı olarak tanımlanır. Aşınma olayı, son derece karmaşık ve doğrusal olmayan (nonlinear) bir proses olduğu için tam olarak gerçek sebebini belirlemek çok zordur. Fiziksel olarak aşınmanın nedenleri DIN 50320’ye göre dört ana başlık altında incelenir: Abrazyon, Adhezyon, Difüzyon, Metal yorulması. Abrazyon ve adhezyon tipi aşınmalar en çok karşılaşılan aşınma mekanizmaları olmasına rağmen, bu olayı tek başına bir sebebe bağlamak yerine isimleri anılan dört mekanizmanın kombinasyonu şeklinde tanımlamak daha doğrudur. Abrazyon, talaş (chip) oluşumu ile kesici takımın yüzeyinde meydana gelen materyal kaybı şeklinde oluşan aşınmadır.

Adhezyon, kesici takımla iş parçası arasında yüksek ısıyla ortaya çıkan kaynaklanma sonucu metallerin birbirinden partikül koparmasıyla ortaya çıkan metal kaybıdır. Metallerin benzer kimyasal özellikleri yüzünden adhezyon işlemi sırasındaki metal transferine difüzyon denir. Metal yorulması, belirli veya tekrarlanan hareketlerin neticesinde mekanik özelliklerin kaybedilmesi ile ortaya çıkan bir aşınmadır (Armarego ve Brown, 1969).

3. DELME İŞLEMLERİ Tornalama, delme, taşlama

gibi metal kesme, delme ve şekillendirme işlemlerinin içinde, işleme operasyonlarının tekrar sayısı göz önüne alınırsa matkapla delme operasyonu en önemlilerindendir. Delme operasyonu, çoğu zaman başka tür kesme operasyonlarının da ilk adımını oluşturduğundan aynı zamanda en sık olarak kullanılan bir işlemdir.

A. B. D.’de yılda yaklaşık 250 milyon sadece twist türünde matkap ucunun üretiminin yapıldığı tahmin edilmiştir (Pletting, 1998). Bir başka çalışmada, tek başına delme işlemlerinin havacılık sanayinde gerçekleştirilen tüm metal kesme işlemlerinin % 40 kadar bir kısmını oluşturduğu bildirilmiştir (Subramanian ve Cook, 1977). Küçük bir jet uçağı için bile 245 binden fazla delik delinmesi zorunluluğu, söz konusu tahminleri desteklemektedir (Hong, 1993). Çok fazla aşınmış bir matkap ucu ile gerçekleştirilen delikler imal edilen parçanın kalitesini düşürmekte, bu da üretilen parçanın tüketici tarafından reddedilmesine yol açmaktadır. Diğer kesme işlemlerinde olduğu gibi delme işlemlerinde de kesici takım aşınmasının on-line gözlemlenmesi ve kırılmadan önce prosesi durduracak bir sistemin geliştirilmesi, çözülmesi gereken problem olarak literatürde yerini almıştır. Özellikle tam otomasyonla çalışan büyük imalat merkezlerinde kesici takımın aşınmasının gelişimini işlem sırasında gözlemlemek, aşınmış aletin (matkap ucunun) kırılmadan önce değiştirilmesi bağlamında çok gereklidir.

Teknik Makale

Şekil 2. Aşınma türleri (Kanai ve Kanda, 1988) **************

4. KESİCİ TAKIMDAKİ AŞINMA Kesici takımda, özellikle matkap ucunda aşınma, başlangıçta yavaş zamanla ivme kazanarak artan bir prosestir.

Aslında, kesici takım operasyona konduğu andan itibaren aşınma sürecine girmiş olur.

Aşınma ilerledikçe kesici kuvvetler artar; daha fazla ısı ortaya çıkar, sonuç olarak aşınma hızlanır. Aşınma, takımın kesici uçlarının kaybolmasına yol açar. Toplanan sensör sinyallerine bağlı olarak, delme kesici takımdaki aşınma safhaları Şekil 1’de gösterilmiştir.

In this study, wear mechanisms on cutting tools, especially for the drill bits, during the cutting operation have been investigated.

As the importance of full automation in industry has gained substantial importance, tool wear condition 1. Başlangıçtaki aşınma, 2. monitoring during Zayıf aşınma, 3. Mutedil the cutting operation has been the aşınma, 4. subject of many Aşırı aşınma, 5. Kesici takımın investigators. Tool condition monitor- kırılması (Liu ve Anantharaing is very crucial in man, order to change the 1994) tool before breakage. Because tool breakage can Şekil 1. Aşınma safhaları cause considerable economical damage to both the machine Malzeme tipi, ilerleme hızı tool and workpiece. (feedrate), dönme hızı (spinIn this paper, the dle speed) gibi parametrelere studies on the monitoring bağlı olarak delme kesici takımı of drill bit wear in üstünde farklı aşınma türleri literature have been oluşabilir. Literatürde (Kanai introduced; the ve Kanda, 1988) bu aşınmalar direct/indirect techniques used and şu şekilde sınıflandırılmıştır: sensor fusion Dış köşe aşınması (W), flank techniques have been summarized. (yan kesici kenar) aşınması The methods which (VB ve VB′), hudut aşınması were proposed to (Mw), kavitasyon (KM) ve kedetermine tool wear sici uç (chisel edge) aşınması evolution as processing the sen- (CT ve CM). Bu aşınma türleri sor signals collected kesici kenarlardaki talaşlanma have been provided and their references (PT ve PM) ile birlikte Şekil have been given 2’de gösterilmiştir. Bu aşınma for detailed tiplerinin her birisinin seninformation.

sör çıkışları (ilerleme kuvveti, dönme momenti ve titreşim sinyalleri gibi) üzerinde farklı

24

Kesici

Takımlar

& Tutucular

Eylül - Ekim 2018

etkileri vardır. Böylelikle ölçülen sensör sinyallerine bağlı olarak aşınma tipini belirlemek mümkündür. Bundan dolayı çok sayıda araştırmacı, delme operasyonlarında kesici takım aşınmasını on-line olarak gözlemlemeyi başarmak için en uygun aşınma tipini belirlemeye çalışmışlardır. Bunlardan çoğu dış köşe aşınmasını en etkin aşınma tipi olarak saptamışlardır. Çünkü en yüksek kesme hızı kesme kenarlarının en dış köşelerinde görüldüğünden dolayı en fazla aşınma da bu bölgede oluşur. Aşınmanın artmasıyla bu bölgedeki sürtünme artar, daha fazla ısı enerjisi ortaya çıkar ve bütün bunlar sonuçta takımın aniden kırılmasına kadar götüren çığ etkisi yapar.

5. KESİCİ TAKIMLARDA AŞINMANIN GÖZLENMESİ • Metal kesme işlemlerinde tam otomasyonun öneminin artmasıyla birlikte Kesici Takım Aşınmasını Gözlemleme (Tool Condition Monitoring, TCM) sistemleri birçok araştırmacının çalışma konusu olmuştur. Konuyla ilgili literatür gözden geçirildiğinde bu sistemlerin üç ana başlık altında incelenebileceği görülmüştür: • Ölçme teknikleri (Doğrudan/ direkt ölçüm ve dolaylı/indirekt ölçüm) • Sensör birleştirme (sensör füzyonu) ve/veya çoklu sensör teknikleri • Değişik teknikler.

modeller

ve

5. 1. Ölçme Teknikleri Kesici takım aşınması, kesici uçlardan veya işlenen iş parçasından çeşitli sensör-

ler kullanılarak doğrudan ya da dolaylı yoldan ölçülebilir. Başarılı bir kesici takım aşınmasını gözlemleme sistemi geliştirebilmek için, sensörlerin prosese teması ya da müdahalesinin olmaması ve endüstri şartlarında duyarlı bir şekilde çalışabiliyor olması gerekir. Bu tür gözlemleme sistemleri sensör ölçümleri bazında direkt (doğrudan) metotlar ve indirekt (dolaylı) metotlar olarak sınıflandırılab ilecekleri gibi kullanılan teknik açısından off-line (çevrim dışı) ve on-line (çevrim içi) gözlemleme olarak da ayrılabilirler.

