UA 2 2021 by H&B Multimedia

NUMMER 2 | JAARGANG 11 | APR 2021

HUID: DECUBITUS / UITGEZAAID MELANOOM / TATTOOPOLI EN VERDER O.A.: GAAK2021 / ZONBESCHERMING / APPVISEREN

IN DIT NUMMER

OP RECEPT/ ZIEKENHUISFARMACIE

BRANCHE

ZELFZORG

06 Decubitus voorkomen en behandelen

20 Appviseren 38 Optima Farma

10 Zonbescherming 15 Een sterk immuunsysteem: hoe doe je dat?

26 Complicaties bij tatoeages Wat er zich achter een bultje kan verschuilen

28 Huidkanker… wees er op tijd bij 31 Vormen van huidkanker

32 Behandeling van uitgezaaid melanoom

Maak kennis met Trudy van Geffen

39 Optima Farma nieuws 40 GAAK2021 Toets je kennis, doe mee!

42 Elles van Groningen Winnares GAAK2020

47 Huidhonger Column Ruud Coolen van Brakel Instituut Verantwoord Medicijngebruik

48 Bijwerkingencentrum Lareb over Tea tree olie

Nutrimedia

18 Kruidenpreparaten bij wondheling Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie

22 Op goede voet 36 Mooi door Marieke Littekenverzorging

44 Huid en mond houden je gezond

05 Van de redactie ‘In touch’

17 Covergirl Lique Kamps

35 Baliepraat 43 Nieuws 51 Nu online op UA.nl

› Decubitus

› Wondheling

06 › Complicaties bij tatoeages

› Elles van Groningen

18 › Huid en mond

VAN DE REDACTIE

IN TOUCH De Engelsen hebben een mooie afscheidsterm: ‘Let’s keep in touch!’ Vrij vertaald betekent het zoveel als ‘we zien elkaar’ of ‘we houden contact’. Een vrolijke manier van afscheid nemen waarbij je de ander laat weten hem of haar graag terug te zien.

De letterlijke vertaling van touch is

huidcontact. Dit lijkt namelijk belangrijk

In mijn vorige column gaf ik al aan dat ik

aanraken. Dat dekt voor mijn gevoel echt

te zijn voor de algehele ontwikkeling van

graag van jullie hoor. Over wat je van een

veel meer de lading dan ons nuchtere

kinderen, voor de hersenen en voor het

artikel vindt of om iets leuks, liefs, grappigs

Nederlandse ‘tot ziens’. Want nog nooit

voorkomen van ziektes. Het schijnt zelfs

of ontroerends te delen. Dus… let’s keep

is het zo duidelijk geweest als in het

door te werken op latere leeftijd. Maar ook

in touch!

afgelopen jaar dat aanraken, een knuffel,

bij volwassenen heeft lichamelijk contact

een kus of handdruk onderdeel is van

– of het gebrek eraan – grote invloed.

Ik wens je veel leesplezier,

onze sociale behoeftes en waarden. De huid is van groot belang voor onze Het is voor ons sociale kuddedieren zelfs

gemoedstoestand en maakt lichamelijk

een biologische noodzaak om aangeraakt

contact mogelijk. Alle reden om goed voor

te worden. Het reduceert stress en je voelt

onze huid te zorgen! Want er kan nogal

je prettiger door de aanmaak van allerlei

wat misgaan met dit complexe orgaan;

‘knuffelhormonen’. De World Health

van verdachte, foute plekjes of huidziekten

Organisation heeft een ofﬁcieel advies

tot tandvleesontsteking en zonnebrand.

voor ouders van pasgeboren baby’s: heb

Je leest erover in deze UA én online.

uitgever en coördinator UA

info@ua.nl

waar mogelijk zoveel mogelijk huid-op-

UA022021

ALLES OVER

DECUBITUS VOORKOMEN EN BEHANDELEN Door Winifred Hazelhoff Roelfzema

Iedereen kent tegenwoordig het beeld van het ‘draaien’ van mensen die op de IC liggen, bedoeld om decubitus - doorligwonden - te voorkomen. Doorligwonden kunnen diep in het weefsel schade toebrengen, erg pijnlijk zijn en risico geven op infectie. Maar decubitus is niet alleen iets van het ziekenhuis. Mensen die – thuis of in een instelling – langdurig in bed liggen of die in een rolstoel zitten, kunnen er ook mee te maken krijgen, met alle lichamelijke en psychische gevolgen van dien. Daarom wordt er in de zorg veel aandacht besteed aan het voorkómen van decubitus of aan het beperken van de ernst ervan. 6

UA022021

Decubitus is beschadiging van de huid en

Andere risicofactoren zijn: een harde

het onderliggende weefsel. Het ontstaat

ondergrond, een slechte doorbloeding

roodheid minder goed te zien. Dan is het

door langdurige belasting van één bepaalde

en zuurstofvoorziening, verminderde

extra belangrijk om te letten op verschillen

plek door druk of door spanning, vooral als

pijnsensatie (bijvoorbeeld door een

tussen aangedane en niet-aangedane huid

de huid dun is. Spanning ontstaat vooral

dwarslaesie of diabetes of door gebruik van

in temperatuur, gevoeligheid, weefsel-

door ‘schuifkrachten’. Daarbij worden

pijnstillers), een slechte voedingstoestand

consistentie en pijn.

de huid en het onderliggende weefsel

en aanwezigheid van vocht (transpiratie,

uitgerekt en beschadigd. Als iemand

incontinentie).

Bij personen met een donkere huid is

Mensen met obesitas hebben niet

bijvoorbeeld half rechtop zit, glijdt het

per deﬁnitie een verhoogd risico op

lichaam langzaam naar beneden. Ook

DIEP OF OPPERVLAKKIG

medische hulpmiddelen, zoals een kathe-

Decubitus kan aan het huidoppervlak

ter, sonde of urinezak – of de bevestiging

ontstaan, maar in de diepe weefsels

daarvan, kunnen aan de huid trekken of de

doordringen. Soms is de druk vlak bij het

huid indrukken en zo de huid beschadigen.

botuitsteeksel zelf veel hoger dan aan het

mensen (in de richtlijn ‘zorgvragers’

Vooral verpleegkundigen en verzorgenden

huidoppervlak. Dan kan in diepe weefsels

genoemd) regelmatig geïnspecteerd en

houden zich bezig met het voorkomen en

schade ontstaan zonder dat dit aan de huid

beoordeeld. Afhankelijk daarvan worden

zo nodig behandelen van deze wonden.

is te zien.

preventieve maatregelen genomen en

Daarvoor bestaat de richtlijn Decubitus,

Die druk veroorzaakt ook afknelling, wat

wordt een eventuele decubituswond ver-

die onlangs is aangepast.*

zorgt voor minder toevoer van zuurstof,

zorgd. Ook worden mensen ondersteund bij

voedingsstoffen, bouwstoffen en hormo-

maatregelen die ze zelf kunnen nemen.

decubitus.

RISICOFACTOREN

nen en minder afvoer van afvalstoffen.

De belangrijkste risicofactor voor het

Door ophoping van afvalstoffen gaat het

ontwikkelen van decubitus is ‘verstoorde

weefsel verzuren, waardoor het wordt

RISICO OP DECUBITUS INSCHATTEN

mobiliteit’ - oftewel: een zittend of liggend

beschadigd. Normaal gesproken kan

Het inschatten van het risico op decubitus

leven. Hoe groter en langduriger de druk

weefsel van schade herstellen, maar bij

gebeurt door verpleegkundigen en ver-

of spanning, des te groter het risico op

decubitus niet – door de verminderde

zorgenden zodra iemand ‘in zorg’ komt.

decubitus. Vooral ter plaatse van een

aanvoer van bouwstoffen en reparerende

Dat doen ze met hun ‘klinische blik’; dat is

uitstekend bot is de druk hoog (het stuitje

bindweefselcellen.

hun interpretatie op basis van alle aan-

is berucht!).

* De richtlijn Decubitus 2021 is te lezen op https://www.venvn.nl/richtlijnen/alle-richtlijnen/ richtlijn-decubitus/

wezige risicofactoren en de setting.

WAT KOMT ER KIJKEN BIJ GOEDE DECUBITUSZORG?

Daarnaast gebruiken ze een ‘risicobeoor-

Om decubitus te voorkomen, worden de

van factoren als mobiliteit, activiteit,

huid en andere risicofactoren bij kwetsbare

lichamelijke toestand, soms ook leeftijd

delingsinstrument’. Dat is een scorelijst

en geslacht, gewicht of BMI, toestand van de huid, geestelijke en neurologische

DE ERNST VAN DECUBITUS BEOORDELEN De ernst van decubitus wordt beoordeeld met een classiﬁcatieschaal op basis van wondkenmerken. Een veelgebruikte schaal is het NPIAP/EPUAP-decubitus-classiﬁcatiesysteem, met zes categorieën van decubitus. Bij 1 t/m 4 wordt de wond steeds dieper, bij 5 en 6 is de diepte onbekend.

toestand, voeding, vochtigheid van de huid en circulatiestoornissen. Na het ‘in zorg komen’ wordt de huid minimaal dagelijks geïnspecteerd, met name op de risicoplekken. Elke verandering

Niet-wegdrukbare roodheid bij een intacte huid ter hoogte van een botuitsteeksel

– roodheid, verandering van vochtigheid,

Verlies van een deel van de huidlaag of blaar

huiddikte, beschadiging, pijn of ontste-

Verlies van een volledige huidlaag (vet zichtbaar)

kingsverschijnselen – kan een aanwijzing

Verlies van een volledige weefsellaag (spier/bot zichtbaar)

zijn voor beginnende decubitus of voor

Niet in te delen: verlies van een volledige huid- of weefsellaag. Diepte onbekend. Vermoedelijke diepe weefselbeschadiging. Diepte onbekend. Je vindt deze online op UA.nl/decubitus

Lees verder op pagina 8

UA022021

ALLES OVER een verhoogd risico. Plekken waar de huid contact maakt met medische hulp-

Zwarte necrotische wonden

Gele exuderende wonden

Rode granulerende wonden

middelen, worden tweemaal per dag geïnspecteerd en als de toestand van de zorgvrager verslechtert meerdere malen per dag.

PREVENTIEVE MAATREGELEN

Necrose verwijderen

Reinigen

Beschermen

Bij de preventie van decubitus is het belangrijkste om druk en/of schuifkrachten te verminderen. Daarom worden mensen

die in bed moeten blijven regelmatig van houding veranderd en liggen ze op een drukverlagende matras. Daarnaast zijn

Het WCS-classiﬁcatiemodel. Voor een uitgebreide beschrijving: zie de richtlijn Decubitus 2021* of wcs.nl.

huidzorg, aandacht voor voeding en gewicht en – als het kan – mobiliseren van belang. vlak) en de voeten laten steunen. Dat

Huidzorg. Goede huidverzorging verkleint

voorkomt naar voren glijden.

de kans op decubitus: de huid schoon en droog houden, droge huid hydrateren met

Drukverlaging. Dit kan met diverse soorten

hydraterende zalf of crème en bij het was-

drukverlagende matrassen en kussens,

sen een pH-gebalanceerde huidreiniger

die de druk optimaal verdelen. Ook (alleen

gebruiken, dat wil zeggen met pH 5,5. Ook

echte!) schapenvachten kunnen druk-

is het belangrijk de huid te beschermen

verlagend werken. Om decubitus op de

tegen inwerking van vocht (bijvoorbeeld

hielen te voorkomen, zijn er antidecubitus-

bij incontinentie).

hielkussens waarmee de druk over de kuit verdeeld wordt. Bij botuitsteeksels zoals

Voeding en gewicht. Een slechte voedings-

Houdingsverandering. Dit zorgt ervoor dat

bij het stuitje, op de hielen en bij druk door

toestand gaat gepaard met een groter

bepaalde plekken niet langdurig belast

medische hulpmiddelen kan een meerlaags

risico op decubitus. Daarom wordt van

worden. Bedlegerige patiënten worden

schuimverband worden aangebracht.

elke zorgvrager bij opname en bij een

‘gedraaid’ volgens een wisselschema

Synthetische vachten, ringvormige kus-

verandering in de medische situatie de

waarin staat wanneer de patiënt welke

sens of kussens waarin mensen zelf een

voedingstoestand nagegaan en indien

houding krijgt. In principe gebeurt dat

uitsparing hebben aangebracht, zijn echter

nodig worden maatregelen genomen om

draaien elke vier uur, maar bij groter risico

uit den boze.

de voedingstoestand te verbeteren. Als

vaker. Geprobeerd wordt om de patiënt zo

Daarnaast moet er worden gezorgd voor zo

een wond maar niet wil genezen, is extra

te laten liggen of zitten dat het lichaams-

weinig mogelijk plooien in kleding, lakens

aandacht voor de voeding op zijn plaats.

gewicht zoveel mogelijk verdeeld is en dat

en celstofmatjes en moeten medische

Dan beoordeelt de diëtist de voedings-

de aangetaste plekken worden ontzien.

hulpmiddelen zo worden aangebracht dat

toestand met een objectief instrument

Zijligging of een halfzittende houding zijn

ze geen druk op het lichaam uitoefenen.

– een scorelijst waarbij het gewicht en de voedselinname worden ingevuld – en geeft

daarom ongunstig. Kussens helpen om de zorgvrager in de juiste positie te houden.

Mobiliseren. Oftewel: uit bed of uit de stoel

dieetadviezen om de voedingstoestand te

Het draaien van liggende patiënten kan een

komen als dat kan. Het is echter niet

verbeteren.

hele toer zijn, maar hulpmiddelen zoals een

makkelijk of prettig om op te staan als je

glijlaken kunnen hierbij helpen.

lichaam niet meewerkt. Mensen worden

DECUBITUS BEHANDELEN

Zittende personen moeten zoveel mogelijk

daarom soms gestimuleerd, bijvoorbeeld

Doorligwonden zijn complexe wonden,

op de bovenbenen steunen (groot opper-

door oefeningen van de fysiotherapeut.

waarvoor gespecialiseerde wondzorg nodig

UA022021

is. Dit gebeurt op basis van de ernst van de

verende gespreksvoering en gezamenlijke

wond volgens het WCS-classiﬁcatiemodel

besluitvorming worden toegepast om

ALTIJD PREVENTIE

(de zwart-geel-rood-classiﬁcatie, zie pag.

zorgvragers te stimuleren de maatregelen

Bij de volgende groepen zorgvragers zijn

8) of het TIME-model.

na te leven en in te passen in het dagelijks

per deﬁnitie preventieve maatregelen nodig

Als het kan, probeert men de oorzaak van

leven.

vanwege hun risico op decubitus. Zij hoeven niet vooraf beoordeeld te worden:

de decubitus weg te nemen en te vermij-

– mensen die al decubitus hebben of die

den dat de zorgvrager op de wond ligt of

BLIJVENDE AANDACHT

zit. Preventieve maatregelen worden

De aandacht voor decubitus of het risico

geïntensiveerd: met een hoogwaardiger

daarop mag niet verslappen. Verzorgenden

operatiekamer. Deze mensen zijn

drukverlagend matras, door vaker van

en verpleegkundigen blijven dus monitoren,

immobiel, hebben een slechte

houding te wisselen, bij elke houdings-

evalueren en de continuïteit van zorg

weefseldoorbloeding (IC), liggen op een

wissel de huid te inspecteren en de voeding

waarborgen. Daarvoor maken ze voor

aan te passen (bijvoorbeeld meer eiwit bij

elke zorgvrager in samenspraak met de

wonden met exsudaat).

zorgvrager een zorgplan, waarin onder

immobiel zijn; – patiënten op de intensive care of op de

harde ondergrond (OK), hebben een lage lichaamstemperatuur (OK), en kunnen geen pijn waarnemen of aangeven; – mensen met een dwarslaesie; ook zij zijn

meer staat hoe en hoe vaak risicofactoren

immobiel en kunnen geen druk en pijn

ONDERSTEUNING BIJ ZELFMANAGEMENT

en de huid worden beoordeeld, welke

waarnemen;

Uit bed of uit de stoel komen, regelmatig

voor houdingswisselingen, hoe het is met

van houding veranderen, de leefstijl aan-

het gewicht en de voeding, en welke zorg-

passen (bewegen, stoppen met roken) en

verleners bij de behandeling van de

risicofactoren vermijden of laten behan-

zorgvrager zijn betrokken.

maatregelen worden genomen, het schema

delen – dat zijn maatregelen waar de

– mensen in de terminale fase; bij hen staat het bieden van comfort voorop.

aan evaluatie, preventie en ondersteuning wordt decubitus zoveel mogelijk voor-

zorgvrager achter moet staan en waarover

Al met al is decubitus een grote last voor

komen, zodat de kwaliteit van leven van

hij of zij de regie moet kunnen houden.

zorgvragers, en in zekere zin ook voor

kwetsbare zorgvragers niet verder

Daarom wordt informatie gegeven. Moti-

zorgverleners. Door veel aandacht te geven

achteruitgaat. < TABEL

WELKE ZORGVERLENERS ZIJN BETROKKEN BIJ DE DECUBITUSZORG? • verpleegkundigen en verzorgenden

controleren en verzorgen de huid, signaleren veranderingen voeren de houdingswissel uit informeren en ondersteunen de zorgvrager bij zelfmanagement

• ergotherapeut

adviseert over houding en hulpmiddelen

• fysiotherapeut

adviseert bij bewegingsactiviteiten, zit- en lighouding en bij het uitvoeren van transfers

• diëtist

beoordeelt en optimaliseert de voedingstoestand

• verpleegkundig specialist wondzorg of wondconsulent

adviseert over preventie en verzorging van een (ernstige) decubituswond

• evt. huisarts, specialist ouderengeneeskunde, geriater, verpleegkundig specialist

voert de regie bij thuiswonende zorgvragers met risico op decubitus

HET TIME-MODEL Tissue

weefsel

vitaal of niet vitaal

Infection

infectie

wel of niet geïnfecteerd

Moisture

vocht

nat, vochtig en/of droog

Edge

wondranden/wondomgeving

intact of niet intact/maceratie, callus, eczemateus, ondermijning

UA022021

ZELFZORG

Door Berna Lakerveld

De zomer is in zicht! Lekker naar buiten, wandelen en ﬁetsen met blote armen en benen. Je krijgt een lekker kleurtje en maakt weer vitamine D aan. De zon is goed voor de weerstand en ons humeur. Maar de zon heeft ook zijn keerzijde; een verhoogd risico op huidveroudering en huidkanker. Hoe zit het ook alweer met de zon en zonbescherming? En wat te doen als er sprake is van een huidaandoening? 10

UA022021

ULTRAVIOLETTE STRALING

Om voldoende vitamine D aan te maken,

Er zijn drie soorten uv-stralen:

is het belangrijk om dagelijks vijftien tot

• Uv-A (Aging)

dertig minuten met onbedekte handen en

Deze straling is er altijd, ook als het

gezicht in het zonlicht te zijn. Dit geldt voor

bewolkt is. Glas houdt uv-A-stralen niet

iemand met een licht huidtype. Wordt er

tegen. Veelvuldige en langdurige

meer huid blootgesteld aan de zon, dan

blootstelling aan uv-A-stralen

verloopt de aanmaak sneller.

• Uv-B (Burning)

Het is en blijft belangrijk de huid goed in te smeren met een zonbeschermingsproduct.

