UA 3 2020 by H&B Multimedia

NUMMER 3 | JAARGANG 10 | JUNI 2020

THEMA ZOMER: ANTICONCEPTIE > VAKANTIE IN EIGEN LAND > ADHD EN VERDER: GOEDE TIJDEN, SLECHTE TIJDEN > HUIDSCHIMMEL

IN DIT NUMMER

OP RECEPT/ ZIEKENHUISFARMACIE

BRANCHE

ZELFZORG

06 Voorgeschreven

11 Annekedotes

23 Supplement

Anticonceptie: keuzevrijheid van de vrouw staat voorop

Soa’s en hotpants

12 Coronanieuws 14 Voorgeschreven Klinisch farmacoloog Glenn Dumont: “Farmacotherapie bij ADHD is bedoeld om nieuw gedrag mogelijk te maken”

17 Bijwerking belicht

Een veganistisch voedingspatroon, waar moet je op letten?

19 Van onze partner PharmaLead verzorgt extra scholing VTGM – Voorbereid op ‘corona’

21 Elena’s verhaal Goede tijden, slechte tijden

33 “Als farmaceutisch consulent

Allergische huidreacties

maak je het verschil voor de patiënten en voor je apotheek”

25 Natuurlijke aanpak van artrose 26 Vakantie in eigen land 28 Producttips 29 Zelfzorgnieuws 31 Beschermt seleen tegen covid-19?

35 Branchenieuws 36 Jubileumpuzzel Een jaar lang puzzelen met UA

38 Nieuws van Optima Farma 41 Even voorstellen IJsselland Ziekenhuis: informatie over geneesmiddelen aan het bed via tablet

43 Covergirl Nettie Bosch: “Wij hebben hier onze eigen toko”

VERZORGING 44 Kloven, roodheid en jeuk: het ongemak van een huidschimmelinfectie

49 Mooi door Marieke Ontsierende huidoneffenheden

Ontvang jij UA al thuis? Elke apotheek in Nederland ontvangt van ons 6x per jaar een gratis exemplaar van UA – hét vakblad voor Uitsluitend Apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers. Fijn om op het werk alvast even door te bladeren. Toch leest een grote meerderheid van 93%1 het blad het liefst thuis pas écht.

Ontvang jij UA nog niet thuis? Vraag bij je werkgever of je aangemeld kunt worden of stuur een e-mail aan info@ua.nl. Dit zijn de mogelijke abonnementsvormen: 1. EEN COLLECTIEF APOTHEEKABONNEMENT De apotheek kan een collectief abonnement nemen voor € 55,- per 20 medewerkers per jaar. Dan ontvangen die 20 medewerkers UA thuis. De apotheker vraagt een collectief abonnement aan op www.ua.nl, onder Abonneren. Daarna ontvangt de apotheker een code om medewerkers aan te melden via een beveiligde website.

2. EEN PRIVÉABONNEMENT Heeft jouw apotheek geen collectief abonnement? Dan kun je een privéabonnement afsluiten voor € 19,50 per persoon per jaar. Ga naar www.ua.nl, en klik op Abonneren. 1 UA lezersonderzoek 2016, 265 respondenten

UA, AL 10 JAAR JOUW VAKBLAD

EERST DIT…

REIZEN Reizen. Dat zou het thema worden van dit nummer van UA. Met artikelen over het meenemen van medicatie op reis, reizigersvaccinaties, reizigersdiarree, en andere onderwerpen die voor reizigers relevant zijn. Maar dit jaar is alles anders.

Corona, of covid-19, heeft grote gevolgen voor de gezondheid, voor de zorg, voor het werk in de apotheek, voor het dagelijks leven.

dende oudheden. Dit jaar gaat de reis naar

Een deel van de mensen kreeg rechtstreeks te maken met het virus: zij zelf of iemand in de familie werd ziek. Gelukkig konden de meesten thuis uitzieken. Een deel van de patiënten moest echter in het ziekenhuis worden opgenomen, soms zelfs op de IC, en velen hebben het niet overleefd.

In elk geval hebben we de onderwerpen in

de Costa del Zolder, Achtertuinesië of Huiskameroen. Of toch naar een accommodatie, maar dan in ons eigen land?

Zie pagina 36 voor de puzzel en maak kans op mooie prijzen!

UA aangepast. Het reisadvies gaat over vakantie in eigen land. En reis of geen reis, anticonceptie bijvoorbeeld, is altijd belangrijk. Ook belangrijk is dat niet klakkeloos de pil wordt voorgeschreven, maar dat de vrouw goed bij zichzelf nagaat welk anticonceptiemiddel bij haar en haar levensfase past en waar ze zich prettig bij

Iedereen heeft te maken met de maat-

voelt. Daar kun je als apothekersassistent

regelen om overdracht van het virus te

bij helpen. Gelukkig kunnen de kinderen

beperken. Schermen tussen jou en de

weer naar school en naar sport. Want waar

patiënt aan de balie maken de communi-

moesten ze anders hun energie kwijt?

catie lastiger, je krijgt het gevoel politie-

Vooral een probleem voor kinderen met

agent te zijn als je mensen moet wijzen

ADHD. En tot slot: als jij erover denkt om

op de afstandsregel.

verder te studeren, dan kun je in dit num-

Medicatiebegeleidingsgesprekken voer je

mer van UA lezen of dat iets voor jou is.

via de telefoon. Met beeldbellen blijk je ook instructie te kunnen geven, maar dit is voor

Ik hoop dat je een interessante reis maakt

sommige patiënten een brug te ver.

door dit nummer van UA, maar vooral dat je gezond blijft!

Nu de maatregelen weer worden versoepeld, is het spannend… wat gaat er gebeuren?

Winifred Hazelhoff Roelfzema

In elk geval is het duidelijk dat de meeste

Hoofdredacteur UA

mensen dit jaar niet afreizen naar zonnige stranden, spannende safari’s of opwin-

UA032020

VOORGESCHREVEN

ANTICONCEPTIE: KEUZEVRIJHEID VAN DE VROUW STAAT VOOROP 6

UA032020

Wanneer het op anticonceptie aankomt, zijn daar in principe twee partijen mee gemoeid: de man en de vrouw. Toch is anticonceptie over het algemeen het pakkie-an van de vrouw. Niet alleen omdat er simpelweg meer soorten anticonceptiemiddelen voor vrouwen beschikbaar zijn, maar ook omdat veel vrouwen de verantwoordelijkheid voor wel of niet zwanger worden voor de zekerheid toch liever bij zichzelf houden.

In Nederland is de voorlichting over

Van der Vlugt: “Je ziet dat jonge vrouwen

anticonceptie in vergelijking met andere

meestal beginnen met de pil, maar dan na

landen tamelijk goed georganiseerd, maar

een tijdje op zoek gaan naar iets anders.

toch is er wel ruimte voor verbetering. “Het

Ze verdiepen zich in andere methoden en

brede palet aan mogelijkheden is niet bij

laten zich bijvoorbeeld ook informeren door

iedereen bekend en een goede keuze

vriendinnen.” Ze gaat verder: “Het spiraaltje

vraagt maatwerk”, formuleert Ineke van

maakt een opmars onder jonge vrouwen.2

der Vlugt het zorgvuldig. Ze is programma-

Als een vrouw voorlopig niet zwanger wil

manager bij Rutgers, kenniscentrum op het

worden, is het hormoonspiraaltje – dat

gebied van seksualiteit en reproductieve

vijf jaar werkzaam is – heel praktisch en

gezondheid in Utrecht. “Er wordt vaak

betrouwbaar. Je hoeft er niet dagelijks

automatisch naar de anticonceptiepil

aan te denken en eventuele menstruatie-

gegrepen, maar deze is niet voor iedereen

klachten worden minder. Aan de andere

ideaal. Als je de vrouw centraal stelt – zoals

kant kun je je menstruatie niet regelen,

het hoort – zodat ze goed geïnformeerd is

zoals bij de pil. Overigens kan een vrouw

en zelf kan kiezen welke methode het best

Ineke van der Vlugt:

het spiraaltje natuurlijk eerder laten ver-

bij haar persoonlijke voorkeuren, lichaam

“Er wordt vaak automatisch naar de anticonceptiepil

wijderen als ze besluit dat ze een kind wil.”

en levensstijl past, dan zou die pil wel eens

gegrepen, maar deze is niet voor iedereen ideaal.”

Bij alle hormonale methoden (de pil, het hormoonspiraaltje, het implantaat (staafje),

van de troon gestoten kunnen worden.” 50-jarigen is dat nog maar 18%. Bij het

de prikpil, de vaginale ring en de pleister)

INFORMATIE VAN VRIENDINNEN

spiraaltje is de trend andersom: in 2017

is de menstruatie overigens minder hevig.

De pil is het meest gebruikte anti-

gebruikte 12% van de vrouwen tussen de

Bij een koperspiraaltje blijven de bloe-

conceptiemiddel, maar het gebruik

18 en 25 jaar een spiraaltje en boven de

dingen zoals de vrouw gewend was (en vlak

verschilt per leeftijdsfase. Meer dan de

25 jaar is dat 17-19%. Het condoom wordt

na plaatsing kan de menstruatie wat

helft van de vrouwen tussen de 18 en

door 9% van de man-vrouwcombinaties

heviger zijn).

25 jaar slikt de pil, maar bij de 40- tot

gebruikt.

ABORTUS Het is geen anticonceptie, maar het

KEUZEHULP: ANTICONCEPTIEVOORJOU.NL

laatste redmiddel om een onbedoelde en ongewenste zwangerschap af te breken:

Rutgers heeft een keuzehulp voor anticonceptie ontwikkeld: anticonceptievoorjou.nl. Op deze website staan alle in Nederland beschikbare anticonceptiemiddelen helder beschreven met informatie over het gebruik, de werking, eventuele bijwerkingen, betrouwbaarheid en de kosten.

abortus. In Nederland wordt jaarlijks zo’n 30.000 keer een abortus uitgevoerd (31.000 in 2018), waarvan meer dan 10% bij vrouwen die hiervoor vanuit het buitenland naar Nederland komen.3

– Anticonceptiepil – Hormoonspiraaltje – Koperspiraaltje – Anticonceptiestaafje – Prikpil – Anticonceptiepleister – Anticonceptiering – Mannencondoom – Vrouwencondoom – Pessarium

Het aantal abortussen is relatief laag in vergelijking met andere landen, mede doordat de voorlichting over en de toegang tot anticonceptie in Nederland goed is. Ruim de helft van de zwangerschapsafbrekingen in Nederland vindt in de eerste zeven weken plaats. Late abortus na prenatale diagnostiek gebeurt overwegend in ziekenhuizen. In 2018 was dat 1211 keer.3

– Natuurlijke methoden – Sterilisatie man en vrouw

Lees verder op pagina 9

UA032020

Ă&#x2030;lke vrouw is anders Bespreek de anticonceptiemethode die het beste bij haar past

Ik wil een langdurige anticonceptiemethode2

Vraag uw accountmanager om meer informatie of kijk op medischwijzer.nl Zie de verkorte productinformatie elders in deze uitgave | Refenties: 1. SmPC Kyleena 25 april 2019 2. SmPC Mirena 3 december 2018

PP-KYL-NL-0067-1 april 2020

Ik wil een langdurige anticonceptiemethode, met minder hormonen1

VOORGESCHREVEN Een derde van de vrouwen die een abortus

zorg zou zijn. Van der Vlugt vindt dat

laat uitvoeren, heeft geen anticonceptie

schandalig. “Het is basiszorg waar vrouwen

gebruikt, wat wil zeggen dat twee derde

recht op hebben en die geregeld moet zijn.

dus wél anticonceptie gebruikte. Van deze

Gelukkig kunnen we in Nederland nog wel

vrouwen gebruikte grofweg de helft de

adequate abortuszorg leveren.” Toch is ze

pil en de andere helft een condoom.4 De

ongerust: “We hebben maar 35 abortus-

werking van de pil is op zich betrouwbaar,

artsen in heel Nederland en ook het aantal

Begin mei jl. verscheen de herziene NHG-Standaard Anticonceptie. Onder andere het advies bij vergeten pillen is aangepast.

maar het is een middel dat gevoelig is

abortusverpleegkundigen is beperkt.

Lees meer op pagina 35.

voor gebruikersfouten – zoals vergeten te

Als zij geveld worden door corona komen we

slikken. Het condoom kan falen doordat

misschien in de problemen. Overigens moe-

er iets misgaat als afglijden of scheuren.

ten ook vrouwen geholpen kunnen worden

Bij langwerkende methoden zoals spiraal-

die aan huis gekluisterd zijn door corona en

relatie, frequentie seksueel contact, wel of

tjes en implantaten zijn deze fouten en

hun zwangerschap willen afbreken.”

geen hormonaal middel of kosten. Het is

risico’s er niet. In dat opzicht zijn ze dus

Een ander potentieel probleem in de coro-

wel heel zuur als daar nu ‘beschikbaarheid’

betrouwbaarder.

nacrisis is een dreigend medicijnentekort.

bijkomt. Wat mij betreft staat de vrije keuze

NHG-STANDAARD ANTICONCEPTIE HERZIEN

op menstruatie, gebruikersgemak, type

“De meeste anticonceptiemiddelen komen

voor vrouwen voorop en moet onze

CORONA

uit India, en daar komt de productie nu (in

overheid er alles aan doen om ervoor te

Er zijn landen waar de abortusklinieken

april, red.) in gevaar. Normaal gesproken

zorgen dat het brede palet aan

sluiten vanwege de coronacrisis, omdat

kiest een vrouw op basis van overwegingen

anticonceptiemiddelen beschikbaar,

abortuszorg geen medisch noodzakelijke

als kinderwens, betrouwbaarheid, invloed

betaalbaar en toegankelijk blijft.” <

Bronnen Gegevens (cijfers) over anticonceptie: 1. Rutgers monitor Seksuele gezondheid in Nederland 2017. 2. Seks onder je 25e. Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2017. Rutgers/Soa Aids Nederland 2017. 3. Jaarrapportage Wet Afbreking Zwangerschap 2018. IGJ, 2020. 4. Landelijke abortusregistratie 2015. Rutgers. Kenniscentrum Seksualiteit, 2016.

JOUW ROL BIJ ANTICONCEPTIE

JOUW ROL

Wanneer een vrouw aan de balie komt met een herhaalrecept voor anticonceptie zou je haar, volgens Ineke van der Vlugt, de volgende vragen kunnen stellen. › Bent u (nog) tevreden met de pil? › Lukt het om de pil iedere dag te slikken of vergeet u hem wel eens? › Is er sinds u bent begonnen met de pil iets veranderd in uw leefstijl? Deze vraag is belangrijk, want veel vrouwen komen nauwelijks terug bij de huisarts, zeker sinds de pilcontroles zijn afgeschaft. Als iemand is gaan roken, overgewicht heeft gekregen, onregelmatige diensten heeft, veel van huis is, bepaalde medicijnen is gaan gebruiken of een bepaalde aandoening heeft gekregen, dan is het nog maar de vraag of de pil nog wel de beste methode is. › Heeft u klachten of last van bijwerkingen (bijvoorbeeld hoofdpijn of stemmingswisselingen)? › Heeft u wel eens andere methoden overwogen? › Als de vrouw duidelijk geen kinderwens (meer) heeft, zou je een langer werkende of permanente methode kunnen opperen. Bijvoorbeeld een spiraaltje of sterilisatie (van de vrouw zelf of van de partner). › Wil de vrouw een ander anticonceptiemiddel overwegen? Verwijs haar dan naar de huisarts en naar anticonceptievoorjou.nl.

UA032020

Ornibel 0,120 mg/0,015 mg per 24 uur, hulpmiddel voor vaginaal gebruik

een gemiddelde afgifte van 0,120 mg etonogestrel en 0,015 mg ethinylestradiol per 24 uur, gedurende een periode van drie weken. Indicatie: Gecombineerde hormonale anticonceptie. Contra-indicaties: Aanwezigheid van of risico op veneuze trombo-embolie (VTE) en arteriële

DEXAMFETAMINE SULFAAT

▼ Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Daardoor kan snel nieuwe veiligheidsinformatie worden vastgesteld. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden. Zie rubriek 4.8 voor het rapporteren van bijwerkingen.

acne, borstgevoeligheid, genitale pruritus, dysmenorroe, pijn in de onderbuik, gewichtstoename,

Tentin® 5 mg. Werkzaam bestanddeel: dexamfetamine sulfaat. Samenstelling: Elk tablet bevat 5 mg dexamfetamine sulfaat. Hulpst.: Isomalt (E953), Magnesiumstearaat, Crospovidon (slechts 5 mg). Therap. Indicaties: Als onderdeel van een uitgebreid behandelprogramma voor attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) bij kinderen en adolescenten van 6 tot 17 jaar oud wanneer de respons op eerdere behandeling met methylfenidaat als klinisch onvoldoende wordt beschouwd. De diagnose dient op basis van DSM-5 criteria of de richtlijnen in ICD-10 gesteld te worden en dient op een uitgebreide multidisciplinaire evaluatie van de patiënt gebaseerd te zijn. Dexamfetamine is niet geïndiceerd voor alle kinderen met ADHD: de beslissing om dexamfetamine voor te schrijven dient gebaseerd te zijn op een zeer grondige beoordeling van de ernst en chroniciteit van de symptomen bij het kind, waarbij rekening wordt gehouden met de leeftijd van het kind en de kans op misbruik, verkeerd gebruik of illegale verhandeling van het medicijn. Behandeling dient onder toezicht van een arts gespecialiseerd in gedragsstoornissen bij kinderen en adolescenten plaats te vinden. Contraindicaties: Bekende overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of één van de hulpstoffen en voor sympathicomimetische aminen, glaucoom, feochromocytoom, symptomatische cardiovasculaire aandoeningen, structurele hartafwijkingen en/of matige of ernstige hypertensie, hartfalen, arteriële occlusieve ziekte, angina pectoris, hemodynamisch significante congenitale hartaandoening, cardiomyopathieën, myocardinfarct, potentieel levensbedreigende aritmieën en channelopathieën (aandoeningen veroorzaakt door een stoornis van ionkanalen), gevorderde arteriosclerose, tijdens of binnen 14 dagen na behandeling met monoamine oxidase remmers (MAOI), hyperthyreoïdie of thyreotoxicose, ernstige depressie, anorexia nervosa/anorectische aandoeningen, suïcidale gedachten, hyperexcitabiliteit, psychotische symptomen, ernstige type I bipolaire (affectieve) stoornis (niet goed gereguleerd), schizofrenie, psychopathische/borderline persoonlijkheidsstoornis, Gilles de la Tourette-syndroom of soortgelijke dystonieën, cerebrovasculaire aandoeningen (cerebraal aneurysma, vasculaire afwijkingen zoals vasculitis en beroerte), porfyrie, voorgeschiedenis van drugs- of alcoholmisbruik. Bijwerkingen: Zeer vaak: verminderde eetlust, verminderde gewichtstoename en gewichtsverlies bij langdurig gebruik bij kinderen, slapeloosheid, nervositeit. Vaak: aritmie, hartkloppingen, tachycardie, buikpijn en buikkrampen, misselijkheid, braken, droge mond, veranderingen in bloeddruk en hartfrequentie, artralgie, duizeligheid, dyskinesie, hoofdpijn, hyperactiviteit, abnormaal gedrag, agressie, opwinding, anorexia, overbezorgdheid, depressie, prikkelbaarheid. Zelden: angina pectoris, verminderde visuele accommodatie, wazig zien, mydriase, groeiachterstand bij langdurig gebruik bij kinderen, moeheid, huiduitslag, urticaria. Zeer zelden: anemie, leukopenie, trombocytopenie, trombocytopenische purpura, hartstilstand, Gilles de la Tourettesyndroom, abnormale leverfunctie variërend van verhoogde leverenzymwaarden tot hepatisch coma, spierkrampen, convulsies, choreoathetotische bewegingen,intracraniële bloeding, hallucinaties, psychose/psychotische reacties, suïcidaal gedrag (incl. ten uitvoer gebrachte suïcide), tics, verergering van reeds bestaande tics, erythema multiforme, exfoliatieve dermatitis, fixed drug eruption, cerebrale vasculitis en/of occlusie, geconstateerde gevallen van NMS (onvoldoende beschreven). Verder zijn gemeld: cardiomyopathie, myocardinfarct, ischemische colitis, diarree, pijn op de borst, hyperpyrexie, moeheid, plotselinge dood, overgevoeligheidsreacties zoals angio-oedeem en anafylaxie, acidose, rabdomyolyse, ataxie, duizeligheid, dysgeusie, concentratieproblemen, hyperreflexie, beroerte, tremor, verwardheid, afhankelijkheid, dysforie, stemmingswisselingen, euforie, lagere score met cognitieve testen, veranderde libido, nachtmerries, obsessief-compulsief gedrag, paniekaanvallen, paranoia, rusteloosheid, nierbeschadiging, impotentie, zweten, haaruitval, cardiovasculaire collaps. Het staken met of verminderen van hoog gedoseerd en/of langdurig amfetaminegebruik kan tot ontwenningsverschijnselen leiden. Waarschuwingen: Bevat Isomalt (E953). Alleen op recept verkrijgbaar. Voor meer informatie wordt verwezen naar de Samenvatting van de Productkenmerken. Informatie voor het laatst bijgewerkt: Tablet 5 mg Tentin® 02/20. MEDICE Arzneimittel Pütter GmbH & Co. KG, 58638 Iserlohn, Duitsland.

ongemak ten gevolge van de vaginale ring, uitgedreven vaginale ring. Lijst met bijwerkingen

Referentie: 1. SmPC Tentin®

trombo-embolie (ATE); Overgevoeligheid voor de werkzame stoffen of hulpstoffen; Gelijktijdig gebruik met geneesmiddelen die ombitasvir/paritaprevir/ritonavir en dasabuvir bevatten; Zwangerschap. Waarschuwingen en voorzorgsmaatregelen: Circulatoire aandoeningen: gebruik van gecombineerde hormonale anticonceptiva verhoogt het risico op VTE en ATE. Bij risico-factoren (obesitas, langdurige immobilisatie, positieve familiegeschiedenis, medische aandoeningen die geassocieerd zijn met VTE of aandoeningen van de bloedvaten, toenemende leeftijd, zwangerschap en puerperium, roken, hypertensie, migraine) moet met de vrouw worden besproken of Ornibel geschikt is. Vrouwen moeten advies krijgen om bij symptomen direct medische hulp in te roepen. Tumoren: langdurig gebruik van orale anticonceptiva is een risicofactor voor cervixcarcinoom (bij vrouwen die met het humaan papillomavirus (HPV) geïnfecteerd zijn), borstkanker en levertumoren. Verhoogde ALAT-waarden: verhoogd risico op transaminase (ALAT)-verhoging bij patiënten die ethinylestradiol-bevattende geneesmiddelen gebruikten en hepatitis C-virus (HCV) infectie hadden die werden behandeld met de geneesmiddelen ombitasvir/paritaprevir/ritovanir en dasabuvir met of zonder ribavirine. Onregelmatig bloedverlies: kan wijzen op niet-hormonale oorzaken en moet worden onderzocht. Gebroken ringen: dienen zo snel mogelijk verwijderd te worden en een nieuwe ring moet worden ingebracht. Expulsie: als ring uit de vagina raak moet de vrouw de aanwijzingen voor anticonceptie in de bijsluiter volgen. Belangrijkste bijwerkingen: meest ernstige bijwerkingen: VTE, ATE en hormoongevoelige tumoren; vaak voorkomende bijwerkingen: hoofdpijn, migraine, vaginale infecties, vaginale afscheiding, depressie, verminderd libido, buikpijn, misselijkheid,

in tabelvorm Zie rubriek 4.8 van de SmPC. Aﬂeverstatus: UR. Houder van handelsvergunning: Medical Valley Invest AB, Brädgårdsvägen 28, 236 32 Höllviken, Zweden. Datum laatste herziening SmPC: 10 januari 2020.

