UA 3 2021

NUMMER 3 | JAARGANG 11 | JUNI 2021

ZOMER: INSECTEN / MEDICIJNEN IN HET VERKEER / KRUIDEN EN VERDER O.A.: BLIEPEN AAN HET BED / NOCEBO EFFECT / NHG COPD

ADVERTORIAL

IN DIT NUMMER

OP RECEPT/ BRANCHE ZIEKENHUISFARMACIE 25 Bliepen aan het bed Barcodescanning – een weg naar een veiligere medicatietoediening

34 Herziene NHGstandaard COPD

06 Minder alert door medicijnen 18 Ander medicijn?

Pas op voor het nocebo-effect!

21 Even voorstellen

39 Zomer Column Ruud Coolen van Brakel Instituut Verantwoord Medicijngebruik

40 Branchenieuws 41 Bijwerking belicht

Meedenken met de patiënt Buddy’s voor parkinsonpatiënten

Sint-janskruid

30 Optima Farma Functiedifferentiatie

ZELFZORG

32 GAAK2021

05 Van de redactie

Toets je kennis, doe mee!

10 Insectenbeten en -steken 16 Kruiden bij darmongemakken in de zomer 20 Vijf weetjes over omega 3 en 6 29 Mooi door Marieke Zomer en je huid

Zomer

37 Antibiotica goed gebruikt

09 Covergirl Sandra Druijff

Onderzoek naar het effect van extra ondersteuning bij informatie

43 Nu online op UA.nl

› Insectenbeten en -steken

10 › Parkinsonbuddy's

› Bliepen aan het bed

21

› Kruiden bij darmongemakken

16 › Herziene NHG-standaard

25

34

VAN DE REDACTIE

ZOMER

Lees jij deze column terwijl je lekker in het zonnetje buiten zit met een koel drankje? Mooi, dan is de zomer eindelijk begonnen!

Fijn idee wel, dat het straks vast weer heerlijk weer wordt. Voorlopig druipt de regen hier langs de ramen terwijl ik dit stukje schrijf.

Hoe dat bij jou werkt, weet ik niet, maar ik droom af en toe weg en reis in mijn gedachten naar warme oorden.

De zomervakantie kende altijd al zijn

Alles eenmaal ingepakt, deden we nog

Heb je een vaccinatiebewijs voor iedereen

specifieke uitdagingen voor genieters van

even een dutje en dan slopen we in het

op zak? Of in elk geval de negatieve test-

het buitenleven. Ik herinner me levendig

holst van de nacht de auto in en kon

uitslagen? Genoeg mondkapjes?

de stressvolle inpaksessies voor ons

daarna het grote genieten beginnen.

vijfkoppige gezin dat in de zomer met auto

Meestal kwamen de sokken en vesten

Ik denk daarom dat ik het deze zomer nog

en caravan onderweg ging richting zon.

trouwens het bovenkastje niet meer uit,

houd bij dromen over oorden ver van hier.

Werken tot vrijdagmiddag twaalf uur

was het prachtig weer en had ik me vooraf

De vakantiedagen spaar ik wel voor later.

(en dat werd dan toch altijd later…), de

weer eens veel drukker gemaakt dan nodig

Dat komt eigenlijk ook wel goed uit, want

snorrende wasmachine (want je wilt toch

was. Al doende leert men.

deze zomer gaan we met UA gewoon dóór.

schone sokken en vesten mee voor het

We werken nu aan de online zomereditie

geval het niet zo’n mooi weer is), de

De reisapotheek kwam overigens wel meer

zodat jij geen nieuws hoeft te missen.

lastminuteboodschappen, ’s avonds laat

dan eens van pas. Kleine wondjes, darm-

Ik nodig je uit je aan te melden voor een

nog even een dweil erdoor (thuiskomen in

perikelen van ander eten, insectenbeten,

gratis online account als je dit nog niet

een vies huis is ook niks waard) en staat

misselijkheid van de smalle bergwegen

hebt. We sturen een nieuwsbericht als

alles wel echt uit? En o ja, de hond en kat

die slingerend naar boven en weer naar

het online zomermagazine klaar staat.

moesten natuurlijk ook goed verzorgd

beneden gingen… Fijn dat we daar goed

achterblijven. Een gevulde EHBO-koffer

advies vooraf over kregen, iets waarop we

Maar eerst: heel veel leesplezier met deze

mocht niet vergeten worden, met daarin

ook in deze UA én in de online zomereditie

UA en zonnige zomerdagen gewenst!

allerhande zelfzorgmiddelen, van anti-

van juli a.s. ingaan.

zonnebrand tot tekentang en van PCM-etje tot reisziektetabletten en alles wat

Ga je dit jaar het vakantieavontuur aan?

ertussen zit.

Dan heb je er nog wat meer uitdagingen bij.

uitgever en coördinator UA

Mag je de grens over? Mag je zonder meer weer terug of moet je in quarantaine?

info@ua.nl

UA032021

5

BRANCHE

MINDER ALERT DOOR MEDICIJNEN Door Winifred Hazelhoff Roelfzema

Elke dag geef je wel medicijnen uit waarbij je moet waarschuwen voor verkeersdeelname.

Mensen kunnen door gebruik van die medicijnen minder alert zijn of andere verschijnselen krijgen waardoor ze een gevaar vormen in het verkeer. Op de studiedag Apothekersassistenten naar de schoolbanken van Mark Two Academy zette Sjanne van Roijen, apotheker bij Apotheek Wijchen Zuid, de regels voor medicijnen in het verkeer nog eens op een rij. Advies en voorlichting zijn cruciaal, was haar boodschap.

6

UA032021

Bij sommige medicijnen moet je de

Oftewel: als je een medicijn gebruikt

Slechts 15% past het rijgedrag daarop aan.

gebruiker waarschuwen voor een werking

waarvan je zou moeten weten dat je er

Ook de bijsluiter of VI wordt niet altijd

of een bijwerking die invloed kan hebben

beter niet mee kunt rijden, dan mag je er

gelezen. Mondelinge informatie is dus heel

op de verkeersdeelname. Dat kan een

niet mee rijden. Dat geldt voor bestuurders

belangrijk.

gewenste werking zijn, zoals de sufheid bij

van een auto, fiets (ook kinderen dus!),

slaapmiddelen of kalmerende middelen.

tractor of ander voertuig op de openbare

Hoe zorg je dat bij het aanschrijven de

Het kan ook een bijwerking zijn, zoals

weg. Het geldt ook voor de begeleider van

waarschuwing voor verkeersdeelname in

duizeligheid bij een antihypertensivum of

iemand die nog geen definitief rijbewijs

het AIS verschijnt? Daarvoor kun je bij

wazig zicht door een anticholinerg werkend

heeft. De enige uitzondering is het gebruik

mensen vanaf 16,5 jaar de contra-indicatie

medicijn.

van een voertuig (bijvoorbeeld een

‘verkeersdeelname’ invoeren.

scootmobiel) op de stoep. Dat mag dus wel.

DE CATEGORIEËN

Zulke effecten kunnen verschillende risico’s met zich meebrengen. De risico’s in

JOUW ROL

Hoe zat het ook alweer? Dit zijn de

het verkeer zijn het bekendst. Terecht: bij

Hoe zou iemand moeten weten dat het

categorieën van geneesmiddelen.

5-10% van de verkeersdoden in Nederland

medicijn niet in het verkeer mag worden

(zo’n dertig tot zestig doden per jaar) zijn

gebruikt? Niet iedereen leest immers de

geneesmiddelen met een effect op het

bijsluiter. Precies daar hebben de arts en

centrale zenuwstelsel in het spel.

de apotheek een verantwoordelijkheid. Zij

Maar – zoals ook in de bijsluiter staat – je

moeten de gebruiker informeren, maar ook

moet ook oppassen bij het bedienen van

de gelegenheid bieden om alternatieven te

digheid (vergelijkbaar met <0,5 promille

gevaarlijke machines. Een elektrische

verkennen. Dit staat in de Wet op de

alcohol in het bloed).

heggenschaar of een cirkelzaag kan

Geneeskundige Behandelovereenkomst

De eerste dagen kunnen bijwerkingen

vreselijke gevolgen hebben als degene die

(WGBO). Als je de gebruiker hebt geïnfor-

met een negatieve invloed op de

hem bedient zijn of haar hoofd er niet bij

meerd, ben je niet verantwoordelijk als

rijvaardigheid optreden (bijvoorbeeld

heeft. Je kunt ook beter niet boven op een

deze beslist om toch te gaan autorijden.

duizeligheid).

ladder gaan staan als je duizelig bent.

Als er bij een ongeluk bekend wordt dat

Advies: geen voertuig besturen zolang

de bestuurder rijgevaarlijke medicijnen

deze bijwerkingen optreden.

IN HET VERKEER

gebruikt, dan kan de politie bij de apotheek

Voorbeelden: SSRI’s (o.a. citalopram),

Voor het gebruik van apparaten en machi-

vragen of de patiënt wel was ingelicht.

bètablokkers (o.a. metoprolol), diverse

nes is iedereen zelf verantwoordelijk, maar

Bedenk dat je als apothekersassistent –

antihistaminica (o.a. cetirizine), methyl-

verkeersdeelname met medicijnen is

net als de apotheker – een geheimhou-

fenidaat.

geregeld in artikel 8 van de Wegen-

dingsplicht hebt. Alleen als er sprake is

verkeerswet:

van een strafbaar feit, zal de apotheker de politie inlichtingen moeten geven.

“Het is een ieder verboden een voertuig te

0 Geen invloed op de rijvaardigheid.

Er zijn geen beperkingen.

I

Weinig negatieve invloed op de rijvaar-

II Licht tot matig negatieve invloed op de rijvaardigheid (vergelijkbaar met 0,5-0,8 promille alcohol in het bloed).

besturen, als bestuurder te doen besturen

Bijna iedereen weet wel dat je niet mag

Advies: de eerste paar uren, dagen of

of als begeleider op te treden, terwijl hij

rijden als je meer dan twee (voor begin-

weken (afhankelijk van het genees-

verkeert onder zodanige invloed van een

nende bestuurders nog minder) glazen

middel) van de behandeling niet rijden.

stof, waarvan hij weet of redelijkerwijs moet

alcohol hebt gedronken en houdt daar ook

Daarna: niet rijden als er rijgevaarlijke

weten, dat het gebruik daarvan – al dan

rekening mee. Maar veel patiënten zijn zich

bijwerkingen zijn.

niet in combinatie met het gebruik van een

niet bewust van de risico’s van medicijnen

Voorbeelden: triptanen (o.a suma-

andere stof – de rijvaardigheid kan

en passen hun verkeersdeelname hier niet

triptan), antipsychotica (o.a. olanzapine,

verminderen, dat hij niet tot behoorlijk

op aan. Hier ligt dus een belangrijke taak

risperidon), methadon, oxycodon.

besturen of tot behoorlijk te begeleiden in

voor de apothekersassistent bij uitgifte van

staat moet worden geacht.”

de medicijnen. Want je plakt wel een gele sticker, maar uit onderzoek is gebleken dat veel mensen die sticker niet zien of lezen.

Lees verder op pagina 8

UA022021 UA032021

7

BRANCHE III Ernstige of potentieel gevaarlijke

Het probleem is dat dexamfetamine in die

invloed op de rijvaardigheid (vergelijk-

test ook een positieve uitslag geeft. Maar

baar met >0,8 promille alcohol in het

mensen die dexamfetamine gebruiken voor

bloed).

ADHD gaan door hun medicijnen juist beter

Een voertuig besturen is verboden.

autorijden. De KNMP probeert daarom te

Personen die chronisch een genees-

regelen dat medisch gebruik van dexamfe-

middel gebruiken uit categorie III komen

tamine wordt uitgezonderd, maar is daarin

niet in aanmerking voor een rijbewijs.

nog niet geslaagd. Als gebruikers van

Voorbeelden: benzodiazepinen (o.a.

dexamfetamine toch de weg op gaan, is

oxazepam), fenobarbital, morfine,

het daarom verstandig om een medische

mirtazepine.

verklaring bij zich te hebben voor het geval dat ze op drugs worden getest, zeker

Een middel kan na enige tijd van categorie

tevoren uit te proberen of de effecten niet

zolang er nog geen officiële uitzondering

veranderen doordat de bijwerkingen

te sterk zijn en of ze het rijvermogen

geldt. Dit kan de politie dan in haar rapport

minder worden. Zo verandert een middel

nadelig beïnvloeden.

noteren. <

als oxazepam of zopiclon na zestien uur van categorie III in categorie I, al is deze

DRUGSTESTEN

termijn ook afhankelijk van de dosis en

Net als voor alcohol, is het ook met te veel

van of het middel incidenteel, tijdelijk of

drugs in het bloed verboden om deel te

chronisch wordt gebruikt.

nemen aan het verkeer. Drugs kunnen

Op www.rijveiligmetmedicijnen.nl is van

worden opgespoord met een speekseltest.

alle medicijnen de categorie op te zoeken en het advies na te lezen.

JOUW ADVIES BIJ RIJGEVAARLIJKE MEDICIJNEN

UITZONDERINGEN Bij middelen uit categorie I mag je niet autorijden zolang er bijwerkingen optreden die daarop van invloed kunnen zijn. Bij beroepschauffeurs is dat anders. Als zij methylfenidaat gebruiken, mogen ze alleen

JOUW ES ADVI

› Leg bij uitgifte mondeling uit dat verkeersdeelname gevaarlijk kan zijn.

Vergelijk het effect van het medicijn met dat van alcohol; dat wordt begrepen. › Waarschuw dat alcohol en het medicijn (of twee medicijnen die de rijvaardigheid beïnvloeden) samen een sterker effect hebben. › Is het voor de patiënt een probleem om niet te kunnen autorijden? Bespreek

autorijden als het middel wordt gebruikt

dan of er een alternatief (of een dosisverlaging) voor het geneesmiddel

tegen ADHD, narcolepsie of pathologische

mogelijk is dat minder beperkingen geeft.

hypersomnolentie. Als ze het voor een andere indicatie gebruiken, zoals MS, mogen zij als beroepschauffeur niet aan

› Voor medicijnen waarbij men de eerste paar uur niet mag autorijden: bespreek met de patiënt welk innametijdstip geschikt is. › Voor medicijnen waarbij de gebruiker de eerste paar dagen niet mag

het verkeer deelnemen.

autorijden: geef als tip om met de medicijnen te starten als de auto een paar

Voor dexamfetamine geldt eenzelfde regel.

dagen niet nodig is, bijvoorbeeld in het weekend.

Dexamfetamine is een middel van categorie II. Het advies is de eerste drie dagen niet auto te rijden. Beroepschauffeurs mogen wederom alleen rijden als ze dexamfetamine gebruiken tegen ADHD, narcolepsie of pathologische hypersomnolentie.

› Suggereer om iemand te laten meerijden als de patiënt weer mag rijden.

Deze persoon kan inschatten of de rijvaardigheid op peil is. › Bij verhoging van de dosis moeten dezelfde – of strengere – regels opnieuw in acht worden genomen. › Waarschuw ook voor het gebruik van ladders en gevaarlijke apparaten, en bij kinderen voor het spelen op klimrekken en dergelijke.

Ook mag iemand voor een rijexamen een

› Controleer of de patiënt de informatie heeft begrepen.

bètablokker nemen tegen de examen-

› Verwijs de patiënt naar www.rijveiligmetmedicijnen.nl. Je kunt deze website

stress. Het is wel verstandig om van

8

UA032021

ook op het etiket printen.

COVERGIRL

SANDRA DRUIJFF:

”DOOR DE VERANDERINGEN BLIJF JE ZELF OOK GROEIEN”

De covergirl van deze editie is de 46-jarige Sandra Druijff uit Ermelo. Een vrolijke verschijning waarvan ‘wij van de redactie’ écht dachten dat ze jonger was. Maar ze blijkt toch echt deze zomer al 25 jaar bij Alphega apotheek Tweelingstad in Harderwijk te werken. We spraken met haar over de veranderingen waar ze in de loop der jaren mee te maken kreeg.

”Toen ik in 1996 begon, werkte ik fulltime in

Niet alleen op het werk zelf veranderde er

een team van vijf andere fulltimers, twee

veel in 25 jaar. Sandra heeft twee prachtige

parttimers en twee apothekers. Sinds die

kinderen gekregen, ging andere uren

tijd is er best veel veranderd. Er is inmid-

werken en is recentelijk verhuisd. Toen een

dels een Servilocker, een Rotafiller, een

van haar zonen positief getest werd, kwam

track-en-tracesysteem en we hebben de

corona voor Sandra heel dichtbij. Dat

herhaalpost en baxters. Dat was er in het

bracht natuurlijk de nodige zorgen met zich

begin allemaal niet. Die nieuwe systemen

mee. Gelukkig is hij inmiddels weer beter

zijn hartstikke handig. Het team bestaat

en is Sandra zelf niet ziek geworden. Maar

nu uit ongeveer dertig medewerkers;

het zorgde wel voor meer afstand, ook in

apothekersassistenten (fulltime en

het werk. Door deze gebeurtenissen is het

parttime), drie apothekers, een paar

wel duidelijk dat Sandra het contact aan de

apotheekhulpen en natuurlijk een

balie erg zou missen.

schoonmaakster en de bezorgers.”

‘Het is superleuk om al die veranderingen Als we Sandra vragen hoe de apotheek en

mee te maken en daardoor zelf ook door te

het vak van apothekersassistent er over

groeien, maar de wereld mag wat mij

pakweg tien jaar uit zullen zien, verwacht

betreft liever weer een beetje normaal

zij dat de controle en andere taken van een

worden.’

apothekersassistent wel zullen blijven.

Maar ook dat zorg op afstand wel meer

En daar kunnen wij ons alleen maar bij

en meer de overhand zal krijgen, mede

aansluiten! <

versneld door de huidige coronapandemie.

Verder verwacht zij dat alles meer digitaal zal gaan. Er wordt ook nu al steeds minder papier gebruikt doordat de apotheek sinds een paar maanden met ‘digitale recepten’ is gaan werken. omdat er maximaal twee patiënten tegelijk Daarnaast is en blijft het een gekke tijd

in de apotheek mogen zijn. Veel contacten

door de coronapandemie. Dit brengt op

met cliënten lopen via mail en telefoon en

zichzelf al heel wat veranderingen met zich

niet meer zo veel aan de balie, omdat nu

mee. Bij apotheek Tweelingstad wordt er

veel wordt bezorgd en via de Servilocker

momenteel bijvoorbeeld met maar twee

gaat. Dat werkt eigenlijk meestal prima,

personen tegelijk aan de balie gewerkt,

maar het contact wordt er wel anders van.

