Słowo wstępne do rodziców
Kupiliście waszemu dziecku tę książeczkę, a więc chcecie z jakiegoś powodu nauczyć je łaciny. Ktoś mógłby zapytać, po co w ogóle uczyć kilkuletnie dziecko? A jeśli już uczyć, to czy nie lepiej zająć się angielskim, czy jakimś innym językiem nowożytnym? Po co uczyć języka martwego, za pomocą którego z nikim się ono nie porozumie? Po pierwsze warto uczyć małe dzieci. Umysł dziecka jest w tak młodym wieku niezwykle chłonny, a dzieci są ciekawe świata. Już nigdy potem nie będą uczyć się tak szybko, efektywnie i bez wysiłku. Ale trzeba odpowiednio podejść do dziecka. Trzeba uczyć przez zabawę, w ciekawy i atrakcyjny sposób. To właśnie starałam się osiągnąć w tej książeczce. Dlaczego łacina? Oczywiście można zapisać dziecko na angielski, francuski czy niemiecki, ale wtedy dziecko uczy się tylko tego jednego języka. Kiedy zaś maluch uczy się łaciny, dostaje do rąk potężne narzędzie, jak gdyby klucz do wszystkich języków europejskich. Ucząc się w przyszłości angielskiego, francuskiego, niemieckiego czy włoskiego dziecko będzie odnajdywało w tych językach słowa, które już zna z lekcji łaciny.
Gratuluję więc udanego zakupu i życzę powodzenia w odkrywaniu języka łacińskiego. Autorka
Modulus Primus
Modulus quartus
Mundus Meus
Natūra
8 Lectĭo Prima – Cognōsce collēgas
82
Lectĭo sexta decĭma – Poma
13 Lectĭo Secunda – Ut vales?
87
Lectĭo septĭma decĭma – Holĕra
17 Lectĭo tertĭa – In scholā
90
Lectĭo duodevicesĭma – Animalĭa domestĭca
22 Lectĭo quarta – Ludĭcra
94
Lectĭo undevicesĭma – Animalĭa fera
26 Lectĭo quinta – Colōres
99
Lectĭo vicesĭma – Aves
32 Repetitĭo
104
Modulus secundus
Modulus quintus
De me
Numĕri
Repetitĭo
36
Lectĭo sexta – Corpus humānum
108
Lectĭo vicesĭma prima – Numerēmus!
41
Lectĭo septĭma – Facĭes mea
114
Lectĭo vicesĭma secunda – Tempus
44
Lectĭo octāva – Contrarĭa
119
Lectĭo vicesĭma tertĭa – Tempŏra anni
48
Lectĭo nona - Vestimenta
124
Lectĭo vicesĭma quarta – Hebdomăda
52
Lectĭo decĭma – Ubi est?
128
Lectĭo vicesĭma quinta – Natāle Domĭni
56
Repetitĭo
132
Repetitĭo
136
Słowniczek
Domus mea 60
Lectĭo undecĭma – Domus mea
63
Lectĭo duodecĭma – In familĭā
66
Lectĭo tertĭa decĭma – Quid facit
Quintus? Quid facit Cornelĭa? 70
Lectĭo quarta decĭma – Quid edĭmus?
74
Lectĭo quinta decĭma – Cena
78
Repetitĭo
I Cognosce collegas!
a
Discāmus Tak witamy i żegnamy się z jedną osobą:
Salve!
Salve!
A teraz – więcej osób: Salvēte, puěri!
8
Salvēte, puellae!
Vale!
Vale!
!
Valēte, puěri
Valēte, puellae!
Teraz poznamy różne sposoby przedstawiania się:
a
Ego sum Qu īntus. Et Tu? Quis es?
. Ego sum Cornelıa Et Tu?Quis es?
b
Quis es?
Cornelia vocor.
a Ego sum Quīntus, puer Romānus.
Quod Tibi nōmen est?
Mihi nōmen Cornelia est.
c
Ecce puer. Quis est? Ecce puer. Ecce puella. Quis est? Puella est. Puer est.
9
I
Cognosce collegas!
??
Czy wiesz, ze…?
