NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA DĘBNIKI, GRZEGÓRZKI, KROWODRZA LAT 1945-1990 by marcin

Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA DĘBNIKI, GRZEGÓRZKI, KROWODRZA LAT 1945-1990 • WYBRANE PRZYKŁADY • LISTA OBIEKTÓW ARCHITEKTONICZNYCH SARP ODDZIAŁ KRAKÓW

Projekt współfinansowany ze środków Gminy Miejskiej Kraków

• S Z L A KA MI

D Z IE D Z IC T WA •

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA DĘBNIKI, GRZEGÓRZKI, KROWODRZA LAT 1945-1990 WYBRANE PRZYKŁADY LISTA OBIEKTÓW ARCHITEKTONICZNYCH SARP ODDZIAŁ KRAKÓW

S zlakami dziedzictwa

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA DĘBNIKI, GRZEGÓRZKI, KROWODRZA LAT 1945-1990 Wybrane przykłady Lista obiektów architektonicznych SARP Oddział Kraków Redakcja, teksty: Małgorzata Włodarczyk Zdjęcia i kwerenda: Marcin Włodarczyk Na okładce: Fragment jednej z mozaik na budynku Sądu autorstwa Ewy Żygulskiej przy współpracy Janiny Karbowskiej-Kluziewicz i Tadeusza Kluziewicza

Zespół redakcyjny: ....... Wydawca: Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP Oddział Kraków Pl. Szczepański 6 • 31-011 Kraków www.sarp.krakow.pl Skład i łamanie: Simeon Genew www.genew.pl Redakcja, teksty:

MAŁGORZATA WŁODARCZYK Zdjęcia i kwerenda:

MARCIN WŁODARCZYK

Nakład: 1000 egz. Kraków 2015 Druk i oprawa: Drukarnia LEYKO sp. z o.o. ul. Romanowicza 11, 30-702 Kraków ISBN: ...

S ZL AK A MI DZ IEDZ IC T WA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA DĘBNIKI, GRZEGÓRZKI, KROWODRZA LAT 1945-1990 WYBRANE PRZYKŁADY

LISTA OBIEKTÓW ARCHITEKTONICZNYCH SARP ODDZIAŁ KRAKÓW

Redakcja, teksty:

MAŁGORZATA WŁODARCZYK Zdjęcia i kwerenda:

Marcin Włodarczyk

KRAKÓW 2015 © SARP Oddział Kraków © Małgorzata Włodarczyk

Spis treści 1. Słowo wstępne ………………………………….....4

5.13. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla

2. Tekst Biś…..........................................….….....9

Dzieci Niewidomych i Słabowidzących,

3. Architektura ponadczasowa …..........................10 4. Fotografowanie szlaków dziedzictwa.................10 5. CZĘŚĆ I Dębniki i Ludwinów.........................................12 5.1. B ank Pekao S.A. z zespołem mieszkalnym, ul. Kapelanka 1, Dębniki .......................... 16 5.2. B udynek mieszkalny-narożny, ul. Barska1/ ul. A.Madalińskiego 14, Dębniki ................ 20 5.3. B udynek mieszkalny-narożny, ul.Barska 23/ ul.K. Pułaskiego 1, Dębniki .......................24 5.4. Budynek mieszkalny-narożny z usługami, ul. M.Bałuckiego/ul.Konfederacka 1, Dębniki...28 5.5. B udynek mieszkalny-narożny, ul. K. Pułaskiego 10, Dębniki .................... 32 5.6. B udynek mieszkalny, ul. Zamkowa 19/ ul.Sandomierska, Dębniki.......................... 36 5.7. B udynki mieszkalne, ul. Konfederacka 5 i 9,

ul. Tyniecka 6, Dębniki ............................ 64 6. CZĘŚĆ II Grzegórzki, Olsza-Ugorek, Wesoła.....................65 6.1. Budynek biurowy Dyrekcji Budowy Kolei PKP, Rondo Mogilskie 1, Wesoła ……………...... 68 6.2. Budynek biurowy „Nafta”, ul. Lubicz 25, Wesoła ..................................................72 6.3. Budynki biurowe „Żyletkowce”, przy al. Powstania Warszawskiego 10, ul. Przy Rondzie 6 i ul. K.Kordylewskiego, Grzegórzki...............76 6.4. Dom Kultury-kino „Ugorek”, ul. Fiołkowa 15, Ugorek ..................................................80 6.5. Krakowski Szkolny Ośrodek Sportowy, al. Powstania Warszawskiego 6, Grzegórzki......84 6.6. Liceum Ogólnokształcące nr VIII, ul. Grzegórzecka 24, Wesoła-Grzegórzki ...... 88 6.7. Palmiarnia Ogrodu Botanicznego

Dębniki.................................................. 40

„Jubileuszowa”, ul. S.Żółkiewskiego/Powstania

5.8. Budynki mieszkalno-usługowe, ul.Zamkowa3-5/

Warszawskiego, Wesoła ............................92

ul.M.Konopnickiej, Dębniki .......................44 5.9. D om Sióstr Emerytek, S.S. Serafitek ul.M.Bałuckiego 10, Dębniki ..................... 48 5.10. Hotel „Forum”, ul. M.Konopnickiej 28, Ludwinów ................................................ 52 5.11. Pawilon wielofunkcyjny, ul. M.Bałuckiego 9a, Dębniki ................................................. 56 5.12. Poligrafia Inspektoratu Towarzystwa Salezjańskiego-Kraków, ul.M.Bałuckiego 8, Dębniki .................................................60

6.8. Przedszkole Samorządowe nr 90, ul. ks.W.Gurgacza 1, Grzegórzki ................. 96 6.9. Sąd Okręgowy, ul. Przy Rondzie 7, Grzegórzki.............................................100 6.10. Szkoła Podstawowa nr 10, ul. ks. F. Blachnickiego 1, Grzegórzki.........104 6.11. Technikum Kolejowe (obecnie Technikum Telekomunikacyjne), ul. Ułanów 3, Ugorek...106

7. CZĘŚĆ III Krowodrza: Nowa Wieś, Czarna Wieś, Półwsie Zwierzynieckie, Salwator......................65 7.1. Blok mieszkalny, ul. A.Grottgera 3, Nowa Wieś.............................................. 68 7.2. Bloki mieszkalne, ul. T. Kościuszki 57-65, Półwsie Zwierzynieckie..............................72 7.3. Budynek biurowy „Energoprojekt”, ul. Mazowiecka 21, Nowa Wieś ...................... 76 7.4. Budynek biurowy „KPRI”, ul. Mazowiecka 25, Nowa wieś ............................................. 80 7.5. Budynek biurowy „Miastoprojekt”, ul. J.I.Kraszewskiego 36, Półwsie Zwierzynieckie .................................84 7.6. Dom Parafialny i Plebania Kościoła pw. św. Szczepana, ul.Kościelna 67, Nowa Wieś .... .........................................88 7.7. Instytut Metali Nieżelaznych PAN, ul. W. Reymonta 25, Czarna Wieś ............... 92 7.8. Stołówka Pracownicza AGH, ul. W. Reymonta 13A, Czarna Wieś ........................................... 96 7.9. Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH, al. A.Mickiewicza 30 budynek B-8, Czarna Wieś ................................................ 100 7.10. Zespół mieszkalno-usługowy, ul. Czarnowiejska 39-41/ul. K. Szymanowskiego 14-15, Nowa Wieś–Czarna Wieś.................................. 104 7.11. Zespół 12 pracowni rzeźbiarskich, ul. Emaus 20, Salwator . ................................. 106

8. Mapa obiektów ..........................…............114 9. Słowo końcowe .....................……….......... 112 10. Appendix ..................................................118 11. Errata do poprzednich edycji serii.................116 12. Bibliografia ................................................118

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

1. Słowo wstępne Kraków lat 1945-1989 to miasto wielu ciekawych realizacji zaprojektowanych często przez architektów, o których nie wspominają najczęściej cytowane i dostępne publikacje. Pozostają oni anonimowi, mimo iż z ich dziełami spotykamy się na co dzień i często podziwiamy atrakcyjność oraz przyjęte rozwiązania estetyczne i funkcjonalne. Większość z nich zachowała do dzisiaj wyraz zgodny z projektem pierwotnym, mimo przeprowadzonych modernizacji, ale niektóre zniknęły bezpowrotnie, jak na przykład Biblioteka Akademii Górniczo-Hutniczej (AGH), która ma całkowicie zmienione elewacje, podobnie jak budynek biurowy „Biprostalu” przy ul. Królewskiej, na którego szczytowej ścianie szczęśliwie pozostała jedynie wielkoformatowa mozaika, a także wspominana wielokrotnie, przy okazji innych publikacji, obecna Akademia Pedagogiczna przy ul. Podchorążych ze zdewastowanymi elewacjami czy dawna Drukarnia im. W. Anczyca przy ul.Wadowickiej (obecnie „Budma Square”), właściwie całkowicie przekształcona. Cieszy jednak rosnące zainteresowanie społeczne architektonicznym dziedzictwem kultury, jakim jest architektura powstała w czasach PRL-u, a także wzrastająca dojrzałość wśród właścicieli lub zarządców tych nieruchomości, którzy zaczynają nieśmiało doceniać wartość dodaną w aspekcie ekonomicznym, jaką jest architektura z tego okresu. Przejawia się to również w turystyce kulturowej, gdzie coraz silniej przejawia się zainteresowanie dobrami kultury współczesnej, w tym architektonicznej, wśród osób odwiedzających Kraków niezależnie od tego czy są to turyści zagraniczni czy krajowi. Szczególnie widoczne jest to w tzw. turystyce weekendowej. Prezentowane w tej publikacji obiekty to realizacje użyteczności publicznej i zabudowa mieszkaniowa. Największa ich ilość pochodzi z umownych „lat sześćdziesiątych” XX wieku czyli okresu „gomułkowskiego” (1956-1970). W tym okresie Kraków wykorzystał swoją 6

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

szansę, kiedy przygotowywano się do jubileuszu 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego i oczy zarówno władz jak i społeczeństwa w Polsce, a także międzynarodowej społeczności, były w sposób szczególny zwrócone w kierunku Krakowa. Zrealizowano wtedy wiele tzw. obiektów uniwersyteckich, w tym m.in. opisywaną w tym tomie Palmiarnię „Jubileuszową” w Ogrodzie Botanicznym. Nie bez znaczenia było również to, że w Krakowie w związku z dalszą rozbudową dzielnicy Nowa Huta, inwestowano tutaj znaczne środki. W tym czasie biura projektowe zatrudniały zarówno projektantów, których doświadczenie związane było z przedwojennym modernizmem, jak i młodych twórców którym popaździernikowa „odwilż” pozwalała odnaleźć indywidualizm i kreatywność w powojennym modernizmie. Spora grupę w tym gronie stanowili projektanci wnętrz i artyści plastycy. Niestety w latach 70. i 80. ubiegłego wieku w Krakowie nie powstawało zbyt wiele dobrej architektury, i Kraków nie wykorzystał, z nielicznymi wyjątkami, szansy rozmachu inwestycyjnego okresu „gierkowskiego” (1970-1980). Jednak przykładem udanej realizacji w stylu późnego, monumentalnego modernizmu w duchu „brutalizmu” może być tu dawny Hotel „Forum” nad Wisłą czy budynek Banku Pekao na Kapelance, czy Kolegium Polonijne w Przegorzałach. W latach poprzedzających upadek PRL-u (1980-1989) realizowano głównie budownictwo mieszkaniowe, ale i w tym trudnym ekonomicznie okresie powstało szereg ciekawych obiektów, stylistycznie osadzonych w postmodernistycznej manierze, wśród których zwraca uwagę skromny, różowo-niebieski budynek plombowy przy al. 29 Listopada, a także monumentalne założenie Zgromadzenia XX Zmartwychwstańców tzw. Droga Czterech Bram. W latach 80. najwięcej zbudowano jednak budynków sakralnych, w szczególności kościołów. Realizacjom tej „dekady kościołów” poświęcona jest odrębna publikacja z cyklu „Szklakami Dziedzictwa” związana z budownictwem kościelnym i sakralnym Krakowa w czasach PRL-u. W dotychczasowych publikacjach z tego cyklu tj. „Szlakami Dziedzictwa” prezentowane były między innymi przykłady realizacji architektonicznych z trzech dzielnic Krakowa, tj. z Nowej Huty, Kazimierza i Podgórza oraz wybiórczo, w pierwszym tomiku cyklu - z innych miejsc w Krakowie, głównie z dzielnicy Krowodrza. W tej publi7