Uv-B zorgt voor verkleuring van de huid,

Stopt dat de aanmaak van vitamine D?

maar ook voor verbranding. Toch hebben

Nee hoor, het vermindert de aanmaak

we uv-B nodig voor de aanmaak van

wel iets, maar blokkeert niet volledig.

vitamine D.

Adviseer daarom het anti-zonnebrand-

• Uv-C Deze straling wordt door de ozonlaag

Wist je dat uv-ﬁlters een score hebben gekregen voor hun invloed op het milieu? Ze zijn beoordeeld op de volgende punten: • EDC: endocrine disruptors/hormoon-

veroorzaakt huidveroudering en kan leiden tot huidkanker.

UV-FILTERS EN HET MILIEU

ontregelend op de omgeving; • giftigheid: voor vissen, Daphnia (watervlo) en algen; • afbreekbaarheid: hoe makkelijk is de stof af te breken en gaat dat snel of langzaam? • bioaccumulatie: is de ophoping van

middel gewoon volgens de voorschriften,

chemische stoffen aanwezig in het milieu,

dus voldoende dik, aan te brengen.

in levende wezens (planten of dieren)? Als er sprake is van veel ophoping, dan is

tegengehouden en bereikt ons dus niet.

het effect van de stof groter en daarmee

ZONKRACHT

BESCHERMING TEGEN UV-STRALEN

De uv-Index - die het KNMI ontwikkelde in

De meeste mensen smeren zich wel in

samenwerking met het KWF - geeft per

als ze in de zon gaan liggen bakken.

dag aan hoeveel kracht de zon heeft. Veel

Maar de huid beschermen tegen de zon bij

mensen denken dat bij erg warm weer de

dagelijkse dingen als wandelen of bood-

zon ook heel krachtig is. Maar dat hoeft

schappen doen, wordt best vaak vergeten.

niet per se. Op een koele, maar zonnige

Ook dan is het echter wel degelijk belang-

zomerdag kan de zon krachtiger zijn dan

rijk om de huid te beschermen met een

zijn voor vissen en algen en ze veroor-

op een warmere dag. Zonkracht hangt

middel met een SPF 10 of hoger (SPF

zaken koraalverbleking.

samen met de stand van de zon. Hoe hoger

staat voor Sun Protection Factor).

de zon staat, hoe sterker de zonkracht.

En de huid beschermen als je binnenblijft…

In Nederland staat de zon in de zomer

dat hoeft toch niet? Jawel! Want ook uv-A

tussen 12.00 en 15.00 uur het hoogst.

brengt schade toe aan de huid. Bescherm

men goed tegen zonnestralen, ze werken

daarom de huid altijd met een uv-A-ﬁlter,

alleen op een andere manier.

ook de kans dat het in de voedselketen terechtkomt; • effect op koraal. De scores zijn verdeeld in drie categorieën: • groen – de beste keuze voor het milieu; • geel – deze ﬁlters hebben enkele kritieke punten wat het milieu betreft; • rood – deze groep bevat ﬁlters die giftig

Natuurlijk zijn er veel meer factoren van

ook als je gewoon binnen bent of in de auto

invloed op de zonkracht.

zit. Chauffeurs bijvoorbeeld, zitten vaak

Chemische ﬁlters trekken in de huid en

• De hoeveelheid bewolking, vocht en stof

met één kant van hun gezicht in de zon.

absorberen hier de uv-stralen waarna de

En uv-A-stralen komen gewoon door glas

energie wordt omgezet in warmte. Een

heen en brengen zo schade toe aan de huid.

voordeel van dit type ﬁlters is dat ze in de

in de lucht. • De plaats waar je je op aarde bevindt.

huid trekken en daardoor onzichtbaar zijn

Dicht bij de evenaar of hoog in de bergen Het is het beste om – zeker in de zomer –

en vaak beter blijven zitten dan minerale

dagelijks een product te gebruiken met

ﬁlters. Bij chemische ﬁlters is de kans op

water, sneeuw of ijs zorgt voor verster-

zowel een uv-A- als een uv-B-ﬁlter.

huidirritatie wel groter. Producten met

king van de zonkracht.

Producten waar ook een uv-A-ﬁlter in zit,

een chemisch ﬁlter moeten dertig minuten

zijn herkenbaar aan het uv-A-logo.

voor blootstelling aan de zon worden aan-

is de zonkracht sterker. • Weerkaatsing van uv-stralen door zand,

gebracht.

ZONKRACHT EN VITAMINE D Voor optimale aanmaak van vitamine D

TWEE TYPEN UV-FILTERS

in de huid is een uv-index van minimaal

Een uv-ﬁlter kan op chemische of op

3 nodig.

minerale basis zijn. Beide ﬁlters bescher-

Lees verder op pagina 12

UA022021

ZELFZORG

Voorbeelden van chemische ﬁlters:

dat je die dag tien minuten in de zon kan

RESTJE VAN VORIG JAAR

• uv-A

voor de huid gaat verbranden, dan bete-

Een SPF loopt terug in kracht naarmate

kent het dat je met een SPF 30 dertig keer

het product ouder wordt. Op de verpakking

langer in de zon kan zonder te verbranden,

staat aangegeven hoe lang een product

dus vijf uur.

na opening houdbaar is en dus nog voldoet

dicamphor sulfonic acid) (gele

Deze tijd is echter gebaseerd op het

aan de norm. Mits op de juiste manier

milieucategorie)

smeren van de juiste hoeveelheid en dat

bewaard, dus niet in de volle zon of in

gebeurt helaas niet altijd. Als je je hele

een warme auto. Hierdoor loopt de SPF

lichaam goed wil insmeren, heb je zes à

namelijk sneller terug. Een restje van vorig

benzyol hexyl benzoaat) (groene

zeven kofﬁelepels anti-zonnebrandmiddel

jaar kan dus nog gebruikt worden, maar

milieucategorie)

nodig. Dat is ongeveer 30-35 ml per

houd rekening met een lagere bescherming

smeerbeurt. Smeer je dunner? Dan neemt

dan op de verpakking staat. <

– Avobenzon (Butyl methoxydibenzoylmethaan) (rode milieucategorie) – Meroxyl SX (Terephthalylidene

• uv-B – Uvinul A plus (Diethylamino hydroxy-

– Octisalate (Ethylhexyl Salicylate) (gele milieucategorie) • uv-A en uv-B – Meroxyl XL (Drometrizole trisiloxane) (gele milieucategorie) – Tinosorb S (Bis-ethylhexyloxyphenol

de SPF aanzienlijk af. De SPF neemt ook af naarmate het product langer op de huid zit. Zweten vermindert de bescherming, net als zwemmen, huidcontact met een handdoek,

methoxyphenyl triazine) (groene

etc. Dat geldt ook voor waterbestendige

milieucategorie)

producten. Daarom is het belangrijk om

– Tinosorb M (Methylene bis-benzotria-

iedere twee uur opnieuw te smeren.

zolyl tetramethylbutylphenol) (gele milieucategorie) – Octocrylene (rode milieucategorie) Filters op minerale basis worden ook wel fysische filters genoemd. Dit type filter blijft op de huid liggen. Ze leggen een dun laagje over de huid dat uv-stralen weerkaatst. Ze werken direct na aanbrengen. Ze zijn ook minder belastend voor de huid en het milieu dan chemische filters. Minerale filters laten soms een zichtbaar wit

JOUW ADVIES…

JOUW ES ADVI

› Smeer voldoende en regelmatig; twee keer achter elkaar smeren zorgt voor het beste resultaat. › Smeer het liefst uit een ﬂes of tube in plaats van met een spray. Dit geeft het beste resultaat. › Sprays zijn geschikt voor mensen met acne of rosacea omdat ze minder vet zijn.

waasje op de huid achter. Dat is veelal een

› Gebruik dagelijks een anti-zonnebrandproduct met uv-A en uv-B-ﬁlter.

teken dat het om een niet-nano variant

› Vermijd de zon tussen 12.00 en 15.00 uur.

gaat. Dat is positief omdat nano-deeltjes

› Sommige stoffen maken het risico op irritaties groter of zijn slecht voor

in het milieu terecht kunnen komen.

het milieu. Vermijd daarom anti-zonnebrandproducten die de volgende stoffen

Voorbeelden van minerale ﬁlters:

bevatten:

• titaniumdioxide (groene milieucategorie);

– parfum, geur- en kleurstoffen;

• zinkoxide (gele milieucategorie).

– oxybenzone, eusolex 6300, octinoxate (al zijn het wel zonneﬁlters); – parabenen;

SPF EN HUIDTYPE SPF (Sun Protection Factor) geeft aan hoeveel uv-B-straling het product kan

– nanodeeltjes (bij minerale ﬁlters). › Eigenlijk geldt voor iedereen dat een middel met minimaal SPF 15 het beste is. Afhankelijk van het huidtype moet de SPF eventueel hoger zijn.

tegenhouden. Wat zegt een SPF 30 dan

› Gebruik na het zonnen een hydraterende bodylotion of after sun.

precies? Als je kijkt naar de uv-index in

› Draag beschermende kleding en zoek tijdig de schaduw op.

combinatie met het huidtype, en het blijkt

UA022021

AANVULLEND ADVIES BIJ…

ROSACEA Rosacea, warmte en zon zijn geen ﬁjne combinatie.

PSORIASIS EN ECZEEM

Uv-straling verergert bij veel mensen de klachten.

› Zonlicht heeft een ontstekingsremmend effect, iets

› Kies voor een mild en alcoholvrij anti-zonnebrand-

waar mensen met deze huidaandoeningen vaak baat bij hebben. › Adviseer een ongeparfumeerd product met een hydraterende werking, om uitdroging van de huid te voorkomen. Bij eczeem is een wat vettere basis prettig.

product met kalmerende ingrediënten en SPF 50. › Minerale filters hebben de voorkeur, omdat chemische filters uv omzetten in warmte. › Adviseer om dagelijks – ook in de winter – een crème met uv-A- en uv-B-filters te gebruiken.

› Bespreek mogelijke triggers van de ingrediëntenlijst. › Producten met minerale ﬁlters geven veelal minder irritatie. › Zweten kan de klachten verergeren. Kies dus een anti-zonnebrandmiddel dat de huid niet afsluit. › Tijdens een PUVA-behandeling (lichttherapie i.c.m. psoralenen, medicijnen die de huid en ogen gevoeliger maken voor uv-A) zijn huid en ogen extra gevoelig voor

DIABETES › Als het in de zomer erg warm is, heeft dat invloed op de insulinebehoefte. Deze wordt hierdoor verminderd en insuline wordt door de warmte ook sneller opgenomen. Adviseer dus de bloedglucosewaarden extra in de gaten te houden. › Verbranding van de huid kan ook ontregelend werken.

uv-licht, ook achter glas. Tot acht à tien uur na het

Adviseer een product met een hoge beschermings-

innemen van psoralenen wordt aangeraden extra

factor.

bescherming toe te passen, zoals een middel met SPF 50, een zonnehoed en zonnebril. › Voor eczeem is het advies om de emolliënt/het lokale

ZWANGERSCHAP › Tijdens een zwangerschap is de huid van de buik

corticosteroïd minimaal een half uur voor het gebruik

– door het uitrekken – dunner en gevoeliger voor zon.

van het anti-zonnebrandmiddel aan te brengen zodat

› Ook is er risico op een zwangerschapsmasker (melas-

het niet verdund raakt. Ritueel kan zijn: ’s ochtends

ma), veroorzaakt door hormonale schommelingen.

vroeg emolliënt, overdag een middel met SPF en

Sommige huidcellen zullen daardoor meer pigment

’s avonds corticosteroïdzalf.

aanmaken, waardoor bruine vlekken in het gezicht ontstaan.

VITILIGO Met vitiligo kun je gewoon in de zon en smeren met

› Adviseer een SPF 50 - zowel voor gezicht als lichaam om productie van pigment tegen te gaan.

SPF 50+ is achterhaald. Een te hoge factor ontneemt de kans op natuurlijke lichttherapie. Eventueel nog

CHEMOTHERAPIE EN BESTRALING

aanwezige pigmentcellen kunnen zich vermeerderen

Door een chemokuur kan de huid uitdrogen en gevoeliger

onder invloed van uv-B-straling.

worden voor de zon. Ook bestraling maakt de huid extra

› SPF 30 voldoet prima bij voldoende en regelmatig

gevoelig. Deze gevoeligheid houdt na aﬂoop van de

smeren. › Doseer het zonnen, ga niet meteen de hele dag bakken.

behandeling nog geruime tijd aan. Bij bestraling kan dat zelfs zes tot acht maanden zijn. › Adviseer een anti-zonnebrandproduct met minimaal

ZONNEALLERGIE (PLE)

SPF 30.

Deze huidreactie, veroorzaakt door zonlicht, uit zich in

› Ga voor ongeparfumeerd, pH-neutraal en hydraterend.

de vorm van uitslag, blaasjes en/of puistjes.

› Voorkom langdurig zonnen, zeker in het begin.

› Adviseer een gel of crème-gel met SPF 30 of 50.

› Adviseer om ook een goed hydraterende aftersun te

› Vermijd producten op oliebasis.

gebruiken.

UA022021

WINACTIE

SUNSEAL

draagbare, duurzame zonnebescherming Genieten van de zon is gezond, we hoeven ons er niet voor te verstoppen. Maar de huid goed beschermen tegen schadelijke invloeden van de zon is natuurlijk wel erg belangrijk om problemen in de toekomst

ZONNEBESCHERMING, MAAR DAN ANDERS!

te voorkomen.

Het voelt aan als natuurlijke huid en ziet er ook zo uit.

SunSeal™ is een snel drogende, transparante zonnebescherming met gepatenteerde Microskin™ technologie die een wetenschappelijk bewezen natuurlijke barrière tegen de zon biedt. SunSeal Microskin™ wordt in vloeibare vorm op de huid aangebracht en laat tijdens het drogen een microscopisch dunne, waterdichte ﬁlm achter op het huidoppervlak.

In tegenstelling tot crèmes of lotions wordt SunSeal Microskin™gewrichtspijn, niet door de huid Spierpijn,

pijn opgenomen, maar dringt gedeeltelijk door in de buitenste hoornlaag van de huid, ook wel aan de pezen of ligamenten stratum corneum genoemd. Daar bindt het zich vervolgens aan de corneum wat zorgt voor - kortom pijn aan het een en elastische ﬁlm van bescherming. De huid wordt niet afgesloten en kan normaal ‘bewegingsapparaat’ – ademen en zweten. daar heeft iedereen wel Voor een optimale bescherming breng je het product 15-20 minuten voor blootstelling aan eens mee te maken. In het de zon aan. Het is geschikt voor lichaam en gezicht, maar voorkom contact met de ogen vakjargon heten deze door in de handpalm te sprayen om daarna te verdelen. Ook bij sportactiviteiten, zweten klachten musculoskeletale en zwemmen blijft SunSeal Microskin™ goed beschermen. klachten, oftewel: klachten van spieren en botten. WINNEN! UA mag namens Beaupharma Cosmeceuticals twintig SunSeal MicroskinTM SPF50+ weggeven. Je maakt kans op een verpakking door in te loggen op www.UA.nl en de twee vragen te beantwoorden. Heb je nog geen account? Je kunt gratis en vrijblijvend inschrijven voor deelname.

VRAGEN SUNSEALTM

Wat is er bijzonder aan de Microskin™ technologie?

• biedt 72 uur bescherming

Hoe lang biedt SunSeal Microskin™ bescherming nadat het is opgebracht?

• organische uv-A- en uv-B-blokkers • waterproof • laat de huid ademen

UA022021

ZELFZORG

EEN STERK IMMUUNSYSTEEM: HOE DOE JE DAT? Een goede weerstand, wie wil dat in deze tijd nou niet? Het immuunsysteem is een ingewikkeld, maar mooi systeem in ons lichaam dat ons beschermt tegen ziekteverwekkers. Er is helaas niet één gouden advies dat je kunt volgen om te zorgen voor een goede weerstand. Meerdere factoren spelen een rol, zoals een gezonde leefstijl en verschillende vitamines en mineralen. Goed nieuws! Er wordt veel onderzoek gedaan en sommige vitamines kunnen een steuntje in de rug zijn.

SUPPLEMENTEN

normaal functionerend immuunsysteem.

Supplementen zijn een aanvulling op een

Daarom is het nemen van een basismulti-

gezonde leefstijl, maar ze vervangen

vitaminenpreparaat zinvol. Je kunt hier

de gezonde leefstijl niet. Supplementen

denken aan een multivitamine, vitamine D,

vervangen ook geen medicijnen omdat

zink, selenium en vitamine K.

geneesmiddelen en micronutriënten anders werken. Het is belangrijk om te

VITAMINE K

zorgen voor een goede balans. Je kunt

Vitamine K verdient bijzondere aandacht.

dus een gezonde leefstijl – zoals gezonde

Je kent deze vitamine waarschijnlijk

voeding en voldoende beweging en slaap –

vanwege het effect op de bloedstolling.

niet vervangen door supplementen.

Vitamine K zorgt in de lever voor activatie van stollingsfactoren en antistollings-

AANVULLING MET VITAMINES EN MINERALEN

factoren. Buiten de lever activeert vitamine

GEZONDE LEEFSTIJL

Is het dan niet zinvol om supplementen te

functioneren van de longen zijn elastische

Mensen die te zwaar zijn, hebben een hoger

nemen? Jawel, want voedingssupplemen-

vezels essentieel. Bij patiënten met een

risico is op het ontstaan van ziekte. Ziek

ten kunnen voor het ondersteunen van

(long)virus is er een verhoogde afbraak

zijn zorgt voor een reactie in het lichaam,

ons immuunsysteem wel zinvol zijn.

van deze elastische vezels.

waardoor er bij obesitas een grote kans is

Voedingssupplementen kunnen ook een

De vitamine K-status buiten de lever is

op chronische ontstekingen. Dan bedoelen

veilige ondersteuning bieden.

verlaagd bij patiënten met een ernstig

we geen ontstekingen in de huid, maar

K ook de antistollingsfactoren. Voor het

longvirus. Daarom kan het zinvol zijn om

inwendige ontstekingen, ook wel inﬂammatie

WANNEER IS HET BEWEZEN?

extra vitamine K te nemen, ook uit voor-

genoemd. Dit leidt tot een slechter werkend

Voedingsonderzoek duurt vaak lang.

zorg. Meer onderzoek is nodig om hier

immuunsysteem. Daarom is het van belang

Daarom moeten we afgaan op huidige

duidelijkheid over te krijgen.

om te kiezen voor gezonde voeding.

onderbouwing en kijken hoe het supple-

Kies bij voorkeur voor niet bewerkte

tieadvies in de praktijk uitpakt. Uit de

Deze informatie werd gedeeld tijdens

voedingsmiddelen en beweeg minstens

voedselconsumptiepeiling (VCP) van het

de eerste Food Inspiration Session van

dertig minuten per dag. Bij onvoldoende

RIVM blijkt dat minder dan 10 procent van

Nutrimedia in samenwerking met Fix13. <

beweging en vooral bij veel zitten én het

de Nederlanders eet volgens de richtlijnen.

eten van bewerkte voedingsmiddelen

Dit kan tekorten veroorzaken. Volgens de

is er meer kans op het ontstaan van die

EFSA is er voldoende onderbouwing voor

ontstekingen. Ook langdurige stress is

het nut en de veiligheid van voeding en

slecht voor je immuunsysteem.

suppletie bij het ondersteunen van een

Michelle Vrij, werkzaam bij Nutrimedia

UA022021

PRODUCTTIPS Advertenties

PRODUCTTIP

OPTIMALE BESCHERMING VAN HANSAPLAST

PRODUCTTIP

EAU THERMALE AVÈNE ZET ZICH IN OM DE LEVENSKWALITEIT VAN KANKERPATIËNTEN TE VERBETEREN

PRODUCTTIP

BESCHERM DE KWETSBARE HUID

Een wondje, een snee of een schaafwond?

