MODŬLUS I
Homo viātor
Lectio prima: LINGUA LATĪNA
Mitologiczne początki Rzymu
Wilczyca kapitolińska
Rzymianie wywodzą swoje pochodzenie od Eneasza – syna bogini Afrodyty (rzymskiej Wenus) i Trojańczyka Anchizesa. Po zdobyciu Troi przez Greków Eneasz wraz z najbliższymi zdołał wydostać się z płonącego miasta. Długa wędrówka po morzach zaprowadziła go do wybrzeży Italii, gdzie zgodnie z przeznaczeniem założył w końcu miasto Lavinium. Z rodu Eneasza wywodzili się przodkowie Romulusa. Według legend, założycielem Rzymu był Romulus, syn boga wojny Marsa i Rei Sylwii, pochodzącej z królewskiego rodu miasta Alba Longa kapłanki. Romulus i jego brat-bliźniak Remus zostali zaraz po urodzeniu wrzuceni w koszu do Tybru. Uratowani w cudowny sposób i wykarmieni przez wilczycę, trafili pod opiekę rodziny pasterza Faustulusa. Jako młodzieńcy postanowili założyć nowe miasto na wzgórzach nad Tybrem. O tym, kto z braci będzie założycielem i władcą miasta, miała zadecydować wróżba. Los wskazał na Romulusa. Wtedy to Remus przekroczył wyznaczoną przez brata granicę nowego miasta (pomerium). By odeprzeć napastnika – przekroczenie tej granicy oznaczało atak na miasto – Romulus zaatakował i w końcu zabił Remusa. Miasto, od imienia założyciela, otrzymało nazwę Roma – Rzym.
Sztandar legionów rzymskich
Herb współczesnego Rzymu
Położenie Rzymu Alfabet łaciński:
A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T U V X Y Z wymowa
tradycyjna
VI sex
restytuowana
[wici]
vici
[łiki]
[akwa]
aqua
[akła]
[lingwa]
lingua
[lingła]
[Cicero]
Cicĕro
[Kikero]
[Cesar]
Caesar
[Kaisar]
[pena]
poena
[poina]
Języki romańskie W grupie języków indoeuropejskich, do których należy znacząca większość żywych i martwych języków Europy, wyróżnia się grupa języków romańskich. Ukształtowały się one z łaciny w okresie między piątym a dziewiątym wiekiem n. e. Najpopularniejsze z języków romańskich to włoski, hiszpański, francuski, portugalski, rumuński.
Lectio tertia:
IN VIĀ De viis Romā nis Iulia historiam cognoscĕre amat. Praecipue de vitā . cotidiānā incolārum Italiae et Graeciae libenter legit uā In scholā magistra Iuliae fabŭlas de Romā antīq discipŭlis suis saepe narrat. Hodie puellae de viis is Romānis dispŭtant. Iulia multas vias scit et amīc enumĕrat: viam Appiam, viam Aureliam, viam Cassiam, viam Flaminiam, viam Tiburtīnam, viam Tuscolānam aliasque. Cunctis discipŭlis nota est via Appia – longa et lata, quasi regīna viārum per it. multas terras ducit atque Romam et Capuam iung
V Dokonaj przekładu tekstu na język polski.
antīquus,-a,-um: antyczny, stary Capua,-ae ƒ: Kapua cognosco,-ere: poznawać cotidiānus,-a,-um: codzienny cunctus,-a,-um: każdy enumĕro,-are: wyliczać hodie: dzisiaj iungo,-ere: łączyć latus,-a,-um: szeroki libenter: chętnie
longus,-a,-um: długi multus,-a,-um: liczny notus,-a,-um: znany praecipue: szczególnie quasi: jakby regīna,-ae ƒ: królowa schola,-ae ƒ: szkoła scio,-ire: wiedzieć, znać saepe: często suus,-a,-um: swój
Drogi rzymskie Rzymianie słynęli ze swoich umiejętności inżynierskich i budowlanych. Wraz z kolejnymi podbojami republiki, a potem cesarstwa rzymskiego, sieć dróg oplotła najpierw Italię, a następnie prowincje. Wśród głównych dróg Italii szczególne znaczenie miały Via Appia, Via Cassia i Via Flaminia. Budowę Via Appia, wiodącej z Rzymu do portu Brundyzjum, rozpoczęto jeszcze w czasach wczesnej republiki; rozbudowywano i ulepszano ją przez wiele stuleci. Stacjusz, rzymski poeta żyjący w czasach cesarza Domicjana, nazwał ją królową dróg (regīna viārum). Archeologiczne pozostałości rzymskich dróg znajdują się do dzisiaj w wielu państwach Europy (Włochy, Niemcy, Wielka Brytania, Grecja i inne).
