06
KNALFESTIVAL
CURATOR JAN VAN DER STOCK STELT ‘VERBEELDING VAN HET UNIVERSUM’ VOOR
“Ook voor het verhaal van de kosmos geldt: minder is meer” Niets minder dan de kosmos is het onderwerp van de cultuurhistorische tentoonstelling Verbeelding van het universum in Museum M (Leuven). Drie jaar werkte professor Jan Van der Stock samen met zijn team Illuminare – Studiecentrum voor middeleeuwse en renaissancekunst van de KU Leuven aan de realisatie. “Elk stuk dat we tonen, is een heel verhaal op zich.” Tekst: Dirk Remmerie – Foto: Thomas De Boever
Denk eraan omhoog te kijken, naar de sterren, en niet naar beneden, naar je tenen. Probeer om wat je ziet te begrijpen en sta verwonderd over het bestaan van het universum. Wees nieuwsgierig. Het (vrij vertaalde) citaat is van de wereldvermaarde kosmoloog Stephen Hawking (1942-2018) en verwelkomt je in de Verbeelding van het universum. De prestigieuze tentoonstelling maakt deel uit van KNAL! Stadsfestival van de Big Bang in Leuven – een eerbetoon aan priester-professor Georges Lemaître (1894-1966), de grondlegger van de oerknaltheorie (1931). De negentigste verjaardag van zijn omschrijving van het uitdijende heelal – die intussen bekendstaat als de Big Bang-theorie (destijds een spotnaam, overigens) – staat centraal in een artistiek-wetenschappelijk festival rond het ontstaan van de kosmos. Het snijvlak van wetenschap en kunst loopt dan ook als een rode draad door Verbeelding van het universum, de op-
zienbarende tentoonstelling die loopt in Museum M en gecureerd werd door professor Jan Van der Stock. “Uitgangspunt is de eeuwige verwondering, de ervaring die iedereen die opkijkt naar de sterren wel eens heeft: waar ben ik? Wat is dit allemaal?” Hoe vertel je in hemelsnaam het verhaal van een zo onmetelijk onderwerp als het universum in enkele museumzalen? Jan Van der Stock: “Het adagium ‘minder is meer’ bewijst voor Verbeelding van het universum nog maar eens zijn waarde. Omdat de voorstelling van het heelal onmogelijk te vatten is vanuit alle invalshoeken en culturen, hebben we ons geconcentreerd op de westerse traditie. In de praktijk komt het erop neer dat ik een groot blad papier voor me leg en er met een stift een paar krachtlijnen op uitteken. De vraag die me dan – en gedurende het hele proces dat erop volgt – bezighoudt: hoe moet je iets zo complex als de verbeelding van het universum op een redelijk behapbare
manier voorstellen zodat elke geïnteresseerde het begrijpt, zonder simplistisch te worden? Eigenlijk moet je komen tot een concept waarvan de bezoeker niet merkt dat er een concept achter zit. Er moet een soort vanzelfsprekendheid uitstralen die mensen doet zeggen: ‘Maar natuurlijk…’ Terwijl je als curator weet dat het zo ‘natuurlijk’ niet is, dat je de Verbeelding van het universum op tientallen verschillende manieren kunt aanpakken.”
“Een concept uitwerken waarvan de bezoeker niet merkt dat er een concept achter zit: dat is het doel”
© Museum M
HetAccent-November2021-v9.indd 6
“Ook al lijstten mijn medewerkers, collega’s en ik in het begin wel duizend stukken op die niet zouden misstaan op de tentoonstelling, toch was het doel om nooit meer dan honderd catalogusnummers over te houden. Bij de keuze van de stukken komt het erop aan om het wenselijke op het haalbare af te stemmen. Sommige stukken zijn onhaalbaar, andere komen onverwacht toch binnen handbereik. Van bij het begin werk ik met een powerpoint
waarop alle beelden staan. Mocht je mijn lijst van drie jaar geleden naast de uiteindelijke tentoonstelling leggen, zou je merken dat je heel flexibel moet zijn in de realisatie. Een expo groeit. Ik sta er ’s morgens mee op en ga er ’s avonds mee slapen. Dag en nacht ben ik bezig om het te verfijnen.” Wat maakt dat het soms niet haalbaar is om een object tot in de tentoonstellingszaal te krijgen? “Dat is in eerste instantie technisch. Als een conservator of restaurateur zegt dat iets niet kan reizen, dan is dat zo. Daar ga ik nooit over discussiëren. Wij gaan niet bijdragen tot het vernietigen van het patrimonium. Dat is een belangrijke stelregel. Een tweede beperking is van financiële aard. Ik had graag een aantal stukken uit de Verenigde Staten laten overkomen, maar in volle coronatijd voelde ik dat dat moeilijk zou worden en ook een financiele aderlating zou betekenen. Voor die voorwerpen hebben we alternatieven gevonden die even goed zijn om het verhaal te vertellen. Maar vaak is het ook een kwestie van frak uit en knokken als blijkt dat het geen sinecure is om een cruciaal werk te laten overkomen.”
17/11/2021 07:45