MEDICE BV Ericssonstraat 2 5121 ML Rijen E-mail: info@medice.nl

Juni / 2020

Samenstelling: Elke ring bevat 11,0 mg etonogestrel en 3,474 mg ethinylestradiol en heeft

ANNEKEDOTES

SOA’S EN HOTPANTS Hallo collega’s, Van een aantal collega’s, uit het hele land, ontving ik weer een aantal leuke gesprekken die ik graag met jullie wil delen. Naamsverwisselingen, geintjes en andere grappige gebeurtenissen. Bij sommige teksten denk je Nee… dat kan niet waar zijn. Maar ja hoor, het gebeurt gewoon!

Laatst belde een mevrouw ons op en

DE PIL?

gebruiken, maar ik zou deze pot wel even

vroeg of ze kon worden doorverbonden

Een man kwam in de apotheek en vroeg

kalibreren. Meneer ging blij de deur uit

met de keuken. “De keuken? U belt met

om Microgynon-crème. Het was een man

met zijn gekalibreerde voorraadpot.

een apotheek.” “Jullie maken altijd iets

van rond de 25, dus in eerste instantie

voor mijn zoon.”

dacht ik dat hij misschien de pil voor zijn

Soms denk je dat die vreemde voorvallen

“Oh, u bedoelt de bereidingsafdeling!

vriendin kwam halen. Maar na even door-

alleen bij jouw apotheek gebeuren, maar

Een ogenblikje, ik verbind u door.”

vragen bleek hij miconazol-crème voor

blijkbaar gebeurt het overal. Dat maakt

zichzelf te bedoelen.

het vak geweldig, toch?!

dat ze haar Brexit wilde komen ophalen.

Ik ontving ook een mail van een collega die

Nou lieve collega’s, ik wens jullie nog heel

Ze bedoelde haar baxterrol, maar was in

graag geintjes uithaalt. In een telefoon-

veel werkplezier en jullie weten het: als je

verwarring gebracht door alle opschudding

gesprek over de eerste uitgifte van een

iets wilt delen met alle andere collega’s,

rondom de Brexit.

geneesmiddel zei een man tegen haar:

dan hoor ik het graag.

Een andere vrouw belde om door te geven

“Wilt u gelijk een recept voor mij klaarMijn collega had ook iets grappigs: een

zetten?” “Helaas meneer, ik mag geen

Liefs,

vrouw kreeg voor de eerste keer Terra-

recept uitschrijven; dat mag alleen de arts

Anneke

Cortril oordruppels. Ze zei dat ze bekend

doen. Het enige wat ik mee mag geven is

was met het gebruik van oordruppels,

de pil en aangezien u nogal mannelijk

ze had in het verleden al eens SOAdex

klinkt, lijkt dat me geen optie.” Zegt de

voorgeschreven gekregen. Natuurlijk

mannenstem aan de telefoon: “Ik ben

bedoelde ze Sofradex oordruppels. Toch

transgender.” Schrikken natuurlijk! Maar

dacht mijn collega even bij zichzelf: waar

toen klonk het: “Nee hoor, grapje.”

zou de SOAdex gedruppeld zijn?

MAAT Uit een apotheek elders in ons land komt

Een meneer vroeg mij om nog een keer

het volgende verhaal. Een meneer spreekt

uit te leggen hoe hij Moviprep moest

regelmatig de receptenlijn in en zegt dan:

gebruiken. Na het gebruik met hem

“Ik wil graag weer de hotpants voor mijn

besproken te hebben, pakte hij een glazen

vrouw bestellen.” Zijn aanduiding voor

voorraadpot uit zijn tas met de vraag:

incontinentiebroekjes. Bij hotpants denken

“Is dit 1 liter?” Ik schoot in de lach en zei

wij aan heel andere modellen toch?

dat de meeste mensen een maatbeker

UA032020

CORONANIEUWS

‘Een stevige griep’, zo werd de infectie met covid-19 in het begin wel aangeduid. Inmiddels weten we beter. Met zeer zieke patiënten, een grote belasting van de intensive care, meer doden dan bij een normale griep, ingrepen in het dagelijks leven en economische gevolgen. Veel ziekenhuizen, onderzoeksinstellingen en bedrijven zijn op zoek naar geneesmiddelen en vaccins, er wordt onderzoek gedaan naar welke groepen minder kwetsbaar zijn en hoe dat komt en regelmatig komen ook nieuwe gevolgen van de infectie aan het licht.

Blijvende longschade

Pleidooi voor gezonde leefstijl tegen covid-19

Als een infectie met covid-19 ernstig verloopt, kan dit leiden

Het wordt steeds duidelijker dat ﬁtte en gezonde mensen

tot een nieuwe longziekte, de Corona Obstructive Lung

minder ziek worden van een besmetting met covid-19. Met

Disease (COLD). Daarvoor waarschuwt het Longfonds.

leefstijlziekten als hart- en vaatziekten, obesitas of diabetes type 2 heb je een grotere kans op de IC te belanden of te over-

Deze ziekte is een gevolg van littekenweefsel op de longen,

lijden. Daarom moeten we werken aan een gezonde leefstijl.

ontstaan door de infectie. Vooral coronapatiënten die op de IC aan de beademing hebben gelegen, lopen risico om COLD

Dat is de oproep van meer dan 1800 artsen en andere me-

te ontwikkelen. Om meer inzicht te krijgen in de gevolgen

disch experts. Zij ondertekenden een brief van Vereniging

van de infectie voor de longen, zetten het Longfonds en de

Arts en Leefstijl waarin staatssecretaris Blokhuis wordt

Longalliantie Nederland een onderzoek op. Met gegevens

gevraagd om het verbeteren van de leefstijl van burgers

uit het onderzoek wil men een nazorg- en behandeltraject

tot prioriteit te maken.

ontwikkelen voor patiënten die langdurige klachten

Fitte mensen worden minder ziek en herstellen sneller van

overhouden aan de virusinfectie.

het virus. Uit RIVM-cijfers blijkt dat meer dan 70% van de

(Bron: Longfonds)

overleden covid-19-patiënten een of meer onderliggende aandoeningen had. Vooral leefstijlaandoeningen, waarbij ongezonde voeding, te weinig bewegen, te veel stress en onvoldoende slaap een grote rol speelt. Het is dus belangrijk om te stimuleren dat mensen gezond eten, meer bewegen, niet roken en voldoende ontspanning hebben, zodat hun metabole gezondheid en weerstand verbetert. (Bron: NOS)

UA032020

Ook huidsymptomen van covid-19

Afweeronderdrukkende medicatie en covid-19. Wat is het advies?

Sinds de uitbraak van het coronavirus (covid-19) zien

Mensen die afweeronderdrukkende medicatie gebruiken,

dermatologen huidafwijkingen die misschien samenhangen

zouden extra vatbaar kunnen zijn voor een infectie met

met de infectie.

bijvoorbeeld covid-19. Toch is het advies om niet te stoppen met medicatie zoals methotrexaat of biologics, want ook dat

De huidaandoeningen kunnen samenhangen met de

maakt extra kwetsbaar.

infectie of met een reactie op medicatie, bijvoorbeeld urticaria of jeukende huiduitslag. Door stress kunnen

De Nederlandse Vereniging voor Reumatologie adviseert

aandoeningen als psoriasis, atopisch eczeem, acne en

reumapatiënten om nooit zelf te stoppen met de medicij-

rosacea verergeren.

nen, maar altijd contact op te nemen met de voorschrijvend arts.

Tot slot is het veelvuldig handenwassen verantwoordelijk voor het ontstaan van droge handen en handeczeem en

• Voor mensen zonder corona-achtige klachten: stop niet

kan zich onder de gezichtsbeschermende hulpmiddelen

met afweeronderdrukkende medicijnen zonder overleg

acne of rosacea ontwikkelen.

met de reumatoloog. Door te stoppen met de medicatie

(Bron: huidarts.com)

kan de reuma opvlammen en dat geeft ook een lagere weerstand. • Voor mensen met klachten die op een covid-19-infectie kunnen wijzen:

Astma/COPD en covid-19

– Bij milde klachten: overleg met de arts. Meestal is het mogelijk de medicijnen te blijven gebruiken. – Bij matige tot ernstige klachten (luchtwegklachten, toenemende kortademigheid en/of koorts): overleg met de arts. Misschien is het nodig (tijdelijk) te stoppen. Stel

Patiënten met astma of COPD zijn onzeker: moet ik mijn onderhoudsmedicatie blijven gebruiken, nu het coronavirus rondwaart?

de volgende dosering uit tot na het contact met de arts. – Let op: Voor prednisolon geldt een ander advies: een prednisolondosering mag je niet zonder overleg met je arts overslaan.

Die onzekerheid merken ze bij het Longfonds, waar veel

• Ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) zoals diclo-

vragen binnenkomen. Maar de deskundigen zijn er duidelijk

fenac en ibuprofen mag men blijven gebruiken. Er is

over: het advies is om bestaande onderhoudsmedicatie te

onvoldoende bewijs dat deze iemand extra kwetsbaar

blijven gebruiken. Dat staat in de richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en in de internationale

zouden maken voor het coronavirus. (Bron: Reumafonds)

richtlijnen voor astma (GINA) en COPD (GOLD). Wel is het belangrijk om weg te blijven van mogelijke infectiebronnen - zoals winkels en bezoek. Of zoals hoogleraar Huisartsgeneeskunde Niels Chavannes in een interview op de website van het Longfonds zegt: “Zoek geen andere mensen op, maar blijf wél zoveel mogelijk in beweging en stop vooral niet met je medicijnen. Want medicijnen zijn misschien nog wel het meest levensreddend.” (Bron: Longfonds)

UA032020

VOORGESCHREVEN

KLINISCH FARMACOLOOG GLENN DUMONT:

FARMACOTHERAPIE BIJ ADHD IS BEDOELD OM NIEUW GEDRAG MOGELIJK TE MAKEN

Artsen en ouders staan elke keer opnieuw voor beslismomenten bij ADHD. Wel of geen medicatie? Wat te doen na negatieve berichten over ADHDmedicijnen? Om hen te helpen de juiste afwegingen te maken, schreef klinisch farmacoloog Glenn Dumont het boek Praktische farmacotherapie bij ADHD. In juni verschijnt een update.

De vorige versie van zijn boek is van mei

Universiteit van Amsterdam en de Hoge-

ken en bij te stellen, afhankelijk van de

2016. Toen Glenn Dumont begon aan de

school Zuyd.

resultaten en de bijwerkingen. Farmacotherapie is bedoeld om nieuw gedrag

update ervan, verwachtte hij dat dat niet veel werk zou zijn. Maar door alle maat-

GEEN PASKLAAR ANTWOORD

mogelijk te maken. Vergelijk het met andere

schappelijke ontwikkelingen heeft hij

“Ik schreef het boek om artsen en ouders te

psychofarmaca of met een middel tegen

behoorlijk veel gewijzigd. Zo veroorzaakten

helpen bij het nemen van beslissingen over

hoge bloeddruk. Dan is het vaak ook niet

berichten over mogelijke doden door

medicatie”, vertelt Dumont. “Er is geen

alleen het medicijn dat genezend werkt,

cardiovasculaire gevolgen van de medicatie

pasklaar antwoord bij ADHD. Het begint met

maar zul je vaak ook iets moeten doen

ﬂink wat commotie. Dumont is klinisch

een goede behandelaar, een die bij jou aan-

aan bijvoorbeeld je leefstijl.”

farmacoloog en universitair docent Klinische

sluit. Ben je eenmaal ingesteld, dan is het

ADHD staat voor Attention Deﬁcit/Hyper-

Farmacologie en Farmacotherapie aan de

wenselijk om jaarlijks de dosering te bekij-

activity Disorder en is een neurobiologische

UA032020

ziekte. Er zijn drie kernsymptomen:

als veilig was bevonden. Maar die geldt voor

vasculaire effecten van ADHD-medicatie

aandachtstekortstoornis, hyperactiviteit

‘normale gevallen’. “In de praktijk moet de

veroorzaakten een hausse in de media en

en impulsiviteit. Medicatie kan een positief

behandelaar keuzes maken voor gevallen

veel bezorgdheid bij patiënten. Je moet

effect hebben op de aandacht en het

die complex zijn. Een arts kijkt naar de indi-

duidelijk zijn over de risico’s, maar ook weten

concentratievermogen en kan ook helpen

viduele symptomen, en moet zich bewust

dat deze effecten met een aantal eenvou-

om het impulsief gedrag te verminderen.

zijn van de risico’s van een behandeling en

dige controles sterk zijn in te perken. Meet

Dumont: “Er wordt wel beweerd dat ADHD

inschatten hoe reëel die zijn. Op basis daar-

met name de hartslag, de bloeddruk, vraag

overgaat. Maar misschien is het zo dat het

van kan de arts een behandeling instellen

de familieanamnese uit en leg die goed vast.”

medicijn er bij veel mensen toe leidt dat ze

die goed bij de persoonlijke omstandigheden

De behandeling van ADHD is een dynamisch

zich kunnen ontwikkelen en weten aan te

van het betreffende kind aansluit, maar

geheel en moet altijd aangepast worden aan

passen.”

die mogelijk niet volledig past binnen de

de omstandigheden, vat Dumont zijn betoog

gegeven richtlijnen. Soms is een heel hoge

nog eens samen. “Met de coronacrisis is dat

ZELF NADENKEN

dosering gewoon noodzakelijk. Zie je een

nu lastiger. De communicatie tussen zieken-

Farmacotherapie gaat uit van richtlijnen,

dosering die vragen oproept, dan bel je de

huis en apotheek lijdt eronder. Er wordt nu

maar die lopen meestal wat achter op

arts natuurlijk even om naar de reden ervan

veel gedaan met videobellen, maar daarbij

wetenschappelijke inzichten. Zo’n richtlijn is

te vragen.”

moeten we niet vergeten om controles uit

bovendien een consensusdocument, omdat

te voeren en steeds goed te blijven kijken of

moet vinden, aldus Dumont. Hij heeft zich

STEEDS NIEUWE BESLISMOMENTEN

in het boek wat meer persoonlijke vrijheid

Afhankelijk van de symptomen staan

veroorloofd en prikkelt de lezer zelf na te

behandelaren en ouders steeds voor

VERBETERING IN DE HERSENEN

denken. Uiteraard heeft hij vele referenties

nieuwe beslismomenten en afwegingen.

Een ander terugkerend thema rond ADHD-

toegevoegd en onderbouwt hij wat hij

Welke signalen duiden bijvoorbeeld op

medicatie is het verslavende effect, omdat

schrijft met argumenten.

onder- of overbehandeling? Bijvoorbeeld

ADHD-medicijnen op speed lijken. Dumont:

bij slaapproblemen, veroorzaakt door de

“Op zich is de angst voor verslaving begrij-

MAXIMALE DOSERING

medicatie? Een kind krijgt dan dikwijls

pelijk. Maar het blijkt dat de medicijnen juist

Dumont, zelf werkzaam in de ziekenhuis-

melatonine, een middel dat onlangs negatief

een beschermend effect hebben op het

apotheek in het Amsterdam UMC locatie

in het nieuws kwam. “Je kunt natuurlijk

ontwikkelen van een verslaving, doordat ze

AMC, gaat in zijn boek uit van thema’s uit de

vragen stellen bij de noodzaak van de ADHD-

de ADHD verminderen.” Wat hij ook vaak

praktijk. Zo beschrijft hij een praktijkgeval

medicatie, maar je hebt ook te maken met

tegenkomt, is de bewering dat de medicatie

waarin de ouders van een kind van acht jaar

de structuur in een gezin.

slecht zou zijn voor het karakter en de her-

iedereen die erbij betrokken is, er iets van

te maken kregen met een apotheker die

er medicijnwijzigingen nodig zijn, ook bij de niet-acute farmacotherapeutische zorg.”

senen kapot zou maken. “Al het beschikbare

weigerde om de voorgeschreven dosering te

AFWEGINGEN EN CONTROLES

bewijs laat echter het tegenovergestelde

leveren, omdat deze de maximale dosering

Het boek geeft een stappenplan waarin de

zien: de hersenstructuren verbéteren eerder:

overschreed. “In het verleden zag je wel eens

richtlijnen zijn terug te lezen. “Ik geef een

ze gaan meer lijken op die bij leeftijdgenoten.

een moeizame relatie tussen behandelaar

eenvoudige tabel die de adviezen uit de

Ook maatschappelijk gezien doen de meeste

en apotheker. Dat komt nu gelukkig weinig

richtlijnen bundelt: welke afwegingen de

kinderen met medicatie het beter. Ze hebben

meer voor.” De dosering overschreed de

behandelaar dient te maken en met welke

minder moeite met functioneren op school

maximale dosering die door de fabrikant

risico’s hij rekening moet houden. De cardio-

en in de maatschappij. Dat is grote winst.” <

JOUW ROL

JOUW ROL BIJ ADHD-MEDICATIE › Wees in ‘coronatijd’ extra alert op bijwerkingen, maar ook op stress en angst. Gaat het wel goed in het gezin? › Je hebt nu nog meer dan anders een signaalfunctie en bent een belangrijke vraagbaak voor ouders.

UA032020

BIJWERKING BELICHT

ALLERGISCHE HUIDREACTIES

In de rubriek Bijwerking Belicht bespreekt Bijwerkingencentrum Lareb in elk nummer van UA een bijwerking. Dit keer: meldingen van overgevoeligheidsreacties van de huid: zonovergevoeligheid bij gebruik van lamotrigine en ernstige allergische reacties en huidreacties bij gebruik van broomhexine en ambroxol.