1. SŁOWO WSTĘPNE

kacji przedstawione zostaną obiekty, które znajdują się głównie na Dębnikach i Grzegórzkach, a także budynki, w tym z Krowodrzy, które nie znalazły się w ramach poprzedniej publikacji. Użyte przy tym zostały dla określenia ich lokalizacji nazwy lokalne, „dzielnicowe”. Każdy prezentowany budynek opatrzony jest notą zawierającą podstawowe dane dotyczące autorów* oraz opis jego cech charakterystycznych wraz z ilustracją, a wszystkie można odnaleźć na schemacie planu Krakowa w rozdziale 7 i dzięki QR kodom. Wybór obiektów znajdujących się w tej publikacji dokonany został przez Komitet Architektury Modernistycznej. Jego powołany skład to: Tomasz Borkowski – Architekt Miasta Krakowa, Wojciech Buliński, Witold Cęckiewicz, Joanna Daranowska-Łukaszewska – Prezes Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Przemysław Gawor – Vice Prezes Oddziału SARP Kraków ds. Twórczości, Stanisław Hager, Jan Janczykowski – Wojewódzki Konserwator Zabytków, Stanisław Juchnowicz, Bohdan Lisowski – Prezes Oddziału SARP Kraków, Jacek Purchla – Dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury, Małgorzata Włodarczyk – Przewodnicząca Komisji Architektury XX wieku PKN ICOMOS, Andrzej Wyżykowski – Przewodniczący Miejskiej Komisji Architektoniczno-Urbanistycznej oraz Jerzy Zbiegień – Miejski Konserwator Zabytków. Różnorodność twórczego podejścia architektów w trudnych politycznie i ekonomicznie czasach po II wojnie światowej pokazuje, że okres ten w zakresie dziedzictwa kultury materialnej, a w szczególności w architekturze, zapisał się w sposób istotny i niezwykle wartościowy. Jest nie tylko świadectwem historycznym, ale dowodem na ciągłość myśli modernizmu przedwojennego, która znalazła po okresie stalinowskiego socrealizmu, kontynuację w powojennym modernizmie, w różnych jego wariacjach i inspiracjach. Związanych przykładowo z funkcjonalizmem, ekspresjonizmem, brutalizmem czy perretowskim proto-modernizmem. Realizacje czasów PRL-u, w szczególności związane z użytecznością publiczną, zadziwiają niejednokrotnie śmiałością i estetyką rozwiązań. Indywidualnie projektowane budynki mieszkalne, głównie plombowe, często wyróżniają się sposobem artykulacji, tektoniką i twórczym poszukiwaniem. Towarzyszące im elementy plastyczne takie jak mozaiki, metaloplastyka czy rzeźba pokazują na istotną wartość jedności architektury i sztuki. Ochrona tego 8

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

dziedzictwa kulturowego, jako świadectwa określonego czasu w historii i ciągłości w historii architektury jest niezmiernie ważna dla naszej tożsamości i dla przyszłych pokoleń. Ciągłość w czasie i w przestrzeni jest częścią materialnego zapisu i spuścizny myśli architektonicznej świadczącą, że realizacje architektoniczne i ich forma oraz plastyka nie były tylko – parafrazując wieszcza – „papugą Europy”.

Małgorzata Włodarczyk Przewodnicząca Komisji Architektury Modernistycznej SARP Kraków * Z uwagi na skąpą dostępność archiwaliów i innych źródeł informacji oraz niejednokrotnie sprzeczne dane w nich zawarte, w przedmiotowym opracowaniu istnieją braki w prezentowanych notach – oznaczone w tekście – ze znakiem (?). Podane tak daty i nazwiska wynikają z przeprowadzonych badań ale nie znalazły potwierdzenia. Pomimo starań mogą pojawić się również pewne niezamierzone nieścisłości lub pominięcia Autorów, za które autor opracowania przeprasza i prosi o informacje, które pomogą w ich skorygowaniu, w kolejnym wydaniu lub innych publikacjach.

2. Tekst B. lisowski Piąta już publikacja z serii Szlakami Dziedzictwa prezentuje powojenny obraz architektury kościołów i obiektów sakralnych w Krakowie. Komisja Architektury Modernistycznej SARP Kraków z prawie czterdziestu propozycji ostatecznie wybrała 23 obiektów. Część z nich, obecnie rozbudowana i uzupełniona, ukazała się już wcześniej w poprzednich publikacjach z cyklu Szlakami Dziedzictwa. Tradycyjnie kontynuujemy poszerzenie publikacji o linki cyfrowe w postaci kodów QR (ang. Quick Response Code), czyli indywidualnych matrycowych kwadrato-

3. Architektura ponadczasowa

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

wych znaków graficznych, pozwalających na szybkie powiązanie treści książki z aktualizowaną na bieżąco wielojęzyczną zawartością dostępną w internecie.

czasów realizmu socjalistycznego, ale też i te, które pojawiły się na mapie Krakowa, gdy postmodernizm zaistniał i w architekturze, choć był to krótki okres.

Dziękując wszystkim Członkom Komisji Architektury Modernistycznej SARP Kraków za wkład, szczególnie chcę podziękować przewodniczącej kol. Małgorzacie Włodarczyk za nieustający zapał i zaangażowanie dzięki któremu możemy kontynuować serię wydawniczą publikacji z cyklu Szlakami Dziedzictwa.

W ocenie wartości przestrzenno-funkcjonalnych, poszukuje się zazwyczaj tych obiektów, które nie poddały się presji mijającego czasu, które wpisują się dobrze w zastane miejsce, wypełniając tkankę miejską bądź jako plomby mieszkaniowe, lub jako zespoły kilku budynków mieszkalnych, ale też jako wolnostojące obiekty użyteczności publicznej, uzupełniając różnorodne programy usługowe wyższego rzędu w skali całego miasta. Do nich należą hotele, wyższe uczelnie, instytuty naukowe i kolegia, usługi oświatowe takie jak przedszkola, szkoły, licea, również budynki biurowe, domy kultury, sądy, banki a nawet palmiarnia. Czas weryfikuje wartości, które jako współcześnie żyjący architekci, uważamy za ponadczasowe. To te, które posiadają wyraźną kompozycję, są dobrze wpisane w kontekst otoczenia, posiadają godny docenienia detal, nie mówiąc o należytym wykonawstwie. Umyka bowiem oku często to, co oryginalnie było zauważalne i znaczące w swym czasie. Mam nadzieję, że załączone przykłady nie budzą wątpliwości o ich ponadczasowym charakterze.

Dziękuję kol. Marcinowi Włodarczykowi, wiceprezesowi ds. wewnętrznych SARP Kraków za znakomitą pracę jaką wykonał przy kwerendzie archiwalnej, materiale ikonograficznym, w tym zdjęciowym. Dziękuję też wszystkim Członkom Krakowskiego Oddziału SARP, którzy udzielili pomocy w ustalaniu dat, nazwisk oraz faktów. Bohdan Lisowski Prezes Zarządu Oddziału SARP w Krakowie

3. Architektura ponadczasowa

Andrzej Wyżykowski Przewodniczący Miejskiej Komisji Architektoniczno-Urbanistycznej w Krakowie

Obiekty, które można uznać za znaczące dzieła architektoniczne będące budynkami użyteczności publicznej i mieszkaniowej, których lokalizacja została wyznaczona poza granicami ścisłego centrum Krakowa, również zasługują na uwagę. Inny kontekst, inna skala obiektów, inne relacje przestrzenne z otoczeniem. Architektura obiektów nierzadko odzwierciedla czas, w którym miała szansę zaistnieć w tej czy innej formie, w takim a nie innym stylu, poddając się aktualnym trendom mody ale też i uwarunkowaniom polityczno-społecznym. Mam tu na myśli te budynki, które sięgają 11

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

4. Fotografowanie szlaków dziedzictwa Niniejsza informacja nie jest kluczowa dla naszego wydawnictwa, ale warto może wyjaśnić, albo podpowiedzieć czytelnikom, skąd wzięła się konwencja fotografii obiektów zawartych w kolejnych tomach „szlakami dziedzictwa”. Intencją serii jest zwarta popularyzacja obiektów architektury. Zwartość przekłada się na ilość materiału dotyczącego obiektu, stąd krótki tekst i jedna fotografia. Zwartość wpływa także na format: poręczny, „kieszonkowy”, przynajmniej na szerokość. Pewnym standardem stało się w świecie, że przewodniki architektoniczne wydawane są w bardzo wysmuklonym formacie, zwykle o proporcji dwóch kwadratów albo i więcej. Dzięki temu książeczka może wystawać z kieszeni reklamując się i ułatwiając korzystanie z niej. Taki format, „poza-kieszonkowy”, przyjęliśmy w naszej pracy.

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

Decyzja, aby zdjęcia były czarno białe podyktowana jest podobną chęcią ucieczki od realiów kolorystycznych, raz wyblakłych i niepotrzebnie „brudzących” wrażenie, a to znowuż świeżych i soczystych „odmalowań” elewacji, czyniących szkody jeszcze większe. Obiekt należy odwiedzić osobiście i bacznie się mu przyjrzeć. Potem można zrobić własne fotografie i pokazywać innym. Ku chwale architektury i jej sprawców.

Marcin Włodarczyk autor fotografii

Jedna fotografia, na pionowo zorientowanej stronie, stwarza trudność w kadrowaniu całości obiektu. Popularyzacja ma jednak taki cel, aby zainteresować czytelnika i dać impuls do poszukiwania, a nie encyklopedycznie zamknąć temat. Pomysł intrygujących kadrów pionowych został zatem wyjaśniony. Kadrowanie całości obiektu zderza się zresztą z poważnym problemem jakości otoczenia, a także „zmuszania” samych budynków do pełnienia roli nośników informacji bieżącej. Bliskie kadry to małe opowieści które budują całość, ale potrafią stworzyć małe, niezależne anegdoty, które zebrane w komplet tworzą aurę obiektu. Są podróżą w głąb architektury i oderwaniem się od codziennego, przelotnego gapienia.