wyrażanie rozkazu, polecenia 2. sg.: temat praesentis + (e)
imperatīvus praesentis actīvi
2. pl.: temat praesentis + (ĭ) + te imperatīvus praesentis actīvi koniugacja 1.
koniugacja 2.
koniugacja 3.
2 sg.
visĭtā !
monē !
mitt-e !
cape!
audī !
2 pl.
visĭtā-te !
monē-te !
mitt-ĭ-te !
capĭ-te !
audī-te !
Nietypowo imperatīvus singulāris tworzą czasowniki: dicĕre (mówić): dic! dicĭte! ducĕre (prowadzić): duc! ducĭte!
XIV quattuordĕcim
facĕre (robić): fac! facĭte!
koniugacja 4.
ferre (nieść): fer! ferte!
Lectio quarta:
IN OPPĬDŌ
VIII Powiedz po łacinie.
IX Dokonaj przekładu tekstu na język polski.
wysokie bramy liczni mieszkańcy piękne oczy znane amfiteatry miłe miejsca rzymskie cyprysy ojczyste miasto publiczne drogi święta brama świątynie sławne
POMPEII Salvēte, amīci! Sum Marcus Rutilius Rufus. Ecce Pompeii, meum oppĭdum patrium. Pompeii non sunt tam magni quam Roma. Spectāte tamen nonnulla oppĭdi mei publĭca aedificia!
Murus latus oppĭdum cingit. In murō portae sunt, e.g. Porta Ma rīna. Portis in oppĭdum intrāmus. Praecipuum locu m in oppĭdō foru m tenet. Graeci in quad rātō fora constit uunt, Romani in rectagōnō. In forō non solum emĭmus et vendĭmus, sed et iam convenīmu s, de oppĭdō disputāmus. In meō oppidō sun t duo fora: Forum Magnum et forum, quod triangŭli formam habet.
aedificātus,-a,-um: zbudowany adiunctus,-a,-um: złączony, graniczący decuriōnes = dekurionowie, rada miejska domus = domy duo = dwa gladiatōres = gladiatorzy
ue In meō oppidō sunt quoq . multa privata aedificia, e.g domus, tabernae.
Ecce theatrum aedificātum modō Graecōrum. Tamen spectacŭla in theatrō non sunt popŭlo tam grata, quam in amphitheatrō. Libenter amphitheatrum frequentāmus, ubi ludos gladiatorios spectāmus. Gladiatōres in castris habĭtant.
quadrātum,-i n
rectagōnum,-i n
triangŭlum,-i n
circŭlus,-i n
X Odpowiedz na podstawie tekstu, do czego przeznaczone były rzymskie obiekty: forum, bazylika, kuria, termy, amfiteatr?
XVIII duodeviginti
Amāmus in thermis manēre. Lavāmus, natāmus, cum amīcis disputāmus. In thermas publĭcas intrāmus gratis vel parvā pecuniā. Aquam thermis aquaeductum praebet.
Foro Magn o adiuncta e sunt varia aedifi cia: templa , aerarium, basilĭca, cu ria. Basilĭca est aedificium iustitiae et mercatū rae. In curiā autem decuriōnes deliběrant.
Lectio quarta:
IN OPPĬDŌ
XI Responde Latīne! Quid murus cingit? Quod aedificium Romānum rectagōni formam habet? Cui basilĭca adiuncta est? Ubi Romāni natant? Cuius modo theatrum aedificātum est? Ubi Pompeiōrum incŏlae ludos gladiatorios spectant?