Direkt metotlarda aşınma kesici takımdan sürekli olarak ölçülebilirken; indirekt metotlarda kesici takımın kalan kullanma ömrünü belirlemek için aşınmayla orantılı olarak değişen bir parametrenin ölçülmesine ihtiyaç vardır.

Diğer taraftan on-line gözlemleme teknikleri kesici takım metal kesme işini yaparken de kullanılabileceği halde, off-line gözlemleme teknikleri çalışılan prosesin durdurulmasını gerektirmektedir. Çünkü proses çalışıyor durumda iken kesici takım ile iş parçası sürekli temas halinde oldukları için direkt ölçüm yapmak oldukça zordur. Oysa ki uygun sensörler kullanılarak prosesin çalışmasını durdurmadan aşınmayla ilgili bilgileri içeren sinyaller toplamak mümkündür.

Sonuç olarak, direkt ölçümler off-line teknikler için, indirekt ölçümler de on-line teknikler için uygundur denilebilir.

5. 2. Direkt Metotlar 5. 2. 1. Makine Görüntüleme Sistemleri (Machine Vision Systems) Aşınma, kesici takımın kesme yüzeyinin deformasyonudur;

Teknik Makale

bu nedenle takımın aşınmış bölgesi, aşınmayan bölgeye kıyasla ışığa karşı daha yüksek bir yansıtma özelliğine sahiptir. Dolayısıyla, takımın yüzey görüntüsünün analizi yapılarak, aşınma miktarının kestirilmesi mümkündür. Örneğin, matkap ucunun aşınmış yüzeyinden yansıyan ışığın şiddeti aşınma miktarı ile değişir. Bu durumda CCD kameraları aşınmış bölgeleri görüntülemek için kullanılabilir.

Makine görüntüleme sistemlerinin günümüzdeki durumu, uygulanan temel prensipleri ve kullanılan değişik görüntüleme sensörlerini de içermek üzere ayrıntılı olarak Kurada SONUÇ Bu çalışmada, ve Bradley (1997) tarafından kesici takımlardaki incelenmiştir. Matkap uçlarının aşınması üzerine yapılan bir ve özellikle matkap ucunda çalışmada (Motavalli ve Bahr, kesme işlemi 1993) matkap görüntüsü sırasında meydana üzerindeki keskin geçişli nokgelen aşınma talar (edge points) sayılmıştır. mekanizmaları Keskin geçişli nokta, herhangi bir cismin görüntüsündeüzerinde durulmuştur. ki keskin şiddette renk Endüstride tam değişimlerinin olduğu nokta otomasyonun olarak tanımlanabilir. Kesme uçlarında bulunmayan kesöneminin kin kenarlı noktaların kesme artmasıyla birlikte kesme kenarlarındaki keskin noktaişlemi sırasında lara oranı aşınma miktarını takım durumunu kestirmek için kullanılmıştır. sistemleri gözlemlemek bir Görüntüleme kesme işleminin çok araştırmacının metal yapıldığı ortamın çetin üzerinde çalıştığı bir konu koşulları (soğutma suyuyla çalışılması, talaşların kesici olmuştur. takıma yapışması vb.) yüzünden on-line gözlemleme için uygun değildir. Bu tekniği uygulayabilmek için görüntü almadan önce kesici takımın üzerine yapışan talaşlardan temizlenmesi gerekmektedir.

Dolayısıyla bu metot, takımın kesme işine ara verdiği periyotlarda aşınmayı belirlemek için kullanılabilir.

5. 2. 2. Radyoaktif Emisyon Ölçüm Metotları (Radioactive Emission Mea26 Kesici

Takımlar

& Tutucular

/ Eylül - Ekim 2018

surement Methods) Bir matkap ucu delme işlemi esnasında sahip olduğu malzemeyi talaşlara aktardığı için aşınır. Eğer kesici takımın yüzeyi radyoaktif bir malzemeyle kaplanırsa (implanting), radyoaktif sensörler, talaşlara aktarılan radyoaktif malzemelerin miktarını ölçerek aşınmanın hacimsel boyutu hakkında bir fikir verebilirler (Smith, 1989).

Bu metot radyoaktif ölçümler için belli bir miktar talaşın periyodik olarak toplanmasını gerektirdiği için on-line gözlemleme için uygun değildir.

Bununla birlikte radyoaktif malzemelerin insan sağlığı için oluşturduğu riskten dolayı bu tekniği kullanan gözlemleme metodunun endüstriyel sahada uygulanması oldukça zordur.

5. 2. 3. Kesici Takım – İş Parçası Arasındaki Uzaklığın Ölçümü (Tool-Workpiece Distance Measurement) Kesici takımın kenarı ile iş parçası arasındaki mesafe aşınmanın artmasıyla azalır.

Bu mesafe elektrik duyargalı mikrometreler (electric feeler micrometers) ve touch-trigger problar gibi yakınlık ölçen sensörlerle (proximity sensors) ölçülebilir (Dornfeld ve DeVeries, 1992). Fakat bu mesafenin ölçümü kesici takımın ısıl genleşmesinden, yüzey kalitesinden (yani işlenen yüzeyin girintili çıkıntılı olmasından), soğutma sıvılarından, iş parçasının titreşiminden olumsuz olarak etkilenir.

5. 2. 4. İş Parçasının Boyutlarının Ölçülmesi (Workpiece Size Measurement) Matkap ucu ile gerçekleştirilen deliklerin kalitesi, delik hacmindeki hata, konum, ovallik, şekil ve oyukların varlığı ile değerlendirilebilir (Furness et all., 1992). Ke-

sici takım aşındıkça delinen deliklerin boyutları küçülür, böylelikle delik boyutlarındaki değişim, aşınmanın ölçülmesi için kullanılabilir. Delik boyutlarının periyodik olarak ölçülmesi gerektiği için bu metot on-line uygulanamaz.

Ayrıca delik boyutlarındaki ölçümlerden ne tür bir aşınma olduğunu kestirmek mümkün değildir.

5. 2. 5. Elektriksel Direnç Ölçümleri (Electrical Resistance Measurement) Kesici takım aşındıkça, takım ile iş parçası arasındaki etkileşim alanı artar ve sonuç olarak temas halindeki bu alanın elektriksel akımlara karşı direnci azalır. Takım ile iş parçası arasındaki bu bölgeye akım uygulandığında direncinde meydana gelen değişimler, aşınmanın gözlemlenmesi için kullanılabilir.

Elektriksel direnç ölçüm metodu her ne kadar ümit verici gözüküyorsa da dirençlerdeki değişim her zaman aşınmayı yansıtmayabilir. Çünkü temas halindeki bölgenin direnci sadece aşınma ile değil sıcaklıkla, kesme kuvvetleriyle ve işlem sırasında oluşan elektromagnetik akı ile de değişebilir (Smith, 1989).

5. 3. İndirekt Metotlar Kesme kuvvetlerinin ölçümü (Cutting forces measurement) Kesme kuvvetlerinin ölçümü, kesici takımların aşınmasını gözlemleme için en çok kullanılan tekniklerden biridir (Lee et all., 1994). Çünkü kesme kuvvetlerinin ölçümü, diğer parametrelere kıyasla dinamometre kullanarak daha kolay olmaktadır.

Aynı zamanda bu kuvvetler yine diğer aşınma

Yakında karbür freze imalatına da mı başlıyorlarmış ?

Bileme ve lazer markalama işlerimi de yaptırabilir miyim?

Özel projelerde çok iyiymiş.

Yalnızca özel takım mı üretiyorlar?

Tekno Takım yalnızca bir özel takım üreticisi midir?

Firma İstanbul’daymış?

Kolay ulaşabilir miyim?

Fiyatları artık daha ekonomik ve servisi hızlıymış.

Doğru mu?

Sadece delik delme takımları değil, derin delme tezgahı ve gun drill tezgahı da üretiyorlarmış, doğru mu?

Delme ve delik işleme konusunda çok iyi olduklarını söylüyorlar...

www.teknotakim.com

Ürünleri kaliteli ama pahalı diyorlar, doğru mu? Gerçekten pahalı mı?

U-Drill ve kater de üretiyor muymuş?