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5. NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA LATA 1945-1990 CZĘŚĆ I DĘBNIKI i LUDWINÓW

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.1 Bank Pekao S.A. ul.Kapelanka 1 (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor:

1985-1990 1989-1994 Nina Korecka z zespołem

Budynek banku, usytuowany na skrzyżowaniu ulic, ma kształt masywnej, ale rozczłonkowanej rotundy, w której znajduje się sala operacyjną. Charakterystyczne są masywne i ekspresyjne, betonowe elementy konstrukcyjne na zewnątrz budynku, które poprzez swoje „oderwanie” od elewacji nadają jej pewnej surowej lekkości i przejrzystości. Rotundzie towarzyszy półkolisty budynek biurowo-mieszkalny. Jego elewacje przecinają dynamiczne, wertykalne akcentowania wejść i klatek schodowych oraz rytm konchowych balkonów. Przeszklony łącznik łączy te obiekty w jedną całość kompozycyjną, spójną stylowo. Jest przykładem późnego, dojrzałego modernizmu, bliskiego brutalizmowi i jedną z nielicznych, całkowicie indywidualnie projektowanych realizacji, o cechach typowych dla naszej architektury lat 80., poprzedzającej postmodernizm. Stanowi ważny, nieliczny w Krakowie wkład w spuściznę tego okresu.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.2 Budynek mieszkalny ul.Barska 1/ul.Antoniego Madalińskiego 14 (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autorzy: Współpraca:

1988 1989 Romuald Loegler, Ewa Fitzke, Wojciech Dobrzański, Michał Szymanowski Elżbieta Kierska, Tadeusz Półchłopek, Janusz Sepioł

Budynek plombowy u zbiegu ulic, dostosowany skalą do kontekstu miejsca i gabarytu zabudowy sąsiedniej. Narożnik akcentowany charakterystyczną, czworoboczną „basztą” o przeszkleniu pustakami szklanymi ujętymi w wyrazisty rysunek kwadratowego podziału, doświetlającymi klatkę schodową. Horyzontalna artykulacja skrzydeł budynku podkreślona poziomymi boniowaniami w tynku oraz odcięciem górnych kondygnacji wydatnym gzymsem. Poszczególne części odseparowane od wieży wgłębnym, przeszklonym ryzalitem. W pierzei ul. Barskiej wyróżnia się rodzaj arkadowej „attyki” ostatniej kondygnacji oraz lekkie zadaszenie nad odstającym i odgiętym wejściem. Loggie od strony podwórka tworzą rodzaj ryzalitu. Budynek cechuje prostota zestawionych form i umiarkowany język wypowiedzi w duchu architektury postmodernistycznej.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.3 Budynek mieszkalny ul. Barska 23/ul. Kazimierza Pułaskiego 1 (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor: Współpraca:

1973-1977 1974-1978(?) Janusz (?) Orłowski Z. Misiak

Narożny budynek plombowy, wielorodzinny, dwuklatkowy z wejściami od strony zielonego dziedzińca wewnętrznego. Wpisuje się w charakter i gabaryt sąsiedniej zabudowy, w kontynuacji pierzei ul.Barskiej. Wyraz elewacji kształtuje poziomy rytm loggii w bocznych elewacjach kontynuowany kolorem. Wyróżnia się charakterystycznymi loggiami w przyciętym narożniku, wyprowadzonym z kąta prostego, z pionowymi rastrami metalowych przegród. Mocne zwieńczenie całej kubatury i wyraźnie odcięty cokół przydają masywności. Całość tworzy zwartą bryłę, z której „wycięte” zostały loggie. Wybrany geometrycznie narożnik nadaje indywidualności całemu budynkowi, przy prostocie środków wyrazu.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.4 Budynek mieszkalny z usługami ul. Michała Bałuckiego/ul. Konfederacka 1 (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autorzy: Współpraca:

1984-1987 1989 Romuald Loegler, Wojciech Dobrzański, Michał Szymanowski Elżbieta Koterba, T. Półchłopek

Budynek zlokalizowany w narożniku ulic Bałuckiego i Konfederackiej składa się z dwóch części. Wyższa wielo-klatkowa, dostosowana do gabarytu budynków sąsiednich przy ul. Bałuckiego jest przełamana i akcentowana rozrzeźbionym, wielopłaszczyznowym narożnikiem, z elewacją frontową nadwieszoną nad parterem z garażami. Charakterystyczne są zróżnicowane wyróżnienia klatek schodowych niby portalami oraz loggie z siatkową balustradą. Niższa część, w ciągu ul. Konfederackiej, w mniejszej skali. Obie części łączy rodzaj rozbudowanego trejażu, przechodzącego w budynku mniejszym, w belkowanie ze strukturą rytmicznych, „arkadowych” lizen. Akcentowanie poziome uzyskane przez zróżnicowane traktowanie poszczególnych kondygnacji i ich uskoki. Zielony dziedziniec wewnętrzny widoczny w prześwicie między budynkami, dostępny poprzez łukowo zakrzywiony trejaż. Przechodzi on w lekko wygiętą pergolę nad poziomem parteru połączoną z rytmem słupów, a następnie w dekoracyjną konstrukcję. Przykład architektury postmodernistycznej w budownictwie wielorodzinnym, z użyciem artefaktów i kolorystyki tego stylu.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.5 Budynek mieszkalny ul.Puławskiego 10 (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor:

1958-1959 19?? Olgierd Krajewski

Budynek w eksponowanej lokalizacji, w narożniku ulic, o wysokości 5-kondygnacji, w układzie podłużnym. Trzy-klatkowy, z narożną i centralną klatką schodową oraz obszernym hallem wejściowym przy niej. Narożnik budynku podcięty, akcentowany loggiami. Pracownia w części budynku, wyniesiona, o pulpitowym dachu i nieregularnych oknach, stanowi akcent przestrzenny. Wschodnia elewacja frontowa rozrzeźbiona rytmem balkonów o trapezowym rzucie. Charakterystyczna jest tektonika elewacji podwórzowej ze zindywidualizowanymi, ekspresyjnie powyginanymi, „kokardkowymi” balkonami nadającymi jej rodzaj tekstury. Jest to udany przykład autorskiej wypowiedzi dla narożnej zabudowy blokowej o dużej intensywności, w układzie plombowym. Użyte środki wyrazu pozwalają sytuować ten obiekt jako jeden z ciekawszych przykładów budownictwa wielorodzinnego tego okresu, w duchu interpretacji modernizmu powojennego, w Krakowie.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.6 Budynek mieszkalny ul.Zamkowa 19/ul.Sandomierska (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor:

1987 1990-1992 Andrzej Lorenc

Budynek wielorodzinny, kwartałowy, w narożniku trzech ulic, na rzucie zbliżonym do litery „U”, z wewnętrznym dziedzińcem urządzonym zielenią i małą architekturą, dostępnym również od ulicy. Elewacje ogrodowe z rastrem podziałów oraz tektoniką loggii i balkonów. Charakterystyczne są dwie ostroboczne, przeszklone latarnie w narożnikach budynku doświetlające klatki schodowe oraz ryzalit portykowy w elewacji frontowej, na kwadratowych słupach, niesymetrycznie akcentowany przeszklonym „tympanonem” i loggiettą w górnej kondygnacji. Zmienność użytych rozwiązań, zestawienie odmiennie kształtowanych brył o zróżnicowanym sposobie wykończenia i artykulacji powoduje brak monotonii i przyjazną skalę w kontekście miejsca, stwarzając wrażenie nie jednego, a kilku obiektów. Zespół jest jednym z ciekawszych przykładów postmodernistycznej architektury mieszkaniowej, wielorodzinnej.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.7 Budynki mieszkalne ul. Konfederacka 5 i 9 (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor:

1957 1957(1958?)-1959 Olgierd Krajewski

Dwa budynki plombowe, w zabudowie ulicy, zrealizowane w tym samym czasie. Budynek narożny (nr 9) z ciekawie rozwiązanymi balkonami, uskokowo kształtowany. Charakterystyczny jest tu taras w cofniętej, ostatniej kondygnacji. Budynek w ciągu pierzei (nr 5) wyróżnia się przekryciem stromym, pulpitowym dachem, co umożliwiło zrealizowanie dodatkowej kondygnacji użytkowej. Podcięty, uskokowy szczyt z nieregularnymi oknami, również w elewacji frontowej, nadaje obiektowi ekspresji. Ciekawe są „tektoniczne” kompozycje elewacji frontowych i ogrodowych obydwu obiektów oraz kompozycja okien w szczycie budynku nr 5. Ekspresyjna ściana przykuwa uwagę. Dobre wkomponowanie w pierzeję ulicy, z użyciem różnych środków wyrazu. W obydwu przypadkach są to przykłady autorskiej i oryginalnej wypowiedzi w duchu powojennego modernizmu, w zabudowie plombowej.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.8 Budynki mieszkalno-usługowe ul.Zamkowa 3-5/ul.Marii Konopnickiej (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor:

1986 1988-1990 Andrzej Lorenc

Dwa budynki mieszkalno-usługowe, w zabudowie plombowej, usytuowane pomiędzy ulicami Zamkową i Marii Konopnickiej, w niewielkim od siebie oddaleniu, tworzącym przejście. W prześwicie rodzaj półkolistej pergoli, łączącej obiekty w przestrzeni. Dojście do zespołu szerokimi schodami tarasowymi, flanowanymi zieleńcami. Zaplanowane na trapezowym rzucie, z ryzalitami w elewacji frontowej od ul. M. Konopnickiej, zwieńczonymi tarasami i „arkadami” lizen w parterze. Wejścia główne do budynków od strony ulicy Zamkowej oraz klatki schodowe akcentowane przeszklonymi portalami zamkniętymi półkolistym „przyczółkiem” oraz rodzajami „wykuszy” z zestawionych balkonów. Balustrady z użyciem charakterystycznych dla tego okresu siatki metalowej w kwadratowym obramieniu, z przekątniowymi stężeniami. Górna kondygnacja w mansardowym dachu odcięta profilowanym gzymsem, użytym również jako gzyms odcinkowy w podziałach elewacji. Przykład oszczędnej w wyrazie architektury postmodernistycznej z użyciem typowych dla niej elementów wykończenia i podziału elewacji.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.9 Zgromadzenie Sióstr Serafitek, Dom Sióstr Emerytek ul. Michała Bałuckiego 10 (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor: Rzeźba:

198(?)-1984 1983-198(?) Henryk Kamiński Gustaw Zemła

Budynek Domu Sióstr Emerytek Zgromadzenia Sióstr Serafitek (Zgromadzenia Córek Matki Boskiej Bolesnej) jest kompozycyjną i przestrzenną częścią kompleksu wraz z zabudowaniami Poligrafii Inspektoratu Towarzystwa Salezjańskiego przy ul. Bałuckiego 8. Zastosowane zostały te same materiały wykończeniowe: cegła i beton, ale w innej skali. Budynek założony na planie dwóch przesuniętych między sobą prostokątów, z niewielkim dziedzińcem wewnętrznym, swoją wielkością i rozczłonkowaniem oraz zestawieniem elementów małej architektury wpisuje się w zastany kontekst urbanistyczny i architektoniczny zwartej zabudowy ulicowej. Charakterystyczne jest przenikanie się materiałów, zastosowanie łukowych otworów okiennych i zróżnicowanie poziomów zabudowy. Stylistyka, mimo surowości i oszczędnego zastosowania drobniejszego detalu wskazuje na użycie środków wyrazu z języka wczesnego postmodernizmu w Krakowie.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.10 Hotel „Forum” ul. Marii Konopnickiej 28 (Ludwinów) Projekt: Realizacja: Autor: Współpraca:

1973 -1977(1978?) 1978-1989 Janusz Ingarden Stanisław Drabczyński, Marzanna Miłkowska, Piotr Miłkowski