Pompeje – zamożne rzymskie miasto, położone niedaleko Neapolu – były jednym z kilku miast, miasteczek i osad, położonych u stóp Wezuwiusza. W drugiej połowie I wieku n. e. w Pompejach i okolicy nasiliły się trzęsienia ziemi oraz małe wulkaniczne erupcje. Zapowiadały one katastrofę: w roku 79 n.e. Pompeje zostały zniszczone przez potężny wybuch Wezuwiusza. Zginęła większość ludności, a samo miasto i okoliczne miejscowości (Herkulanum, Stabie, Oplontis) zostały pokryte kilkumetrową warstwą lawy i wulkanicznych popiołów. . Przez wieki głównym źródłem wiedzy o Pompejach były informacje zawarte w listach rzymskiego pisarza i polityka Pliniusza Młodszego – jego wuj, Pliniusz Starszy, który dowodził rzymską flotą stacjonującą w pobliżu, zginął podczas wybuchu wulkanu, a Pliniusz Młodszy opisał w listach wydarzenia związane z erupcją Wezuwiusza i zagładą Pompejów. Dopiero w połowie XVIII wieku, podczas robót inżynieryjnych, odkryto pozostałości miasta ze znakomicie zachowanymi budowlami, freskami, mozaikami i przedmiotami życia codziennego. Dzisiaj ruiny Pompejów znajdują się na liście światowego dziedzictwa UNESCO i należą na najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych Włoch.
publiczny, sakralny … dom, mur, oko, Grek, … kwadrat, cyrkiel … tawerna, bazylika, kuria .. wizytować, deliberować … na forum grupy … Klara, Roman … multi- [multisport, multikino]
O di immortāles! Genius loci.
undeviginti XIX
Lectio nona:
DE ORACŬLIS
IV Dokonaj przekładu tekstu na język polski.
DE ORACŬLIS
Apud Graecos et Romānos oracŭla plurĭmum valēbant. Antīqui credēbant enim oracŭla deis sacra esse ibīque divos dicĕre atque responsa sua de futūris proferre. Non solum privāti oracŭla consulēbant, sed etiam civitātes legātos mittēbant et de bellis atque de vitā publĭcā rogābant. Qui responsum accipĕre cupiēbant dona magnifĭca portābant quibusque deos consilia implorābant. Inter oracŭla antīqua notissĭma erant:
apud Graecos – oracŭlum Apollĭnis Delphis
apud Romānos – oracŭlum Sibyllae Cumis
Templum Apollĭnis in Parnassō est, posĭtum in saxō, quod in formam theatri recēdit. Templum non muri, sed praesidia natūrae defendunt. In mediō area exigua est atque in eā profunda terrae rima ex quā frigĭdus ventus expulsus anĭmum fatidĭcae in vecordiam vertit. Fatidĭca oracŭli Delphĭci Pythia est, quae saepe ambigua responsa deōrum dat.
Cumae, oppĭdum a Graecis condĭtum, in Campaniā sunt. Fatidĭca oracŭli Cumāni Sibylla, Apollĭnis sacerdos erat, quae Aenēam ad infĕros duxit. Romāni putābant multas sibyllas esse, sed praecipue illam Cumānam colēbant. Sibylla Cumis in speluncā vivēbat ibīque deōrum responsa dabat. Romae, in templō Iovis Capitolīni erant libri Sibyllīni, quos – ut fama est - Tarquinius emit. Credēbant enim in his libris fata futūra scripta esse.
