Paradox Beleidsnota 2021-2023

Paradox Beleidsnota 2021 – 2023 Explore & Share 1 Incl. summier verslag 2018-2020

Paradox Beleidsnota 2021 – 2023 Explore & Share Incl. summier verslag 2018-2020

1. Voorwoord

7–8

2. Profiel van de organisatie 9–10 3. Nieuwe projecten 2021–2023

11–34

3.1 Inspelen op actualiteit: web apps en de noodzaak van programmafinanciering 3.2 Consequentie van actualiteit: programma deels flexibel 3.3 Producties on the (digital) road maar voor hoe lang en tegen welke kosten?

3.4 Dragende producties 2021–2023 e.v.

3.5 Reizende tentoonstellingen 2021–2023

11 11 13 13 34

4. Summier verslag activiteiten 2018–2020 35–44 4.1 Tentoonstellingen en publicaties 2018–2019 4.2 Tentoonstellingen en publicaties 2020 4.3 Bezoekersaantallen tentoonstellingen 2018–2020 4.4 Films 2018–2020 4.5 Web 2018–2020 4.6 Afsluitend

5. Interactie met vakgebied 5.1 P latform Fotografie Nederland – naar een zelfstandige positie voor de fotografie in het culturele bestel 5.2 Ydoc

35 42 42 43 43 44

45–46 45 45

6. Organisatie 47–49 6.1 Bestuur en Raad van Commissarissen 6.2 Internationaal team van jonge betrokken medewerkers 6.3 Netwerk 6.4 Huisvesting: lage overhead

47 47 48 48

7. Begroting 49 Bijlagen 50–53 Bijlage I Bezoekers Paradox Bijlage II Venues Bijlage III Media

52 52 53

1. Voorwoord 2020, kan nu al historisch worden genoemd. En dat niet alleen vanwege de covid-19 pandemie maar ook vanwege de wereldwijde protestbeweging tegen racisme die op gang kwam na de gewelddadige politiemoord op George Floyd in Minneapolis (VS) op 25 mei.

Beide fenomenen leveren (en leverden) naast diepe persoonlijke ellende en grote maatschappelijke schade ook hoopvolle gedachten op; meer ogen dan ooit zijn geopend voor het diepgewortelde ook institutionele westers/witte superioriteitsdenken en het daarmee verbonden - veelal verborgen - racisme. Gegeven het feit dat vooral jongeren de kat de bel aanbonden en -binden mag verondersteld worden dat dit tot substantiële sociale en culturele verandering zal leiden.

Hoe op deze grote gebeurtenissen te reageren als slow journalism organisatie actief in de kunsten? Culturele instellingen verdrongen elkaar bijna om hun solidariteit te betuigen en dat was - op zichzelf - natuurlijk prima. Ook Paradox liet zich niet onbetuigd. Maar wat is het concrete vervolg? Wat kun je bijdragen, welk verschil kun je maken? En hoe verhoudt dat vervolg zich tot het recente programma? In hoeverre benoemden wij, als organisatie, met de kunstenaars, journalisten, schrijvers. e.a. waarmee wij werkten de spanningen die nu naar buiten komen in eerdere producties in voorgaande jaren? Een moment van reflectie, evaluatie ook, lijkt op zijn plaats.

Paradox had zich voorgenomen om in 2020 Photography Matters te lanceren, een meerjarig programma reflecterend op de rol van de documentaire fotografie in de samenleving (zie p31). Gericht op de toekomst maar - om dat op zinvolle wijze te kunnen doen - af en toe ook stiekem achteromkijkend. Aanleiding: het 25-jarige bestaan van de organisatie. Eerst geplande bijeenkomst, in samenwerking met het Stedelijk Museum Amsterdam: de representatie van de (zwarte) ‘ander’ naar aanleiding van de opstelling van de video-installatie Imperial Courts van Dana Lixenberg in het museum en Welkom Today de tentoonstelling die wij daar in 2019 maakten met Lebohang Tlali, Ad van Denderen en een groot aantal Zuid-Afrikaanse jongeren. Als gevolg van de corona-beperkingen vond het gesprek daarover (nog) niet plaats. Ook voor 25 mei was het duidelijk dat de discussie in het brandpunt van de belangstelling stond, inmiddels kan het als hypersensitief worden betiteld. Voor de Zuid-Afrikaanse tournee van Welkom Today zullen we de Nederlandse roots van de apartheid een duidelijke plaats geven.

Een van de fundamentele verschillen tussen Imperial Courts en Welkom Today betreft niet zozeer de betrokkenheid van een westerse (witte) beeldmaker maar het aandeel in de actieve beeldvorming van het subject. Welkom Today (p37) was niet alleen een samenwerking van Ad van Denderen en Lebohang Tlali (op initiatief van de laatste), het betrok bovendien scholieren en hun ouders bij de beeldvorming. Dat laatste aspect was voor ons een vanzelfsprekendheid.

Co-representatie vormde in 2009 al de thematiek van onze bijdrage aan het festival Noorderlicht onder de titel Multivocal Histories, een tentoonstelling over deze (te langzaam) ontluikende praktijk in de documentaire fotografie. Maar het stond, in een radicalere vorm, ook aan de basis van het langlopende project Ebifananyi geïnitieerd door Andrea Stultiens leidend tot een reeks publicaties en o.a. een afsluitende overzichtstentoonstelling bij FOMU Antwerpen in 2017-2018. BITTER Chocolate Stories (zie p35) over kinderarbeid in de cacao werd gemaakt met Joana Choumali, een lokaal geworven fotograaf in Ivoorkust (in 2019 winnaar van de Prix Pictet). China in Africa in China (p17) tot slot, het omvangrijke project dat voor de 2021-2023 op de rol staat, wordt gemaakt met (in elk geval) Afrikaanse partners en zal vooral beeld en tekst van Chinese en Afrikaanse beeldmakers en schrijvers bevatten.

Daartegenover staat dat de organisatie op bestuurs- en toezichtsniveau geheel westers/ wit is. Werk aan de winkel dus. Dat geldt in mindere mate voor de staf van 10 freelancers die 7 nationaliteiten telt - de voertaal is Engels - maar die voornamelijk Europees en wit van samenstelling is.

Terug naar die andere crisis, de voor onbepaalde tijd doorwoekerende covid-19 pandemie waarvan de ontwrichtende gevolgen nog slechts speculatief kunnen worden geduid. Ook daar, bij tijd en wijle, hoopvolle inzichten: we zijn niet alleen het (fysieke) contact met onze dierbaren tijdens

6

de lockdown anders gaan waarderen maar ook de stilte en de schone lucht. Of dat zich weet te vertalen in een structureel duurzamere post-corona economie valt te betwijfelen. Maar een wakeup call was corona zeker, we zijn (en worden) met de neus op de kwetsbaarheid van ons bestaan geduwd. Het vormt aanleiding voor de groepstentoonstelling Who We Are / Wie wij zijn (p21) die we met Museum Hilversum in 2021-2022 hopen te maken.

Die kwetsbaarheid geldt uiteraard ook voor Paradox als producent van documentaire vertellingen.

Gelukkig zijn en waren we met het online aandeel daarvan. Het aantal museale bezoeken bedroeg t/m peildatum 34.751 (22 juni). Van die periode waren de musea respectievelijk 11 (Afrika Museum) en 7 weken (Schokoladenmuseum, Köln) gesloten. Maar online ging het bezoek gewoon door: ons nieuwe YouTube kanaal haalde in 6 weken tijd 31.361 bezoekers, de andere sites voegden daar 30.566 bezoeken aan toe. 9 Days - From My Window in Aleppo had maar liefst 948.871 views. Het leverde Paradox producties in de eerste helft van 2020 in totaal 1.093.671 bezoeken op, meer dan in 2019 als geheel. Dat laatste is overigens geheel op het conto van 9 Days toe te schrijven dat bij distributeur Journeyman een enorme opleving kende. Als we tentoonstellingsbezoek corrigeren voor de tijdelijke sluitingen en het halve jaar komt het op 103.476 uit (44% van de 235.024 van topjaar 2019).