ZONOVERGEVOELIGHEID BIJ LAMOTRIGINE

matische stressstoornis (PTSS). Lamotrigine

middelenbureau EMA onder de aandacht

beïnvloedt de informatieoverdracht via de

geweest. Dit was nadat een toename werd

Zonovergevoeligheid of fotosensitiviteit is

zenuwen in de hersenen.

gezien in het aantal meldingen van ernstige

een bekende bijwerking van diverse genees-

allergische reacties en ernstige huidreacties bij gebruik van broomhexine en ambroxol.

uv-licht. Het medicijn kan de huid namelijk

ERNSTIGE ALLERGISCHE REACTIES EN HUIDREACTIES BIJ GEBRUIK VAN BROOMHEXINE EN AMBROXOL

gevoeliger maken voor zonlicht of kunst-

Bijwerkingencentrum Lareb heeft in totaal

de ernstige allergische reacties en ernstige

matig uv-licht. Dat geeft een verhoogd risico

57 meldingen gekregen van klachten die

huidreacties die kunnen optreden bij gebruik

op huidverbranding. Dit was al bekend uit

kunnen passen bij een allergische reactie

van broomhexine en ambroxol.

de internationale literatuur en Bijwerkingen-

op broomhexine entwaalf van deze meldin-

Hoewel het risico op deze reacties klein is,

centrum Lareb heeft ook drie meldingen

gen op ambroxol. Het gaat hierbij met name

krijgt Bijwerkingencentrum Lareb regelmatig

ontvangen van zonovergevoeligheid bij

om klachten als galbulten, huiduitslag en

meldingen van dit soort klachten. Het is

gebruik van lamotrigine. Hierbij werden

zwelling van het gezicht, lippen of tong

belangrijk om hier alert op te zijn. Adviseer

klachten genoemd die passen bij verbranding

(angio-oedeem). Daarnaast waren er

de patiënt daarom om bij tekenen van een

door de zon, zoals huiduitslag met jeuk op

twee meldingen van Stevens-Johnsons

allergische reactie of ernstige bijwerkingen

de aan zonlicht blootgestelde lichaamsdelen.

syndroom, een ernstige huidreactie, na

van de huid te stoppen met het gebruik en

Op dit moment staat overgevoeligheid voor

gebruik van broomhexine. Bij twaalf

contact op te nemen met de (huis)arts. <

zonlicht niet in de bijsluiter van dit middel.

meldingen was er sprake van een ernstige

Lamotrigine wordt gebruikt bij epilepsie en

reactie met een levensbedreigende situatie

Gerda Weits, farmakundige en Annerose

bij bipolaire stoornis om depressie en manie

en/of ziekenhuisopname als gevolg.

van der Mijle, apotheker, werkzaam

te voorkomen. Artsen schrijven het middel

In 2015 zijn deze allergische reacties en

bij Bijwerkingencentrum Lareb

soms ook voor bij zenuwpijn en bij posttrau-

huidreacties bij het Europees genees-

middelen zoals doxycycline, amiodaron en ciproﬂoxacine. Ook patiënten die lamotrigine gebruiken, moeten voorzichtig zijn met

JOUW ADVIES

De bijsluiters van beide middelen zijn hierop aangepast. In de bijsluiter staat sindsdien uitgebreidere informatie beschreven over

JOUW ES ADVI

Informeer patiënten die medicijnen gebruiken waarbij een verhoogde kans op zonverbranding bestaat. › Adviseer om niet naar buiten te gaan als de zon schijnt. › Gaat iemand toch naar buiten, dan kan speciale beschermende kleding helpen, in combinatie met een zonnecrème met een hoge beschermingsfactor (SPF 30-50). Dit is echter niet altijd voldoende. Mensen kunnen ondanks deze bescherming toch last krijgen van hun huid. › Omdat kunstmatig uv-licht ook een verhoogd risico geeft op zonovergevoeligheid, moet ook het gebruik van een zonnebank ontraden worden. UA32020

VAN ONZE PARTNER

PHARMALEAD VERZORGT EXTRA SCHOLING VTGM – VOORBEREID OP ‘CORONA’

Toen de coronacrisis zich aandiende,

THEORIE EN PRAKTIJK

NIEUW

was een van de zorgen in veel ziekenhuizen: kunnen we de vraag aan? Zijn er voldoende IC-bedden, IC-verpleegkundigen, apothekersassistenten in het ziekenhuis? Maar ook: kunnen er op tijd genoeg medicijnen in eigen huis worden bereid? PharmaLead en de ziekenhuisapotheek van het UMC Utrecht sloegen de handen ineen en organiseerden VTGM-trainingen (Voor Toediening Gereed Maken) voor apothekersassistenten van PharmaLead.

De opfriscursus werd verzorgd door team-

De training voor assistenten zonder eerdere

leider Anneke Emmer – die zelf veel ervaring

VTGM-ervaring vond plaats bij het UMC

heeft met VTGM. Ze maakte in samen-

Utrecht zelf. Chaymae Amara volgde deze

werking met een ziekenhuisapotheker een

training. Eerst een online theorietraining,

digitale presentatie voor de deelnemers

die werd afgesloten met een toets. Daarna

waarin de richtlijnen, principes en de

volgde 1,5 uur praktijk met voor haar nieuwe

theorie van VTGM werden opgehaald.

handelingen en procedures. “We maakten

Om ook de praktijk weer in de vingers

spuitjes en infuuszakken klaar met NaCl en

te krijgen, kwamen de assistenten op

glucose, met verschillende soorten spuitjes,

Paaszaterdag op kantoor oefenen. Elke

grotere en kleinere.” Het belangrijkste was

deelnemer kreeg als coach een collega

steriel leren werken: alles schoonmaken en

met recente VTGM-ervaring. ‘Coronaproof’:

desinfecteren, leren om niets anders meer

dus op 1,5 meter afstand, en elk koppel op

aan te raken dan de spullen die je nodig

een eigen kamer. Met NaCl, infuuszakken,

hebt als je eenmaal je handschoenen aan

Om extra apothekersassistenten voor

optrekspuiten, opzuignaalden, cassettes

hebt, de juiste volgorde van handelingen

VTGM beschikbaar te hebben, werden

en spikes oefenden de assistenten met het

en rekening houden met de ﬂow in de

twee korte trainingen georganiseerd.

optrekken, verdunnen en uitvullen. De coach

LAF-kast. “Fijn dat ik dit heb geleerd en

Bij PharmaLead zelf vond een opfriscursus

gaf waar nodig aanwijzingen of correcties.

nu ook klaar ben voor een opdracht in een

plaats voor hun apothekersassistenten

ziekenhuisapotheek”, vindt Chaymae, die

met ervaring in VTGM, die het al een tijd

FIETSEN

niet meer hadden gedaan. Bij het UMC

Sandra van der Zanden was een van de

Utrecht werd een korte training gehouden

deelnemers. Ze had al vijftien jaar geen

“Echt goed van PharmaLead, zo’n voor-

voor degenen die – buiten de ervaring

bereidingen meer gedaan. “Maar het is net

bereiding op extra vraag naar bereidende

tijdens de opleiding – nog niet eerder

ﬁetsen”, is haar ervaring. “Je hebt het zo

assistenten”, vinden Sandra en Chaymae.

hadden bereid. Het ziekenhuis zou dan een

weer in de vingers.” Ook de theorie had ze

“Zo kunnen wij ons steentje bijdragen in

beroep kunnen doen op PharmaLead als er

zo weer te pakken. Nieuw was voor haar

moeilijke tijden.” <

meer bereidende apothekersassistenten

dat je geen gezichtsmake-up op mag

nodig zouden zijn, ook om de verpleegkun-

hebben. “Ik kan zo weer aan de slag”, con-

digen te ontlasten, die anders vaak zelf

cludeert ze. “Mooi dat ik zo mijn steentje

medicatie voor toediening gereedmaken.

kan bijdragen in deze crisis.”

inmiddels drie jaar bij PharmaLead werkt.

UA32020

GRATIS ONLINE LEREN EN TOETSEN; DOE ÓÓK MEE OP APOWEB.NL!

ONLINE LEREN MET APOWEB Op ApoWeb.nl volgen apothekersassistenten gratis online training over producten die in de apotheek verkrijgbaar zijn. Hoe meer kennis, hoe beter het advies aan de klant. Een goed geïnformeerde klant zorgt voor een goede omzet.

Een gevolgde cursus levert een certiﬁcaat en sterren op. Met die sterren spaar je voor leuke cadeaus!

BEKIJK ONS CURSUSAANBOD EN SCHRIJF JE IN OP APOWEB.NL

ELENA’S VERHAAL

GOEDE TIJDEN, SLECHTE TIJDEN Voor de apothekersassistenten die in 2009 ook in een openbare apotheek werkzaam waren, roept het nieuwe griepvirus covid-19 een déja-vu-gevoel op. Toen heerste immers de Mexicaanse griep. Twee periodes waarin we soms anders moe(s)ten handelen dan we gewend zijn.

Ook in 2009 ontstond paniek omdat het virus zich snel zou kunnen verspreiden. Kinderen tussen 6 maanden en 4 jaar kregen via het RIVM het vaccin tegen Inﬂuenza A. De risicogroepen en bijna alle patiënten die griepverschijnselen vertoonden, kregen op recept de virusremmer oseltamivir (Tamiﬂu).

duur van oseltamivir van vijf naar zeven

in- en uitademen. En hoe zit het met de

jaar, gebaseerd op gegevens over de

privacy van de mensen? Want om een

aanwezigheid van ontledingsproducten en

gesprek te voeren met een patiënt achter

de uiteenvaltijd van de capsules na zeven

een scherm en op 1,5 meter afstand,

jaar (bron: Ge-Bu 2011). Daarom kregen

moet je wel wat harder praten om je

we in de apotheken de opdracht om een

verstaanbaar te maken. Privacygevoelige

blanco etiket over de houdbaarheidsdatum

informatie, zoals geboortedatum, adres

te plakken.

en andere persoonlijke kwesties, worden luidkeels over de balie geroepen.

1,5 METER VOORRAAD

En nu zitten wij in 2020. Met weer een

NOOD

De overheid was al in 2003 begonnen

griepvirus dat wereldwijd zoveel slacht-

Helaas kan het even niet anders, en er is

zich voor te bereiden op de komst van de

offers maakt. In elke apotheek roeien we

een noodverordening van kracht die dit

vogelgriep vanuit Azië, daarom had men

met de riemen die we hebben, want voor-

toelaat. Want nood breekt wet.

miljoenen kuren Tamiﬂu aangeschaft.

bereid waren we niet op het coronavirus,

Regels zijn er voor goede tijden. In slechte

Toen het Mexicaanse griepvirus in 2009

ofwel covid-19. De patiënten moesten

tijden – en daar kunnen we wat het corona-

eenmaal in Nederland op grote schaal

eerst 1,5 meter afstand van de balie hou-

virus betreft zeker van spreken – is de

uitbrak, bleek dat een groot deel van de

den, later volgden ook de ‘spatschermen’.

praktijk heel anders! Wat echter altijd geldt,

miljoenen kuren Tamiﬂu al ruim over de

Er kunnen geen gesprekken plaatsvinden

is dat we in alle omstandigheden de best

datum waren (minstens een halfjaar)!

in de kleine spreekkamers en er wordt

mogelijke zorg proberen te leveren. <

Maar het Europees Geneesmiddelenbureau

geen inhalatie-instructie gegeven waarbij

EMA verlengde in 2009 de houdbaarheids-

de patiënt tegenover jou zit en diep moet

UA032020

Geef jij om je vak? Laat jouw stem dan horen en word nu lid van Optima Farma! Waarom? Wij zorgen dat jouw stem gehoord wordt bij overheid en andere partijen. Zo maken wij het verschil voor de dagelijkse werkzaamheden in de apotheek en de ontwikkeling van jouw vak. Hoe meer leden hoe meer we voor je kunnen doen! Als lid krijg je: • maandelijks de Optima Farma Nieuwsbrief per e-mail • korting op Optima Farma activiteiten (congres, symposium e.d.) • 10% korting op een abonnement van Accredidact • 6x per jaar het vakblad UA zie verder www.optimafarma.nl/lidmaatschap/

BEROEPSVERENIGING VOOR APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN, FARMACEUTISCH MANAGERS

www.optimafarma.nl

Beantwoord jij alle vragen met ja?

Benieuwd hoe je jouw apotheek kan versterken?

Heb je interesse in het openen van een extra vestiging?

Ben je commercieel en wil jij jouw klantenkring vergroten?

Wil jij de consument zo breed mogelijk van dienst zijn?

Dan zijn wij op zoek naar jou! De consument wordt steeds zelfredzamer en heeft meer de behoefte aan gemak en advies onder één dak. Wat doe jij met deze ontwikkelingen? De start van een DA drogisterij, naast je huidige apotheek, biedt je veel mogelijkheden. Je biedt de consument een totaal aanbod aan producten Een medicijn afhaalpunt in de drogisterij Uitbreiding van je klantenkring Hogere omzet van je handverkoop

20200512-NDS-adv-186x133mm.indd 1 20200512-NDS-adv-186x133mm.indd

UA032020

Benieuwd naar een samenwerking met ons? Kijk eens op onze site www.da.nl/over-da/ ondernemer-wordenda. Of neem contact op via acquisitie@da.nl.

12-05-2020 17:19 12-05-2020

SUPPLEMENT

EEN VEGANISTISCH VOEDINGSPATROON, WAAR MOET JE OP LETTEN?

Plantaardige, ofwel veganistische, voeding is de afgelopen jaren erg populair geworden, waardoor we een verschuiving zien in het eetpatroon van veel mensen. Mensen kiezen om verschillende redenen voor plantaardig: het milieu, dierenwelzijn en/of vanwege de eigen gezondheid. Maar er kunnen ook tekorten ontstaan. Waar moet je op letten als je overstapt naar een plantaardige dieet?

WAT IS EEN VEGANISTISCH VOEDINGSPATROON?

MICRONUTRIËNTEN

naar buiten gaan, is het voor veganisten van

Plantaardige voeding bevat minder micro-

belang om een supplement met vitamine D

Een veganistisch voedingspatroon houdt

nutriënten zoals calcium, vitamine B1 en

te gebruiken, en daarbij te kiezen voor

in dat je geen producten van dierlijke

zink dan dierlijke voeding. Soms bevat plant-

vitamine D2, de plantaardige variant van

herkomst eet en drinkt. Veganisten eten

aardige voeding een voedingsstof in een

vitamine D.

geen vis, vlees, kaas, zuivelproducten en

vorm die minder goed opgenomen wordt. Dit

De belangrijkste bron van vitamine B12

eieren. Deze dierlijke voedingsmiddelen

geldt bijvoorbeeld voor ijzer. Gelukkig zijn er

zijn dierlijke producten. Voor veganisten is

bevatten echter verschillende essentiële

genoeg producten die deze micronutriënten

het dus noodzakelijk om een supplement

voedingsstoffen die het lichaam nodig

wel bevatten en plantaardig zijn.

vitamine B12 in te nemen. Dit wordt geproduceerd door bacteriën en past dus

heeft om verschillende functies uit te

goed in een veganistisch voedingspatroon.

oefenen. Kiezen voor plantaardige produc-

EXTRA VITAMINES: B12 EN D

ten kan, maar je hebt een grote kans om

Vitamine B12 en vitamine D komen niet

tekorten te ontwikkelen. Waar moet je op

voor in een volledig plantaardige voeding.

Samengevat is het bij het volgen van een

letten en kun je volwaardig eten met een

De belangrijkste bron van vitamine D is zon-

plantaardig voedingspatroon van belang

volledig veganistisch voedingspatroon?

licht. Daaruit maakt het lichaam ongeveer

om gevarieerd te eten en een supplement

tweederde deel aan van de hoeveelheid die

vitamine D en vitamine B12 te gebruiken. <

VOEDINGSSTOFFEN

we dagelijks nodig hebben. Naast voldoende

Een plantaardig voedingspatroon bevat relatief minder energie en eiwitten. Je moet

TABEL

dus opletten dat je niet te weinig energie (kilocalorieën) binnenkrijgt, tenzij je wilt

Micronutriënten

Plantaardige voedingsmiddelen

Waar is het voor nodig?

afvallen. Daarom is het belangrijk om

Calcium

Groente, noten en peulvruchten

Voor de instandhouding van normale botten en het draagt bij aan een normale werking van de spieren.

Vitamine B1

Peulvruchten, sojaproducten, noten, pinda’s, zaden, volkoren graanproducten

Voor de verbranding van koolhydraten. Daarnaast speelt het een rol in het zenuwstelsel en het functioneren van het hart.

Zink

Noten en graanproducten, zoals volkorenbrood en rijst

Instandhouding van normale botten, gezichtsvermogen en cognitieve functies.

IJzer*

Volkoren graanproducten, peulvruchten, sojaproducten, donkergroene groente en noten

Het speelt een rol in het celdelingsproces en het bindt zuurstof in hemoglobine. Daarmee draagt het bij aan de vermindering van vermoeidheid.

plantaardige voedingsmiddelen met veel energie te eten, zoals noten en avocado. Daarnaast is het van belang om voldoende eiwitten binnen te krijgen, omdat eiwitten bijdragen aan de instandhouding van de spiermassa. Eet daarvoor voldoende noten, peulvruchten, volkoren graanproducten en sojaproducten.

*Combineer ijzer met vitamine C omdat dit de opname van plantaardig ijzer (non-heem) bevordert.

UA032020

KENNISTEST

Elena Nita, winnares 2019

Wil jij weten hoe het staat met je kennis? Doe mee en test je kennis met de Grote Apothekersassistenten Kennistest 2020.

OOK DIT JAAR KUN JE WEER MEEDOEN MET DE GROTE APOTHEKERSASSISTENTEN KENNISTEST

WANNEER KUN JE MEEDOEN? Je bent gediplomeerd apothekersassistent en werkt in een openbare apotheek, poliklinische apotheek, ziekenhuisapotheek of apotheekhoudende huisartspraktijk. Ook als farmaceutisch consulent, farmaceutisch manager of farmakundige met als basis het diploma Apothekersassistent kun je meedoen.

MAAK KANS OP FANTASTISCHE PRIJZEN! De winnaar ontvangt in elk geval een mooie award, een gratis jaarlidmaatschap van de beroepsvereniging Optima Farma en gratis toegang tot het Optima Farma-congres. Wat de hoofdprijs en andere prijzen zijn, blijft nog even een verrassing. Hierover kun je meer lezen in het volgende nummer van UA.

VERDIEN ACCREDITATIEPUNTEN! Er wordt accreditatie aangevraagd. In 2019 was de Grote Apothekersassistenten Kennistest geaccrediteerd voor 4 punten.

BELANGRIJKE DATA • Inschrijven: vanaf 18 april 2020 • Deelname: van 25 mei t/m 30 augustus 2020 • Prijsuitreiking: 22 september 2020

KIJK VOOR MEER INFORMATIE, VOORWAARDEN EN AANMELDING OP: www.apoweb.nl > www.optimafarma.nl/kennistest > www.ua.nl/kennistest De Grote Apothekersassistenten Kennistest 2020 is een gezamenlijk initiatief van:

LET OP DE AANKONDIGINGEN!

ZELFZORG

NATUURLIJKE AANPAK VAN ARTROSE Sommige natuurlijke middelen kunnen effectief zijn bij artrose. Ze doen niet onder voor de gewone pijnstillers, zoals blijkt uit de registratie als geneesmiddel van glucosamine. Dat was de boodschap van ziekenhuisapotheker Bart van den Bemt op de masterclass ‘Gewrichten - de milde aanpak’, georganiseerd door Pharma Nord. Van den Bemt is ziekenhuisapotheker bij de Sint Maartenskliniek, een kliniek die gespecialiseerd is in aandoeningen op het gebied van bewegen. De masterclass kon vanwege de coronamaatregelen worden gevolgd via internet.

Maar de werkzaamheid daarvan bij artrose

daarvan zelfs geregistreerd als zelfzorg-

valt nogal tegen, blijkt uit onderzoek. Met

geneesmiddel. En bovendien: deze stoffen

paracetamol, NSAID’s (in hogere doseringen)

werken op het kraakbeen. Glucosamine

en opioïden neemt de pijn ongeveer evenveel

stimuleert de productie van glycosamino-

af als met placebo. Ze helpen wel, maar dat

glycanen (een vochtvasthoudend bestand-

is misschien een placebo-effect. Bovendien

deel van kraakbeen), chondroïtine is zelf een

hebben met name NSAID’s en opiaten wel

bestanddeel van kraakbeen. Beide hebben

bijwerkingen.

ook een ontstekingsremmend effect. Van

Daarom raadt Van den Bemt aan om na

glucosamine is een duidelijke werkzaamheid

drie maanden met een pijnstiller te stoppen.

aangetoond bij artrose van de knie.

Als de symptomen dan weer terugkeren, kun je de behandeling eventueel herstarten.

