Paradox Jaarverslag 2021
1.1 ACTIVITEITEN 2021
Na 2020 was 2021 het tweede door corona lockdowns – in verschillende gedaantes – geplaagde jaar voor de samenleving en de cultuursector in het bijzonder. De toegangsregels voor podia voor visuele kunsten werden - al dan niet terecht - gelijkgesteld met die voor de horeca en het nachtleven. De impact was enorm.
Paradox is, zoals bekend, geen podium maar producent van projecten die een podium nodig hebben. Voor zover die online plaatsvinden, geen (of slechts een beperkt) probleem in deze tijd, voor tentoonstellingen lag dat geheel anders. Producties die ergens al stonden (BITTER Chocolate Stories in het Schokoladenmuseum in Keulen) waren meer dicht dan open en bleven, inclusief de audiovisuele apparatuur, eindeloos staan. Een nieuwe (kleine) variant van BITTER voor De Fundatie in Zwolle haalde door een vaste, niet verplaatsbare einddatum, slechts de helft van het aantal vertoningsdagen. Maar zondermeer de meeste impact hadden de beperkingen voor onze grote nieuwe productie voor 2021, NOWHERE – Imagining The Global City de experimentele oeuvreinterpretatie van het werk van fotograaf Frank van der Salm. Voor deze productie werd samengewerkt met een AI-wetenschapper van de Universiteit van Amsterdam, data-ontwerpers, een componist en een tentoonstellingsontwerper die in samenwerking met de curator/producent (Bas Vroege) en de kunstenaar Frank van der Salm De première van NOWHERE stond gepland voor februari bij het Nederlands Fotomuseum, het gelijknamige boek – een bijna vuistdik boek gemaakt door sterontwerper Irma Boom – rolde van de pers in december om gelijktijdige lancering mogelijk te maken, publicitair en financieel de meest effectieve methode. Maar toen in maart - midden in een nieuwe lockdown – er nog steeds geen zekerheid kon worden gegeven m.b.t. de openingsdatum was het, mede door de gemaakte afspraken met Hartmann Books de Duitse co-producent, niet langer houdbaar de release van het boek verder uit te stellen. Het leidde tot een eerste golf van (uitermate positieve) publiciteit, van Financieel Dagblad, Volkskrant tot The Guardian, die helaas niet bij kon dragen aan het bezoek. Dat laatste zou uiteindelijk niet eerder mogelijk blijken dan de tweede week van juli, gelijktijdig met de Art Rotterdam. Ook de tentoonstelling werd uitgebreid (en uitermate positief) gerecenseerd in de media. Het eindejaarsoverzicht van beste tentoonstellingen van NRC riep NOWHERE uit tot beste fotografietentoonstelling van 2021.
Op dat moment stond de hi-tech, (deels) door artificial intelligence gestuurde tentoonstelling in de grote zaal van het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam waar deze t/m september zou worden vergezeld door Now You See Me Moria De laatste tentoonstelling, gemaakt door NFm curator Aya Musa en Noemí, de dame achter het collectief achter Now You See Me Moria was gebaseerd op het gelijknamige Action Book resp de (losbladige) Action Kit die door Paradox met hen (pro deo) werden gerealiseerd Now You See Me Moria was/is een aanklacht tegen het vigerende vluchtelingen- en migratiebeleid dat o.a. leidde tot de mensonterende omstandigheden in kamp Moria op Lesbos. Het boek op tabloidformaat brengt 446 posters samen die Europese vormgevers uploadden naar de site van het collectief, gebruik makend van beelden, gemaakt door vluchtelingen in het kamp, die eerder door Noemí op een Instagram account waren gepubliceerd. De ontwikkeling van het project kwam voort uit de langdurige samenwerking met de Master in Film and Photographic Studies van de Universiteit Leiden. Het boek en de kit leidden internationaal tot vele tientallen acties en tentoonstellingen, in de publieke ruimte zowel als bij museale instellingen. Uniek was dat in Nederland zowel Foam, het Stedelijk Museum en het Nederlands Fotomuseum het werk/ de call to action allemaal lieten zien, deels overlappend in tijd en er een gezamenlijk persbericht aan wijdden. Een unicum in museumland dit betoon van solidariteit aan een zaak waar exclusiviteit van inhoud en kunstenaars doorgaans de norm is. La Casa Encendida uit Madrid maakte samen met de universiteit van Barcelona een educatief pakket dat door scholen in Europa wordt afgenomen (en verder vertaald)
Onder de titel De collectie belicht door ….Artificial Intelligence maakte Paradox flankerende tentoonstelling, opgesteld in de bovenruimte van het museum. Deze wordt doorgaans gebruikt voor presentaties die een persoonlijke keuze van een kunstenaar, fotograaf, curator, schrijver, etc van de collectie van het museum belichamen In dit geval was de keuze aan het voor NOWHERE ontwikkelde algoritme, een verwijzing naar de keuzes waar we maatschappelijk maar zeker ook in de erfgoedsfeer en de musea in toenemende mate mee te maken hebben en krijgen. De collectie belicht door ….Artificial Intelligence werd door het museum inmiddels tweemaal verlengd (tot mei 2022).