Ludzie na całym świecie w różny sposób wymawiają wyrazy łacińskie. Jednak w Polsce przyjął się taki sposób wymowy, który jest bardzo prosty, bo większość głosek wymawiamy dokładnie tak, jak w języku polskim. Czyli „a” będziemy mówić i czytać zawsze jak „a”, „b” jak „b” itd. Jest kilka bardziej kłopotliwych liter i o nich teraz opowiemy: litery łacińskie
wymowa
przykład
ae
e
aegrōtus - chory <egrotus>
oe
e
comoedĭa – komedia <komedia>
au
ał
autem – zaś <ałtem>
eu
eł
Eurōpa – Europa <ełropa>
qu
kw
c
C - przed e, i, y, ae, oe, eu
c
K – przed a, o, u, spółgłoskami i na końcu wyrazów
Equus – koń <ekwus> caelum - niebo <celum> cena – obiad <cena> cicer – groch <cicer> canis – pies <kanis> cor – serce <kor> medĭcus – lekarz <medikus> pictor – malarz <piktor> sic – tak <sik>
i
I – przed i między społgłoskami J – przed samogłoską
x
ks
saxum- skała <saksum>
v
w
vita – życie <wita>
ph
f
phōca – foka <foka>
th
t
theātrum – teatr <teatrum>
rh
r
rhinocĕros – nosorożec <rinoceros>
ngu
ngw
lingua- język <lingwa>
i
10
??
?
inter – między <inter> ianŭa – drzwi <janua>
Exercitĭa I Audi et lege!
podane wyrazy.
Posłuchaj, jak czyta nauczyciel i sam przeczytaj
corpus, insŭla, calcĕi, audi, scribe, aqua, sextus, formae, ribesĭum, salve, sanguis, philosophĭa, thema, cutis, hic
II Comple!
Uzupełnij pozdrowienia.
Salve! .......................................
Et .......................................? Quis es?
Ego sum ........................................
....................................... sum Iulĭa.
III Dic!
Jak przedstawią się dzieci o takich imionach?
Domi
Adam Beāta IV Quis es?
ni˘cus
Agătha
Iustīna
Dorothĕa
Przedstawcie się sobie nawzajem. Quis es?
V Iunge!
Philīppus
.
Ego sum Cornelīa
Połącz kropki. Co tu jest napisane?
VI Comple!
Uzupełnij tę krótką historyjkę powitaniami „salve” i „salvēte”.
Pewnego razu Kasia przyszła do Uli: - ............................... - powiedziała. Czy chciałabyś się ze mną bawić? - ............................... - odpowiedziała Ula. Chętnie. Może pójdziemy na podwórze? Dziewczynki poszły na podwórze. Tam zaczęły się bawić lalkami. Po chwili pojawił się Krzyś - ............................... - powiedział. - ............................... - odpowiedziały dziewczynki. I już po chwili cała trójka bawiła się w najlepsze. 11
I
Cognosce collegas!
Cantilēna Nagranie 1.
Na rozpoczęcie zajęć możemy zaśpiewać tę piosenkę powitalną.
„Salve, salve, et quis es? Ego sum puella, ego sum puer. Salve puella, salve puer! Salvēte collēgae! Quam pulcher dies! Salve, salve, et quis es? Ego sum puella, ego sum puer.”
??
Czy wiesz, ze…?
Śpiewając piosenkę, można wykonywać gesty: salve – machamy ręką na powitanie
puer – pokazujemy zaciśnięte pięści – siłę
quis es? - rozkładamy ręce pytająco
quam pulcher dies – zataczamy rękami koło
Ego – pokazujemy na siebie
przed sobą
puella – głaszczemy się po włosach
SENTENTĬ A Ut salūtas, ita salutāris (Jak się witasz, tak jesteś witany) Ta sentencja oznacza, że zawsze powinniśmy pozdrawiać znane nam osoby: koleżanki, kolegów, ciocie, wujków i nauczycieli. Jeśli my pięknie będziemy się im kłaniać, inni również będą nas zawsze witać. Ale jeśli my nie przywitamy się, zwłaszcza z osobą starszą od nas, to i nas nikt nie będzie pozdrawiał...