Glucosamine en chondroïtine geven ongeveer evenveel verlichting als een NSAID of

OF EEN NATUURLIJK MIDDEL?

als paracetamol, en met name bij ernstige

Maar je kunt ook een natuurlijk middel

artrose doen ze het beter dan placebo. Net

proberen. Want waarom zou je daar minder

als bij traditionele pijnstillers raadt Van den

KRAAKBEENSTOFWISSELING

van verwachten? “Ook acetylsalicylzuur

Bemt aan om de behandeling met glucosa-

Artrose wordt vaak omschreven als slijtage

begon immers als wilgenextract en opiaten

mine of chondroïtine altijd na drie maanden

van het kraakbeen. Dat is onjuist, vertelde

komen uit de papaver”, aldus Van den Bemt.

te evalueren. Ook is het belangrijk de patiënt

Bart van den Bemt. Artrose is een stofwisse-

Van de volgende natuurlijke middelen (meest

erop te wijzen dat het vier tot acht weken

lingsziekte. Het kraakbeen slijt niet af, maar

voedingssupplementen) is in onderzoek bij

kan duren voordat er een effect optreedt.

er is te veel afbraak en te weinig opbouw.

artrose een (mogelijk) pijnstillende werking

Daardoor gaan gewrichten verkeerd staan

aangetoond: Boswellia, curcumine, MSM

“Elk mens reageert anders, dus het is altijd

en wordt bot niet meer beschermd door het

(methylsulfonylmethaan), avocado-soja-

het proberen waard”, aldus Van den Bemt.

kraakbeen. Dat geeft pijn, ontsteking en

boon-olie, glucosamine en chondroïtine. De

“En adviseer dan een product van goede

verdere aantasting. Ook gaat het bot pijnlijke

laatste drie hebben bovendien nauwelijks

kwaliteit: met het juiste doseringsadvies

uitsteeksels vormen.

bijwerkingen. Van andere supplementen is

(1500 mg); dat ook werkelijk deze dosering

Het zou dus logisch zijn om de behandeling

nog onvoldoende of geen effect aangetoond.

bevat en dat makkelijk doseerbaar is, zo zuiver mogelijk en met een aantrekkelijke

van artrose te richten op de stofwisseling van kraakbeen. Er zijn echter geen recept-

TOCH DE STOFWISSELING

geneesmiddelen die dit aanpakken. Dus

Glucosamine en chondroïtine zijn het best

wordt er vaak gegrepen naar de pijnstillers.

onderzocht en glucosamine is op basis

prijs.” <

UA032020

ZELFZORG

VAKANTIE

IN EIGEN LAND

Normaal gesproken geef je voor en tijdens de zomer veel adviezen over het meenemen van medicijnen op reis, de behandeling van reisziekte, reizigersdiarree en de samenstelling van de reisapotheek. Dit jaar is alles anders. Het adagium â&#x20AC;&#x2DC;Blijf thuis!â&#x20AC;&#x2122; blijft nog lang naklinken en doorwerken in deze coronatijd. De vakantie brengen veel mensen nu door in eigen land. En dat vraagt een aangepast advies.

UA032020

EERSTE HULP BIJ VERBRANDING

Blijven we thuis, huren we een huisje, doen

menstruatiepijn krijg je ook in eigen land en

we aan woningruil of vinden we misschien

wil je snel kwijt zijn, om toch van de vakantie

toch een kampeerplek? Dat zijn de afwe-

te kunnen genieten. Paracetamol is eerste

Toch een beetje te lang in de zon geweest?

gingen voor dit jaar, in plaats van: gaan we

keuze, maar bij pijn met een ontsteking kan

Of per ongeluk een hete pan of een barbe-

naar het noorden of het zuiden, met de auto

een NSAID zoals ibuprofen of naproxen een

cuerooster aangeraakt? Dan kan een

of het vliegtuig, en hoe kan ik het beste mijn

goede keus zijn. Denk ook aan speciale

verkoelend en verzorgend product van

medicijnen meenemen?

pijnstillers voor kinderen.

pas komen.

Op vakantie in eigen land, dat betekent:

VERBANDMIDDELEN

MAAG EN DARMEN

geen vaccinaties nodig, minder kans op

Pleisters, een zwachtel, verbandtape, een

Op vakantie kunnen maag en darmen een

reizigersdiarree, minder problemen met het

wondontsmettingsmiddel: allemaal zaken

beetje van slag raken. Voor mensen die wel

meenemen van medicijnen. Maar mensen

die niet mogen ontbreken in de reisapo-

eens last hebben van maagzuur kan het

moeten wel altijd bedacht zijn op ongelukjes

theek. Vallen, stoten of je per ongeluk

handig zijn een middel tegen brandend

(in meerdere betekenissen), de gevolgen

snijden komt immers ook in eigen land voor.

maagzuur mee te nemen.

van een wandeling in de natuur en zeker in

Ook is het verstandig een thermometer mee

De kans op diarree in eigen land is niet

deze tijd moeten ze ook een goede hygiëne

te nemen, evenals steriele gaasjes en

groot, maar zoals het gezegde luidt:

in acht nemen.

wondverzorgende zalf.

‘beter mee verlegen dan om verlegen’. De barbecue kan bijvoorbeeld wel eens

TEKEN, MUGGEN EN ANDERE BEESTJES

een voedselvergiftiging opleveren. Daarom

Wat betreft insecten en andere prikkende,

en ORS in de reisapotheek op te nemen.

stekende en bijtende beestjes valt te

Zoals je weet, mag loperamide niet worden

HYGIËNE

denken aan diverse soorten middelen:

gegeven aan kinderen jonger dan acht jaar.

Dankzij de coronacrisis hebben we geleerd

– een middel dat insecten op een afstand

Een aantal tips om de vakantie zonder gezondheidsproblemen door te komen.

is het verstandig een middel tegen diarree

om hygiënische maatregelen beter in acht

houdt. Middelen met DEET zijn het meest

VOOR DE VROUW

te nemen. Een desinfecterende gel of spray,

effectief tegen zowel muggen als teken;

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd zullen

in kleine ﬂacon, is handig om bij de hand te

– setjes om teken te verwijderen;

ongetwijfeld tampons en/of maandverband

hebben.

– een insectenbeetuitzuiger (met verschil-

in hun koffer stoppen. Ook al slikken ze

lende zuignapjes, ook voor slangenbeten);

REISZIEKTE

misschien de pil door om niet ongesteld te

– een jeukstillend middel voor als je toch

worden, je weet nooit wat het lichaam doet.

Ook al is de reis minder lang, reisziekte kan

door een mug, horzel of kwal te pakken

Bedenk dat de werking van de anticoncep-

heel vervelend zijn. Heeft iemand in het

bent genomen.

tiepil vermindert bij braken of waterdunne

reisgezelschap last van reisziekte, adviseer

Adviseer om bij een tekenbeet altijd een

diarree. Adviseer om daarom ook condooms

dan om tabletjes of druppels tegen reis-

dokter te bezoeken, ook al is de teek

mee te nemen. <

ziekte mee te nemen (cinnarizine, cyclizine

succesvol verwijderd.

of meclozine). Of om bij de huisarts een recept voor scopolaminepleisters te halen.

ZONBESCHERMING EN -VERZORGING

ALLERGIE

Hopelijk krijgen we in Nederland een mooie

Hooikoorts? Dan is het raadzaam een

zomer. Zonbescherming is dan wel belang-

antihistaminicum mee te nemen, al of niet

rijk. Let op dat je een factor adviseert die

op recept. Dit kan in de vorm van tabletten,

geschikt is voor het huidtype van je klant.

oogdruppels en neusdruppels.

Voor baby’s en kinderen adviseer je een product dat geschikt is voor de baby- of

PIJNSTILLERS

kinderhuid. Na een dagje in de zon kan de

Pijnstillers zijn een onmisbaar onderdeel van

huid verzorgd worden met een verkoelende

de reisapotheek. Want hoofdpijn, spierpijn of

aftersun-lotion.

UA032020

PRODUCTTIPS Advertenties

PRODUCTTIP

SUDOCREM HEET NU SUDOCREM MULTI-EXPERT

MET HET HANSAPLAST REISSETJE

PARACETAMOL 1000 MG

Voor jong en oud

Altijd de optimale wondverzorging bij de hand

90 stuks-verpakking

Baby's en kleine kinderen zijn extra kwets-

Of het nu gaat om een kleine snee in de vinger of om een postoperatieve wond met hechtingen: wonden maken deel uit van het dagelijks leven. Gelukkig hoeft een goede wondverzorging niet ingewikkeld te zijn met de volgende drie stappen.

Sinds januari 2019 wordt paracetamol niet meer vergoed via de basisverzekering. Een interessant alternatief is de OTC-variant Paracetamol 1000 mg. Naast de bestaande verpakking van 30 tabletten introduceert Teva nu ook een verpakking met 90 tabletten.

baar voor luieruitslag tijdens de allereerste ontlasting, als ze tandjes krijgen, als ze overgaan van borst- op ﬂesvoeding en als ze voor het eerst vast voedsel eten. Maar ook als de huid wat ouder is, dan kan deze net iets meer bescherming nodig hebben. Luieruitslag is een alledaags fenomeen bij baby’s. Maar ook de oudere, kwetsbare huid die langdurig in contact komt met urine en ontlasting kan last krijgen van zogenaamde incontinentie-uitslag. Gelukkig kun je iets doen. Sudocrem MultiExpert is een medisch hulpmiddel ter behandeling en ter voorkoming van

Reinig de wond van vuil en bacteriën met Hansaplast Wondspray om infecties

Voor de patiënten die chronisch paracetamol

te voorkomen.

slikken is dit een aantrekkelijkere verpakking.

Bescherm de wond met Hansaplast Pleisters tegen vuil en bacteriën om een ongestoorde genezing mogelijk te maken.

medicatiebewaking nodig, maar geen UA-

Genees de wond met minder kans op

maakt het een uniek product. Het behandelt en voorkomt luieruitslag en incontinentieuitslag. Bovendien helpt het ook bij een ruwe, schrale en geprikkelde huid en is het geschikt

vragenlijst.

littekenvorming door Hansaplast Wondhelende Zalf regelmatig aan te brengen tot de wond volledig is genezen.

luieruitslag en incontinentie-uitslag bij volwassenen. De bijzondere samenstelling

Dit product is exclusief verkrijgbaar in de apotheek, zonder recept. Voor dit product is

Het volgen van deze drie stappen laat een

PARACETAMOL 1000 MG OTC Verpakking

90 strip

30 strip

ZI-nummer

16824997

15996964

AIP

€ 5,84

€ 2,88

AVP inclusief btw

€ 9,95

€ 4,99

wond tot 2x sneller genezen t.o.v. een onbehandelde wond. Het Hansaplast

Om deze introductie onder de aandacht te

Reissetje zorgt ervoor dat je altijd de nodige

brengen bij de patiënten in uw apotheek zijn

producten bij de hand hebt.

er twee soorten wobblers beschikbaar. Eén is voor aan het schap en zorgt voor extra

om schaafwonden mee te behandelen. Het

attentiewaarde voor het product. De andere

beschermt, verzacht en helpt bij een rode en

wobbler is voor wanneer u het product liever

kwetsbare huid.

achter de balie plaatst. Deze wobbler kan dan bij de Paracetamol 500 mg in het schap

BESTEL DE WOBBLERS VIA MYTEVA.

www.sudocrem.com

UA032020

www.hansaplast.nl

www.teva.nl

NL/OTC-CH/20/0006e

geplaatst worden.

ZELFZORGNIEUWS

Advies nodig bij zelfzorgmiddel

Zelfredzaamheid bij kleine kwalen groot tijdens corona-uitbraak

Slechts één op de drie consumenten leest voorafgaand aan

Zeker tijdens het hoogtepunt van de coronacrisis maakten

het gebruik van een nieuw zelfzorgmiddel de volledige

huisartsen zich zorgen over zorgmijders: mensen die de

bijsluiter door, blijkt uit onderzoek van bureau Kantar. Als

huisarts niet durven te bezoeken met een kwaal. Bij ernstige

een middel eerder is gebruikt, wordt de bijsluiter meestal

klachten is dat natuurlijk een terechte zorg! Maar het blijkt

helemaal niet meer gelezen. Veel mensen blijven behoefte

dat consumenten goed in staat zijn om eenvoudige gezond-

hebben aan een persoonlijk advies.

heidsklachten zelfstandig te verlichten en daarmee ontlasten ze de eerstelijnszorg.

Leest hele bijsluiter

Leest belangrijke delen uit de bijsluiter (wijze van gebruik en bijwerkingen)

Bij een niet eerder gebruikt geneesmiddel

36%

54%

Bij een ooit eerder gebruik geneesmiddel

10%

31%

Bij een pas gebruikt geneesmiddel

14%

Dat meldde Neprofarm (brancheorganisatie van fabrikanten en importeurs van zelfzorgproducten) begin mei. Uit het onderzoek Marktpeiler April waarin 1018 mensen werden ondervraagd, bleek dat patiënten met verschillende kleine kwalen zich op eigen kracht goed kunnen redden. Zij weten dat de klachten in hun geval onschuldig zijn en ze kunnen zonder tussenkomst van een huisarts de symptomen

Volgens Blom zijn deze percentages nog aan de hoge kant,

verlichten.

want het ging om een online vragenlijst, waarbij het aantal laaggeletterden was ondervertegenwoordigd. Als een geneesmiddel eerder is gebruikt, lezen veel mensen de bijsluiter dus niet. “Omdat ze het al kennen.” Maar mensen overschatten hun kennis, stelt Blom op basis van andere onderzoeken. En 35-40% vindt de bijsluiter te moeilijk te begrijpen. Goed advies door de apothekersassistent is dan ook van groot belang bij de verkoop van zelfzorgmiddelen. Niet alleen over de wijze van gebruik, maar vooral ook over welk middel voor deze patiënt de beste keus is en wanneer iemand toch beter naar de huisarts kan gaan.

In maart van dit jaar hebben 890 respondenten last gehad van een of meerdere kleine kwalen, zoals rugpijn, verkoudheid en keelpijn. Van hen heeft 80% geen contact opgenomen met de huisarts. Maar slechts 14% van hen heeft het contact met de huisarts vermeden uit angst voor corona of om de huisarts te ontlasten. Het overgrote deel van degene die geen contact met de huisarts opnamen (86%) nam echter geen contact met de huisarts op omdat ze weten dat de aandoening onschuldig is of omdat het hen lukte om de klachten zelf te verlichten. (Bron: Neprofarm)

(Bron: Pharmaceutisch Weekblad)

PRODUCTINFORMATIE PARACETAMOL TEVA 1000 MG TABLETTEN Handelsnaam: Paracetamol Teva 1000 mg, tabletten. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling van de werkzame bestanddelen: per tablet 1000 mg paracetamol. Farmaceutische groep: analgetica, antipyretica. Farmaceutische vorm: tablet. Indicatie: Milde tot matige pijn en/of koorts. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of voor (één van) de hulpstoffen. Belangrijkste waarschuwingen/voorzorgen: De totale dosis paracetamol moet niet worden overschreden. Voorzichtigheid is geboden bij hepatocellulaire insufficiëntie, Gilbert’s syndroom, chronisch alcoholgebruik, nierinsufficiëntie, dehydratie, chronische ondervoeding, glucose-6-fosfaatdehydrogenasedeficiëntie en hemolytische anemie; Er moet onmiddellijke medische zorg worden gezocht bij een overdosering ook als de patiënt zich goed voelt. Dit vanwege het risico op onherstelbare leverschade. Belangrijkste bijwerkingen: ernstige bijwerkingen die zelden optreden zijn: depressie, leverfalen, geelzucht, angio-oedeem, urticaria. Zeer zelden treedt op: hypoglykemie, hepatotoxiciteit, steriele pyurie (troebele urine) en renale bijwerkingen (bijv. nierfalen). Een toediening van 7,5 gram paracetamol kunnen leiden tot leverschade (bij kinderen boven 140 mg/kg); hogere doseringen veroorzaken onomkeerbare levernecrose. interstitiële nefritis na langdurig gebruik van een hoge dosering kan optreden (frequentie niet bekend). Afleverstatus: UA. Registratiehouder: Teva Nederland BV, Swensweg 5 2031 GA Haarlem, Nederland. Datum laatste herziening SPC: 05-10-2017. Raadpleeg voor de volledige productinformatie de geregistreerde samenvatting van productkenmerken (SPC) RVG 107337 te vinden op www.cbg-meb.nl of neem contact op met Teva Nederland BV. Tel. 0800-0228400. NL/GEN/18/0018.

UA032020

ZELFZORG

BESCHERMT SELEEN

TEGEN COVID-19?

Hoe kunnen we ons wapenen tegen het covid-19-virus? Onderzoekers zijn wereldwijd bezig om geneesmiddelen en vaccins te vinden. Maar net als bij andere infecties, geldt ook bij het coronavirus dat het belangrijk is om de eigen afweer te versterken. Mogelijk kan seleen daarin een rol spelen, vonden onderzoekers van universiteiten in China, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten in een gemeenschappelijk onderzoek1.

hoe het lichaam het virus de baas blijft

Eerder is ook gevonden dat een hiv-infectie

zodat het niet veel schade aanricht.

bij patiënten met een hoge concentratie

Een van de stoffen waar het onderzoek

seleen in hun lichaam minder makkelijk

zich op richt, is seleen. Seleen is belangrijk

ontaardt in aids.

voor veel enzymen in ons lichaam. Het komt voor in vlees, vis en graanproducten

VERDER ONDERZOEK NODIG

en komt in de bodem (en dus in de gewas-

Natuurlijk moet dit verder onderzocht

sen) van sommige streken meer voor dan

worden. Zo moet het belang van seleen

in andere. China is een groot land, waar

in verder onderzoek worden bevestigd.

zowel gebieden zijn met weinig als met veel

Ook gaan de onderzoekers op zoek naar

seleen. Vandaar dat het een geschikt land

hoe seleen invloed kan hebben op het

is om onderzoek te doen naar de effecten

beloop van de infecties. <

van seleen. Het is bekend dat ook de De impact van het covid-19-virus op de

mensen in die gebieden respectievelijk

volksgezondheid is enorm. Hoewel een deel

lage en hoge concentraties seleen in hun

van de patiënten alleen te maken krijgt met

bloed hebben. Onderzoekers bekeken de

griepachtige verschijnselen, kunnen kwets-

gegevens uit meer dan 200 steden met

bare patiënten een ernstige tweezijdige

meer dan 40 infecties in die verschillende

selenium status and reported outcome of COVID-

longontsteking krijgen die moeilijk te

gebieden.

19 cases in China. Am J Clin Nutr, 28 april 2020.

1. Zhang et al.* Association between regional

https://doi.org/10.1093/ajcn/nqaa095

behandelen is. Een lage zuurstofsaturatie

*Auteurs:

huisopname vaak noodzakelijk en sommige

RELATIE TUSSEN SELEEN EN GENEZING

patiënten moeten op de intensive care (IC)

Mensen uit gebieden met een hoge

E.W. Will Taylor, University of North Carolina,

lange tijd worden beademd. Als de long-

seleenstatus bleken een grotere kans te

Greensboro, VS

ontsteking is genezen, zijn de problemen

hebben te herstellen van een infectie met

K. Bennett en M.P. Rayman (hoofdonderzoeker),

nog niet voorbij. Door littekenweefsel in de

covid-19. In het gebied met de laagste

University of Surrey, Guildford, VK

longen moeten patiënten lang revalideren

seleenwaardes was het percentage

en mogelijk worden ze niet meer echt de

overlijdensgevallen door covid-19 het

oude. Logisch dus dat er wordt onderzocht

hoogst. Het seleengehalte in het haar

rapporten van de gezondheidscommissies van elke

hoe infectie met het covid-19-virus is te

bleek zelfs verband te houden met de

provincie, plaats over aantallen covid-19-bevestigde

voorkomen, of – als de infectie optreedt –

kans op genezing.

zieken, overlijdens, en genezen patiënten.

en plotselinge benauwdheid maken zieken-

J. Zhang, Anhui Agricultural University, Hefei, China

R. Saad, Royal Sussex County Hospital, Brighton, VK De gegevens kwamen van een niet-gouvernementele website die dagelijks updates publiceert van de

UA032020

BRANCHE

“ALS FARMACEUTISCH CONSULENT MAAK JE HET VERSCHILVOOR DE PATIËNTEN EN VOOR JE APOTHEEK” De opleiding tot farmaceutisch consulent is één grote ontdekkingstocht, ervaart Willie Bloem. “Tijdens mijn opleiding ben ik enorm gegroeid en nu, in het laatste jaar, noemt de apotheker mij al haar ‘rechterhand’. Als farmaceutisch consulent kun je taken overnemen van de apotheker, zodat die meer tijd overheeft voor andere zaken.”

Meestal gaan apothekersassistenten de

componenten van de opleiding – zoals:

Enthousiast vertelt ze hoe ze er telkens

opleiding tot farmaceutisch consulent

hoe maak je die kennis toegankelijk voor

weer achter kwam hoe ze haar nieuwe

volgen uit honger naar kennis, is de

anderen. En dan vallen de kwartjes en

kennis óók kan toepassen: hoe ze

ervaring van Randi Vat van Capabel

begint het grote genieten.” Dat is ook de

patiënten en verpleegkundigen beter

Hogeschool in Utrecht. Randi is al sinds

ervaring van Willie Bloem, farmaceutisch

inzicht kan geven in geneesmiddelen en

2006 aan de opleiding verbonden als

consulent i.o. in de ziekenhuisapotheek

het juiste gebruik ervan, hoe ze zelf inzicht

docent en opleidingsontwikkelaar.

van Medisch Centrum Leeuwarden. Ze zit

krijgt in processen op de werkvloer en hoe

“Je wil meer weten van geneesmiddelen,

in het laatste jaar van de opleiding en

die beter kunnen.

maar dan maak je kennis met andere

krijgt steeds nieuwe inzichten, zegt ze.