Maar online is tegelijkertijd lastig te financieren. En wat 2021-2023 (e.v.) voor de musea en festivals in Nederland en daarbuiten inhouden (ruwweg 2/3 van onze vertoningen vindt in het buitenland plaats) is uiterst ongewis. Dat geldt tevens de capaciteit bij de cultuur- en journalistieke fondsen die zich in de lopende periode extreem verdienstelijk maakten (en maken) voor de sector.

Tot slot: de aanloop naar de nieuwe kunstenplanperiode zal door Platform Fotografie Nederland (p45), waarvan Paradox mede-oprichter is, worden aangegrepen om een zelfstandige positie voor de fotografie in het cultuurbestel te realiseren. Naast de film, het design, de architectuur en de beeldende kunst en niet langer als ‘genre’ van de laatste categorie zoals de Raad voor Cultuur in haar recente BIS Advies tot tweemaal toe deed. Dat kan zo niet verder: de fotografie is maatschappelijk gezien de meest aanwezige - en daarmee ook complexe - visuele discipline. Zij verdient adequate advisering op basis van een eigen beoordelingskader.

Bas Vroege, directeur/bestuurder

7

2. Profiel van de organisatie Profiel Paradox is producent van documentaire projecten waarin de fotografie een centrale rol vervult, vaak in interactie met andere disciplines zoals de film en de journalistiek. Per project c.q. onderwerp wordt een zorgvuldige afweging gemaakt van welke platforms gebruik zal worden gemaakt: (foto)boek, tentoonstelling, online vertelling voor desktop of mobiel, film of anders.

Meestal gaat het om een combinatie van meerdere dragers tegelijk, zodanig gekozen dat ze elkaar aanvullen en/of versterken.

Doelstelling Het bereiken van een zo groot mogelijk publiek met zorgvuldig gemaakte, maatschappelijk verhalen. Lens based slow journalism vat die werkwijze samen. Kenmerken daarvan zijn o.a. integriteit, aandacht voor nuance en onafhankelijkheid. Maar ook: herkenbaar auteurschap van de maker(s), aandacht voor vernieuwende wijzen van vertellen, experimentele samenwerkingen.

Op zoek naar bruikbare technologische ontwikkelingen net zo goed als omgevingen – van musea van allerlei pluimage tot de openbare ruimte, festivals, YouTube en kranten – waar interactie met een kritische massa kan worden bereikt. Essentie: (visueel) bijdragen aan kritisch burgerschap en daarmee – al klinkt het wat gezwollen – aan het functioneren van de democratische samenleving.

Teamwork Soms werken we daarbij met beeldmakers die zich (beeldend) kunstenaar noemen, soms met hard core fotojournalisten die aan kunst geen boodschap hebben, een enkele keer ook met anonieme kiekjesmakers. In alle gevallen is de potentie om met de gegenereerde beelden relevante uitspraken te doen en nieuwe vragen op te roepen, bepalend voor onze keuze al dan niet met iemand in zee te gaan. Vrijwel altijd spelen (andere) toegepaste kunstenaars: grafisch, ruimtelijk, interactief, audiovisueel, beslissende rollen om verhalen ervaarbaar te maken. Aan de producent om daar een team van te maken dat elkaar op het spoor van nieuwe oplossingen zet en met elkaar herkenbare uitingen voor meerdere platforms weet te realiseren. En er vervolgens ook voor zorgt dat het op zo veel mogelijk plekken, liefst wereldwijd, te zien is. En dat mensen betaald (kunnen) worden vanzelfsprekend.

Missie: Explore & Share Explore & Share zijn de begrippen waarmee we onze missie samenvatten: onderzoeken, vragen stellen en de (doorgaans) in teamverband gegenereerde uitkomsten delen met een publiek.

Maar dat delen staat ook voor het met vakgenoten uitwisselen van inzichten in nieuw ontwikkeld gereedschap om maatschappelijke beeldverhalen te vertellen, zowel in technologische als narratieve zin dan wel een mengvorm daarvan. Zowel de journalistieke als de documentaire fotografie hebben een kwalijke reputatie waar het gaat om het in beeld brengen van ‘de ander’.

Het begrip multivocaliteit brak pas heel laat in de fotografie door, veel later dan in de kritische antropologie bijvoorbeeld, en moet nog altijd met een lantaarntje gezocht worden. Explore & Share staat nadrukkelijk ook voor het delen van de macht van de representatie.

Talentonwikkeling Paradox kiest bij het delen van inzichten in de ontwikkelde multiplatform storytelling praktijk primair voor een rol in de professionele sfeer. Het gebeurt in samenwerking met curators in spé aan zowel de Masters in Film and Photographic Studies van de Universiteit Leiden, zowel als bij Fondazione Modena Arte Visive in Italië. Maar Paradox verleent ook stages aan internationale studenten. Menigeen daarvan wordt daarna junior staff member bij Paradox waar de voertaal Engels is. Een enkeling blijft, de meesten groeien door. Paradox besteedt ook veel tijd aan de begeleiding en ondersteuning van beeldmakers, oud en jong, bij de ontwikkeling van betekenisvolle projecten.

Internationale distributie De meer dan 80 afzonderlijke Paradox producties sinds 1995 waren te zien op 250 locaties wereldwijd. Dat betekent dat producties gemiddeld meer dan driemaal getoond worden, waarvan gemiddeld 1x in Nederland. Dat gebeurt bij heel verschillende venues, variërend van kunst- tot chocolademusea, galeries, film- en fotografiefestivals, shopping malls, weilanden, pleinen en kerkgebouwen. Maar ook voor gedrukte en online media – zowel mainstream als alternatief – en omroepen, wereldwijd.

9

Local & global De Paradox website is doorzoekbaar op auteurs, regio, projecttitel en heel belangrijk, ook op onderwerp. In veelomvattende, relatief abstracte begrippen: van migratie tot conflict, van klimaatverandering tot urbanisatie. Grote onderwerpen worden toegankelijk door goed gekozen, representatieve kleinere verhalen. En ‘dichtbij-onderwerpen’ hebben niet zelden een dimensie die veel verder reikt.

Partnerships en bereik Vanzelfsprekend werkt Paradox samen met musea maar net zo goed ook met uitgevers, omroepen, erfgoed- instellingen, overheidsinstellingen en een enkele keer ook (social) enterprises.

Partijen werken met ons samen vanwege het internationale netwerk, de ondernemende opstelling, de mogelijkheden die de multiplatform aanpak biedt en het vermogen (ook) een jong en divers publiek te kunnen bereiken.

Het totale publieksbereik van deze aanpak is (voor de kunsten) groot. Als gevolg van een uitzonderlijk succesvolle online film schommelde het in 2018–2019 tussen de 890.000 en 3.500.000. Maar de (hoge) norm ligt op 500.000. Uiteraard is dat mede dankzij de partners.

Type producties In de door Paradox ontwikkelde projecten vallen vijf categorieën te onderscheiden: • projecten met maatschappelijke onderwerpen die worden voorgesteld door makers zelf • thematische maatschappelijke vertellingen die van aanvang af door Paradox worden geïnitieerd • onderzoek gebaseerde vertellingen die (de ontwikkeling van) het vak zelf tot onderwerp hebben.