UA032021

9

ZELFZORG

INSECTENBETEN EN -STEKEN Door Berna Lakerveld

Ook dit jaar ziet de zomervakantie er voor veel Nederlanders waarschijnlijk anders uit dan voorheen. De ontwikkelingen rondom corona zijn onzeker en door de beperkende maatregelen kiezen veel mensen voor een vakantie in eigen land. Lekker wandelen en fietsen in de bossen, varen op een van de vele meren of rivieren, bakken op het strand of zwemmen in de Noordzee.

Keuze genoeg in ons kleine kikkerlandje!

OVERLAST DOOR INSECTEN

MUGGEN

antistollingsmiddel. Zo heeft ze langer

Van kikkers zul je trouwens weinig last

In Nederland kennen we zo’n 35 soorten

de tijd om het bloed op te zuigen. Haar

hebben, hooguit houdt het kwaken je uit

steekmuggen. Het is het muggenvrouwtje

speeksel kan een allergische reactie

de slaap. Maar er zijn in Nederland toch wel

dat dat irritante, hoog zoemende geluid

veroorzaken, waardoor ons lichaam

andere dieren en insecten waar je rekening

maakt; ze is op zoek naar bloed. Dat heeft

histamine aanmaakt. Er ontstaat een

mee moet houden tijdens je zomervakan-

ze nodig om eitjes te produceren. Buiten

jeukende muggenbult.

tie; we hebben een selectie gemaakt uit

dat ze ons bloed opzuigt, spuit ze ook

de veel – en steeds meer – voorkomende

een beetje speeksel in. Dat speeksel bevat

soorten.

een cocktail van eiwitten, waaronder een

10

UA032021

Wist je dat… bierdrinkers vaker worden gestoken?

OVERDRAGEN VAN ZIEKTEKIEMEN

tropen ziekten als dengue (knokkel-

soort) steken alleen als ze zich bedreigd

koorts) en chikungunya overdraagt.

voelen en geen andere uitweg zien.

Sommige exotische muggensoorten kun-

De rol die de tijgermug speelt bij de

nen – onder bepaalde omstandigheden –

overdracht van het zikavirus is nog niet

De angel bevat een gifblaasje dat een

ziektekiemen overdragen als de malaria-

geheel duidelijk, maar wordt klein geacht.

cocktail van stoffen – waaronder dopa-

parasiet, het zikavirus, het denguevirus en het westnijlvirus. Overdracht kan plaats-

mine, serotonine en histamine – in de huid • Aziatische bosmug

pompt. De eerste twee stoffen zorgen voor

vinden doordat een vrouwtjesmug bloed bij

Deze mug is rond 2012 voor het eerst in

de acute pijn die je voelt als je gestoken

een besmet persoon opzuigt. Het duurt

Nederland aangetroffen in de omgeving

wordt. Histamine zorgt, zoals bekend, voor

daarna een aantal dagen voordat zij zelf

van Lelystad. Ondanks de bestrijdings-

de irritatie. Bij de meeste bijensoorten

besmettelijk is. Een besmette mug draagt

acties heeft de mug zich in dit gebied

voel je niet dat je geprikt wordt. Dat komt

ziekteverwekkers in de speekselklieren bij

kunnen vestigen. Buiten dit gebied is

doordat de angel heel klein is en niet echt

zich.

de mug nog niet aangetroffen. In de

door de huid heen gaat. De hommel heeft

(sub)tropen kan hij ziekten als knokkel-

echter een grote angel waardoor de steek

Volgens het RIVM vormen deze muggen

koorts, chikungunya of zikakoorts

wel degelijk heel pijnlijk is.

wereldwijd een groot probleem. Gelukkig is

overdragen. De kans hierop is in

dat in Nederland nog niet aan de orde.

Nederland gering.

Omdat de betreffende ziekten in Nederland niet van nature voorkomen, is overdracht

De enige bij die sterft na een steek is de honingbijwerkster. Haar angel heeft

• Gelekoortsmug (Denguemug)

weerhaakjes waardoor ze de angel niet kan

alleen mogelijk wanneer zo’n mug in het

Deze mug draagt in de tropen ziekten als

terugtrekken. Die blijft in de huid achter

land van herkomst een besmet persoon of

gele koorts, knokkelkoorts (dengue),

met een deel van de gifblaas, het pompje

dier heeft geprikt, en dan hierheen komt.

chikungunya en zikakoorts over.

werkt tot één minuut na het steken. De

Of wanneer hij een persoon steekt die

angel bevat geurstoffen waar andere bijen

– na een verblijf in een (sub)tropisch land –

Exotische muggen zijn ‘agressiever’ dan

op af komen. Het is dus belangrijk de angel

met een besmetting naar Nederland is

inheemse steekmuggen. Ook slaan ze

zo snel mogelijk te verwijderen.

gekomen. De kans op besmetting met een

vaak overdag toe terwijl inheemse soorten

(sub)tropisch virus in Nederland wordt dan

vooral ’s avonds en ’s nachts actief zijn.

ook zeer klein geacht.

Steken van exotische muggen zijn over het

WESPEN EN HOORNAARS

algemeen pijnlijker dan die van inheemse

Limonadewesp

muggen.

Er zijn vele soorten wespen in Nederland.

Op dit moment komen deze soorten ons land binnen via internationaal transport van

Hier beperken we ons tot de ‘gewone wesp’,

onder andere tweedehands autobanden en

Bij muggenbeten waarbij ook klachten als

ook wel limonadewesp genoemd. Dit zijn

Lucky Bamboo-planten. Het veranderende

hoofdpijn, misselijkheid, diarree, koorts

de wespen waar we - vooral in de tweede

klimaat in ons land maakt het in de toe-

en/of gewrichtspijn voorkomen, is het

helft van de zomer – last van hebben. Ze

komst misschien mogelijk dat deze

raadzaam door te verwijzen naar de arts.

zijn te herkennen aan de sterk ingesnoerde

soorten zich hier vestigen. Om dit zo lang mogelijk tegen te gaan, houdt de Neder-

overgang van borststuk naar achterlijf;

BIJEN EN HOMMELS

de wespentaille. De naam ‘limonadewesp’

landse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)

komt door hun grote behoefte aan suikers.

in de gaten of deze muggen in Nederland

En daar komt de overlast om de hoek

worden aangetroffen. Indien een vondst

kijken. Want zoetige etenswaren als fruit,

wordt gemeld worden de muggen op

jam en ijs en dranken als limonade en wijn

locatie bestreden en uitgeroeid.

vinden ze heerlijk.

Er zijn ongeveer 360 bijensoorten in

Deze exotische muggensoorten worden af

Nederland en helaas steken ze allemaal.

Wespen steken alleen als ze in het nauw

en toe in Nederland aangetroffen:

Tenminste, de vrouwtjes. Want net als bij

komen. Nadeel van wespen is dat de angel

• Aziatische tijgermug

muggen steken ook bij bijen de mannetjes

Dit is een kleine muggensoort die in de

niet. Bijen en hommels (grote wilde bijen-

Lees verder op pagina 12

UA032021

11

ZELFZORG

niet achterblijft in de huid. Ze kunnen dus

je nagel of de botte kant van een mes uit

EIKENPROCESSIERUPS

direct nog een keer steken. Hoewel we aan

de huid te duwen. Niet knijpen of krabben

De eikenprocessierups is een inheemse

het eind van de zomer veel wespen zien, is

want dan druk je nog meer gif uit de

soort die al sinds 1800 in Nederland

de kans dat die steken kleiner. Veelal gaat

gifblaas die nog aan de angel zit.

voorkomt. De laatste jaren rukt hij steeds

het dan om mannetjes, uit het nest gejaagd en op zoek naar eten.

meer op en we zijn daar inmiddels al een Wel of niet uitzuigen van de steekwond?

beetje aan gewend. De overlast wordt er

Hierover is wat controverse. Als het gif in

echter niet minder door. De rups kan

Europese hoornaar

onze huid is gepompt, heeft uitzuigen van

microscopisch kleine brandharen ‘afschie-

Deze hoornaar is een wespensoort die we

de steek om gif te verwijderen weinig zin

ten’ als hij zich bedreigd voelt. Ook tijdens

vaak zien in Nederland. Hij wordt ook wel

meer. Met de mond uitzuigen kan zelfs

het vervellen komen brandharen vrij. Die

de vriendelijke wespenreus genoemd.

leiden tot meer schade omdat de cellen

haren verspreiden zich in de omgeving en

Hoornaars zijn ongeveer drie centimeter

door een te grote zuigkracht kapot gaan en

kunnen jaren actief blijven.

groot en doorgaans niet agressief. Ze

het gif alleen maar makkelijker verspreidt.

komen niet op zoetigheid af en zijn niet

Het belangrijkste is dat de angel op de

echt geïnteresseerd in mensen. Maar als

juiste wijze wordt verwijderd, zo snel

je binnen enkele meters bij het nest komt,

mogelijk na de steek. Anderzijds, als je het

zullen de hoornaar-werksters luid brom-

gif met een speciaal pompje eruit kunt

mend komen aanvliegen om je te verjagen.

halen, geeft dat misschien minder irritatie.

Dan loop je ook kans gestoken te worden.

Wanneer iemand in (de buurt van) de mond

Wist je dat… één rups ongeveer 700.000 brandharen heeft?

Aziatische hoornaar

of keel gestoken is, is het raadzaam om

Deze exotische wespensoort wordt in

direct een arts te raadplegen of 112 te

steeds meer Europese landen gezien.

bellen en de plek te koelen met een natte

In de maanden mei t/m augustus hebben

Ook in Nederland zien we de Aziatische

doek of een coldpack. Bij een steek in de

we het meeste last van de brandharen.

hoornaar steeds vaker. Hij wordt ook wel

mond helpt het om op een ijsblokje te

Vooral als we onder besmette bomen

‘monsterwesp’ genoemd. Veel mensen ver-

zuigen om zwelling te beperken.

wandelen of fietsen. Ook oppervlaktewater

warren de Europese en Aziatische hoornaar

Bij mensen met een allergie voor bijen- of

kan vol zitten met de haartjes, waardoor

met elkaar. De Aziatische hoornaar is, met

wespengif kan een steek zorgen voor een

klachten kunnen ontstaan bij zwemmen in

zijn 1,5 tot 2,5 centimeter, kleiner dan de

groter rood gebied met extreme zwelling,

dit water. De reactie op contact met de

inheemse soort. Ook het uiterlijk is anders.

ernstige hoofdpijn, lage bloeddruk en zelfs

brandharen lijkt op een allergische reactie

Voor mensen is deze hoornaar niet gevaar-

een shocktoestand. Ook dan is snelle hulp

en kan per persoon erg verschillen.

lijker dan de inheemse, zij voeden zich

geboden.

Overlast is lastig te voorkomen omdat de

namelijk met honingbijen. Wel zijn de

haartjes door de hele omgeving dwarrelen.

nesten een stuk groter en dat zorgt voor

Het enige advies is om, tijdens wandelen en

meer risico als je er te dichtbij komt.

WAT TE DOEN BIJ EEN BIJENOF WESPENSTEEK? Direct na een steek van een wesp of bij ontstaat felle, brandende pijn met roodheid en zwelling van de huid. Het gif van een hoornaar is minder krachtig dan dat van een gewone wesp of bij. De steek kan echter pijnlijker zijn doordat de angel een stuk langer is.

Als de angel is achtergebleven in de huid kan deze verwijderd worden door hem met

12

UA032021

Wat moet je vooral niet doen?

• Krabben na een steek of beet;

fietsen, kleding te dragen die hals, armen en benen bedekt.

dat beschadigt de huid waardoor meer jeuk ontstaat.

• Wild slaan naar bijen en wespen; ze steken als ze zich bedreigd voelen.

• Uit een flesje of blikje drinken zonder rietje; de kans dat je een wesp over het hoofd ziet is groot.

• Parfum of sterk geurende crèmes of

De meest voorkomende klachten zijn: • huidirritatie met rode bultjes en erge jeuk, die wel tot twee weken kan aanhouden; • jeukende, pijnlijke en gezwollen ogen wanneer de haartjes in de ogen komen; • inhaleren van de haartjes kan zorgen

deodorant gebruiken; insecten komen

voor irritatie en ontstekingen van het

namelijk op lekkere geurtjes af.

slijmvlies in luchtwegen, keel en neus.

De brandharen hebben kleine weerhaakjes

Verwijder die dan zo snel mogelijk. Als de

geen middelen om de teek te verdoven

waardoor ze stevig op de huid en op

teek nog niet vast zit in de huid, kun je deze

zoals alcohol, jodium of olie. Dit vergroot

kleding blijven zitten. Klop je kleding niet

verwijderen met een stukje tape. Zit hij wel

de kans op besmetting.

uit, maar was alles direct, liefst op 60°C.

vast? Pak dan met een pincet de teek zo

Noteer de plaats en de datum van de beet

De haartjes kun je met een stuk tape of

dicht mogelijk bij de huid vast en trek deze

zodat je de plek gedurende drie maanden

plakband van de huid verwijderen. Spoel de

voorzichtig in een rechte beweging uit de

goed in de gaten kunt houden. Bij gezond-

huid af met lauw water. Adviseer daarna

huid. Als je een tekentang gebruikt, volg

heidsklachten of het verschijnen van rode

een milde verkoelende crème te gebruiken.

dan de gebruiksaanwijzing, want soms

vlekken (erythema migrans) of een kring op

Bij extreme klachten is het raadzaam een

moet je de teek er dan uitdraaien. Desin-

de huid rondom de beet direct contact

arts te raadplegen.

fecteer het plekje van de beet alleen na het

opnemen met de huisarts. <

verwijderen van de teek. Gebruik vooraf

TEKEN Er worden per jaar zo’n 1,5 miljoen tekenbeten gemeld in Nederland. Gelukkig leiden de meeste tekenbeten niet tot ziekte.

GOED VOORBEREID OP PAD!

Teken die besmet zijn met de Borrelia

Je zou haast niet meer naar buiten durven na het lezen van alle ellende die prik- en

burgdorferi bacterie kunnen de ziekte van

bijtbeestjes ons kunnen aandoen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de

Lyme overbrengen. Maar Lyme is niet meer

kwallen, kreeftjes en giftige pietermannen die we in onze eigen Noordzee kunnen

het enige gevaar dat de teek met zich

tegenkomen.

meebrengt.

Maar buiten zijn in de vrije natuur levert natuurlijk veel meer voordelen op dan het risico gestoken of gebeten te worden. Zeker als je een goede vakantie-apotheek meeneemt, óók in Nederland en bij een dagje bos of strand.

Zelfzorgproducten om mee te nemen in de auto, picknickmand, strand- of fietstas: • pincet en/of tekentang; • pleisters; • desinfectiemiddel; • een instant coldpack; koelen van de plek van een steek of beet helpt zwelling te voorkomen en is ook handig voor andere ongevalletjes; Sommige teken zijn besmet met het teken-

• een crème tegen jeuk en huidirritatie; denk bijvoorbeeld aan tripelennamine,

encefalitisvirus (‘tick-borne encephalitis’

pramocaïnezalf, mentholgel (niet bij kinderen onder de 2 vanwege stokkende

virus (TBE)). Dit virus veroorzaakt een

ademhaling);

hersen(vlies)ontsteking. Gelukkig zijn er in

• DEET-producten: helpen om insecten op afstand te houden.

Nederland maar een gering aantal teken

Let op: zwangere vrouwen en kinderen mogen alleen producten met maximaal

besmet met TBE en is de kans op infectie

30% DEET gebruiken.

uiterst klein. Meldt iemand zich na een tekenbeet bij jou met klachten als milde koorts, hoofdpijn, pijnlijke spieren en gewrichten, misselijkheid en/of vermoeidheid? Stuur deze persoon dan voor de zekerheid door naar de huisarts.

Controleer op teken Na bijvoorbeeld een boswandeling of picknick in het park, moet je jezelf altijd contoleren op teken. Tref je een teek aan?

UA032021

13

ADVERTORIAL

Wil jij deskundig blijven in je vak?

De SBA Academie biedt een totaalpakket aan act actuele ele en praktijkgerichte cursussen met SANA-keurmerk.

Bij de SBA volg je niet alleen farmaceutisch inhoudelijke en communicatiecursussen, maar ook cursussen over goed samenwerken en het organiseren van het werk. Onderwerpen als kwaliteitszorg, lean werken en leidinggeven komen eveneens in ons aanbod voor. Allemaal specifiek gericht op de apotheek!

Bekijk ons aanbod op www.sbaweb.nl/agenda.

Je kunt bij ons kiezen uit verschillende leervormen, zoals e-learning, klassikale bijeenkomsten en webinars. Voor elk wat wils!

Met ons cursusaanbod spelen wij proactief in op nieuwe ontwikkelingen en behoeftes binnen de branche. Dit doen wij niet alleen, maar samen met deskundige docenten uit het werkveld.

Bereid je voor op de toekomst, samen met de SBA Academie: voor je persoonlijke en professionele ontwikkeling!

Academie

ADVERTORIAL

Ben jij klaar voor de apotheek van morgen?

Ontwikkelingen volgen elkaar in snel tempo op, zoals de veranderende zorgvraag, medicijntekorten en een patiënt die steeds mondiger wordt. Samen met de SBA Academie kun jij deze uitdagingen aan en ben jij goed voorbereid op de toekomst.

De SBA vindt jouw ontwikkeling binnen de apotheekbranche namelijk heel belangrijk. Daarom bieden we binnen de SBA Academie een totaalaanbod aan actuele en praktijkgerichte cursussen met SANA-keurmerk. We spelen proactief in op de behoeftes van het apotheekteam en werken hierin samen met deskundige docenten uit het werkveld.

Niet alleen nuttig, het is ook goed voor je werkplezier en leren zorgt ook nog eens voor een frisse kijk en nieuwe ideeën!

Bij de SBA volg je farmaceutisch inhoudelijke en communicatiecursussen én cursussen over goed samenwerken en het organiseren van het werk.