UA032020

BELANG VOOR DE APOTHEEK

ORGANISATIE EN MANAGEMENT

Willies opleiding wordt betaald door de

Welke taken kan een farmaceutisch

of ‘klanten’. Hebben ze een vraag, dan

apotheek en ze is één dag per week

consulent bijvoorbeeld uitvoeren? “Als

weten ze jou als vraagbaak te vinden en

vrijgesteld om te werken aan haar praktijk-

farmaceutisch consulent verbeter je

ook dat is een ontlasting voor de

opdrachten. Niet vreemd, want het is

processen, werk je aan betere voorlichting

apotheker.”

voor de apotheek een investering die

en patiëntencontacten, neem je deel aan

“Farmaceutisch consulenten zetten de

zich terugverdient, merkt ze. Al tijdens

het farmacotherapeutisch overleg met

hele farmaceutische patiëntenzorg op een

de opleiding, en zeker daarna, ontlast je

andere beroepsgroepen, regel je audits en

hoger plan en leveren een bijdrage aan de

de apotheker. “Ik neem nu al taken over

kwaliteitscontroles. Dat werpt vruchten af

therapietrouw en de medicatieveiligheid.

van de apotheker en heb processen in

voor de apotheek: de patiënttevredenheid

Ze brengen een grotere klanttevredenheid

de apotheek verbeterd.”

neemt toe, minder gedoe aan de balie,

en patiëntenbinding en weten processen

Ze legt uit: “Als farmaceutisch consulent

de poppetjes op de juiste plek… Het hele

effectiever te maken”, vat Randi samen.

vorm je een laag tussen de apotheker en

functioneren en de uitstraling van de

“Wil je het verschil maken voor de patiënt,

de apothekersassistenten. Je ziet wat er

apotheek worden beter.”

dan is deze opleiding echt iets voor jou.”

meer uit apothekersassistenten te halen.

VRAAGBAAK EN VEILIGHEID

GROEI EN VERDIEPING

Je vangt werkzaamheden weg bij de

Voorlichting geven en farmaceutische

Willie werkt aan haar eindopdracht – een

apotheker, zodat die meer tijd heeft voor

consultvoering vormen ook een belangrijk

onderzoek naar de effectiviteit van medi-

andere belangrijke zaken.” Veel openbare

onderdeel van de opleiding - en van de

catiereviews in verpleeghuizen – en

apothekers wijden zich liever aan farma-

taken van de farmaceutisch consulent.

verdedigt haar scriptie in juli. Als ze dan

ceutisch-inhoudelijke taken dan aan

Voorlichting aan patiënten, aan thuiszorg-

haar diploma krijgt, is ze ofﬁcieel

management, is de ervaring van Randi

medewerkers of medewerkers van

farmaceutisch consulent. Maar eigenlijk

en Willie. “Dat is waar ze heel sterk in zijn.

instellingen die medicatie uitdelen.

is ze geleidelijk in die rol gegroeid door

Maar de apotheek kan zoveel beter

Werk je in het ziekenhuis, dan zijn het ook

het uitvoeren van praktijkopdrachten in

functioneren als die managementkant

de verpleegkundigen aan wie je voorlichting

de apotheek. Ook in de ogen van haar

ook goed wordt opgepakt. Farmaceutisch

geeft. Belangrijk voor de medicatieveilig-

collega’s en leidinggevenden. “Mijn inzicht

consulenten kunnen de apotheker daar

heid, benadrukt Willie. “In de opleiding

in de organisatie en mijn farmaceutische

uitstekend in ondersteunen, zowel in

wordt veel aandacht besteed aan

kennis zijn enorm verbeterd. De hele

openbare als in ziekenhuis- of poliklinische

communicatie. Daardoor hebben we

opleiding geeft meer dimensie aan je

apotheken.”

geleerd om onze boodschap beter over te

brengen aan onze in- en externe collega’s

organisatorisch beter kan, je leert om

kunnen. Het is verrijkend en verdiepend.” Ze legt uit hoe zij nu al de apotheker ondersteunt: “Ik begeleid het team om processen

HBO-OPLEIDING FARMACEUTISCH CONSULENT

te verbeteren. Ook leidinggeven is niet vreemd meer. Mijn collega’s zien de meer-

De opleiding tot farmaceutisch consulent wordt gegeven aan Capabel Hogeschool in Utrecht. Het is een driejarige deeltijdopleiding voor mensen met het mbo-4-diploma Apothekersassistent en met minimaal twee jaar ervaring als apothekersassistent. Je moet werkzaam zijn in een apotheek om daar praktijkopdrachten te kunnen uitvoeren.

waarde van mijn voorstellen. Na drie jaar bén je echt farmaceutisch consulent.” <

De lessen vinden wekelijks op een vaste lesdag plaats. Gemiddeld worden er drie lessen per maand online gegeven en eenmaal per vier weken is er een klassikale les in Utrecht. Door de coronacrisis zijn de klassikale lessen nu vervallen, maar de hogeschool is al perfect toegerust voor online lessen, die zeer interactief zijn. Door gebruik van diverse werkvormen kan er ook in de virtuele lesomgeving ﬂink geoefend worden met de lesstof. MEER INFORMATIE: https://www.capabelhogeschool.nl/opleidingen/farmaceutisch/ hbo-bachelor/hbo-bachelor-farmaceutisch-consulent-deeltijd-3-jaar/#tab-0 Of scan de QR-code

UA032020

Farmaceutisch consulenten worden steeds belangrijker Investeer in je toekomst! Volg onze erkende opleiding tot farmaceutisch consulent. In deeltijd- en binnenkort ook in voltijdvariant. Exclusief bij Capabel Hogeschool.

www.capabelhogeschool.nl

BRANCHENIEUWS

Nieuwe NHG-Standaard Anticonceptie, nieuwe adviezen voor vergeten pillen

VWS trekt geld uit voor medicijnvoorraden

Begin mei jl. verscheen de herziene NHG-Standaard Anticonceptie. Wat is er veranderd?

Het ministerie van VWS trekt 115 miljoen euro uit voor maatregelen om medicijntekorten te voorkomen. De kosten worden met name besteed aan het aanleggen van een extra voorraad.

• In de herziene standaard staan handvatten (waaronder overzichtstabellen) voor de huisarts om vrouwen te begeleiden bij de keuze voor een methode. • Voor de combinatiepil zijn er eerste- en tweedekeus-

Het ministerie hoopt dat hiermee 85% minder medicijntekorten in ons land zullen optreden. Omdat de meeste

middelen aangewezen.

medicijntekorten binnen enkele maanden blijken te worden

Eerste keus is een pil met levonorgestrel 150 mcg en

opgelost, zou de ‘ijzeren voorraad’ deze maanden kunnen

ethinylestradiol 30 mcg.

overbruggen.

Tweede keus is een pil met levonorgestrel 100 mcg en ethinylestradiol 20 mcg, en de pil met gestodeen 75 mcg

Een belangrijke oorzaak van tekorten is dat de meeste

en ethinylestradiol 20 mcg.

medicijnen worden geproduceerd door slechts enkele

• Artsen besteden tijdens het consult meer aandacht aan

fabrieken in India en China. Als daar iets misgaat, is nergens

bijwerkingen, en met name ook aan psychische klachten

een alternatief te krijgen (afgezien van zelf bereiden).

(zoals stemmingsklachten of minder zin in seks).

Daarnaast werken de relatief lage prijzen die in Nederland

• Het advies bij het vergeten van de pil (meer dan 12 uur

worden betaald voor receptgeneesmiddelen niet mee.

te laat) is aangepast. Voor de eenfasecombinatiepil met ethinylestradiol geldt:

Hoewel het eerder de bedoeling was om de rekening van

– 1ste pil direct na de stopweek vergeten: advies is om

die extra voorraden neer te leggen bij de geneesmiddelen-

seks uit te stellen of een condoom te gebruiken totdat

industrie, pakt het ministerie nu zelf de portemonnee.

er zeven pillen aaneengesloten zijn geslikt.

Doordat partijen maar bleven praten, zat er geen schot in

– 2de t/m 7de pil vergeten: aanvullende maatregelen nodig als er twee of meer pillen zijn vergeten. – 8ste t/m 14de pil vergeten: aanvullende maatregelen nodig als er drie of meer pillen zijn vergeten. – 15de t/m 21ste pil vergeten: begin met de stopweek of begin met de volgende strip.

de zaak en werd er geen voorraad aangelegd. Daarnaast gaat het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) de medicijntekorten monitoren. Wekelijks komt er een update. Door die monitor kan er bij een dreigend tekort sneller actie worden ondernomen. (Bron: Skpir)

Verder zijn er veranderingen in het plaatsen van spiraaltjes (het moment na de bevalling) en het implantatiestaafje (de methode). (Bron: NHG)

UA032020

JUBILEUMPUZZEL

EEN JAAR LANG

PUZZELEN MET UA

UA is de tiende jaargang ingegaan. Dat is wel een feestje waard. Daarom trakteren we jullie op vijf puzzels met vele prijzen, met dank aan de sponsors die de prijzen ter beschikking hebben gesteld!

In de nummers 1 t/m 5 van UA jaargang 2020 staat

WAT MOET JE DOEN?

een puzzel. Per puzzel zijn diverse prijzen te winnen.

• Los de puzzel op.

Welke dat zijn, staat bij elke puzzel vermeld. Uit de

• Ga naar www.ua.nl/nieuws/puzzel2020 en volg de aanwijzingen.

vijf puzzels volgt één overall oplossing, die kans geeft op de hoofdprijs. Puzzel jij ook mee?

Hier staat ook het puzzelreglement. • Vul de oplossing van deze puzzel én jouw gegevens op dat formulier in vóór woensdag 8 juli.

Let op: je maakt alleen kans op de hoofdprijs als je

• Alles op tijd ingevuld? Dan maak je kans op een van de mooie prijzen.

de oplossingen van alle vijf de losse puzzels hebt

• Doe je mee aan alle puzzels in UA 1 t/m 5, dan maak je kans op een hoofdprijs!

ingestuurd.

• En door alleen al mee te doen, krijg je bij elke puzzel een mooie kortingscode (zie hiernaast).

UITSLAG PUZZEL UA 2: de uitkomst van de cijferkraker was: MEDICATIEBEWAKING Alle inzenders hebben een kortingscode ontvangen voor 10% korting op een Rebel&Rose-product. Uit de inzenders met het juiste antwoord zijn de volgende prijswinnaars getrokken. Een waardebon voor Rebel & Rose t.w.v. € 50,00: Wendy Bergman, Apotheek Beker, Oegstgeest; Leonie Kroon, Apotheek Olst, Olst. Avène verzorgingspakket: Mirella Potze, Apotheek Hanzeplein, Groningen. Louis Widmer zonbeschermingspakket: M. Bekkers, Apotheek Souburg, Oost-Souburg. Eucerin Hyaluron-ﬁller verzorgingspakket: Lianne Zwart, ACN Apotheek Centrumwaard, Heerhugowaard. Vichy Anti-aging pakket: N.W. Verbeek, Transmurale Apotheek St. Antonius, locatie Nieuwegein. Novexpert Hyaluronzuur Booster: Anique Zieltjens, Apotheek Heyhoef, Tilburg. Sukin Purely Ageless Anti-age pakket: Wilma Bennink, Apotheek Groenlo, Groenlo. Make-uppakket (catrice en essence): Sabine Broens, Apotheek Renkum, Renkum. Allemaal van harte gefeliciteerd!

UA032020

A E S U A N T S N A X A L E R

A C G I N P U H A R T R O S E

V S I S U C L U C L L E N N T

E S T N U D R A T I D V I E R

D E R M I E K E A P Z E T E O

O C O U A M L N M T Z L M A M

C E T V C B A N I E J A N C B

R F A I A N K T N Z K E M I O

A E L T N F E I S T M U S T C

B L A A S X R N E I S O U Y Y

L I H D Z I A Z E U H P R L T

A C N E P Z R R U C D I E O E

A B I S F O S F O N A A T C N

R L A V O T N P H H E A U N G

O I N V I I D M W E T T P O A

ACNE

SEDATIVUM

ANEMIE

TABLET

ANTIHISTAMINICA

THORAX

ARTROSE

TNF

ASPIRINE

TROMBOCYTEN

ASTMA

UAD

BARCODE

ULCUS

BISFOSFONAAT

UMC

BLAAS

UTERUS

COPD

VOORZETKAMER

CREME

WHO

ECG

ZALF

FECES

ZETPIL

INFUUS

ZICHT

INHALATOR

ZINK

KNMP LEVER MUCUS NAUSEA NIEZEN NVFZ ONCOLYTICA

Dit keer een woordzoeker. De woorden zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle

OPIAAT

richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Letters mogen vaker

ORAAL

worden gebruikt. Zoek de woorden op en streep ze af. De overblijvende letters vormen

PLAATJES

in de leesrichting achter elkaar gelezen de oplossing. De laatste drie letters heb je nodig

RELAXANS

voor de eindoplossing.

DIT ZIJN DE PRIJZEN DIE JE KUNT WINNEN! De sponsors hebben fantastische prijzen ter beschikking gesteld. Met een goede oplossing maak je kans op: – verzorgingspakketten van o.a. Avène, Eucerin, Louis Widmer, Novexpert, Sukin en Vichy; – make-upsets met producten van essence en catrice; – waardebonnen voor stoere Rebel & Rose-sieraden.

www.rebelandrose.com

Heb je de eindoplossing goed, dan maak je kans op nóg mooiere pakketten van deze merken. Iedere apothekersassistent(e) die een oplossing instuurt (puzzel 1 t/m 5) ontvangt bovendien een kortingcode voor 10% korting op een Rebel & Rose-product (binnen een maand te besteden). Ga voor meer informatie over de prijzen naar www.ua.nl/nieuws/puzzelprijzen

UA022020

OPTIMA FARMA

APOTHEKERSASSISTENT: EEN CRUCIAAL BEROEP IN COVID-19-TIJD

Covid-19 is inmiddels al een tijdje onder ons en zal naar verwachting voorlopig ook niet verdwijnen. Het virus zal ons werk in de apotheek misschien blijvend veranderen.

In de apotheken zijn na het uitbreken van de

bijvoorbeeld www.inhalatorgebruik.nl. Veelal

kersassistent te borgen. Ook in deze tijd!

coronapandemie allerlei werkwijzen bedacht

worden patiënten later nagebeld om te vragen

We zijn actief, volg ons op onze site en via

om de zorg aan de patiënten te kunnen

hoe het gaat met het gebruik van de inhalator.

de social media. En je kunt allemaal deel-

blijven leveren, maar wel op een veilige

Zelfs videobellen wordt ingezet om te zien

nemen aan de Grote Apothekersassistenten

manier. Voor ons als apothekersassistenten,

hoe de patiënt het zelf in de thuissituatie

Kennistest. Wil jij ook meedoen, geef je dan

maar ook voor onze patiënten – die vaak al

doet. Misschien kunnen de nieuwe werkwijzen

snel op!

andere onderliggende aandoeningen hebben –

in de toekomst zelfs blijven bestaan omdat ze

Alles wat wij als Optima Farma doen, kunnen

moeten we de risico’s minimaliseren.

efﬁciënt blijken te zijn. Ook zien we dat we als

we niet alleen. Hiervoor hebben we leden

Om ‘veilige’ zorg te kunnen bieden, zijn veel

apothekersassistenten een nieuwe zorgtaak

nodig, want als we meer leden hebben,

apotheken voorzien van plexiglazen balie-

hebben gekregen. Dit omdat we laagdrem-

maakt dat de beroepsvereniging nog ‘sterker’!

schermen, dienstloketten zijn weer geopend,

pelig toegankelijk zijn en moeten zien te blij-

Gelukkig groeit het aantal leden. Alles binnen

bezorgers worden meer ingezet en afhaal-

ven. Iedereen weet inmiddels dat Masker 19

onze beroepsvereniging is ‘voor en door’

kluizen worden (waar aanwezig) vaker benut.

iets anders is dan een Masker P1, P2 of P3.

apothekersassistenten, dus meld je aan, als

Zo hebben veel apotheekteams, zelf of vanuit

Ook voor Optima Farma zijn dit lastige tijden.

lid of als vrijwilliger, want samen staan we

de keten, oplossingen bedacht om in hun

Nadat we vorig jaar zijn gestart met ‘Optima

sterk! Ook staan wij als vereniging altijd open

speciﬁeke situatie de juiste oplossing te

Farma komt naar je toe’, regionaal geboden

voor input uit het werkveld, zodat we weten

vinden om medicijnen en zorg aan patiënten

nascholingsavonden die aanhaken op wat er

wat er speelt.

te kunnen blijven leveren.

in de regio speelt, maakt covid-19 dit nu een

Veranderingen, daar is onze beroepsgroep wel

stuk moeilijker te organiseren. Maar wij zitten

aan gewend. Dus ook nu zijn de schouders

niet stil. Via onlinemeetings blijven we in

eronder gezet en zijn werkwijzen aangepast.

gesprek met o.a. KNMP, VWS, NIVEL, mbo-

Er is meer telefonisch contact, voor bijvoor-

en hbo-opleidingen en nascholingsinstituten

Marga Schilder

beeld een eerste-uitgiftebegeleiding.

om de positie en de kwaliteit van de apothe-

Bestuurslid Optima Farma

Inhalatie-instructie geven is nu lastig, omdat juist daarbij het besmettingsrisico groot kan

CONTACTINFORMATIE

zijn. Patiënten ontvangen nu naast een korte uitleg een duidelijk protocol inclusief link naar

UA032020

06-57 96 72 13; maandag t/m donderdag tijdens kantooruren. secretariaat@optimafarma.nl

ACHTER DE SCHERMEN BEROEPSVERENIGING VAN APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN EN FARMACEUTISCH MANAGERS

Achter de schermen werken wij er hard aan om straks – als er weer mogelijkheden zijn

CONGRES 31 OKTOBER 2020 OPTIMA FARMA CONGRES 2020

om elkaar te ontmoeten – toch weer (regionale) activiteiten neer te zetten. Al zullen die anders zijn dan voorheen. Het congres staat nu gepland voor zaterdag 31 oktober en ook daar moet nog het een en ander voor georganiseerd worden. Verder zijn we in gesprek met aanbieders van digitale mogelijkheden voor bij- en nascholing. Intussen

Vanwege de coronamaatregelen kon het congres van zaterdag 18 april helaas niet doorgaan. Het bestuur heeft een nieuwe datum gepland: zaterdag 31 oktober.

hebben jullie daar al kennis mee kunnen maken via de webinars rondom covid-19. Het programma en de sprekers blijven Via onze website(s) en social media proberen we jullie zo goed als het kan op de hoogte te houden van alle ontwikkelingen rondom covid-19 die van belang zijn voor jouw werk in de apotheek. Daarnaast berichten we ook over allerlei andere ontwikkelingen in de farmacie. Bezoek onze

nagenoeg hetzelfde. Zie voor de meest recente informatie onze congreswebsite: https://congressen.optimafarma.nl/

website en social media om op de hoogte te blijven. Het bestuur is in gesprek met De Reehorst in Natuurlijk proberen we contact te houden met de belangrijke organisaties en waar mogelijk plannen we digitale afspraken en/of overleggen met KNMP, VWS, NIVEL en andere instanties. Zeker nu is het voor ons als beroepsvereniging een uitdaging om contact te houden met onze leden en de collega’s uit de praktijk. We vinden het belangrijk om te weten wat er in de praktijk speelt. Voor zover de maatregelen dit toelaten, bezoeken we apotheken. Maar dit zal minder gebeuren dan voorheen, zeker nu we geen regionale activiteiten kunnen organiseren. Hebben jullie vragen en/of ideeën hierover? Laat het ons dan weten via secretariaat@optimafarma.nl.

welke vorm het congres kan plaatsvinden om de risico’s van eventuele besmettingen te beperken. Wij hopen jullie allen te zien in oktober! Datum: zaterdag 31 oktober 2020 Locatie: De Reehorst te Ede Tijd: 09.45-17.00 uur

Deel je ervaringen Heb jij gedurende deze (corona)periode bijzondere ervaringen met patiënten, ook waar het je werk in de apotheek betreft? En wil je deze ervaringen met ons delen? We horen graag van jullie

Programma: zie https://congressen.optimafarma.nl/

wat er in het farmaceutische werkveld speelt, zodat wij deze verhalen ook weer kunnen gebruiken om ons beroep in een positief daglicht te zetten.

Normale prijs € 150,- (ledenprijs € 100,-) Je kunt ook gebruikmaken van de combideal.

Mail je verhalen naar: secretariaat@optimafarma.nl

De combideal bestaat uit het lidmaatschap van Optima Farma 2020 à € 57,50 en een ticket voor het Optima Farma congres tegen de ledenprijs. Je betaalt dan in totaal

CORONAPAGINA

€ 157,50. In de prijs van de combideal is ook een abonnement van UA inbegrepen.

https://optimafarma.nl/coronavirus/ Optima Farma wil de collega’s in de apotheek met raad en daad bijstaan met betrekking tot het coronavirus. Daarvoor hebben we op onze website een speciale pagina ingericht. Op deze websitepagina kun je terecht voor allerlei informatie en de meestgestelde vragen over het coronavirus. Je kunt er ook opties voor speciale coronaseminars en e-learnings vinden.

VROEGBOEKKORTING Meld je nu alvast aan voor het Optima Farma congres op zaterdag 31 oktober en ontvang € 10,- KORTING. Deze actie is geldig tot 1 augustus 2020.

Tevens heb je hier de mogelijkheid om je ideeën, zorgen en dergelijke met ons te delen. Inmiddels is er ook een steunpunt met coaches/vertrouwenspersonen die je kunt raadplegen. Stuur daarvoor een mail naar coronavirus@optimafarma.nl en we brengen je met hen in contact. In de afgelopen periode hebben we al diverse collega’s kunnen helpen.