• revitalisatie resp. restauratieprojecten van voor het vak essentiële vertellingen.

• debatprogramma’s, workshops, e.d. voor (m.n. jonge) professionals

Ontwikkeling vakgebied en Platform Fotografie Nederland Tot slot zet Paradox zich in voor het cultuurpolitieke belang van de documentaire door het uitbrengen van gevraagd en ongevraagd advies, deelname aan vakinhoudelijke lobbies en de ontwikkeling van platforms die die positie helpen versterken. Paradox is mede-oprichter van Platform Fotografie Nederland dat o.a. een zelfstandige positie voor fotografie in het kunstbestel voorstaat: de fotografie is nadrukkelijk geen ‘genre’ zoals de Raad voor Cultuur in zijn jongste BIS Advies omschreef, maar een zelfstandige discipline (zie H 5.1).

Producentschap of nomadisch kunstpodium Presentatie-instelling is Paradox feitelijk nooit geweest, en ook de nieuwe aanduiding Kunstpodium die het Mondriaan Fonds hanteert wringt, om het even of daar ‘nomadisch’ aan is/wordt toegevoegd. Kunstinstellingen schrikken voor het producentschap terug. Dat kun je ze ook amper verwijten: de rol van producent is (te) bewerkelijk en (te) riskant, het runnen van een instelling vraagt alle aandacht. Met uitzondering van de filmwereld – waar de producent een centrale rol vervult – is het onmogelijk te overleven op basis van louter projectsubsidies.

Het onderhouden van het internationale netwerk met uiterst verschillende partijen enerzijds en de langdurige ontwikkeltrajecten is kostbaar en alleen haalbaar bij structurele meerjarenfinanciering.

En die laatste kan ook alleen maar van de rijksfondsen komen; lokale en regionale fondsen hebben geen direct belang bij partijen die zich niet op een fysiek herkenbaar podium op in de eigen omgeving ophouden.

10

3. Nieuwe projecten 2021–2023 3.1 Inspelen op actualiteit: web apps en de noodzaak van programmafinanciering Sommige projecten zijn jaren ‘onderweg’ – Paradox participeert nadrukkelijk in de ontwikkeling van projecten, niet zelden ook al in de fase dat er nog content gegenereerd moet worden – andere projecten komen snel tot ontwikkeling. Die afwisseling is niet alleen geweldig maar ook noodzakelijk! Snel schakelen kan alleen in uitzonderlijke gevallen: omdat het niet (te) duur en/of risicovol is of omdat er van meet af aan partners en/of financiers zijn. Maar helemaal dichttimmeren gaat niet: er moeten zekere risico’s m.b.t. afzet en financiering worden genomen.

Projectfinanciering is hier per definitie te traag, het kan hooguit aanvullend worden ingezet, langer lopende progammafinanciering is onontbeerlijk.

Snel reageren en zichtbaar maken, ligt meer in de aard van het web dan van de musea. Maar de ontwikkelkosten van custom built webprojecten zijn hoog. Wij zijn dan ook blij met Slices Tinker, een startup die storytelling op het web eenvoudiger maakt en daarbij met name kiest voor optimalisering voor mobiele apparaten die inmiddels op het internet – zeker voor jongeren – de dienst uitmaken. Ze zijn, door de beperkingen die er natuurlijk ook zijn, niet altijd de meest sexy ogende uitingen maar ze maken op een no nonsense manier zaken mogelijk. Als pionier ziet Paradox gearriveerde mediapartijen als de VPRO, de NTR en De Standaard (BE) inmiddels ook als gebruikers aanschuiven.

In 2017–2019 realiseerden we met Slices het zowel in film- als fotojournalistieke kringen (Nederlands Film Festival resp. World Press Photo) onderscheiden Notes from Aleppo en vervolgens ook 48 Stories en Suppressed by the Saviour. In 2021–2023 zullen Oil, Gas & Paradise, China in Africa in China, Azadaar, Houses of Darkness en VISA to The Final hiermee worden gebouwd dan wel Slices gebaseerde onderdelen kennen.

3.2 Consequentie van actualiteit: programma deels flexibel Programmeren op actualiteit zoals Paradox vanuit haar journalistiek/documentaire perspectief doet, betekent dat er met enige regelmaat ingebroken wordt in de bestaande planning om urgente nieuwe producties op te pakken. Meestal leidt dat tot uitstel van andere projecten, een enkele keer ook tot afstel. Let wel: het gaat in dat soort gevallen om zelfgeproduceerde online- of filmproducties, bij tentoonstellingen met afspraken met venues is dat uiteraard niet aan de orde.

Het gebeurde met succesvolle producties als 9 Days – From My Window in Aleppo (dat online inmiddels meer dan 6,5 miljoen werd bekeken), Women We Have Not Lost Yet, Borders Kill en BITTER Chocolate Stories. Consequentie: 20–30% van de projecten in de periode 2021– 2023 ontstaat tijdens de beleidsperiode. Dat vraagt om vertrouwen van de subsidiënten van programmasubsidies.

Maar het komt ook voor dat tijdens de ontwikkelperiode onoverbrugbare verschillen van inzicht met beeldmakers ontstaan over het concept of de definitieve uitvoering (al dan niet n.a.v. noodzakelijke aanpassingen a.g.v. tegenvallende fundraising). Je hoopt altijd dat dit soort conflicten vroegtijdig zichtbaar worden maar het komt ook voor dat een project na jaren van aandacht je alsnog ontglipt. Begin 2020 gebeurde dat voor het laatst met het betekenisvolle Voyage à Dakar dat we jarenlang onder onze hoede hadden gehad. It is all in the producer’s game!

11

Frank van der Salm

N_O_W_H_E_R_E Imagining the global city

Boven: schets installatie (Tiago Rosado) Onder: cover schets Irma Boom

tentoonstelling / boek / campagne / educatie

NOWHERE FRANK VAN DER SALM

FRANK VAN DER SALM NOWHERE

3.3 Producties on the (digital) road maar voor hoe lang en tegen welke kosten?

Ondanks de focus op actualiteit blijken Paradox-producties geen eendagsvliegen. Gerealiseerde projecten blijken jaren later nog relevant te zijn en worden out of the blue plotseling weer opgevraagd: Go No Go (over migratie uit 2003) met Ad van Denderen zou dit jaar getoond worden op het Zuidfranse festival ImageSingulières, The Indelible Image met Koen Wessing uit 2011 werd door Jeu de Paume, Tours in 2019 getoond. Maar de kosten van opslag zijn hoog.

Begin 2020 werd van een groot aantal, veel fysieke opslag vragende projecten dan ook afscheid genomen.

Het vraagstuk van on the road houden geldt zeer zeker niet alleen voor tentoonstellingen.

Zo werden de baanbrekende websites die we tussen 2001 en 2012 maakten m.b.v. Flash technologie, in 2018 verhuisd naar een provider die het veiligheidsrisico van deze techniek nog durfde nemen op zijn servers. Daarmee blijven >Play, Go No Go, The Last Days of Shishmaref, So Blue So Blue nog een tijdje bereikbaar voor gebruikers die Flash nog toelaten binnen hun browser. Eind 2020 komt daaraan voor de talrijke Chrome-gebruikers een definitief eind. Andere browsers zullen binnen afzienbare tijd volgen of zijn al eerder afgehaakt.