ad infĕros duxit = sprowadziła do świata podziemnego Apollĭnis (gen.sg.) = Apollina civitātes (nom. pl.) = państwa condĭtus,-a,-um: założony Cumis = w Kume Delphis = w Delfach emit = kupił expulsus,-a,-um: wydobywający się ex quā = z której XXXVIII duodequadraginta
illam = tamtą, ową in his = w tych in mediō = na środku libri Sibyllīni: księgi sybillińskie oracŭlum consulĕre: pytać wyrocznię o radę notissĭma = najbardziej znane plurĭmum valēre: mieć ogromne znaczenie posĭtus,-a,-um: położony praecipue: szczególnie responsum proferre: udzielać odpowiedzi
qui = ci, którzy quibusque = i dzięki nim quos = które Romae = w Rzymie sacerdos = kapłanka scriptus,-a,-um: spisany Tarquinius,-i m: Tarkwiniusz templum Iovis Capitolīni: świątynia Jowisza Kapitolińskiego vates = wieszczka
MODŬLUS III
Homo ludens
Lectio duodecĭma: DE CIRCŌ MAXĬMŌ Przeczytaj przymiotniki oznaczające kolory i określ deklinację każdego z nich.
colōres
ruber,-bra,-brum
caeruleus,-a,-um
virĭdis,-e
flavus,-a,-um
canus,-a,-um
albus,-a,-um
fulvus,-a,-um
niger,-gra,-grum
violaceus,-a,-um
livĭdus,-a,-um
I D o każdego rzeczownika dobierz przymiotnik określający kolor. Niektóre rzeczowniki mogą mieć kilka możliwych połączeń. Zapisz w zeszycie i przetłumacz powstałe wyrażenia.
1. herba 2. nubes 3. folium 4. sol 5. caelum
carbo,-ōnis ƒ: węgiel folium,-i n: liść nix, nivis ƒ: śnieg nubes,-is ƒ: chmura sanguis,-ĭnis m: krew sol, solis m: słońce
6. flos 7. nix 8. carbo 9. humus 10. sanguis
Przymiotniki deklinacji 3. dzielą się ze względu na ilość zakończeń rodzajowych (w nom. sg.) na trzy podgrupy: 1. Przymiotniki o trzech zakończeniach nom. sg. (jako formy podstawowe podaje się trzy formy nominatiwu singulāris): nom. sg. :
m: - er f: - is n: - e
gen. sg. : - is
e.g. celer,-ĕris,-ĕre: szybki; salūber,-bris,-bre: zdrowy; celĕber,-bris,-bre: znany (homo salūber, equus celer, navis celĕbris, mulier celĕbris; anĭmal salubre) 2. Przymiotniki o dwóch zakończeniach nominatiwu singulāris (jako formy podstawowe podaje się dwie formy nominatiwu singulāris): nom. sg. :
m, f: - is n: - e
gen. sg. : - is
e.g. brevis,-e: krótki; facĭlis,-e: łatwy; turpis,-e: brzydki (vita brevis, labor brevis, tempus breve, vitium turpe, labor facĭlis)
LIV quinquaginta quattuor
3. Przymiotniki o jednym zakończeniu nominatiwu singulāris (jako formy podstawowe podaje się formę nominatiwu singulāris oraz formę genetiwu singulāris): nom. sg.: m, f, n: różne zakończenia
gen. sg.: - is
e.g. felix,-īcis: szczęśliwy; ferox,-ōcis: dziki; ingens,-entis: ogromny (homo felix, femĭna felix, anĭmal ferox, templum ingens, gens ferox) Przymiotniki deklinacji 3. odmieniają się (poza kilkoma wyjątkami) według typu samogłoskowego. Do typu spółgłoskowego należą między innymi: 1. vetus, -ĕris (homo vetus, urbs vetus, carmen vetus) 2. pauper, -ĕris (senex pauper, civĭtas pauper, oppĭdum pauper) 3. dives, -ĭtis (vir dives, natio dives, oppĭdum dives) 4. princeps, -cĭpis (gladiātor princeps, civĭtas princeps, amphitheatrum princeps)
Lectio duodecĭma:
DE CIRCŌ MAXĬMŌ
II Odmień wyrażenia:
gladiātor celĕber, vita brevis, anĭmal ferox.
III Przetłumacz wyrażenia:
homo dives, urbs vetus, otium breve, imperātor ingens, oratio turpis, spectacŭlum celĕbre, leo ferox, mos vetus, parens felix, labor facĭlis.