Ongewenste effecten op de huid van

De huid van zowel baby’s als ouderen vraagt

Hansaplast pleisters heeft een volledig

kankerbehandelingen verminderen en

extra aandacht en verzorging. Daarom is het

assortiment en biedt de juiste pleister voor

verzachten. Het kan.

belangrijk om de huid dagelijks goed te reini-

verschillende soorten wonden. Hansaplast pleisters bieden de zekerheid van het unieke Bacteria Shield, die 99% van vuil en bacteriën blokkeert.* Hiermee voorkom je infectie van de wond. Een pleister met het Hansaplast Bacteria Shield is zeer waterafstotend, heeft een sterke kleefkracht en is gemaakt van nauw geweven materiaal, waardoor het in staat is om 99% van vuil en bacteriën te blokkeren.* De meest voorkomende wond is de snijwond. We zien dit soort wonden bijvoorbeeld vaak bij klussers en mensen die graag koken. Een ideale pleister hiervoor is de Hansaplast Elastic 20 strips.

gen, te verzorgen en te beschermen met Inoli. Ons dermocosmetisch advies: • Avène Thermaal Water: verzachtend, gaat irritatie tegen • Avène Cicalfate+: herstellende crème • Avène XeraCalm A.D.: tegen droge, jeukende huid • Avène Tolérance: voor een goede hydratatie van het gezicht • Avène zonproducten: voor een goede zonbescherming In onze adviesbrochure vind je onder andere vragen en antwoorden, adviezen en verzorgingsrituelen. Download de adviesbrochure op: www.eauthermaleavene.nl Tabblad « ons advies » skin & cancer

Deze pleister heeft elastisch textielweefsel en is uitermate geschikt voor snijwonden en schaafwonden. Het materiaal rekt mee met de bewegingen van de huid en het niet-klevende wondkussen beschermt de wond en werkt schokdempend. De sterke kleefkracht zorgt ervoor dat de pleister netjes rondom de wond blijft zitten.

Inoli intensief verzorgende Shampoo & Wascrème is een speciaal ontwikkelde 2-in-1-formule. Het is geschikt voor milde reiniging en verzorging van de droge en kwetsbare huid en van het haar. Inoli intensief vettende Crème met extra vettende natuurlijke oliën hydrateert en verzorgt de droge, tere huid intensief en versterkt de natuurlijke huidbarrière. Het voedt de huid en maakt deze weer zacht en soepel.

* Hansaplast pleisters beschermen tegen vuil en bacteriën

www.hansaplast.nl

UA022021

Inoli Badolie laat na het baden een dun laagje olie op de huid achter. Het beschermt de huid tegen uitdroging en tegen allerlei invloeden van buitenaf en het beperkt de kans op huidreacties.

www.eauthermaleavene.nl

www.inoli.care.nl

COVERGIRL

LIQUE KAMPS:

“DE INSTELLINGSAPOTHEEK IS HELEMAAL MIJN DING“

Lique is een creatieve en sportieve jonge vrouw van 29. Ze weet wat ze wil en waarom. Als ze ergens voor gaat, dan gáát ze er ook voor. Een vrouw die van uitdagingen houdt en graag in beweging is.

Lique rolde in 2014 dankzij haar vriendin

Lique werkt dus het liefst achter de

Leila onverwachts in het vak. Ze werkte

schermen. Maar is niet alleen daar op

op dat moment als gediplomeerd kapster,

haar best. Op Instagram deelt zij weetjes

maar dat vak paste haar niet zo. In haar

over sport en mindset, maar ook ﬁlmpjes

zoektocht naar ‘iets anders’ belde Leila

om te sporten in de eigen thuisomgeving.

over een vacature bij de apotheek. Lique

“Gezondheid is erg belangrijk voor mij.

dacht dat het misschien te hoog gegrepen

Medicatie is niet altijd de beste of enige

was, maar gaf het een kans én bleek het

oplossing. Beweging, gezonde voeding

superleuk te vinden. Zo startte zij als

en de juiste, positieve mindset kunnen

farmaceutisch medewerkster in een

bepaalde ziekten helpen voorkomen of

instellingsapotheek. Na vier jaar kreeg ze

verbeteren.” Inmiddels volgt Lique een

daar de kans om de opleiding tot Apothe-

opleiding tot personal trainer.

kersassistent te volgen. Een uitdaging die ze direct aannam. Met verve. Want in

Het is geen verrassing dat ze met zo’n ﬁt

slechts vijftien maanden behaalde zij haar

lijf en knappe verschijning ook regelmatig

diploma. Een prachtige prestatie!

model staat. “Het leek mij een geinige uitdaging om deze

Niet lang daarna sloot de apotheek waar

keer op de foto te staan in combinatie met

zij werkte de deuren. Zo moest Lique op

een onderwerp van mijn werk. Een unieke

zoek naar een nieuwe instellingsapotheek.

experience!”

“Baliewerk is niks voor mij. Rechtstreeks contact met patiënten past gewoon niet zo

Nou Lique, wat ons betreft is ook deze

goed bij mij. Dus een stads- of ziekenhuis-

uitdaging geslaagd. Want zeg nu zelf: het

apotheek was geen optie. Gelukkig heb ik

is toch een prachtig resultaat? <

een gelijksoortige baan kunnen vinden bij de Zorgapotheek in Bleiswijk. Inmiddels

Ook het contact via de telefoon met artsen

werk ik alweer ruim een jaar bij deze

en verpleging vind ik een heel leuk onder-

apotheek. Met heel veel plezier!

deel van mijn baan. Zij praten makkelijker

Meer zien van Lique? @gymlique

en rustiger dan patiënten. Dat soort con-

ACHTER DE SCHERMEN

tact vind ik gewoon ﬁjner. En medicijnen

Doordat we werken in zelforganiserende

vind ik reuze interessant; daarom past een

teams, voel ik me veel vrijer in mijn werk

instellingsapotheek helemaal bij wat ik in

waardoor ik met minder stress aan de slag

mijn werk zoek. Afwisseling, uitdaging en

kan, me zelfverzekerder voel en beter

de rust om het goed uit te voeren.”

presteer.

UA022021

ZELFZORG

EPIDERMIS

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR FYTOTHERAPIE

KRUIDENPREPARATEN BIJ WONDHELING

DERMIS

Marie José ten Velde, apothekersassistente, herbalist en NVF-lid Gerben Hoogsteen, fytotherapeutisch arts en voorzitter NVF

SUBCUTIS

De huid is ons grootste orgaan. Met een oppervlakte van maar liefst 2 m2 en een volwassen gewicht van 15 tot 20 kilo – is onze huid een belangrijk orgaan om dagelijks aandacht aan te besteden.

Zonder onze huid kunnen we niet leven.

– Epidermis

– Dermis

Het beschermt ons tegen de buitenwereld.

Deze laag bestaat vooral uit keratino-

In de dermis vind je ﬁbroblasten,

Afweer tegen ziekmakende bacteriën,

cyten, maar ook uit melanocyten en

immuuncellen, bloedvaten en zenuwen.

regulatie van onze lichaamstemperatuur,

immuuncellen. De keratinocyten maken

De ﬁbroblasten zijn erg belangrijk, omdat

beperking van vochtverlies en bescherming

in hoog tempo keratine (hoornstof) aan.

ze de vezels in de huid maken, zoals

tegen uv zijn niet de enige taken. Onze huid

Daardoor vernieuwt de epidermis zich

collageen, elastine en reticuline. Hierdoor

maakt ook vitamine D, bevat belangrijke

elke 28 dagen. Dat is weer belangrijk

is onze huid sterk en elastisch. Alles in

zintuigen, slaat vet op en heeft een

voor de bescherming van ons lichaam.

de dermis ligt ingebed in een water-

belangrijke cosmetische functie.

De melanocyten maken melanine en

houdende gel met onder andere

zorgen voor een bruine kleur, waarmee

glycosaminoglycanen. Hierdoor is onze

HUIDSAMENSTELLING

de huid zichzelf beschermt tegen over-

huid in staat om een grote hoeveelheid

De natuur heeft de samenstelling van onze

matige uv-straling.

water vast te houden.

huid slim uitgedacht in drie hoofdlagen.

UA022021

– Subcutis

wondzorg door deskundigen. Zij kunnen

Deze bevat het onderhuidse vet, de haar-

zodanige omstandigheden in de wond

zakjes en de talgklieren. Het doet dienst

creëren dat alle benodigde fasen in het

als stootkussen, houdt warmte vast en is

herstelproces doorlopen kunnen worden.

MEER INFORMATIE OVER FYTOTHERAPIE De Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie (NVF) maakt zich als wetenschappelijke

een opslagplaats voor water en energie. Een gezonde leefstijl draagt bij aan een

vereniging sterk voor kwaliteit en betrouwbaarheid van plantaardige geneesmiddelen,

HERSTELPROCES

goed herstel: wondgenezing heeft

met respect voor natuur en welzijn. De NVF

Bij een beschadiging van de huid is de

belangrijke voedingsstoffen nodig, zoals

fungeert ook als netwerk voor professionals.

beschermende functie in het geding.

eiwitten, vitamine C en zink. Adviseer dus

Ze kunnen er terecht met vragen en voor

Daarom reageert ons lichaam onmiddellijk

voeding waar deze bestanddelen in zitten.

verdieping en belangenbehartiging.

met het inzetten van allerlei hulptroepen

Benadruk het belang van algemene

www.fyto.nl

om de barrièrefunctie zo snel als mogelijk

beweging: goed voor de bloedsomloop en

te herstellen. Het herstelproces van een

dus goed voor de wond. Roken of het

wond bestaat uit vier fases.

gebruik van alcohol heeft een negatieve

Agency (EMA). Het EMA Committee on

invloed op wondgenezing.

Herbal Medicinal Products (HMPC) heeft

Je kunt zelf ook veel informatie vinden op de website van de European Medicines

sinds de oprichting in 2004 al meer dan

– De bloedstelpende fase: plaatselijke

150 verschillende plantenmonograﬁeën

bloedvaten trekken samen, stoffen in

Gelukkig worden niet alle huidwonden

ons lichaam laten de trombocyten aan

chronisch en complex. Bij oppervlakkige

elkaar en aan de vaatwanden kleven.

wonden kan goede zelfverzorging al vol-

Zo ontstaat een korstje en wordt

doende zijn. De apothekersassistent kan

indicatie, dosering, interacties en

bloedverlies gestopt.

wat dat betreft zeker iets betekenen voor

bijwerkingen.

– De ontstekingsfase: witte bloedcellen

uitgebracht. Ze zijn voor iedereen vrij toegankelijk en bevatten alle informatie die je over een plant nodig hebt, zoals bereiding,

de cliënt aan de balie. Naast adequate

trekken naar de wond om indringers te

reiniging en verzorging van de huidwond

Uiteraard vind je ook bij het College ter

bestrijden en verschillende stoffen uit

kunnen crèmes, sprays, zalven of gels met

Beoordeling van Geneesmiddelen meer

ons lichaam zorgen voor een ontsteking.

de volgende kruiden een mooie aanvulling

Dit geeft de bekende roodheid, warmte,

zijn op jouw advies.

informatie en wel onder de zoekterm ‘kruiden’ (www.CBG-meb.nl).

zwelling en pijn. – De proliferatiefase: de ontsteking komt

– Calendula/goudsbloem

tot rust en er ontstaat granulatieweefsel.

De bloemen van deze eenjarige plant

Nieuwe haarvaatjes en ﬁbroblasten

worden al sinds de middeleeuwen toe-

worden gevolgd door herstel van de

gepast bij beschadigingen van de huid.

epidermis door keratinocyten.

Calendula heeft een verzachtende en

– De rijpingsfase: hierin worden het

zuiverende invloed op de huid, en onder-

proliferatiefase van oppervlakkige

collageen en de waterhoudende gel

steunt het zelfherstellende vermogen

wonden.

opnieuw opgebouwd. Dit herstelproces

van de huid.

duurt over het algemeen minimaal enkele maanden.

– Chamomilla/kamille

- Hamamelis/toverhazelaar en Echinacea purpurea/rode zonnehoed

Ook kamille heeft in Europa een lange

Hamamelis en Echinacea komen beide

traditie als kruidenpreparaat en staat in

uit Noord-Amerika en kennen daar een

Soms geneest een wond heel langzaam.

diverse kruidenboeken vanaf de renais-

langdurige traditionele toepassing bij

Dat kan te maken hebben met de oorzaak

sance genoemd. Het is een van de meest

milde ontstekingen aan de huid. Onder-

(bijvoorbeeld een trauma) of met de diepte

populaire kruiden ter wereld en wordt

zoek bij proefdieren toonde een snellere

van de wond. Het kan ook te maken heb-

bijvoorbeeld als thee gedronken vanwege

wondgenezing dan de controlegroep.

ben met een infectie van de wond of een

zijn rustgevende werking.

De werking is mild ontstekingsremmend

bijkomende ziekte (diabetes mellitus of

Het kruid heeft een antibacteriële en

en antibacterieel. Kruidenproducten met

vaatlijden). Het gevolg hiervan kan zijn dat

licht ontstekingsremmende werking

rode zonnehoed zijn als traditioneel

de huidwond chronisch en complex wordt.

waardoor het een gunstig effect kan

kruidengeneesmiddel goedgekeurd als

Dat vraagt altijd om professionele

hebben op de eerder genoemde

druppels en tabletten bij verkoudheid. <

UA022021

BRANCHE

APPVISEREN

Door Karien Vissers

Het aanbod e-health-toepassingen – waaronder apps – is enorm en daarom soms lastig om te overzien. Terwijl dergelijke apps natuurlijk echt wel handig zijn. Zeker als ze persoonsgerichte zorg combineren met meer eigen regie voor de patiënt. Ook op het gebied van huidaandoeningen zijn er tal van apps. Wat kun jij je cliënten adviseren?

MET APPS MEER GRIP OP JE GEZONDHEID

echter een steeds grotere vlucht, zeker

gezondheidszorg te ondersteunen en/of te

onder invloed van de coronacrisis.

verbeteren.’ E-health is zo’n veelomvattend

Online recepten aanvragen, vragen stellen

Nictiz, de Nederlandse kennisorganisatie

begrip dat de komende jaren steeds meer

en informeren of de medicatie klaarligt,

voor digitale informatie-uitwisseling, herijkte

behoefte aan overzicht en standaarden zal

dat waren een paar jaar geleden de meest

in 2019 de deﬁnitie van e-health: ‘E-health is

ontstaan. Ook meer onderzoek naar de

gebruikte e-health-toepassingen in de

de toepassing van zowel digitale informatie

effecten is nodig.

apotheek. Digitale ontwikkelingen nemen

als communicatie om de gezondheid en

UA022021

Uit een recente literatuurstudie van het Nivel

• De uv-index widget worldwide helpt om

en de Sint Maartenskliniek blijkt dat e-health

het stralingsniveau van de zon op te

met een dermatologische aandoening:

de therapietrouw bij medicijninname kan

zoeken.

• Happi Huid: een alles-in-1-app, waar de

bevorderen. Gekeken is naar het gebruik van e-health-interventies onder patiënten

Twee voorbeelden van apps voor mensen

• De uv-radar van KWF Kankerbestrijding

gebruiker zijn medicatie en consulten kan

geeft persoonlijk zonadvies.

invullen en die ook veel informatie biedt,

met een chronische ziekte. Sms-berichten,

zoals over hormoonzalven. Drie gezond-

mobiele apps en telefonisch contact bleken

Veel huidapps gaan over huidkanker en de

heidsdoelen staan centraal:

het meest effectief.

preventie ervan. De Consumentenbond deed

ziekteactiviteit, gezondheidsbeleving en

in 2020 een kleinschalig onderzoek naar

kwaliteit van leven. Happi Huid is ontwik-

CHECK VÓÓR DOWNLOAD

drie huidapps:

keld door de Stichting Happi, die als

Het is belangrijk om mensen erop te wijzen

• Huidmonitor;

missie heeft: ‘de negatieve invloed van

om vóór het downloaden eerst te checken

• Medgic;

een chronische ziekte op iemands dage-

of een app wel betrouwbaar is. Apps van

• SkinVision.

lijks leven minimaliseren’ (er is ook een

‘veilige’ partijen, zoals een apotheek of een

Happi HIV en een Happi Hematologie). • Een app die meer gericht is op behande-

andere medische organisatie hebben de

Het doel van de apps is waarschuwen voor

voorkeur. De beoordelingen van andere

verdachte plekjes. Er wordt vaak gekozen

ling is de app Zalf smeerwijzer, ontwikkeld

gebruikers, zijn ook veelzeggend.

voor de veilige weg door door te verwijzen

voor mensen met (chronische) huid-

naar de huisarts. Begrijpelijk, want er kan

aandoeningen, zoals constitutioneel

beter te veel dan te weinig onderzoek naar

eczeem. De patiënt krijgt instructies en

een verdachte plek zijn. Maar dit kan voor

leert meer over het gebruik van hormoon-

onnodige onrust zorgen bij de gebruikers.

zalven en andere zalven. Ook kan hij een

OVERZICHT

Deze lieten dan ook weten liever direct naar

eigen behandelplan maken, waarin hij zijn

Er komen gelukkig steeds meer overzichten

de huisarts te gaan als zij een verdacht

klachten bijhoudt.

waarin je kunt opzoeken of er een app is

plekje signaleren. De Consumentenbond

voor een bepaald gezondheidsprobleem,

concludeert dat deze ‘diagnostische’ apps

TOEKOMST

gecombineerd met een onafhankelijke

vooralsnog handig kunnen zijn als een extra

In de toekomst zullen er steeds vaker apps

toetsing. Zo lanceerden de Nederlandse

hulpmiddel.

worden ontwikkeld om mensen directer

HANDIGE TIP: Vilans app check beoordeelt de veiligheid van een app.

ggz en MIND, organisatie in de psychische

bij hun eigen herstel te betrekken. Zo ont-

gezondheidszorg, in januari 2021

Huidapps zijn er ook op het gebied van

wikkelde het Leids Universitair Medisch

www.ggzappwijzer.nl. Deze site wijst

dermatologische aandoeningen, zoals

Centrum de Wondzorg App-studie om

mensen de weg in het aanbod van apps die

psoriasis. Je kunt je voorstellen dat deze

onderzoek te doen na het plaatsen van een

de mentale gezondheid bevorderen. Deze

apps patiënten kunnen helpen beter om te

gewrichtsprothese. Gekeken wordt naar het

organisaties beoordelen de kwaliteit op

gaan met hun aandoening. Het voordeel van

verband tussen wondlekkage en infecties.

basis van betrouwbaarheid, veiligheid en

apps die ook ingaan op de mentale impact

Het is een initiatief van de afdelingen

gebruiksvriendelijkheid.

van een chronische huidaandoening, zal ook

Infectieziekten en Orthopedie. De app

Een andere handige overzichtssite is

duidelijk zijn.

wordt vooralsnog alleen in studieverband gebruikt. <

www.ggdappstore.nl. Apps op alle mogelijke gezondheidsgebieden zijn door GGD-professionals onderworpen aan een zorgvuldige, onafhankelijke en transparante toetsing.