It is what it is, kun je zeggen maar pijnlijk is het ontbreken van gestructureerd aankoop- en conserveringsbeleid op het gebied van digital storytelling door de fotografiemusea. Wij zullen de conservering van het digitale narratieve erfgoed bij de musea en de beleidsmakers blijven aankaarten; producenten kunnen zich de conserveringslasten niet permitteren laat staan de kosten van conversie naar nieuwe (meer toekomstbestendige) technologie. In de tussentijd is het effect is voor de geschiedschrijving van fotografie in het digitale tijdperk catastrofaal; de pioniersarbeid van de eerste decennia is resp. wordt daarmee definitief weggevaagd.

3.4 Dragende producties 2021–2023 e.v.

N_O_W_H_E_R_E – Frank van der Salm

tentoonstelling: Nederlands Foto Museum, feb–juni 2021 / boek: Paradox & Hartmann / projects/publieksprogramma/-campagne: Paradox & Nederlands Fotomuseum, feb–mei 2021 beeldmaker: Frank van der Salm / adviseur ontwerp & concept: Winy Maas (MVRDV) / AI research: Gjorgji Strezoski (UvA) i.s.m. Afdeling Artificial Intelligence, UvA / 3D ontwerp: Tiago Rosado (Paradox) / datavisualisatie: RNDR / boekontwerp: Irma Boom / projectmanager: Hannah Hagen (Paradox) / verantwoordelijk producent/curator: Bas Vroege (Paradox) / financiering: Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, Mondriaan Fonds (project en publicatie), Fonds 21, Prins Bernhard Cultuurfonds en Stichting Zabawas, e.a.

Architectuur als plaatje: ‘nowhere’, ‘now here’ of ‘no! where?’

Frank van der Salm speelt met de vervreemding die veel eigentijdse architectuur en stedenbouw oproept. Het beeld daarvan is in zijn werk belangrijker dan het gebouw of de stad zelf. Slechts bij hoge uitzondering gaat het in zijn werk om een feitelijke, sociologische of topografische verwijzing; gebouwen en stedelijke gebieden zijn bij Van der Salm onderdeel van één wereldomspannende, imaginaire stad. Hier heerst een even angstaanjagend anonieme als tijdloze, bijna antiseptische schoonheid.

Zijn meest recente werk is een statement over een wereld die gemodelleerd is naar het (gewenste) beeld dat men er (later) van zou kunnen maken: in fotografie, video, film, games, nieuws, zowel als entertainment. Het origineel is hier een fysieke kopie van een imaginair beeld.

Het werk vormt daarmee een commentaar op een gebouwde werkelijkheid waarin de kwaliteit van de architectuur als plaatje belangrijker is geworden dan de kwaliteit die de gebruiker/ bewoner ervaart. De titel N_O_W_H_E_R_E (naar believen te lezen als: ‘now here’, ‘nowhere’ dan wel ‘no! where?’) verwijst naar Van der Salm’s imaginaire stad die tegelijk overal is en nergens (want overal gelijk).

Het project kent drie hoofdmotieven van handelen: inzicht bieden in de essentie van het (kritische) oeuvre van een prominente Nederlandse kunstenaar/fotograaf, i.c. Frank van der Salm, het ondervragen van de kwaliteit van de stedelijke omgeving en architectuur (waarover Van der Salm met zijn werk uitspraken doet) en het introduceren (en ondervragen) van de betekenis van artificial intelligence (AI) voor de kunsten voor zowel een groot als specialistisch publiek.

13

Monumentale projectie, white cubes, artificial intelligence De hoofdtentoonstelling wordt gepresenteerd in de benedenzaal van het Nederlands Fotomuseum. Deze ruimte wordt door een wand van 20x3m in tweeën gedeeld. Het voorste gedeelte heeft het karakter van een plein in de openbare ruimte. Op een lange façade wordt een door AI aangestuurde montage van Van der Salm’s werk geprojecteerd. Aan de achterzijde worden juist fysieke werken getoond.

Als input voor de AI – ontwikkeld door Gjorgji Strezoski, PhD kandidaat aan de Universiteit van Amsterdam – heeft Van der Salm aan zijn werk een groot aantal ‘tags’ toegekend, begrippen die ten grondslag liggen aan de keuzes die hij maakt zoals bijvoorbeeld 24/7, environment of alienation. Vervolgens heeft hij per beeld een waarde (tussen 0 en 1) aan die begrippen gekoppeld. De subjectiviteit van de interpretatie maakt dit proces baanbrekend; de AI gaat hier een paar fundamenteel interpretatieve stappen verder dan de gebruikelijke semantische analyse (omschrijven wat er feitelijk te zien is op een beeld).

Totale beelden, crops en details uit Van der Salm’s werk worden in de projectie gecombineerd met een visuele vertaling van de data. Op die manier wordt weer zichtbaar wat er in de computer gebeurt. Onderzocht is hoe door middel van grafische uitingen (typografie, kleur), gedrag van beeld (fades, pulseren, knipperen, zoom, etc.) en geluid de begrippen en waardes ervaarbaar gemaakt maken. Voor de vertaling van abstracte data naar een visuele ervaring wordt samengewerkt met het Haagse bureau RNDR. Het tweede gedeelte van de hoofdtentoonstelling vormt een extreem contrast met het plein met de dynamische projectie. Hier bevinden zich ultieme white cubes met een heel beperkte selectie van fysieke werken.

AI en de collectie van het Nederlands Fotomuseum Sinds een paar jaar nodigt het NFm in het kader van ‘De collectie belicht door…’ eigentijdse schrijvers, fotografen, curatoren, etc. uit om – met een persoonlijke focus – tentoonstellingen samen te stellen uit de collectie van het instituut. Hier gebeurt dat door de computer. De ca.

280 beelden die het oeuvre van Frank van der Salm bepalen worden daartoe toegevoegd aan de ca. 230.000 gedigitaliseerde beelden van de instelling. Het is aan de computer om in de eerste plaats op architectuur/stedenbouw te selecteren en vervolgens de aangeleerde, voor Van der Salm relevante, begrippen, daarop los te laten. De collectiepresentatie met de computer als beeldbeschrijver en vervolgens ook gastcurator vormt een unieke kans om zowel het algemene publiek over het fenomeen AI te informeren als een debat onder professionele gebruikers te starten. Hebben we hier te maken hebben met AI als hulpje van de kunstenaar of AI als ultieme curator? Of is Frank toch de baas omdat het algoritme van zijn motieven heeft geleerd?

Een publiekscampagne daagt stedelingen (en m.n. Rotterdammers) uit middels beeld hun eigen visie op de stad en de architectuur kenbaar te maken. Deze beelden vormen de derde component van de collectiepresentatie en ook hier zal de AI als scherprechter en curator functioneren.

Publieksprogramma, educatie, symposium voor vakgenoten Een serie van kritische publieke debatten waarin de verhalen en de beelden uit Rotterdam, maar ook uit andere grote steden aan bod komen. De debatten zullen worden geleid door Saskia van Stein, architectuur specialist en moderator, en ze zullen een podium bieden voor opinies en verhalen uit de verschillende stedelijke contexten en de ontwikkelingen van de actuele global city.

Met TU Delft denken we na over een serie publieksactiviteiten rond AI, de mogelijkheden en de betekenis hiervan in de samenleving en in de kunsten.

Voor leerlingen van scholen in het primair en voortgezet onderwijs ontwikkelt het NFm rondleidingen volgens de principes van de Visual Thinking Strategy. Voor een professioneel publiek wordt een symposium georganiseerd over de rol van AI in archieven en collecties.

Publicatie Tegelijk met de tentoonstelling verschijnt het boek N_O_W_H_E_R_E met het werk van Van der Salm, ontworpen door Irma Boom en uitgegeven door Paradox en Hartmann Projects.