IV Przetłumacz zdania. A
1. Roma urbs vetus et ingens erat. 2. Multa sunt genĕra animalium ferocium. 3. In Circō Maxĭmō Romāni celebria certamĭna equōrum spectābant. 4. In amphitheatrō animalia ferocia vidēre possŭmus. 5. Homĭnes divĭtes saepe villas rustĭcas habent.
B
1. W mieście było wielu sławnych gladiatorów. 2. Rzymianie lubili oglądać dzikie zwierzęta. 3. Spędzam wolny czas z moimi przyjaciółmi, często rozmawiamy o znanych ludziach. 4. Praca mojego ojca nie jest łatwa. 5. Moi rodzice są szczęśliwi.
omnis,-e sg.: - wszystek, cały, każdy 1. Omnis gladiātor pugnāre debet. 2. Omni civi Romāno spectacŭla placēbant. 3. Omnis flos colōrem habet. 4. Omnis homo nomen suum habet. 5. Non omne anĭmal ferox est.
pl.: - wszyscy, wszystkie, wszystko 1. 2. 3. 4. 5.
Non omnes possŭmus omnia. Pater meus omnes amīcos suos ad cenam invītat. Aulus cum omnĭbus amīcis in amphitheatrum venit. Omnes homĭnes felĭces esse debent. Poetae dicunt amōrem omnia vincĕre.
?
V Do każdego przymiotnika dobierz jego antonim. 1. gravis 2. sapiens 3. fortis 4. velox 5. dulcis 6. turpis 7. facĭlis 8. dives 9. prudens 10. acer
a. b. c. d. e. f. g. h. i. j.
pauper stultus difficĭlis amārus imprūdens tardus lenis pulcher timĭdus levis
quinquaginta quinque LV
Lectio duodecĭma:
DE CIRCŌ MAXĬMŌ
VI Dokonaj przekładu tekstu na język polski.
DE CIRCŌ MAXI˘MŌ Romae, inter Palatīnum et Aventīnum, Circus Maxĭmus erat, aedificātus - ut fama fert - Tarquīni Prisci temporĭbus. Rectagōni formam habēbat, sed unum latus curvātum erat. Antiquissĭma aedificia, quae carcĕres nominantur, primum lignea, deinde lapidea erant. In carcerĭbus equi tenebantur. In mediō spina erat – murus spatium divĭdens in duas partes. Circum spinam currus movebantur: bigae, trigae aut quadrīgae. Victor erat aurīga, qui primus septiens stadium circumcucurrit.
Romānis antīquis certamĭna equōrum placēbant. Multi in Circum veniēbant et currentes spectābant. Cavea ingens erat, ubi circa ducenta quinquaginta milia spectantium collocāri potĕrant. Octaviāni Augusti temporĭbus pulvīnar aedificātum est, quod honorifĭca tribūna princĭpis erat. In spinā septem ova erant et Agrippae iussū quoque septem parvae statuae delphinōrum collocātae sunt. Postea Nero in spinae mediō fontem delphīni formā constituĕre iussit. Temporĭbus antīquis Circus Maxĭmus multiplicĭter delebātur et urebātur. Nulla pars aedificii ad aetātem nostram permansit et hodie in eōdem locō planities patet.
antiquissĭma = najstarsze aedificātus,-a,-um: zbudowany certamĭna equōrum = wyścigi konne, zawody circumcucurrit = okrążył Circus Maxĭmus: dosł. Cyrk Największy collocāri = być umieszczonym, zmieścić się collocātae sunt = zostały umieszczone currentes (acc.pl.) = ścigających się, zawodników
LVI quinquaginta sex
currus (nom.pl) = rydwany delebātur = był niszczony divĭdens in duas partes = dzielący na dwie części ducenta quinguaginta milia spectantium = 250 000 widzów formā delphīni = w kształcie delfina in eōdem locō = w tym samym miejscu iussit = rozkazał iussū = na rozkaz
movebantur = poruszały się multiplicĭter = wielokrotnie nominantur = są nazywane (non) permansit = (nie) przetrwała planities = równina septem ova = siedem jaj septiens = siedem razy tenebantur = były trzymane urebātur = był palony, palił się ut fama fert = jak głosi tradycja
Lectio duodevicesĭma: V
DE ORATORĬBUS
Odmień w zeszycie czasowniki: gaudeo,-ere i fido,-ere.