MEER INFORMATIE WAAR JE DE KLANT MEE OP WEG KUNT HELPEN

HUIDAPPS

• www.ggdappstore.nl voor betrouwbare gezondheidsapps

Op het gebied van de huid behandelt de

• www.ggzappwijzer.nl voor apps die de mentale gezondheid bevorderen

appstore van de GGD drie sites:

• www.vilans.nl voor veiligheidscheck-app

• Kiddi is bedoeld voor kindercentra en biedt informatie over infectieziekten en hygiënerichtlijnen.

• www.happiapp.nl/happi-huid • Zalf smeerwijzer in de Google play of Appstore

UA022021

ZELFZORG DE HUID VAN DE VOET De huid van onze voeten is een zeer speciﬁeke huid die zwaar belast wordt. Vooral de dikkere huid onder de voetzool; door de wrijving en druk ontstaat een dikkere hoornlaag die de voet beschermt. Eccriene zweetkliertjes zijn betrokken bij de thermoregulatie en produceren zweetvocht. Daarnaast zorgen ze ook voor een betere grip. De voetzool bevat geen apocriene zweetklieren en geen haarfollikels. • apocriene zweetklieren monden uit op een haarfollikel • eccriene zweetklieren monden direct uit op de huid Naast een gezond microbioom en voldoende lipiden is een goede hydratatie van belang voor de huidgezondheid. Aminozuren, ureum en lactaat helpen de huidcellen vocht vast te houden. Dit wordt

OP GOEDE VOET Door Gonnie Petstra

ook wel de Natural Moisturizing Factor (NMF) genoemd. De hydratatie van de huid is verder te beïnvloeden door het drinken van voldoende water en het gebruik van verzorgende producten. Een overmaat aan vocht kan problemen veroorzaken als zweetvoeten, wrijvingsplekken en een verweekte huid. Een tekort kan het desquamatieproces – het afschilferen van de huid – versnellen. Leeftijd, huidtype, frequent wassen, zeepgebruik en omgevingsfactoren als vochtigheidsgraad en temperatuur zijn van invloed op de NMF. Het is bij alle omstandigheden belangrijk de huid van de voeten goed gehydrateerd te houden en te verzorgen om

52 botten, 66 gewrichten, 38 spieren en 214 gewrichtsbanden. Zomaar even wat informatie over onze voeten. Ze ondersteunen ons, geven stabiliteit en laten ons lopen, rennen en bewegen. Bij een gezond lichaam horen gezonde voeten!

UA022021

problemen te voorkomen. Want hoewel de huid van de voetzool dik is en meer vetcellen ten behoeve van demping in de onderhuid bevat, hebben de voeten – en dus de huid – veel te verduren: elke stap dragen ze ons gewicht, zijn ze opgesloten in soms knellende, slecht

zittende schoenen en worden ze verstopt in

de zomer dan ook veelvuldig voor. Jeuk,

beter doorverwijzen naar een gespeciali-

– vaak synthetische – sokken die ventilatie

schilfers en een rode, geïrriteerde huid

seerd pedicure.

tegengaan.

verraden de aanwezigheid. Schimmels kunnen erg hardnekkig zijn en moeten goed

Dikte van de volwassen huid:

behandeld worden.

opperhuid ca. 0,1 mm oogcontour ca. 0,05 mm voetzool 1-5 mm Als de NMF aangetast raakt en de huid uitdroogt, kan het versnelde desquamatieproces uiteindelijk leiden tot overmatig

Er zijn op zelfzorggebied antimycotica-

JOUW ALGEMENE ADVIES BIJ HUIDPROBLEMEN VAN DE VOET

crèmes en -strooipoeders verkrijgbaar

• Ventileer voldoende, loop zoveel mogelijk

clotrimazol. Poeders zijn handig voor gebruik

op blote voeten. • Droog de huid tussen de tenen extra goed af.

eelt of likdoorns: verdikte, opgestapelde

• Draag schone, katoenen sokken.

huidcellen die op de diepere huidlagen

• Was sokken en handdoeken op minimaal

drukken en erg pijnlijk kunnen zijn. Worden voeten langdurig blootgesteld aan druk en wrijving, dan wordt het huidvernieuwingsproces gestimuleerd en neemt de aanmaak van eelt toe. Door de druk op de droge eelt-

JOUW ZELFZORGADVIES BIJ VOETSCHIMMEL

60 graden. • Draag slippers om (her)besmetting te voorkomen. • Gebruik bij droge voeten een goede voetcrème met een concentratie ureum.

laag kunnen scheurtjes of pijnlijke kloven

met de stoffen miconazol, sulconazol en in schoenen om herbesmetting te voorkomen en worden gebruikt in combinatie met crème voor de voeten. Let op: miconazol verstoort de werking van de bloedverdunnende middelen acenocoumarol en fenprocoumon en mag dus niet in combinatie geadviseerd worden. Sulconazol is niet geschikt voor kinderen onder de 6 jaar. Er is ook crème, gel, oplossing en spray

ontstaan. Dit maakt de huid kwetsbaar,

JOUW ADVIES BIJ BLAREN

verkrijgbaar op basis van terbinaﬁne-

waardoor er gemakkelijk schimmelinfecties

Laat blaren het liefste intact om infecties te

hydrochloride. Terbinaﬁne-crème mag

en infecties met bacteriën kunnen ontstaan.

voorkomen. Op lastige plekken – zoals bij

vanaf 12 jaar gebruikt worden, de oplossing,

wandelblaren – kan de blaar doorgeprikt

gel en spray vanaf 18 jaar.

BACTERIËN EN SCHIMMELS

worden met een steriele naald. Ontsmet de

Voetschimmel is erg hardnekkig. De behan-

Zeker als de voeten warm en vochtig zijn,

blaar voor het doorprikken met povidon-

deling zelf kan wel drie tot vier weken duren.

kan makkelijk een nare geur ontstaan. Want

jodium of chloorhexidine, druk met een

Na het verdwijnen van de klachten moet

zweten mag dan nuttig zijn; de onaange-

steriel gaasje de blaar leeg en laat het vel-

langer doorgesmeerd worden om het

name geur vormt vaak een probleem.

letje op de wond liggen, ontsmet nogmaals

optimale effect te bereiken. Meestal mini-

Transpiratievocht is van zichzelf geurloos,

en plak dakpansgewijs af met pleistertape.

maal tien dagen, maar dit kan per product

maar bacteriën die op je voeten leven, gaan

Is de blaar vanzelf geknapt of is het velletje

of merk variëren. Verwijs daarom naar de

een chemische verbinding aan met het

er helemaal af? Open blaren kunnen het

bijsluiter van genoemde zelfzorggenees-

zweetvocht waardoor er een onprettige geur

beste worden afgedekt met blarenpleisters.

middelen voor de juiste behandeltermijnen

ontstaat.

Is er sprake van bijvoorbeeld diabetes?

en aanvullende informatie.

Verwijs dan liever naar de huisarts vanwege

Pijnlijke plekjes tussen de tenen kunnen

een eventueel verminderde wondgenezing.

eventueel verzacht en verzorgd worden met

Schimmels en bacteriën gedijen prima in een warm en vochtig klimaat. Schimmels

een crème op basis van zinkolie. Wanneer deze samen met een schimmeldodend

gedragen. Zwembaden, campingdouches

JOUW ADVIES BIJ EELT, KLOVEN OF LIKDOORNS

en de badkamer in het hotel zijn daarom

Invetten met een vette zalf als vaseline

het schimmeldodende middel aan zodat dit

beruchte plekken om, meer dan normaal,

of een speciale voetcrème met ureum

goed zijn werk kan doen. Wacht enige tijd

in aanraking te komen met schimmels.

helpt. Ook zijn er speciale klovenpleisters

voor het aanbrengen van de zinkolie-crème.

Vocht en warmte zorgen er ook voor dat

verkrijgbaar. Het helpt als overmatig dikke

Verdwijnen de klachten niet of worden ze

de huid verweekt waardoor schimmels

eeltranden eerst worden verwijderd met een

erger? Verwijs naar de huisarts voor een

makkelijker dan normaal onze huid kunnen

rasp. Voor likdoorns zijn drukpuntverlichten-

beoordeling en eventueel het voorschrijven

binnendringen. Wrijving maakt de huid extra

de pleisters verkrijgbaar. Bij ernstige kloven,

van een receptgeneesmiddel. <

kwetsbaar. Voetschimmel komt in

zeer pijnlijke likdoorns en bij diabetici kun je

worden meestal via huidschilfers over-

middel worden gebruikt, breng dan eerst

UA022021

WINACTIE

STARK’S IS BACK!

WARME VOETEN

Apotheker Cornelis Elias Stark ontwikkelde in 1830 een tandpoeder. Een traditioneel recept dat is aangepast aan de moderne mondverzorgingstandaarden en nu Nederland opnieuw verovert. Tandpastatabletten in plaats van poeder voor extra gemak, een vernieuwd recept en een opgefrist uiterlijk, maar nog steeds zónder vulmiddelen, chemicaliën, allergenen en kleurstoffen of plastic tubes. 100% natuurlijk, 100% vegan, 100% duurzaam.

Glerups-pantoffels passen zich aan de vorm van je voet aan. Hierdoor zitten ze niet te strak en niet te los, maar precies goed. Het liefst worden deze pantoffels zonder sokken gedragen, omdat Spierpijn, gewrichtspijn, pijn je voeten hiermee het warmst blijven.

waardoor ook nog eens de CO2-uitstoot tijdens het transport ﬂink wordt

aan de pezen of ligamenten - kortom pijn aan het hiermee lang mooi blijven, zeker als je er veel mee buiten rondloopt. Ze zijn gemaakt van het vertrouwde vilt van 100 procent schapenwol, waardoor ‘bewegings apparaat’ – ze lekker warm en stevig zijn. De dubbele laag vilt in het voetbed zorgt daar heeft iedereen wel voor een veerkrachtige tred. eens mee te maken. In het HANDGEMAAKT vakjargon heten deze Het vilt ademt en kan tot 35 procent vocht opnemen, zodat de sloffen altijd droog aanvoelen. Deklachten handgemaakte musculoskeletale sloffen van het Deense merk zijn vervaardigd van wol afkomstig van geselecteerde schapenboeren uit klachten, oftewel: klachten Nieuw-Zeeland. Zo laten je warme voeten een ecologisch verantwoorde van enlaars botten. footprint achter. De sloffen zijn erspieren in model slipper, of schoen en

verminderd.

verkrijgbaar in zwart, grijs, blauw en groen (dit varieert per model). Kijk

GOEDE MONDHYGIËNE Stark’s originals-tandpastatabletten worden gemaakt van natuurlijke ingrediënten die zorgen voor een goede mondhygiëne en sterk tandglazuur en die gaatjes en vlekken tegengaan. De verpakking is van milieuvriendelijk en recyclebaar karton gemaakt. Poets je twee keer per dag met Stark’s, dan zorg je niet alleen goed voor je tanden en tandvlees, maar draag je ook nog eens je steentje bij aan een betere wereld. De verpakking gaat even lang mee als een tube en is een stuk kleiner,

Ze zijn er nu ook met zwarte rubberzolen. Het grote voordeel is dat ze

voor informatie op www.binorm.nl/glerups.

BITE IT, DIP IT, BRUSH IT! Lastig in gebruik zijn de tabletten niet. Het enige verschil is dat je zelf een

WINNEN!

beetje water toevoegt om het tablet om te zetten in tandpasta. Dit doe je door het tablet in je mond kapot te bijten, je tandenborstel nat te maken

UA MAG EEN PAAR GLERUPS-PANTOFFELS WEGGEVEN

en te beginnen met poetsen. Vervolgens doe je exact hetzelfde als bij

Ga naar www.ua.nl, klik op de winactie en geef antwoord op

reguliere tandpasta. De tandpastatabletten zijn verkrijgbaar met en

onderstaande vraag. Succes!

zonder ﬂuoride. Proberen?

VRAAG UA MAG 5 STARK’S PAKKETTEN WEGGEVEN Log vóór 1 juni in op www.ua.nl en laat je gegevens achter om hier kans op te maken. Voor meer informatie kijk je op: https://starksnaturalcare.com

MEEDOEN? Scan voor 1 juni '21 de QR-code met de camera op je mobiel of ga naar www.ua.nl. Je kunt je online gratis inschrijven.

Welk uitgangspunt is genomen voor de productie van deze pantoffel?

ZIEKENHUISFARMACIE

COMPLICATIES BIJ TATOEAGES: WAT ER ZICH ACHTER EEN BULTJE KAN VERSCHUILEN / HUIDKANKER EN UITGEZAAID MELANOOM

ALLES OVER

COMPLICATIES BIJ TATOEAGES: Foto: Daan van Eijndhoven – DigiDaan Fotograﬁe

WAT ER ZICH ACHTER EEN BULTJE KAN VERSCHUILEN Door Marjam Overmars

Zelf heeft dermatoloog en oprichter van de tattoopoli in het Alrijne Ziekenhuis in Leiden dr. Sebastiaan van der Bent geen tatoeages (“Het moet een beetje bij je passen”, vindt hij). Maar tien tot twaalf procent van de mensen in Nederland wel. Verreweg de meeste tatoeages worden probleemloos gezet, maar bij een klein deel van de mensen treden afwijkingen of huidklachten op. Wanneer de huisarts die niet afdoende kan behandelen, kunnen deze patiënten terecht bij de tattoopoli.

Complicaties na tatoeages zijn speciﬁeke

hoeveel mensen hier nou daadwerkelijk

“Op de poli zien we vooral allergieën en

aandoeningen, zegt Van der Bent. “Dan wil

mee kampen, is onbekend.”

auto-immuunziekten.”

centrum. Omdat dat niet bestond en ik

Van der Bent onderscheidt vier groepen

ALLERGIEËN

gefascineerd was, en nog steeds ben,

van huidaandoeningen na het zetten van

Bij een allergie kan de patiënt last hebben

door tattooproblemen, heb ik het zelf maar

een tatoeage: infecties, allergieën, auto-

van een opgezette of verheven tatoeage,

opgericht in 2017.” Dat hij de eerste was

immuunziektes en een grote groep overige

jeuk, bultjes, knobbels, schilfering of zelfs

met dit initiatief geeft aan dat er relatief

complicaties waaronder reacties vallen

– maar dat is zeldzaam – open wonden

weinig aandacht was voor deze proble-

als bijvoorbeeld littekenvorming, keloïd

en blaren. Mensen kunnen een allergie

matiek. “Er is nooit groot epidemiologisch

(‘wild vlees’), blow out (onderhuidse inkt),

ontwikkelen op de pigmenten in de inkt,

onderzoek naar tattooklachten gedaan, dus

pigmentverschuivingen en verkleuringen.

maar ook op de aftercare producten die

je het liefst naar een daarin gespecialiseerd

UA022021 / ZIEKENHUISFARMACIE

gesmeerd worden na het zetten van een

altijd alert op sarcoïdose wanneer mensen

te praten, eten of zoenen met gezwollen,

tattoo. Zelfs de latex handschoenen van

opeens bobbels en bulten krijgen in hun

pijnlijke en jeukende lippen. Voor Van der

de tatoeëerder kunnen de boosdoener zijn.

zwarte tattoo. “Ik laat dan in sommige

Bent daarentegen een interessante uit-

“Maar van alle allergische reacties komen

gevallen tot hun verbazing een longfoto

daging, want: moeilijk te behandelen.

de reacties op rode tatoeage-inkt het

maken. Om uit te sluiten dat er sprake is

meest voor. Niemand weet eigenlijk waar-

van sarcoïdose. En ja, dan komt het voor

om juist die rode kleurstof zulke reacties

dat iemand binnenkomt met bultjes in

oproept, soms zelfs pas na vele jaren.”

een tatoeage en de deur uitgaat met een

Deze allergische reacties zijn lastig te

zeldzame en chronische ziekte.” Sarcoïdose

behandelen. “De pigmenten zitten vast in

is een serieuze aandoening die soms een

de lederhuid, dus de allergie is chronisch.

stevige behandeling vergt. “Je hebt dan

Bij permanente make-up grijpt Van der

Mensen hebben 24/7 last van een

afweeronderdrukkende medicatie nodig.

Bent dan ook sneller naar zwaardere

gezwollen jeukende tattoo.”

Nu met corona is dat natuurlijk extra

medicatie om de reactie van het eigen

spannend.”

immuunsysteem te onderdrukken. Dat

“Een kleine tattoo kun je altijd nog weglaseren of wegsnijden, maar dat is natuurlijk geen optie bij lippen.”

De behandeling van allergische reacties

kan bijvoorbeeld met hydroxychloroquine,

bestaat in eerste instantie uit lokale corti-

methotrexaat, ciclosporine, intraveneuze

costeroïden (betamethason, clobetasol).

kenacort of prednison. “Ja, dat is nogal wat.

Helpt dat onvoldoende dan volgt kenacort,

Maar de resultaten zijn goed. Ik heb tot nu

en als dat niet voldoende soelaas biedt,

toe nog niemand hoeven opereren aan

dan kan er naast wegsnijden (alleen bij

permanente make-up.”

kleine tattoos) ook worden overgegaan tot behandeling met een CO2-laser. “Daarmee

IN DE APOTHEEK

kun je de inkt wegschaven. Dit is een goede

De meeste klachten na een tatoeage

behandeling, maar er ontstaat soms wel

hangen samen met een infectie. Komt er

littekenvorming.”

iemand met huidklachten aan de balie, dan kun je die het beste adviseren

AUTO-IMMUUNZIEKTEN

meteen naar de huisarts te gaan. Die kan

Gelukkig komt het niet vaak voor, maar het

beoordelen of het inderdaad een infectie

kán wel: dat het zetten van een tatoeage

PERMANENTE MAKE-UP

betreft. “Vaak zijn infecties oppervlakkig

een auto-immuunziekte triggert. “Zeker

Is permanente make-up hetzelfde als een

en ze kunnen niet veel kwaad, maar het

als iemand van tevoren nergens last van

tatoeage? Er zijn verschillen, maar beide

vervelende is dat ze de tatoeage kunnen

had, is het stellen van een diagnose soms

vallen onder tatoeëren, zegt Van der Bent.

aantasten door littekens of vervaging.

lastig.” Bij een auto-immuunziekte werkt

“Tatoeëren is niets anders dan exogene

Daarom moet je snel behandelen – meestal

het afweersysteem niet goed en worden

pigmenten inbrengen in de lederhuid en

met antibiotica – om destructie zo veel

ook de eigen gezonde cellen aangevallen.

dat gebeurt met permanente make-up ook.

mogelijk te voorkomen.” <

Een aantal van deze ziektes kan zich in de

De samenstelling van de inkt kan soms

huid manifesteren: psoriasis, lichen planus,

iets verschillen en ook worden er andere

lichen sclerosus, sarcoïdose, vitiligo en

kleuren gebruikt. Maar de complicaties

lupus erythematodus. “Het verschijnsel

komen wel grotendeels overeen.

dat een trauma een auto-immuunziekte

We zien betrekkelijk vaak zwellingen van

triggert, heet het Koebner-fenomeen. Die

getatoeëerde wenkbrauwen – dat kan een

ziekte zit er al, die is genetisch aanwezig.

allergie zijn, maar ook een eerste uiting van

Het trauma - bijvoorbeeld vallen, schaven,

sarcoïdose.” Een andere complicatie die

opereren, maar dus ook een tatoeage

regelmatig wordt gezien op de tattoopoli

MEER WETEN?

waarbij de naald duizend keer per minuut

is de allergische reactie van rood getatoe-

je huid doorboort - kan een opvlamming

eerde lippen. Voor de patiënt in kwestie

van de ziekte uitlokken.” Van der Bent is

een doffe ellende, want probeer maar eens

Kijk op www.tattoopoli.nl. Hier zijn ook duidelijke foto’s van tattooproblemen te zien.