De chronologie van de beelden in het boek is ondergeschikt aan de ogenschijnlijk visueelassociatieve rangschikking. In het boek verschijnen teksten van Shumon Basar (architect en schrijver), Urs Stahel (curator, schrijver, criticus) en Aaron Betsky (decaan aan de Frank Lloyd Wright School of Arts). Deze auteurs belichten het onderwerp elk vanuit hun eigen expertise (kunst, design, architectuur en stedenbouw, filosofie en wetenschap).

14

Oil, Gas & Paradise

web app: 2020–2021 / tentoonstelling: ntb, 2022 / boek: ntb, 2022 beeldmaker/storyteller: Ad Nuis / web app/story developer: Slices Tinker / film editor: Thomas Vroege / grafisch ontwerp en animaties: Floris Deerenberg (A Studio Called Quest) / partners: VPRO Buitenland, De Standaard (BE) / projectmanager: Laura Quarto (Paradox) Tussen 2008 en 2013 verbleef fotograaf Ad Nuis tien keer een periode van ruim drie weken in Bakoe, hoofdstad en verreweg de grootste stad van Azerbeidzjan. Nuis portretteerde de absurde tegenstellingen tussen de levens van de nouveau riche in Bakoe en de gewone burgers van Azerbeidzjan. Slechts een kleine groep profiteert van de uitbundige rijkdom van het regime.

Mensenrechtenactivisten, journalisten, politici en ngo’s zijn de afgelopen tien jaar het zwijgen opgelegd. Het land heeft meer politieke gevangenen dan Rusland en Wit-Rusland samen. Maar weinig mensen in de westerse wereld lijken zich hier druk over te maken. Er staat te veel op het spel. “Het is geopolitiek op Champions League-niveau” zegt Nuis.

In 2016 ging hij terug. De olie van Azerbeidzjan is nagenoeg opgedroogd. Maar het land heeft ook enorme aardgasreserves. Twee nieuwe gaspijpleidingen (TAP en TANAP) die van Azerbeidzjan naar West-Europa lopen – het grootste infrastructurele project van de EU – zullen Europa minder afhankelijk maken van Russisch gas. Hij reisde van Azerbeidzjan naar Brussel, dwars door Turkije, Griekenland, Albanië en Italië, documenteerde de impact van de pijpleiding op lokale gemeenschappen en onthulde de politieke belangen achter de aanleg.

Soms krijgen we de indruk dat we in het laatste decennium van de fossiele brandstof leven. Toch zullen we minstens twintig jaar nog worden geconfronteerd met de consequenties van onze verslaving aan goedkope (vooralsnog niet-hernieuwbare) energie. Met TAP en TANAP ruilt de EU Russisch gas in voor gas uit Azerbeidzjan. Poetin gaat, de geslepen Aliyev-dynastie komt. Slim gespeeld door het ontwikkelen van een vriendelijk imago door het organiseren van populaire evenementen – van Eurovisie Songfestival tot Formule 1 – terwijl de eigen bevolking steeds meer wordt onderdrukt. Europa schort zijn mensenrechtenagenda even op.

Vertelling voor mobiele telefoon Oil, Gas & Paradise is een online-verhaal in 6 afleveringen, geoptimaliseerd voor het dominante platform van vandaag: de mobiele telefoon (tevens toegankelijk op PC of tablet). Dit type producties – gemaakt door onafhankelijke producenten – is nog steeds zeldzaam. De belangrijkste spelers in het veld zijn grote internationale media zoals de Washington Post, de New York Times en The Guardian. Alle afleveringen kunnen internationaal circuleren en zullen daarom beschikbaar worden gesteld in twee taalversies met Engelse of Nederlandse ondertitels, andere kunnen desgewenst makkelijk worden aangemaakt.

In de web app reist de lezer met fotograaf Ad Nuis naar verschillende locaties in Azerbeidzjan, Turkije, Griekenland, Albanië, Italië en België om corruptie, witwassen van geld, verdachte geldstromen en bij het proces betrokken schendingen van de mensenrechten te onthullen. Het materiaal dat Nuis verzamelt bevindt zich op het snijvlak van kunst, fotografie, film, journalistiek, activisme, radio en documentaire. Zijn methode heeft iets kwajongensachtig; hij is direct en ontwapenend en weet daarmee regelmatig door protocollen heen te breken. Een vergelijking met de stripfiguur Kuifje dringt zich meer dan eens op.

Interactiviteit met game-componenten: onderzoeksbord als interface Als lezer wil je niet alleen met Nuis op pad, je wilt nog liever zelf aan de slag. Dat kan door de toevoeging van een game-achtige module. Op het moment dat een nieuwe sleutelpersoon wordt geïntroduceerd, verschijnt een polaroidfoto en een korte bio over de persoon op het scherm. Op dezelfde manier worden cruciale locaties (interactieve kaarten) en belangrijke artikelen (krant, webpagina) geïntroduceerd. Al deze sleutelelementen creëren kleine aanwijzingen in het verhaal, die de lezer actief moet sluiten om door te gaan. Door de mensen, locaties en bronnen als tastbare, fysieke artefacten te introduceren wordt de kijker/lezer geactiveerd als co-detective.

Al het ontdekte materiaal – mensen, bronnen, locaties – kan op elk moment opnieuw worden bekeken via het politie-onderzoeksbord dat bovendien een alternatieve manier om door de inhoud te navigeren biedt.

15

Ad Nuis

Oil, Gas & Paradise webapp / tentoonstelling / boek Bekijk de trailer van Oil, Gas & Paradise.

Door Slices Tinker en A Studio Called Quest

Relevantie We zijn getuige van de opkomst van een nieuwe wereldorde. Amerika gaat, China komt, het dictator-kapitalisme van Poetin, Xi, Erdogan en Aliyev en de banken en multinationals in het Westen hebben elkaar gevonden. De EU staat (ook voor corona al) voor een politieke crisis; het moet wanhopig een nieuw sterk buitenlands beleid ontwikkelen.

De verhalen van Ad Nuis over TAP zijn onderdeel van dit verhaal. TAP en soortgelijke projecten komen nooit ten goede aan de gewone burger, ze dienen vaak alleen de belangen van grote bedrijven en corrupte regimes en politici. De belangstelling van reguliere media is meestal van korte duur.

Oil, Gas & Paradise zet het verhaal neer in een reeks van 6 afleveringen via een mobiele app, waarvan de onderdelen zullen worden uitgevent naar internationale media. Maar het functioneert ook nadrukkelijk als zelfstandige vertelling met een vernieuwende online vertelvorm met game-componenten, die de artistieke en vertellende capaciteit van één van Nederlands toonaangevende documentaire fotografen bij een groot publiek introduceert.

China in Africa in China

web app: Paradox, 2021–2022 / tentoonstelling: ntb >2023 / boek: ntb >2023 beeldmakers/storytellers: diverse ntb / projectmanager: Olga Victorie (Paradox) / partners: FOTEA, Kampala (UG) e.a.

Een treinreis van Nairobi naar Mombasa duurde niet zo lang geleden nog een hele dag. Diezelfde treinreis duurt nu vijf uur. Moderne hoogbouw architectuur begint de horizon van Afrikaanse steden te domineren. ’s Werelds grootste olieraffinaderij in aanbouw wordt gerealiseerd in Nigeria. Op scholen in Kenia wordt Mandarijn gedoceerd en in Oeganda is een dependance van een Chinese Hogeschool geopend.