VI
Przetłumacz. 1. 2. 3. 4. 5.
VII
Utrumque vitium est: omnĭbus fidĕre et nulli. Audentes fortūna adiŭvat. Fide sed cui vide! Sapĕre aude! Gaude, mater Polonia!
sapio,-ere: być mądrym uterque, utrăque, utrumque: jeden i drugi vitium,-i n: wada, błąd
Dokonaj przekładu tekstu na język polski.
DE ORATORĬBUS
Retoryka
Oratōrum genĕra esse tamquam poetārum Retoryka jest sztuką odpowiedniej wymowy, stosowaną, by słuchacza o czymś poinfordicunt. Pŏēmătis enim tragĭci, comĭci, epĭci, mować, ale przede wszystkim ukształtować melĭci, etiam ac dithyrambĭci, suum cuiusque jego opinię, przekonać go lub zmotywować. est genus, diversum a relĭquis. Ităque Dla Greków i Rzymian była przede wszystkim sztuką pięknego przemawiania, ars bene et in tragoediā comĭcum vitiōsum dicendi. W starożytności grecko-rzymskiej est et in comoediā turpe tragĭcum; et in cetĕris uchodziła za ukoronowanie wykształcenia, generĭbus suus est cuique certus sonus jako że przygotowywała obywateli do przeet quaedam intellegentĭbus nota vox. konywania do swojej racji na zgromadzeniach i w sądach; w związku z tym uważano Oratōrum autem si quis numĕrat multa genĕra znajomość retoryki za jeden z fundamentów et arbitrātur alios grandes aut graves czynnego uczestnictwa w życiu publicznym. aut copiōsos esse, alios tenues aut subtīles Wybitni intelektualiści, tacy jak Arystoteles, aut breves, alios denĭque eis interiectos Cyceron czy Kwintylian, poświęcali retoryce traktaty teoretyczne. Wysoko ceniono wybitet tamquam medios esse, de hominĭbus nych mówców: wśród Greków szczególloquĭtur alĭquid, sed de re parum. Ităque nym szacunkiem cieszył się działający licet fatēri et Ennium summum epĭcum w IV w. p.n.e. Ateńczyk Demostenes, poētam esse, si cui ita vidētur, et Pacuvium zaciekły wróg macedońskiego króla Filipa II i obrońca ateńskiej tradycji. tragĭcum et Caecilium fortasse comĭcum. W Rzymie za niedościgniony Oratōres in genĕra non partior; perfectum ideał mówcy uważano enim quaero. Unum est autem genus oratōris Cycerona. perfecti, a quō qui absunt, non genĕre diffĕrunt, sed in eōdem genĕre non sunt pares. Optĭmus est enim orātor qui dicendo anĭmos audientium et docet et delectat et permŏvet. Docēre debĭtum est, delectāre honorarium, Caecilius,-i m: Cecyliusz, rzymski twórca komedii permovēre dicendo (abl.) = mówieniem, poprzez mówienie necessarium. Ennius,-i m: Enniusz, poeta rzymski, autor eposu historycznego „Annales” interiectus,-a,-um: połączony, zmieszany licet (+ inf.): wolno, można Pacuvius,-i m: Pakuwiusz, rzymski twórca tragedii parum: mało tamquam: tak samo, podobnie
undeoctoginta LXXIX
REPETITIO
W amfiteatrze, takim jak Koloseum, zajmowane miejsce, a także noszony publicznie strój, odzwierciedlały pozycję społeczną danej osoby. Po dwóch stronach areny znajdowały się loże, podniesione ponad poziom siedzeń i przykryte baldachimem. W jednej z nich zasiadała rodzina cesarska. W drugiej było miejsce dla westalek, których przełożona była jedną z najważniejszych postaci życia religijnego Rzymu.