Onderwerpen als kwaliteitszorg, lean werken en leidinggeven komen eveneens in ons aanbod voor. Allemaal specifiek gericht op de apotheek!

De inhoudelijke keuze is dus divers, maar we bieden ook verschillende vormen van leren aan. Zo kun je cursussen volgen die bestaan uit e-learning in combinatie met een bijeenkomst.

Je kunt daarbij dan kiezen voor een cursus met je eigen team (incompany) of voor een cursus op locatie waaraan apothekersassistenten van verschillende apotheken deelnemen (open inschrijving).

Het leuke hiervan is dat je kennis en ervaringen deelt met elkaar!

Wist je dat je ook regelmatig webinars kunt volgen bij de SBA? Gedurende een uur word je online live bijgepraat over een bepaald onderwerp. Dit is een korte, krachtige manier van kennis opdoen en opfrissen. Medio 2021 gaan we daarnaast ook e-learning aanbieden (dus zonder bijeenkomst).

Voordeel hiervan is dat je een e-learning kunt volgen in je eigen tempo en op een moment wanneer jij daar zin in hebt. Onze e-learning volg je via ons online leerplatform dat niet alleen mooi is vormgegeven, maar vooral ook gebruiksvriendelijk is.

Voor elk wat wils, want iedereen heeft een eigen voorkeur voor de manier waarop je leert.

Kijk eens rond binnen ons aanbod of er wat leuks voor je tussen zit en geef je op!

Wil je graag dat we met je meedenken over een passende cursus?

Schroom niet en bel of mail ons even. We helpen je graag! We zijn te bereiken op: 0900 722 26 67 of via mail: nascholing@sbaweb.nl.

Groetjes van het team SBA Academie: Ellen, Esther en Marloes

Academie

ZELFZORG

KRUIDEN BIJ DARMONGEMAKKEN IN DE ZOMER

De darmen en de darmflora spelen een belangrijke rol bij het in stand houden van de gezondheid van ons lichaam. In de zomer wordt dit prachtige samenspel nogal eens op de proef gesteld. We eten anders, onregelmatiger en wat veel mensen niet weten, is dat kruiden nogal eens een stoorzender kunnen zijn.

Door Marie José ten Velde, herbalist en NVF-lid en Gerben Hoogsteen, fytotherapeutisch arts en voorzitter NVF

ENORME CAPACITEIT

dunne darm bevat plooien met uitstulpingen

aanmaak van de spijsverteringssappen,

Om de opname van voedingsstoffen

erop, de darmvlokken. Als je de dunne darm

moet zoveel als mogelijk door het lichaam

mogelijk te maken produceert het lichaam

uit zou leggen, kom je tot een oppervlak van

worden opgenomen. Dat gebeurt al voor een

diverse spijsverteringssappen, waaronder

maar liefst 150-200 vierkante meter groot.

groot gedeelte in de dunne darm. Maar de

speeksel en gal. Deze sappen breken

Die enorme capaciteit zorgt ervoor dat er zo

dikke darm – met een lengte van een meter –

voedingsstoffen af tot kleinere deeltjes

min mogelijk van de belangrijke voedings-

is nodig om het resterende vocht uit de

die door het dunne darmslijmvlies kunnen

stoffen in de dunne darm verloren gaan. De

spijsverteringsresten te halen en om de

worden opgenomen De zes meter lange

grote hoeveelheid vocht die nodig is voor de

overgebleven voedselresten af te voeren.

16

UA032021

In de zomer is ons eetpatroon vaak anders,

werkt namelijk niet alleen ontkrampend op

onregelmatiger en soms zelfs onveilig. Op

de darmen, maar ook op de sluitspier tussen

vakantie in een ander land bijvoorbeeld,

de maag en de slokdarm. En omdat het ook

maar ook tijdens picknicks en barbecue-

een galafdrijvend effect heeft, kan peper-

avonden. Hierdoor kunnen verschillende

munt ook tot problemen leiden bij patiënten

ongemakken in de darmen ontstaan.

met galstenen. Geef pepermunt ook niet aan

MEER INFORMATIE OVER FYTOTHERAPIE De Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie (NVF) maakt zich als wetenschappelijke vereniging sterk voor kwaliteit en betrouwbaarheid van plantaardige geneesmiddelen,

kinderen onder de 4 jaar en aan vrouwen die

met respect voor natuur en welzijn. De NVF

OVERPRIKKELING

zwanger zijn of borstvoeding geven, omdat

fungeert ook als netwerk voor professionals.

Verbrand vlees of onvoldoende verwarmd

er te weinig gegevens over eventuele

Ze kunnen er terecht met vragen en voor

voedsel zijn natuurlijk berucht, maar er zijn

bijwerkingen bekend zijn.

verdieping en belangenbehartiging.

nog meer boosdoeners die onze darmen van

Het andere kruid wat ook langdurig in

slag kunnen brengen. Het gaat dan om ver-

Europa gebruikt wordt bij darmklachten, is

Je kunt zelf ook veel informatie vinden op

schillende tuinkruiden en specerijen bedoeld

het veelzijdige kruid kamille, beschikbaar als

de website van de European Medicines

voor het op smaak brengen van ons voedsel

thee, tinctuur of droog extract. Uit weten-

of het stimuleren van onze spijsverterings-

schappelijk onderzoek met proefdieren en

organen. De bitterstoffen en etherische oliën

beperkt onderzoek met mensen blijkt dat

die in deze kruiden aanwezig zijn, worden

kamille een ontstekingsremmende en spas-

uitgebracht. Ze zijn voor iedereen vrij

niet door iedereen goed verdragen.

molytische, ofwel krampstillende, werking

toegankelijk en bevatten alle informatie die

Bovendien kan de dosering van belang zijn.

op de darmen heeft. Daardoor heeft de

je over een plant nodig hebt, zoals bereiding,

Overdaad schaadt, waardoor er bij sommige

HMPC van de EMA het goedgekeurd voor

indicatie, dosering, interacties en

mensen een overprikkeling van de darmen

klachten als darmkrampen en gasvorming.

Agency (EMA). Het EMA Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC) heeft sinds de oprichting in 2004 al meer dan 150 verschillende plantenmonografieën

bijwerkingen.

Uiteraard vind je ook bij het College ter

ontstaat, met gasvorming, een opgeblazen gevoel en krampen als gevolg.

www.fyto.nl

LOOISTOFFEN BIJ VOEDSELVERGIFTIGING

Beoordeling van Geneesmiddelen meer informatie en wel onder de zoekterm ‘kruiden’ (www.CBG-meb.nl).

PEPERMUNT EN KAMILLE

Een ander probleem dat bijvoorbeeld na een

Maar kruiden kunnen de darmen ook helpen.

gezellige barbecue kan optreden, is diarree

Twee kruiden die na een te overdadige maal-

door een voedselvergiftiging of infectie. Dat

tijd goed kunnen helpen, zijn pepermunt en

komt vaker voor dan je denkt. Op de website

kamille. Pepermunt wordt in Europa al

van het Voedingscentrum kun je lezen dat

eeuwenlang gebruikt als ondersteuning voor

elke dag 2000 Nederlanders een voedsel-

looistoffen staan bekend om hun samen-

de darmen. Het blad van deze plant bevat de

vergiftiging of -infectie oplopen.

trekkende werking op het darmslijmvlies.

etherische oliën menthol en menthon,

Zoals zo vaak, geldt ook hier: preventie is het

Looistoffen binden zich aan eiwitten, waar-

alsmede flavonoïden en fenolcarbonzuren.

beste geneesmiddel. Dat betekent de ver-

door er een looistof-eiwitcomplex ontstaat.

Wetenschappelijk onderzoek bij proefdieren

pakking checken, gekoelde producten

Dat complex heeft een afdekkende en

laat zien dat pepermunt zorgt voor een

kopen, producten gekoeld bewaren (onder

samentrekkende werking op het darmslijm-

spasmolytische werking op de darmen,

de 4 graden) en de handen veelvuldig was-

vlies. Hierdoor wordt er minder vocht in de

waardoor de krampen verminderen. Peper-

sen bij de bereiding, evenals de plank en het

darmen verloren en wordt opname en effect

munt is in Nederland overal verkrijgbaar als

mes. Daarnaast gaat het om het scheiden

van toxines geremd. Daardoor is deze plant

thee en tinctuur. De dosering van de thee is

van rauw en gaar voedsel en om voldoende

uitstekend toepasbaar bij diarree, het

1,5-3,0 gram per 150 ml kokend water.

verhitting van het voedsel. Als er dan toch

gebruik is 3 tot 4 maal daags 15 tot 20

Je kunt het tot driemaal per dag nemen.

darmklachten met diarree ontstaan, heeft

druppels. Let echter wel op voor uitdrogings-

De pepermunttinctuur kan ook tot driemaal

de natuur een waardevolle plant in haar

gevaar bij kinderen onder de 2 jaar en

per dag ingenomen worden. Het maximale

assortiment klaar staan.

senioren boven de 70, met name bij koorts.

aantal druppels per week is 20-40. Let bij

Het gaat om de wortelstok van de Potentilla

Het is dan verstandig om de huisarts te

pepermunt wel op dat je het niet adviseert

erecta of Tormentilla, verkrijgbaar als tinc-

raadplegen. Dat geldt ook voor zwangere

aan mensen die last hebben van zuurbran-

tuur. Het bijzondere aan deze plant is dat het

vrouwen en voor mensen met chronisch

den (reflux) en/of galstenen. Pepermunt

veel looistoffen bevat (15-20%). Juist die

medicatiegebruik of bloed bij de ontlasting. <

UA032021

17

BRANCHE

ANDER MEDICIJN? PAS OP VOOR HET NOCEBO-EFFECT! Door Marjam Overmars

Aan de balie heb je er dagelijks mee te maken: geneesmiddelsubstitutie vanwege het preferentiebeleid. De meeste mensen accepteren het, maar je hebt ook een aanzienlijke groep ‘merkeisers’ die dat niet zomaar pikken. Wat zit er achter dit verzet, en hoe kun je deze mensen effectief en respectvol benaderen? Het blijkt dat het ‘nocebo-effect’ hier een rol kan spelen. Apotheker (en podcastmaker) Harm Geers uit Bennekom heeft het uitgezocht.

“In de apotheek weten we allemaal dat het

PLACEBO EN NOCEBO

Geers heeft zich verdiept in bestaand weten-

bij deze geneesmiddelsubstitutie om dezelf-

Iedereen kent wel het placebo-effect.

schappelijk onderzoek naar het placebo-

de werkzame stoffen gaat, maar toch zien

Placebo is Latijn en betekent letterlijk ‘ik

en nocebo-effect en in het bijzonder naar

we dat patiënten grote problemen kunnen

zal behagen’. Nocebo, ook Latijn, staat voor

bijwerkingen van placebo’s. “Bij onderzoeken

hebben met de wisselingen.” Je kunt het niet

‘ik zal schaden’, ook wel losjes vertaald als

heb je een geneesmiddelgroep en een

afdoen met een simpel ‘het zit tussen de

‘angst maakt ziek’. Het nocebo-effect is

placebogroep. Bij die tweede groep komen

oren’ – wat meestal inderdaad zo is – want

een negatief verwachtingseffect. “Op het

óók bijwerkingen voor. Voor de goede orde,

mensen kunnen er echt last van hebben. Ze

moment dat iemand denkt dat hij bijvoor-

dat zijn dus bijwerkingen van neppillen.”

zijn bang dat ze last krijgen en dat gebeurt

beeld spierpijn krijgt, treedt er een self

Het blijkt dat gemiddeld ruim 50% van

dan vervolgens ook. “En dat is nou het

fulfilling prophecy in werking en krijgt hij

de proefpersonen bijwerkingen van de

‘nocebo-effect’.”

daadwerkelijk spierpijn.”

placebo’s ervaart en dat zelfs meer dan

18

UA032021

6% van de mensen stopt met deelname

OP HET RANDJE

vanwege deze bijwerkingen. “Dat zijn dus

Met dit onderzoek in zijn achterhoofd heeft

behoorlijke nocebo-effecten.”

Geers vervolgens in zijn apotheek iets gedaan wat hij zelf omschrijft als ‘op het

De bijwerkingen die mensen ondervinden na

randje’. Een patiënt in de apotheek had een

de wisseling van geneesmiddelen vanwege

TIA gehad en gaf aan dat hij zo duizelig werd

het preferentiebeleid zijn vergelijkbaar met

van carbasalaatcalcium 100 mg. De huisarts

de bijwerkingen van placebo’s. “Ook al is het

wist zich geen raad en ze besloten samen

niet rationeel, de mensen ervaren het echt

hem op clopidogrel 75 mg te zetten.

en hebben ook aantoonbaar last. Het is

Maar na twee weken had hij nog steeds

belangrijk voor apothekersassistenten om

duizeligheidsklachten. “Ik dacht: Tom Poes,

dat te weten.”

verzin een list. En dat heb ik gedaan. Die

WIL JE MEER WETEN OVER DIT ONDERWERP (EN ANDERE)?

Neem dan eens een kijkje op apothekerspodcast.nl. Daar staan naast podcasts ook links naar YouTubefilmpjes met extra info.

meneer was een beetje bang voor medicatie

gevaarlijke moet je wel even benoemen,

BÈTABLOKKERS

en ik heb hem gebeld en gezegd dat ik spe-

maar als je alles in een positief frame zet,

Die bijwerkingen hebben te maken met het

ciaal voor hem medicatie had uitgezocht

hebben mensen er beslist minder last van.”

verwachtingspatroon. Geers beschrijft een

die de doorbloeding van de hersenen zou

onderzoek dat aangeeft hoe belangrijk het

verbeteren waardoor hij minder duizelig zou

verwachtingspatroon is. Zestig studenten

worden. En dat ik bovendien de dosering zou

DUUR = GOED, GOEDKOOP = SLECHT?

kregen een bètablokker (Betaprol) tegen

verlagen: van carbasalaatcalcium 100 mg

Soms denken mensen: als het middel

examenstress. Na twee weken werden ze

naar acetylsalicylzuur 80 mg. Dat is natuur-

goedkoper is, zal de kwaliteit wel slechter

in drie groepen verdeeld. Groep 1 kreeg nog

lijk precies hetzelfde, maar voor die meneer

zijn. Geers: “Dat kun je uitleggen. De eerste

steeds Betaprol, groep 2 kreeg een ander

lag dat anders. Toen hij in de apotheek

fabrikant heeft meer ontwikkelkosten. Als er

merk (Novaprol) en groep 3 kreeg een

kwam, heb ik hem in de spreekkamer

dan later goedkopere middelen op de markt

generieke bètablokker. Voorafgaand aan

uitgenodigd en alles nog een keer rustig

komen met dezelfde samenstelling, dan is

het examen werden bloeddruk, angst en

doorgenomen.” Na een week bleek hij totaal

het logisch dat de zorgverzekeraar niet het

bijwerkingen gemeten. De uitkomsten: groep

geen last meer te hebben van duizeligheid.

hoogste bedrag wil betalen. Dat zou immers

1 had de grootste bloeddrukdaling, de

Hij voelde zich weer prima en bedankte

ook niet goed zijn.”

minste angst en de minste bijwerkingen,

Geers hartelijk voor zijn moeite om speciaal

groep 2 en 3 hadden een iets lagere

voor hem medicatie op maat uit te zoeken.

EN DAN NOG DE HULPSTOFFEN

bloeddruk dan voorheen en iets minder

“Ik dacht: mission accomplished, maar wel

Patiënten die bang zijn voor de hulpstoffen

angst, maar duidelijk minder sterk dan bij

met een dubbel gevoel. Aan de andere kant

in een substituutmiddel kun je geruststellen

groep 1. De bijwerkingen waren bij groep 2

sloot het aan bij wat hij wilde en heb ik hem

met de uitleg dat het om inerte, onschuldige

hoger dan bij 1, en bij 3, de generieke groep,

effectieve farmacotherapie kunnen geven.”

stoffen gaat, vergelijkbaar met de stoffen die in snoephartjes zitten. “Als mensen

onmiskenbaar het hoogst. “Maar nu komt het, en ikzelf sloeg steil achterover toen ik

POSITIEF FRAMEN

angstig blijven – misschien omdat ze een

dit las: al die studenten hadden al vanaf het

Wat kun je leren van deze verhalen? Dat je

allergische aanleg hebben – vraag dan de

allereerste begin een neppil gekregen! Dus

als zorgverlener in de apotheek veel invloed

apotheker er even bij. Die kan de tijd nemen

er was helemaal geen sprake van werkzame

kunt hebben op de manier waarop mensen

om samen met de patiënt de ingrediënten-

stoffen, laat staan van een wisseling. En dan

met hun medicatie omgaan en hoe ze bij-

lijsten door te nemen. Ik realiseer me dat je

nog zie je deze effecten. Als je zegt: je krijgt

werkingen ervaren. In je uitleg moet je de

die tijd niet altijd hebt als apothekersassis-

iets wat de bloeddruk doet dalen, dan zie je

nadruk leggen op de positieve effecten (het

tent aan de balie, maar probeer toch rustig

dat de bloeddruk daalt. En bij

is een goed middel waar veel ervaring mee

te luisteren en niet meteen tegengas te

medicatiewisselingen – die dus niet echt zijn

is) en de negatieve verwachtingen vermin-

geven, want dan zetten veel mensen hun

– zie je zelfs meer bijwerkingen.”

deren. “Ikzelf zeg altijd: ‘Als u bijwerkingen

hakken in het zand. Voor iedereen, maar

krijgt, is dit een teken dat het geneesmiddel

vooral voor merkeisers geldt: vertrouwen

goed voor u aan het werk is.’ Natuurlijk moet

win je pas als je iemand serieus neemt.

je bijwerkingen serieus nemen, en de echt

Eerst luisteren, dan uitleggen.” <

UA022021 UA032021

19

ZELFZORG

VIJF WEETJES OVER OMEGA 3 EN 6 Je krijgt er vast weleens vragen over: omega 3- en omega 6-vetzuren.

het dus via de voeding binnen moet krijgen.

Mensen die geen vis eten, kun je een

ALA zit vooral in lijnzaadolie, walnoten en

supplement met omega 3-vetzuren

Waarom zijn deze vetten zo belangrijk?

Krijg je ze voldoende binnen via de voeding? En wanneer adviseer je iemand om een supplement te nemen?