Waar vinden deze veranderingen hun oorsprong? De interne markt is in ontwikkeling, de middenklasse groeit, er ontstaan nieuwe handelsrelaties. Chinese bedrijven, banken en winkelcentra zijn al jaren niet meer uit het straatbeeld weg te denken. Bijna overal waar grote infrastructuurprojecten ontwikkeld worden vind je Chinese bouwvakkers. In het Chinese Guangzhou, Yiwu en Macau zie je handelaars uit heel Afrika. China telt meer dan 60.000 Afrikaanse studenten. Het Chinese bedrijf StarTimes installeert satelliettelevisie in duizenden Afrikaanse dorpen. Het aantal Afrikaanse staatshoofden dat het Forum on China-African Cooperation (FOCAC) in 2018 bezocht was ruim tweemaal zo hoog als het aantal bezoeken aan de VN in datzelfde jaar.

Door middel van handel, investeringen en soft loans is China Afrika’s belangrijkste economische partner geworden. China lijkt Afrika de ontwikkeling te bieden waarin de – door de koloniale bagage – nog altijd problematische relatie met het Westen veelal faalde.

Conflicterende perspectieven en westerse vooringenomenheid Maar er zouden ook alarmbellen af moeten gaan (en dat gaan ze in toenemende mate ook).

Krijgen Afrikaanse landen een eerlijke prijs voor hun grondstoffen? Hoeveel invloed oefent China uit door de Afrikaanse media en het onderwijs te beïnvloeden? Hoe staat het met de toegang tot informatie als een Chinees bedrijf de 5G technologie in handen heeft? Kan het zijn dat Afrikaanse regeringen te veel schulden maken bij China, met als verborgen kosten de eigen soevereiniteit? Kunnen we de Chinese relatie tot Afrika neokolonialisme noemen? Bij dat alles is terughoudendheid op zijn plaats: hoe gekleurd zijn wij westerlingen door ons eigen perspectief?

Reden voor Paradox om in dit project primair met Afrikaanse en zoveel mogelijk ook Chinese partners te (gaan) werken, om te beginnen met het Oegandese FOTEA, later gevolgd door partijen in Zuid-Afrika (Market Photo Workshop, Johannesburg) en Ethiopië (Addis Fotofest/Desta for Africa).

Secundair zal ook het westerse perspectief bij het project betrokken worden. Het is veelzeggend hoe vanuit het westen met verbazing wordt gereageerd op China’s aanwezigheid in Afrika. Die is niet van vandaag op morgen ontstaan, de beweging is al twee decennia groeiende. De westerling kijkt daar liever van weg, lijkt te willen ontkennen dat de vanzelfsprekende dominante rol voor de witte held steeds meer wordt overgenomen door Chinezen, ook in traditionele feel good rollen in de gezondheidszorg, bij de aanleg van infrastructuur of als peace keeper. Dat dat wordt ervaren als een schok duidt op het onvoltooide proces van afscheid nemen van de koloniale rol.

17

diverse auteurs

China in Africa in China webapp / tentonstelling / boek

Van boven naar beneden, v.l.n.r.: - Scène uit: Wolf Warrior 2 (China Film Group) - Yu Xintong - Zakenlieden uit Burkina Fasso - Mockup CiAiC web app - Screenshot Chinees online magazine

In de berichtgeving over China en Afrika ontbreekt als gevolg daarvan vaak de nuance. Er wordt ofwel vanuit een Westers perspectief met wantrouwen naar China bekeken, of vanuit het Chinese adagium naar de win-win situatie voor beide partijen. Wie beter kijkt ziet dat het allemaal niet zo eenvoudig is, en hoe dieper je graaft des te complexer het wordt. Hoewel onderzoek een schat aan informatie over dit onderwerp heeft opgeleverd, vinden deze verhalen (nog) niet hun weg naar mainstream media. De nodige nuancering maar zeker ook het visuele perspectief blijft achterwege. Aan dat laatste kan Paradox met Afrikaanse en Chinese partners een rol spelen.

Gegeven de politieke ontwikkelingen in China is het lastig organisaties uit het land concreet aan het project te binden. Dat ligt (iets) anders voor individuen en zeker voor hen met een permanente verblijfplaats in het buitenland.

Thema’s, werkwijze en de rol van jongeren De focus ligt op zes hoofdthema’s: handel, soft power, energie, infrastructuur, technologie en hulp. Deze thema’s sluiten zowel op de positieve als de negatieve kanten van het onderwerp aan, en bieden de ruimte om het verhaal uit meerdere perspectieven te vertellen. Onder de zes hoofdthema’s liggen terugkerende onderwerpen, waarvan sommigen tastbaarder dan anderen; zoals natuurlijke hulpbronnen, milieu of neokolonialisme. Via persoonlijke verhalen – focussend op veelal jonge mensen – worden de thema’s uitgewerkt in een tweede en derde laag waarin we de perspectieven vanuit de media ontrafelen en de data vinden die het persoonlijke verhaal in de globale ontwikkeling plaatst.

Vanuit het thema soft power volgen we bijvoorbeeld Kakayi, een Oegandese uitwisselingsstudente in China. Hoe vergaat het haar als ze terugkeert naar huis? Welke technologische, ideologische en sociale bagage neemt zij mee naar huis? En hoe wordt tegen haar aangekeken en door wie?

Niet alles wat de Chinezen in Afrika aanraken verandert in goud: we kijken naar het thema handel door het verhaal te volgen van een Chinese ondernemer van het eerste uur die besluit terug te keren naar China omdat zijn winkel in een Chinese shopping mall niet meer rendeert.

Zuid-Afrikanen importeren inmiddels zelf Chinese goederen.

Technologie (en handel) komt voorbij in een verhaal van een Rwandese onderneemster die haar handelswaar via het door Jack Ma -‘Let’s make Africa a digital Africa’- ontwikkelde Electronic World Trade Platform (het Afrikaanse zusje van Alibaba), aanbiedt.

Hulp wordt uitgelicht via het verhaal van Grace, verpleegkundige in het N’Djili Sino-Congolese Friendship Hospital onder de rook van Kinshasa. Dit door China gebouwde ziekenhuis werd in 2006 opgeleverd, Grace werkt sinds die tijd in het ziekenhuis. Hoewel de apparatuur, een aantal artsen en het gebouw door China gedoneerd zijn, zijn er in het ziekenhuis ook andere hulporganisaties actief. Grace heeft veel hulp zien komen en gaan, maakt de komst van Chinese hulp voor haar het verschil? En hoe kijkt de westerse hulpverlener naar die Chinese aanwezigheid?

In Guangzhou ontmoeten we Yu Xintong die voor de Linqing Sanhe Textiles Group waxstoffen verkoopt. Onder eigen naam maar ook ‘Printed by VLSCO in Hollandais’. ‘Komen we net mee weg’ zegt hij, ‘kost een zesde van het origineel’. Hij doelt op Vlisco, uit het Brabantse Helmond dat een ooit monopolie ontwikkelde op basis Indonesische batik techniek met Afrikaanse motieven. ‘Wie kan dat betalen?’ zegt hij. De grootste waxstoffenfabriek ter wereld staat nu in China. Met een lokale handelaar pikken we het verhaal in Afrika weer op. Niet alleen het thema handel, maar ook (neo)kolonialisme komt in verhalen als dit voorbij.

Platforms: web app in interactie met printmedia, tentoonstelling, boek We streven er niet naar China in Africa in China te ontwikkelen en in één keer te presenteren.

Het is effectiever een publiek op te bouwen door in episodes te werken en losse onderdelen te delen met media in binnen- en buitenland. Het is een manier van werken die Paradox voor het eerst hanteerde in 2013/2014 met de iPad app Via Panam waarin de kijker/lezer een jaar lang met fotograaf Kadir van Lohuizen op reis was door de Amerika’s. Losse verhalen werden gedeeld met internationale media, het geheel was terug te vinden op de (betaalde) app. Dat de verhalen vooral met print media werden gedeeld had te maken met het feit dat ze min of meer opgesloten zaten in de iPad-only app. Door gebruik te maken van het platform Slices zijn we net als eerder bij Notes from Aleppo, Suppressed by The Saviour en 48 Stories in staat om afzonderlijke verhalen eenvoudig te exporteren en delen met mediapartners in m.n. Europa, Afrika maar wellicht ook (deels) in China en de VS.