Ürünü kapıma getirirler mi? Kargo ücreti öder miyiz?

Fikstür ve aparat imalatında çok güçlü olduları doğru mu?

Fiyat ve stok bilgilerine nasıl erişirim ki? Ayrıca ürün almak için bayisi mi olmak gerekiyor?

Tüm ürünlerine web sayfasından ulaşabiliyor muyuz gerçekten?

Web kampanya ve fırsatları varmış. Arkadaşım yarı fiyatına takım almış.

Ooo 0,01 hassas barada Avrupa’ya çalışıyorlarmış. Ø10-730

Firma yetkilileri güler yüzlü, çözüm odaklı ve dinamik mi ?

Teknik Makale

için ölçülen parametrelerle karşılaştırıldığında aşınmaya karşı daha hassastır. Delme işlemi için başlıca iki kesme kuvveti vardır:

Aşınmanın gözlemlenmesi kesici takımın kırılmadan değiştirilmesi bağlamında çok önemlidir. Çünkü kesici takımın kırılması gerek çalıştığı tezgaha gerekse iş parçasına ekonomik açıdan büyük zarara yol açmaktadır.

Bu makalede, literatürde matkap ucunun aşınmasının gözlenmesi üzerine yapılan çalışmalar tanıtılmış; kullanılan direkt ve indirekt ölçme teknikleri ile sensör füzyonu konusundaki çalışmalar özetlenmiştir.

Toplanan sensör sinyallerinin işlenerek kesici takımın aşınma safhasını belirlemek için önerilen metotlar sıralanmış ve daha ayrıntılı bilgi için referansları verilmiştir.

• İlerleme kuvveti veya eksenel kuvvet (thrust), kesme yönündeki kuvvet bileşeni, • Burulma momenti (tork), matkabın dönme eksenindeki moment. Kesme kuvvetleri matkap ucu aşındıkça artar ve takımın kırılması anında sıçrama yapar. Yapılan çalışmalarda yan kesici kenar aşınması (flank wear), dış köşe aşınması (outer corner wear) gibi farklı aşınma tiplerinde, ilerleme kuvveti ve burulma moment işaretlerinin dinamik karakteristiklerinin değiştiği gözlenmiştir (Hong, 1993).

Böylelikle kesme kuvvetlerini inceleyerek hangi tipte bir aşınmanın oluştuğunu belirlemek mümkündür. İlerleme kuvveti ve burulma momenti aşınmayı gözlemlemek için birbirlerinden ayrı olarak seçilebilirler. Özellikle ilerleme kuvvetlerinin delme işlemlerinde aşınmayı gözlemlemek için en kullanışlı dinamik parametrelerden biri olduğu yapılan çalışmalarda gösterilmiştir (Li et all.,1992).

Kesme kuvvetlerinin en büyük eksikliği kesme koşullarına bağlı olmasıdır. Ayrıca iş parçasının sertliği, yoğunluğu ve kesici takımın geometrisi gibi problemler kesme kuvvetlerine dayalı gözlemleme tekniklerini zorlaştırmaktadırlar. Söz gelimi, iş parçasında kullanılan malzemenin sertliği sabit değilse ilerleme kuvveti aşınmayla doğrusal olarak artacağı yerde salınmalar (fluctuation) yapar.

5. 3. 1. Akustik Emisyon (AE) Ölçümü (Acoustic Emission Measurement)

28

Kesici

Takımlar

& Tutucular / Eylül - Ekim

2018

Akustik emisyon (AE) işaretlerinin ölçümü de en sık kullanılan indirekt ölçüm tekniklerinden biridir. AE, malzemelerin deformasyonu yada kırılması, çatlaması anında salıverdikleri kısa süreli elastik enerji olarak tanımlanabilir (Dornfeld ve DeVeries, 1992). İş parçası ile kesici takım arasındaki sürtünme, akustik emisyonun esas kaynağıdır. Bu sinyaller aynı zamanda tezgah gürültüsü veya kesme gürültüsü olarak da adlandırılır. AE sinyalleri kesici takıma ya da iş parçasına tutturulmuş piezoelektrik ultrasound transdüserlerle (algılayıcılarla) ölçülür.

AE kesici takımın aşınmasını ya da kırılmasının algılanmasını sağlar. Çünkü keskin durumdaki bir kesici takımın ürettiği akustik emisyon sinyallerinin genliği ile kırılma noktasına gelmiş bir takımın ürettiği AE sinyal genlikleri arasında çok fark vardır. Söz gelimi, AE işaretlerinin genliğinde ani bir sıçrama matkap ucunun kırılmakta olduğunu gösterir. AE sinyallerinin spektrum analizi de bu sinyallerin frekansının ve genliğinin kesici takımın aşınması ile değiştiğini göstermiştir (Iwata ve Moriwaki, 1977).

AE sinyalleri analiz edilmeden önce, delme işlemi sırasında üretilen gürültülerden kesme sinyallerini ayırabilmek amacıyla filtrelenmelidir.

Bununla birlikte, AE ölçümü yapan transdüserlerin konumu ve farklı takım tezgahları değişik AE örgülerine (pattern) ve seviyelerine neden olurlar.

5. 3. 2. Titreşim Ölçümü (Vibration Measurement) Bir matkap ucu aşındıkça kesme kuvvetleri, dahili kırılmalar (internal fractures) ve kesici takım ile iş parçası arasındaki yerel kaynaklanmalar (local weldings) yüzünden dalgalanmaya (iniş-çıkışlar yapmaya) başlar. Bu durum takımın bağlı

olduğu tezgahın titreşimine neden olur. Titreşim akselorometre (accelerometer) kullanılarak ölçülebilir.

Titreşim, yüksek frekanslı bir gürültüye neden olur; delik yüzeylerinde kusurlara yol açar; aşınmayı ivmelendirir; ve böylelikle kesici takımın ömrünü azaltır. Titreşim aşırı derecede artığı zaman, kullanılan takımın performansını azaltan en önemli etkenlerden biri olan “chatter (sürekli titreşim)” olayı meydana gelir.

Titreşim sinyallerinin seviyeleri gözlendiğinde kesici takımın aşınma durumu hakkında bir fikir edinmek mümkündür.

Delme işleminde toplanan titreşim sinyallerinin spektrumu, matkap ucunda ne tür aşınma oluştuğunu belirlemek için kullanılabilir (El-Wardany et all., 1996).

Titreşim sinyallerini ölçecek sensörlerin makine takımına montajı, bu sinyaller üzerine kurulu gözlemleme tekniklerindeki en pratik problemdir.

Eğer titreşim ölçen sensörler kesme kenarına çok yakın bir yere monte edilirse ölçülen sinyallerdeki değişim, delme işlemi süresince çok fazla olur.

Aynı zamanda bu sinyallerin genliği de sensörler ile kesici kenarlar (cutting edge) arasındaki mesafeye bağlıdır.

5. 3. 3. Kesme Bölgesindeki Sıcaklığın Ölçümü (Temperature Measurement) İş parçası-kesici takım arasında kesme işlemi sırasında temas eden kesme yüzeyinde ortaya çıkan sıcaklık ile kesici takımın aşınması arasında çok yakın bir ilişki vardır (Hummel ve Lang, 1997). Söz gelimi, belli başlı aşınma mekanizmalarından biri olan difüzyon, sıcaklığa bağlı bir prosestir. Temel olarak, kesici takım aşındıkça, kesme yüzeyindeki

Teknik Makale

• Teorik veya analitik modelleme (Mauch ve Lauderbaugh, 1990).

kaynaklanmalardan dolayı artan kuvvetler yüzünden sıcaklık yükselir. Kesici takımın kırılması bu aşırı sıcaklık yükselmesinin doğal bir sonucudur. Her ne kadar delme işlemlerinde kesme yüzeyinde sıcaklık gözlenmesi iyi bir metot gibi gözükse de sıcaklık ölçümü, kesme bölgesine direkt erişimi gerektirdiği için oldukça zordur. Ayrıca delme işlemi esnasında ortaya çıkan ısı enerjisi dış bölgelere kolaylıkla yayılmaz. Sonuç olarak, kesici takım ya da iş parçası üzerinden ısı iletiminin (heat conduction) yavaşlığı ve soğutma sıvılarının kullanımı sıcaklık ölçmeye dayalı tekniklerin uygulanabilirliğini azaltmaktadır.