Tijd voor een klein lesje voedingsleer.

plantaardige (dieet)margarine. Je lichaam

adviseren. Het is belangrijk dat ze ook

kan ALA omzetten in EPA en DHA, maar dit

voldoende omega 6-vetzuren binnen-

gaat helaas niet om grote hoeveelheden.

krijgen. De meeste mensen halen die voldoende uit hun voeding. Is dit niet het

3. OMEGA 6 IS HETZELFDE ALS LINOLZUUR

geval? Dan kun je voor een combinatie-

1. VETTEN ZIJN GEZOND

Omega 6-vetzuren behoren tot een andere

omega 6.

Jarenlang kregen we het advies om te letten

familie. Aan het hoofd van deze familie

op de hoeveelheid vet in onze voeding en om

staat linolzuur. Het bekende vetzuur dat

er vooral niet te veel van binnen te krijgen.

vroeger werd gepromoot in reclames voor

6. ER BESTAAT OOK PLANTAARDIGE OMEGA 3

Die inzichten zijn veranderd. Onverzadigde

margarine en halvarine. Linolzuur zit in

Vissen kunnen EPA en DHA niet zelf

vetten, zoals omega 3-vetzuren, zijn name-

plantaardige oliën zoals zonnebloemolie en

aanmaken en halen dit uit algen. Die algen

lijk goed voor ons hart en ondersteunen een

sojaolie. Daarnaast zit het ook in marga-

worden ook verwerkt in supplementen. Zo

normale bloeddruk. Verzadigde vetten zijn

rine, halvarine en bak- en braadvetten.

kan iemand die vegetarisch of veganistisch

juist wat minder goed voor de gezondheid.

Andere omega 6-vetzuren zijn arachidon-

eet ook die belangrijke omega 3-vetzuren

zuur (AA) en gamma-linoleenzuur (GLA).

binnenkrijgen. <

supplement kiezen met omega 3 en

2. OMEGA 3 ZIT NIET ALLEEN IN VIS

Uit linolzuur kan het lichaam zelf arachidonzuur maken. Verder zit het bijvoorbeeld

Diëtist Michelle Vrij werkt bij Lekker voor je

Als we het hebben over omega 3-vetzuren,

in orgaanvlees en in eieren. Gamma-lino-

lijf: een nieuw online platform. Je kunt er

dan hebben we het over een hele familie.

leenzuur komt voor in teunisbloemolie.

terecht voor nuchtere en eerlijke informatie over eten én online persoonlijke begeleiding

Aan het hoofd van de familie staat alfa(EPA) en docosahexaeenzuur (DHA) zijn

4. VEEL MENSEN ETEN TE WEINIG VIS

omega 3-vetzuren. EPA en DHA komen

Het Voedingscentrum adviseert om één

voor in vis. Het zijn juist die vetzuren die

tot twee keer per week (vette) vis te eten

gunstige gezondheidseffecten hebben.

om aan voldoende vetzuren te komen.

ALA is een plantaardig vetzuur en het is

Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat de

essentieel. Dit betekent dat het lichaam dit

meeste mensen dit niet halen. Niet

vetzuur niet zelf kan aanmaken en dat je

iedereen waardeert de smaak van vis.

linoleenzuur (ALA). Ook eicosapentaeenzuur

20

UA032021

via WhatsApp. Nieuwsgierig? www.lekkervoorjelijf.nl.

EVEN VOORSTELLEN

Nawal Itahriouan links en Meray Yucel rechts.

MEEDENKEN MET DE PATIËNT. BUDDY’S VOOR PARKINSONPATIËNTEN Door Winifred Hazelhoff Roelfzema

In de apotheek van Medisch Centrum Hoogezand-Sappemeer kunnen parkinsonpatiënten hun eigen aanspreekpunten krijgen: een vaste apotheker en een vaste apothekersassistent als buddy. “Een vast aanspreekpunt is voor patiënten veel comfortabeler.”

Lees verder op pagina 22 UA032021

21

EVEN VOORSTELLEN “Bij de zorg voor parkinsonpatiënten komt

dopa goed gebruiken biedt patiënten ook

signaleert eventuele interacties en contra-

veel kijken. Deze patiënten gebruiken vaak

veel houvast. Daarin staan de bijzonder-

indicaties, maar de buddy’s controleren zelf

meerdere geneesmiddelen; niet alleen voor

heden bij het innemen van levodopa goed

of een middel de beste keuze is voor die

hun parkinson, maar ook voor andere

uitgelegd.

parkinsonpatiënt. Bijvoorbeeld middelen

aandoeningen zoals hypertensie, diabetes

Iets waarbij de hulp van de buddy’s heel

met een valrisico of middelen met een

mellitus of slaapproblemen. Dan is het

welkom is, is het maken van een inname-

effect op de cognitie, zoals slaapmiddelen

belangrijk om goed in de gaten te houden

schema. Neem levodopa: sommige

en benzodiazepinen. Parkinson is namelijk

of iemand met parkinson die medicatie wel

patiënten moeten dat elke twee tot drie

meer dan een bewegingsaandoening. Vaak

mag hebben, en om de patiënt te helpen

uur innemen; zo mogelijk op een lege maag

zijn ook autonome processen verstoord,

met het ingewikkelde innameschema.” Aan

– in elk geval zonder zuivel en eiwit. Daar

met als gevolg urineverlies, obstipatie en

het woord is Meray Yucel. Sinds ruim twee

komen voor de meeste patiënten nog

orthostatische hypotensie. Ook depressie,

jaar is zij buddy voor parkinsonpatiënten.

diverse andere medicijnen bij. Dan moet je

angst en verminderde cognitie kunnen

“Wij hebben een grote apotheek met veel

de maaltijden en de medicijninname goed

voorkomen. “Daar moet je rekening mee

apothekersassistenten. Dan is het fijn om

plannen. “Er zijn patiënten die wel zes tot

houden.”

als patiënt een vaste buddy te hebben die

zeven keer per dag iets moeten innemen

je ziektegeschiedenis al kent, zodat je

en soms ook ’s nachts”, vertelt Nawal. “Het

STOELGANG

bepaalde dingen niet telkens hoeft uit te

is vooral belangrijk dat we meedenken om

Bij de tweede uitgifte gaan de buddy’s weer

leggen”, vertelt ze. “Parkinson is best een

het de patiënt zo gemakkelijk mogelijk te

uitgebreid met de patiënten in gesprek:

ingewikkelde ziekte. Buddy’s kunnen met

maken.” “Sommige patiënten regelen het

over hoe het gaat met de inname, of ze last

hun begeleiding beter invulling geven aan

graag zelf, anderen vinden het fijn om een

hebben van bijwerkingen. “Alles is nieuw

de wensen en behoeftes van de patiënt.”

duidelijk schema of een medicatierol te

voor ze”, licht Meray toe. “Ze moeten hun

Yucel heeft bij SIR een speciale opleiding

krijgen. Dat bieden we altijd aan”, vult Meray

verhaal kwijt.” Denk trouwens niet alleen

gevolgd tot parkinsonbuddy. Sinds ruim

aan.

aan oude, kromlopende mannetjes; de

zeven maanden is ook haar collega Nawal

groep van parkinsonpatiënten is heel

Itahriouan parkinsonbuddy. Zij heeft online

divers: jong, oud, man, vrouw en ook met

nascholingen gevolgd over de ziekte van

allerlei beroepen.

Parkinson en leert veel in de praktijk en van

Ook bij latere uitgiftes wordt de tijd

apothekers Thaliet Brink en Marion den

genomen voor een gesprek met de patiënt.

Boer, die beiden geregistreerd Parkinson-

Meray: “Bij elk gesprek vragen we of ze last

Net-apotheker zijn.

hebben van bijwerkingen of van erger

Behalve voor patiënten met parkinson zijn

wordende parkinsonverschijnselen, of ze

er in de apotheek ook buddy’s voor termi-

goed slapen, en of ze misschien andere

nale patiënten en voor patiënten met

klachten hebben. Zo kunnen we signaleren

dementie. In het AIS wordt aangegeven

of een extra consult met de arts nodig is.

welke apotheker en apothekersassistent

Patiënten zijn er erg blij mee.”

aan een bepaalde patiënt zijn gekoppeld,

“We vragen ook altijd naar de stoelgang”,

zodat collega’s de juiste buddy erbij kunnen

vult Nawal aan. “Want behalve de skelet-

roepen.

spieren kunnen ook de darmspieren stijf worden. Dan wordt de darm minder

DE TIJD NEMEN

beweeglijk; daardoor wordt de medicatie minder goed opgenomen en kunnen de

hun patiënten? “We nemen vooral de tijd

INTERACTIES EN CONTRAINDICATIES

voor een gesprek”, vertelt Nawal. “In het

Als een parkinsonpatiënt via de huisarts

geven patiënten adviezen over hoe ze de

eerste gesprek leggen we de medicatie uit,

medicatie krijgt voorgeschreven voor

darmen gezond kunnen houden en nemen

wat het doet, wat de bijwerkingen kunnen

een andere aandoening, dan wordt in de

contact op met de huisarts als de patiënt

zijn, hoe je het moet innemen en waarom

apotheek extra gecontroleerd of de patiënt

last houdt van obstipatie. Door de korte

dat belangrijk is.” De KNMP-folder Levo-

die medicatie wel mag hebben. Het AIS

lijnen in het gezondheidscentrum kunnen

Wat doen de parkinsonbuddy’s zoal voor

22

UA032021

ziekteverschijnselen erger worden. We

we makkelijk een recept voor een laxans regelen als dat nodig is.”

WISSELEN ONGEWENST Het is bekend: parkinsonpatiënten zijn uiterst gevoelig voor een merkwisseling van hun parkinsonmedicatie. Parkinsonmedicatie staat dan ook op de lijst van medicijnen waarbij wisselen ongewenst is.

Vaak is er eerst uitgebreid gezocht naar het merk waarmee de patiënt het best wordt geholpen. Vanwege de smalle therapeutische marge en de vaak hoge innamefrequentie is het belangrijk om de biologische beschikbaarheid zo constant mogelijk te houden. De biologische beschikbaarheid van een generiek middel mag in enige mate afwijken van die van het spécialité (naar boven en naar beneden).

vindt Meray. “Zo kun je goede zorg leveren.”

leggen. En dat we goed luisteren en

Dat wil zeggen dat tussen verschillende

Nawal: “Patiënten voelen zich comfotabeler

meedenken motiveert de patiënten ook

merken soms behoorlijke verschillen in

met een vast aanspreekpunt aan wie ze

meer om hun medicijnen goed in te

effect kunnen ontstaan. En daar kan een

niet telkens hun probleem hoeven uit te

nemen.” <

zorgvuldig ingestelde parkinsonpatiënt bij wisselingen veel last van krijgen.

“De verzekeraars hebben daarom geen preferente merken meer voor parkinsonmedicijnen. Maar het komt wel regelmatig voor dat een bepaald merk niet leverbaar is”, vertelt Nawal. “Dan spannen we ons in om het betreffende merk toch voor de patiënt op te sporen, bij een andere apotheek bijvoorbeeld. Als dat niet lukt, nemen we contact op met de voorschrijver.

We denken ook mee: we kijken welke hulpstoffen in welke hoeveelheden in het betreffende merk worden gebruikt en zoeken een merk dat zoveel mogelijk dezelfde samenstelling heeft.”

GOEDE ZORG Parkinsonbuddy zijn voegt echt iets toe aan je werk, vinden de buddy’s. Ze hebben gemiddeld wel één of twee keer per dag contact met een van ‘hun’ parkinsonpatiënten. “Het is echt vakinhoudelijk, je hebt intensief contact met een aantal patiënten en bouwt een band met ze op”,

LEVODOPA EN VOEDSEL • Advies. Levodopa moet bij voorkeur worden ingenomen op een lege maag.

Dat wil zeggen: meer dan 30 minuten voor een maaltijd of meer dan 1 uur erna. Levodopa moet namelijk snel worden opgenomen om ervoor te zorgen dat de bloedspiegel niet te veel daalt.

Reden. Bij inname met voedsel blijft levodopa te lang in de maag. Als het bijvoorbeeld slechts 30 minuten na een maaltijd wordt ingenomen, dan duurt het 2-3x zo lang als normaal voordat de concentratie in het bloed maximaal is. Bovendien wordt een deel van de levodopa al in de maag afgebroken. De biologische beschikbaarheid is dan lager.

• Advies. Als het niet mogelijk is om de inname zo ‘om de maaltijden heen’ te plannen, dan is het belangrijk dat de maaltijd geen eiwit bevat. Dus geen zuivel, vlees, vis, eieren, noten of zaden.

Reden. Als er eiwit uit voedsel in de darm aanwezig is, dan is het opnamesysteem in het darmslijmvlies niet optimaal beschikbaar voor levodopa.

Hierdoor blijft uiteindelijk minder levodopa beschikbaar voor in de hersenen.

N.B. Dopamine-agonisten (o.a. pramipexol, ropinirol, rotigotine) moeten juist met voedsel worden ingenomen. Deze middelen werken langer dan levodopa en daarom heeft een vertraagde opname minder gevolgen. Bovendien kunnen deze middelen misselijkheid veroorzaken als ze op een lege maag worden ingenomen.

UA032021

23

De allereerste Hansaplast sensitive pleisters voor kinderen De huid van een kind is 20-30% dunner dan de huid van volwassenen en gevoeliger voor externe factoren en allergieën. Ouders willen een pleister die huidvriendelijk is en geen pijn doet.

• Kindvriendelijke motieven en verpakking in reliëf • Hypoallergeen, geschikt voor gevoelige huid • Bacteria Shield geïntegreerd • Dermatologisch goedgekeurd • Pijnloos te verwijderen

Bron: Understanding Skin: Baby & Childrens Skin, Beiersdorf. https://int.eucerin.com/about-skin/basic-skin-knowledge/baby-andchildrens-skin, 2020; Dermatol Research Practice, Telofski and others, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3439947/, 2012

Van de redactie MIRENA (52 MG LNG IUS) NU GOEDGEKEURD VOOR ANTICONCEPTIE VOOR MAXIMAAL ZES JAAR Mirena, een levonorgestrel afgevend IUS, is een van de meest effectieve methoden voor anticonceptie. De anticonceptieve werking van Mirena blijft ook gedurende het zesde gebruiksjaar hoog. De goedkeuring is gebaseerd op de resultaten van klinisch onderzoek.

“De indicatieverlenging onderschrijft Bayer’s ambitie en inzet

Verkorte productinformatie Mirena® Samenstelling: Mirena is een hormonaal intra-uterien systeem met een depot van 52 mg levonorgestrel. Indicaties: Anticonceptie (na 6 jaar vervangen); behandeling van versterkt menstrueel bloedverlies of menorragie (na 5 jaar vervangen); progestageen adjuvans ter voorkoming van endometriumhyperplasie tijdens oestrogeentherapie in de peri- en postmenopauze (na 3 jaar vervangen). Contra-indicaties: Zwangerschap of het vermoeden ervan; aanwezigheid of vermoeden van mammacarcinoom of andere geslachtshormoonafhankelijke maligne aandoeningen; acute, subacute of chronische ontstekingen in het kleine bekken, ook in de anamnese; cervicitis; genitale infecties, SOA; endometritis post partum; in de afgelopen 3 maanden: een abortus gecompliceerd door een infectie; aandoeningen die chronisch met een verminderde weerstand gepaard gaan of die als gevolg van bacteriëmie kunnen verergeren (klepafwijkingen, aangeboren hartafwijkingen); cervixdysplasie; bevestigde maligniteit van het corpus uteri of van de cervix, of het vermoeden daarvan; abnormale vaginale bloeding waarvan de diagnose (nog) niet is vastgesteld; congenitale of verworven anatomische afwijkingen van de uterus, waaronder myomen, indien het cavum uteri hierdoor wordt vervormd; acute aandoeningen van de lever of levertumoren; overgevoeligheid voor een van de bestanddelen. Waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Mirena is niet de eerste keuze voor postmenopauzale vrouwen met gevorderde uteriene atrofie. Wanneer bij de behandeling van versterkt menstrueel bloedverlies de bloeding niet tot staan komt, of wanneer er sprake is van zware doorbraakbloedingen, moet met een andere (bijvoorbeeld organische) oorzaak van de bloeding rekening worden gehouden. Onregelmatige bloedingen kunnen sommige symptomen en aanwijzingen voor endometriumpoliepen of -carcinoom maskeren. Tijdens het inbrengen resp. verwijderen kan de patiënte als gevolg van een vasovagale reactie flauwvallen tijdens de ingreep en bij epilepsiepatiënten kan er een insult optreden. Tijdens het eerste jaar van het gebruik ontwikkelt zich bij 57% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd geleidelijk een oligomenorroe, en bij 16% een amenorroe. Tegen het einde van het zesde jaar van het gebruik wordt door respectievelijk 31% van de Mirena-gebruiksters oligomenorroe en door 24% amenorroe ervaren. Bij recidiverende endometritis of ontstekingen in het kleine bekken, of als een acute infectie ernstig is of niet binnen enkele dagen op een behandeling reageert, moet het IUD worden verwijderd. Bloedingen en pijn kunnen symptomen van partiële of volledige expulsie van een IUD zijn. Een IUD dat zich niet meer op de juiste plaats bevindt, moet worden verwijderd en vervangen. Zowel het geven van borstvoeding ten tijde van de insertie als insertie tot 36 weken post partum werden geassocieerd met een verhoogd risico op perforatie. Het risico op perforaties kan ook verhoogd zijn bij vrouwen met een uterus in retroversie-flexie. Het IUD moet in geval van perforatie zo snel mogelijk worden verwijderd. De mogelijkheid van een ectopische zwangerschap moet worden overwogen in geval van lage abdominale pijn, en met name als de menstruatie uitblijft of als een vrouw met amenorroe begint te bloeden. Het absolute risico van ectopische zwangerschap bij Mirena-gebruiksters is klein. Echter, als een vrouw met Mirena in situ zwanger raakt, is het relatieve risico van ectopische zwangerschap verhoogd. Bijwerkingen: Zeer vaak: hoofdpijn, buikpijn/pijn in het kleine bekken, veranderd menstruatiepatroon inclusief toename en afname in menstrueel bloedverlies, spotting, oligomenorroe en amenorroe, vulvovaginitis, vaginale afscheiding. Vaak: depressieve stemming/depressie, zenuwachtigheid, verminderd libido, migraine, duizeligheid, misselijkheid, acne, hirsutisme, rugpijn, benigne ovariaal cyste, dysmenorroe, gevoelige borsten, pijn in de borsten, expulsie van het IUD (geheel of gedeeltelijk), gewichtstoename. Soms: opgeblazen gevoel, alopecia, pruritus, eczeem, chloasma/huidhyperpigmentatie, uteriene perforatie, ontstekingen in het bekken, endometritis, cervicitis/Pap-smear normaal (klasse II), oedeem. Onbekend: hypersensitiviteit, inclusief huiduitslag, urticaria en angio-oedeem, verhoogde bloeddruk. Handelsvorm: Verpakking met 1 IUD. Nummer van de vergunning: RVG 16681. Vergunninghouder: Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht. Verdere informatie beschikbaar bij: Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht, tel. 0297 280 666. Afleveringstatus U.R. Datum van goedkeuring/herziening van de SmPC: 29 maart 2021. Versie: mei 2021. Uitgebreide informatie (SmPC) is op aanvraag beschikbaar.