19

diverse auteurs

Who We Are tentoonstelling / boek Van boven naar beneden: -J anis Rafa, Requiem - Hannah La Follette Ryan, Subway Hands -Paulien Oltheten, Stay Healthy

Onderzocht wordt nog of een abonnementsvorm voor dit platform haalbaar is; de ontwikkelingen op dit terrein gaan relatief snel. Uiteindelijk is het de ambitie om later het verhaal in een een ruimtelijke of tastbare vorm te tonen als een tentoonstelling of boek.

Planning, research- en project partners Paradox deed in 2019 en 2020 vooronderzoek naar het onderwerp. In deze eerste fase werden de nuances van het onderwerp, mogelijke perspectieven, en de (on)mogelijkheden rond het documenteren van de relatie tussen China en Afrika onderzocht. In de tweede fase is vanuit het vooronderzoek is een raamwerk van thema’s opgezet, gekoppeld aan een aantal regio’s die cruciaal zijn om het China-Afrika verhaal te kunnen vertellen. Als westerse organisatie kan Paradox de cultureel gevormde blik op Africa en China niet uitzetten, samenwerken met Afrikaanse en Chinese partners is daarom cruciaal. Er is contact met Africa China Reporting Project van Wits University in Johannesburg en het daarmee gelieerde China Africa Project.

Andere bronnen zijn: China Africa Research Initiative van John Hopkins School for Advanced International Studies (SAIS-CARI), ChinaFile, ZAM magazine en enkele individuele experts.

Vanaf begin 2021 kunnen fotografen, filmmakers en schrijvers/journalisten aan de slag. Dat gebeurt in een partnerships met, in eerste instantie Afrikaanse partners als Market Photo Workshop (Johannesburg), Addis Fotofest/Desta for Africa in Ethiopië en Lagos Photo (Nigeria).

Met FOTEA, organisator van o.a. Uganda Press Photo Award in Kampala, is inmiddels overeenstemming bereikt. FOTEA heeft daaraan de voorwaarde gekoppeld een workshop digital storytelling met Paradox te willen organiseren.

Middels een pitch in de herfst van 2020 wordt de eerder gepolste interesse bij online en printmedia getoets. Eind 2021 verschijnen de eerste verhalen online, begin 2023 is het tijd voor een (reizende) tentoonstelling en/of een boek.

Stimuleren onafhankelijke documentaire Paradox wil een visueel perspectief geven op de relatie tussen China en Afrika primair vanuit het blikveld van Afrikaanse, Chinese beeldmakers, onderzoekers en journalisten. De Westerse blik is secundair. Samen met hen wordt een serie verhalen ontwikkeld die gedurende een periode van minimaal twee jaar online gepubliceerd gaat worden. Documentaire beeldmakers in China hebben het door de toenemende censuur extreem moeilijk om te overleven waardoor die traditie dreigt te verdampen. In Afrika daarentegen ontwikkelt zich juist een jonge talentvolle generatie, maar wel één die kansen nodig heeft. Die worden met China in Africa in China volop geboden. Desgevraagd kan ingespeeld worden op specifieke kennisdeling, zoals in het geval van FOTEA.

Who We Are/Wie wij zijn

tentoonstelling: Museum Hilversum, 2021–2022 (o.v.) / boek: Paradox, 2021–2022 beeldmakers: Janis Rafa, Catherine van Campen, Hans Heijnen, Jan Dirk van den Burg, Hannah La Follette Ryan, Paulien Oltheten, Victoria Chaushyan, Zindzi Zwietering, Opéra National de Paris, Rotterdam Philharmonisch Orkest, e.a. / grafisch ontwerp: ntb / projectmanager: ntb (Paradox) i.s.m. Museum Hilversum / verantwoordelijk producent/curator: Bas Vroege / publieksprogramma: Museum Hilversum + Paradox i.h.k.v. Photography Matters ‘Van de maan af gezien, zijn wij allen even groot’.

Multatuli in Idee 155 (1879) Wat bewoog Francesco Schettino, kapitein op de Costa Concordia, toen hij op 13 januari 2012 met het bijna 300 meter lange luxueuze cruiseschip met 4229 mensen aan boord te dicht langs de Toscaanse kust voer om te zwaaien naar zijn vrienden? Was het overmoed, hoogmoed of onnozel imponeergedrag jegens de vrouw aan zijn zijde die hem tot deze actie dreef? Een scheepsramp met 32 doden en tientallen gewonden was het gevolg.

Hoger willen we, of juist dieper, verder, harder, langer. Beter ook, of leuker, mooier. Al zijn die laatste kwalificaties al weer een stuk lastiger omdat ze een complexere validering met een cocktail van sociaal-maatschappelijke en levensbeschouwelijke/religieuze waarden inhouden. En dat terwijl het reptielenbrein de mens – ogenschijnlijk naar believen – soms van heel andere impulsen voorziet. Hoe kritisch volgen we de ontwikkeling van dat waarde-apparaat en zijn grondvesten?

En wat betekent die cocktail voor ons dagelijkse ‘doen en laten’?

21

Een crisis in de persoonlijke dan wel de maatschappelijke sfeer kan bijdragen aan de relativering en/of een kritische ondervraging van hetgeen tot dan toe de norm leek te zijn. ‘Never let a good crisis go to waste’ was (en is) een veel aangehaalde quote die (abusievelijk) wordt toegeschreven aan Winston Churchill. Ook tijdens de wereldwijde corona-crisis. Plotseling konden we de deur niet meer uit, zaten we thuis opgesloten. De aan economische groei verslaafde samenleving stond stil, starend naar de klimaatcrisis die onafwendbaar leek, geparalyseerd door de uitbarsting van anti-racistisch activisme. Allemaal kleine mensen, hopeloos alleen met grote thema’s. Sociale wezens snakkend naar elkaars aanwezigheid. “De omgeving van de mens is de medemens”, schreef Jules Deelder toepasselijk in Euforismen (2000). In Rotterdam hangt het – in de publieke ruimte – als straatpoëzie aan de muur.

Who We Are vormt daarop een reactie. Het is een reflectie op menselijk gedrag waarin overmoed, hoogmoed, speelsheid, ijdelheid, rituelen en onnozelheid met elkaar om voorrang strijden. Het maakt ons tot wie wij zijn. Dat klinkt onschuldig en dat is het soms ook maar meestal helaas niet.

Wat zijn de gevolgen van ons individueel en collectief handelen en hoe gaan we hiermee om?

Menselijk gedrag op grote en kleine schaal vormt het uitgangspunt voor dit project.

Huidhonger In de afgelopen maanden hebben we opnieuw gezien dat een crisis ook kan verbinden. Hoewel de periode van (intelligente) lockdown en quarantaine over de hele wereld en zelfs binnen families heel verschillend is ervaren, heerste tegelijkertijd het gevoel van een collectieve pauze, waarin ook duidelijk werd wat (veel) mensen nodig hebben. Na maanden discipline wordt het afstand houden steeds lastiger. Huidhonger – de behoefte aan fysiek contact – is hier een mooi woord voor. Tegelijkertijd blijkt in een crisissituatie hoe inventief we zijn om beperkingen naar onze hand te zetten, alternatieve vormen van communicatie en (surrogaat) samenzijn te ontwikkelen.