Budynek o zakrzywionej elewacji, z prześwitem w poziomie przyziemia dla umożliwienia wglądu w kierunku wzgórza Wawelskiego i Kościoła-Klasztoru na Skałce. Kontrowersyjna lokalizacja nie umniejsza wartości architektury obiektu, która jest przejawem najwyższych lotów estetyki tego okresu, i z tego powodu zasługuje na poszanowanie, jako świadectwo stylu i warsztatu architektonicznego. Tektonika elewacji, wyrazista i dynamiczna. Uzyskana m.in. poprzez rytm wysuniętych pokoi-logii, żebrowanie widocznego „podniebienia” konstrukcji oraz wysunięcie uskokowego, przeszklonego bloku parteru, a także przez cofnięcie najwyższej kondygnacji, w formie „latającej” struktury. Zdwojony „filar” przebijający budynek akcentowany jest łukiem czerwonej mozaiki. W podziemiu dwu-poziomowy parking oddzielony ceramicznym ażurem ściany, z zielenią wiszącą. Obiekt o estetyce późnego modernizm i brutalizmu. Jest to jeden z najważniejszych przykładów realizacji architektonicznych dojrzałego, późnego i „ciężkiego” modernizmu końca lat 80. i jeden z niewielu przedstawicieli tego stylu w Krakowie.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.11 Pawilon wielofunkcyjny ul. Michała Bałuckiego 9a (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor:

1961(?)-1966 1977-1980(?) Olgierd Krajewski

Budynek pawilonu wielofunkcyjnego, plombowy, na rzucie zbliżonym do trapezu, utrzymuje linię zabudowy pierzejowej ulicy Bałuckiego. Wizualnie i przestrzennie łączy rodzajem mocnej „pergoli”, równoległej do ulicy, budynek mieszkalny wysoki z budynkiem niskim, wieloklatkowym w jeden zespół. Pomiędzy budynkami przejście-prześwit łączący ulicę z wewnętrzną, kwartałową przestrzenią zieloną. Pawilon dwukondygnacyjny, horyzontalny, z charakterystyczną uskokowo, „zębato” kształtowaną elewacją frontową, o rytmicznym podziale, przeciętą poziomą krawędzią zadaszenia parterów i blendą „pergoli”. Górna, przeszkolona kondygnacja zamknięta jest ciężkim rysunkiem płaskiej attyki. Budynek wyróżnia się swoją elewacją w kwartale ulic. Całość kształtuje narożnik ulic Bałuckiego i Zagrody, przy niewielkim skwerze z zielenią.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.12 Poligrafia Inspektoratu Towarzystwa Salezjańskiego-Kraków ul. Michała Bałuckiego 8 (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor:

198(?)-1984 1983-198(?) Henryk Kamiński

Budynek Towarzystwa Saleziańskiego jest kompozycyjną i przestrzenną częścią kompleksu wraz z zespołem obiektów Domu Sióstr Emerytek Zgromadzenia S.S. Serafitek przy ul. Bałuckiego 10. Zastosowane zostały te same materiały wykończeniowe: cegła i beton, przy użyciu innych środków wyrazu i artykulacji. Charakterystyczne są uskakujące i wzajemnie przesunięte prostopadłościany poszczególnych fragmentów bryły budynku założonego na nieregularnym rzucie, pasmowe i szczelinowe okna związane z funkcją obiektu, masyw zwieńczenia i podziałów oraz taras widokowy. Mocna tektonika i oszczędny detal, powiązanie z sąsiednim budynkiem i zagospodarowaniem terenu oraz cofnięcie od pierzei ulicy, wpisują się w kontekst miejsca. Funkcjonalistyczna architektura jest związana ze stylistyką brutalizmu początku lat 80. XX wieku.

CZĘŚĆ I

DĘBNIKI i LUDWINÓW

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

5.13 Specjalny Ośrodek SzkolnoWychowawczy dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących ul. Tyniecka 6 (Dębniki) Projekt: Realizacja: Autor: Współpraca:

1964-1965 1965-1968, 1966-1971-basen, Mieczysław Kuźniar Barbara Michońska–mała architektura

Ośrodek jest jednostką integracyjną wszystkich rodzajów szkół od podstawowej po policealne, w tym szkoły muzycznej I stopnia oraz stanowi centrum edukacji i rehabilitacji. Powstał jako pierwsza w Polsce „Podstawowa Szkoła Muzyczna dla Dzieci Niewidomych”, ze specjalnym zezwoleniem na projekt indywidualny. Zespół szkolny zlokalizowany jest u stóp wałów Wisły, w zieleni wysokiej parkowej, z alejkami. Zaplanowany został w układzie „wiatrakowym”, składającym się z dwóch pawilonów szkolnych o trzech kondygnacjach, sali gimnastyczno-widowiskowej, basenu oraz internatu. Horyzontalność elewacji podkreślona pasmowymi oknami z akcentowaniem kolorem filarów międzyokiennych. Wykończenie w tynku i białej cegle silikatowej. Oszczędny detal w formie akcentów w elewacjach i wyrazistych schodach z pełnymi balustradami. Niekorzystna dla wyrazu całości założenia stała się rozbudowa internatu, która nie powtarza charakteru budynków pierwotnych, w tym pasmowego układu i jest wyższa od pozostałych (1989-projekt, 1990-1992-realizacja; autor: Danuta Chlebińska-Szymańska). Zachowane zostały zasadniczo bez zmian wnętrza obiektu. Nagroda „Mister Krakowa” z 1968 roku.

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6. NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA LATA 1945-1990 CZĘŚĆ II GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.1 Budynek biurowy Dyrekcji Budowy Kolei PKP ul. Cegielniana 43, Łagiewniki Projekt: Realizacja: Autor:

1949-1952 1951-1953 (1956?) Witold Cęckiewicz

Budynek sześciokondygnacyjny, na rzucie w kształcie litery „L”. Stanowi część niedokończonej kompozycji czterech „bliźniaczych” obiektów przy Rondzie Mogilskim, które miały tworzyć tzw. Bramę w kierunku Nowej Huty. Posiada wyraźnie podkreślony szerokim pasem parter. Od ul. Lubicz jest on podcięty, na słupach, z kasetonowym podbiciem podcienia, dostępny z trzech stron schodami. Górna kondygnacja oddzielona wydatnym gzymsem kordonowym, ze smukłymi oknami w podziale taktowanym lizenami. Wszystkie elewacje o wyraźnym, wertykalnym podziale wytworzonym przez zdwojone okna ujęte w podziale podwójnej lizeny, w duchu „perretowskim”, co dodaje obiektowi monumentalności. Charakterystyczny jest uskokowy narożnik. Wewnątrz reprezentacyjna, wachlarzowa klatka schodowa z balustradą częściowo pełną, ą częściowo kutą o wolutowym wzorze. Przykład oszczędnego socrealizmu o wyrazistej tektonice.

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.2 Budynek biurowy „Nafta” ul.Lubicz 25 (Wesoła) Projekt: Realizacja: Autor:

1949-1950 (?) 1950-1955 (?) Włodzimierz Minnich

Budynek „Nafta” to budynek przy ul. Lubicz 25, z wejściem z obszernego placu. Towarzyszy mu, tworząc kompozycyjnie zespół, powstały w tym samym czasie budynek tzw. Instytut Nafty pod adresem Lubicz 25a. Przy placu ustawiono popiersie Ignacego Łukasiewicza. Połączony na poziomie pierwszego piętra łącznikiem z jednokondygnacyjną rotundą na okrągłych słupach, nad wejściem głównym, do którego wiodą szerokie schody. Na poziomie I piętra oka typu porte-fenêtre, a w nich esowato wygięte, kute balustrady. Narożniki i górne kondygnacje budynku potraktowane uskokowo. Kraty w oknach parteru posiadają znak firmowy „CZPN” (Centralny Zarząd Przemysłu Naftowego). We wnętrzu charakterystyczne są główne schody wachlarzowe i nielicznie zachowane lampy wiszące zestawione z „rurowych” elementów metalowych. Sąsiadujący budynek przy ul.Lubicz 25a założony jest na rzucie lekko załamanego prostokąta, z wejściem o charakterze wgłębnego portyku o graniastych słupach. Układ i tektonika elewacji w formie rusztu „pudełkowego”, w duchu „perretowskiego” funkcjonalizmu, z wyróżnikiem w postaci rotundy.

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.3 Budynki biurowe „Żyletkowce” al.Powstania Warszawskiego 10, ul. Przy Rondzie 6 i ul.Kazimierza Kordylewskiego 11 (Grzegórzki) Projekt: Realizacja: Autor:

1968-1974 (trzy budynki biurowe*) 1969-1975 (trzy budynki biurowe*) Maria i Jerzy Chronowscy

Krakowskie „żyletkowce” to zespół trzech budynków. Kompozycja urbanistyczna zakładała realizację czterech „wysokościowców”. Miały to być, zgodnie z obowiązującą wtedy nomenklaturą, obiekty „produkcyjne” biur projektów. Projekt całości zamierzenia realizowany stopniowo. Tytułowe sformułowanie wiąże się z charakterystycznym detalem: pionowymi „łamaczami słońca”. Wykonane z aluminium, kojarzą się z ogromnymi żyletkami przymocowanymi do fasad i były wtedy oryginalnym, modernistycznym podejściem do architektury obiektów biurowych. Ciekawym zabiegiem projektowym są tzw. nogi oraz swobodny plan parteru, a także niełatwe wtedy doświetlenie i funkcjonalność uzyskana dzięki możliwości dzielenia na moduły. Określona, wyrazista kompozycja urbanistyczna jest świadectwem krakowskiej szkoły architektury i urbanistyki czerpiącej z modernistycznych wzorców.

*) - biurowiec obecnie Biuro Rozwoju Krakow MBP, ZPRB i MPG - projekt: 1968–1969, realizacja: 1969–1972 - biurowiec obecnie Wydział Spraw Administracyjnych UMK KBPBO, KZB, ZBID– projekt: 1971–1974 , realizacja: 1972–1975 - biurowiec obecnie Sąd Okręgowy BPPS–projekt: 1968 – 1969, realizacja: 1969–1973

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.4 Dom Kultury-Kino „Ugorek” ul. Fiołkowa 15 (Ugorek) Projekt: Realizacja: Autor:

1965 196(?) Anna Sierosławska

Budynek dawnego kina „Ugorek” to obiekt wolnostojący, zaprojektowany pierwotnie jako sala widowiskowa ze sceną i antresolą, tworzy kompozycyjną całość z później zrealizowanym, niewyróżniającym się pawilonem handlowo-usługowym, (Adam Fołtyn, J.Węglarski; 1973). Dynamiczna bryła z charakterystycznymi, mocno zarysowanymi, załamanymi „uskrzydlonymi” dachami i skośnymi ścianami oraz dużymi przeszkleniami. Na nieregularnym rzucie zestawionych trapezów i rampą zejścia. Po likwidacji kina przekształcono wnętrze w trakcie wielokrotnie zmienianego sposobu użytkowania. Obecnie funkcjonuje tu ośrodek rekreacjo-kulturalny dla dzieci „Skakanka”. Wyraz zewnętrzny i architektura obiektu pozostały bez większych zmian. Jest to jeden z ciekawszych, nielicznie ocalałych przykładów realizacji obiektu tego typu w Krakowie.