UA022021 / ZIEKENHUISFARMACIE

ALLES OVER

HUIDKANKER… WEES ER OP TIJD BIJ Door Winifred Hazelhoff Roelfzema

Vorig jaar werd bekend dat minder mensen hun huid lieten controleren tijdens de ‘eerste golf’ van covid-19. Mensen durfden niet naar de dokter te gaan, uit angst voor corona of omdat ze dachten dat de dokter het veel te druk had met coronazorg. Terwijl controle van verdachte plekjes heel belangrijk is om huidkanker vroegtijdig te herkennen. Dat verbetert de prognose en vergt een minder ingrijpende behandeling. Gewoon gaan dus!

UA022021 / ZIEKENHUISFARMACIE

Huidkanker ontstaat mede door

Een basaalcelcarcinoom groeit heel

blootstelling aan ultraviolette straling. Dat

EÉN OP DE VIJF

langzaam en zaait vrijwel nooit uit. Maar

is inmiddels wel duidelijk. Tegenwoordig

Huidkanker is in Nederland de meest

het kan wel in de diepte doorgroeien en in

weten we dat je de schade door uv-straling

voorkomende vorm van kanker: volgens

het onderhuidse weefsel voor problemen

beperkt door je goed in te smeren met antizonnebrandmiddelen voordat je de zon in

de Nederlandse Kankerregistratie krijgt één op de vijf Nederlanders ooit in zijn

zorgen.

leven de diagnose huidkanker.

gaat. Maar veel mensen zijn jarenlang op

Plaveiselcelcarcinoom

zonvakantie geweest (ook in de tropen

Elk jaar komen er in ons land bijna 70.000

Plaveiselcelcarcinomen zijn agressiever

en hoog in de bergen, waar de huid meer

nieuwe patiënten met deze diagnose bij.

dan basaalcelcarcinomen. Ze groeien

uv-straling opvangt) of hebben in de

Of eigenlijk: diagnoses. Want huidkanker is er

sneller en kunnen soms uitzaaien; vooral

buitenlucht gewerkt zonder deze bescher-

in verschillende soorten, met verschillende

die op een oor of lip. Deze vorm komt voor

ming. Daardoor ontwikkelen zich bij veel mensen verdachte plekjes op de huid. Het

ernst. Vooral mensen met een lichte huid lopen

bij ongeveer 20% van de mensen met huidkanker en treft vooral mensen van

is belangrijk om een verdacht vlekje door

gevaar. Extra risicofactoren zijn: blootstelling

zestig jaar en ouder. De cellen die zich

de huisarts te laten controleren, want hoe

aan uv op jonge leeftijd, eerdere bestraling

tot kankercellen ontwikkelen, zijn de

vroeger huidkanker wordt ontdekt, des te

voor kanker en gebruik van afweeronder-

plaveiselcellen (de bovenste laag) van

beter kan het worden behandeld.

drukkende medicijnen.

de opperhuid. Meestal ontstaat eerst een voorstadium, dat wordt samengevat

SOORTEN HUIDKANKER Er zijn verschillende soorten huidkanker. Welke soort iemand heeft, is van belang voor de prognose en voor de behandeling ervan. Of (huid)kanker gevaarlijk is, hangt vooral af van de mate waarin het kan uitzaaien en elders in het lichaam kan

als ‘oppervlakkige zonneschade’. Het

WANNEER IS EEN VLEKJE VERDACHT?

kan actinische keratose zijn of de ziekte

Een wondje dat maar niet wil genezen,

Een plaveiselcelcarcinoom begint vaak als

een moedervlek die van uiterlijk verandert, gaat jeuken of pijnlijk wordt: dat zijn signalen om de huid bij de huisarts te laten controleren.

van Bowen (Morbus Bowen). een rozerood knobbeltje, soms met een schilferend korstje erop. Als dit korstje wordt afgestoten, blijft er een zweertje

uitgroeien. Er zijn kankergezwellen die

achter dat maar niet geneest.

netjes op hun plek blijven (‘lokaal blijven’)

Het plaveiselcelcarcinoom is kwaadaardi-

en meestal niet uitzaaien. Maar een gezwel kan ook ter plaatse schade veroorzaken.

MINDER DIAGNOSES Als gevolg van covid-19 is het aantal

ger dan het basaalcelcarcinoom, maar als de behandeling vroegtijdig plaatsvindt, dan

Er zijn ruim honderd soorten huidkanker,

kankerdiagnoses in de eerste helft van

maar drie soorten komen het meest voor.

2020 ﬂink gedaald. De grootste terugval

Van deze komt de minst gevaarlijke vorm

in kankerdiagnoses was te vinden binnen

Melanoom

het meest voor en de twee gevaarlijke

huidkanker.

Melanomen komen van de drie ‘grote’

gelukkig het minst.

huidkankersoorten het minst voor (10%), Alleen al van melanomen - de meest kwaadaardige vorm van huidkanker - zijn er

Basaalcelcarcinoom

zijn de vooruitzichten gunstig.

bijna 900 minder gediagnosticeerd dan

maar ze zijn wel het kwaadaardigst. Ze ontstaan in de pigmentcellen van de huid,

Het basaalcelcarcinoom is de vorm die het

verwacht op basis van gemiddelde cijfers;

de melanocyten, vaak bij mensen tussen

meest voorkomt en die het minst gevaarlijk

een afname van 41%, vergeleken met de

dertig en zestig jaar. Vreemd genoeg

is: 70% van alle gevallen van huidkanker.

cijfers van de afgelopen vijf jaar.

ontstaan melanomen soms ook op plekken

Zoals de naam zegt, ontstaan de kanker-

Melanomen zijn de meest kwaadaardige

die niet blootgesteld worden aan de zon.

cellen uit ‘basale cellen’: de cellen in de basale (onderste) laag van de opperhuid.

vorm van huidkanker, en uitgestelde diagnostiek kan ingrijpende gevolgen hebben voor de behandeling en prognose.

Ook erfelijke belasting kan meespelen. Melanomen zijn vaak te zien als vlekken of

Vooral mensen ouder dan 45 jaar krijgen

Vroege herkenning is daarom essentieel.

bolletjes - van lichtbruin tot zwartpaars -

deze vorm. Een basaalcelcarcinoom kan

Dermatologen doen de oproep aan iedereen

die spontaan kunnen gaan bloeden en snel

vlak zijn of bol en heeft vaak een glanzend

om met een verdachte plek naar hun

oppervlak of randje.

huisarts te gaan en dit niet uit te stellen. (Bron: NVDV, 29 juli 2020)

Lees verder op pagina 30

UA022021 / ZIEKENHUISFARMACIE

ALLES OVER groeien. Bij dikkere (oudere) melanomen is de prognose slechter. Daarom is het belangrijk om een melanoom in een vroeg

stadium te herkennen. Verdachte plekjes dus zo snel mogelijk laten controleren, en ook alert zijn op plekjes op minder zicht-

Assymmetrie

Rand

Diameter

Groei

Kleur

bare plaatsen, zoals op de rug, onder de haren of op de geslachtsdelen.

VOORSTADIA Veel mensen – met name veel ouderen – hebben een voorstadium van plaveiselcelcarcinoom: actinische keratose of de ziekte van Bowen.

Kenmerken voor het vaststellen van huidkanker.

Bij actinische keratose (letterlijk: verhoorning ontstaan door ultraviolette straling) is de huid wat rood, ruw en schilferig, als bij

alleen de kwaadaardige cellen. Omdat de

MIJD DE ZON!

een eczeemplekje. Soms ontstaat er een

behandeling pijnlijk kan zijn, krijgt de

Iedereen die een diagnose huidkanker,

klein wondje. Eén op de drie mensen boven

patiënt lokale verdoving of tramadol.

actinische keratose of ziekte van Bowen

de vijftig jaar krijgt ermee te maken.

Actinische keratose kan ook worden

heeft gehad, wordt op het hart gedrukt

Bij de ziekte van Bowen zijn er op de huid

weggeschraapt of behandeld met

de zon te mijden of de huid goed tegen

uitgebreidere plekken met chronische

elektrocoagulatie of laser.

zonnestralen te beschermen en de huid

ontstekingskenmerken zoals roodheid,

goed te controleren. Want op andere

schilfering en soms jeuk.

Bij diepere vormen van huidkanker en

plekken heeft de huid al net zoveel

Worden deze voorstadia niet behandeld,

ook bij de ziekte van Bowen is het (ruim)

uv-belasting gehad als op de plek waar

dan kunnen ze ontaarden in een plaveisel-

wegsnijden van de kankercellen de

de cellen zijn ontaard in kankercellen.

carcinoom. Ook is het belangrijk dat

belangrijkste behandelmethode. Dat

Het ontstaan van een nieuwe huidkanker-

patiënten met deze vormen van opper-

gebeurt onder lokale verdoving. Als het

plek ligt dus altijd op de loer. <

vlakkige zonneschade elke drie tot twaalf

wegsnijden van de tumor niet mogelijk is

maanden hun huid laten controleren om

(bijv. als hij bij een oog zit of als de patiënt

nieuwe plekjes op tijd uit te roeien.

een broze gezondheid heeft), kan worden gekozen voor bestraling. Bestraling kan

BEHANDELING

ook als aanvullende behandeling worden

De behandeling is vooral afhankelijk van

ingezet.

hoe ver de kanker is gevorderd. Oppervlakkige plekjes – ook actinische keratose –

Bij het opereren van een melanoom kan

kunnen worden behandeld met vloeibare

ook de schildwachtklier (dat is de lymfe-

stikstof of met 5-ﬂuorouracilcrème.

klier waar de lymfe uit de tumor als eerste

Dit kan bij de huisarts.

terechtkomt) worden weggehaald om te

Dermatologen passen ook andere lokale

onderzoeken of het melanoom is uit-

therapieën toe, zoals imiquimod of

gezaaid. Afhankelijk daarvan vindt verdere

ingenolmebutaat en fotodynamische

controle en/of behandeling plaats.

therapie. Bij fotodynamische therapie

De behandeling van uitgezaaid melanoom

wordt het aangetaste gebied blootgesteld

is sterk in ontwikkeling. Hierover kun je

aan rood licht, nadat de kankercellen

meer lezen vanaf pagina 32.

hiervoor extreem gevoelig zijn gemaakt met een crème of gel. Het licht doodt dan

UA022021 / ZIEKENHUISFARMACIE

VERGELEKEN

VORMEN VAN HUIDKANKER actinische keratose

ziekte van Bowen

basaalcelcarcinoom

plaveiselcelcarcinoom

melanoom

Hoeveel (% van alle gevallen van huidkanker)?

geen huidkanker, maar voorstadium

70%

20%

10%

Bij welke leeftijdsgroep vooral?

meer naarmate men ouder wordt

ouder dan 45 jaar

ouder dan 50 jaar

meestal tussen 30 en 60 jaar

Waaruit ontstaan?

plaveiselcellen van de opperhuid

basale cellen van de opperhuid

plaveiselcellen van de opperhuid

pigmentcellen in de opperhuid

Doorgroeien en uitzaaien

voorstadium van plaveiselcelcarcinoom

geen uitzaaiingen, wel doorgroeien

de cellen kunnen kwaadaardig worden, doorbreken in de lederhuid en vervolgens uitzaaien

Uiterlijk

rood, ruw, schilferig; soms ontstaat er een klein wondje

uitgebreidere plekken met roodheid, schilfering en soms jeuk

glanzend rood vlekje of bobbeltje

rozerood knobbeltje, soms met een schilferend korstje erop; als dit korstje wordt afgestoten, blijft er een oppervlakkig zweertje achter dat niet geneest

zwartpaarse vlekken of bolletjes die spontaan kunnen gaan bloeden en snel groeien

Behandeling

cryotherapie laser lokale therapie (5FU, imiquimod) fotodynamische therapie afschrapen chemische peeling

wegsnijden cryotherapie lokale therapie (5FU-crème) fotodynamische therapie

wegsnijden fotodynamische therapie lokale therapie (5FU, imiquimod)

wegsnijden bestraling

wegsnijden bestraling perfusietherapie immunotherapie doelgerichte therapie T-VEC

UA022021 / ZIEKENHUISFARMACIE

ALLES OVER Kanker wordt ingedeeld in stadia. De behan-

BEHANDELING VAN UITGEZAAID MELANOOM Door Winifred Hazelhoff Roelfzema

deling is mede afhankelijk van het betreffende stadium. Belangrijk is of er wel of geen uitzaaiingen zijn, en als er uitzaaiingen zijn, hoe ver en hoe uitgebreid die zijn.

UITZAAIINGEN ‘IN DE BUURT’ (STADIUM III) Uitzaaiingen ‘in de buurt’ liggen in de huid rondom het melanoom of het litteken van het wegsnijden daarvan, in nabijgelegen lymfeklieren, of in het gebied daartussenin. Dit heet locoregionaal. Als het kan, wordt geprobeerd deze uitzaaiingen en/of lymfeklieren weg te snijden. Is dat niet mogelijk – bijvoorbeeld omdat er te veel uitzaaiingen zijn of omdat ze op plaatsen liggen waar ze niet weggehaald kunnen worden – dan zijn er verschillende andere behandelopties. Hoewel bestraling geen standaardbehandeling is bij locoregionale uitzaaiingen, wordt dit soms toegepast in combinatie met een operatie.

UITZAAIINGEN ‘OP AFSTAND’ (STADIUM IV) Is het melanoom verder uitgezaaid, dan spreken we van stadium IV of van metastasen op afstand. Deze metastasen kunnen zich bevinden in de huid of de lymfeklieren, maar ook in andere organen zoals de lever,

Hoe eerder een melanoom wordt ontdekt, des te effectiever is het te behandelen. Gaat het om één plekje, dan wordt dat weggesneden en de schildwachtklier wordt gecontroleerd op uitzaaiingen. Bij uitgezaaid melanoom kunnen de laatste jaren andere behandelmethoden worden toegepast, waardoor de prognose sterk is verbeterd. Niet zozeer de chemotherapie en bestraling die we van andere tumoren kennen, maar geavanceerde methoden zoals perfusietherapie, doelgerichte therapie, immunotherapie en behandeling met gemodiﬁceerde virussen. De behandelingen vinden dan ook plaats in ziekenhuizen die hierin gespecialiseerd zijn.

de longen of de hersenen. Verder uitgezaaid melanoom heeft een slechte prognose. Het is niet mogelijk om de ziekte weg te krijgen. Behandeling is erop gericht om klachten te verminderen en het leven te verlengen. Helaas hebben cytostatica bij een melanoom weinig effect. Maar er zijn andere, geavanceerde mogelijkheden.

CHEMOTHERAPIE EN PERFUSIETHERAPIE Chemotherapie is eigenlijk geen optie bij uitgezaaid melanoom. De kans dat de behandeling aanslaat is slechts 5%. Het kan worden toegepast in de hoop de kankergroei

UA022021 / ZIEKENHUISFARMACIE

tijdelijk te remmen en de klachten van de

genetische eigenschappen van de kanker

IMMUNOTHERAPIE

uitgezaaide kanker te verminderen. Het

onderzocht. Bij melanoom wordt gekeken

Kankercellen hebben manieren om zich

cytostaticum dat hiervoor wordt gebruikt,

naar een mutatie van het BRAF-eiwit. Deze

te onttrekken aan aanvallen door het

is dacarbazine. Door de komst van andere

mutatie is bij ruim de helft van alle mensen

immuunsysteem. Daarvoor zetten ze scha-

behandelmethoden die meer succes hebben,

met een melanoom aanwezig. BRAF is een

kelaars - checkpoints - op de afweercellen

wordt chemotherapie nog zelden toegepast.

eiwit dat melanoomcellen aanzet tot deling.

uit. Immunotherapie zorgt ervoor dat die

Daarom kunnen BRAF-remmers helpen de

schakelaars niet kunnen worden uitgezet.

Chemotherapie kan ook ‘lokaal’ worden

tumorgroei te remmen.

Dit gebeurt met zogenaamde checkpoint-

gegeven in een arm of been. Dat heet per-

MEK is een ander eiwit dat betrokken is bij

remmers, die worden toegediend per infuus.

fusietherapie. Het is een gespecialiseerde

de groei van tumorcellen en juist in tumoren

Bij uitgezaaide melanomen worden de

behandeling die maar in vier ziekenhuizen in

met de BRAF-mutatie vaak overactief.

volgende checkpointremmers gebruikt.

Nederland wordt gegeven. Deze behandeling

Daarom wordt vaak combinatietherapie

• Anti-PD1 (nivolumab, pembrolizumab)

kan alleen worden toegepast als de uitzaai-

gegeven met BRAF-remmers en MEK-rem-

Nivolumab en pembrolizumab zijn anti-

ingen (stadium III) in een arm of been zitten.

mers; dat is effectiever dan monotherapie

lichamen tegen PD-1, de ‘programmed

De bloedsomloop van de arm of het been

met een BRAF-remmer. BRAF-remmers en

death’-receptor op de T-cellen. Als de

wordt afgesloten van de lichaamscirculatie,

MEK-remmers (zie de tabel) horen tot de

anti-PD1-receptor de receptor bezet, is

maar wel op gang gehouden. Dan wordt er

proteïnekinaseremmers.

die niet meer toegankelijk voor het eiwit dat kankercellen produceren en waarmee

een cytostaticum (melfalan) of een angio-

ze de T-cellen uitschakelen.

geneseremmer aan toegevoegd. Een angio-

Mensen met stadium III-melanoom bij wie de

geneseremmer is een medicijn dat de

locoregionale uitzaaiingen zijn verwijderd,

vorming van bloedvaten naar de kanker-

kunnen met deze middelen worden behan-

Ipilimumab blokkeert een bepaalde

cellen remt. Het medicijn blijft dus alleen in

deld als adjuvante therapie. Dat wil zeggen

schakelaar (CTLA-4) op de buitenkant van

de betreffende ledemaat en kan daarom in

met als doel terugkeer van de ziekte te

de cytotoxische T-lymfocyt die de werking

een hogere concentratie worden gegeven

voorkomen. Bij metastasen op afstand

van die T-cel remt. Het remmen van CTLA-

dan gebruikelijk. Bovendien wordt de wer-

(stadium IV) wordt de combinatietherapie

4 stimuleert dus het afweersysteem.

king versterkt doordat de betreffende

ook toegepast, bijvoorbeeld om de groei

• Combinatie van ipilimumab en nivolumab

ledemaat extra wordt verwarmd (hyper-

van hersenmetastasen te remmen. Er zijn

Deze combinatietherapie is effectiever

thermie).

ook onderzoeken gaande bij patiënten met

dan monotherapie met nivolumab of pem-

Na enige tijd wordt de ledemaat weer

stadium IV-melanoom met andere mutaties,

brolizumab (die op zich bij patiënten met

aangesloten op de lichaamscirculatie.

zoals NRAS, c-Kit, GNA11 of GNAQ.

inoperabel gemetastaseerd melanoom

• Anti-CTLA4 (ipilimumab)

weer effectiever zijn dan ipilimumab). De

DOELGERICHTE THERAPIE

Proteïnekinaseremmers worden oraal

combinatie kan wel ernstige bijwerkingen

Medicijnen tegen kanker moeten de deling

gebruikt. Het gaat om grote tabletten die

veroorzaken, bijvoorbeeld auto-immuun-

van kankercellen remmen, en liefst niet die

je om de twaalf uur moet innemen op de

reacties of bijnierschorsinsufﬁciëntie.

van andere cellen. Bij doelgerichte therapie

nuchtere maag. Dat kan erg belastend zijn.