• Deneysel modelleme (Lin ve Ting, 1995).

• Yapay sinir ağları (Neural 5. 3. 4. Güç Ölçümü (Power networks) (Dimla Measurement) et all., 1997).

Deneysel çalışmalar • Model tabanlı göstermiştir ki, genel olarak teknikler (Iskesme işlemleri sırasında ermann et all., takım tezgahının güç tüketimi 1993). aşınma ile orantılı bir şekilde • Dinamik kuvvet artmaktadır (Cuppini et all., modellemesi 1990). Güç değişimi on-line (Danai ve Ulsoy, kesici takım aşınması gözlem1988). lemek için kullanılabilir. Güç • İstatistiksel ölçümleri, motor mili (spindle yaklaşımlar (Pan motor) armatüründeki akım et all.,1996). ve gerilimin ölçülmesini gerektirir. Güç ölçümü kolay gibi • Kontrol sistemolmasına rağmen bu ölçümleri (Kawaji ve Sasaoka, 1995). ler üzerine kurulu gözlem teknikleri, kesici takımda ne • Gizli Markov tür bir aşınma olduğunu beModelleri (Er- lirlemede diğer tekniklere tunç, 1999). kıyasla daha az hassastır.

5. 4. Sensör Füzyonu veya Çoklu Sensör Teknikleri (Sensor Fusion Techniques) Yalnızca bir sensör üzerine kurulu gözlemleme teknikleri kesici takım aşınmasının konumunu ve tipini tanımlamak açısından yeterli olmayabilir. Çünkü aşınma olayı gerçekten çok karmaşık bir süreçtir; kes30

Kesici

Takımlar

& Tutucular / Eylül - Ekim

2018

me hızı, ilerleme hızı gibi birçok faktöre bağlıdır. Sözgelimi, ilerleme kuvveti ve burulma momentleri (thrust ve tork) gibi kesme kuvvetleri aşınmanın artmasıyla artar. Fakat bu kuvvetler aynı zamanda kesme hızının da bir fonksiyonudur.

Kesme hızının ani değişikliği bu kuvvetlerde artma yada azalmaya sebep olur; bu da kesme kuvvetlerine dayalı bir gözlemleme tekniğinin kesici takımın durumu hakkında yanlış bir değerlendirme yapmasına yol açabilir. İşte bu durumda kuvvet sensörlerinin bu eksikliğini tamamlayacak akustik emisyon sensörleri gibi başka tipte sensörler kullanılır (Wright, 1983). Diğer bir ifadeyle bazı sensörler belli bir takım hatalara (aşınmalara) daha duyarlıdır.

Aşınmayı doğru olarak belirleyebilme güvenilirliğini artırmak için aynı olayı gözlemleyen farklı tiplerde sensörler kullanılır. Bu olay sensör füzyonu olarak adlandırılır.

Böylece değişik sensörlerden gelen verilerin işlenmesi kesici takımın aşınmasını gözlemleyen sistemin başarısını önemli derecede artırır. Liu ve Wu (1990), sensör füzyon stratejisini kullanarak kuvvet ve titreşim sensörlerinden gelen sinyalleri delme kesici takımlarının aşınmasını gözlemleme amacıyla analiz etmişlerdir. Kesme kuvveti ve titreşim sinyallerinin beraber işlenmesi sonucu %90’ın üzerinde bir başarı oranı ile matkap ucu aşınmasını online olarak gözlemlediklerini rapor etmişlerdir. Lee ve ark.

(1994) akustik emisyon ve mini boyuttaki kuvvet sensörlerini entegre ederek yaptıkları çalışmada matkap

ucunun kırılmasını önceden tahmin edebilen bir sistem geliştirmişlerdir. Kesme kuvvetlerindeki değişiklikler kesici takımın durumu hakkında iyi bir gösterge olmasına rağmen bu kuvvetler işlem sırasında kesme şartlarında oluşabilecek değişikliklerle de azalabilir yada artabilirler.

Akustik emisyon (AE) sinyallerini de gözlemleyerek Lee ve takımı şöyle bir algoritma geliştirmişlerdir: Eğer kesme kuvvetlerinden ilerleme kuvveti (thrust), ani olarak AE sinyalinin aşırı artmasıyla, ani bir düşüş gösteriyorsa kesici takım o anda kırılma noktasındadır. Değilse normal çalışma durumundadır. Böylece AE sensöründen gelen sinyal kesme kuvvetlerindeki değişiklikleri incelemek için tetikleme sinyali olarak kullanılmaktadır.

5. 5. Değişik Modeller ve Teknikler

Direkt ölçme metotları, online (çevrim içi) kesici takımın durumunu gözlemleme için uygun olmadığından araştırmacılar sensörlerden elde ettikleri sinyaller ile kesici takım aşınması arasında korelasyon kurmayı düşünmüşler ve bu amaçla değişik modeller ve yaklaşımlar geliştirmişlerdir.

Bunlar aşağıdaki gibi sıralanmış ve referansları verilmiştir:

Kesici Takımlarda

Dosya - Kalıp

32 Kesici

Takımlar

& Tutucular

/ Eylül - Ekim 2018

Dosya - Kalıp

işleme deneyi Kesici

Takımlar

& Tutucular / Eylül - Ekim

2018 33

Makale

Günümüz Bilgisayar Destekli Tasarım, Üretim ve Mühendislik yazılımları, kalıp çekirdeklerinin işlenmesinde yaygın olarak tercih edilmektedir. Çalışmada, kalıp tasarım ve üretim sektöründe yaygın olarak tercih edilen bir BDT/BDÜ/BDM yazılımı olan Unigraphics ortamından yararlanılmıştır. Karmaşık bir yüzey geometrisinin erkek ve dişi kalıp çekirdekleri (AISI P20), toplam 4 farklı işleme yöntemi (Zigzag, Çevre Paralel, Parça Paralel, Trochoidal) seçilerek kaba işleme operasyonu ile işlenmiştir.

Deneysel işlemeler Deckel Maho DMC 103V model BSD Dik İşleme Merkezi’nde yapılmış ve işlemelerde 16 mm çapında takma uçlu parmak freze kullanılmıştır. Teorik ve deneysel çalışmalardan elde edilen işleme süreleri karşılaştırılarak bilgisayar yazılımları aracılığıyla en uygun takım yolu yöntemi belirlenmeye çalışılmıştır.

Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre işleme süresinin önemli olduğu kaba operasyonlarda çevre paralel tipi takım yolunun uygun olacağı belirlenmiştir.

34

Kesici

Takımlar

& Tutucular

TAKIM YOLU STRATEJİLERİNİN KALIP ÇEKİRDEKLERİNİ İŞLEME SÜRESİNE ETKİSİNİN DENEYSEL İNCELENMESİ Gelişen

teknolojiyi yakalayabilen birçok kalıp imalatçısı, kalıp işleme sürecini doğrudan talaş kaldırma işlemi (aynı tezgâhta ve en az elektro erozyonla işleme (EDM) ve parlatma işlemi) ile bitirmeyi amaçlamaktadır. İşleme zamanının düşürülmesi, kalıp maliyetinin ciddi anlamda azalmasını sağlamaktadır.

Bu nedenle kalıp üreticileri erozyon (EDM) ve parlatma işlemlerini en aza indiren ya da ortadan kaldıran işleme metotlarının kalıp işleme ve teslim süresini oldukça azalttığına inanmaktadırlar.

Geleneksel imalat yöntemleri denildiğinde tornalama, frezeleme, delik delme vb. operasyonlarla düz ve silindirik yüzeyler işlenebilmektedir. Daha karmaşık profilleri işlemede ise BDT/BDÜ ve BSD tezgah entegrasyonu ya da erozyon tekniği kullanılmaktadır. Makine takım çeliklerinin işlenmesinde gerek tel erozyon, gerekse dalma erozyon yaygın olarak kullanılmaktadır.