12
I Ut vales? Discāmus
Ut vales?
Male valĕo.
Grati˘as ago, opti˘me valĕo. Grati˘as ago, bene valĕo.
Pessi˘me valeo.
Valĕo.
Quid est?
Aegrōto.
Tussi˘o.
Gravedi˘ne labōro.
13
Thesaurus phras um A
alas plumatas – skrzydła pokryte piórami aliō modō – w inny sposób, inaczej Amasne? – Czy lubisz? Amo te. – Kocham cię. ante meridĭem (a.m.) – przed południem Apĕri! – Otwórz! Aperīte! – Otwórzcie! arbor natalicĭa – choinka Attolle manum! – Podnieś rękę! Attollĭte manus! – Podnieście ręce! Audi! – Słuchaj! Audīte! – Słuchajcie!
B
bene bene bene bene
– dobrze egisti! – dobra robota! sapĭat! – smacznego! valēre – mieć się dobrze
C
Claude! – Zamknij! Claudĭte! – Zamknijcie! Cognōsce collēgas! – Poznaj kolegów! Colōra! – Pokoloruj! Comple! – Uzupełnij Comple sententĭas! – Uzupełnij zdania! corōna laurĕa – wieniec laurowy corpus humānum – ciało ludzkie Creāmus novum regem. – Wybierzmy nowego króla.
D
Da mihi! – Daj mi! Delinĕa! – Narysuj! Descrībe! – Opisz! Descrībe te ipsum! – Opisz siebie! Dic! – Powiedz! die – w dzień die Lunae – w poniedziałek die Martis – we wtorek die Mercurĭi – w środę die Iovis – w czwartek die Venĕris – w piątek die Saturni – w sobotę 136
die Solis – w niedzielę Discāmus! – Pouczmy się! Dispōne! – Pogrupuj! domi – w domu domō – z domu domum – do domu
E
Elĭge! – Wybierz! Elĭge aptam formam! – Wybierz poprawną formę! Elĭge idonĕum verbum! – Wybierz właściwe słowo! Elĭge verum! – Wybierz poprawnie! Eme, quaeso! – Kup, proszę! Estne? – Czy jest? et tu? – a ty? euge! – brawo!
F
ferĭas aestīvas habēre – mieć wakacje flores plantāre – sadzić kwiaty Folĭa de arborĭbus cadunt. – Liście lecą z drzew. folĭa et castanĕas legĕre – zbierać liście i kasztany
G
Gratĭas ago! – Dziękuję! gratŭlor tibi! – gratulacje! Gravedĭne labōro. – Mam katar.
H
haud male – nieźle
I
illi me (amant) – a oni mnie (kochają) Imple crucigramma! – Rozwiąż krzyżówkę! inter ientacŭlum sumĕre – jeść na śniadanie inter ea – wśród nich (zwierząt) inter sellas – pomiędzy krzesłami Iris appāret. – Pojawia się tęcza. ita est – tak Ita fac! – Tak trzymaj! Ita, valde – tak, bardzo
Lectĭo vicesĭma tertĭa
Iunge! – Połącz! Ius gallinacĕum – rosół
L
latīne loqui – mówić po łacinie Latīne loquor. – Mówię po łacinie. laudem merēre – zasłużyć na pochwałę Lege! – Przeczytaj! Legĭte! – Przeczytajcie! lente se movēre – poruszać się wolno linguam discĕre – uczyć się języka Ludāmus! – Pobawmy się!
M
magnifĭce! – świetnie! male valēre – źle się czuć mecum – ze mną medĭa nox – północ Meos amo. – Kocham swoich (krewnych). meridĭe – w południe, po południu Mihi nomen... est. – Mam na imię… Mihi placet. – Podoba mi się, lubię. minĭme – nie, wcale nie
N
Natāle Domĭni – Boże Narodzenie Ningit. – Pada śnieg. nocte – nocą, w nocy Numĕra! – Policz! Numerāte – Policzcie! Numerēmus! – Policzmy!