UA032020

Advertentie

KIJKoplossingen aan de balie én op afstand Stichting KIJKsluiter stelt sinds enkele jaren KIJKsluiter beschikbaar; een platform met animatievideo’s waarin de belangrijkste informatie van de bijsluiter in begrijpelijke spreektaal wordt uitgelegd. Ter ondersteuning van de begeleiding bij een nieuw geneesmiddel, biedt Stichting KIJKsluiter nu ook KIJKgesprek en KIJKbericht.

✓

Dosering en wijze van gebruik

✓

Waarschuwingen en adviezen

✓

Vaak voorkomende bijwerkingen

KIJKgesprek is ontwikkeld als balie applicatie, maar kan ook worden ingezet in combinatie met beeldbellen. Via de applicatie van KIJKgesprek kan een link naar een KIJKsluiter video worden verstuurd of worden klaargezet in de mobiele app van de patiënt. Dit initieert eveneens KIJKbericht.

Voor meer informatie ga naar www.stichtingkijksluiter.nl of neem contact op: info@stichtingkijksluiter.nl / 085 782 7305.

KIJKbericht is een serie van berichten over een periode van 14 tot 30 dagen waarin alle onderdelen van het begeleidingsgesprek nieuw geneesmiddel worden herhaald, en extra informatie en ondersteuning wordt geboden. Dus ook als een KIJKgesprek door omstandigheden niet mogelijk is kunt u er zeker van zijn dat alle belangrijke informatie van het begeleidingsgesprek met de patiënt wordt gedeeld. KIJKgesprek is met apotheken getest en verbeterd. Van 108 bevraagde patiënten waardeert 61% het KIJKgesprek als ‘zeer goed’ en 20% als ‘goed’.

“

Ik voel me met KIJKgesprek gesteund om een volledig, eenvoudig en begrijpelijk begeleidingsgesprek nieuw geneesmiddel te voeren.

“

KIJKgesprek maakt de informatie van het begeleidingsgesprek nieuw geneesmiddel voor vrijwel iedereen begrijpelijk doordat alle onderwerpen van het gesprek door middel van (geanimeerde) iconen worden gevisualiseerd.

Apothekersassistent test-apotheek

EVEN VOORSTELLEN

IJSSELLAND ZIEKENHUIS: INFORMATIE OVER GENEESMIDDELEN AAN HET BED VIA DE TABLET Marlies Peeters: “Het IJsselland Ziekenhuis is het eerste ziekenhuis waar patiënten op de verpleegafdeling Kijksluiter aan het bed kunnen raadplegen.”

Hoe krijgen patiënten uitleg over geneesmiddelen die in het ziekenhuis worden gestart? Geven verpleegkundigen deze uitleg? Of de apothekersassistenten? En hoe zorg je ervoor dat de patiënt de informatie onthoudt of weer gemakkelijk kan opzoeken? Het IJsselland Ziekenhuis introduceert een nieuwe methode: Kijksluiter aan het bed.

UA032020

Via een tablet kan de informatie van Kijksluiter worden bekeken.

Een rode informatiekaart zoals die nu nog

ook dat de mondelinge informatie vaak

KIJKSLUITER AAN HET BED

wordt gebruikt.

niet werd gegeven, bijvoorbeeld omdat de

“Op de gerenoveerde afdelingen gaan we

patiënt niet aanspreekbaar of niet op zaal

Kijksluiter aan het bed introduceren”,

Vaak wordt uitgifte-informatie voor medi-

was. En soms begreep de patiënt niet wat

vervolgt Marlies.“Kijksluiter is een extra

catie die in het ziekenhuis is gestart, pas

de apothekersassistent precies kwam

mogelijkheid om de patiënt van de juiste

gegeven bij het ontslag. In veel ziekenhuizen

doen. Er was dus nog verbetering mogelijk.

informatie te voorzien. De apothekers-

worden hiervoor ontslaggesprekken gevoerd

Een van de projecten die Marlies Peeters

assistenten geven de uitgifte-informatie en

door apothekersassistenten. Soms aan het

onder haar hoede heeft. Marlies was al

geven de patiënt toegang tot het betref-

bed, soms in de poliklinische apotheek. In

jarenlang apothekersassistent en is in

fende ﬁlmpje in de Kijksluiter-app. Die kan

het IJsselland Ziekenhuis in Capelle aan den

2016 in de ziekenhuisapotheek gestart

het ﬁlmpje bij de favorieten op zijn tablet

IJssel krijgen de patiënten de informatie al

als projecten implementatiemanager.

zetten en het later nog eens bekijken.

eerder, als ze net met de nieuwe medicatie

Er waren namelijk diverse projecten

We kunnen ook een link naar de patiënt

gestart zijn. Aan het bed dus.

gaande die meer coördinatie en onder-

e-mailen, dan kan hij of zij er thuis ook bij.”

steuning konden gebruiken.

De ﬁlmpjes in de app vervangen de

RODE KAART

mondelinge informatie van de apothekers-

Dit gebeurt al enkele jaren. Een apotheker

VERBOUWING

assistent niet, maar maken de informatie

had hiervoor informatiekaarten gemaakt

Het project loopt parallel met de verbou-

wel heel duidelijk door het eenvoudige

voor de meestgebruikte middelen. Er zijn

wing en modernisering van het ziekenhuis

taalgebruik - in het Nederlands, Engels,

inmiddels dertig kaarten, waarvan sommige

die momenteel plaatsvindt. Het ziekenhuis

Turks of Arabisch - en de bijbehorende

voor klassen van geneesmiddelen, zoals

wordt namelijk uitgebreid met een nieuw

beelden. De informatie is afgestemd op

bètablokkers.

OK-complex en de verpleegafdelingen

geslacht, leeftijd en indicatie van de patiënt.

Op de dag dat een nieuw middel wordt voor-

worden om de beurt gerenoveerd. Daarbij

Bovendien is de informatie op elk moment

geschreven, komt een apothekersassistent

worden er ook werkwijzen en voorzieningen

opnieuw te bekijken. En als de patiënt meer

uitleg geven en daarbij wordt zo’n ‘rode

gemoderniseerd. Een van de nieuwe

uitleg wil, dan kan de apothekersassistent

kaart’ aan de patiënt gegeven met daarop

voorzieningen is dat elke patiënt een

die natuurlijk komen geven.

de essentiële informatie: de werking, de

tablet aan het bed krijgt. Om tv te kijken,

“Tot nu toe werd de Kijksluiter vooral in

bijwerkingen en eventuele waarschuwingen.

te internetten en voor alle informatie van

de openbare apotheek gebruikt”, besluit

Inmiddels zijn de kaarten gedigitaliseerd

en over het ziekenhuis. “Op de tablet staat

Marlies. “Wij zijn het eerste ziekenhuis waar

opgeslagen in het ziekenhuisinformatie-

een bibliotheek met medische informatie.

de toepassing gebruikt wordt in de kliniek

systeem. Ze kunnen worden geprint als dit

Daarin staan folders en ook de genees-

op de verpleegafdelingen. Er zijn inmiddels

nodig is.

middelinformatiekaarten”, legt Marlies uit.

nieuwe ﬁlmpjes gemaakt met informatie

Patiënten waardeerden de informatie die

“Als iemand start met een nieuw genees-

over geneesmiddelen die veel in het

ze op deze manier krijgen. Met de kaarten

middel, dan komt een apothekersassistent

ziekenhuis worden gebruikt. Zo geven

krijgen ze een goed begrip van de werking

daarover informatie geven en wijst de

we de patiënten meer service en worden

en de bijwerkingen, bleek destijds uit een

informatiekaart op de tablet in de biblio-

apothekersassistenten toch ook ontlast.” <

enquête. Maar uit de inventarisatie bleek

theek aan.”

UA032020

COVERGIRL

NETTIE BOSCH:

“WIJ HEBBEN HIER ONZE EIGEN TOKO”

Voor apothekersassistenten in een apotheekhoudende huisartsenpraktijk is het werk anders dan wanneer er een apotheker aanwezig is. “Wij regelen zelf alle bestellingen, en bij twijfel over een recept bellen we meestal zelf met specialisten. Eigenlijk hebben we onze eigen toko.”

Al achttien jaar werkt Nettie Bosch (55) als

Het spreekuur werd afgeschaft: alle

apothekersassistente bij de apotheek-

patiënten die zich meldden, werden

houdende huisartsenpraktijk Geuzenwaard

teruggebeld door de artsen om te

in Lobith. Op haar achttiende jaar begon

beoordelen of ze naar de praktijk moesten

Nettie met de opleiding Apothekersassis-

komen, een telefonisch advies konden

tent, maar ze maakte hem niet af. Op haar

krijgen, doorverwezen moesten worden, enz.

38ste, toen haar kinderen in groep 8 zaten,

Verder zijn er twee zogenaamde ‘vieze

pakte ze de draad weer op. “Ik liep stage bij

dokters’ die de coronaspreekuren houden

de apotheekhoudend huisartsenpraktijk hier

in een aparte ruimte. Aan het begin en aan

in het dorp en daar ben ik gebleven”, schetst

het eind van de dag komen de medewerkers

ze haar loopbaan. Een praktijk in een modern

bij elkaar voor updates over nieuwe maat-

gezondheidscentrum, waar allerlei discipli-

regelen, tekorten, de coronadokter van

nes zijn gevestigd. De huisartsenpraktijk telt

die dag, en dergelijke. “Heel goed hoe ze

vijf huisartsen, vijf doktersassistenten, vijf

het hebben opgezet”, vindt Nettie.

apothekersassistenten, vijf praktijkonder-

Ook de regels voor het afhalen van (her-

steuners, twee baliemedewerkers en een

haal)medicatie zijn aangepast. Gewoonlijk

praktijkmanager. Iedereen werkt parttime.

was het rolluik de hele dag open – op de

Mensen die bij de huisarts zijn geweest,

WENNEN

lunchpauze na – en kon medicatie ’s mid-

kunnen hun medicatie meteen bij de

Makkelijk is dat de lijnen naar de huisartsen

dags tussen 14 en 17 uur aan de balie

apotheek meenemen. “Het meeste hebben

heel kort zijn. Maar ook de contacten met de

worden afgehaald (er is geen bezorgdienst).

we op voorraad, en anders kunnen ze het

specialisten verzorgen de apothekersassis-

Vanwege de corona-epidemie is het rolluik

de volgende dag ophalen.”

tenten zelf. “Daar moeten specialisten wel

nu tot 14 uur dicht en wordt er veel meer

Als inwoonster van Lobith (“drie minuten

eens aan wennen. Ze vragen vaak naar de

gebruikgemaakt van de uitgifteautomaat.

ﬁetsen van mijn werk”) kent Nettie veel

apotheker, maar die hebben wij niet. Als wij

“80% van de patiënten is nu aangemeld voor

patiënten en patiënten herkennen haar.

een vraag hebben over een recept, moeten

de automaat”, vertelt Nettie. Al met al veel

“Je krijgt bij de supermarkt weleens

ze dus met ons praten.” Apothekersassis-

minder baliecontacten. En minder praatjes

vragen, bijvoorbeeld over het afhalen van de

tenten die eerder in een openbare apotheek

aan de balie… <

medicatie. Dat vind ik niet erg. Maar met een

werkten, moeten daaraan wennen.

medische vraag moeten ze natuurlijk bij de dokter zijn.” Ook zijn er patiënten die graag

CORONA

even een praatje maken als ze medicatie

Lobith heeft relatief weinig coronapatiënten

ophalen. “Ik heb het hier ontzettend naar

(eind april, red.). De huisartsen zagen de

mijn zin en ben trots op de praktijk”, vertelt

mogelijke ernst van de epidemie al vroeg in

Nettie.

en namen maatregelen, vertelt Nettie. UA032020

VERZORGING

KLOVEN, ROODHEID EN JEUK:

HET ONGEMAK VAN EEN HUIDSCHIMMELINFECTIE

Schimmels kennen we van bedorven voedsel: op brood en fruit bijvoorbeeld, kunnen prachtige ‘cultuurtjes’ groeien. Maar ook op of in de huid komen schimmels voor. Andere soorten weliswaar; soorten die keratine eten.

HOORNETERS

het daarbij om schimmels die zich aan onze

namelijk van vocht. Daarom zijn vochtige

Keratine is hoornstof: de stof die voorkomt

huid hebben aangepast; soms komt er bij

ruimtes (zoals gemeenschappelijke douches

in nagels en haren en in de bovenste laag

mensen een huidschimmel van een dier

en kleedkamers) de plaatsen waar schim-

huidcellen. Sommige schimmels groeien

voor.

melinfecties makkelijk worden overgedra-

speciﬁek van deze stof. Veel zoogdieren

gen. En daarom kan niet-ademend schoeisel

dragen zulke schimmels mee in hun vacht,

TEENPROBLEEM

zonder dat ze er last van hebben. Als een

De meest voorkomende huidschimmel-

hoornetende schimmel zich op onze huid

infectie is die van de voeten. Het probleem

De schimmel groeit in de huid en veroor-

tegoed doet aan een hoornmaaltje, veroor-

begint meestal tussen de tenen. Daar waar

zaakt daar een ontsteking. Het gevolg:

zaakt dat een lichte ontsteking. Meestal gaat

het lekker vochtig blijft. Schimmels houden

jeuk of pijn, verweking van de huid, losse

UA032020

de groei van de schimmel bevorderen.

velletjes, kloofjes en roodheid. Sommige

voor. Als de handen echter veelvuldig met

zuurmantel is aangetast, bijvoorbeeld door

mensen zijn nou eenmaal gevoelig voor de

water in contact zijn en niet goed worden

gebruik van zeep, dan kan een schimmel-

voetschimmel, anderen hebben nooit ergens

afgedroogd, kan de infectie hier ook ont-

infectie toeslaan.

last van, ook al lopen ze op blote voeten in

staan. Of bijvoorbeeld als iemand vaak

de douches van sportcentra en campings, al

rubberen handschoenen draagt. Behalve om

BEHANDELING EN ADVIES

dragen ze nauwsluitende slecht ventilerende

de hoornetende huidschimmels gaat het bij

Om de overdracht van huidschimmels te

schoenen en (bij wijze van spreken) een

infecties aan de hand ook vaak om candida-

verminderen, is het belangrijk om de

week lang dezelfde sokken. Precies de din-

schimmels.

omstandigheden voor de infectie aan te

gen die je iemand met een voetschimmel

Een schimmelinfectie van de voet, de hand

pakken (zie het kader Jouw advies).

zou ontraden.

of elders kan zich vervolgens uitbreiden –

Voor de behandeling zijn cutane

van de tenen en vingers naar de voetzool of

schimmeldodende behandelingen het meest

NAGELPROBLEEM

handpalm. Of iemand kan met de handen of

aangewezen. Bij een infectie van de nagel is

Als je niets aan de voetschimmel doet

met een handdoek de infectie onbedoeld

een orale behandeling nodig via de huisarts.

– of als je het probleem niet onder controle

overbrengen naar andere plaatsen, zoals de

Voor cutane behandeling is terbinaﬁne de

krijgt – is de kans groot dat de schimmel

liezen – ook zo’n vochtige ‘habitat’ waar

eerste keus. Het is aan de patiënt of deze

ook in de nagel gaat groeien. Daar vindt hij

schimmels goed gedijen.

de gewone crème, spray of lotion verkiest

een heerlijk hoornmaaltje! Het gevolg is een

(een week lang eenmaal per dag aanbren-

schimmelnagel, ook wel kalknagel genoemd.

SPOREN

gen) of de oplossing voor eenmalig gebruik.

Die naam heeft vooral te maken met het

Een schimmelinfectie wordt overgedragen

Terbinaﬁne mag echter niet als zelfzorg-

kalkachtige uiterlijk van de nagel, want kalk

via sporen. Schimmels vermenigvuldigen

middel worden gegeven aan zwangeren en

speelt geen rol bij deze aandoening.

zich door sporen te produceren, die ergens

aan kinderen jonger dan 12 jaar. Voor hen

anders weer kunnen uitgroeien. Bij padden-

wordt een van de imidazolen geadviseerd,

RINGWORM

stoelen zitten de sporen onder de ‘hoed’.

met name clotrimazol en miconazol. Deze

Een schimmelinfectie kan ook voorkomen

En bij een beschimmelde sinaasappel zie je

producten moeten tweemaal daags worden

op de gladde huid: de romp, ledematen of

de sporen opstuiven als je hem weggooit.

gebruikt tot een week nadat de klachten zijn

het hoofd. Dit zijn vaak infecties met schim-

Bij huidschimmels zijn de sporen met het

verdwenen. Vaak komt dat neer op een

mels van dieren; bijvoorbeeld een paard of

blote oog niet te zien, maar ze zitten in

behandeling van drie tot zes weken. Let bij

een hond. Schimmels die bij die dieren zelf

huidschilfertjes die een besmet persoon

miconazol op interactie met coumarine-

geen probleem opleveren, maar waar de

of dier verlies. Vanuit die huidschilfertjes

derivaten (antistollingsmiddelen).

mens overgevoelig voor is. Berucht zijn de

kunnen ze iemand anders besmetten en

Behalve op antistolling kun je ook controle-

rode jeukende plekken in de hals van kleu-

daar in de huid uitgroeien. Normaal gespro-

ren of de patiënt diabetesmedicatie gebruikt.

ters die een hamster of cavia lekker tegen

ken zijn we trouwens goed beschermd tegen

Het is verstandig diabetespatiënten met

zich aan hebben gehouden. De ronde plek

deze infecties door de zuurmantel en het

een schimmelinfectie naar de huisarts te

die door zo’n dierenschimmel ontstaat,

microbioom op de huid. Maar als het micro-

verwijzen. <

heet in de volksmond ‘ringworm’. Ook weer

bioom is verstoord, of als de beschermende

zo’n vreemde naam, want met wormen heeft de ringvormige infectie niets te maken. Ringworm kenmerkt zich door een ronde, schilferende plek met een iets verheven rand met ontstekingsverschijnselen, die steeds verder naar buiten opschuift. De klachten zijn een pijnlijk en branderig gevoel.

ANDERE LICHAAMSDELEN Bij de handen kan hetzelfde probleem optreden als bij de voeten, maar schimmelinfecties op de handen komen minder vaak

JOUW ADVIES BIJ (VOET)SCHIMMELINFECTIES

JOUW ES ADVI

› Gebruik zo mogelijk geen zeep om de voeten te wassen, droog goed af, ook tussen de tenen. › Draag goed ventilerende schoenen en probeer dezelfde schoenen niet twee dagen achter elkaar te dragen. › Trek elke dag een paar schone sokken aan, liefst van wol of katoen. › Draag badslippers in gemeenschappelijke kleed- en doucheruimtes. › Achterblijvende schimmelsporen in sokken en schoenen kunnen worden gedood met miconazol-strooipoeder.

UA032020

WEL OF GEEN CORONAVIRUS (COVID-19)

CORONA

GRIEP

VERKOUDEN

HOOIKOORTS

Koorts

Zeldzaam

Nee

Benauwdheid

Nee

Soms

Hoesten

Soms

Keelpijn

Soms

Niezen

Soms

Nee

Loopneus

Zeldzaam

Soms

Reukverlies

Soms

Vermoeidheid

Soms

Soms/ja

Spierpijn

Zeldzaam

Soms

Nee

Hoofdpijn

Soms

Zeldzaam

Diarree

Zeldzaam

Kinderen soms

Nee

Oogklachten

Soms

Soms/ja

Nee

(jeuk, tranen, roodheid)

Bron: naar RIVM 2020

SYMPTOOM

Een service van

Deze poster zelf downloaden in groter formaat? Ga naar https://www.mylanconnects.nl/allergische-rhinitis-en-covid-19

NON-2020-0986 NON-2020-0767

VERZORGING MOOI DOOR MARIEKE

ONTSIERENDE

HUIDONEFFENHEDEN Een gladde en egale huid - dat willen we allemaal wel. Toch hebben de meeste mensen last van huidoneffenheden. Naarmate we ouder worden, krijgen we steeds meer ontsierende wratjes, vlekken en ruwe plekken. Sommige huidoneffenheden zijn bovendien vervelend omdat ze langs kleding schuren en daardoor steeds kapot gaan.

De meest voorkomende huidoneffenheden

Een apparaat dat weefsel door middel van

NAZORG

zijn ﬁbromen, ouderdomswratten, ouder-

hoogfrequente wisselstroom kan verpul-

Na de behandeling ontstaat er een klein

domsvlekken, angiomen, xanthelasma en

veren. Dit gebeurt op een snelle en efﬁciënte

korstje en afhankelijk van het genezings-

dermatosis papulosa nigra. Meestal vinden

manier met zo min mogelijk kans op bijwer-

proces van de persoon zal de huid na een

we ze in het gezicht, de hals, het decolleté,

kingen of littekens.

aantal dagen weer genezen zijn. Het is

de oksels en onder de borsten, maar ze

Sommige huidoneffenheden worden eerst

belangrijk dat de behandelde locatie tot

kunnen op het hele lichaam voorkomen.

beoordeeld door een dermatoloog om er

minimaal 48 uur na de behandeling niet

zeker van te zijn dat het een onschuldige

wordt blootgesteld aan de zon en droog

OPEENHOPING

huidaandoening betreft.

blijft. De behandelde plekken moeten zeker

Huidoneffenheden zijn een plaatselijke op-

De behandeling zelf duurt niet lang. Meestal

vier weken beschermd worden tegen de zon

eenhoping van weefsel en cellen. Ze kunnen

is één behandeling voldoende, maar soms

– en het liefst daarna ook – om overmatige

bestaan uit bloedvaten, pigment of bind-

zijn er te veel plekjes om in één keer te

pigmentatie te voorkomen. <

weefsel. De oorzaak is niet altijd duidelijk.

behandelen. Ook kan het wel eens nodig zijn

Aanleg speelt vaak een rol, net als ouder

om een behandeling te herhalen.

worden en overmatige blootstelling aan de zon. Ook hormonen lijken een rol te spelen bij het ontstaan van bepaalde huidoneffenheden.