Bu yöntemlerle hassas bir şekilde dar ve derin yüzeyleri bağımsız olarak işlemek mümkündür.

Dalma erozyon ile en fazla 4,9 cm3/dak talaş

/ Eylül - Ekim 2018

kaldırılabilir[1]. Bu oran yüksek hassasiyet ve yüzey pürüzlülüğü gerektiren bitirme işlemlerinde daha da düşmektedir. Elektrot imalatı, toplam kalıp üretim zamanına ek bir süre ve maliyet getirmekle birlikte aynı zamanda iş parçası yüzeyinde çatlama ve gerilim problemlerine de yol açmaktadır.

Bu olumsuzlukların neticesi olarak kalıpçılık sektörü son yıllarda kalıp çekirdeklerinin daha kısa zamanda ve daha az maliyet ile kaba işlemeyle istenilen ölçü tamlığına yakın bir şekilde elde edilmesi için BDT/BDÜ ve BSD sistemleri entegrasyonuyla hızlı işleme tekniklerine yönelmiştir.

Kalıp imalat endüstrisinin, kalıp işlemede önemle üzerinde durduğu bir nokta vardır; kalıp çekirdeklerinin bitirme işlemeye hazırlanması için üzerindeki fazla talaşın en kısa sürede ve bitirme işlemeye bırakılmış eşit bir paso dağılımı ile üretilmesidir. Kalıp üreticileri aynı tezgahta, en az sarfiyat ile kalıp işlemeyi hedeflemektedir.

Ancak yapılan literatür araştırmaları ve endüstriyel deneyimler göstermiştir ki aynı anda hem düşük sarfiyat ve hem de kısa bir işleme süresi

elde etmek pek mümkün görülmemektedir. Çünkü kısa sürede imalat için özellikle kaba boşaltmalarda dakikada kaldırılan talaş hacmi artacaktır. Birim zamanda kaldırılan talaşın artmasıyla BSD tezgahı ve kalıp işleme takımı aşırı yüklere maruz kalacak ve kısa sürede yıpranacaktır. Bu durum kalıp imalat sürecinin en zor ve üzerinde en çok düşünülmesi gereken noktasıdır.

Yakın zamana kadar kalıp imalatında doğrudan talaş kaldırma yöntemi kullanarak kaba işlemelerde kısa işleme süresi ve yeterli hassasiyet elde etmek mümkün değildi. Elektronik ve bilgisayar teknolojisinde son çeyrek asırda görülen hızlı gelişim, Bilgisayar Destekli Tasarım ve Üretim yazılımları ile Bilgisayarlı Sayısal Denetimli makine kullanımının yaygınlaşmasını sağlamıştır. Günümüzde ise bilgisayar destekli üretim yazılımları ile bilgisayarlı sayısal denetimli makine yeteneklerinin artması ve kesici takım ile kalıp malzemelerindeki ilerlemeler, kalıp imalatında erozyon ve parlatma işlemlerini azaltarak ya da tamamen ortadan kaldırarak yüksek

Makale

kalitede ve hassasiyette Şekil 1. Kalıp çekirdeklerinin üretim yapma imkânı sunmaktadır işlenme basamakları

Şekil 1’de görüldüğü A) 1-Ham malzeme, 2- kaba üzere yüksek hızda işleme işleme, 3-ara işleme, 4-ısıl teknolojisinin (BDT/BDÜ işlem, yazılımı ve BSD tezgah 5-EDM, 6-bitirme işleme, entegrasyonu) kullanıldığı 7-parlatma. kalıp çekirdeği üretim B) 1-Ham malzeme, 2- kaba süreci (C), diğer geleneksel işleme, 3-ara işleme, 4-ısıl işleme teknolojileri işlem, üretim sürecine (A, B) 5-bitirme işleme, 6-parlagöre daha az aşamada tma.

C) 1-Sertleştirilmiş kütük g e r ç e k l e ş m e k t e d i r.

Bunun sonucu olarak malzeme, kalıp çekirdeklerinin işlenmesinde süre yönünden %30-50 arasında bir kazanç sağlanmaktadır[2].

Bununla beraber kalıp yüzeylerinin yüksek yüzey kalitesinde olması ve malzeme iç yapısının daha kararlı olması diğer olumlu sonuçlardandır. Kalıpçılık endüstrisi son yıllarda geleneksel işleme teknolojisi ve EDM tekniği ile kalıp imalat sürecini bırakarak yüksek hızda işleme teknikleri ile üretim yapmayı tercih etmeye başlamıştır.

2. Hızlı Talaş Kaldırma Sisteminin Analizi Yüksek hızda talaş kaldırma terimi genellikle küçük çaplı takımlarla (d≤10 mm) 36

Kesici

Takımlar

& Tutucular

/ Eylül - Ekim 2018

ve yüksek devirlerde (n≥10 000 dev/ dak) ve yüksek kesme ilerlemelerinde (f≥2000 mm/dak) frezeleme işlemi olarak bilinir [3]. Bu teknoloji genellikle, günümüzde popüler hale gelmiş olan sertleştirilmiş kalıp çeliklerinin kullanıldığı enjeksiyon kalıpçılığı tekniğinde yaygın olarak kullanılır. Buna ek olarak kesici takımın, işlenebilirlik verisinin, işleme yapılan makinenin ve etkili hızlı işleme operasyonunun doğru seçilmesi parça geometrisine göre takım yolu değerlendirme yapılmasını gerektirir.

Gelişmiş bilgisayar destekli tasarım ve üretim programları sayesinde, karmaşık yüzeylerin işlenmesi kolaylaşmıştır.

Bu programların BDÜ modülleri sayesinde takım yolu satırları türetilip BSD makinelere aktarılabilmektedir. Yüksek hızda işlemede, yüzey kalitesi üzerine yapılan ilk çalışmalar, küresel uçlu frezelerin etkili kullanımına yönelik yapılmıştır. Küresel uçlu parmak frezeler yüksek hızla işleme teknolojisinde, gelişmiş yüzeylerin hassas işleme operasyonlarında yaygın olarak tercih edilmektedir. Gaida ve arkadaşları[4], 32 HRc sertliğinde AISI P20 plastik enjeksiyon kalıp çeliğinin 100, 150, 200, 300 ve 400 eğim açılarıyla işlenmesini incelemiştir (Şekil 2.). Bu çalışmada, 23,1 mm çapında TiN kaplamalı tungsten karbür küresel uçlu parmak freze

kullanılmış, 1,0 mm kesme derinliği 1,1 mm yanal adımla 60-80 m/dak arasında kesme hızları kullanılarak aşınma kriteri olarak tayin edilen 0,3 mm’lik aşınma miktarına ulaşan kesme uzunluğunu incelemiştir.

Sonuç olarak yüksek kesme hızlarında düşük takım aşınması ortaya çıkmış, 150 eğim açısındaki kesme uzunluğunun, diğer açılardakinden daha uzun olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada farklı işleme açılarında en iyi kesme uzunluğu, 150 açıyla işlemede yakalanmıştır.

Bunun yanı sıra yüksek kesme hızlarında, düşük talaş derinliklerinde takımın daha az aşındığı ve daha yüzey kalitesi elde edildiği ortaya çıkmıştır.

Şekil 2. Açılı yüzey işlemede kesme uzunluğuyüzey pürüzlülüğü grafiği Bununla beraber küresel uçlu frezeler ile yüksek hızda işlemede iyi bir yüzey kalitesinin elde edilmesi için işleme parametrelerinin değerlendirilmesi üzerine de birçok çalışma

Makale

yapılmıştır. Mangır, A [5]. yaptığı araştırmada 52 HRC sertliğindeki 1.2767 çeliğini karbür küresel parmak freze ile değişik işleme açılarında, aynı kesme parametreleri ile işlemiştir (Şekil3.). İyi bir yüzey kalitesi için en iyi eksenel ilerleme-yanal ilerleme oranının incelendiği araştırmada 150 işleme açısında, eksenel ilerleme ile yanal ilerleme değerleri eşit tutulduğu durumda elde edilebilir en iyi yüzey kalitesini (0,02μm Ra) yakalamıştır.