O
Omnĭbus locus est. – Dla każdego jest miejsce. Opĕram dā! – Postaraj się! optĭme – bardzo dobrze optĭme valēre – czuć się świetnie os aurĕum – złote usta Ostende linguam! – Wystaw język! ova parĕre – składać jajka
P
pedesque = et pedes – i stopy pedifolĭō ludĕre – grać w piłkę nożną
pessĭme valēre – czuć się okropnie Pluit. – Pada deszcz. Plurĭmos annos! – sto lat! popŭlum nivālem struĕre – lepić bałwana post ientacŭlum bibĕre – po śniadaniu pić post meridĭem (p.m.) – po południu Procellae saevĭunt. – Szaleją burze. Pulchre loquĕris Latīne! – Dobrze mówisz po łacinie! Pulchre recĭtas Latīne. – Pięknie czytasz po łacinie!
Q
Quaere! – Poszukaj! Quaeso. – Proszę. Quale est? – Jakie jest? Qualis est? – Jaki jest? Jaka jest? Quid est? – Co się dzieje? Quid est hoc? – Co to jest? Quis es? – Kim jesteś? Quis est? – Kim jest? Kto to jest? Quid facit... – Co robi...? Quid non convĕnit? – Co nie pasuje? Quo colōre est? – Jakiego jest koloru? Quod tibi nomen est? – Jak masz na imię? Quota hora est? – Która godzina? Quotā horā? – O której godzinie?
R
recte actum – bezbłędnie Regina Latīne numerandi es! – Jesteś królową liczenia po łacinie! Repĕte – Powtórz! Repetĭte – Powtórzcie! Responde! – Odpowiedz! Responde Latīne! – Odpowiedz po łacinie! Rex Latīne numerandi es! – Jesteś królem liczenia po łacinie!
S
Sapitne bene? – Czy jest smaczne? Salve! – Witaj Salvēte! – Witajcie Scholis Linguae Latīnae interĕrat. – Uczestniczył w kursie języka łacińskiego. 137
Po co powstała ta książka?
Przede wszystkim chciałam zapoznać dzieci z językiem łacińskim w prostej formie, w korelacji z podstawą programową edukacji wczesnoszkolnej, uwzględniając możliwości poznawcze dzieci w wieku 6 – 9 lat. Z tego względu nie zawarłam w mojej książce prawie żadnych wyjaśnień gramatycznych, wychodząc z założenia, że w naturalnym poznawaniu każdego języka ważniejsze jest, żeby umieć coś powiedzieć, niż wiedzieć, jakiej konstrukcji się użyło. Jednak ponieważ książka jest też przeznaczona dla dzieci pozostających w edukacji domowej i samouków, minimalna liczba wyjaśnień (więcej wyjaśnień, scenariusze oraz propozycje innych ćwiczeń i zabaw będą pojawiać się sukcesywnie na stronie Wydawnictwa) została w niej zawarta. Uznałam też, że skoro dzieci rozwijają się w różnym tempie, warto przygotować, nieraz dość trudne, pojęcia w dziale „Czy wiesz, że...”.
Ważnym elementem książki są piosenki i wierszyki, które starałam się dostosować do tematyki zajęć. Uważam, że dzięki nim dzieci uczą się niejako bezwiednie, nucąc przy okazji innych aktywności. Osobną część mojej książki stanowią opowiastki – „fabŭlae” – które mają za zadanie przybliżyć dzieciom mitologię, sztukę i życie codzienne w antyku. Są one też punktem wyjścia do samodzielnego poszukiwania takich dzieł, które można czytać wraz z dzieckiem, jak chociażby „Metamorfozy” Owidiusza, czy „Bajki” Ezopa. Ufam, że dzieci, które od najmłodszych lat będą obcować z wysoką kulturą antyku grecko–rzymskiego, wyrosną na świadomych, krytycznie myślących i kreatywnych dorosłych. Ja włożyłam w tę książkę mnóstwo pracy i jeszcze więcej serca. Napisałam ją tak, jak najlepiej potrafiłam. Oddaję ją teraz w Wasze ręce i życzę dużo radości w odkrywaniu łaciny wraz z Kornelią i Kwintusem!
ISBN 978-83-951046-4-0
9 788395 104640