MA-MIR-NL-0003-3

als het gaat om verbetering van gezondheidszorg specifiek voor vrouwen. We vinden het belangrijk dat vrouwen kunnen kiezen als het gaat om anticonceptie. Omdat elke vrouw anders is, is het belangrijk dat haar anticonceptiemethode is gebaseerd op persoonlijke behoeften en wensen, en dat deze zijn afgestemd met een huisarts, gynaecoloog of verloskundige”, aldus dr. Joachim Marr, hoofd Medical Affairs Women’s Health bij Bayer Pharmaceuticals.

De gebruiksduur voor de andere indicaties van Mirena blijft ongewijzigd. De andere indicaties in Nederland zijn: behandeling van versterkt menstrueel bloedverlies of menorragie (vijf jaar), en progestageenadjuvans ter voorkoming van endometriumhyperplasie tijdens oestrogeentherapie in de peri- en postmenopauze (drie jaar).

(Bron: persbericht Bayer 27-05-2021)

Intra uterien systeem 52 mg levonorgestrel Verkorte Productinformatie KyleenaTM 19,5 mg, afleveringsysteem voor intra-uterien gebruik Samenstelling: Werkzame stof: bevat 19,5 mg levonorgestrel. Hulpstoffen: Polydimethylsiloxaan elastomeer, siliciumdioxide (colloïdaal watervrij), polyethyleen, bariumsulfaat, polypropyleen, koperftalocyanine, zilver. Indicatie: Anticonceptie voor maximaal 5 jaar. Contra-indicaties: Zwangerschap; acute of terugkerende PID (pelvic inflammatory disease) of aandoeningen die geassocieerd zijn met een verhoogde kans op infecties in het kleine bekken; acute cervicitis of colpitis; endometritis post partum of geïnfecteerde abortus gedurende de afgelopen drie maanden; cervicale intra-epitheliale neoplasie, tot genezing; maligniteit van uterus of cervix; progestageen-gevoelige tumoren, bijv. borstkanker; abnormaal uterien bloedverlies met onbekende oorzaak; congenitale of verworven uterusanomalie, waaronder myomen die het inbrengen en/of vasthouden van het intra-uteriene systeem zouden belemmeren (d.w.z. als zij de baarmoederholte vervormen); acute leveraandoeningen of levertumor; overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor één van de hulpstoffen. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Indien één of meerdere van de volgende aandoeningen bestaan of voor het eerst optreden een specialist consulteren of verwijdering overwegen: migraine, focale migraine met asymmetrisch verlies van gezichtsvermogen of andere symptomen die wijzen op voorbijgaande cerebrale ischemie; uitzonderlijk ernstige hoofdpijn; geelzucht; duidelijke bloeddrukverhoging; ernstige arteriële ziekte, bijvoorbeeld beroerte of myocardinfarct. De bloedglucosespiegel dient te worden gemonitord bij gebruiksters van Kyleena die lijden aan diabetes. Het inbrengen en verwijderen kan gepaard gaan met enige pijn en bloeding. De ingreep kan een vasovagale reactie bespoedigen.

Bij zwangerschap tijdens het gebruik moet ectopische zwangerschap worden uitgesloten en wordt tijdige verwijdering van het systeem aangeraden. Effecten op het menstrueel bloedingspatroon zijn bij de meeste gebruiksters van Kyleena te verwachten. Als het bloedverlies in de loop van de tijd heviger en/of onregelmatiger wordt, dienen passende diagnostische maatregelen te worden genomen. Zoals tijdens het gebruik van alle typen IUS/IUD zijn infecties in het kleine bekken gemeld. Zoals bij andere gynaecologische of chirurgische procedures kan na insertie van een IUD een ernstige infectie of sepsis optreden, hoewel dit zeer zeldzaam is. In klinische onderzoeken was de incidentie van expulsie laag en in hetzelfde bereik als de incidentie die voor andere IUD’s/IUS’en is gerapporteerd. Een partieel uitgedreven Kyleena dient te worden verwijderd. Perforatie of penetratie van het corpus uteri of de cervix door een intra-uterien anticonceptivum kan voorkomen. Bij eventuele perforatie een dergelijk systeem verwijderen; operatief ingrijpen kan noodzakelijk zijn. Zowel het geven van borstvoeding ten tijde van de insertie als insertie tot 36 weken post partum werden geassocieerd met een verhoogd risico op perforatie, evenals een uterus in vaste retroversie-flexie. Als de draadjes voor het verwijderen bij follow-uponderzoek niet zichtbaar zijn bij de cervix, moeten onopgemerkte expulsie en zwangerschap worden uitgesloten. Bijwerkingen: Zeer vaak: hoofdpijn, buikpijn/pijn in het kleine bekken, acne/seborroe, veranderingen in het bloedingspatroon, waaronder meer of minder menstruatiebloedingen, spotting, soms optredend bloedverlies en amenorroe, ovariumcyste, vulvovaginitis, gewichtstoename. Vaak: depressieve stemming/depressie, verminderd libido, migraine, duizeligheid, misselijkheid, alopecia, infectie van het bovenste deel van het tractus genitalis, dysmenorroe, pijnlijke of gevoelige borsten, expulsie van het systeem (volledig en partieel), afscheiding uit de geslachtsorganen.

Soms: hirsutisme, uteriene perforatie. Handelsvorm: 1x1 IUS. Nummer van de vergunning: RVG 118462. Vergunninghouder: Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht. Verdere informatie beschikbaar bij: Bayer B.V, Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht, tel. 0297 280 666 Afleverstatus: U.R. Datum goedkeuring/ herziening van de SmPC: 26 juni 2020. Versie: juli 2020. Uitgebreide informatie (SmPC) is op aanvraag beschikbaar.

MA-KYL-NL-0007-2

INTRA UTERIEN SYSTEEM 19,5 MG LEVONORGESTREL

2103-NL1230_WHC_VPI_KYL en MIR_90x130.indd 1

21-5-2021 09:21:06

ALLES OVER

De NVFZ (Nederlandse Vereniging voor Farmaciemedewerkers in Ziekenhuizen) hield op 25 maart jl. een webinar ter vervanging Pieter Helmons met een scanner bij een medicatieverdeelwagen. Foto: Alphatron

van het jaarlijkse symposium. Ziekenhuisapotheker Pieter Helmons van Ziekenhuis

BLIEPEN AAN HET BED

St Jansdal (Harderwijk) gaf daar een voordracht getiteld ‘Medicatieveiligheid – Making it easy to do it right’. Op die voordracht is dit artikel gebaseerd.

BARCODESCANNING – EEN WEG NAAR EEN VEILIGERE MEDICATIETOEDIENING Door Winifred Hazelhoff Roelfzema

Sinds het HARM-Wrestling-rapport in 2009 aantoonde dat er veel vermijdbare medicatiefouten werden gemaakt, is er hard gewerkt aan het verbeteren van de medicatieveiligheid. Informatietechnologie kan daaraan een belangrijke bijdrage leveren. Bijvoorbeeld door optimaal gebruik te maken van het elektronisch medisch dossier (EMD) en van de streepjescodetechnieken.

De ziekenhuisapotheek van Ziekenhuis St Jansdal (Harderwijk) heeft barcodescanning aan het bed ingevoerd. Wat belangrijk is bij de inrichting van het proces: verplaats je in de ander; in dit geval de verpleegkundige, vertelt ziekenhuisapotheker Pieter Helmons.

Lees verder op pagina 26

UA032021

25

ALLES OVER Slechts 10% van de ziekenhuizen in Nederland maakt inmiddels gebruik van de scanning van streepjescodes van medicatie of van een andere elektronische controle van de toediening (zoals MedEye), aldus Pieter Helmons, ziekenhuisapotheker in Ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk.

Jammer, want hiermee kunnen veel fouten worden voorkomen, en daarmee langere opnames of heropnames, verminderde kwaliteit van leven en overlijdens (zie het kader). Tijdens de webinar van de NVFZ legde Pieter Helmons uit hoe barcodescanning aan het bed verloopt, met welke problemen je te maken kunt krijgen en

Verschillende vormen van een geneesmiddel zijn op het oog maar moeilijk van elkaar te onderscheiden.

natuurlijk: hoe je die kunt oplossen.

Foto: Ziekenhuis St Jansdal

BLIEPEN AAN HET BED

Die fouten zijn te voorkomen door ook de

(welke moet je scannen?) of ze bevatten

In de meeste ziekenhuizen krijgt elke

medicatie te scannen. Maar dan moet elke

variabele informatie die niet volgens de

patiënt een polsbandje met barcode. “Als

unit-dose wel voorzien zijn van een bar-

standaardcodering is vastgelegd. Bij elke

de verpleegkundige met de cow (computer

code. En daar zit het probleem.

nieuwe levering moet dan gecontroleerd

on wheels) op de zaal komt, gaan alle

worden of de barcode nog scanbaar is.

armen omhoog”, vertelt Pieter Helmons

BARCODE NIET VERPLICHT

gekscherend. De patiënten vinden het

Op elk doosje, flesje of andere ‘secundaire’

STICKERS PLAKKEN

makkelijk: ze steken hun arm uit en hoeven

verpakking zit verplicht een tweedimensio-

In Ziekenhuis St Jansdal is dit opgelost

niet elke keer hun naam en geboortedatum

nale barcode, ook QR-code of matrixcode

door de EAV-verpakkingen zonder ge-

te noemen. Dat was immers eerder de

genoemd. Als je die scant – assistenten in

schikte barcode zelf te voorzien van een

procedure om toediening van verkeerde

de openbare apotheek weten dat – ver-

barcode. Dat doet een medewerker met

medicatie te voorkomen. Nu wordt de

schijnt de informatie, die kan worden

behulp van een mobiele printer. Met de

polsband gescand en op het scherm

gebruikt voor controle en direct kan

printer wordt de ‘secundaire barcode’

verschijnt vanuit het elektronisch medisch

worden vastgelegd: welk middel het is,

(die op de doos) gescand en het aantal te

dossier (EMD) de toedienlijst voor de

welke dosis, welk chargenummer, welke

printen stickertjes wordt aangegeven.

betreffende patiënt. De verpleegkundige

vervaldatum en informatie om de echtheid

Vervolgens komen er kleine stickertjes uit

pakt de juiste medicatie – in unit-doses,

te controleren voor de FMD (Falsified Medi-

de printer met de QR-code in miniformaat,

ook wel eenheids-aflever-verpakking (EAV)

cines Directive). Op de primaire verpakking

die op de EAV’s worden geplakt.

genoemd – uit de la van de medicatie-

– de strips of de unit-doses – is een bar-

Het voorraadbeheersysteem geeft aan voor

verdeelwagen en kan die elektronisch

code niet verplicht. Fabrikanten bepalen

welke producten er barcodes geproduceerd

aftekenen op de lijst en aan de patiënt

zelf óf ze deze voorzien van een barcode

moeten worden, net zoals er wordt aange-

geven. Maar zolang er geen elektronische

en welke informatie die bevat. Ongeveer

geven of strips moeten worden omgepakt

controle van de toediening plaatsvindt,

80% is wel voorzien van een barcode met

naar EAV’s.

kunnen er nog steeds fouten optreden.

informatie, maar die bevat niet altijd alle

Bijvoorbeeld een dosisverwisseling of

informatie. Ook komt het voor dat de

verwisseling van metoprolol mga en

barcodes zijn geprint op bobbelig folie of

DUBBELE CONTROLE AAN HET BED

metoprolol met directe afgifte. De teksten

geen witte achtergrond hebben. Allemaal

Nu alle unit-doses zijn voorzien van een

op de unit-doses zijn soms moeilijk te

oorzaken waardoor het scannen niet altijd

barcode, kan er een dubbele controle aan

lezen. Of… het brein speelt je parten:

goed lukt of te weinig informatie geeft.

het bed plaatsvinden. Als de medicatie-

het vult in wat je denkt dat er staat.

Ook zijn er producten met twee barcodes

toedienlijst is verschenen en de medicatie

26

UA032021

De ‘barcodeerstraat’. Foto: Ziekenhuis St Jansdal

De mobiele printer print stickertjes met mini-QR-codes. Foto: Ziekenhuis St Jansdal

is gepakt, scant de verpleegkundige deze

FOUTEN IN HET SYSTEEM

gemonitord, om problemen – zoals hier-

medicatie. Het systeem bevestigt of dit

In het begin moesten er nog wat fouten

onder – te kunnen oplossen.

de juiste medicatie is (groen) of geeft

worden opgelost. Zo kon medicatie niet

• De waarschuwingen worden geanaly-

een waarschuwing dat de informatie niet

worden gescand als op het toetsenbord

seerd om ze te kunnen oplossen. Het

overeenkomt (rood). Er kan bijvoorbeeld

van de cow de ‘caps lock’ aan stond. Een

caps lock-probleem is hiervan een

sprake zijn van een verkeerde dosis of

scanner is eigenlijk een soort automatische

voorbeeld.

vorm. Bij een mismatch moet de verpleeg-

typemachine. Als de caps lock aan staat,

kundige de fout herstellen. Hij of zij kan

worden bij het scannen hoofdletters

verkeerd gescand? Dan moet er iets

er ook voor kiezen om medicatie niet te

ingetypt en dan wordt het product niet

verbeteren aan de scanbaarheid.

scannen, maar dan moet de reden daarvan

herkend in het EMD. Dit is opgelost door

worden aangeklikt:

de scanner hiervoor te programmeren

gen vaker weg, of wordt opvallend vaak

• barcode onleesbaar;

(‘Negeer caps lock’).

‘barcode onleesbaar’ aangeklikt (de

• scanner niet beschikbaar;

VERPLEEGKUNDIGEN ONTLAST

eerste mogelijkheid) terwijl de apotheker

• scanner kapot;

Dit systeem verhoogt de medicatieveilig-

zeker weet dat de barcodes goed zijn?

• spoed;

heid en maakt het proces voor verpleeg-

Dan wordt nagevraagd waarom dat

• bolus vanuit zak;

kundigen makkelijker, sneller en efficiënter.

gebeurt, zodat een eventueel probleem

• medicatie in eigen beheer.

Zij krijgen via het systeem direct feedback

kan worden opgelost. Of de leidingge-

of ze de juiste medicatie hebben gepakt

vende voert een motivatiegesprek met

VEILIGE MIDDELEN

en hebben zo een dubbele controle. De

de betreffende verpleegkundige. Niet als

Niet alle middelen hoeven aan het bed te

werkdruk wordt lager.

kritiek, maar om te laten zien dat scan-

worden gescand. Bij ‘veilige middelen’ zoals

In het EMD is een ‘dashboard’ ingebouwd

nen juist efficiënt is. En uiteraard is het

crèmes, zalven, oordruppels, neussprays,

dat per afdeling, per dag, per product en

een mooie bonus dat daarmee ook de

klysma’s en dergelijke die lokaal werken,

per medewerker de scanresultaten

veiligheid verbetert.

verschijnt op de medicatietoedienlijst

bijhoudt. Hierop is te zien dat de scan-

‘hoeft niet gescand te worden’. Ook al zit er

compliance al direct 90% was. Best

Een extra voordeel van het systeem is

soms wel een barcode op. Een verkeerde

bijzonder als je bedenkt dat iets nieuws

dat de opiatenregistratie via de gescande

toediening van deze middelen heeft im-

niet altijd meteen wordt omarmd. Met een

opiaatgeneesmiddelen automatisch wordt

mers nauwelijks gevolgen. Deze middelen

verbeterplan werd dit percentage zelfs

bijgehouden. Voor de verpleegkundigen

kunnen als ‘toegediend’ worden aangeklikt

nog verder verhoogd – naar 95%. Hiervoor

zonder een waarschuwende pop-up.

werden met het dashboard de resultaten

• Wordt een bepaald product vaak

• Klikt een verpleegkundige waarschuwin-

Lees verder op pagina 28

UA032021

27

ALLES OVER heeft dit het voordeel dat ze opiaten niet

A

bij de ziekenhuisapotheek hoeven te halen, maar dat de apotheek de voorraad op de afdeling tijdig komt bijvullen.

TOT SLOT “Iedereen wil zijn werk goed doen, als je maar wel lekker kunt werken”, besloot Helmons. Daarom moet het proces zo worden ingericht dat het prettig werkt.

Zodat de verpleegkundige op het moment

B

van toedienen aanwijzingen krijgt: wat toedienen, wat wel en wat niet scannen, is dit de goede medicatie. “Verplaats je in de ander!” <

BATEN VAN BARCODERING Consultancybureau CapGemini onderzocht in opdracht van het ministerie van VWS de kosten en baten voor heel

C

Nederland als verplichte barcodering van de primaire verpakking door de fabrikant zou worden ingevoerd zodat deze aan het bed kan worden gescand.