Şekil 3. Çeşitli eksenel ilerleme-yanal ilerleme oranlarının yüzey pürüzlülüğüne etkisi

38 Kesici

Takımlar

& Tutucular

Kalıp çekirdeklerinin işlenmesinde, iyi bir yüzey kalitesinin önemi kadar kısa işleme süresinin elde edilmesi de amaçlar arasındadır. Bu nedenle kalıp çekirdeklerinin işlenmesinde kaba işleme operasyonlarında yüzey pürüzlülüğünün öneminden daha ziyade en kısa işleme süreleri dikkate alınır. İşleme sürelerine yönelik yapılan çalışmalarda, takım aşınmadan dakikada kaldırılan talaş hacimlerinin artırılmasına yönelik incelemeler yapılmıştır.

C.K. Toh[6], sertleştirilmiş kalıp çeliklerinin yüksek

/ Eylül - Ekim 2018

hızda işlenmesinde işleme zamanını düşürmede kullanılan teknik ve takım yolu stratejileri üzerine bir çalışma yapmıştır (Şekil 4.).

Bu çalışmada, düzlemsel karmaşık geometrileri işlerken yüzey profillerini takip eden takım yolu stratejisinin işleme zamanını düşürme ve malzeme kaldırma oranını geliştirme amaçlı işlemede ideal takım yolu tekniği olduğunu açıklamıştır.

İşleme süresi, kalıp işleme maliyetinde büyük bir öneme sahiptir. İşleme sürelerinin düşürülmesi ile kalıp maliyetleri düşürülebilir.

Teorik olarak hesaplanan işleme süreleri, tezgah üzerinde geçen işleme süreleri ile farklılıklar göstermektedir.

Bu farkın büyük olması, işleme maliyetinin yanlış hesaplanmasına neden olmaktadır.

Şekil 4. Gelişmiş takım yolu stratejileri

BDÜ yazılımlarıyla hesaplanan işleme süreleri ile BSD tezgah üzerinde geçen işleme sürelerinin farkına neden olan etkenler araştırmacıların incelediği konular arasında olmuştur[7].

Araştırmacı çalışma sonucunda, kaba işlemede iş parçasından mümkün olduğunca hızlı bir şekilde talaş kaldırılması gerektiğine ve bitirme işlemede parçanın doğrusallığı ve bitirme yüzeyinin kalitesinin önem taşıdığı sonuçlarına varmıştır.

Ayrıca işleme zamanında kesme düzeylerinin sayısı ve her seviyedeki takım yolu stratejisinin etkisinin olduğu ve bitirme işlemede; şekil, ölçü, en küçük kalıp kavisi, kesici geometrisi, radyal kesme oranı ve takım yolu stratejileri gibi faktörlerin etkisinin olduğu bulguları elde etmiştir.

3. Takım Yolu Oluşturma Stratejileri Endüstride yaygın olarak kullanılan BDÜ programlarında, ihtiyaç ve talepler doğrultusunda oluşan çok çeşitli takım yolu yöntemleri bulunmaktadır.

Bu yöntemler BDÜ kullanıcısının üretimini yapacağı iş üzerinde bulunan gerekli yerlerin işlenmesinde tercihine göre kullanılır. Bu yöntemlerin birçoğu birbirine yakındır.

Fakat hangisinin daha iyi

Makale

Şekil 5. Kalıp işlemede işleme operasyonları talaş miktarları

olduğu, işleme şartları ve BDÜ kullanıcısının tecrübesine göre belirlenir.

Kaba işleme : Ara işlemeye bırakılan talaş miktarı göz önüne alınarak, iş parçası üzerinden mümkün olduğunca en hızlı şekilde talaş kaldırılması gereken aşamadır. Bu aşamada, iş parçasının ölçüsel doğruluğu ve yüzey pürüzlülüğünün pek önemi yoktur. Genellikle uzun takım ömrü ve yüksek talaş kaldırma performansı sağladığı için takma uçlu parmak freze takımları bu aşamada seçilmektedir.

Bununla birlikte sertleştirilmiş çeliklerin kaba işlenmesinde genellikle köşe radyüslü veya küresel freze takımları kullanılmaktadır. İstenen iş parçasını elde etmek için, kütük parçadan en fazla talaş miktarı kaba işlemede atılır (Şekil 5.). Bu nedenle verimliliği geliştirmek ve işleme zamanını düşürmek amacıyla iyi bir işleme stratejisini seçimi bu aşamada çok önemlidir.

İşleme zamanını düşürmek, gereksiz takım kalkışları ve dönüşlerini engellemek amacıyla işlenecek geometri birkaç alt geometriye bölünerek işleme yapılabilir. Çünkü çukur alanlardaki çeşitli adacıklar ve geometrik olmayan unsurlar işlenecek geometrinin çok 40 Kesici

Takımlar

& Tutucular

/ Eylül - Ekim 2018

karmaşık olmasına sebep olmaktadır. Bunun için farklı alanlarda farklı işleme stratejileri uygulanabilir.

Kaba işleme Şekil 5’de gösterildiği gibi iş parçasını elde etmek için en fazla talaşın atıldığı operasyondur.

Araştırmalar kaba işlemede işleme zamanını belirleyen en önemli faktörlerin işleme derinliği ve katman sayısı olduğunu göstermiştir[8].

Ayrıca eğer kaba işlemede çok düzgün bir kesme derinliği dağılımı yapılarak her tarafta eşit şekilde kalan talaş bırakılabilirse ara işleme yükü azalmakta ve hatta ara işleme göz ardı edilebilmektedir. Böylelikle işleme süresinden tasarruf sağlanarak maliyetler aşağı çekilebilmektedir.

4. İşleme Yöntemleri Yapılan çalışmanın amacını oluşturan işleme yöntemleri BDÜ programlarında kullanılan değişken işleme parametrelerinden biridir. İşleme yöntemi kullanılan kesici takım tipi, iş parçası geometrisi, iş parçası malzemesi, takım tezgahı tipi ve seçilen amaca (en kısa işleme zamanı veya en iyi yüzey kalitesi) göre değişkenlik gösterir.

Kullanıcı bu kriterler göz önünde bulundurularak seçim yapmalıdır[9]. Şekil 6’da birçok BDÜ programında bulunan ve deneysel çalışmada kullanılan işleme yöntemleri verilmiştir.

Unutulmamalıdır ki

işleme değerlerinin uygun seçiminin yanında işleme yönteminin de uygun seçimi kesici takım ve tezgahı korumasının yanında işleme kalitesini artırır, işleme maliyetini de düşürür.

Şekil 6. İşleme yöntemleri 5. Deneysel Çalışma İşlenecek model tayini : Kalıpçılık sektörü standart veya basit geometrileri işlemesinin yanında çok karmaşık ve 3 boyutlu yüzeylerin tasarımı ve imalatını da g e rç e k l e ş t i r m e k t e d i r.

Yapılan çalışmanın özellikle kalıpçılık sektörü açısından anlamlı olması için karmaşık yüzeyler içeren bir geometri olması kararlaştırılmıştır.

Bu nedenle bir insan yüzü portresinin yüzey modelinin erkek ve dişi kalıp çekirdeklerinin işlenmesi kararı alınmıştır (Şekil 7.). İnsan yüzü modelleri, işleme açısından 3 boyutlu ve geometrik zorluk düzeyi oldukça yüksek olan şekilleri barındırmaktadır.

Şekil 7. Oluşturulan modelin nihai ölçüleri

Makale

İ: şlenecek malzeme Plastik enjeksiyon

kalıpçılığı ele alınırsa, bu alanda kalıp çekirdeklerinin yapımında kullanılan malzemeler sıcak iş çeliği gurubuna girmektedir.

Bu malzemelerden özellikle yüksek sıcaklıklarda boyutsal kararlığını koruması beklenmektedir.

Bunun yanında bu malzemelerin işlenebilirlik, parlatma ve foto dağlamaya uygunluğu, termal iletkenlik, korozyon direnci, aşınma direnci, fiyat ve performans gibi kriterleri de taşıması gerekmektedir. Yapılan endüstriyel ve literatür araştırmaları neticesinde plastik enjeksiyon kalıp imalatçılarının birçoğunun kalıp çekirdeklerinde üretiminde yaygın olarak tercih ettikleri çeliklerin başında AISI P20 (DIN 1.2738) malzemesinin geldiği belirtilmiştir.