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.5 Krakowski Szkolny Ośrodek Sportowy im. Szarych Szeregów (d. Ośrodek Gimnastyki Wyrównawczej) al. Powstania Warszawskiego 6 (Grzegórzki) Projekt: Realizacja: Autorzy: Wnętrza:

1959-1960 1960-1965 Olgierd Krajewski, Maria Panek-Czerwińska Elżbieta Łysak, Olgierd Krajewski

Ośrodek powstał w związku z wynikami masowych badań dzieci, które wykazały pod koniec lat 50. XX wieku wady postawy. Obiekt jest swobodną kompozycją układu brył o zróżnicowanej formie i wyrazie, w otoczeniu zieleni. Wejście frontowe w podcieniu, prowadzi do hallu głównego. Styka się on z wewnętrznym patio. Przewiązka, dostępna również z dziedzińca, łączy część sportowo-basenową z uskokowo kształtowanym budynkiem o trzech indywidualnych wyjściach-zejściach z pełnymi, rytmicznie powtarzanymi, wstęgowymi balustradami. Budynek pływalni przekryty łamanym, „falującym” dachem, którego kształt widoczny jest również wewnątrz. Duże przeszklenia miały stwarzać możliwość bezpośredniego kontaktu z zewnętrzem i zielenią. Niskie bryły akcentowane pionowymi filarkami międzyokiennymi, okien o różnych kształtach i podziałach w poszczególnych obiektach zespołu. Czytelne zestawienie całości i wyrazistość prostych, ale zróżnicowanych architektonicznie form wyróżniają ten rozczłonkowany budynek w przestrzeni.

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.6 Liceum Ogólnokształcące nr VIII, im. Stanisława Wyspiańskiego ul. Grzegórzecka 24 (Wesoła-Grzegórzki) Projekt: Realizacja: Autor: Współpraca:

1950(1953?)-1954 1959-1966 Józef Gołąb Ludomira Leszczyńska

Budynek szkoły cofnięty od pierzei ul. Grzegórzeckiej, poprzedzony zielenią, trzykondygnacyjny, połączony przewiązką z salą gimnastyczną. W założeniu kompozycyjnym jest osiowy, z bocznymi ryzalitami. Wyróżnia się nietypowym rozwiązaniem dla budynków szkolnych polegającym na dwóch symetrycznych wejściach głównych i odpowiadających im wyjść. Portale wejść flankowane są kolumnami, posiadają rozetę z witrażowym przeszkleniem i kutą kratą z rodzajem stylizowanych kotwic, podobnie jak kraty w drzwiach. Elewacje o mocnej tektonice kształtowanej przez międzypiętrowe gzymsy opaskowe, uskokowe pilastry międzyokienne i płyciny oraz wydatny, profilowany gzyms kordonowy. Zwieńczenie attyką z rodzajem fryzu z kanelurowaniem i „metopami”. Wewnątrz zachowały się lastrikowe schody z pełną, profilowaną balustradą o drewnianych pochwytach z rytmem metalowych kul na nich. Budynek szkoły socrealistyczny, ale z elementami perretowskiego protomodernizmu. W realizację projektu był osobiście zaangażowany ówczesny premier Józef Cyrankiewicz, który również otwierał szkołę.

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.7 Palmiarnia „Jubileuszowa” Ogrodu Botanicznego UJ ul. Stanisława Żółkiewskiego/ al.Powstania Warszawskiego, (Wesoła-Grzegórzki) Projekt: Realizacja: Autor: Współpraca:

1958-1962 1971-1981 Stanisław Juszczyk Ludomira Leszczyńska

Idea budowy wysokiej palmiarni wraz z kompleksem oranżerii związana jest z jubileuszem 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego obchodzonego w 1964 r. W całości przeszklone obiekty zaprojektowano na nowych terenach przyłączonych do Ogrodu Botanicznego od strony ul. Żółkiewskiego i al. Powstańców Warszawy. Kompozycję przestrzenną stanowi zespół Palmiarni i Cieplarni połączonych przełączką. Budynek Palmiarni na rzucie sześcioboku, ze skośnymi ścianami, zwęża się ku górze na kształt kryształu. Do wnętrza prowadzą dwa wejścia boczne, z których jedno wystaje z „kryształu” i jest przekryte lekkim zadaszeniem, a drugie jest w nim pogrążone. Wewnątrz schody prowadzące na platformę widokową. Palmiarnia łączy się z podłużną bryłą Cieplarni o niesymetrycznym planie przekroju. Przeznaczona jest ona na rośliny wodne w basenie i pustynne w odrębnej części. Całość konstrukcji duralumniniowa, wykonana w Gdańsku i przywieziona do Krakowa. W 2001 w szklarni „Jubileuszowej” została zmieniona aranżacja kolekcji połączona z urządzeniem ścieżki dydaktycznej.

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.8 Przedszkole Samorządowe nr 90 im. Św. Mikołaja ul. Ks. Władysława Gurgacza 1 (Grzegórzki) Projekt: Realizacja: Autorzy:

1949 1950(?) Mikołaj Soroka, Zbigniew Solawa

Przedszkole Samorządowe nr 90 im. św. Mikołaja od początku swego istnienia nie zmieniło funkcji. Jednokondygnacyjny budynek jest częścią kompozycji urbanistycznej osiedla Daszyńskiego, tych samych architektów. Założony na rzucie zbliżonym do litery „U”. Cechują go mocno wysunięte okapy profilowane, odcięte gzymsem kordonowym. Pulpitowa altana na żelbetowych wspornikach jest częściowo przyklejona do szczytu budynku wysokiego, o podziałach w tynku. Wejście „portykowe”, pogłębione z przyczółkiem w kształcie, podwiniętych do góry brzegów, jak kartka papieru. Charakterystyczna jest płaskorzeźba na zewnętrznej ścianie od strony dziedzińca rekreacyjnego przedstawiająca grupę dzieci wraz z wychowawczynią, która w dłoni trzyma gołębia z rozpostartymi skrzydłami. Na dziedzicu mini amfiteatr. Budynek zrealizowany został w stylu socrealistycznym, tak jak całe osiedle.

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.9 Sąd Okręgowy ul. Przy Rondzie (Grzegórzki) Projekt: Realizacja: Autorzy: Mozaiki:

1961-1962 1965-1970 (1971?), 1970–mozaiki Leszek Kołacz, Tadeusz Krupiński, Czesław Nowowiejski, Stanisław Tomczak Ewa Żygulska (współpraca: Janina Karbowska-Kluziewicz, Franciszek Kluziewicz)

Zespół budynków sądowych składa się z grzebieniowo zestawionych pawilonów połączonych główną horyzontalną bryłą. Pawilony o trzech kondygnacjach „przebijają” część wysoką, siedmio-kondygnacyjną. Elewacje o podziale horyzontalnym, z pasmowym układem okien. Charakterystyczne, lekko wysunięte wykusze z przeszkleniami i malowniczymi mozaikami, w tym najbardziej znana umieszczona na dominującym i akcentującym ryzalicie, podpartym na trzech smukłych słupach i o dynamicznie wygiętym dachu, zostały przysłonięte termoizolacją (!) Pierwotnie było 15 mozaik widocznych z zewnątrz i od wewnątrz. Część z nich ocalała. Obiekt projektowany był jako zespół mieszczący rozproszone dotąd wydziały sądowe. Do pierwotnego założenia dobudowano nowy budynek, odmienny stylowo, o monumentalnym wyrazie, autorstwa Wojciecha Obtułowicza (1999-2001).

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.10 Szkoła Podstawowa nr 10 (obecnie Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1) ul. Ks. Franciszka Blachnickiego 1 (Grzegórzki) Projekt: Realizacja: Autorzy:

I rozbudowa–1956 II rozbudowa–1968 I rozbudowa–1956-1957(?) II rozbudowa–1970-1971 Marian Rice – projekt pierwotny (1936-1938) I – rozbudowa Zdzisław Gołąb, Wacław Głowacki II - rozbudowa (sala gimnastyczna) Maria i Jerzy Chronowscy

Obecny budynek to efekt rozbudowy modernistycznej Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi z okresu przedwojennego (wzmianki z roku 1917 podają istnienie w tym miejscu IV Szkoły Żeńskiej Ludowej im. Królowej Jadwigi) zlokalizowanej przy ówczesnej ul.Wiślisko 25, którą częściowo zrealizowano przed II wojną światową. W latach powojennych, w 1956 rozpoczęto rozbudowę polegającą na dodaniu nowego zespołu dydaktycznego. W późniejszym okresie rozbudowano go także o drugą, większą salę gimnastyczną, jednocześnie powiększając istniejącą o 2 moduły okienne. Bryła pierwotna to zachodnie skrzydło z przewiązką i salą gimnastyczną. Ściany z pasmowymi oknami, z wypełnieniem okładziną klinkierową pilastrów międzyokiennych. Elewacje łącznika wejścia głównego z kasetonowymi, kwadratowymi oknami, o rytmicznym, kwaterowym podziale. Po rozbudowie powojennej budynek zatracił nieco swój pierwotny charakter, jednak kolejne dobudowy utrzymane zostały w duchu architektury modernistycznej.

CZĘŚĆ II

GRZEGÓRZKI, OLSZA-UGOREK, WESOŁA

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6.11 Technikum Kolejowe i Internat (obecnie Technikum Komunikacyjne) ul. Ułanów 3 (Ugorek) Projekt: Realizacja: Autor:

1962 (1956-1959?)-1964–szkoła 1964-196(?)–internat 1963-1967–szkoła, 1964-1968–internat Andrzej Radnicki

Budynek szkoły to zestawienie brył o różnej formie i wyrazie. Kompozycja składa się z: łamanej, horyzontalnej kubatury budynku szkolnego zakończonej salą gimnastyczną połączoną z nim przewiązką uniesioną na okrągłych słupach, z małymi oknami osadzonymi w kwadratowym rastrze oraz rozwinięcia w postaci trzech obiektów warsztatów nanizanych na łącznik z gabinetami, między którymi powstały zielone wnętrza urbanistyczne. Wejście do szkoły parterowym, trapezowym w rzucie „pawilonem” z charakterystycznym, rozrzeźbieniem w formie luźno rozrzuconych okien o różnym kształcie. Bezpośrednio z niego, tarasowymi schodami, zespół łączy się z terenem rekreacyjno-sportowym. Horyzontalność elewacji budynku szkolnego podkreślona jest gzymsami międzypiętrowymi, co dodaje jej dynamiki. Akcent stanowi obustronny ryzalit-zwornik hallu rekreacyjnego. Wnętrza zachowały si, w większości, w niezmienionym kształcie. Szkole towarzyszy budynek internatu, o podobnej estetyce, czterokondygnacyjny, z poderwaną częścią parteru, z prześwitem na okrągłych słupach. Całość zespołu należy do ciekawszych i zindywidualizowanych przykładów architektury w duchu modernizmu powojennego i rozwiązań obiektów szkolnych tego okresu w Krakowie.