Ponad nimi znajdowało się miejsce, gdzie zasiadali przedstawiciele plebejuszy: zamożni plebejusze niżej, ci ubodzy – wyżej. Kobiety zasiadały osobno od mężczyzn. W poszczególnych sektorach były wyznaczone osobne miejsca dla poszczególnych grup widzów: osobno zasiadali żołnierze, osobno – nauczyciele z podopiecznymi-chłopcami, osobno zagraniczni goście. Miejsca w Koloseum były numerowane – każdy wchodzący wiedział dokładnie, gdzie jest jego miejsce.
Obok nich, w najniższym, prestiżowym rzędzie siedzeń, znajdowały się wydzielone miejsca dla senatorów. Ponad nimi mieściły się rzędy przeznaczone dla ekwitów.
Niewolnicy i wyzwoleńcy mieli zakaz noszenia togi; ich strój zwykle składał się z prostej tuniki.
Obywatele Rzymu mieli prawo nosić togi, ale bez ozdób; zakładano je na tuniki, które w przypadku uboższych obywateli szyto często z tanich, szorstkich materiałów. Czasami togę zastępowano wełnianym lub lnianym płaszczem (pallium) lub noszono samą tunikę.
Przedstawiciele plebejuszy, zwłaszcza ci zamożniejsi, także nosili tuniki i nieozdobione niczym togi.
maeniānum secundum in ligneis
maeniānum secundum summum
Wolno urodzeni rzymscy chłopcy nosili, aż do osiągnięcia pełnoletności, togę zwaną praetexta, obramowaną purpurą. Ich wyróżnikiem była też bulla, noszony na szyi amulet.
Szeregowi żołnierze nosili tuniki, a na nie – wełniane płaszcze wojskowe (łac. sagum).
maeniānum secundum imum
maeniānum primum
Loża cesarska Na oficjalne okazje cesarz rzymski zakładał haftowaną w roślinne wzory tunikę (tunĭca palmāta), a na nią togę albo w całości purpurową (trabea), albo także zdobioną haftami i złotem (toga picta). Cesarz nosił również spięty na ramieniu purpurowy płaszcz (paludamentum). Oznaką władzy był również noszony przez władców Rzymu wieniec laurowy.
Loża westalek Westalki odróżniały się strojem od pozostałych Rzymianek. Nosiły co prawda, jak wiele kobiet w Rzymie, tunikę i spięty na ramieniu płaszcz zwany pallai (w przypadku westalek – biały), ale do tego zakładały na głowę welon (suffibŭlum) i opaskę z wełny, zwaną infŭla. Strój westalek był ozdobiony czerwonymi wstążkami, symbolizującymi ich służbę przy strzeżeniu świętego ognia bogini. Senatorowie wyróżniali się togą z purpurowym obramowaniem (toga praetexta), noszoną na tunice ozdobionej dwoma purpurowymi pasami.
podium maeniānum primum maeniānum secundum imum meaniānum secundum summum maeniānum summum in ligneis
Podium
Konsulowie także nosili togę obramowaną purpurowym pasem (toga praetexta), zakładaną na tunikę. Towarzyszyli im liktorzy ze znakami ich urzędu, zwanymi fasces – były to pęki rózg otaczające topory.
Najwyższym rzymskim oficerom przysługiwał specjalny płaszcz (paludamentum), zapinany na jednym ramieniu i noszony na krótką tunikę. Dla ochrony podczas bitwy nosili pancerze i zdobione hełmy.
Ekwici mieli prawo do noszenia tuniki z wąskimi purpurowymi paskami, ale ich togi nie były zdobione. Rzymskie matrony nosiły spinaną zapinkami (łac. fibŭla) i udrapowaną szatę zwaną stola, na którą zakładano płaszcz (łac. palla). Modne były wyszukane fryzury, często zastępowane przez peruki. Kapłani zakładali togę tak, by jej rąbek osłaniał głowę. Niektóre specjalne funkcje kapłańskie, jak np. flaminowie, wymagały specjalnego, odróżniającego się stroju.
miejsca dla senatorów miejsca dla ekwitów miejsca dla zamożnych plebejuszy miejsca dla uboższych plebejuszy miejsca stojące dla najbiedniejszych i niewolników nonaginta unus XCI