Hun bevindingen: • een betere kwaliteit van leven: minimaal 250 minder patiënten per jaar zullen te maken krijgen met aanzienlijke schade als gevolg van (verkeerde) toediening van medicatie; • er zullen per jaar ongeveer 50 patiën-

D

ten minder overlijden; • bij ongeveer 1000 patiënten zullen op jaarbasis geen extra lange verpleegduur of heropnamen nodig zijn in verband met zorggerelateerde schade; dat betekent lagere zorgkosten (daling minimaal 5 miljoen euro); • lagere kosten die samenhangen met de benodigde procedures en de bijbehorende kosten van zorggerelateerde schade (dit scheelt minimaal 100.000

De werkwijze voor elektronische toedienregistratie in Ziekenhuis St Jansdal, met de aanwijzingen op het

euro per jaar).

scherm (A), waarschuwingen voor het niet scannen van de medicatie (B) of van de patiënt (C) en na juiste afhandeling (D). Foto: Ziekenhuis St Jansdal

28

UA032021

VERZORGING MOOI DOOR MARIEKE

ZOMER EN JE HUID De zomer staat voor de deur. Wat betekent dat voor je huid? Ieder jaargetijde heeft een andere invloed op je huid en vraagt om een aangepaste huidverzorging. In de zomer spelen een aantal factoren een grote rol als het gaat om goede huidverzorging.

DE ZON

dan erg belangrijk! Liefst met producten

bodylotion, maakt eigenlijk niet zoveel uit.

De zon zorgt ervoor dat dode huidcellen

die vocht vasthouden en vocht aantrekken.

Wat belangrijk is, is dat er geen irriterende

zich opstapelen, waardoor je huid verdikt.

Denk aan producten met aloë vera of

ingrediënten in het product zitten zoals

Dit natuurlijke beschermingsmechanisme

producten met hyaluronzuur. Deze ingre-

menthol, alcohol of parfum en dat de

is goed, maar zorgt tegelijk ook voor een

diënten trekken watermoleculen aan en

crème niet te vet is (dit houdt de warmte

vale, doffe en verstopte huid met risico op

houden deze vast.

alleen maar vast), maar een hoog watergehalte heeft. Dit kun je zien doordat de

vermeerdering van onzuiverheden zoals mee-eters en puistjes. Het is daarom

ANTI-ZONNEBRANDMIDDEL

ingrediëntenlijst begint met water (aqua).

belangrijk dat je in de zomer regelmatig

Naast de verdikking van de huid door de

Geniet van de zomer! <

exfolieert. Twee keer per week is voldoende

zon, kunnen ook restjes anti-zonnebrand-

om je huid fris en glad te houden. Gebruik

middel zorgen voor onzuiverheden, zoals

met name voor je gezichtshuid geen grove

meeëters. Een milde reiniging iedere avond

scrub, maar een milde exfoliant zodat je je

is daarom extra belangrijk. Heb je snel last

huid niet onnodig beschadigt.

van een trekkerig gevoel van de huid, kies dan niet voor een reinigingsgel of foam,

Daarnaast kan uv-straling zorgen voor

maar liever voor een reinigingsmilk.

beschadiging van de huid en zorgt het voor huidveroudering. Het is dus heel belangrijk

AFTERSUN

voor het behoud van een gezonde huid om

Aftersun – het woord zegt het al – wordt

je te beschermen tegen de zon door middel

gebruikt na het zonnen. Iedereen heeft

van een anti-zonnebrandmiddel. Smeer je

weleens last van een zonverbrande huid

daarom om de twee à drie uur in met een

en ik zou liegen als ik zei dat ik dat zelf

product met minimaal SPF 25, minimaal

nooit heb gehad, hoewel ik geen groot

30 minuten voordat je de zon in gaat.

voorstander ben van zonnebaden. Maar wat is nou wijs om te doen wanneer je huid

UITDROGING

verbrand is? Het is in ieder geval slim om je

In de zomer transpireren we meer,

huid te koelen en dat doe je het liefst met

komen we meer met water in aanraking

lauw water (bad, douche of kompressen).

en verblijven we vaker in ruimtes met een

Daarnaast is het zinvol om je huid te

droge lucht (airconditioning). Hierdoor

kalmeren. Of je daarvoor een aftersun

droogt onze huid meer uit. Hydratatie is

gebruikt, een gezichtscrème of een

www.mooidoormarieke.nl

UA032021

29

OPTIMA FARMA

niveaus. Dan komen er dus apothekersassistenten die eerst ’ondersteuner’ zijn in de apotheek. Mensen die bijvoorbeeld in het logistieke proces kunnen helpen.

En dan zou je ze de mogelijkheid kunnen bieden om later door te groeien naar niveau 4.

FUNCTIEDIFFERENTIATIE? Ja functiedifferentiatie. Het is ook een

FUNCTIEDIFFERENTIATIE

goede zaak dat apothekersassistenten de mogelijkheid hebben om verder te leren.

Bij- en nascholing op breed gebied is belangrijk en zeker nodig, maar apothekersassistenten zouden zich ook moeten kunnen specialiseren, of moeten kunnen doorstromen naar een hbo-opleiding in

OPTIMA FARMA IS DE BEROEPSVERENI-

WAAROM VINDT OPTIMA FARMA DIT

de farmacie. Optima Farma denkt dat er

GING VOOR APOTHEKERSASSISTENTEN

BELANGRIJK? EEN APOTHEKERS-

zeker plaats is voor hbo’ers in het

DOOR APOTHEKERSASSISTENTEN. WAAR

ASSISTENT MOET TOCH VOLDOEN AAN

farmaceutische werkveld, ook omdat er

HOUDT OPTIMA FARMA ZICH ZOAL MEE

DE OPLEIDINGSEISEN EN AFSTUDEREN

een tekort is aan farmaciestudenten.

BEZIG?

OP NIVEAU 4?

Functiedifferentiatie in het beroep van

Een belangrijk aandachtspunt van

Zeker, echter op het ogenblik krijgt Optima

apothekersassistenten. Tijdens onze

Optima Farma is natuurlijk het beroep

Farma verschillende vragen vanuit de

gesprekken komen we voor- en tegen-

van apothekersassistent, en met name

opleidingen en vanuit het werkveld. Sinds

standers tegen. Wij horen graag hoe jij hier

de kwaliteit van de beroepsuitoefening.

een aantal jaren zijn alle mbo-opleidingen

over denkt. Wil je reageren, stuur dan een

Om een zorgvraag van een patiënt/client

toegankelijk voor studenten op een

mail naar secretariaat@optimafarma.nl

goed te kunnen beoordelen of af te

instroomniveau vanaf niveau 2. Een goede

handelen, dien je goed opgeleid te zijn.

zaak. Het is immers goed dat mensen de

Trudy van Geffen

Naast diplomering is het continu volgen

kans krijgen om een diploma te halen. Alle

Voorzitter Optima Farma

van bij- en nascholing van groot belang.

studenten met een eerder behaald diploma,

Het farmaceutisch werkveld is immers

vanaf niveau 2, 3 of 4, komen in de praktijk

dynamisch, altijd in beweging. Als

echter in dezelfde klas. Dat vraagt veel

apothekersassistent moet je bijblijven.

van docenten. Het is heel moeilijk om alle

Het lijkt wel of er steeds meer gevraagd

studenten klaar te stomen voor het

wordt van een apothekersassistent. Een

examen. Soms moet iemand dan ook al

behoorlijk kennisniveau, communicatieve

eerder in de opleiding met de vraag

vaardigheden: allemaal heel belangrijk.

geconfronteerd worden of hij of zij wel met

Wij vinden een opleiding op niveau 4 het

de juiste opleiding bezig is. Van docenten

minst als vereiste, misschien wel een

kregen wij de vraag of het mogelijk is dat

niveau 4+ of 5 om goed aan alle zorgvragen

er een functiedifferentiatie komt, net als

te kunnen voldoen. Nodig om een triage

wat er nu bij verpleegkundigen gebeurt. Je

aan de balie uit te kunnen voeren.

krijgt dan een uitstroom op verschillende

30

UA032021

BEROEPSVERENIGING VAN APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN EN FARMACEUTISCH MANAGERS

DE GROTE APOTHEKERSASSISTENTEN KENNISTEST 2021

BEREIKBAARHEID OPTIMA FARMA

Ook vanuit Optima Farma willen wij jou en je collega’s oproepen om dit jaar (weer) mee te doen met

Optima Farma is telefonisch bereikbaar

de Grote ApothekersAssistenten Kennistest, oftewel GAAK 21, en je kennis te toetsen. Leuk om te

van maandag t/m donderdag van 9.00-17.00

zien hoeveel kennis je hebt, maar ook goed om te zien waar je eventueel nog wat bij- of nascholing

uur. Uiteraard kun je ons ook via de mail

zou kunnen gebruiken. De GAAK bestaat uit farmaceutisch inhoudelijke vragen en er zijn

bereiken.

daarnaast zelfzorg- en advies- of ziekenhuisvragen.

Mochten we niet meteen de telefoon Ook is er dit jaar weer accreditatie aangevraagd bij KABIZ (Kwaliteitsregistratie en Accreditatie

opnemen, dan zijn we waarschijnlijk in

Beroepsbeoefenaren in de Zorg). Iedereen die een minimale score van 60% behaalt met de online

overleg en/of op (werk)bezoek. Je kunt een

toets, ontvangt 4 accreditatiepunten. Bij een score van minder dan 60%, ontvang je 2 accredita-

boodschap inspreken en dan bellen we je

tiepunten. Deze punten worden na het sluiten van de GAAK 2021 verzameld en bijgeschreven in

zo snel mogelijk terug. Vermeld wel duidelijk

jouw portfolio van het KABIZ. Een leuke bijkomstigheid. Daarnaast is het ook nog leuk om te weten

je naam en telefoonnummer en de reden

dat er een paar mooie prijzen te verdienen zijn. Zie voor meer informatie in deze UA of op onze

waarvoor je belt.

website www.optimafarma.nl .

Contactgegevens secretariaat@optimafarma.nl

06-579 672 13 (ma t/m do) Heb je specifieke vragen m.b.t. de Wet BIG BEROEPSVERENIGING VAN APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN EN FARMACEUTISCH MANAGERS

OPTIMA FARMA-CONGRES 2021 We hopen dat we in het najaar weer een Optima Farma-congres op locatie kunnen organiseren.

We hebben 30 oktober als voorlopige datum gepland. Wil je de laatste stand van zaken weten, kijk dan op onze website: congressen.optimafarma.nl Datum Locatie Tijd Programma Kosten

art 34 of kwaliteitsregistratie? register@optimafarma.nl Bezoek onze website: www.optimafarma.nl

zaterdag 30 oktober 2021 De Reehorst te Ede 09.30-17.00 uur zie https://congressen.optimafarma.nl leden € 125,-; niet-leden € 175,-

Er is ook nog de mogelijkheid van een combideal: toegangskaart Optima Farma-congres 30 oktober 2021 en lidmaatschap 2022 voor € 182,50.

UA032021

31

GROTE APOTHEKERSASSISTENTEN KENNISTEST 2021

BELANGRIJKE DATA Start GAAK2021

1 juni

Einde GAAK2021 1 september Prijsuitreiking

Toets online jouw kennis en verdien accreditatiepunten met de Grote ApothekersAssistenten Kennistest 2021.

28 september

Er is accreditatie aangevraagd: score < 60% = 2 accreditatiepunten score ≥ 60% = 4 accreditatiepunten

Kijk voor meer informatie, voorwaarden en aanmelding op: www.apoweb.nl

Je begint met twee rondes over farmaceutische kennis van elk 25 vragen.

Daarna kun je kiezen voor 30 vragen over zelfzorg en voorlichting óf voor

www.optimafarma.nl/kennistest www.ua.nl/kennistest

30 vragen over ziekenhuisfarmacie. Elke categorie wordt afgesloten met een casus. Na elke ronde kun je de test onderbreken en op

De Grote ApothekersAssistenten

een later moment voortzetten.

Kennistest is een jaarlijks terugkerend evenement, een gezamenlijk initiatief van Optima Farma, ApoWeb en UA. Het doel

De vragen zijn tot stand gekomen in samenwerking met diverse

is om zelfontwikkeling en scholing te

kennisaanbieders – waaronder Accredidact, KNMP, NVFZ,

stimuleren. Daarnaast is het een mooie

UMC locatie AMC en het Albert Schweitzer ziekenhuis - en worden

kans om het kennisniveau van apothe-

via ApoWeb.nl gepubliceerd.

kersassistenten te promoten naar de buitenwereld.

De prijzen Uiteindelijk zijn er vier winnaars: één voor elke categorie – Farmaceutische Kennis, Zelfzorg en voorlichting, Ziekenhuisfarmacie – en één overall winnaar. De score bepaalt wie wint en bij een eventuele gelijke stand wordt gekeken wie de vragen het snelst heeft beantwoord.

De overall winnaar ontvangt een mooie award en net als alle andere winnaars taart voor het hele team, bloemen, een gratis jaarlidmaatschap van de beroepsvereniging Optima Farma inclusief een jaarabonnement op het vakblad UA en veel andere prachtige prijzen die we nog even als verrassing houden! Een column in het vakblad UA kun je als podium gebruiken om jouw kennis met collega’s te delen.

32

UA032021

WINNARES GAAK2020 Elles van Groningen won de GAAK2020 en versloeg daarmee vele andere deelnemers. We spraken met haar over hoe zij dat heeft beleefd. En… Elles daagt je uit het dit jaar tegen haar op te nemen!

“De dag van de uitreiking was onwijs leuk! Ik wist van niks, was eerlijk gezegd de hele test alweer vergeten omdat er best een lange tijd zat tussen het deelnemen en de uitreiking. Die ochtend liep het op het werk allemaal wat anders dan normaal. We zouden om half tien pauze nemen in plaats van om tien uur. Ik snapte niet zo goed waarom, iedereen deed er druk over. Maar rond half tien gingen ze toch door met het werk en werd de pauze toch op de normale tijd gepland. Uiteindelijk bleek dit te komen omdat degenen die mij kwamen verrassen vertraging hadden, haha.

Ik was hartstikke verbaasd toen er opeens drie mensen in de apotheek voor mij kwamen. Toen ik de grote bos bloemen zag, ging er wel een lichtje bij me branden.

Een lekkere taart en super leuke cadeautjes hoorden er ook bij.

Ik wist wel dat ik goed gescoord had. Maar dat je eerste wordt, verwacht je niet en dit overviel me toch. Mijn familie, collega's en werkgever reageerden ook allemaal heel enthousiast. Onze apotheker had ook nog een bloemetje voor mij gekocht, echt heel leuk. Het is toch een leuke bevestiging dat je goed bent in wat je doet.”

Onderdeel van het prijzenpakket was een professionele fotoshoot bij de UA coverfotograaf. De prachtige foto’s van Elles werden in UA2 voor het eerst gepubliceerd. Hoe werd hierop gereageerd? ”Die shoot zelf was al heel leuk. Na de publicatie kreeg ik van oud-collega's en oudklasgenoten appjes. Natuurlijk wist nog niet iedereen dat ik gewonnen had, dus bij het verschijnen van UA2 was het heel erg leuk dat dit er als een soort bonus bij kwam.”

Doe je dit jaar weer mee? ”Jazeker! Het is natuurlijk wel een eer én een uitdaging om je titel te verdedigen. Daarom probeer ik ook collega’s enthousiast te maken mee te doen. Ik wil anderen de kans geven te winnen en deze leuke ervaring mee te maken. Maar het is vooral ook leuk voor jezelf om te weten op welke punten je nog wat zou kunnen leren. Wie weet win jij de titel dit jaar. Ik daag iedereen uit!”

DOE MEE, JE KUNT NU INSCHRIJVEN! Het inschrijven is eenvoudig: ga naar OptimaFarma.nl of UA.nl, klik op de button ‘GAAK2021 inschrijven’ en de rest gaat bijna vanzelf.

Zodra de GAAK2021 geopend is, ontvang je een mail met instructies en jouw persoonlijke startcode.

UA032021

33

OP RECEPT

HERZIENE NHG-STANDAARD COPD Door Mandy Koumarelos

In april van dit jaar is de NHG-standaard COPD gewijzigd. De herziene standaard heeft als doel de ziektelast door COPD te verminderen en de prognose te verbeteren. Wat zijn de belangrijkste wijzigingen en waarmee kun je rekening houden tijdens het werken in de apotheek?

COPD (Chronic Obstructive Pulmonary

Longemfyseem is een vorm van COPD

In 2018 waren er gemiddeld 120 patiënten

Disease) is een aandoening waarbij er

waarbij de wanden van de longblaasjes

per huisartsenpraktijk in Nederland met

sprake is van een chronische ontsteking

beschadigd raken en longblaasjes verloren

COPD.1 In de apotheek krijg je dan ook

van de luchtwegen. Het is een verzamel-

gaan. Hierdoor is het lastiger om zuurstof

dagelijks te maken met het verstrekken

naam voor chronische bronchitis en

op te nemen en koolstofdioxide uit te

van medicatie voor COPD.

longemfyseem.

ademen. Ook dit veroorzaakt benauwdheid.

Een groot deel van de zorg rondom COPD

Bij chronische bronchitis zijn de bronchiën

In de beginfase zijn er vooral klachten bij

wordt gedaan door de huisartsenpraktijk.

- de vertakkingen van de luchtpijp naar de

inspanning, later ook in rust. Dit kan op

Denk aan het uitvoeren van een longfunc-

longen - langdurig ontstoken. Door het vele

termijn leiden tot een longaanval. De

tieonderzoek (spirometrie), voorlichting

slijm wat daardoor geproduceerd wordt,

klachten worden dan plotseling erger.

geven, begeleiding bij het stoppen met

ontstaat hoesten en benauwdheid.