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

6. NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA LATA 1945-1990 CZĘŚĆ III KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE ZWIERZYNIECKIE, SALWATOR

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.1 Blok mieszkalny ul. Artura Grottgera 3 (Nowa Wieś) Projekt: Realizacja: Autor:

1957-1958 1958-1962 Antoni Mazur

Narożny budynek jest kontynuacją budynku przy al.J.Słowackiego i nawiązuje do jego gabarytów. Podobnie kontynuowana jest elewacja w narożniku z ul. Gzymsików. W szczycie budynku od tej ulicy wyróżniają się ekspresyjne okna. Projektowany indywidualnie, w ramach realizacji branżowych-przyzakładowych, bez wykorzystania tzw. sekcji stosowanych w budownictwie spółdzielczym. Charakterystyczne w elewacji są ażurowe przesłony pionowe: elementy maskujące część gospodarczą, przykuchenną balkonów. Przełamują one, w rytmicznym podziale, pasmowy podział frontu budynku balustradami. Przeprowadzona termoizolacja nie zniszczyła tego elementu i artykulacji, a obiekt został odświeżony w spokojnej tonacji kolorystycznej. Adaptacja części parteru niestety zaburzyła wyraz architektoniczny tej partii. Budynek o zróżnicowanej kompozycji elewacji ujętej w ramę, z podcięciem w kondygnacji parteru, co zwiększa efekt „ramy”. Ostatnia kondygnacja, projektowana z przeznaczeniem na pracownie, jest cofnięta i posiada tzw. latające, dynamicznie podgięte ku górze zakończenia-zadaszenia krótszych boków, stanowiąc korzystne zwieńczenie całości.

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.2 Bloki mieszkalne ul.Tadeusza Kościuszki 57, 65 (Półwsie Zwierzynieckie) Projekt: Realizacja: Autor:

1960-1962 1963-1966 Krzysztof Bień

Budynki wolnostojące, usytuowane w zieleni, skomponowane uskokowo, z rodzajami ryzalitów w części środkowej. Są one podwyższone o jedną kondygnację dla umieszczenia mieszkań dwupoziomowych, z pracownią na górze. W szczycie od ul. Kościuszki, część parteru każdego z obiektów jest mocno odcięta i wysunięta przed lico. Przeszklona, o funkcji handlowo-usługowej, z wyraźnym podkreśleniem jej horyzontalności. Elewacja ta ma wyraźny podział na dwie części, z charakterystycznymi loggiami, o rysunku balustrad z trzech materiałów: szkła, metalu i betonu. Dłuższe elewacje posiadają rozrzeźbiające je „pudełkowate” balkony, z ażurem balustrad na bocznych ścianach. W tynku uwidocznione zostały podziały konstrukcyjne tworzące swoisty raster i podkreślające rodzaj obramienia całości. Obydwa budynki o zróżnicowanej artykulacji i tektonice budowanej rymem balkonów i loggii oraz lekkością użytkowego parteru. Budynek przy ul.Kościuszki 57 doświadczył ostatnio renowacji ze starannym poszanowaniem rozwiązania pierwotnego. Przykład zindywidualizowanego projektu bloków mieszkalnych.

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.3 Budynek biurowy „Energoprojekt” ul. Mazowiecka 21 (Nowa Wieś) Projekt: Realizacja: Autor:

1968-1970 1969-1974 Antoni Mazur

Budynek biurowy o 11 kondygnacjach zaprojektowany został w estetyce charakterystycznej dla przełomu lat 60. i 70. XX wieku. Usytuowany na skrzyżowaniu ulic, na niewielkim podniesieniu, co umożliwiło stworzenie pierwszego planu poprzez niewielki, miękko kształtowany zieleniec o kamiennym wykończeniu muru. Jest tu sadzawka oraz wysoka i niska zieleń. Dojście wciętymi schodami. Parter mocno podcięty, wsparty na filarach. Wejście główne przekryte wysuniętą płaską płytą na dwuch metalowych, smukłych słupkach. Kompozycja architektoniczna to uskokowe zestawienie trzech połączonych ze sobą prostopadłościennych brył wysokich o różnych długościach, połączonych przewiązkami z niskim budynkiem zaplecza, z aulą. Okna pasmowe z mocno akcentowanymi filarami międzyokiennymi. We wnętrzu wachlarzowe, lastrikowe schody. Całość przestrzenna i wyraz architektoniczny, wewnątrz i na zewnątrz, pozwalają zaliczyć ten obiekt go grona jednego z najciekawszych w architekturze biurowcowej Krakowa lat 70. XX wieku.

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.4 Budynek biurowy (dawniej „KPRI”) ul. Mazowiecka 25 (Nowa Wieś) Projekt: Realizacja: Autor:

196(?) 1967 Olgierd Krajewski

Szczególną uwagę w tym budynku o funkcji biurowej zwraca jego elewacja frontowa. Strzelistość prostopadłościennej bryły podkreślona jest smukłymi lizenami międzyokiennymi, akcentowanymi co trzeci moduł, a schodzącymi do podstawy. Pasy pomiędzy nimi wypełnione są rytmem okien trójdzielnych naprzemiennie z błękitnymi taflami błyszczących płytek ceramicznych o prostokątnym, pionowym podziale, stanowiących wyróżnik tego obiektu. W elewacji frontowej zwieńczenie budynku masywem ostatniej kondygnacji o gęstszym podziale lizenami pomiędzy smukłymi oknami je wypełniającymi. Wejście główne podcieniem. Jest to jeden z najlepszych w Krakowie przykładów stylu modernizmu międzynarodowego, o lekko „miesowskim” (Mies van der Rohe) zabarwieniu.

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.5 Budynek biurowy „Miastoprojekt” ul. Józefa Ignacego Kraszewskiego 36 (Półwsie Zwierzynieckie) Projekt: Realizacja: Autor:

1949-1951/52 1951-1954(55?)56 Józef Gołąb

Budynek o charakterze reprezentacyjnym, „pałacowym”, pięciokondygnacyjny, osiowy z dwoma niższymi bocznymi ryzalitami. Na parter prowadzą szerokie, łamane schody. Wejście główne poprzez portyk o czterech filarach, zwieńczony akcentami w formie sterczyn o kształcie kulistym. Interesujący akcent stanowią masywne drzwi wejściowe z kutymi, ozdobnymi kratami i rowkowanymi pochwytami. Wewnątrz okazałe schody z pełnymi balustradami. Kondygnacje silnie zróżnicowane co do formy i kształtu okien oraz wykończenia elewacji. Budynek o wyraźnie akcentowanych podziałach. Parter odcięty gzymsem opaskowym, a górna kondygnacja oddzielona rozbudowanym fryzem i profilowanym gzymsem kordonowym. Środkowa część o zdwojonych oknach ujętych w lizeny. Ostatnia kondygnacja nieco cofnięta, o rytmicznym podziale drobnymi laskowaniami, zwieńczona attyką w charakterze „wycinanki” na wzór odwróconego fryzu arkadkowego. Budynek w duchu socrealistycznym, zbliżonym do niektórych realizacji Nowej Huty, ale jednocześnie nasuwający pewne skojarzenia z tradycją „perretowskiej” elewacji. W latach 1973-1989 miała miejsce rozbudowa biurowca o prosty formalnie obiekt.

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.6 Dom Parafialny i Plebania przy kościele pw. Św. Szczepana ul. Kościelna 67 (Nowa Wieś) Projekt: Realizacja: Autor:

1972 1972-1973 Antoni Mazur

Zaprojektowany w duchu powojennego modernizmu, pięciosegmentowy obiekt ukształtowany w formie uskokowej, w rzucie i w elewacjach. Jednokondygnacyjną, nadwieszoną przewiązką, połączony jest z kościołem pw. św. Szczepana, w stylu modernizmu przedwojennego, który powstał w latach 1933-1938 (proj. Zdzisław Mączeński). Skrajny segment posiada od frontu charakterystycznie zakomponowaną elewację, z nierównomiernymi i swobodnie kształtowanymi płaszczyznami szkła i wypełnień. W pozostałych segmentach elewacje o pionowych, różnej szerokości podziałach „lizenami” międzyokiennymi. Poziom parteru cofnięty względem górnych kondygnacji. We wnętrzu, w korytarzu skośne, dynamicznie wygięte ściany przy uskokowych oknach oraz indywidualnie kształtowane, trójbiegowe schody. Całość wpisuje się kontekst miejsca i charakter sąsiadującego budynku kościoła.

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.7 Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN ul. Władysława Reymonta 25 i 27 (Czarna Wieś) Projekt: Realizacja: Autor:

1963-1964 1964(?) -1968/1969 Eryk Moj, Antoni Kowal

Instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk (PAN) powstały na terenach przyległych do zabudowań Akademii Górniczo-Hutniczej, według indywidualnych projektów. Bliźniacze budynki różnią się zasadniczo elementem przestrzennym doświetlenia komunikacji widocznym w elewacji frontowej. Charakterystyczne w kompozycji bryły budynku jest zadaszenie nad głównym wejściem, zygzakowate w kształcie, zachowane tylko w budynku Instytutu Mechaniki Górotworu (ul. Reymonta 27). Elewacje od ul. Reymonta mają wykusze z loggiami o pełnych balustradach, przechodzące w taras zejścia na teren zielony schodami o ciekawej, przestrzennej konstrukcji. Wykończone rustykalną okładziną kamienną podobnie, jak elewacje przeciwległe. Tektonika elewacji podłużnych, z założenia o pasmowym układzie, kształtowana rytmem filarów międzyokiennych. Budynki główne skomunikowane są z hangarowymi w kształcie budynkami warsztatowymi parterowymi łącznikami, z tarasami nad nimi. Obiekty proste w układzie przestrzennym i wyrazie estetycznym, ciążącym już ku modernizmowi lat 70. XX wieku.

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.8 Stołówka Pracownicza AGH (obecnie budynek wielofunkcyjny) ul. Władysława Reymonta 13A (Czarna Wieś) Projekt: Realizacja: Autor: Współpraca:

1973-1978 1978-19?? Eryk Moj R.(?) Nowarowicz, J.(?) Nakoneczny-mała architektura

Wolnostojący, trzykondygnacyjny budynek stołówki AGH jest zlokalizowany w zieleni, w centrum kompleksu zabudowań uczelni przy ul. Reymonta. Wejście główne prowadzi ze sztucznie ukształtowanego wzniesienia, co pozwala na ukrycie dolnej kondygnacji w szachcie. Budynek posiada dwa naprzemienne ryzality boczne, z przeszkleniem, dostępne z tego poziomu. Ściany szczytowe i tylna elewacja wykończone w cegle i tynku szlachetnym. Elewacja ta ma artykulację horyzontalną, kształtowaną pasmowym układem okien, podkreśloną poziomymi, rastrowymi łamaczami słońca i odcięciem cokołowej kondygnacji. Charakterystyczna, frontowa elewacja jest płaszczyzną szklano-aluminiowej ściany osłonowej z wypełnieniami w kolorze pomarańczowym, o rytmicznym, pionowym podziale lizenami fasady aluminiowo-szklanej. Zachowany w niezmienionym stanie jest przykładem, szczególnie w elewacji głównej, architektury modernizmu 2 poł. lat 70. XX wieku i jednym z nielicznych pozostałych obiektów o estetyce tego okresu. Przed budynkiem nowoczesna rzeźba przedstawiająca.