Daarom wordt in overleg met de patiënt

wordt de behandeling op speciﬁeke eigen-

Er is een relatief grote kans dat de

vaak gestart met alleen een PD-1-remmer.

schappen van de kankercellen bij de patiënt

behandeling aanslaat, maar bij stadium IV

gericht. Daardoor hebben andere cellen er

kunnen de kankercellen na enige tijd

Mensen met stadium III-melanoom bij

minder van te lijden. Daarvoor worden de

resistent worden voor de behandeling.

wie de locoregionale uitzaaiingen zijn verwijderd, kunnen met anti-PD1 worden

TABEL

behandeld als adjuvante therapie. Bij mensen met stadium IV-melanoom blijkt

BRAF-REMMERS

MEK-REMMERS

COMBINATIES BRAF-/MEK-REMMERS

• dabrafenib (Taﬁnlar)

cobimetinib (Cotellic)

dabrafenib/trametinib

• vemurafenib (Zelboraf)

trametinib (Mekinist)

vemurafenib/cobimetinib

• encorafenib (Braftovi)

binimetinib (Mektovi)

encorafenib/binimetinib

dat de combinatie van ipilimumab en nivolumab effectief kan zijn bij hersenuitzaaiingen.

Lees verder op pagina 34

UA022021 / ZIEKENHUISFARMACIE

ALLES OVER Voor immunotherapie moet de patiënt in

Als de melanomen terugkomen, kan de

goede conditie zijn, want het afweer-

behandeling herhaald worden.

systeem zal zo actief worden dat het lichaamseigen cellen aanvalt. Immuno-

ONDERZOEK

therapie is volop in ontwikkeling. Zo zijn

Net als veel andere kankerpatiënten, worden

er nog een kleine dertig middelen in

ook melanoompatiënten vaak behandeld in

ontwikkeling en wordt er bij patiënten

het kader van een klinische studie naar

onderzoek gedaan naar biomarkers die

nieuwe behandelmethoden. Met name als

kunnen voorspellen welke patiënt op

geregistreerde middelen onvoldoende

welke combinatie van immuuntherapie zal

succes hebben of als de patiënt niet met

reageren.

de geregistreerde middelen behandeld kan

VEERTIEN MELANOOMCENTRA Er zijn veertien melanoomcentra voor de gespecialiseerde behandeling van uitgezaaid melanoom. Dat is nodig omdat deze vorm van kanker in vergelijking tot andere kankersoorten weinig voorkomt en ziekenhuizen anders te weinig ervaring zouden hebben met de behandelingen en het behandelen van de bijwerkingen ervan.

worden. Hieronder staan de onderwerpen TABEL

CHECKPOINTREMMERS

van enkele lopende onderzoeken. • De Young-TIL (tumor inﬁltrerende lymfo-

Diagnostiek en behandeling, ook perfusiebehandeling en T-VEC Antoni van Leeuwenhoek, Amsterdam Erasmus MC, Rotterdam

• ipilimumab (Yervoy)

cyten)-therapie. Hierbij worden er afweer-

Radboudumc, Nijmegen

• nivolumab (Opdivo)

cellen uit de tumor gehaald die daarna in

UMCG, Groningen

• pembrolizumab (Keytruda)

het laboratorium worden vermenigvuldigd. De patiënt krijgt daarna een grote hoeveelheid afweercellen terug.

T-VEC

• De dendritischeceltherapie. Hierbij worden

Diagnostiek en behandeling (geen perfusiebehandeling en T-VEC) Amsterdam UMC, Amsterdam LUMC, Leiden

T-VEC (talimogeen laherparepvec) is een

dendritische cellen (een bepaald type

Maastricht UMC+, Maastricht

medicijn op basis van het herpes simplex-

afweercel) van de patiënt in het labora-

UMC Utrecht, Utrecht

virus, de veroorzaker van de koortslip. Het

torium ‘getraind’ om de tumorcellen van

virus is zo aangepast dat het geen koortslip

de patiënt aan te vallen en op te ruimen.

meer kan veroorzaken, maar wel kanker-

• Kortere behandeling met checkpoint-

Behandeling, geen diagnostiek, geen perfusiebehandeling en T-VEC Amphia, Breda

cellen kan doden. Als dit medicijn in een

remmers. Hierbij wordt nagegaan of de

melanoom wordt gespoten, vermenigvuldigt

behandeling met checkpointremmers

het virus zich in de kankercellen. Zodra een

kan worden verkort zonder aan effecti-

Isala, Zwolle

kankercel vol met virussen zit, spat deze

viteit te verliezen, en wat dat betekent

Máxima Medisch Centrum,

uiteen en dringen de virussen de omliggende

voor de kwaliteit van leven.

cellen binnen. In gezonde cellen kan het

• Combineren van doelgerichte therapie

virus zich niet vermenigvuldigen. Het medi-

met immunotherapie. Wat betekent dit

cijn valt dus heel selectief de kankercellen

voor de effectiviteit en de kwaliteit van

aan. Ook is er bij het virus een gen inge-

leven?

Zuyderland Medisch Centrum, Sittard/Geleen

Eindhoven/Veldhoven MCL, Leeuwarden Medisch Spectrum Twente, Enschede (Bron: www.kanker.nl)

bouwd waardoor het granulocyt-macro-

• Behandeling met CpG-B. Dit is synthetisch

faag-koloniestimulerende factor (GM-CSF)

DNA dat lijkt op bacterieel DNA. Het kan

CONCLUSIE

produceert. Hierdoor ontstaat er lokaal een

de afweer een boost geven (net als het

Met nieuwe behandelmogelijkheden is

afweerreactie en gaat ook het eigen im-

BCG-vaccin, dat eveneens een bacterieel

de prognose van mensen met uitgezaaid

muunsysteem de kankercellen aanvallen.

DNA is). CpG-B wordt geïnjecteerd naast

melanoom verbeterd. De levensduur kan

T-VEC wordt toegepast bij mensen met

het litteken van het verwijderde mela-

aanzienlijk langer worden. Er kunnen

inoperabele uitzaaiingen van het melanoom

noom, bindt dan aan de toll-like receptor

echter ernstige bijwerkingen optreden.

in de huid, onderhuids of in de lymfklieren

(TLR) op de immuuncellen, en schakelt

Het onderzoek gaat door om ook dit aspect

(stadium IIIB, IIIC en IVA), maar zonder

daarmee de cel ‘aan’. Dit moet uiteindelijk

te verbeteren. <

uitzaaiingen in organen. De behandeling zou

zorgen voor een afweerreactie tegen de

bij ongeveer 50 tot 60% van de patiënten

tumor in het hele lichaam, zodat uitzaaiing

aanslaan en dan een halfjaar werken.

op afstand wordt voorkomen.

UA022021 / ZIEKENHUISFARMACIE

BALIEPRAAT In Baliepraat kun je al je leuke verhalen kwijt; verhaspelingen van patiënten, van collega’s of van jouzelf, mooie gesprekken, iets dat je raakte terwijl je aan het werk was in de apotheek of een stukje over een collega die om een bijzondere reden in het zonnetje gezet mag worden.

›› ALS JE HAAR MAAR GOED ZIT! Hoe leuk is het dat we door corona soms ook nog eens wat kunnen lachen? Zo maakte onze covergirl Gaby van Meerwijk (van UA nummer 1) iets grappigs mee over medische mondkapjes die een mevrouw had besteld. Ze belde de apotheek met een klacht: de mondkapjes zijn niet gebruiksvriendelijk en zitten absoluut niet prettig. De elastiekjes zaten veel te strak om haar hoofd. Mevrouw wilde ze niet omdat haar kapsel er van in de war raakte. Nu we eindelijk weer naar de kapper mogen, kunnen we dit niet er bij hebben toch? Gaby van Meerwijk - Apotheek Lochem

›› CORONA-COMPLIMENTEN Werken in coronatijd... alle collega’s van alle vestigingen hebben zich zó ingezet om de apotheken draaiende te houden. Hoewel het iedere keer weer even tegenviel dat we niet genoemd werden tijdens de persconferenties, hebben we het als team – van bezorger tot apotheker –

Kortom: stuur jouw verhaal naar info@ua.nl onder vermelding van ‘Baliepraat’!

klaargespeeld. Met gevaar voor eigen gezondheid, gingen wij ‘gewoon’ door. Juist op het moment dat patiënten niet wisten waar ze heen moesten, kwamen ze naar de apotheek omdat deze laagdrempelig is. Het is gelukt omdat we het samen hebben gedaan. En we gaan er nog steeds voor. Iedereen mag zichzelf een hele grote schouderklop geven en heel trots zijn! Heidi van Sloten-van Ginkel - Service Apotheek Koert Biltstraat, Utrecht

›› EEN FIJN PENSIOEN GEWENST THEA! Onze collega Thea Teunissen werkt al 46 jaar met veel plezier bij apotheek Elinkwijk in Utrecht. Zij gaat met pensioen. Daarom willen we haar verrassen door aan heel ’apotheekland’ te laten weten dat zij ons gaat verlaten. Wij grappen wel eens dat zij de apotheekrevolutie heeft meegemaakt en dat is in feite ook echt zo! Er is echt zoveel veranderd sinds het begin van haar carrière tot nu. Maar het is nog steeds een feit dat ze bij de leukste apotheek van het land werkt en dat is waarschijnlijk ook een reden waarom ze het zo lang heeft volgehouden. Thea, we houden van je en we zullen je missen! Namens het team ingezonden door Salima Lakhal - Apotheek Elinkwijk, Utrecht

›› OPVALLEND AFVALLEN Mensen onthouden het echt wanneer je oprechte interesse toont en vraagt hoe het gaat, vooral bijvoorbeeld na het overlijden van een partner. Ik merk dat wanneer je zelf open bent naar je cliënten en je best doet, je dit ook terugkrijgt. Van een heel blije meneer ontving ik bijvoorbeeld laatst een grote doos Merci. Hij moet switchen van medicijn, maar kan dit nog even uitstellen omdat wij hem nog aan het oude middel konden helpen. Heel erg lief van hem. Maar omdat ik op dieet (en inmiddels al 15 kilo lichter) ben, zijn de chocolaatjes heel goed terechtgekomen bij mijn collega’s. Jammer voor mij natuurlijk, maar dat ik zoveel lieve, ontroerende reacties van cliënten ontvang omdat het begint op te vallen dat ik minder weeg, Thea neemt afscheid na inmiddels 46 (!!) jaar werken bij dezelfde apotheek. Geniet van een verdiend pensioen!

maakt het helemaal goed. Femke Genis-Coolen - BENU Apotheek Den Bosch Oost

UA022021

MOOI DOOR MARIEKE

LITTEKENVERZORGING Om te weten hoe je een litteken het beste kunt verzorgen, is het goed om iets meer te weten over hoe een litteken ontstaat.

Een litteken ontstaat zodra de huid te

Wat je lichaam doet bij een diepere huid-

De tijd die een litteken nodig heeft om

maken krijgt met een beschadiging die tot

beschadiging, is eigenlijk heel erg slim.

te genezen, is van persoon tot persoon

in de dieper gelegen huidlaag komt. Onze

Door de té diepe beschadiging, gaat er te

verschillend. Een litteken heeft gemiddeld

huid bestaat uit drie lagen: de opperhuid

veel vocht uit de huid verloren en dat ’gat’

een jaar tot anderhalf jaar nodig om volle-

(epidermis), de lederhuid (dermis) en het

in de huid moet gedicht worden. Om dat zo

dig te genezen en is pas uitgerijpt wanneer

onderhuids bindweefsel (subcutis).

snel mogelijk te doen, wordt er litteken-

het niet meer rood of verheven is. Daarna

Beschadigingen in de bovenste huidlaag

weefsel aangemaakt. Misschien niet de

zal het niet veel meer veranderen van vorm

– de opperhuid – zullen niet voor litteken-

fraaiste manier om de huid weer dicht te

en heeft behandeling weinig effect meer.

vorming zorgen. Gaat de beschadiging van

krijgen, maar het is wel effectief! Litteken-

de huid tot in de lederhuid of zelfs nog

weefsel bestaat voornamelijk uit stug

SOORTEN LITTEKENS

dieper, dan kun je te maken krijgen met

bindweefsel (onrijp collageen). Hoewel het

• Rijp litteken: lichtgekleurd, vlak litteken,

littekenvorming.

hartstikke slim is hoe je lichaam dit oplost,

dat is uitgerijpt. Het litteken zal niet

zijn we niet altijd blij met het resultaat.

meer veranderen of vervagen.

FACTOREN

Wat kun je doen om ervoor te zorgen dat

Of en wat voor soort litteken er ontstaat, is

een litteken mooi geneest?

afhankelijk van een aantal factoren, waar-

Om je huid te helpen kun je – zodra de

onder aanleg. De één heeft meer aanleg om

wond dicht is – beginnen met het aan-

rood en gezwollen en kan pijnlijk zijn of

bepaalde littekens te maken dan de ander.

brengen van siliconen in de vorm van een

jeuken, maar breidt zich niet uit buiten

Mensen met een getinte huid hebben

siliconengel of siliconenverband. Siliconen

de plaats van de huidbeschadiging. Het

doorgaans meer aanleg voor het maken

zijn volgens de laatste richtlijnen eerste

kan zo’n twee jaar duren voordat dit

van bepaalde littekens. Ook een jongere

keus in de behandeling van littekens.

litteken minder zichtbaar wordt.

huid heeft meer kans op littekenvorming.

Het voordeel van siliconen is dat ze de

De huid geneest dan zo snel, dat de kans

doorlaatbaarheid van de huid een beetje

van littekenweefsel en ligt dik en onregel-

bestaat dat er te veel nieuwe huid wordt

nabootsen. Je legt als het ware een soort

matig op de huid. Het breidt zich uit buiten

aangemaakt. Daarnaast is het afhankelijk

tweede huid aan, waardoor je huid minder

de plaats van de huidbeschadiging. Keloïd

van de locatie waar het litteken zit. Op een

de behoefte heeft om snel littekenweefsel

kan maanden na de beschadiging van de

plek waar veel beweging is – zoals bijvoor-

aan te maken en daardoor blijft hij soepel.

huid ontstaan en erger worden tijdens de

beeld op en rond het borstbeen, op een

Hoewel de effectiviteit niet bewezen is,

zwangerschap. Dit soort littekens worden

knie of op een schouder – is de kans

zijn er ook diverse littekencrèmes die het

meestal niet op natuurlijke wijze minder

groter dat de wond continu aan beweging

vochtgehalte op peil houden en er op die

zichtbaar. Mensen met een getinte huid

onderhevig is. Door dat oprekken van de

manier voor zorgen dat het litteken mooi

hebben meer aanleg voor het ontstaan

huid, is er meer kans op littekenvorming.

geneest.

van een keloïd litteken.

UA022021

• Onrijp litteken: rood, soms jeukend of pijnlijk, licht verheven litteken. • Hypertroﬁsch litteken: dit litteken is

• Keloïd litteken: keloïd is een woekering

• Atroﬁsch litteken: een atroﬁsch litteken

Striae ontstaan niet door een huidbeschadiging die

ligt verzonken in de huid. Er is na een

van buitenaf komt. Striae ontstaan doordat iemand te

huidbeschadiging – bijvoorbeeld door

snel groeit, zoals tijdens de groeispurt in de puberteit,

een ontsteking zoals bij acne – een

tijdens de zwangerschap, wanneer iemand snel in

vermindering van het bindweefsel

gewicht aankomt of wanneer de spieren erg snel

ontstaan waardoor er een putje in

groeien. Ook bij mensen die corticosteroïden

de huid zichtbaar is.

gebruiken, kunnen striae ontstaan.

• Striae: bij striae bevindt het littekenweefsel zich onder het huidoppervlak.

Het behandelen van striae is erg lastig. Er zijn veel

Het gaat hier om niet pijnlijke onder-

crèmes en oliën die beweren iets te kunnen doen aan

huidse scheurtjes in het bindweefsel. <

striae. Maar zelfs na veel onderzoek is daar nog steeds geen enkel bewijs voor. Behandeling met een crème met vitamine A-zuur lijkt enigszins positief te werken, maar mag alleen op doktersrecept gebruikt worden en niet tijdens de zwangerschap of tijdens het geven van borstvoeding. Wat ik mijn zwangere klanten altijd adviseer, is om zo snel mogelijk te starten met het insmeren van de buik met een ﬁjne crème of olie. Ook al is het niet bewezen dat het helpt tegen striae. Het kan zeker geen kwaad en het geeft je in ieder geval een ﬁjn moeder-en-kindmoment, terwijl de huid van je

www.mooidoormarieke.nl

buik goed verzorgd wordt.

UA022021

OPTIMA FARMA

niet goed gingen. Door actief te zijn voor Optima Farma hoop ik iets te kunnen veranderen. Er speelt veel in de farmacie en zeker niet alles draagt bij aan de verbetering van het

TRUDY VAN GEFFEN, VOORZITTER OPTIMA FARMA:

leveren van kwalitatief goede farmaceutisch patiëntenzorg. Sinds de marktwerking in de zorg in 2006 in gang is gezet, komt er elk

“WE WORDEN STEEDS VAKER GEHOORD”

jaar wel weer een nieuw opgelegde maatregel vanuit de overheid of zorgverzekeraar op het bordje van de apothekersassistent. Via Optima Farma zat ik de afgelopen jaren aan diverse tafels: bij het ministerie van VWS, bij zorgverzekeraars, bij de opleidingen en scholingsaanbieders, kwaliteitsregisters en ook bij beroepsverenigingen of patiëntenorganisaties. Het gaat niet vanzelf, maar

Optima Farma is de beroepsvereniging van,

Het bereiden van medicijnen, medicatie-

gelukkig zijn in de afgelopen jaren meerdere

voor en door apothekersassistenten; een

bewaking en voorlichting was belangrijk. Niet

deuren voor ons open gegaan. We worden

krachtige stem binnen het veld van

alleen aan de balie, maar ook bij de thuiszorg

steeds vaker gehoord en gevraagd om mee

zorgverleners en richting overheid. Achter

en diverse verzorgingstehuizen. Regelmatig

te denken.”

de schermen gebeurt er veel om ervoor te

gaf ik op locatie voorlichting aan verzorgen-

zorgen dat dit prachtige beroep gezien

den en verpleegkundigen over o.a. het

Wat voor mooi resultaat hebben jullie bereikt

wordt, dat er rekening met ons wordt

gebruik van luchtwegmedicatie, wondzorg,

en waar zetten jullie je nu voor in?

gehouden bij alle onderwerpen die relevant

het druppelen van ogen, (afvoerend) inconti-

“We maken soms maar kleine stappen, maar

zijn voor dit prachtige vak. Wij spraken met

nentiemateriaal en het gebruik van

zorgen dat discussies op gang komen. Zoals

Trudy van Geffen – sinds 2018 voorzitter van

pijnmedicatie. Een hbo-opleiding volgen, was

we nu meepraten over de instroom van de

Optima Farma – over haar achtergrond en

voor mij een logische stap om zo mijn werk

opleiding tot apothekersassistenten en de

motivatie zich in te zetten voor deze

nog beter te kunnen doen.