34

UA032021

roken. Een aantal wijzigingen van de NHG-

standaard is daarom ook vooral van belang

op gang komen waarin je de patiënt waar

om dit zo kort mogelijk te doen.

bij de zorg in de huisartsenpraktijk. Hoe

nodig kunt motiveren of adviseren. Is de

– Uiteraard is beweging belangrijk en

kun je in de apotheek de aanbevelingen uit

patiënt gemotiveerd om te stoppen? Weet

daarnaast is het goed dat de patiënt

de NHG-standaard vertalen naar het advies

hij welke mogelijkheden er zijn en wat de te

weet dat na het stoppen met roken

aan de patiënt?

verwachten effecten zijn?

klachten als hoesten en slijmvorming tijdelijk verergeren. Dat is normaal en zal

STOPPEN MET ROKEN

Het longfonds heeft een keuzetabel

COPD komt vrijwel uitsluitend voor bij

ontwikkeld waarin de verschillende moge-

(ex-)rokers die ouder zijn dan veertig.2

lijkheden zijn uitgewerkt.3 Hierin is terug te

BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN 4

In zeldzame gevallen is een erfelijke aan-

vinden welke ondersteuning bij het stoppen

De ernst van de ziektelast wordt uitgedrukt

doening of longontsteking de oorzaak. Ook

met roken het meest bij de patiënt past,

in twee niveaus: lichte en verhoogde

schadelijke stoffen, zoals verfdampen of

van ondersteuning door een POH tot

ziektelast.

luchtvervuiling kunnen een rol spelen. In de

intensieve begeleiding van een getrainde

Om aan te geven hoeveel last iemand heeft

NHG-standaard COPD wordt echter vooral

coach en medicijngebruik, zoals varenicli-

van COPD worden er vier subdomeinen

aandacht besteed aan de begeleiding bij

ne. Ook wordt vermeld welke effecten te

onderscheiden: klachten en beperkingen,

stoppen met roken.

verwachten zijn, wat de bijwerkingen zijn,

optreden van longaanvallen, voedings-

Als apothekersassistent kun je hier alert

het vervolgtraject en enkele algemene

toestand en de longfunctie. Er is sprake

op zijn bij het verstrekken van COPD-

aandachtspunten.

van een verhoogde ziektelast als bij de

medicatie. Met name de eerste- en

– Zo staat erin vermeld dat minder roken

patiënt minstens één van deze subdo-

uiteindelijk juist minder worden.

tweede-uitgiftegesprekken bieden de

weinig tot geen zin heeft, maar afbouwen

meinen afwijkt. Deze patiënten hebben

mogelijkheid om dit onderwerp met de

wel kan helpen om uiteindelijk helemaal

over het algemeen meer zorg nodig.

patiënt te bespreken.

te kunnen stoppen.

Dat stoppen met roken belangrijk is, zal on-

– Artsen raden de e-sigaret niet aan als

Een exacerbatie wordt voortaan

getwijfeld bij de patiënt bekend zijn. Enkel

hulpmiddel, omdat de gewoonte om te

longaanval genoemd.

dit benoemen zal dan ook niet voldoende

roken blijft. Ook is nog onvoldoende

Bij een longaanval worden klachten als

zijn om diegene hierbij te helpen. Juist door

duidelijk wat de invloed is van een

kortademigheid, slijm en hoesten plotseling

belangstellend te zijn en te vragen hoe het

e-sigaret op de longen. Wanneer hier

erger en deze houden langer dan 48 uur

hiermee gaat, kan er wellicht een gesprek

toch voor gekozen wordt, adviseer dan

aan. Het kan een heftige ervaring zijn waarbij mensen het gevoel kunnen krijgen dat ze stikken. Een longaanval wordt vaak

EFFECTIEF STOPPEN: COMBINATIE VAN ERKENDE BEGELEIDING EN MEDICATIE

veroorzaakt door een virus of bacterie, zoals bij een verkoudheid, of door fijnstof (vieze lucht).

De meest effectieve methode om te stoppen met roken is erkende begeleiding in combinatie met medicatie. De medicatie zorgt ervoor dat er minder ontwenningsverschijnselen zijn, waardoor het stoppen makkelijker gaat.

Een longaanval kan schadelijk zijn voor de longen en het kan zelfs weken tot maanden duren voordat men zich weer voelt zoals voorheen. Het is dus van belang dat

De persoonlijke begeleiding kan van belang zijn om het stoppen te laten slagen. Hulp bij het stoppen met roken kan worden vergoed door de zorgverzekeraar als aan de voorwaarden wordt voldaan. Die voorwaarden verschillen per verzekering en zijn terug te vinden op ikstopnu.nl. Eén van de voorwaarden is dat de begeleiding door een erkende coach moet gebeuren.

Een mogelijkheid is om naar een stoppen-met-roken-poli te gaan. Dit wordt vergoed vanuit de basisverzekering. Dit is een zeer uitgebreid begeleidingstraject van ongeveer 1 jaar, waarbij ook een persoonlijk advies door de longarts wordt gegeven.

een aanval snel herkend wordt, zodat er tijdig kan worden ingegrepen.

Omdat de klachten niet altijd hetzelfde zijn, heeft het longfonds een longaanval-actieplan ontwikkeld.5 Dit is een persoonlijk actieplan dat samen met de arts wordt ingevuld. In dit plan staat de ‘normale situatie’ van de patiënt beschreven, waarLees verder op pagina 36

UA032021

35

BRANCHE door toenemende klachten sneller herkend

onvoldoende effect van stap 1 of bij

En hoe staat het met de therapietrouw?

zullen worden. Hierin is ook terug te vinden

longaanval- len kan worden gekozen voor

Wordt het middel wel volgens voorschrift

wanneer bijvoorbeeld een arts of de spoed-

een langwerkende luchtwegverwijder,

gebruikt of is het lastig voor de patiënt?

eisende hulp moet worden ingeschakeld.

LAMA (zoals tiotropium en glycopyrronium)

Het verstrekken van COPD-medicatie kan

of LABA (zoals formoterol, salmeterol en

Een aanpak voor het staken van een

een goed moment zijn om te achterhalen of

olodaterol).

inhalatiecorticosteroïd (ICS) is toegevoegd.

de patiënt klachten heeft en of hij bekend is

De laatste belangrijke wijziging gaat over

met dit plan. Zie je bijvoorbeeld dat er

Stap 3: onderhoudsbehandeling met

het staken van inhalatiecorticosteroïden.

overgebruik is van een luchtwegverwijder,

duotherapie. Mochten de klachten blijven

De voorschrijvend arts kan beslissen om

vraag dan of iemand inderdaad meer of

aanhouden, dan kan er worden gekozen

te stoppen met ICS indien het aantal long-

vaker benauwd is en of dit weleens heeft

voor een combinatie van LABA en LAMA.

aanvallen in een jaar niet duidelijk afneemt,

geleid tot een longaanval. Herkent de

of als er twee jaar lang geen longaanvallen

patiënt de klachten en weet hij wat er

Een inhalatiecorticosteroïd (ICS) kan

meer zijn.2 Echter, vaak worden deze

moet gebeuren?

worden toegevoegd in stap 2 of 3 indien er

middelen zonder duidelijke indicatie

sprake is van een ziektelast en frequente

doorgebruikt.4

Bij onvoldoende effect van één langwer-

longaanvallen ondanks een onderhouds-

In de vernieuwde standaard is te lezen dat

kende luchtwegverwijder is de mogelijkheid

behandeling met langwerkende luchtweg-

als er geen duidelijke indicatie meer is, er

toegevoegd een tweede luchtwegverwijder

verwijders (beclometason, budesonide en

ineens gestopt kan worden met een ICS.

uit de andere groep te overwegen.

fluticason).

Afbouwen is niet nodig, maar kan wel

Het stappenplan ‘inhalatiemedicatie bij

Natuurlijk kunnen er meer oorzaken zijn

overwogen worden als daar behoefte aan

COPD’ wordt duidelijk weergegeven in

voor het feit dat een inhalator onvoldoende

is. Voor de patiënt is het belangrijk om te

2

onderstaande tabel. De behandelaar zal

effect heeft. De eerste stap die gemaakt

weten dat hoestklachten tijdelijk kunnen

aan de hand van de klachten de volgende

moet worden, is nagaan of de patiënt de

verergeren na het stoppen.

stappen doorlopen.

inhalator op de juiste manier gebruikt.

De patiënt zal in de eerste maanden onder

Vraag de patiënt om uitleg en geef zo nodig

controle blijven van de huisarts om te

Stap 1: kortdurende luchtwegverwijding zo

opnieuw een inhalatie-instructie, of stel in

kijken of het stoppen is geslaagd. <

nodig. Er wordt gestart met een kortwer-

overleg met de voorschrijvend arts een

kende luchtwegverwijder, SABA (salbuta-

andere toedieningsvorm voor als bijvoor-

mol of terbutaline) of SAMA (ipratropium).

beeld blijkt dat er niet genoeg kracht is om

Bronnen 1. FTO-module COPD IVM

Bij erge klachten of longaanvallen kan deze

goed te kunnen inhaleren. Denk hierbij aan

2. NHG-standaard COPD

eerste stap overgeslagen worden.

een autohaler of aerosol (altijd met voorzetkamer). Bespreek ook (nogmaals)

Stap 2: onderhoudsbehandeling met een

duidelijk wanneer de inhalator leeg is,

langwerkende luchtwegverwijder. Bij regel-

om te voorkomen dat de patiënt inhaleert

matige of aanhoudende klachten, bij

met een lege inhalator.

3. https://www.longfonds.nl/sites/default/files/202102/Keuzetabel%20stoppen%20met%20roken.pdf 4. https://www.nhg.org/?nomobile=1&q=actueel/nieuws/herziene-nhg-standaard-copd 5. https://bestellen.longfonds.nl/product/longaanvalactieplan-copd/

TABEL STAPPENPLAN INHALATIEMEDICATIE BIJ COPD STAP 1

STAP 2

STAP 3

Infrequente dyspneuklachten, geen longaanvallen

Regelmatige dyspneuklachten, hinder of beperkingen

Persisterende dyspneuklachten, hinder of beperkingen

Dyspneuklachten, hinder of beperkingen

SABA of SAMA zo nodig

LAMA of LABA, onderhoud

Longaanvallen, ≥ 2 per jaar

Niet van toepasssing

Voeg ICS toe*

Voeg ICS toe

Start of continueer luchtwegverwijder

Bij voorkeur 1 luchtwegverwijder (overweeg de andere te staken) Overweeg verwijzing

SAMA: kortwerkende muscarineantagonist (parasympathicolyticum); SABA: kortwerkende bèta-2-agonist; LAMA: langwerkende muscarineantagonist (parasympathicolyticum); LABA: langwerkende bèta-2-agonist; ICS: inhalatiecorticosteroïd; * Als de patiënt verder weinig klachten heeft, volstaat een LAMA.

UA032021

36

BRANCHE

ANTIBIOTICA GOED GEBRUIKT

ONDERZOEK NAAR HET EFFECT VAN EXTRA ONDERSTEUNING BIJ HET GEBRUIK VAN ANTIBIOTICA Door Winifred Hazelhoff Roelfzema

Bij een eerste uitgifte geef je soms heel wat informatie. Dat moet ervoor zorgen dat de medicatie goed wordt gebruikt. Maar kunnen patiënten al die informatie onthouden?

Hoe kun je dat bevorderen? En bevorder je daarmee ook de therapietrouw?

“Patiënten die voor het eerst een genees-

Slager zocht een manier die patiënten zou

met het antibioticumgebruik gaat of een

middel in de apotheek halen, krijgen daar

kunnen helpen om hun antibiotica trouw in

kennisvraag over het antibioticum. Zo

veel informatie bij. Soms te veel om te

te nemen en hun kuur af te maken. “Dat

worden de patiënten meer bij de medicatie

onthouden.” Aan het woord is Mark Slager,

willen we doen met twee nieuwe producten

betrokken.

apotheker bij Apotheek Orion in Amers-

van Stichting KIJKsluiter: KIJKgesprek en

foort. Maar het is wel belangrijk dat die

KIJKbericht.” Of deze begeleiding inderdaad

Aan het eind van de kuur ontvangen de

informatie goed bij de patiënten doordringt;

helpt bij de therapietrouw, wordt nu onder-

patiënten een korte vragenlijst. Daarin

vooral als het gaat om een middel waarvan

zocht in het project Antibiotica goed

wordt onder andere gevraagd of ze nog

het gebruik ingewikkeld is en waarbij goed

gebruikt.

medicijnen over hebben, of ze nog klachten

gebruik enorm belangrijk is. “Neem de

hebben, of ze last hebben gehad van bijwerkingen en wat ze vonden van de

wikkeld: driemaal per dag innemen, zo

PROJECT ANTIBIOTICA GOED GEBRUIKT

goed mogelijk om de acht uur, en heel

In dit project gaan vijftig apotheken de

die ze hebben ontvangen. De vragenlijst

belangrijk: kuur afmaken. Ook als de

producten van KIJKgesprek, KIJKsluiter

wordt ook voorgelegd aan de patiënten

klachten over zijn en ook bij vervelende

en KIJKbericht gebruiken bij patiënten die

die in de vier weken voorafgaand aan het

bijwerkingen. Juist bij antibiotica is het

de meestgebruikte orale antibiotica krijgen.

onderzoek een van deze antibiotica hebben

belangrijk dat de medicijnen goed volgens

De patiënten krijgen een eerste-uitgifte-

gebruikt (de ‘controlegroep’). Zij hebben

voorschrift worden gebruikt. Anders komt

gesprek met behulp van KIJKgesprek.

een regulier uitgiftegesprek gehad en

de patiënt niet van zijn infectie af. Boven-

Daarna kunnen ze zich aanmelden voor

krijgen geen KIJKberichten. Zo zien de

dien kan door verkeerd gebruik steeds

KIJKsluiter en KIJKbericht. Via KIJKbericht

onderzoekers na afloop van het onderzoek

meer resistentie ontstaan bij de ziekte-

krijgen deze patiënten tijdens de kuur

of er een verschil in therapietrouw is

verwekkers, waardoor antibiotica minder

dagelijks informatie over hun medicatie.

tussen de groepen.

goed werkzaam worden.”

Soms krijgen ze een vraag - bijvoorbeeld

antibiotica. Vaak is het gebruik best inge-

over hoe het met de klachten gaat, hoe het

uitleg in de apotheek en van de berichtjes

Lees verder op pagina 38

UA032021

37

BRANCHE Slager: “Een veelgemaakte fout is dat

berichtjes dat hij de kuur moet afmaken.”

goed, vindt Larissa: “Snelle zorg is geen

patiënten met hun medicatie stoppen als

Met KIJKgesprek duurt het uitgiftegesprek

goede zorg. Om de juiste zorg te leveren,

de klachten zijn verdwenen. Wij willen

wel iets langer, maar dat is alleen maar

moet je de tijd nemen.” <

weten of patiënten door de herinneringen en andere meldingen via KIJKbericht gemotiveerd blijven en hun medicatie minder makkelijk vergeten, ook als de

NA KIJKSLUITER NU OOK KIJKGESPREK EN KIJKBERICHT Ondersteuning bij het eerste-uitgiftegesprek voor een beter medicijngebruik

klachten over zijn.”

Als de resultaten met de KIJK-producten gunstiger zijn dan zonder, dan kan dat voor apotheken een reden zijn om deze hulpmiddelen voortaan in te zetten bij de begeleiding van hun patiënten. Ook voor andere medicatie, zegt Slager: “Als het de therapietrouw verbetert, biedt dat

Hoe onthoud je als patiënt alle informatie die je krijgt? Wat heeft iemand die moeilijk leest aan een bijsluiter of een VI? Hoe voorkom je dat patiënten via dokter Google onjuiste informatie over hun medicijnen krijgen?

Voor deze groepen worden allerlei hulpmiddelen ontwikkeld. Denk aan de klapper met pictogrammen en aan KIJKsluiter (video-animaties die per medicijn de belangrijkste informatie geven in een filmpje dat de patiënt thuis nog eens rustig kan bekijken).

Nu zijn er ook KIJKgesprek en KIJKbericht.

perspectieven voor de begeleiding bij alle chronische medicatie.”

• KIJKgesprek is een applicatie die alle belangrijke informatie van het eerste uitgifte gesprek visualiseert. Tijdens het gesprek (aan de balie, in de spreekkamer of via

ERVARING VAN APOTHEKERSASSISTENTEN In Apotheek Orion loopt het project al een tijdje. Apothekersassistent Larissa is de ‘trekker’ van het project. Samen met nog twee collega’s geeft zij patiënten aan de balie de eerste-uitgifte-informatie met behulp van het KIJKgesprek op een tablet.

“De mensen vinden het wel spannend. Door de bewegende icoontjes (bijvoorbeeld een roerend staafje bij het oplossen van een tabletje) houden ze hun aandacht er beter bij. Dat merk je aan hun reactie.” Voor de assistenten zelf geeft het KIJKgesprek

beeldbellen) verschijnen (soms bewegende) iconen die het gesprek ondersteunen.

Iconen die uitbeelden waar het middel voor bedoeld is, hoe het moet worden ingenomen, welke bijwerkingen kunnen optreden, en meer. KIJKgesprek is beschikbaar als webapplicatie voor de computer of als app op een tablet.

• KIJKbericht is een service waarvoor de patiënt zich kan aanmelden. De patiënt ontvangt dan een flyer met een QR-code die leidt naar de mobiele app of naar de website van KIJKsluiter waar de patiënt gevraagd wordt om een account aan te maken. Vervolgens krijgt de patiënt voor de duur van het voorschrift dagelijks pushberichten of e-mails met een directe link naar nieuwe informatie, filmpjes en plaatjes over het juiste gebruik, ter bevordering van de therapietrouw. Patiënten die de app hebben geïnstalleerd, kunnen ook een medicijnwekker instellen om herinneringen te krijgen om de medicatie in te nemen.

Met KIJKgesprek geef je de eerste-uitgifteinformatie, ondersteund door icoontjes.

houvast: “Je doorloopt het hele gesprek, je slaat niets over. Dat kan wel gebeuren als je het uit je hoofd doet.”

Larissa hoopt dat de KIJKberichten ervoor zorgen dat de patiënten elke dag aan hun medicijnen denken. “Dat moet aan het eind van het onderzoek blijken.” Het mooie van de KIJKberichten is dat de patiënten informatie krijgen op het moment dat het nodig is, vindt ze: “Bij de uitgifte vertel je wel over bijwerkingen zoals diarree en buikpijn, maar met KIJKbericht krijgt de patiënt er meer informatie over tegen de tijd dat dit kan optreden. En als de klachten over kunnen zijn, krijgt de patiënt

38

UA032021

De drie KIJK-producten. Boven: KIJKsluiter, links: KIJKbericht, rechts: KIJKgesprek.