Bu malzemenin kimyasal içeriğinde %0,4 C, %1,5 MN, %2 Cr, %0,25 Mo, %1 Ni, %0,3 Si bulunmaktadır [10]. Deneysel işleme için kullanılacak ham malzeme, modelin nihai ölçü sınırlarından 10 mm fazla olması uygun olacak kadar ölçülendirilmiştir.

Malzemelerin işlenmesi esnasında aşırı işleme sıcaklıklarının oluşmaması için kalıp blokları nispeten dolu ve kalın olarak tercih edilmiştir.

Kullanılan kesici takım : Son yıllarda takım tezgahı ve kalıp malzemelerindeki gelişmeler kesici takım imalatçılarını yüksek hızlarda işleme yapabilen, talaş kaldırma oranı yüksek hassas takımlar geliştirmeye yöneltmiştir. Yüksek hızda işleme teknolojisinin prensiplerine göre kaba operasyonlarda yüksek talaş kaldırma oranına sahip büyük uç radyüslü takımlar kullanılmaktadır [11]. Bu sebeple hem araştırmalardan elde edilen sonuçlar, hem de işlenecek model üzerinde yapılan incelemeler sonucunda Şekil 9’da belirtilen takım tercih edilmiştir.

Kaba Operasyon Takımı Üretici : Innotool Çap : 16 Radyüs : 4 Ağız Sayısı : 2

BSD Dik işleme merkezi: Kalıpçılık endüstrisi hem daha hızlı hem daha hassas işler yapabilmek için yüksek hızda işleme yapabilen takım tezgahlarına yönelmiştir. Bu tezgahların en önemli özellikleri; yüksek devir ve ilerlemelerde bile yüksek hızlanma ve yavaşlama ivmelerine sahip olması, tezgah gövdel-

Şekil : 9 Deneysel işlemede kullanılan kesici takımlar

erinin rijit olması, iş mili motorlarının güçlü ve rijit olması, tezgah kontrol ünitelerinin yüksek hızda veri okuması ve veri saklama kapasitelerinin büyük olması şeklinde sırlanabilir [13].

Deneysel çalışma için uygun olarak seçilen BSD dik işleme merkezinin özellikleri Şekil 10’da verilmiştir.

İşleme operasyonları ve işleme yöntemlerinin planlanması: Kaba işleme operasyonları çekirdeklerin nihai geometrileri haricindeki kısımlarda bulunan talaşın hassas işleme payı bırakılarak hızlıca atılmasını sağlamaktadır. Deneysel işlemeler bir plan dahilinde gerçek leştirilmiştir.Her deney ve her operasyon için uygun olan işleme yöntemleri Çizelge 1’de gösterildiği

Şekil 10. Deckel Maho DMC 103V Dik İşleme Merkezi’nin teknik özellikleri

Kalıp Sektörü Sanayinin olmazsa olmazı ve üretimin başat unsurlarındandır.

Kesici Takımın metale değdiği noktada ve yeni tasarımların insanlığın hizmetine sunulduğu noktada kalıp sektörü ve bu sektörün oluşturduğu artı değer vardır. Bu sayımızda Kalıp sektörünü masaya yatırdık. Sektöre bilimsel anlamda fokusladık. Ortaya okunması zevk ve bilgi veren bir dosya çıktı. İyi okumalar...

Şekil 8: Deneysel işlenecek olan AISI P20 çeliği

Makale gibi tayin edilmiştir.

Operasyon Kaba İşleme Operasyonları

Çizelge1. Deneysel işlemelerdeki operasyonlar ve işleme yöntemleri

Tanımı İşleme Yöntemi

01-Zigzag İşleme 02-Çevre Paralel İşleme 03-Parça Paralel İşleme 04-Trochoidal İşleme

İşleme parametreleri: Deneysel işlemeler yapılırken, BSD takım tezgahının programlanması için gerekli olan kesme ilerlemesi ve devir parametrelerinin hesaplamaları yapılmıştır. Bu parametreler hesaplanırken, kesici takım ve malzeme tedarikçisinin ön gördüğü kesme hızı(V) değerleri göz önüne alınmış ve ortalama kesme hızı değeri olarak kabul edilmiştir. Belirlenen kesme hızı değerine göre Çizelge 2’de verilen parametreler kullanılmıştır. Çizelge 2.

Deneysel işlemelerde kullanılan sabit işleme parametreleri

Deneysel işlemeler için gerekli olan BSD tezgahı programlama kodları BDÜ yazılımları aracılığıyla elde edilmektedir. Çizelge 2’de listelenen veriler, BDÜ programında gerekli yerlere yazılarak takım yollarının türetilmesi, simüle edilmesi ve doğrulanması gerçekleştirilmiştir (Şekil 11).

Şekil 11. BDÜ yazılımında teorik işlemelerin yapılması Teorik olarak BDÜ yazılımında işlenen, simüle edilen ve doğrulanan (takım çarpmalarının kontrolü için) deneysel modellerin son işlemci (Post Processor) aracılığıyla farklı takım yolları için G/M kodları dosyası elde edilmiştir. Elde edilen kodlar BSD dik işleme merkezinin kontrol ünitesine gönderilmiş ve işlemeler kontrollü olarak gerçekleştirilmiştir (Şekil 12.). İşlemeler süresince her deney bitirildikten sonra kesici uçlar değiştirilmiştir Ayrıca her deney sonrası ham malzeme üzerinden ne kadar talaş kaldırıldığı ölçülmüştür. İşleme süresinin tayini için kronometre ve BSD tezgah üzerindeki zaman sayacı aracılığıyla tüm işlemelerin süre kayıtları tutulmuştur. İşleme esnasında takım kırılması, parçaya dalma, duraklama gibi olumsuzluklar yaşanmamıştır.

42 Kesici

Takımlar

& Tutucular

/ Eylül - Ekim 2018

Şekil 12. BSD Dik İşleme Merkezi’nde deneysel işlemelerin gerçekleştirilmesi 6. Deneysel Sonuçların Değerlendirilmesi Deneysel işlemelerden elde edilen sonuçlara göre BDT/BDÜ programının da aracılığı ile aynı modeli, aynı kesme şartlarında fakat farklı takım yolu yöntemiyle işlemede işleme süresi açısından farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Bu tespit kullanıcıya tercihinin ne doğrultuda olması ve hangi stratejiye karar vermesi gerektiğine kılavuzluk etmektedir.

Deneysel işlemelerde kullanılan işleme parametreleri (ilerleme, talaş derinliği, yanal paso), takımı ve BSD tezgahı zorlamayacak ve takım ömrünü uzun tutacak değerlerde seçilmiştir. Bu değerler artırılarak daha kısa sürede işlemeler yapılabilir fakat bu durum takımın kısa zamanda aşınmasına, BSD tezgahın zorlanmasına ve malzemenin ısınmasına sebep olduğu için yüksek hızda talaş kaldırma teorisine ters düşmektedir. Çizelge 3. Erkek modellerin teorik ve deneysel işleme süreleri

Makale Çizelge 3’ de erkek modellerin teorik ve deneysel işlemelerde her operasyon için gerçekleşen işleme süreleri görülmektedir. Çizelgede 3’de görüldüğü gibi deneysel ve teorik işleme sürelerinde farklılıklar gözlenmiştir. Bu farklılık işleme yönteminin takım hızlanma/yavaşlanma ivmelerinden ne derece etkilendiğini de göstermektedir.

Şekil 13. Erkek çekirdeklerin kaba işleme operasyon süreleri

Çizelge 6. Dişi modellerin teorik ve deneysel işleme süreleri

44 Kesici

Takımlar

& Tutucular

Şekil 13’de gösterildiği gibi, kaba işleme operasyonlarında çevre paralel takım yolu tipinin en kısa işleme süresi verdiği Unigraphics NX yazılımı tarafından da desteklenmiştir. Ayrıca bu desteğe paralel olarak trochoidal işleme yönteminin de en uzun işleme süresi verdiği görülmektedir.