Wet BIG. We willen onze titelbescherming

vereniging.

Op het ogenblik ben ik fulltime vrijwilliger

behouden. Ik ben er trots op dat wij eerder

voor Optima Farma en als zelfstandige op

foliumzuur 5 mg binnen het GVS konden

Trudy, laat ons eens kennis met je maken!

projectbasis actief op het gebied van het

houden. Maar ook op de organisatie van

Wat is jouw achtergrond?

geven van scholing en voorlichting in de

activiteiten. Hoe ﬁjn zou het zijn als dat

“Tot drie jaar geleden was ik werkzaam in de

farmacie.”

binnenkort weer mogelijk zou zijn? Maar ook als dat niet het geval is, blijven we hoe dan

openbare farmacie. De laatste jaren als farmaceutisch consulent. Ik heb altijd

Wat is jouw motivatie voor je betrokkenheid

ook inzetten op het bevorderen van kennis

mogen werken naast een deskundig

bij Optima Farma?

en kunde van onze beroepsgroep.”

apotheker in de openbare farmacie. Hij

“In 2012 ben ik actief geworden voor Optima

stimuleerde het apotheekteam zelf na te

Farma. Deze beroepsvereniging sprak me

Hoe meer leden, hoe krachtiger onze stem!

denken en te blijven leren. Op de werkvloer

zeer aan omdat er niet alleen wordt ingezet

Nog geen lid? Meld je aan via

en bij werkoverleg gaf hij nascholing en ik

op de zichtbaarheid, maar ook op de

www.optimafarma.nl; je ontvangt daarbij

mocht ook nascholingen volgen op mijn

kwaliteit van onze beroepsgroep. Ik wilde al

ook een abonnement op UA.

interessegebied: de medische hulpmiddelen.

jaren iets doen tegen zaken die volgens mij

UA022021

BEROEPSVERENIGING VAN APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN EN FARMACEUTISCH MANAGERS

NIEUWE BESTUURSLEDEN OPTIMA FARMA Op 20 maart 2021 zijn er twee nieuwe bestuursleden tot het bestuur van Optima Farma toegetreden, te weten: Willemine Feenstra (links) en Miranda Gerrits (rechts).

BEREIKBAARHEID OPTIMA FARMA Optima Farma is telefonisch bereikbaar van maandag t/m donderdag van 9.00-17.00 uur. Uiteraard kun je ons ook via de mail bereiken.

Wij heten ze van harte welkom!

Mochten we niet meteen de telefoon opnemen, dan zijn we waarschijnlijk in overleg en/of op (werk)bezoek. Je kunt een BEROEPSVERENIGING VAN APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN EN FARMACEUTISCH MANAGERS

boodschap inspreken en dan bellen we je zo snel mogelijk terug. Vermeld wel duidelijk je naam en telefoonnummer en de reden

OPTIMA FARMA-CONGRES 2021

waarvoor je belt.

We hopen dat we in het najaar weer een Optima Farma-congres op locatie kunnen organiseren. We hebben 30 oktober als voorlopige datum gepland. Wil je de laatste stand van zaken weten, kijk dan op onze website: congressen.optimafarma.nl Datum Locatie Tijd Programma Kosten

zaterdag 30 oktober 2021 De Reehorst te Ede 09.30-17.00 uur zie https://congressen.optimafarma.nl leden € 125,-; niet-leden € 175,-

Contactgegevens secretariaat@optimafarma.nl

06-579 672 13 (ma t/m do) Heb je speciﬁeke vragen m.b.t. de Wet BIG art 34 of kwaliteitsregistratie? register@optimafarma.nl Bezoek onze website:

Er is ook nog de mogelijkheid van een combideal:

www.optimafarma.nl

toegangskaart Optima Farma-congres 30 oktober 2021 en lidmaatschap 2022 voor € 182,50.

BEROEPSVERENIGING VAN APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN EN FARMACEUTISCH MANAGERS

OPTIMA FARMA IN DE REGIO Helaas is het op dit moment nog niet mogelijk om activiteiten in de regio te organiseren, maar we onderzoeken al wel wat de mogelijkheden zijn in het najaar. De ambassadeurs zijn al aan het kijken naar mogelijke locaties en onderwerpen voor de bijeenkomsten. Mochten jullie zelf ideeën hebben, dan horen we dat natuurlijk ook graag. En als je vragen hebt, dan kun je ook terecht bij de ambassadeur in jouw regio. De ambassadeurs kun je alleen bereiken via e-mail (omdat zij overdag in de apotheek werkzaam zijn). Regio Friesland Regio Overijssel Regio Flevoland Regio Gelderland Regio Limburg-Noord Regio Limburg-Zuid

Thea de Jong Bertine Manenschijn Cathy Kersbergen Linda van der Velde Maureen Gehring Kerstin Hartenberg

thea.de.jong@optimafarma.nl bertine.manenschijn@optimafarma.nl cathy.kersbergen@optimafarma.nl linda.van.der.velde@optimafarma.nl maureen.gehring@optimafarma.nl kerstin.hartenberg@optimafarma.nl

Wil je toch iemand spreken? Bel dan naar het algemene nummer van Optima Farma: 06-579 672 13 (maandag t/m donderdag).

UA022021

GROTE APOTHEKERSASSISTENTEN KENNISTEST 2021

Voor het vijfde jaar op rij kunnen ALLE gediplomeerde apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten, farmaceutisch managers en farmakundigen (met als basis het diploma Apothekersassistent), meedoen met de Grote ApothekersAssistenten Kennistest 2021 (GAAK2021). Ook jij! Of je nu werkt in een openbare of een ziekenhuisapotheek, een zorginstelling of huisartsen praktijk.

UA022021

De Grote ApothekersAssistenten Kennistest bestaat uit online Kennistest , verdeeld in drie rondes met vragen.

BELANGRIJKE DATA

Je begint met twee rondes over farmaceutische kennis van elk 25 vragen. Daarna kun je

Start GAAK2021

kiezen voor 30 vragen over zelfzorg en voorlichting óf voor 30 vragen over ziekenhuis-

Einde GAAK2021 1 september

farmacie. Elke categorie wordt afgesloten met een casus. Na elke ronde kun je de test

Prijsuitreiking

1 juni

28 september

onderbreken en op een later moment voortzetten. De vragen worden via de website van Optima Farma en ApoWeb gepubliceerd en zijn in samenwerking met diverse kennis aanbieders, waaronder Accredidact, KNMP, NVFZ, UMC locatie AMC, Albert Schweitzer ziekenhuis tot stand gekomen.

De prijzen

Er is accreditatie aangevraagd: score < 60% = 2 accreditatiepunten score > 60% = 4 accreditatiepunten

Kennis, Zelfzorg en voorlichting, Ziekenhuisfarmacie – en één overall winnaar.

Kijk voor meer informatie, voorwaarden en aanmelding op:

De score bepaalt wie wint en bij een eventuele gelijke stand wordt gekeken wie

www.apoweb.nl

de vragen het snelst heeft beantwoord.

www.optimafarma.nl/kennistest

Uiteindelijk zijn er vier winnaars: één voor elke categorie – Farmaceutische

www.ua.nl/kennistest Uiteindelijk zijn er vier winnaars: één voor elke categorie – Farmaceutische Kennis, Zelfzorg en voorlichting, Ziekenhuisfarmacie – en één overall winnaar. De score bepaalt

De Grote ApothekersAssistenten

wie wint en bij een eventuele gelijke stand wordt gekeken wie de vragen het snelst heeft

Kennistest is een jaarlijks terugkerend

beantwoord.

evenement, een gezamenlijk initiatief van Optima Farma, ApoWeb en UA. Het doel

De overall winnaar ontvangt een mooie award en net als alle andere winnaars taart voor het hele team, bloemen, een gratis jaarlidmaatschap van de beroepsvereniging Optima Farma inclusief een jaar abonnement op het vakblad UA en veel andere prachtige prijzen die we nog even als verrassing houden! Een column in het vakblad UA kun je als podium

is om zelfontwikkeling en scholing te stimuleren. Daarnaast is het een mooie kans om het kennisniveau van apothekersassistenten te promoten naar de buitenwereld.

gebruiken om jouw kennis met collega’s te delen. De winnaars worden op 28 september 2021. Dat is de Dag van de Apothekersassistent. De prijzen worden ook die dag uitgereikt door de organisatie. Maar… elke deelnemer heeft iets te winnen. Er is namelijk accreditatie aangevraagd. Iedereen die een minimale score van 60% behaalt met de online toets, ontvangt 4 accreditatiepunten. Bij een score van minder dan 60%, ontvang je 2 accreditatiepunten. Deze punten worden na het sluiten van de GAAK2021 verzameld en bijgeschreven in jouw portfolio van het Kwaliteitsregister Apothekersassistenten (KABIZ)

DOE MEE, JE KUNT NU INSCHRIJVEN! Het inschrijven is eenvoudig: ga naar OptimaFarma.nl of UA.nl, klik op de button ‘GAAK2021 inschrijven’ en de rest gaat bijna vanzelf. Zodra de GAAK2021 geopend is, ontvang je een mail met instructies en jouw persoonlijke startcode.

UA022021

BRANCHE

WINNARES GAAK2020 Elles van Groningen won de Grote ApothekersAssistenten Kennistest 2020. Dit betekent dat zij van de méér dan driehonderd deelnemers de meeste antwoorden goed had. Ze had een monsterscore van 98,89%!

Ze won daarmee niet alleen de titel, maar werd ook verrast met taart, bloemen en prachtige cadeaus, waaronder een lidmaatschap van Optima Farma, een Accredidact waardevoucher én een column in UA. Vanaf volgend nummer kun je haar column lezen, maar laten we eerst eens kennismaken.

Wij vroegen haar het hemd van het lijf. Hoe word je zo slim? Elles is moeder van twee kinderen (4 en 6 jaar) en werkt sinds april 2020 als farmaceutisch manager bij Apotheek Hollands Kroon in Anna Paulowna. Hiervoor werkte ze in dezelfde functie lange tijd in Purmerend, in een grote stadsapotheek. Naar een dorpsapotheek overstappen, was vooraf een enge gedachte, maar het bevalt haar heel goed. “Eigenlijk wilde ik vroeger in het leger, maar mijn moeder vond dat een slecht idee. Er was zoveel te kiezen en - zeker toen ik nog zo jong was – vond ik dat erg moeilijk. Plus dat er zoveel beroepen zijn waar je als kind niet aan denkt, zoals gynaecoloog bijvoorbeeld, dat had ik ook fantastisch gevonden. Wel verveel ik me snel, ik wil vaak méér.” Nou, dan zit je in een apotheek wel goed! Het contact met patiënten vindt Elles een van de leukste dingen in haar werk. In de apotheek is voldoende privacy rondom de gezondheid van patiënten; het biedt ruimte voor gesprekken. Wat Elles betreft zou er meer aandacht voor zelfzorg mogen zijn. Immers, veel zelfzorggeneesmiddelen hebben interacties met receptgeneesmiddelen of – andersom gedacht – als mensen meer en beter voor zichzelf kunnen zorgen met de juiste producten en adviezen, is dat beter voor zowel de consument als voor de zorg als geheel.

Dat Elles graag méér van alles wil en erg proactief is, heeft ongetwijfeld geholpen bij het winnen van de Grote ApothekersAssistenten Kennistest. “Het is jammer dat er weinig cursussen zijn over bijvoorbeeld fytotherapie. Daar zou ik meer van willen weten. Ik volg veel CME online cursussen, heb interesse in medicatiebeoordeling en zoek veel en graag dingen op.” De tip die Elles wil meegeven aan iedereen die dit leest en mee gaat doen aan de GAAK2021: “Houd je vakkennis op peil en neem rustig de tijd om de kennistest te maken.”

BEN JIJ DE VOLGENDE WINNAAR? MELD JE AAN 42

UA022021

NIEUWS

NHG-Standaard Anticonceptie gewijzigd

Honing bij inslikken knoopcelbatterij

In de NHG-Standaard Anticonceptie is de pil met norgesti-

Knoopcelbatterijen zijn in veel huishoudens aanwezig voor

maat 250 microg/ethinylestradiol 35 microg als tweede-

gebruik in bijvoorbeeld speelgoed of afstandsbedieningen.

keusmiddel binnen de orale combinatiepreparaten

Helaas slikken kinderen deze batterijen nogal eens in. Linke

toegevoegd. Deze pil werd bij de laatste herziening van de

boel. Ze geven namelijk stroom af en lekken een bijtend zuur

standaard door de werkgroep aanbevolen als tweedekeuspil,

dat al binnen een uur een gat in de slokdarm brandt, met alle

maar was niet langer verkrijgbaar. Inmiddels is de pil weer

gevolgen van dien.

op de markt. Jonge kinderen kunnen ernstig gehandicapt raken of zelfs Andere tweedekeuspillen zijn: pil met levonorgestrel

overlijden. Het herkennen van klachten, röntgenonderzoek

150 microg/ethinylestradiol 20 microg en de pil met

en zo snel mogelijk (operatief) verwijderen is van levens-

gestodeen 75 microg/ethinylestradiol 20 microg.

belang. In de tussentijd kan het helpen om frequent een

De anticonceptiepil van eerste keus blijft de pil met

lepel honing* toe te dienen. Honing is een zwak zuur en

levonorgestrel 150 microg/ethinylestradiol 30 microg.

helpt zo de schade in het lichaam te beperken. Maar dit

Deze pil heeft het meest gunstige profiel voor wat betreft

mag nooit leiden tot uitstel van de operatie.

effectiviteit, veiligheid en bijwerkingen. (Bron: nhg.org)

Een Europese richtlijn – opgesteld door een onderzoeksgroep onder leiding van kinderarts Lissy de Ridder van

In UA4 (augustus) gaan we in op alle anticonceptiemogelijkheden voor vrouwen én mannen.

het Erasmus MC - moet leiden tot vroege herkenning en preventief handelen. In de richtlijn staat omschreven welke klachten kinderen krijgen die een knoopcelbatterij hebben ingeslikt, zoals braken, kwijlen, problemen met slikken, niet willen eten en kortademigheid. (Bron: amazingerasmusmc.nl)

*Let op: het RIVM adviseert om kinderen jonger dan 1 jaar geen honing te geven i.v.m. het risico op infantiel botulisme. Hoewel het risico op ernstige ziekteverschijnselen door een besmetting met de clostridium-bacterie klein is, dient een arts de risico-afweging te maken bij kinderen onder de 1 jaar die een knoopcelbatterij hebben ingeslikt. Preventie is het meest belangrijk: houd knoopcelbatterijen uit de buurt van kleine kinderen (UA redactie)

RECTIFICATIE OP HET ARTIKEL OVER DOAC'S OP PAG. 11 VAN UA1 Ondanks alle zorg die we bij UA besteden aan de artikelen, slipt er soms tóch een foutje door. Zo ook op pagina 11 van UA1. Onderaan de linkerkolom wordt bij edoxaban als gebruikelijke dosering 2 dd 60 mg aangegeven. Dat moet natuurlijk 1 dd zijn. De verlaagde dosering van 1 dd 30 mg klopt wel. Onze oprechte excuses en een hartelijk dank aan de twee oplettende apothekers die dit aan ons doorgaven.

UA022021

ZELFZORG

HUID EN MOND HOUDEN JE GEZOND Door Gonnie Petstra

Onze huid is de beschermende barrière tussen het zogenaamde binnen- en buitenmilieu van het lichaam. Dit geldt ook voor het tandvlees en het slijmvlies in onze mond. Veel mensen realiseren zich niet dat deze ook tot het buitenmilieu behoren. Het is daarom erg belangrijk om de mond vrij te houden van verkeerde bacteriën, omdat deze hun weg naar ‘binnen’ vrij gemakkelijk kunnen vinden. Een slechte mondhygiëne heeft risico’s. Wist je bijvoorbeeld dat parodontitis het risico bij hart- en vaatziekten vergroot? En andersom, dat mensen met hart- en vaatziekten vaak last hebben van tandvleesproblemen?

Dat we twee keer per dag twee minuten

ernstige gevolgen hebben.

positieve bacteriën doodt. Per dag wordt

moeten poetsen met ﬂuoridetandpasta

De bacteriën in onze mond leven van de

ongeveer een liter speeksel aangemaakt;

voor een goede mondhygiëne, is bij ieder-

voedselresten die achterblijven tussen

het spoelt voedselresten en bacteriën weg.

een bekend. Anders zal tandplak het

tanden en kiezen en spelen een belangrijke

Het speeksel in de mond houdt het milieu

glazuur van de tanden aantasten en ont-

rol bij het gezond houden van de mond.

vochtig door de stof mucine. Het slijmvlies

staan gaatjes. Maar dat is dus niet het

Lysozym is een speekselenzym dat – net

wordt hierdoor beschermd. Speeksel

enige risico. Tandvleesproblemen kunnen

als aanwezige immunoglobulinen – gram-

houdt de mond dus schoon. Het aanwezige

Levenslange verbinding tussen ‘binnen en ‘ buiten’. De basis voor onze huid en darmen wordt gelegd in de embryonale fase, en wel in de vijfde week van de zwangerschap. Het embryo is dan nog niet meer dan een klompje cellen dat uit drie lagen bestaat; entoderm (binnenste laag), mesoderm (midden) en ectoderm (buitenste laag). De buitenste laag wordt onze huid, de binnenste onze darmen. Via de mond en de anus blijft er sprake van een levenslange verbinding tussen ‘binnen’ en ‘buiten’. In de mond vinden we – net als op de huid en in onze darmen – niet alleen biljoenen bacteriën, maar ook schimmels en gisten. Samen vormen ze het microbioom: een bonte verzameling van naar schatting 200 tot 300 verschillende soorten. De meeste heel nuttig voor de barrièrefunctie en de spijsvertering. Sommige zijn echter minder gewenst omdat ze schadelijk zijn. Een gezond microbioom houdt de slechte soorten onder controle.