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.9 Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH (dawny Instytut Materiałów Budowlanych i Ogniotrwałych) al. Mickiewicza 30 budynek B-8 (Czarna Wieś) Projekt: Realizacja: Autor: Współpraca:

1970-1973 1974-1977 Wojciech Buliński Bolesław Szczurek

Lokalizacja obiektu w kompleksie zabudowań AGH przy ul. W. Reymonta. Kompozycja przestrzenna składa się dwóch brył: cztero i dwu kondygnacyjnej, połączonych łącznikiem mieszczącym główną klatkę schodową. Budynek wyższy, na rzucie kwadratu, pełni funkcje dydaktyczno-administracyjne. Jego piąta kondygnacja jest częściowo cofnięta, z tarasem. W obu obiektach widoczna jest pozioma artykulacja, na którą składają się m.in. pasmowe okna rozdzielone mocno wysuniętymi filarami międzyokiennymi, rozrzeźbione rozdzielenie kondygnacji, mięsiste zwieńczenie. Wyróżnia się materiałowo parter budynku dydaktycznego z kamienną okładziną. Charakterystyczne są balustrady balkonów obiegające wokół poszczególne kondygnacje, z pochwytami mocowanymi zdwojonymi tubusami-tulejami do pełnej, ale segmentowej balustrady. Przykład modernistycznej architektury lat 70. XX wieku o mocnych podziałach i wyrazistym detalu.

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.10 Zespół mieszkalno-usługowy ul. Czarnowiejska 39-41/ ul. Karola Szymanowskiego 14-15 (Czarna Wieś) Projekt: Realizacja: Autor: Współpraca: Wnętrza:

1962-1964 1964(65?)-1970 Zuzanna Perchał-Filar Leszek Filar, K.(?) Zieliński - mała architektura 1964-1965/1970, Alina Zięba – pawilon

Zespół mieszkaniowo-usługowy usytuowany w narożniku ulic Szymanowskiego i Czarnowiejskiej, na styku z Parkiem Krakowskim. Jest architektoniczno-urbanistyczną kompozycją złożoną z dwóch punktowców, łamanego budynku mieszkalnego, wielokierunkowego obiektu kawiarni i pawilonu handlowo-usługowego spajającego, wraz z placem układ w całość. Trójkątny, podniesiony plac otwiera się na Park i dostępny jest schodami z różnych kierunków. Budynek narożny, ustawiony na słupach, o parterze z prześwitami. Drugi budynek z przeszklonym, parterowym pawilonem, na nieregularnym układzie, z antresolą, przymyka plac od strony zabudowy międzywojennej i łączy się z ostatnim budynkiem zespołu, który łamany formalnie układa się w dwa połączone ze sobą wysokościowce, w charakterze i wyrazie architektonicznym nawiązującym do punktowców. Wyróżnikiem są zindywidualizowane loggie oraz przestrzenne, ażurowe konstrukcje, o trapezowej formie na dachu każdego z wysokościowców. Ich rytm stanowi kontynuację słupów widocznych w parterach, prowadzony poprzez całą elewację. Tak zarysowana konstrukcja, wraz z podziałami elewacji nasuwa skojarzenia z późnymi realizacjami „perretowskiego” modernizmu. Przeprowadzona termoizolacja spowodowała zmianę spójniej kolorystyki i rozbiła zespół na poszczególne części. 86

CZĘŚĆ III

KROWODRZA: NOWA WIEŚ, CZARNA WIEŚ, PÓŁWSIE...

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

7.11 Zespół Pracowni Rzeźbiarskich ul. Emaus 20 (Salwator) Projekt: Realizacja: Autor:

1975 1978 Janina Zgrzebnicka

Zespół usytuowany wzdłuż rzeki Rudawy, przy ulicy Emaus, od której oddzielony jest pasem zieleni komponowanej, co pozwoliło na wytworzenie wnętrza urbanistycznego w małej skali. Jest to zestawienie dziewięciu autorskich pracowni zgrupowanych w uskokowo, rytmicznie zestawione bryły. Charakterystyczne są cztery kubiczne formy z mocno podciętym parterem i dynamiczną górną częścią o skośnej, przeszkolonej ścianie z pionowymi oddzieleniami, przechodzącej w pulpit zadaszenia. Biel elewacji i rozłożenie akcentów oraz czytelny i prosty w formie układ kompozycji dynamicznych brył odpowiada funkcji pracowni rzeźbiarskich. Rytm jest tu wyróżnikiem formalnym, aczkolwiek nie jest on równy i jednostajny. Trzy segmenty są podwójne a ostatni, czwarty potrójny.

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

8. Mapa obiektów

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

9. Słowo końcowe Znajdujące się na prawym brzegu Wisły Dębniki w czasach PRL-u zyskały liczną, nową zabudowę. Częściowo plombową, a częściowo wolnostojącą. Zrealizowano tu również nowy zespół mieszkaniowy czyli osiedle Podwawelskie. W obszarze tym spotkać możemy architektoniczne przykłady o różnej stylistyce, przy czym przeważa tu powojenny modernizm. Mieszanka zabudowy przedwojennej i powojennej, szczególnie w „starej” części Dębnik stanowi o specyficznym, przyjaznym w skali odczuciom związanych z przestrzenią. Podobnie na Grzegórzkach mamy do czynienia z różnorodnością stylistyczną zabudowy, przy czym tu czas w pewnym sensie zatrzymał się z końcem lat 70. XX wieku. Grzegórzki były rozbudowywane głównie w okresie intensywnych realizacji w Nowej Hucie, a następnie ciężar inwestycji przeniósł się w inne rejony Krakowa, głównie w kierunku północnym. Obiekty zrealizowane w okresie PRL-u w dzielnicy Krowodrza należą do jednych najciekawszych z tego czasu w Krakowie. Głównie za przyczyną tego, iż były realizowane jako projekty indywidualne, związane z działalnością inwestycyjną dużych przedsiębiorstw branżowych i instytucji. Wyróżnia się tu w szczególności szereg budynków i zespołów powstałych w związku z zabudową tzw. Parceli Senackiej oraz realizowanych w ramach jubileuszu 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego w jej rejonie. Znaczna część budynków powstałych w tej dzielnicy została opisana we wcześniejszych wydawnictwach. W publikacji niniejszej znalazły się tylko niektóre z tych realizacji architektonicznych, które zostały przedstawione w poprzednich książeczkach z cyklu „Szlakami Dziedzictwa”. Pozostałe obiekty i zespoły, które związane są z tzw. obrzeżami Starego Krakowa opisane są w tomikach: 1/Architektura krakowska lat 1956-2000, Kraków 2013; 2/ Architektura Nowej Huty lat 1949-1970, Kraków 2013; 92

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

3/ Dwa miasta Krakowa. Modernizm lat 1945-1990 w dzielnicach Kazimierz i Podgórze, Kraków 2014; 4/ Krakowskie osiedla modernizmu, lata 1945-1990, Kraków 2014; 5/Kościoły i obiekty sakralne Krakowa, lata 1945-1990. Kolejne, będące przykładami architektury postmodernizmu zostaną zaprezentowane w przygotowywanej publikacji pt. „Architektura postmodernistyczna Krakowa”. Tak jak w poprzednich wydawnictwach z cyklu „Szlakami Dziedzictwa” publikacja niniejsza była by uboższa i nie tak szczegółowa bez pomocy osób i instytucji, którym, tak jak członkom Komisji Architektury Modernistycznej Oddziału SARP Kraków, należą się w tym miejscu podziękowania. I tak są to osoby, w kolejności alfabetycznej: Krzysztof Bień, Jacek Budyn, Maria Chronowska, Krzysztof Jakubowski, Dariusz Kozłowski, Wojciech Kosiński, Antoni Mazur, Andrzej Lorenc, Wiesław Nowakowski, Marta Obtułowicz, Wacław Stefański oraz członkowie Koła Seniora Oddziału SARP Kraków. Instytucje i ich przedstawiciele, które udostępniły materiały i informacje oraz wsparły swoją wiedzą to: Administracja i Dyrekcja budynków mieszkalnych, biurowych i oświatowych: Akademii Górniczo-Hutnicznej, Budynku biurowego „Energoprojekt”, Budynku biurowego Dyrekcji Budowy Kolei PKP, Krakowskiego Szkolnego Ośrodka Sportowego, Ogrodu Botanicznego UJ, Liceum Ogólnokształcącego nr XIII i Szkoły Podstawowej nr 38, Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących, Liceum Ogólnokształcącego nr VIII, Przedszkola Samorządowego nr 90, Szkoły Podstawowej nr 10, Technikum Kolejowego (obecnie Technikum Telekomunikacyjne) oraz Administracja Domów Mieszkalnych DOMENA, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Dębniki”. Spółdzielnia Mieszkaniowa „Ugorek”. Jeśli w powyższym zestawieniu ktoś został pominięty, to Autorka i Wydawca przepraszają tą drogą i dołożą wszelkich starań, aby w kolejnej edycji ten błąd poprawić.

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

10. Appendix Przedmiotem analizy i dyskusji w gronie Komisji Architektury Modernistycznej Oddziału Krakowskiego SARP była większa ilość obiektów, niż ta zaprezentowana, podobnie jak w poprzednich publikacjach z serii „Szlakami Dziedzictwa. Ze względu na rodzaj publikacji i na konieczność wyboru tych najbardziej reprezentatywnych, posiadających wartość architektoniczną i historyczną oraz stanowiących dziedzictwo z lat 1945-1990, a tym samym dobro kultury współczesnej, została ograniczona ich ilość. Szereg obiektów z uwagi na zbyt dalekie przekształcenia i utratę przez nie charakterystycznych cech estetycznych i przestrzennych projektu pierwotnego nie mogło zostać zaprezentowanych. Podobnie jak brak tu niektórych budynków, co do których nie udało się ustalić ich autorów lub dat, mimo ich niewątpliwych walorów architektonicznych. Nie oznacza to jednak, że nie powinny być one przedmiotem dalszych badań, uwagi i ochrony nie tylko przed zniszczeniem ale w szczególności przed zapomnieniem ich samych jako przykładów architektury minionego czasu i ich projektantów, nie rozpoznanych w tym momencie. Budynki, które były przedmiotem rozważań, a które nie zostały tu umieszczone to, m.in.:

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

III/Krowodrza • Blok mieszkalny, ul.Senatorska • Budynek mieszkalny, ul. Mazowiecka • tarasowce • Budynek mieszkalny, ul. Wrocławska (Mister Krakowa 1965) • Instytut Obróbki Skrawaniem (obecnie Instytut Zaawansowanych Technologii Wytwarzania, budynek biurowy, ul.Wrocławska 37a • Blok mieszkalny, ul.Chopina 38/ul.Czarnowiejska IV /Olsza (Ugorek, Wieczysta, Pilotów, Mogilska) • Basen „Polfa”, ul.Eisenberga 2 • Pawilon Handlowy, os. Ugorek V/ Borek Fałęcki • Instytut Odlewnictwa – budynek biurowy, ul.Zakopiańska 73

I/ Dębniki • Budynek mieszkalny–ul.Bałuckiego/ Zagrody • Gimnazjum nr 22, ul. Skwerowa 3 II/ Grzegórzki • „Geodezja”, ul Grunwaldzka 4 • Zespół szkół z basenem: Liceum Ogólnokształcące nr XIII i Szkoła Podstawowa nr 38, ul.Sądowa 4/ul.Francesco Nullo 2 • Lodowisko, ul.Siedleckiego

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

11. Errata do poprzednich publikacji serii W związku z zauważonymi omyłkami, za które Autorka serdecznie przeprasza i za przekazane uwagi dziękuje, w miejscu tym konieczna jest korekta dotycząca kliku z nich: I/ Budynek mieszkalny przy ul. RomualdaTraugutta 26/ Henryka Dąbrowskiego, [w:] Dwa miasta Krakowa. Modernizm lat 1945-1990 w dzielnicach Kazimierz i Podgórze, część II Podgórze, pkt. 6.3, s.42; II/ Dom Młodego Robotnika, os. Stalowe, ul.Bulwarowa 16, [w:] Architektura Nowej Huty lat 1949-1970, część I lata 1949-1956, pkt.6.2, s.30; III/ Blok „Świat dziecka”, budynek mieszkalno-usługowy, os. Zgody 7, przy Placu Ratuszowym, [w:] Architektura Nowej Huty lat 1949-1970, część II lata 1956-1970, pkt.7.4, s.60; IV/ Kolegium Polonijne Uniwersytetu Jagiellońskiego im. Kazimierza Pułaskiego, w Przegorzałach [w:] Architektura krakowska lat 1956-2000, część II lata 190-1990, pkt 6.7, s.82. Poprawione informacje wraz z tekstem i zdjęciem przedstawiamy na kolejnych stronach.