Het moet anders uit 2018 van Hans van der Meer, over de (noodzakelijke) verduurzaming van de veehouderij in Nederland werd onder zijn Engelse titel Time to Change opgepakt door het PhotoIreland, een toonaangevend festival in Dublin in juli/augustus. PhotoIreland plaatste billboard met koeien op straat die middels een QR-code verwezen naar een voor hen gemaakte online vertelling. De films die daarvan deel uitmaakten waren samengebracht in Rathfarnham Castle, de hoofdlocatie van het festival in een tentoonstelling van het project.
Wat andere (bestaande) online producties betreft: 2021 was een treurig jaar door het definitief van het internet verdwijnen van met Flash-technologie gemaakte websites van 2001 tot 2010. Onder deze producties >Play (2001), Go No Go (2003), Why Mister, Why? (2004) en The Last Days of Shishmaref (2008) gemaakt rond projecten van resp. Carel van Hees, Ad van Denderen, Geert van Kesteren en Dana Lixenberg. Gezamenlijk
waren deze sites, door hun auteurs zowel als de onderwerpen (resp. multi-culturaliteit, migratie, oorlog (Irak), global warming, jaarlijks nog altijd goed voor zo’n 90.000 unieke bezoekers. Daarnaast waren ze exponenten van een belangrijke pioniersfase van (multimediale) digital storytelling, de eigentijdse opvolger van de picture story waarmee de documentaire fotografie vele decennialang bijna synoniem was. Dat de betekenis van dit digitale erfgoed door de Nederlandse fotografie- en mediamusea nog altijd niet wordt erkend (en daarmee verzameld resp. geconserveerd) is onbegrijpelijk en gezien hun missie onaanvaardbaar.
In getalsmatige zin (publieksbereik) werd het verlies ruimschoots goedgemaakt door het voortdurende online succes van 9 Days – From My Window in Aleppo, de prijswinnende korte film van de Syrische fotograaf Issa Touma uit 2015. De teller van het aantal views op het YouTube kanaal van distributeur Journeyman staat inmiddels op 13 miljoen.
1.2 TOELICHTING FINANCIËN 2021 - BESTUUR EN RAAD VAN COMMISSARISSEN
Waar de oorspronkelijke begroting voor 2021 nog uitging van een neutraal resultaat werd na het eerste kwartaal, als gevolg van de voortdurende covid-beperkingen, rekening gehouden met een (beperkt) verlies van €10.000€15.000. Het resultaat van -/- €14.466 is daarmee in overeenstemming Een bedrag van €5.026 (terug te vinden onder ‘Diverse baten en lasten’ in 3. Categoriale exploitatierekening 2021) dat daar onderdeel van uitmaakt, houdt verband met bijstellingen in waarderingen en afloop van BTW-suppleties, gemaakt bij de overgang naar een nieuwe (online) boekhoudomgeving. Het verlies gaat ten laste van de continuïteitsreserve die daarmee daalt naar €66.791 hetgeen naar inzicht van FAAS accountants nog ruimschoots boven de huidige ondergrens van €50.000 ligt.