HUIDONEFFENHEDEN • Fibromen zijn goedaardige huidtumoren bestaand uit bindweefsel. Ze worden ook wel steelwratjes genoemd omdat het aangroeisel met een steeltje vastzit aan de huid. Ze kunnen huidkleurig of wat meer gepigmenteerd zijn. • Ouderdomswratten (verruca seborrhoica) zijn goedaardige huidtumoren. Ze lijken op een moedervlek, maar voelen ruw aan. Deze onregelmatige, bruinige, soms wat vettige plekken lijken bovenop de huid te

SCHAVEN, BRANDEN, LASEREN, ‘WEGSPOTTEN’

• Ouderdomsvlekken (lentigo), ook wel levervlekken genoemd, zijn goedaardig en ontstaan als gevolg van

Bovenstaande huidoneffenheden kunnen

huidveroudering. Ze kunnen al ontstaan vanaf het dertigste levensjaar, maar nemen vooral toe na het

geen kwaad en hoeven dus in principe niet

vijftigste levensjaar. Het verraderlijke van deze vlekken is dat ze net als de ouderdomswratten makkelijk

verwijderd te worden. Toch vinden veel mensen deze huidoneffenheden niet fraai of ze hebben er last van omdat ze op een vervelende plek zitten. Ze kunnen dan op

liggen.

verward kunnen worden met sommige vormen van huidkanker. • Kersenwratjes (angioma senilis) zijn goedaardige vaattumoren. Ze zijn rood van kleur en nemen vaak met de leeftijd in aantal toe. Ze kunnen soms gaan bloeden, maar zijn net als voorgaande huidoneffenheden volkomen onschuldig. • Xanthelasma (palpebrare) zijn goedaardige plaatselijke platte vetophopingen. Ze bevinden zich op en

verschillende manieren worden verwijderd.

rondom de oogleden. Deze aandoening wordt vaak gezien bij mensen van middelbare of oudere leeftijd.

Bijvoorbeeld door curretage (wegschaven),

Soms zijn deze vetbultjes een uiting van een te hoog bloedcholesterolgehalte.

cryotherapie (bevriezen), elektrocoagulatie

• Dermatosis papulosa nigra zijn goedaardige huidtumoren. Ze zijn bruin tot zwart van kleur en komen vooral voor op de donkere huid.

(wegbranden) of met lasertechnieken. Bij mij in de praktijk verwijderen we veel huidoneffenheden met de Spot Away.

www.mooidoormarieke.nl

UA032020

Verkorte productinformatie ADVAGRAFTM 0,5 mg, 1 mg, 3 mg, 5 mg capsules met verlengde afgifte, hard Samenstelling: Elke harde capsule met verlengde afgifte bevat 0,5 mg, 1 mg, 3 mg of 5 mg tacrolimus (als monohydraat). Farmacotherapeutische groep: immunosuppressiva, calcineurineremmers, ATC-code: L04AD02. Therapeutische indicaties: Profylaxe van transplantaatafstoting bij volwassen allogene niertransplantaat- of levertransplantaatontvangers. Behandeling van afstoting van allogene transplantaten bij volwassen patiënten die eerder zonder succes met andere immunosuppressieve geneesmiddelen werden behandeld. Dosering en wijze van toediening: Advagraf is een eenmaal daagse orale formulering van tacrolimus. Aanbevolen startdosering, als profylaxe van transplantaatafstoting, is na niertransplantatie 0,20-0,30 mg/kg/dag, na levertransplantatie 0,10-0,20 mg/kg/dag, gegeven in de ochtend. Gedurende periode post-transplantatie kan de Advagraf dosis gewoonlijk worden verlaagd. Conversie van Prograft naar Advagraf: 1:1 (mg:mg), totale dagdosering. Gedurende onderhoudstherapie zijn bij zowel lever-, hart- als niertransplantatie de bloedconcentraties doorgaans tussen 5-15 ng/ml. Voor de behandeling van afstoting na nier- of levertransplantatie wordt de initiële profylaxe dosis aanbevolen. Voor de behandeling van afstoting na harttransplantatie is de aanvangsdosis eenmaal daags 0,15 mg/kg/dag in de ochtend. Therapeutische geneesmiddelmonitoring is nodig bij instellen van de patiënt op tacrolimus en bij wijzigingen in medicatie. Verschillende orale formuleringen van tacrolimus mogen niet worden gesubstitueerd zonder klinisch toezicht. Onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde wisseling tussen alternatieve orale formuleringen van tacrolimus met ongelijke afgifte-eigenschappen is onveilig. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor tacrolimus of voor één van de hulpstoffen. Overgevoeligheid voor andere macroliden. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Er zijn medicatiefouten gemeld, waaronder onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde substitutie van tacrolimusformuleringen met directe of verlengde afgifte. Dit heeft geleid tot ernstige bijwerkingen, waaronder transplantaatafstoting, of andere bijwerkingen die mogelijk het gevolg zijn van ofwel onvoldoende ofwel overmatige blootstelling aan tacrolimus. Patiënten dienen op dezelfde formulering van tacrolimus te blijven met het daarmee overeenkomende dagelijkse doseringsregime; wijzigingen in de formulering of het regime dienen uitsluitend plaats te vinden onder scherp toezicht van een transplantatiespecialist. Advagraf wordt niet aanbevolen voor gebruik bij kinderen jonger dan achttien jaar vanwege beperkte gegevens over veiligheid en/of effectiviteit. Voor de behandeling van afstoting van allogene transplantaten bij volwassen patiënten die eerder zonder succes met andere immunosuppressieve geneesmiddelen werden behandeld zijn nog geen klinische gegevens beschikbaar voor Advagraf met verlengde afgifte. Klinische gegevens met betrekking tot de profylaxe van transplantaatafstoting bij volwassen allogene harttransplantaatontvangers zijn nog niet beschikbaar voor Advagraf. Gedurende de vroege post-transplantatieperiode dient controle van de volgende parameters routinematig te worden uitgevoerd: bloeddruk, ECG, neurologische en visuele status, nuchtere bloedglucosespiegels, bloedwaarden elektrolyten (met name kalium), leveren nierfunctietesten, hematologische parameters, bloedstollingsbepalingen en plasma-eiwitbepalingen. Indien klinisch relevante afwijkingen van deze parameters worden waargenomen, dient aanpassing van het immunosuppressieve regime te worden overwogen. Wanneer stoffen met de potentie voor interactie, in het bijzonder sterke remmers van CYP3A4 (zoals telaprevir, boceprevir, ritonavir, ketoconazol, voriconazol, itraconazol, telithromycine of claritromycine) of inductoren van CYP3A4 (zoals rifampicine of rifabutine) worden gecombineerd met tacrolimus, zal de tacrolimusbloedconcentratie gemonitord moeten worden, om indien nodig de dosis tacrolimus zo aan te passen dat de bloedspiegel onveranderd blijft. Fytotherapeutica die sint-janskruid (Hypericum perforatum) bevatten of andere fytotherapeutica, dienen gedurende therapie met Advagraf te worden vermeden vanwege het risico op interacties die ofwel leiden tot verlaging van de tacrolimusbloedconcentraties en een verminderd klinisch effect van tacrolimus, ofwel tot toename van de tacrolimusbloedconcentraties en risico op tacrolimustoxiciteit. Gecombineerde toediening van ciclosporine en tacrolimus dient te worden vermeden en voorzichtigheid is geboden bij toediening van tacrolimus aan patiënten die voorheen met ciclosporine zijn behandeld. Het gebruik van grote hoeveelheden kalium of van kaliumsparende diuretica dient te worden vermeden. Bepaalde combinaties van tacrolimus met geneesmiddelen waarvan nefrotoxische of neurotoxische effecten bekend zijn, kunnen de risico’s van deze effecten versterken. Immunosuppressiva kunnen effect hebben op de reactie op vaccinatie, en vaccinatie gedurende gebruik van tacrolimus kan minder effectief blijken. Het gebruik van levende, verzwakte vaccins dient te worden vermeden. Maagdarmstelselaandoeningen: Maagdarmperforatie is gemeld bij patiënten behandeld met tacrolimus. Aangezien maagdarmperforatie een medisch belangrijke gebeurtenis is die kan leiden tot een levensbedreigende of ernstige aandoening, dienen er direct na het optreden van verdachte symptomen of klachten adequate behandelingen te worden overwogen. Omdat de bloedspiegels van tacrolimus aanzienlijk kunnen veranderen tijdens episoden van diarree wordt extra monitoren van de tacrolimusconcentratie aangeraden tijdens episoden van diarree. Hartaandoeningen: Ventriculaire- en septumhypertrofie, gemeld als cardiomyopathieën, zijn in zeldzame gevallen waargenomen bij met Prograft behandelde patiënten en zou zich ook met Advagraf kunnen voordoen. Het merendeel van de gevallen was reversibel en betrof doorgaans patiënten met tacrolimusbloeddalspiegels die veel hoger waren dan de maximale aanbevolen waarden. Andere factoren waarvan is vastgesteld dat zij het risico op deze klinische conditie verhogen, zijn onder andere het vooraf bestaan van een hartaandoening, corticosteroïdgebruik, hypertensie, nier- en/of leverdisfunctie, infecties, volumeoverbelasting en oedeem. Dienovereenkomstig dienen risicopatiënten die een substantieel hogere dosis immunosuppressiva krijgen, regelmatig gemonitord te worden met behulp van procedures zoals echocardiografie, pre- en post-transplantatie ECG (bv. op maand 3 en vervolgens op maand 9-12). Indien zich afwijkingen voordoen, dient dosisverlaging van Advagraf of overschakeling op een ander immunosuppressivum te worden overwogen. Tacrolimus kan het QT-interval verlengen en Torsades de Pointes veroorzaken. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met risicofactoren voor QT-verlenging, waaronder patiënten met een persoonlijke of familiaire voorgeschiedenis van QT-verlenging, congestief hartfalen, bradyaritmieën en elektrolytafwijkingen. Voorzichtigheid is ook geboden bij patiënten met de diagnose, of verdenking op congenitaal verlengd QT-syndroom of verworven QT-verlenging, of bij patiënten die gelijktijdig geneesmiddelen gebruiken die het QT-interval verlengen, die elektrolytafwijkingen induceren of waarvan bekend is dat deze de blootstelling aan tacrolimus verhogen. Lymfoproliferatieve afwijkingen en maligniteiten: Bij patiënten die behandeld werden met tacrolimus is melding gemaakt van de ontwikkeling van Epstein-Barr Virus (EBV)-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen. Een combinatie van immunosuppressiva, zoals het gelijktijdig geven van antilymfocytische antilichamen (bv. basiliximab of daclizumab), verhoogt het risico op EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen. Bij EBV-virus capside antigen (VCA)-negatieve patiënten is melding gemaakt van een verhoogd risico op het ontwikkelen van lymfoproliferatieve afwijkingen. Daarom dient bij deze patiëntengroep de EBV-VCA-serologie bekend te zijn voordat de Advagraf behandeling wordt gestart. Tijdens de behandeling wordt het nauwkeurig volgen met EBV-PCR aangeraden. Positieve EBV-PCR kan gedurende maanden aantoonbaar blijven en is als zodanig niet indicatief voor een lymfoproliferatieve ziekte of een lymfoom. Zoals bij andere potente immunosuppressieve middelen is het risico op secundaire kanker onbekend. Zoals met andere immunosuppressiva dient, met het oog op potentiële risico’s op maligne veranderingen van de huid, blootstelling aan zon- en UV-licht beperkt te blijven door beschermende kleding te dragen en door zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor te gebruiken. Infecties, waaronder opportunistische infecties: Patiënten die behandeld worden met immunosuppressiva, waaronder Advagraf, hebben een verhoogd risico op infecties, waaronder opportunistische infecties (viraal, bacterieel, fungaal en protozoaal) zoals BK-virus geassocieerde nefropathie en JC-virus geassocieerde progressieve multifocale leuko-encefalopathie (PML). Patiënten lopen ook een groter risico op infecties met virale hepatitis (bijvoorbeeld reactivering van en ‘de novo’-infectie met hepatitis B en C, alsook hepatitis E, dat chronisch kan worden). Deze infecties zijn vaak gerelateerd aan een hoge totale immunosuppressieve belasting en kunnen leiden tot ernstige of fatale condities die artsen dienen te overwegen tijdens de differentiaaldiagnose van patiënten die immunosuppressieve therapie ondergaan en een verslechterende lever- of nierfunctie of neurologische symptomen hebben. Preventie en behandeling moeten overeenstemmen met de klinische richtlijnen. Posterieure reversibele encefalopathie syndroom (PRES): Bij patiënten die behandeld zijn met tacrolimus, is melding gemaakt van de ontwikkeling van posterieure reversibele encefalopathie syndroom (PRES). Indien patiënten die tacrolimus gebruiken symptomen hebben die mogelijk duiden op PRES, zoals hoofdpijn, veranderde geestelijke gesteldheid, epilepsieaanvallen en problemen met zien, dient een radiologisch onderzoek (bv. een MRI-scan) uitgevoerd te worden. Indien de diagnose PRES wordt gesteld, wordt een adequate behandeling van de bloeddruk en de epileptische aanvallen en het onmiddellijk stoppen van de systemische tacrolimus geadviseerd. De meeste patiënten herstellen volledig nadat gepaste maatregelen zijn genomen. Oogaandoeningen: Oogaandoeningen, die soms voortschrijden tot verlies van het gezichtsvermogen, zijn gemeld bij patiënten die werden behandeld met tacrolimus. Bij enkele gevallen is gemeld dat de klachten verdwenen na overschakeling op alternatieve immunosuppressie. Patiënten dient te worden verzocht melding te maken van veranderingen in de gezichtsscherpte, veranderingen in de kleurwaarneming, wazig zien of gezichtsvelduitval, en in dergelijke gevallen wordt snelle beoordeling aangeraden, zo nodig met doorverwijzing naar een oogarts. Zuivere Erytrocytaire Aplasie (Pure Red Cell Aplasia, PRCA): Gevallen van zuivere erytrocytaire aplasie zijn gemeld bij patiënten die zijn behandeld met tacrolimus. Bij alle patiënten werden risicofactoren voor zuivere erytrocytaire aplasie, zoals parvovirus B19-infectie, een onderliggende ziekte of comedicatie geassocieerd met zuivere erytrocytaire aplasie gemeld. Bijzondere populaties: Er is beperkte ervaring bij niet-blanke patiënten en patiënten met een verhoogd immunologisch risico (bv. hertransplantatie, bewijs van ‘panel reactieve antilichamen’(PRA)). Verlaging van de dosis kan noodzakelijk zijn bij patiënten met een ernstig gestoorde leverfunctie. Hulpstoffen: Advagraf capsules bevatten lactose. Patiënten met zeldzame erfelijke aandoeningen als galactose-intolerantie, Lapp-lactasedeficiëntie of glucose-galactosemalabsorptie moeten dit geneesmiddel niet gebruiken. De drukinkt gebruikt voor de opdruk van de Advagraf capsules bevat sojalecithine. Voor patiënten die overgevoelig zijn voor pinda’s of soja dienen het risico en de ernst van de overgevoeligheid te worden afgewogen tegen het voordeel van het gebruik van Advagraf. Interacties: CYP3A4-remmers welke mogelijk leiden tot stijging van de tacrolimusbloedspiegels en waarbij dosisverlaging nodig is: ketoconazol, fluconazol, itraconazol, voriconazol, isavuconazol, erytromycine, HIV-proteaseremmers, HCV-proteaseremmers, CMV-antivirale letermovir, cobicistat, nilotinib en imatinib. Het gebruik van grapefruitsap dient te worden vermeden omdat hiervan beschreven is dat het de bloedspiegel van tacrolimus verhoogt. Andere interacties welke mogelijk leiden tot stijging van de tacrolimusbloedspiegels: actieve substanties met een hoge affiniteit voor plasma-eiwitten (bv. NSAID’s, orale anticoagulantia of orale antidiabetica). CYP3A4-inductoren welke mogelijk leiden tot een verlaging van tacrolimusbloedspiegels: sterke interacties zijn waargenomen met rifampicine, fenytoïne, sint-janskruid (Hypericum perforatum), fenobarbital. Hoge doses prednisolon of methylprednisolon kunnen de tacrolimusbloedspiegel zowel verhogen als verlagen. Tacrolimus is een remmer van CYP3A4 en daarom kan bij gelijktijdige toediening van andere door CYP3A4 gemetaboliseerde geneesmiddelen het metabolisme van deze geneesmiddelen veranderen. Bij combinatietherapie met mycofenolzuur is voorzichtigheid geboden bij het omzetten van ciclosporine naar tacrolimus, omdat de plasmaspiegel van mycofenolzuur kan verlagen. Gelijktijdig gebruik van tacrolimus met geneesmiddelen waarvan nefrotoxische of neurotoxische effecten bekend zijn (bv. met aminoglycosiden, gyraseremmers, vancomycine, co-trimoxazol, NSAID’s, ganciclovir of aciclovir) kan deze effecten versterken. Verhoogde nefrotoxiciteit is waargenomen in combinatie met amfotericine B en ibuprofen. Vaccinatie gedurende gebruik van tacrolimus kan minder effectief blijken, het gebruik van levende, verzwakte vaccins dient te worden vermeden. Bijwerkingen: Het bijwerkingenprofiel van immunosuppressiva is vaak moeilijk vast te stellen ten gevolge van de onderliggende aandoening en het gebruik van meerdere geneesmiddelen. De meest gerapporteerde bijwerkingen (voorkomend in > 10% van de patiënten) zijn tremor, nierfunctiestoornissen, hyperglykemische condities, diabetes mellitus, hyperkaliëmie, infecties, hypertensie en slapeloosheid. De frequentie van bijwerkingen is als volgt gedefinieerd: zeer vaak (≥ 1/10); vaak (≥ 1/100 tot < 1/10); soms (≥ 1/1.000 tot ≤ 1/100); zelden (≥ 1/10.000 tot ≤ 1/1.000); zeer zelden (< 1/10.000), niet bekend (kan met de beschikbare gegevens niet worden bepaald). Binnen iedere frequentiegroep worden bijwerkingen gerangschikt naar afnemende ernst. Infecties en parasitaire aandoeningen: Zoals bekend bij andere krachtige immunosuppressiva, zijn patiënten die behandeld worden met tacrolimus regelmatig verhoogd vatbaar voor infecties (viraal, bacterieel, fungaal, protozoaal). Het verloop van reeds bestaande infecties kan verergeren. Zowel gegeneraliseerde als lokale infecties kunnen voorkomen. Gevallen van BK-virus geassocieerde nefropathie, alsmede JC-virus geassocieerde progressieve multifocale leuko-encefalopathie (PML), zijn gemeld bij patiënten die behandeld werden met immunosuppressiva, waaronder Advagraf. Neoplasmata, benigne, maligne en niet-gespecificeerd: Patiënten die immunosuppressieve therapie ondergaan lopen een verhoogd risico op maligniteiten. Zowel benigne als maligne neoplasmata, inclusief EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen en huidmaligniteiten zijn in verband met tacrolimustherapie gemeld. Bloed- en lymfestelselaandoeningen: Vaak: anemie, trombocytopenie, leukopenie, afwijkende rode bloedcelanalyse, leukocytose. Soms: coagulatiestoornissen, pancytopenie, neutropenie, afwijkende coagulatie en bloedingsanalyse. Zelden: trombotische trombocytopenische purpura, hypoprotrombinemie, trombotische microangiopathie. Niet bekend: zuivere erytrocytaire aplasie (Pure Red Cell Aplasia, PRCA), agranulocytose, hemolytische anemie. Immuunsysteemaandoeningen: Allergische en anafylactische reacties zijn waargenomen bij patiënten die tacrolimus gebruiken. Endocriene aandoeningen: Zelden: hirsutisme. Voedings- en stofwisselingsstoornissen: Zeer vaak: diabetes mellitus, hyperglykemie, hyperkaliëmie. Vaak: metabole acidosis, andere stoornissen in de electrolythuishouding, hyponatriëmie, hypervolemie, hyperurikemie, hypomagnesiëmie, hypokaliëmie, hypocalciëmie, verminderde eetlust, hypercholesterolemie, hyperlipidemie, hypertriglyceridemie, hypofosfatemie. Soms: dehydratie, hypoglykemie, hypoproteïnemie, hyperfosfatemie. Psychische stoornissen: Zeer vaak: slapeloosheid. Vaak: verwardheid en desoriëntatie, depressie, symptomen van angst, hallucinaties, psychische stoornissen, depressieve gevoelens, stemmingsafwijkingen en stemmingswisselingen, nachtmerries. Soms: psychotische stoornis. Zenuwstelselaandoeningen: Zeer vaak: hoofdpijn, tremor. Vaak: zenuwstelselaandoeningen, convulsies, verminderd bewustzijn, perifere neuropathie, duizeligheid, sensibiliteit- en gevoelsstoornissen, verminderd vermogen tot schrijven. Soms: encefalopathie, hersenbloedingen en beroertes, coma, spraak- en taalstoornissen, verlamming en parese, amnesie. Zelden: hypertonie. Zeer zelden: myasthenie. Oogaandoeningen: Vaak: oogaandoeningen, wazig zien, fotofobie. Soms: cataract. Zelden: blindheid. Niet bekend: opticusneuropathie. Evenwichtsorgaan- en ooraandoeningen: Vaak: oorsuizen. Soms: gehoorverlies. Zelden: neurosensorisch gehoorverlies. Zeer zelden: doofheid. Hartaandoeningen: Vaak: ischemische coronaire arterie aandoeningen, tachycardie. Soms: hartfalen, ventriculaire aritmie en hartstilstand, supraventriculaire aritmie, cardiomyopathie, ventriculaire hypertrofie, hartkloppingen. Zelden: pericardiale effusie. Zeer zelden: Torsades de Pointes. Bloedvataandoeningen: Zeer vaak: hypertensie. Vaak: trombo-embolische en ischemische voorvallen, vasculair hypotensieve aandoeningen, bloedingen, perifeer vasculaire aandoeningen. Soms: diep veneuze trombose in het been, shock, infarct. Ademhalingsstelsel-, borstkas- en mediastinumaandoeningen: Vaak: parenchymale longafwijkingen, dyspnoe, pleurale effusie, hoesten, faryngitis, neusverstopping en ontstekingen. Soms: ademhalingsstoornissen, ademhalingswegstoornissen, astma. Zelden: acute respiratoire distress syndroom. Maagdarmstelselaandoeningen: Zeer vaak: diarree, misselijkheid. Vaak: maagdarmklachten, braken, gastro-intestinale en abdominale pijn, ontstekingsreacties van het maagdarmstelsel, gastro-intestinale bloedingen, gastro-intestinale ulceratie en perforatie, ascites, stomatitis en zweervorming, constipatie, tekenen en symptomen van slechte spijsvertering, flatulentie, opzwelling en vergroting, zachte ontlasting. Soms: acute en chronische pancreatitis, adynamische ileus, gastro-oesofageale refluxziekte, verstoorde maaglediging. Zelden: pseudocysten in de pancreas, onvolledige ileus. Lever- en galaandoeningen: Vaak: galgangaandoeningen, hepatocellulaire schade en hepatitis, galstuwing en geelzucht. Zelden: vena-oclusieve leverziekte, trombose van de leverarterie. Zeer zelden: leverfalen. Huid- en onderhuidaandoeningen: Vaak: uitslag, pruritus, alopecia, acne, toenemend zweten. Soms: dermatitis, lichtovergevoeligheid. Zelden: toxische epidermale necrolyse (syndroom van Lyell). Zeer zelden: syndroom van Stevens-Johnson. Skeletspierstelsel- en bindweefselaandoeningen: Vaak: gewrichtspijn, rugpijn, spierspasmen, pijn in extremiteit. Soms: gewrichtsklachten. Zelden: verminderde mobiliteit. Nier- en urinewegaandoeningen: Zeer vaak: nierfunctiestoornissen. Vaak: nierfalen, acuut nierfalen, toxische nefropathie, tubulaire necrose, problemen met urineren, oligurie, blaas en urethra symptomen. Soms: hemolytisch uremisch syndroom, anurie. Zeer zelden: nefropathie, hemorragische cystitis. Voortplantingsstelsel- en borstaandoeningen: Soms: pijnlijke menstruatie en uterine bloedingen. Algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen: Vaak: koorts, pijn en onbehagen, asthenie, oedeem, verstoorde gewaarwording van de lichaamstemperatuur. Soms: griepachtige verschijnselen, zenuwachtig gevoel, abnormaal gevoel, multi-orgaanfalen, gewaarwording van een drukkend gevoel op de borst, temperatuurintolerantie. Zelden: vallen, zweren, beklemmend gevoel op de borst, dorst. Zeer zelden: toename vetweefsel. Niet bekend: febriele neutropenie. Onderzoeken: Zeer vaak: abnormale resultaten leverfunctie test. Vaak: verhoogd alkalische fosfatase in het bloed, gewichtstoename. Soms: verhoogd amylase, abnormaal ECG, abnormale pols en hartslag, gewichtsafname, verhoogd lactaatdehydrogenase in het bloed. Zeer zelden: abnormaal echocardiogram, elektrocardiogram QT verlengd. Letsel, intoxicaties en verrichtingencomplicaties: Vaak: primaire transplantaatdysfunctie. Er zijn medicatiefouten gemeld, waaronder onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde substitutie van tacrolimusformuleringen met directe of verlengde afgifte. Er is een aantal aan medicatiefouten gerelateerde gevallen van transplantaatafstoting gemeld (frequentie kan met de beschikbare gegevens niet worden bepaald). Beschrijving van geselecteerde bijwerkingen: Pijn in extremiteit is beschreven in een aantal gepubliceerde case-reports als onderdeel van het pijnsyndroom geïnduceerd door calcineurine-inhibitoren (Calcineurin-Inhibitor Induced Pain Syndrome, CIPS). Dit presenteert zich gewoonlijk als een bilaterale en symmetrische, ernstige, zich naar boven verplaatsende pijn in de onderste extremiteiten en kan gerelateerd zijn aan supratherapeutische spiegels van tacrolimus. Het syndroom kan reageren op dosisreductie van tacrolimus. In sommige gevallen was het nodig om te wisselen naar alternatieve immunosuppressie. Melding van vermoedelijke bijwerkingen: Het is belangrijk om na toelating van het geneesmiddel vermoedelijke bijwerkingen te melden. Op deze wijze kan de verhouding tussen voordelen en risico’s van het geneesmiddel voortdurend worden gevolgd. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden via het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb, website: www.lareb.nl. Afleverstatus: ADVAGRAF is uitsluitend verkrijgbaar op recept. Raadpleeg volledige productinformatie (SmPC) op www.astellas.nl. Astellas Pharma B.V., Sylviusweg 62, 2333BE Leiden. Datum: december 2019. Referenties: 1. PROGRAFT Summary of Product Characteristics. 2. ADVAGRAF Summary of Product Characteristics. 3. Stifft et al. Transplantation 2014;97: 775-780. 4. Kuypers et al. Transplantation 2013;95: 333-340. ADV_2020_0007_NL