Errata do poprzednich publikacji serii

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

11.1 Budynek Mieszkalny ul. Romualda Traugutta 26/Henryka Dąbrowskiego (Podgórze) Projekt: Realizacja: Autor:

1988-1990 1988-1990 Witold Zieliński, Wojciech Kozioł

Budynek 5-kondygnacyjny, mieszkalno-usługowy, zlokalizowany na skrzyżowaniu ulic, z wyraźnym akcentowaniem narożnika poprzez stopniowanie rozrzeźbnienia i smukłą kolumnę prowadzoną do wysokości drugiej kondygnacji, przechodzącą powyżej w część loggii. Jest ona jednocześnie elementem kompozycyjnym w grze światła i cienia żelbetonowej kratownicy jego konstrukcji. W narożniku pogłębione główne wejście. Wejścia do lokali użytkowych wyróżnione w formie prostopadłościennej „lizeny” powyżej parteru, które wraz z masywnymi pionami kominowymi dominują w perspektywie ulicy. Wykończenie uskokowych, rozczłonkowanych elewacji frontowych, z użyciem zróżnicowanych elementów charakterystycznych dla oszczędnego postmodernizmu. Charakterystyczne dla tego języka formy są również balustrady w formie kratownicowej, wypełnione przeplataną siatką. Jest to jeden z ciekawszych przykładów budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego tego okresu, w tej części miasta.

Errata do poprzednich publikacji serii

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

11.2 Dom Młodego Robotnika Os. Stalowe, ul. Bulwarowa 16 (Nowa Huta) Projekt: Realizacja: Autor:

1952-1954 1953-1955 Jadwiga Kalmus, Janusz i Ewa Leśniewscy, Jan Suliga

Monumentalny budynek, będący masywnym narożnikiem. Położony na skraju os. Stalowego, tworzy wraz z Zespołem Szkół Mechanicznych na os. Szkolnym tzw. Bramę Nowej Huty. Cechuje go swoista monumentalizacja detalu, wysokie przejścia-bramy przejazdowe i wydatne gzymsy. Sam obiekt kształtowany jest „grzebieniowo” (litera „E”), tworząc dwa wewnętrzne dziedzińce. Wejścia do budynku mają formę portyku, który wieńczy kamienna balustrada wydatnego balkonu, akcentowanego oknami typu portefenêtre. W jego obrębie znajduje się sala gimnastyczna i rodzaj auli, która przeznaczona była także na imprezy kulturalno-rozrywkowe. Częściowo zachowane wnętrza charakteryzują się m.in. starannym detalem, monumentalnością klatki schodowej oraz geometrycznym wzorem wykończenia posadzek.

100

101

Errata do poprzednich publikacji serii

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

11.3 Blok „Świat Dziecka” budynek mieszkalno-usługowy Os. Zgody 7, przy Placu Ratuszowym w Alei Róż (część tzw. osi śródmiejskiej, Nowa Huta) Projekt: Realizacja: Autor: Wnętrza:

1956-1957(?) 1956-1960 (?) Adam Fołtyn, Andrzej Radnicki Irena Pać-Zaleśna (Świat Dziecka), Alina Zięba (Moda, Dywany)

Zabudowa przy Placu Ratuszowym jest przykładem zerwania z zasadą ściśle symetrycznego kształtowania założeń urbanistycznych w Nowej Hucie po 1956 roku. W stosunku do pierwszego odcinka Alei Róż jej linię utrzymuje tylko blok mieszkalno-usługowy w osiedlu Zgody nazywany „Światem Dziecka” od nazwy znajdującego się w nim sklepu. Zachowały się dwie wolnostojące witryny, w parterze, na przeciwległych krańcach budynku. Charakterystyczny jest rytmiczny, naprzemienny układ balkonów kształtujących wyraz elewacji. Architektura tej części Alei jest w pełni funkcjonalistyczna, nawiązująca do światowych tendencji, co szczególnie widoczne jest w eksponowanym, odciętym, handlowo-usługowym parterze. Niestety nie zachował się oryginalny neon „Świat Dziecka” zastąpiony odmiennym stylowo, podświetlanym napisem.

102

103

Errata do poprzednich publikacji serii

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

11.4 Kolegium Polonijne Uniwersytetu Jagiellońskiego im. Kazimierza Pułaskiego ul.Jodłowa 13 (Przegorzały) Projekt: Realizacja: Autorzy:

1973-1975 1975-1983 – hotel 1979(?)-1990 – całość zespołu Tomasz Mańkowski, Dariusz Kozłowski-hotel; Zofia Nowakowska, Krzysztof Bojanowski, Emil Golenia – Instytut Polonijny

Obiekt Naukowo-Dydaktyczny zlokalizowany na szczycie zalesionego wzgórza, w bezpośrednim sąsiedztwie dawnej willi z lat 1928-1929 znanego architekta Adolfa Szyszko-Bohusza i wybudowanego w latach 1940-1942 prze Niemców budynku sanatorium dla lotników, tzw. Schloss Wartenberg. Projekt pokazany był w 1976r na wystawie w Nowym Jorku i Chicago, organizowanej przez Fundację Kościuszkowską. Jest to zespół budynków, czterech skrzydeł, z wewnętrznym dziedzińcem, będący najlepszym przykładem amerykańskiego post-funkcjonalizmu w duchu Louisa Khana, w Krakowie. Tektonika elewacji budowana jest wklęsłościami ceglanych loggii i w „bunkrowato” wystających, betonowych wykuszy, fragmentów ścian pokoi mieszkalnych mieszczących część pracownianą. Wyróżnia się również wieżowa bryła głównej klatki schodowej. Ceglano-betonowa, masywna architektura zwartych form zwraca uwagę oszczędnością użytych środków oraz eksponowaniem elementów konstrukcji. Stanowi przykład architektury brutali stycznej nie tylko z uwagi na sposób wykorzystania materiałów i budowania formy, ale także w związku z wykorzystaniem kontekstu miejsca.

104

105

SZLAKAMI DZIEDZICTWA

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA... 1945-1990

12. Bibliografia (wybór) Wydawnictwa:

Archiwalia: Zbiory w: - Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział VII; - Archiwum Narodowe w Krakowie, Ekspozytura w Spytkowicach; - Archiwum Urzędu Miasta Krakowa.

1. Adamczewski Jan, Kraków od A do Z, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1980; 2. „Architektura”, nr: 5/61, s.188-189; 3/66, s.103-106; 379-380/79, s.8-9; 383-384/79, s.10; 3. Architektura Krakowa, Dzieje badania odnowa. Tom I, red. A.Kadłuczka, Kraków 2003; ISSN 0011-4561; 4. Atlas dób kultury współczesnej województwa małopolskiego, praca zbiorowa, Kraków2009; 5. Budownictwo i architektura w Polsce 1945-1966, Warszawa 1968. 6. Dziedzictwo a rozwój, Doświadczenie Krakowa, Kraków 2000; ISBN 83-85739-71-8; 7. Encyklopedia Krakowa, praca zbiorowa, Warszawa – Kraków 2000; ISBN 83-01-133-25-2; 8. Fabiański Marcin, Purchla Jacek, Historia architektury Krakowa w zarysie, Kraków 2001; ISBN 83-08-03166-8; 9. Kotarbiński A., Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944-1964, Warszawa 1967; 10. Kronika Krakowa, red. Małecki J., Kurz A., Wyrozumski J., Warszawa 1996; ISBN 83-86079-07-X; 11. Kostuch Bożena, Kolor i blask. Ceramika architektoniczna oraz mozaiki w Krakowie i Małopolsce po 1945 roku, Kraków 2015; ISBN 978-83-7581-202-2; 12. Kozłowski Dariusz, Nowy brutalizm w Krakowie, albo prawda architektury Kolegium Polonijnego UJ [w:] „Polski Cement”, lipiec-wrzesień 2001, s. 9. 13. Le Corbusier , W stronę architektury, Warszawa 2012; 14. Niebrzydowski Wojciech, Kolegium Polonijne Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie-Przegorzałach jako przykład brutalizmu w Polsce, Białystok 2013, s.30-38; 15. Nowak Janusz Tadeusz, Wokół Oleandrów, Kraków 2014; 16. Motak Maciej, Architektura Krakowa 1989-2005. Nowe realizacje w kontekście miasta historycznego, Kraków 2007, s.29; 17. Prace polskich architektów na tle kierunków twórczych w architekturze i urbanistyce w latach 1945-1995, Materiały międzynarodowej konferencji 50-lecia Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, Kraków 1995; 18. Rymaszewski B., Polska ochrona zabytków, Warszawa 2005; 19. Szafer T.Przemysław, Nowa Architektura Polska. Diariusz lat 1966-1970, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1972; 20. Szafer T.Przemysław, Nowa Architektura Polska. Diariusz lat 1971-1975, Warszawa 1979; ISBN 83-213-2921-7; 21. Szafer T.Przemysław, Nowa Architektura Polska. Diariusz lat 1976-1980, Warszawa 1981; ISBN 83-213-3065-7. Źródła internetowe (wybór): - http://www.krakow4u.pl; - http://www.krakow.so.gov.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-395 (Sąd Okręgowy); - http://www.ogrod.uj.edu.pl/ogrod/historia (Palmiarnia); - http://www.salezjanie.krakow.pl/Album_75_Inspektorii.pdf (Poligrafia Salezjańska); - http://www.wa.pb.edu.pl/uploads/downloads/Architektura-3-2013-Artykul-III.pdf (Kolegium Polonijne) - https://www.google.pl/webhp?sourceid=chrome-instant&ion=1&espv=2&ie=UTF8#q=krakowski%20szkolny%20o%C5%9Brodek%20sportowy%20w%20krakowie (Krakowski Ośrodek Sportowy).

106

107

Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA DĘBNIKI, GRZEGÓRZKI, KROWODRZA LAT 1945-1990 • WYBRANE PRZYKŁADY • LISTA OBIEKTÓW ARCHITEKTONICZNYCH SARP ODDZIAŁ KRAKÓW

Projekt współfinansowany ze środków Gminy Miejskiej Kraków

• S Z L A KA MI

D Z IE D Z IC T WA •

NA OBRZEŻACH STAREGO KRAKOWA DĘBNIKI, GRZEGÓRZKI, KROWODRZA LAT 1945-1990 WYBRANE PRZYKŁADY LISTA OBIEKTÓW ARCHITEKTONICZNYCH SARP ODDZIAŁ KRAKÓW

S zlakami dziedzictwa

MAŁGORZATA WŁODARCZYK Zdjęcia i kwerenda:

MARCIN WŁODARCZYK

Nakład: 1000 egz. Kraków 2015 Druk i oprawa: Drukarnia LEYKO sp. z o.o. ul. Romanowicza 11, 30-702 Kraków ISBN: ...