De totale exploitatierekening lag nagenoeg op het niveau van 2020 en was daarmee bijna twee ton hoger dan de begroting. Dat laatste houdt verband met het - tot op zekere hoogte - onvoorspelbare moment waarop middelen voor projecten vrijkomen van subsidiënten en sponsors. De post ‘overige inkomsten’ in de exploitatierekening bevat voor 2021 voor een klein deel middelen voor het in 2021 opgeleverde project NOWHERE en voor een voor een groter deel voor Houses of Darkness waaraan in 2021 wel al werd gewerkt maar dat pas medio 2022 zal worden opgeleverd. De vertaling daarvan in eindejaarsreserveringen is te vinden onder ‘Mutatie onderhanden werk’ voor een bedrag van €123.697 Bij aanvang boekjaar was dat €158.181 waardoor per saldo €34.484 meegaat naar de begroting van 2022.
Hartverwarmend was de publieksreactie op de crowdfunding actie voor het project Now You See Me Moria via het platform Voordekunst. Met €21.592 werd de noodzakelijke dekking voor de productie ruimschoots gehaald en ook na die tijd werden veel boeken resp. tentoonstellingskits verkocht voor het standaardbedrag (incl verzendkosten) dat van toepassing was op alle landen in de EU waar de politieke oproep van het project op gericht was. De totale inkomsten kwamen daarmee op €38.550, de lasten eindigden op €33.592. Paradox rekende geen (overhead)kosten voor het project, medewerkers en andere professionals verleenden pro deo hun diensten. Een bedrag van €6.000 kon (voorlopig) worden overgemaakt aan vluchtelingen in het kamp.
NOWHERE was een groot en experimenteel project. De totale kosten beliepen €513.662 (€455.596 excl. overhead). Een aanzienlijk deel daarvan is in de jaarrekening 2021 terug te vinden maar (om de eerdergenoemde redenen) niet compleet. Het project werd mogelijk gemaakt met steun van resp. het Fonds Creatieve Industrie, het Mondriaan Fonds, Fonds 21, het Prins Bernhard Cultuurfonds, Zabawas en het Jaap Harten Fonds.
In 2021 werden de eerste bijdragen ontvangen voor projecten in 2022 op de rol staan: Hunkerbunker in Lockdown met filmmaker/fotograaf Carel van Hees over de covid-periode en voor Houses of Darkness, het project met drie WO2 herdenkingscentra (Westerbork, Bergen-Belsen, Falstad). Het laatste project wordt mede gesteund door het Creative Europe programma van de Europese Unie.
Door het sinds 2019 blijvend wegvallen van de meerjarensteun van het Mondriaan Fonds - dat producentschap niet langer wenst te ondersteunen (uitsluitend kunstpodia met vaste eigen vertoningsplek) - staat de bestaanszekerheid van Paradox onder druk. Onverwachte bijdragen daargelaten zal de stichting uitsluitend op projectbijdragen moeten zien te overleven. Daarmee wordt het feitelijk onmogelijk te investeren in de ontwikkeling van projecten en is ook het internationaal laten reizen van producties vrijwel uit den boze. Maar dat niet alleen, het maakt opvolging van de huidige directie complex en vraagt om het verder naar beneden brengen van de vaste kosten waarmee in 2020 al een begin werd gemaakt.
In personele zin gingen de totale beheerlasten voor management van €70.447 (2020) terug naar €23.445 en daalden de huisvestingskosten van €23.017 (2020) naar € 17.729. Het laatste is voornamelijk te danken aan het opheffen van de externe opslag. De door huisbaas GB Edam verleende covid-korting van 50% op de huur - die ook voor (een deel van 2022) zal worden gecontinueerd – is geboekt als sponsoring. De bureaukosten werden –
mede door ingrepen uit 2020 – teruggebracht van €48.777 naar €35.110. De totale beheerlasten voor 2021 kwamen daarmee op €58.535 (was €119.224 in 2020). In het laatste bedrag zat evenwel een bedrag van €34.840 verwerkt als sponsoring in natura door de directeur/bestuurder.