Astellas Pharma B.V., Postbus 344, 2300 AH Leiden. Tel: 071 - 5455854, Fax: 071 - 5455850. ASAD2005v1 VPI 186x133.indd 1 ASAD2005v1

16-03-2020 10:07 16-03-2020 Verkorte productinformatie Mirena®

MA-KYL-NL-0007-1

Verkorte Productinformatie Kyleena® 19,5 mg, afleveringsysteem voor intra-uterien gebruik Samenstelling: Werkzame stof: bevat 19,5 mg levonorgestrel. Hulpstoffen: Polydimethylsiloxaan elastomeer, siliciumdioxide (colloïdaal watervrij), polyethyleen, bariumsulfaat, polypropyleen, koperftalocyanine, zilver. Indicatie: Anticonceptie voor maximaal 5 jaar. Contraindicaties: Zwangerschap; acute of terugkerende PID (pelvic inflammatory disease) of aandoeningen die geassocieerd zijn met een verhoogde kans op infecties in het kleine bekken; acute cervicitis of colpitis; endometritis post partum of geïnfecteerde abortus gedurende de afgelopen drie maanden; cervicale intra-epitheliale neoplasie, tot genezing; maligniteit van uterus of cervix; progestageen-gevoelige tumoren, bijv. borstkanker; abnormaal uterien bloedverlies met onbekende oorzaak; congenitale of verworven uterusanomalie, waaronder myomen die het inbrengen en/of vasthouden van het intra-uteriene systeem zouden belemmeren (d.w.z. als zij de baarmoederholte vervormen); acute leveraandoeningen of levertumor; overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor één van de hulpstoffen. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Indien één of meerdere van de volgende aandoeningen bestaan of voor het eerst optreden een specialist consulteren of verwijdering overwegen: migraine, focale migraine met asymmetrisch verlies van gezichtsvermogen of andere symptomen die wijzen op voorbijgaande cerebrale ischemie; uitzonderlijk ernstige hoofdpijn; geelzucht; duidelijke bloeddrukverhoging; ernstige arteriële ziekte, bijvoorbeeld beroerte of myocardinfarct. De bloedglucosespiegel dient te worden gemonitord bij gebruiksters van Kyleena die lijden aan diabetes. Het inbrengen en verwijderen kan gepaard gaan met enige pijn en bloeding. De ingreep kan een vasovagale reactie bespoedigen. Bij zwangerschap tijdens het gebruik moet ectopische zwangerschap worden uitgesloten en wordt tijdige verwijdering van het systeem aangeraden. Effecten op het menstrueel bloedingspatroon zijn bij de meeste gebruiksters van Kyleena te verwachten. Als het bloedverlies in de loop van de tijd heviger en/ of onregelmatiger wordt, dienen passende diagnostische maatregelen te worden genomen. Zoals tijdens het gebruik van alle typen IUS/IUD zijn infecties in het kleine bekken gemeld. Zoals bij andere gynaecologische of chirurgische procedures kan na insertie van een IUD een ernstige infectie of sepsis optreden, hoewel dit zeer zeldzaam is. In klinische onderzoeken was de incidentie van expulsie laag en in hetzelfde bereik als de incidentie die voor andere IUD’s/IUS’en is gerapporteerd. Een partieel uitgedreven Kyleena dient te worden verwijderd. Perforatie of penetratie van het corpus uteri of de cervix door een intra-uterien anticonceptivum kan voorkomen. Bij eventuele perforatie een dergelijk systeem verwijderen; operatief ingrijpen kan noodzakelijk zijn. Zowel het geven van borstvoeding ten tijde van de insertie als insertie tot 36 weken post partum werden geassocieerd met een verhoogd risico op perforatie, evenals een uterus in vaste retroversie-flexie. Als de draadjes voor het verwijderen bij follow-uponderzoek niet zichtbaar zijn bij de cervix, moeten onopgemerkte expulsie en zwangerschap worden uitgesloten. Bijwerkingen: Zeer vaak: hoofdpijn, buikpijn/pijn in het kleine bekken, acne/seborroe, veranderingen in het bloedingspatroon, waaronder meer of minder menstruatiebloedingen, spotting, soms optredend bloedverlies en amenorroe, ovariumcyste, vulvovaginitis. Vaak: depressieve stemming/ depressie, migraine, misselijkheid, alopecia, infectie van het bovenste deel van het tractus genitalis, dysmenorroe, pijnlijke of gevoelige borsten, expulsie van het systeem (volledig en partieel), afscheiding uit de geslachtsorganen. Soms: hirsutisme, uteriene perforatie. Handelsvorm: 1x1 IUS. Nummer van de vergunning: RVG 118462. Vergunninghouder: Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht. Verdere informatie beschikbaar bij: Bayer B.V, Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht, tel. 0297 280 666 Afleverstatus: U.R. Datum goedkeuring/herziening van de SmPC: 25 april 2019. Versie: mei 2019. Uitgebreide informatie (SmPC) is op aanvraag beschikbaar.

Samenstelling: Mirena is een hormonaal intra-uterien systeem met een depot van 52 mg levonorgestrel. Gedurende een periode van vijf jaar wordt hieruit per 24 uur gemiddeld 15 microgram levonorgestrel afgegeven. Indicaties: Anticonceptie; behandeling van versterkt menstrueel bloedverlies of menorragie (bij deze indicaties vervangen na 5 jaar); progestageen adjuvans ter voorkoming van endometriumhyperplasie tijdens oestrogeentherapie in de peri- en postmenopauze (na 3 jaar vervangen). Contra-indicaties: Zwangerschap of het vermoeden ervan; aanwezigheid of vermoeden van mammacarcinoom of andere geslachtshormoonafhankelijke maligne aandoeningen; acute, subacute of chronische ontstekingen in het kleine bekken, ook in de anamnese; cervicitis; genitale infecties, SOA; endometritis post partum; in de afgelopen 3 maanden: een abortus gecompliceerd door een infectie; aandoeningen die chronisch met een verminderde weerstand gepaard gaan of die als gevolg van bacteriëmie kunnen verergeren (klepafwijkingen, aangeboren hartafwijkingen); cervixdysplasie; bevestigde maligniteit van het corpus uteri of van de cervix, of het vermoeden daarvan; abnormale vaginale bloeding waarvan de diagnose (nog) niet is vastgesteld; congenitale of verworven anatomische afwijkingen van de uterus, waaronder myomen, indien het cavum uteri hierdoor wordt vervormd; acute aandoeningen van de lever of levertumoren; overgevoeligheid voor een van de bestanddelen. Waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Mirena is niet de eerste keuze voor postmenopauzale vrouwen met gevorderde uteriene atrofie. Wanneer bij de behandeling van versterkt menstrueel bloedverlies de bloeding niet tot staan komt, of wanneer er sprake is van zware doorbraakbloedingen, moet met een andere (bijvoorbeeld organische) oorzaak van de bloeding rekening worden gehouden. Onregelmatige bloedingen kunnen sommige symptomen en aanwijzingen voor endometriumpoliepen of -carcinoom maskeren. Tijdens het inbrengen resp. verwijderen kan de patiënte als gevolg van een vasovagale reactie flauwvallen tijdens de ingreep en bij epilepsiepatiënten kan er een insult optreden. Tijdens het eerste jaar van het gebruik ontwikkelt zich bij 57% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd geleidelijk een oligomenorroe, en bij 16% een amenorroe. Bij recidiverende endometritis of ontstekingen in het kleine bekken, of als een acute infectie ernstig is of niet binnen enkele dagen op een behandeling reageert, moet het IUD worden verwijderd. Bloedingen en pijn kunnen symptomen van partiële of volledige expulsie van een IUD zijn. Een IUD dat zich niet meer op de juiste plaats bevindt, moet worden verwijderd en vervangen. Zowel het geven van borstvoeding ten tijde van de insertie als insertie tot 36 weken post partum werden geassocieerd met een verhoogd risico op perforatie. Het risico op perforaties kan ook verhoogd zijn bij vrouwen met een uterus in retroversie-flexie. Het IUD in geval van perforatie zo snel mogelijk verwijderen. De mogelijkheid van een ectopische zwangerschap moet worden overwogen in geval van lage abdominale pijn, en met name als de menstruatie uitblijft of als een vrouw met amenorroe begint te bloeden. Het absolute risico van ectopische zwangerschap bij Mirena-gebruiksters is klein. Echter, als een vrouw met Mirena in situ zwanger raakt, is het relatieve risico van ectopische zwangerschap verhoogd. Bijwerkingen: Zeer vaak: hoofdpijn, buikpijn/pijn in het kleine bekken, veranderd menstruatiepatroon inclusief toename en afname in menstrueel bloedverlies, spotting, oligomenorroe en amenorroe, vulvovaginitis, vaginale afscheiding. Vaak: depressieve stemming/depressie, zenuwachtigheid, verminderd libido, migraine, misselijkheid, acne, hirsutisme, rugpijn, benigne ovariaal cyste, dysmenorroe, gevoelige borsten, pijn in de borsten, expulsie van het IUD (geheel of gedeeltelijk), gewichtstoename. Soms: opgeblazen gevoel, alopecia, pruritus, eczeem, chloasma/huidhyperpigmentatie, uteriene perforatie, ontstekingen in het bekken, endometritis, cervicitis/Pap-smear normaal (klasse II), oedeem. Onbekend: hypersensitiviteit, inclusief huiduitslag, urticaria en angio-oedeem, verhoogde bloeddruk. Handelsvorm: Verpakking met 1 IUD. Nummer van de vergunning: RVG 16681. Vergunninghouder: Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht. Verdere informatie beschikbaar bij: Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht, tel. 0297 280 666. Afleveringstatus U.R. Datum van goedkeuring/herziening van de SmPC: 3 december 2018. Versie: januari 2019. Uitgebreide informatie (SmPC) is op aanvraag beschikbaar.

INFORMATIE Colofon UA – Uitsluitend voor apothekersassistenten – is een onafhankelijk vakblad speciaal voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers. UA geeft brancheinformatie, praktijktips, scholingsen trainingsnieuws en relevante productbeschrijvingen. UA belicht trends en laat mensen uit het vak aan het woord over hun aanpak en ervaringen. UA wordt gerealiseerd door een keur aan specialisten, journalisten en deskundigen.

Auteurs:

Redactie en uitgever zijn niet

Anneke Angenent, Claudia Demmers,

aansprakelijk voor de inhoud van de

Marieke Ettema, Winifred Hazelhoff

onder auteursnaam opgenomen

Roelfzema, Elena van der Hall-Nita,

artikelen en van de advertenties.

Marjam Overmars, Suzan Tuinier, Karien Vissers, Michelle Vrij, Gerda Weits

Adviseurs: Annette Leijen (apotheker),

Geen enkel onderdeel van deze uitgave

Monique Versleijen (docent FPZ)

mag zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd,

Eindredactie:

opgeslagen in een documentatiesysteem

Margot van Gils

of openbaar gemaakt, noch met elektronische, noch met mechanische

Cover:

methoden, door fotokopie, opname of

– fotograﬁe: Marco ter Beek

anderszins.

- visagie: Paul van der Wal; assistent-

Waarom UA?

visagist: Shaymea Ben El Caid

ISSN 2211-0941

– model: Nettie Bosch, huisartsen-

UA, hét vakblad voor apothekersassistenten.

praktijk Geuzenwaard, Lobith Redactiesecretariaat en administratie: H&B Multimedia B.V.

Abonnementen (alleen binnen Nederland):

Het vakblad heeft als doelstelling

Vlotbrugweg 1b

6x per jaar gratis 1 exemplaar per

de apothekersassistenten in een

1332 AE Almere

apotheek.

makkelijk leesbare vorm te voorzien

Thuisontvangst via collectief

van achtergrondinformatie en praktische feitjes en weetjes, zodat

088-44 55 930

info@ua.nl www.ua.nl

ze klanten beter kunnen adviseren Directeur-uitgever:

met als uiteindelijk resultaat: beter

Niek Petstra

gebruik van de producten, hogere

kalenderjaar (incl. btw).

Abonnementen kunnen op elk gewenst

klanttevredenheid en een verbeterde

Hoofdredactie:

therapietrouw.

Winifred Hazelhoff Roelfzema

verkoopadviesgesprek van de apo-

per kalenderjaar € 55,00 (incl. btw). Privéabonnement: € 19,50 per

over de producten in de apotheek,

Voorts wordt de kwaliteit van het

abonnement: per 20 assistenten

Accountmanagement: Elisabeth Lopes Escudeiro

tijdstip ingaan. Facturatie per volledig kalenderjaar. Opzeggen mogelijk tot 31 december van het lopende jaar. Bij opzegging binnen het kalenderjaar vindt geen verrekening plaats.

thekersassistent verhoogd door het

Vormgeving:

geven van zowel achtergrond- en

designworkscreative.nl

Ook uw vacature of advertentie plaatsen? Onze accountmanager Elisabeth Lopes Escudeiro spreekt graag de advertentie- en andere zakelijke mogelijkheden met u door.

productinformatie als handige tips.

In het volgende nummer onder meer: › Man-vrouwverschillen en medicatie › Privacy in de apotheek › Geneesmiddelen en zwangerschap › Wondroos

088-44 55 931

elisabeth@hbmultimedia.nl Advertenties voor UR-geneesmiddelen zijn ook mogelijk. Apothekersassistenten behoren namelijk tot de beroepsbeoefenaren zoals gedeﬁnieerd in de Geneesmiddelenwet. Zie hiervoor Hoofdstuk 9 Geneesmiddelenwet.

Disclaimer. De meningen die in deze uitgave

Desalniettemin zijn onvolkomenheden niet altijd

informatie, noch voor enige schade en/of letsel

producten. De lezer wordt aanbevolen om

worden geuit, zijn die van de geïnterviewden of

te vermijden, mede door de snelle ontwikke-

aan personen en/of goederen uit hoofde van

de besproken diagnoses, behandelingen en

geraadpleegde bronnen en niet noodzakelijker-

lingen in de medische wereld. De redacteuren

productaansprakelijkheid, onjuiste of onvolledige

productaanwijzingen altijd te controleren in het

wijs die van de uitgever. De inhoud van deze

en uitgever aanvaarden geen enkele aan-

informatie of ontstaan door het toepassen van

licht van de nieuwste publicaties. Personen op

uitgave is met grote zorg samengesteld.

sprakelijkheid voor de juistheid van de

de in deze uitgave genoemde methoden of

foto’s komen niet per se in de artikelen voor.

Tacrolimus: door ons ontwikkeld. Door ons verbeterd.1,2

ADV_2019_0032_NL

Vergeleken met 2dd tacrolimus vermindert ADVAGRAFâ&#x201E;˘ de intra-patiĂŤnt variabiliteit3 en het verbetert de therapietrouw.4

Referenties en verkorte productinformatie zie elders in deze uitgave.