UA022021

spijsverteringsenzym amylase zet suikers

ontsteking betrokken. Het kaakbot is het

en koolhydraten om in makkelijker verteer-

fundament voor onze tanden. Onze tanden

bare suikermoleculen glucose en maltose.

en kiezen bestaan uit botmateriaal. Ze liggen verankerd in het kaakbot en steken

GOED OM TE WETEN Diabetes-, hart- en reumapatiënten hebben meer kans op mondproblemen door medicijngebruik, verminderde

GINGIVITIS

door onze huid heen. In een gezonde mond

Speeksel met daarin mucine, suikermole-

sluit het tandvlees – de huid in de mond –

culen, voedselresten en (melkzuur)bac-

strak om de kiezen en tanden. Bij ontsto-

teriën laten een kleverig en zuur laagje

ken tandvlees kunnen ‘pockets’ ontstaan:

achter op tanden en kiezen: tandplak. Als

diepe ruimtes tussen tand en tandvlees

ontstekingseiwitten. Die kunnen via de

dit niet regelmatig wordt verwijderd door

waar de ontsteking zich kan uitbreiden

pockets in de bloedbaan terechtkomen en

poetsen, kan het verkalken en ontstaat

naar het kaakbot. Tandvlees kan zich

samen met andere al aanwezige ontste-

tandsteen. Tandplak of tandsteen kan de

terugtrekken en dan valt de tandhals bloot.

kingseiwitten bloedklontering veroorzaken.

slijmvliezen en de huid van het tandvlees

Dan kan onder andere tot zenuwpijn leiden,

Bloedvatontstekingen en bloedklonterin-

irriteren waardoor er ontstekingen ont-

met nog diepere pockets tot gevolg.

gen kunnen na verloop van tijd leiden tot

staan: gingivitis. Je merkt dit als eerste

De ontsteking breidt zich uit en maakt

een hartinfarct of een beroerte. Gelukkig

aan het bloeden bij het poetsen of bij het

vezels en kaakbot kapot. Kaakbot dat is

heeft onderzoek aangetoond dat behan-

gebruik van ragertjes of ﬂosdraad.

verdwenen, komt niet meer terug. Tanden

deling van parodontitis ook een positieve

kunnen losser gaan zitten.

invloed heeft op het cardiovasculair risico.

Onderzoek toont aan dat mensen met

De schadelijke bacteriën die door

Gezond tandvlees bloedt niet

speekselproductie of pijnlijke gewrichten die kaakbeweging en poetsen lastig maken.

ernstige parodontitis 60% meer kans heb-

ontstoken tandvlees in de bloedbaan

PARODONTITIS

ben ook te lijden aan hart- en vaatziekten.

terechtkomen, kunnen ook bacteriële

Een ernstige vorm van gingivitis is paro-

Het idee hierachter is dat tandplakbac-

endocarditis veroorzaken. Dit is een ont-

dontitis. Ook het kaakbot is dan bij de

teriën zorgen voor extra aanmaak van

steking van de binnenbekleding van het hart en de hartkleppen.

JOUW ADVIES BIJ HALITOSE

JOUW ES ADVI

HALITOSE Bij het afbreken van voedselresten produ-

Het goed reinigen van de mond en het verwijderen van de bacteriën is essentieel. Tips die jij je klanten kunt geven om slechte adem te voorkomen of verhelpen.

ceren bacteriën zwavelgassen en die geven

› Tweemaal per dag je tanden poetsen is belangrijk voor een goede mondhygiëne. › Reinig de ruimte tussen de tanden met ﬂosdraad of ragertjes. Zo voorkom je ontstoken tandvlees en verwijder je achtergebleven voedselresten. › Gebruik een tongschraper om de tong te reinigen. › Drink voldoende water. Dit voorkomt een gebrek aan speeksel en de bijbehorende vieze mondgeur. › Drink geen kofﬁe maar water. › Eet veel groente en fruit. Dat zit vol water. Bovendien zetten de zuren in fruit de speekselklieren aan tot het vormen van speeksel. Ook het kauwen op suikervrije kauwgom stimuleert de aanmaak van speeksel. › Gebruik geen mondspoeling met alcohol, sodiumlaurylsulfaat (SLS) of menthol. › Goed om je van bewust te zijn bij medicijnuitgifte: er zijn heel veel medicijnen die een droge mond kunnen veroorzaken. Van ACE-remmers en antidepressiva tot diuretica, NSAID’s en PPI’s. Veel van die medicijnen worden ook bij hart- en vaatziekten voorgeschreven.

meer kans op het achterblijven van deze

een nare geur. Bij slechte mondhygiëne of een verminderde speekselproductie is er bacteriën en is er vaak sprake van halitose ofwel slecht ruikende adem. Mondwaters met alcohol zijn geen goede oplossing tegen halitose, want deze drogen bij regelmatig gebruik de mond verder uit. Een goede zelfzorgoplossing voor extra mondhygiëne en het afbreken van de geur is een product op basis van chloorhexidinedigluconaat. Dit kan een tijdelijk bruine verkleuring van tanden, vullingen, prothesen en tong veroorzaken. De tanden poetsen voor gebruik kan dit voorkomen. Wanneer mensen bij gebruik last hebben van uitdroging, zwelling of pijn in de mond, kun je adviseren de oplossing te verdunnen met eenzelfde hoeveelheid water. <

UA022021

Vacature Apothekersassistent(e) 32-40 uur

Op zoek naar afwisseling en uitdaging in je werk als apothekersassistent in openbare, poliklinische en of ziekenhuisapotheken in jouw regio? We bieden je • Uitstekend, vast salaris; • Leaseauto die je ook privé mag rijden of reiskostenvergoeding; • Vele trainingen en verschillende (HBO-) opleidingen; • Je eigen teammanager, die zelf ook werkzaam is als apothekersassistent; • Een hecht team van collega’s.

Join us! Ben je enthousiast geworden? Solliciteer dan via werkenbij@pharmalead.nl. Wil je eerst meer weten? Carolien of Jonne bereikbaar op tel. 035 - 543 02 34 informeren je graag!

VERZORGING BRANCHE

HUID HONGER Elk jaar kent zijn eigen nieuwe taalvondsten. Ze ontstaan vanuit humor, vanuit verontwaardiging of eenvoudigweg vanuit grenzeloze fantasie. En heel soms ontstaan ze vanuit wanhoop. De eerste keer dat ik het woord huidhonger zag, liep een koude rilling over mijn rug. Alsof je armen en benen bestaan uit een legertje happende mondjes met kindergebitjes die zich moeten voeden met de huid van anderen, die zich op hun beurt weer tegoed doen aan jouw epitheelcellen. Dat Netﬂix hier nog geen horrorserie van heeft uitgebracht, is verbazingwekkend. Het script kan jarenlang mee, want Karin Bloemen zong het al: “De huid is het grootste orgaan van de mens, dus ik heb een gigantisch orgaan.”

De huid is sowieso een obsessie geworden.

schouder, of veiligheid biedt in een innige

We wassen hem met ordinaire zeep,

omhelzing. Dat we hier zo naar konden

smeren hem in met beloftevolle zalven die

hongeren, waren we vergeten.

worden aangeprezen met onnavolgbare

De vanzelfsprekendheid van een handdruk

werkingsmechanismen, trekken hem strak

is verdwenen, en een boks of een elleboog-

met botox of rekken hem op in operatie-

ritueel zijn maar een treurige vervanging.

kamers, mishandelen hem in de volle zon

Ik vraag me inmiddels af of de vanzelf-

of kleuren hem oranje met melanotan,

sprekendheid van het lichamelijk contact

camouﬂeren hem of tekenen hem vol

weer helemaal terugkomt. De boodschap

met inkt, doorboren hem op allerlei

van afgelopen jaar was zelfs dat zelf-

plekken, kleuren hem met oogschaduw

aanraking een no-go area was, want via

en lippenstift, scheren, waxen, harsen

je vingertoppen zouden ongewenste

en scrubben hem, en we behandelen hem

organismen in mond, neus of oog terecht

met medicinale producten als hij niet

kunnen komen. De ene obsessie heeft

mooi en egaal is. Het is het stillen van

plaatsgemaakt voor de andere. Zo bezien is

een honger waarvan de huid zelf niet

huidhonger dus nog niet zo’n gek woord.

wist dat hij hem had.

Geen trek. Honger! En op het perspectief

Feit: de huid is onze buitenste bescherm-

dat die honger weer gestild kan worden,

laag. Een kwetsbare bescherming, hebben

heeft iedereen recht. Eet smakelijk!

we geleerd. Maar ook de onzichtbare ingang naar je binnenste, waar je anderen

Ruud Coolen van Brakel,

wil toelaten uit vertrouwen en liefde. Dan is

directeur

het niet ‘je huid duur verkopen’, en niet ter

Instituut Verantwoord Medicijngebruik

ongevraagde aansporing ‘dicht op de huid zitten’, nee juist het tegendeel. Dan is het jouw instrument dat met lippen en vingers bespeeld mag worden door wie je na staat. Dat gloeit of rilt van opwinding en verlangen, blij tintelt bij een eenvoudige aanraking, troost vindt in een hand op een

UA022021

BIJWERKING BELICHT dermatitis) op tea tree olie zijn mogelijk te wijten aan de verschillende oxidatieproducten die worden gevormd door blootstelling van de olie aan licht en/of lucht. Om de kans op bijwerkingen zo klein mogelijk te houden, wordt geadviseerd om inslikken te vermijden, uitwendig alleen verdunde olie aan te brengen en olie te gebruiken die correct is bewaard. Het beste is om tea tree olie te bewaren in de originele verpakking op een donkere en droge plek.

MELDINGEN Lareb ontving meldingen van (allergische)

In de rubriek Bijwerking Belicht bespreekt Bijwerkingencentrum Lareb in elk nummer van UA een bijwerking. Dit keer:

huidreacties na uitwendig/lokaal gebruik

OVERGEVOELIGHEID

de behandeling van schimmelinfecties van

BIJ TEA TREE OLIE

van tea tree olie. Het ging daarbij om een brandwondenpleister met tea tree olie en om de toepassing van oliedruppels voor de huid en voor kalknagels. De gemelde klachten waren divers: roodheid, eczeem, acne, jeuk, pijn en vochtblaasjes. Omdat de huid gevoelig kan reageren op onverdunde tea tree olie kan het helpen om van tevoren eerst een kleine huidtest te doen. Bijvoorbeeld door een paar druppels

TEA TREE OLIE

heidsreacties zijn vaak een gevolg van het

een paar uur op de rug van de hand te laten

Tea tree olie is een etherische (essentiële)

gebruik van een (te) hoge concentratie van

inwerken. Dat geeft een indicatie over hoe

olie die wordt gewonnen uit de bladeren en

de tea tree olie. Het gebruik van lagere

gevoelig de huid is voor de olie.

jonge twijgen van de theeboom (Melaleuca

concentraties kan irritaties meestal

alternifolia). De olie is vrij verkrijgbaar bij

voorkomen. De olie is niet getest op irritatie

Gerda Weits, farmakundige, werkzaam

de drogist, apotheek en in webshops.

en sensibilisatie bij doseringen van meer

bij Bijwerkingencentrum Lareb

Tea tree olie heeft heel wat verschillende

dan 1%.

toepassingsmogelijkheden. Het wordt gebruikt om bacteriën, virussen,

ALLERGIE

schimmels en luizen te doden en om

Er zijn ook mensen die allergisch zijn voor

ontstekingen te remmen. Zo wordt het

tea tree olie. Allergische reacties (contact-

bijvoorbeeld gebruikt om kalknagels en hoofdluis te behandelen.

Bronnen 1. Carson CF, Hammer KA, Riley TV. Melaleuca alternifolia (Tea Tree) oil: a review of antimicrobial and other medicinal properties. Clin Microbiol Rev. 2006;19(1): 50-62. 2. Tea tree toepassingen. https://stichtingaromatherapie.nl/aromatherapie/ess

OVERGEVOELIGHEIDSREACTIES EN IRRITATIES Hoewel tea tree olie een veilig middel is, kan het wel overgevoeligheidsreacties ver-

entiele-olien/tea-tree-olie/tea-tree-toepassingen/. 3. Hammer KA, Carson CF, Riley TV, Nielsen JB. A review of the toxicity of Melaleuca alternifolia (tea tree) oil. Food Chem Toxicol. 2006;44(5):616-25. 4. Rutherford T, Nixon R, Tam M, Tate B. Allergy to tea tree oil: retrospective review of 41 cases with positive

oorzaken. Dat kan zich uiten als netelroos,

patch tests over 4.5 years. Australas J Dermatol.

blaasjes of oedeem. Deze overgevoelig-

2007;48(2):83-7.

UA022021

WINACTIE! Maak kans op een Sudocrem-pakket! Dit is jouw kans om Sudocrem te testen. Deel jouw kennis over Sudocrem met ons en maak kans op een van de tien pakketten die wij namens Teva mogen verloten. Beantwoord onderstaande vragen voor 1 juni a.s. op https://www.ua.nl/nieuws/winacties. Succes! Vragen Hoe pakt Sudocrem de oorzaak van luieruitslag aan? Sudocrem bevat geen parfum. Welk ingrediënt zorgt dan wel voor de aangename geur? Hoe komt het dat de oudere huid kwetsbaarder is dan de huid van jongere mensen?

INFORMATIE Colofon

Auteurs nummer 2: Margo Briejer (Optima Farma)

Waarom UA?

UA – Uitsluitend voor apothekersassistenten – is een onafhankelijk multimediaal vakblad speciaal voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers. UA geeft branche-informatie, praktijktips, scholings- en trainingsnieuws en relevante productbeschrijvingen. UA belicht trends en laat mensen uit het vak aan het woord over hun aanpak en ervaringen. UA wordt gerealiseerd door een keur aan specialisten, journalisten en andere deskundigen.

Ruud Coolen van Brakel (IVM) Marieke Ettema (Mooi door Marieke) Trudy van Geffen (Optima Farma) Winifred Hazelhoff Roelfzema

Marjam Overmars Gonnie Petstra Marie José ten Velde & Gerben Hoogsteen (NVF)

Karien Vissers Michelle Vrij (Nutrimedia)

Adviseurs:

Eindredactie: Margot van Gils

Redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van de onder auteursnaam opgenomen artikelen en van de advertenties.

mag zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd, opgeslagen in een documentatiesysteem

Vlotbrugweg 1b

Cover:

1332 AE Almere

Fotograﬁe: Marco ter Beek

van achtergrondinformatie en

Visagie: Kaat Bilgin

088-44 55 930

elektronische, noch met mechanische methoden, door fotokopie, opname of anderszins.

makkelijk leesbare vorm te voorzien

ISSN 2211-0941

info@ua.nl www.ua.nl

over de producten in de apotheek,

Abonnementen (alleen binnen Nederland): 6x per jaar gratis 1 exemplaar per

met als uiteindelijk resultaat: beter

Uitgever en coördinator:

apotheek.

gebruik van de producten, hogere

Gonnie Petstra

Thuisontvangst via collectief

klanttevredenheid en een verbeterde

abonnement: per 20 assistenten Media adviseur:

per kalenderjaar € 55,00 (incl. btw).

Elisabeth Lopes Escudeiro

Privéabonnement: € 19,50 per

Voorts wordt de kwaliteit van het

thekersassistent verhoogd door het

vindt geen verrekening plaats.

of openbaar gemaakt, noch met

H&B Multimedia B.V.

verkoopadviesgesprek van de apo-

Bij opzegging binnen het kalenderjaar

Geen enkel onderdeel van deze uitgave

de apothekersassistenten in een

therapietrouw.

31 december van het lopende jaar.

Gerda Weits (Lareb)

Monique Versleijen (docent FPZ)

Uitgeverij:

ze klanten beter kunnen adviseren

kalenderjaar. Opzeggen mogelijk tot

Suzan Tuinier (Nutrimedia)

Het vakblad heeft als doelstelling

praktische feitjes en weetjes, zodat

tijdstip ingaan. Facturatie per volledig

Berna Lakerveld

Annette Leijen (apotheker),

UA, hét vakblad voor apothekersassistenten.

Abonnementen kunnen op elk gewenst

Vormgeving:

kalenderjaar (incl. btw).

www.designworkscreative.nl Een online account is gratis en geeft

geven van zowel achtergrond- en

toegang tot meer actualiteiten en

productinformatie als handige tips.

informatie.

Ook uw vacature of advertentie plaatsen? Onze Media adviseur Elisabeth Lopes Escudeiro spreekt graag de advertentie- en andere zakelijke mogelijkheden met u door.

088-44 55 931

elisabeth@hbmultimedia.nl

In het volgende nummer onder meer: › Medicijnen in het verkeer

Advertenties voor UR-geneesmiddelen zijn ook mogelijk. Apothekersassisten-

› Pre- en probiotica

ten behoren namelijk tot de

› Infectieziekten

in de Geneesmiddelenwet. Zie hiervoor

beroepsbeoefenaren zoals gedeﬁnieerd

Hoofdstuk 9 Geneesmiddelenwet.

Disclaimer. De meningen die in deze uitgave

Desalniettemin zijn onvolkomenheden niet altijd

informatie, noch voor enige schade en/of letsel

producten. De lezer wordt aanbevolen om

worden geuit, zijn die van de geïnterviewden of

te vermijden, mede door de snelle ontwikke-

aan personen en/of goederen uit hoofde van

de besproken diagnoses, behandelingen en

geraadpleegde bronnen en niet noodzakelijker-

lingen in de medische wereld. De redacteuren

productaansprakelijkheid, onjuiste of onvolledige

productaanwijzingen altijd te controleren in het

wijs die van de uitgever. De inhoud van deze

en uitgever aanvaarden geen enkele aan-

informatie of ontstaan door het toepassen van

licht van de nieuwste publicaties. Personen op

uitgave is met grote zorg samengesteld.

sprakelijkheid voor de juistheid van de

de in deze uitgave genoemde methoden of

foto’s komen niet per se in de artikelen voor.

UA022021

UA-ONLINE

NU ONLINE OP UA.NL Wil je nog verder lezen? Je vindt nog veel meer informatie, video’s en verslagen op onze UA-website! Vanwege wetgeving zijn veel artikelen achter de inlog geplaatst. Maak – als je dat nog niet hebt – gerust een gratis online account aan. Dan kun je ook alle online artikelen lezen, waaronder onderstaande.

SCHRIJF JE IN EN DOE MEE AAN DE GAAK2021

Huidaandoeningen en covid-19

De inschrijvingen voor de Grote Apothekers Assistenten Kennistest 2021 zijn gestart! Meld je online aan om je kennis te toetsen en misschien win jij dit jaar de titel en het mooie prijzenpakket.

In november 2020 hield Huid Nederland een webinar over de relatie tussen covid-19, immuunaandoeningen, medicatie en de psychische gevolgen van deze combinatie.

Effecten tegelijk gebruiken medicijnen en supplementen

Dermatoloog Hok Bing Thio en psychodermatoloog Patrick Kemperman gaven veel informatie aan patiënten en professionals. Jij kunt het verslag van dit webinar – geschreven door Karin Veldman – teruglezen op UA.nl. Huid Nederland maakt zich sterk voor alle mensen met een

Het gebruik van medicijnen kan leiden tot vitaminenen mineralentekorten en voedingssupplementen kunnen de werking van sommige medicijnen beïnvloeden.

huid- of haaraandoening. Kijk eens op https://huidnederland.com/ wat zij voor jou of jouw cliënten kunnen doen!

De NPN heeft in samenwerking met Universiteit Maastricht informatiebladen voor zorgprofessionals ontwikkeld. Je vindt een handig overzicht om te downloaden op www.ua.nl/nieuws

UA022021

UA 2 2021

Articles inside

Nu online op UA.nl

Huid en mond houden je gezond

Huidhonger

Nieuws

Elles van Groningen

GAAK2021

Optima Farma

Mooi door Marieke

Optima Farma nieuws

Baliepraat

Behandeling van uitgezaaid melanoom

Van de redactie

Decubitus voorkomen en behandelen

Complicaties bij tatoeages

Op goede voet

Een sterk immuun systeem: hoe doe je dat?

Huidkanker wees er op tijd bij

Kruidenpreparaten bij wondheling

Appviseren