VERZORGING BRANCHE

ZOMER Ik weet niet hoe het jullie vergaat, maar de elk jaar terugkerende zaken lijken elkaar steeds sneller op te volgen. Het tandartsbezoek, de belastingaangifte, de zwartepietendiscussie, het optuigen van de kerstboom, de apk-keuring: ze lijken allemaal pas een paar weken terug en je moet alweer aan de bak.

uitgekozen land min of meer functioneerde.

in huis en onder de Nederlandse regen

Je leerde dat je geen ijsblokjes in je

woekeren de verongelijktheid en het

pina colada moest accepteren en liever

complotdenken door.

gekookte dan rauwe etenswaar moest nuttigen. En je propte je toilettas vol met

Onze levendige debatcultuur ontaardt te

zelfzorgmedicatie om je gevoel van

vaak in ruzie, en als er iets is wat je in de

controle en voorbereidheid nog maar eens

vakantie kunt missen als kiespijn, dan is

te versterken. De lol van een aankomende

het dát. Het zou een goed voornemen zijn

vakantie werd altijd al verhuld in de mist

daar geen jaarlijks terugkerende traditie

van opdoemende klachten en kwalen.

van te maken.

Zo is het ook met het maken van de

Wat dat betreft, is er eigenlijk weinig

zomerplannen. Nu is dat doorgaans een

anders in 2021.

Ruud Coolen van Brakel, directeur

vrolijke bezigheid, maar in coronatijd lijkt het toch meer op het meedoen aan een

Nou ja, één ding is wel anders. Deze keer is

Instituut Verantwoord Medicijngebruik

kermisloterij: de kans op een prijs is

het niet de vraag of jij ziek zult worden in

aanwezig, maar dat is dan ook alles.

het land van bestemming, maar vraagt dat

En zelfs als je de prijs gewonnen hebt,

land zich af wat jíj allemaal onder de leden

EXTRA ZOMERTIP

weet je nog niet of je hem kunt innen.

hebt. Er zal gevraagd worden of je jezelf

De website www.rijveiligmetmedicijnen.nl

Immers: reisbeperkingen, coronatests,

wel beschermd hebt of om aan te tonen

van het IVM is sinds dit jaar opgenomen in

failliete reisorganisaties, vaccinatie-

dat je coronavrij bent. Ze zullen eisen dat je

de Regeling eisen geschiktheid. Twijfel je

paspoorten? Zelfs de grootste optimist

afstand houdt en je mond en neus bedekt.

of je met jouw medicatie de weg op mag?

sluit voor alle zekerheid nu toch een

De vrijheidkrijsende niemand-vertelt-mij-

Voer je geneesmiddel in en je krijgt alle

annuleringsverzekering af.

wat-ik-moet-doen Nederlanders zijn dat

informatie die je nodig hebt.

niet gewend. Rekening houden met een Voor wie niet al te ver weg ging, was

ander hoort niet in die vrijheidsdefinitie.

voorheen de grootste gezondheidsvraag

Dus protesteert een deel van de natie

of je ‘er’ wel water uit de kraan kon drinken.

luidruchtig tegen de vermeende discrimi-

Als je verder reisde, werd uitgeplozen welke

natie en segregatie. Tant pis, zouden de

vaccinaties nodig waren, hoe groot de kans

Fransen zeggen, dan blijf je maar thuis of

op darmparasieten of voedselvergiftiging

je parkeert je campertje op een Drentse

was, en hoe de gezondheidszorg in het

camping. En dat lijkt me niet gezond, want

UA032021

39

BRANCHENIEUWS

Nieuw behandelprotocol met minder bijwerkingen voor kinderen met neuroblastoom

WINNAARS KNEIPP MINDFUL SKIN NIEUWSBRIEFACTIE

Jaarlijks krijgen ongeveer 600 kinderen in Nederland kanker.

In de digitale nieuwsbrief van 29 april jl. kon je je aanmelden

Nog steeds overlijdt één op de vier kinderen met kanker aan

voor een van de vijf Kneipp Mindful Skin gezichtsverzor-

deze ziekte. In maart 2021 is in het Prinses Máxima Centrum

gingspakketten met daarin een reinigingsgel, 24-uurscrème,

een nieuw Europees hoog-risiconeuroblastoomprotocol

dag-, nacht- én oogcrème en een vitamineserum.

(HR NBL2) van start gegaan. Het medicijn dinutuximab wordt op een nieuwe manier toegediend, namelijk per continu

Dit zijn de winnaars:

infuus met een pomp in een lager tempo. Daardoor zijn de

• Francisca Hop

bijwerkingen veel minder, maar blijft de werking van het

• Maaike Büscher

medicijn hetzelfde.

• Nanneke van Velzen • Sandra Dek

Bij de pomp met immunotherapie hoort een rugzakje, zodat

• Iwona Glinska

het kind veel bewegingsvrijheid heeft. De kinderen kiezen

Van harte gefeliciteerd, het pakket is toegezonden.

hun eigen model en kleur rugzak en lopen, fietsen en spelen gewoon door mét de pomp.

Heb jij niet meegedaan omdat je de digitale nieuwsbrief niet hebt ontvangen? Meld je aan voor een gratis online account!

De dinutuximab werd voorheen in vijf dagen gedurende acht uur per dag toegediend, waarbij het kind was opgenomen.

Nu wordt het medicijn in tien dagen toegediend, met een infuus dat 24 uur per dag loopt. Vijf kuren worden gegeven met tussenpozen van drie weken. De apotheek van het Prinses Máxima Centrum maakt het mogelijk dat kinderen na een voorbereidingsbehandeling in het ziekenhuis naar

Consumedix neemt distributie Curasept over

huis kunnen met een pomp inclusief medicijncassettes.

Halverwege de behandeling komen kinderen naar de polikliniek voor een wissel van de medicijncassette. Aan het einde van de kuur sluiten thuiszorgmedewerkers de pomp af bij het kind thuis.

(Bron: persbericht Prinses Máxima Centrum‚)

Per 1 mei heeft Consumedix B.V. de distributie overgenomen van Curasept (Chloorhexidine mond- en gebitsproducten).

Daarmee wordt Consumedix verantwoordelijk voor de distributie, marketing en salesactiviteiten van Curasept.

De samenwerking met Farma-Dent blijft bestaan.

Wat Curasept uniek maakt, is het Anti Discoloration System (ADS), waardoor in tegenstelling tot veel andere vergelijkbare producten vrijwel geen verkleuring of smaakverlies optreedt.

40

UA032021

BIJWERKING BELICHT – zoals kalmeringsmiddelen, maar ook bijvoorbeeld antidepressiva – wordt versterkt.

MELDINGEN LAREB Bijwerkingencentrum Lareb ontvangt regelmatig meldingen van bijwerkingen en interacties bij gebruik van sint-janskruid.

In 2018 informeerde Lareb het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit over 57 meldingen.

VERPLICHTE WAARSCHUWING In opdracht van VWS heeft het RIVM een risicobeoordeling van sint-janskruid uitgevoerd. De minister heeft daarna besloten

In de rubriek Bijwerking Belicht bespreekt Bijwerkingencentrum Lareb in elk nummer van UA een bijwerking.

Dit keer: bijwerkingen en interacties bij gebruik van

om wettelijk verplicht te stellen dat op

SINT-JANSKRUID

gekeken of er een (beperkt) verbod moet

producten waarin sint-janskruid is verwerkt een waarschuwingstekst over de gezondheidsrisico’s staat. Daarnaast wordt komen op het gebruik van sint-janskruid in supplementen.

Het is belangrijk om consumenten te wijzen op de risico’s van producten met sint-janskruid en op het feit dat ze deze middelen

Sint-janskruid of Hypericum perforatum

Ze kunnen dezelfde bijwerkingen en

niet samen met andere medicijnen moeten

zoals de Latijnse benaming luidt, komt in

interacties met medicijnen geven als het

gebruiken.

Nederland als inheemse plant vrij algemeen

geregistreerde geneesmiddel.

voor. De plant heeft bladeren met doorschij-

Gerda Weits, farmakundige, werkzaam

nende puntjes; perforatum is Latijn voor

BIJWERKINGEN EN INTERACTIES

‘doorboord’, vandaar. Het kruid bloeit met

Bekende bijwerkingen van sint-janskruid

gele bloemen rond het Sint Jansfeest op

– die ook in de bijsluiters van de geregis-

24 juni. De belangrijkste werkzame stoffen

treerde middelen staan – zijn onder andere;

in sint-janskruid zijn hypericine en hyperifo-

(allergische) huidreacties, maag-darm-

rine. Mensen gebruiken kruidenpreparaten

klachten, vermoeidheid en onrust.

met sint-janskruid als natuurlijk antidepres-

Bovendien kunnen deze kruidenpreparaten

sivum.

de werking van geneesmiddelen verminde-

Sommige medicijnen met sint-janskruid zijn

ren of juist versterken. Deze wisselwerkin-

geregistreerd als officieel geneesmiddel:

gen kunnen ernstige gezondheidseffecten

bij Bijwerkingencentrum Lareb

Bronnen 1. SmPC Hyperiforce. Geraadpleegd 21-04-2021. https://www.geneesmiddeleninformatiebank.nl/Bijsluit ers/h104186.pdf 2. SmPC Laif 900. Geraadpleegd 21-04-2021. https://www.geneesmiddeleninformatiebank.nl/Bijsluit ers/h103963.pdf 3. Meeste klachten over sint-janskruid betreffen

Hyperiforce en Laif 900. Andere middelen,

hebben. Kruidenpreparaten met sint-jans-

supplementen. Pharmaceutisch Weekblad.

kruidensupplementen met het kruid, zijn

kruid verminderen bijvoorbeeld de werking

Geraadpleegd 21-04-2021. https://www.lareb.nl/pub-

niet geregistreerd. Deze zijn zonder recept

van middelen die worden voorgeschreven

filepreview?id=34281&p=6843 4. RIVM Risicobeoordeling sint-janskruid. Geraadpleegd

te koop bij apotheek, drogist en webshop.

bij schimmel- of virusinfecties en bij

Kruidenproducten lijken onschuldig, maar

chemotherapie. De werking van bepaalde

https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2019-

zijn dat niet altijd.

bewustzijnsverlagende geneesmiddelen

0115.pdf

21-04-2021.

UA032021

41

INFORMATIE Colofon

Auteurs UA nummer 3: Margo Briejer (Optima Farma)

Waarom UA?

UA – Uitsluitend voor apothekersassistenten – is een onafhankelijk multimediaal vakblad speciaal voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers. UA geeft branche-informatie, praktijktips, scholings- en trainingsnieuws en relevante productbeschrijvingen.

UA belicht trends en laat mensen uit het vak aan het woord over hun aanpak en ervaringen. UA wordt gerealiseerd door een keur aan specialisten, journalisten en andere deskundigen.

Ruud Coolen van Brakel (IVM) Marieke Ettema (Mooi door Marieke) Trudy van Geffen (Optima Farma) Winifred Hazelhoff Roelfzema

Berna Lakerveld Marjam Overmars Gonnie Petstra Marie José ten Velde & Gerben

Karien Vissers

Adviseurs:

Eindredactie: Margot van Gils

Redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van de onder auteursnaam opgenomen artikelen en van de advertenties.

© 2021 H&B Multimedia B.V., Almere.

Alle rechten voorbehouden.

mag zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd, opgeslagen in een documentatiesysteem

Vlotbrugweg 1b

Cover:

1332 AE Almere

Fotografie: Marco ter Beek

van achtergrondinformatie en

Visagie: Kaat Bilgin

088-44 55 930

elektronische, noch met mechanische methoden, door fotokopie, opname of anderszins.

makkelijk leesbare vorm te voorzien

ISSN 2211-0941

info@ua.nl www.ua.nl

over de producten in de apotheek,

Abonnementen (alleen binnen Nederland): 6x per jaar gratis 1 exemplaar per

met als uiteindelijk resultaat: beter

Uitgever en coördinator:

apotheek.

gebruik van de producten, hogere

Gonnie Petstra

Thuisontvangst via collectief

klanttevredenheid en een verbeterde

abonnement: per 20 assistenten

Ook uw vacature of advertentie plaatsen?

Media adviseur:

per kalenderjaar € 55,00 (incl. btw).

Elisabeth Lopes Escudeiro

Privéabonnement: € 19,50 per

Onze Media adviseur

kalenderjaar (incl. btw).

Elisabeth Lopes Escudeiro spreekt graag de advertentie- en andere zakelijke mogelijkheden met u door.

Voorts wordt de kwaliteit van het

thekersassistent verhoogd door het

vindt geen verrekening plaats.

of openbaar gemaakt, noch met

H&B Multimedia B.V.

verkoopadviesgesprek van de apo-

Bij opzegging binnen het kalenderjaar

Geen enkel onderdeel van deze uitgave

de apothekersassistenten in een

therapietrouw.

31 december van het lopende jaar.

Gerda Weits (Lareb)

Monique Versleijen (docent FPZ)

Uitgeverij:

ze klanten beter kunnen adviseren

kalenderjaar. Opzeggen mogelijk tot

Hoogsteen (NVF) Suzan Tuinier (Lekker voor je Lijf)

Het vakblad heeft als doelstelling

praktische feitjes en weetjes, zodat

tijdstip ingaan. Facturatie per volledig

Mandy Koumarelos

Annette Leijen (apotheker),

UA, hét vakblad voor apothekersassistenten.

Abonnementen kunnen op elk gewenst

Vormgeving: www.designworkscreative.nl

Een online account is gratis en geeft

geven van zowel achtergrond- en

toegang tot meer actualiteiten en

productinformatie als handige tips.

informatie.

088-44 55 931

elisabeth@hbmultimedia.nl

In het volgende nummer onder meer: › › › ›

Anticonceptie M/V Testosteron tekorten Huidverzorging voor mannen Urologie

Advertenties voor UR-geneesmiddelen zijn ook mogelijk. Apothekersassistenten behoren namelijk tot de beroepsbeoefenaren zoals gedefinieerd in de Geneesmiddelenwet. Zie hiervoor Hoofdstuk 9 Geneesmiddelenwet.

Disclaimer. De meningen die in deze uitgave

Desalniettemin zijn onvolkomenheden niet altijd

informatie, noch voor enige schade en/of letsel

producten. De lezer wordt aanbevolen om

worden geuit, zijn die van de geïnterviewden of

te vermijden, mede door de snelle ontwikke-

aan personen en/of goederen uit hoofde van

de besproken diagnoses, behandelingen en

geraadpleegde bronnen en niet noodzakelijker-

lingen in de medische wereld. De redacteuren

productaansprakelijkheid, onjuiste of onvolledige

productaanwijzingen altijd te controleren in het

wijs die van de uitgever. De inhoud van deze

en uitgever aanvaarden geen enkele aan-

informatie of ontstaan door het toepassen van

licht van de nieuwste publicaties. Personen op

uitgave is met grote zorg samengesteld.

sprakelijkheid voor de juistheid van de

de in deze uitgave genoemde methoden of

foto’s komen niet per se in de artikelen voor.

42

UA032021

UA-ONLINE

NU ONLINE OP UA.NL Wil je nog verder lezen? Je vindt nog veel meer informatie, video’s en verslagen op onze UA-website! Vanwege wetgeving zijn veel artikelen achter de inlog geplaatst. Maak – als je dat nog niet hebt – gerust een gratis online account aan. Dan kun je ook alle online artikelen lezen, waaronder onderstaande.

Sekseverschillen en medicijnen

Anti-, pre-, pro-, post- en synbiotica

In april 2021 organiseerde de Vereniging van Jonge Apothekers (VJA) een online congres dat geheel in het teken stond van man-vrouwverschillen in de (farmaceutische) zorg.

Het zijn nogal wat termen en ze worden nogal eens door elkaar gehaald. Weet jij precies wat ermee bedoeld wordt? Online gaan we in op de verschillende vormen.

Eerst inloggen

Onze online artikelen staan ‘verborgen’ achter een inlogcode. Dit betekent dat ze alleen te lezen zijn voor geregistreerde personen. Dit is niet zonder reden.

V.l.n.r.: Danica Koedoot, Jolande Koller, Ruben van der Galiën en Marianna Abadier.

Volgens de congresorganisatie is het onderwerp man-vrouwverschillen onterecht onderbelicht in de gezondheidszorg.

Getuige ook de huidige actualiteiten omtrent covid en sekseverschillen. Mannen en vrouwen zitten biologisch anders in elkaar,

Veel artikelen bevatten informatie die vanwege de Code Geneesmiddelen Reclame niet geschikt is voor consumenten.

Als je nog niet bij ons geregistreerd bent, kun je een gratis online account aanmaken. Extra voordeel: ook voorgaande uitgaves van UA kun je achter de inlog vinden. Veel leesplezier!

ziektesymptomen kunnen verschillen en ook de (bij)werking van geneesmiddelen is niet altijd gelijk. De congrescommissie – bestaande uit onderstaande apothekers – wilde bewustwording creëren en handvatten bieden voor in de dagelijkse praktijk.

Dat dit gelukt is, blijkt uit de evaluatie onder de aanwezigen: het congres werd ervaren als een zeer leerzame dag met interessante sprekers. Jij kunt het verslag van dit congres teruglezen op UA.nl. Daarnaast zal er in komende edities meer aandacht zijn voor sekseverschillen en (farmaceutische) zorg.

Een farmacieprofessional zoals jij, kan een bijdrage leveren aan de optimalisatie van seksespecifieke farmacotherapie.

UA032021

43

Ik wil de komende jaren niet zwanger worden Ligt mijn voorkeur dan bij

6 jaar

5 jaar

effectiviteit en betrouwbaarheid*1

effectiviteit en betrouwbaarheid, met minder hormonen?2,3

* Mirena ook geïndiceerd voor: - Behandeling van versterkt menstrueel bloedverlies of menorragie (5 jaar) - Als progestageenadjuvans ter voorkoming van endometriumhyperplasie tijdens oestrogeentherapie in de peri- en postmenopauze (3 jaar)

• 52 mg levonorgestrel 1 • Indicatie anticonceptie voor 6 jaar*1 • Diameter inbrenghuls 4,4 mm 1

Intra uterien systeem 52 mg levonorgestrel

• 19,5 mg levonorgestrel 2,3 • Indicatie anticonceptie voor 5 jaar 2,3 • Diameter inbrenghuls 3,8 mm 2

INTRA UTERIEN SYSTEEM 19,5 MG LEVONORGESTREL

Referenties: 1. SmPC Mirena® (levonorgestrel), 03/2021. 2. Gemzell-Danielsson K, et al. Evaluation of a new, low-dose levonorgestrel intrauterine contraceptive system over 5 years of use. Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology. 2017; 210: 22-8. 3. SmPC KyleenaTM (levonorgestrel), 06/2020.

Zie de verkorte productinformatie elders in deze uitgave

PP-KYL-NL-0085-2