De activiteitslasten voor 2021 lagen met €401.660 beduidend hoger dan in 2020 (€93.613). Het opschuiven in de tijd van NOWHERE naar oplevering in 2021, na de stilstand a.g.v. de eerste lockdown in 2020, is daarvoor in belangrijke mate verantwoordelijk Het overall (negatieve) resultaat van €14.466 is ten laste gebracht van de continuïteitsreserve.
Edam, 11 april 2022
Namens het Bestuur:
Agnes Wijers, voorzitter
Namens de Raad van Commissarissen:
Jeroen den Uyl, voorzitter
Bas Vroege, penningmeester
Rob van der Laarse, secretaris
Pascal van Ham, lid
Jeroen den Uyl, lid
2. VERMOGENSOPSTELLING PER 31 DECEMBER 2021 (na toevoeging overschot aan reserves)
3. CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING 2021
Beheerlasten
4.1 WAARDERINGSGRONDSLAGEN
Algemeen
De jaarrekening is gebaseerd op de Richtlijn uit het Handboek verantwoording cultuursubsidies instellingen.
Alle bedragen zijn in gehele euro's.
Waarderingsgrondslagen voor de vermogensopstelling
Materiële vaste activa
De materiële vaste activa zijn gewaardeerd op verkrijgingsprijs verminderd met lineaire afschrijvingen welke zijn gebaseerd op de geschatte economische levensduur en rekening houdend met eventuele restwaarden.
Onderhanden werken
Onderhanden werken is het verschil tussen de reeds gerealiseerde opbrengsten minus de kosten uit hoofde van een project. De kosten worden uitsluitend verantwoord indien er zekerheid bestaat omtrent de dekking.
Vorderingen
Vorderingen worden gewaardeerd op nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaarheid.
Liquide middelen en kortlopende schulden
Liquide middelen en kortlopende schulden worden gewaardeerd tegen nominale waarde.
Schulden
Schulden worden gewaardeerd op nominale waarde tenzij anders is bepaald.
Grondslagen voor resultaatbepaling
Ten aanzien van de posten begrepen in het resultaat geldt dat baten slechts zijn genomen indien en voor zover deze in het boekjaar zijn verwezenlijkt en dat met lasten is rekening gehouden die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar.
De toerekening van de uitvoeringskosten naar de hoofdactiviteiten geschiedt op basis van een schatting van de urenbesteding per medewerker per project, gecorrigeerd voor magazijnruimte en/of kapitaalsbeslag.
4.2 TOELICHTING OP DE AFZONDERLIJKE POSTEN VAN DE VERMOGENSOPSTELLING
Materiële vaste activa
De mutaties in 2021 van de vaste activa worden als volgt weergegeven:
per 1 januari
Mutaties n.a.v. inventarisatie
Desinvestering aanschaf waarde
Desinvestering afschrijving
Mutaties regulier
Bij: investering
Continuïteitsreserve
boekjaar
Op basis van de huidige inschatting is er een dekking tussen € 50.000 en € 100.000 noodzakelijk om te voorzien in een verantwoorde afwikkeling van de stichting in geval van wegvallende opbrengsten.
Dit is gebaseerd op de algemene lasten van 1 jaar. Vooralsnog worden alle overschotten gereserveerd tot dit niveau is bereikt.
Onderhanden werken
Het onderhanden werk bestaat uit de volgende projectsaldi:
Schulden aan leveranciers en handelskredieten
Kortlopende schulden
4.3 NIET UIT BALANS BLIJKENDE RECHTEN EN VERPLICHTINGEN
Huurovereenkomst kantoor- en opslagruimte
Er is een huurovereenkomst aangegaan voor het bedrijfspand aan de Nijverheidsstraat 24 in Edam. De jaarlijkse huurlast bedraagt op dit moment 12.670 euro.
De huurovereenkomst is in 2018 opnieuw geformaliseerd en heeft een looptijd tot 1 mei 2023.
5.1 TOELICHTING OPBRENGSTEN
a1. Publieksinkomsten binnenland
a2. Publieksinkomsten buitenland
b. Sponsorinkomsten
c. Overige inkomsten
5.2 TOELICHTING PER KOSTENSOORT
Beheerlasten materieel
Huisvestingskosten
Kantoorkosten
personeel