Takım yolu tiplerini kaba pasolar için süre olarak kısadan uzuna yazmak gerekirse; çevre paralel, parça paralel, zigzag ve trochoidal şeklinde sıralanabilir.

/ Eylül - Ekim 2018

Çizelge 6’da görüldüğü üzere dişi modellerin işlenmesinde, kaba işleme operasyonlarına bakılarak erkek modellerin işlenmesine paralel bir durum sergilendiği söylenebilir. Yine burada çevre paralel takım yolu yönteminin işleme süresi olarak en kısa süren işleme yöntemi olduğu görülmektedir. Ayrıca Çizelge 6’ya bakıldığında teorik ve deneysel işleme süreleri açısından farkın en az olduğu yöntemin çevre paralel takım yolu tipi, trochoidal işleme yönteminin ise bu fark açısından en olumsuz takım yolu tipi olduğu görülmektedir.

Şekil 22’de görüldüğü gibi dişi modellerin kaba işleme operasyonunda, işleme sürelerinin erkek modellerin kaba işleme operasyonuna paralel bir durum gösterdiği görülmüştür. Bu aynı zamanda farklı bir geometrik model yapısı da olsa çevre paralel takım yolu tipinin kaba işleme operasyonunda en kısa işleme süresini verdiğini desteklemektedir.

Ayrıca takım yolu tiplerini kaba pasolar için süre olarak kısadan uzuna yazmak gerekirse; çevre paralel, parça paralel, zigzag ve trochoidal şeklinde sıralanabilir. Şekil 22. Dişi çekirdeklerin kaba işleme operasyonu süreleri

Sonuçlar Yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçlar ön sertleştirilmiş kalıp malzemelerinin yüksek hızda BSD tezgahlarda işlenmesinde BDT/BDÜ yazılımlarında takım yolu belirleme çalışmalarına referans olabilecek niteliktedir.

-Deneysel işlemelerde kaba boşaltmalarda yaklaşık 5cm3/ dak gibi yüksek bir talaş boşaltma hacmi yakalanmıştır.

Bu değer dalma elektro erozyon kaba işleme hızına (4,9 cm3/dak) yakındır. Fakat yüksek hızda talaş kaldırma sisteminin, dalma erozyon işlemeye göre elektrot hazırlama gibi bir maliyet gerektirmediği için daha olumlu ve daha karlı olduğu görülmektedir.

-Plastik enjeksiyon kalıp çekirdeklerinin BSD tezgah ve BDT/ BDÜ yazılımı entegrasyonu kullanılarak daha kısa sürede işlenebildiği görülmüştür. Bunun sonucu olarak kalıp imalat maliyetleri önemli oranda azaltılmıştır.

- Plastik enjeksiyon kalıp çekirdeklerinin işlenmesinde düzenlenen kaba işleme operasyonlarında bitirme işlemeye nazaran daha fazla talaş hacminin kaldırıldığı görülmüştür. Dolayısıyla işleme zamanının önemli olduğu kaba işleme operasyonlarında çevre paralel takım yolu tipi en uygun olarak tespit edilmiştir. Deneysel sonuçlara göre kaba işleme operasyonlarında işleme süreleri açısından öncelik sırasına göre takım yolu tipi seçim konusunda çevre paralel, parça paralel, zigzag ve trochoidal sıralaması yapılabilir.

- Araştırmadan elde edilen bulgulara göre teorik ve deneysel işleme sürelerinin kaba operasyonlarda çevre paralel tipi takım yolunda birbirine yakın olduğu bulunmuştur. Bu tespit takım tezgahının hızlanma ve yavaşlanma ivmelerinin önemini ve kullanılan takım ömrünün de

ENDÜSTRİ 4. 0 ZİRVESİ ENDÜSTRİ 4.

0 DERGİSİ WORLD MEDIA GROUP ORGANİZASYONLARIDIR ....

Sponsorluk ve Reklam için temas kurabilirsiniz : 0 505 400 94 34 - 0 505 400 94 33 - 0 546 675 59 49 www.endustri40dergisi.com - makineotomasyondergisi@gmail.com - worldmediareklam@gmail.com

www.worldmediagroupe.com Ekonomi, Sanayi, Otomotiv sektörünü; dergilerimizi ve internet sitelerimizi tek çatı altında toplayan web adresimiz.

www.makineotomasyondergisi.com Makine - Otomasyon - Elektrik Elektronik Sanayi sektörünün aylık dergisi...

www.kesicitakimlardergisi.com Kesici Takımlar ve Tutucular sektörünün ilk ve tek dergisi...

www.endustri40dergisi.com 4. Sanayi Devrimi - dijital transformasyon - robotik sektörünün tek dergisi

World Media

“yapay zeka - nesnelerİn İnternetİ / IOT”

I I . ENDÜSTRİ 4. 0 ZİRVESİ 5 - 6 ARALIK 2018 ( ÇARŞAMBA - PERŞEMBE ) TAKSİM / İSTANBUL

*Otomotiv

*Otomasyon

*Kesici Takım

*Robotik

*Elektrik

* Ana Sanayi

* Proses

*Tutucular

* İş güvenliği

* Plastik

*TedarikSanayi

*Redüktör

* Aşındırıcılar

* Metal İşleme

*Pano

*Jant - Lastik

*Makine

*Rulman

* Borulama

*Elektronik

*Amortisör

* Cad CamCae

* Kalıp

* Chip

*Kaynak

Sponsorluk için temas kurabilirsiniz : 0 505 400 94 34 - 0 505 400 94 33 - 0 546 675 59 49 www.endustri40dergisi.com - makineotomasyondergisi@gmail.com - worldmediareklam@gmail.com World Media Group - Elektrik Dergisi / Mart - Nisan 2018 77

WORLD MEDİA BÜNYESİNDE YAYINLANAN DERGİLER Haber İletişim İlker Kaplan WORLD MEDİA Genel Yayın Yönetmeni 0 505 400 94 34 makineotomasyondergisi@gmail.com

Reklam İletişim Hatice Karabay WORLD MEDİA Reklam Koordinatörü 0 505 400 94 33 makineotomasyondergisi@gmail.com

Reklam İletişim Ziya Alkan - Ayhan Üstüner WORLD MEDİA Reklam Müdürü 0 546 675 59 49 worldmediareklam@gmail.com

Dergilerimizde yerinizi ayırtın, hedef kitlenizi ulaşın!...

www.endustri40dergisi.com

www.makineotomasyondergisi.com

www.worldmediagroupe.com

www.kesicitakimlardergisi.com

World Media Bünyesinde yayınlanan Dergilere abone olmak için aşağıdaki hesap numaralarına istediğiniz dergilerin Yıllık abone ücretlerini yatırabirsiniz. İsim soyisim ve adresinizi dekont fotokopisiyle birlikte makineotomasyondergisi@gmail.com adresine mail ya da 0 212 427 00 15 numaraya faks’a gönderebilirsiniz.

Ayrıca Aboneliğinizi mail order sistemiyle kredi kartınızdan ödeyerekte yapabilirsiniz.

*Kredi kartınızın ön yüzündeki 16 rakam: .......................................................................... *Kredi kartınızın son kullanma tarihini ay / yıl : ................................................................. *Kredi kartınızın arka yüzündeki üç haneli güvenlik numarası: ..........................................

ABONE FORMU Ad

:...............................................................................................

Soyad

:...............................................................................................

Adres

:...............................................................................................

ABONE FORMU

...............................................................................................

İlçe

:...............................................................................................

Şehir

:...............................................................................................

Posta Kodu

:...............................................................................................

Telefon

:...............................................................................................

Faks

:...............................................................................................

e-mail

:...............................................................................................

Tarih

İmza

Dergi

İsmi

-

Yıllık Abone Ücreti

Makine & Otomasyon: Auto Tuning World: Kesici Takımlar Tutucular : Rulman & Lİneer: Endüstriyel Borulama: Cad / Cam / Cae / Plm : Endüstri 4.0 : Elektrik&Pano :

120 120 120 120 120 120 120 120

TL TL TL TL TL TL TL TL

+ + + + + + + +

KDV KDV KDV KDV KDV KDV KDV KDV