In maart verschenen al de eerste video’s uit Italië online: mensen die elke avond vanaf hun balkons samen zongen. Snel daarna volgden de professionals: muzikanten, koren, dansers die als gevolg van de crisis thuis zaten. Zonder werk, maar met de gedachte dat kunst verbindt.

Prachtig zijn de leden van het Rotterdams Philharmonisch, die online, vanuit huis Beethovens Negende symfonie spelen From Us, For You. Normaal relatief anoniem in uniform zwart en wit, nu allemaal op afstand samenspelende individuen met het eigen huis als persoonlijk decor. Iets vergelijkbaars geldt voor het weergaloze Restez chez vous/Stay at Home van de dansers van de Opéra National de Paris.

Hannah La Follette Ryan’s serie Subway Hands geeft de overgang weer van vóór de crisis naar pandemie. Op haar instagram account doet ze al langere tijd verslag van haar reizen in de New Yorkse metro en legt handen vast in alle kleuren van de regenboog. Handen met telefoons, boeken, elkaar innig vasthoudend of nagelbijtend. In korte tijd maakte elkaar vasthouden plaats voor elkaar voorzien van handgel en werd nagelbijten onmogelijk door de plastic handschoenen die men ging dragen om zichzelf te beschermen.

Veel mensen komen uit deze periode met het inzicht dat het allemaal wel wat rustiger aan kan. Maar hoe lang gaat dat duren? Fotograaf Kadir van Lohuizen bracht een hommage aan Ed van der Elskens My Amsterdam. Voor die film reed Van der Elsken in 1983 spijkervroeg op een zondagmorgen door het verlaten centrum van de hoofdstad. Van Lohuizen deed het op klaarlichte dag in 2020 op de fiets.

De uitgestorven straten van Amsterdam die ook door fotografe Zindzi Zwietering werden vastgelegd in haar serie Corona Diaries, stromen anno juni 2020 alweer vol (met toeristen) en werk dat is blijven liggen moet dubbel zo hard worden ingehaald.

Who We Are incorporeert deze recente werken, gerelateerd aan de coronacrisis, in een ruimer, minder tijdspecifiek geheel met de inbreng van zowel films (deels te tonen in een speciale programmering) als foto-en filminstallaties waarin het menselijke gedrag c.q. tekort centraal staat.

Dat gebeurt middels de ontwapenende observaties van samenspelende volwassen mannen in de films over amateurvoetbal van Hans van der Meer, in het werk van Paulien Oltheten over het gedrag van mensen in de openbare ruimte of in de ontroerende lange documentaire Garage 2.0 van Catherine van Campen uit 2017 over een (grote) Toyota-dealer in Vianen voortgekomen uit een familiebedrijf. Maar het geldt ook voor een iets ouder project van Jan Dirk van den Burg uit 2011, Olifantenpaadjes, dat toont hoe mensen – wat planologen ook proberen – altijd weer de kortste weg door het openbaar groen weten af te dwingen. Het zijn enkele werken uit een veel groter geheel dat in samenwerking met venue Museum Hilversum verder zal worden uitgewerkt.

Een werk dat zeker niet mag ontbreken is de indrukwekkend korte film Requiem for A Shipwreck van Janis Rafa uit 2014 die de kijker in een plechtig ritueel terugvoert naar de Costa Concordia (ook al is het niet het scheepswrak dat in de film wordt getoond).

Icarus en Schettino Jammer dat Schettino zijn schip verliet toen er nog 300 wanhopige passagiers aan boord waren van het zwaar slagzij makende schip na zijn speelse actie tegen de instructies van de rederij in.

Nu werd hij een lafhartige misdadiger in plaats van een romantische held die zich het hoofd op hol had laten brengen door een Moldavische danseres.

Maar we zullen altijd blijven houden van Icarus, die de wijze raad van zijn vader in de wind sloeg en neerstortte omdat hij hoger en hoger vloog totdat zijn vleugels smolten. Het is Wie wij zijn.

Azadaar

tentoonstelling: TENT, Rotterdam, 2021–2022 / boek: Paradox, 2021–2022 / web app: 2021– 2022 beeldmaker: Ayamus / boekontwerp: Jeremy Jansen (o.v.) / projectmanager: ntb (Paradox) / verantwoordelijk producent/curator: Bas Vroege / publieksprogramma: TENT i.s.m. Paradox i.h.k.v. Photography Matters ‘Voor mij is Azadaar een metafoor voor een alternatieve blik op de actualiteit alsook op de ontkende en genegeerde genocide van minderheden waar ik zelf getuige van ben geweest’, schrijft de Rotterdamse dichter, fotograaf, skateboarder en organisator van o.a. culturele debatten, Ayamus. Hij duidt daarbij met name op de nog altijd voortdurende onderdrukking van de Hazara in Pakistan zowel als Afghanistan, het land waar zij oorspronkelijk vandaan kwamen. Tot de 19e eeuw vormden zij 90% van de populatie, vandaag is hun aandeel minder dan 3%. Dat is het resultaat van 30 miljoen doden in de afgelopen 100 jaar volgens schattingen van mensenrechtenorganisaties. In Pakistan zijn dagelijks gemiddeld minimaal 5 Hazara’s het slachtoffer van sektarisch geweld. Duizenden van hen zijn de afgelopen decennia dan ook gevlucht naar Iran, Australië, Nieuw-Zeeland, Noord-Amerika en de EU. Maar ook daar blijken zij vaak niet veilig voor met name salafisme-geïnspireerd geweld.

Deze dramatische gegevens vormen het niet onbelangrijk decor voor Azadaar. En toch focust het project daar in eerste instantie niet op. Azadaar maakt de kijker deelgenoot van de religieuze ervaring van het – in westerse religies veelal verloren gegane – afschrikwekkende ritueel van zelfkastijding, hier onderdeel van de Ashura herdenkingen. In dit cultureel-religieuze ritueel worden de borstkas en rug met de vlakke hand maar ook karwatsen geslagen onder ritmisch gezang. Het vindt vooral in Irak, Iran en Libanon plaats en is voor sjiitische moslims een expressie van rouw en berouw voor de dood van de kleinzoon van Mohammed, imam Hussein in Karbala in 680 n.Chr. Het ritueel staat symbool voor het schisma in de islam tussen sjiieten en soennieten.

Voor de fanatieke aanhang onder de laatste groepering is het een uiting van ketterij en daarmee aanleiding voor geweld en vervolgingen.

De bloederige aanblik van de mannen tijdens en na het ritueel levert zeker voor westerse ogen mediabeelden op die weinig heel laten van de intensiteit van de religieuze beleving die, in een trance, tot vereenzelviging met het lijden van Hussein leidt. De beelden worden daarmee onterecht geassocieerd met geweld tegen anderen. Anderzijds is het voor sjiieten die in een intolerante, door radicale soennieten gedomineerde samenleving leven, levensbedreigend herkend te worden aan bijvoorbeeld littekens van de zelfkastijding op de rug of elders. Inmiddels ook in Europa.

Inzet van Ayamus met Azadaar is de essentie van de beleving aan te reiken aan een publiek dat grotendeels onbekend is met het ritueel waarin voor hem een herkenbare schoonheid huist. Maar het is ook een claim op de vrijheid dit ritueel te kunnen uitvoeren zonder daarbij naar het leven te worden gestaan: “Voor de mensen die ik heb gesproken, staat de herdenking van Ashura niet alleen voor een historische slag nabij de oevers van de rivier de Eufraat. Het staat in de tegenwoordige tijd ook voor de strijd tegen terreurgroepen wereldwijd, voor burgerschap en een innige gelijkheid in vrijheid en broederschap. Ashura verinnerlijkt voor hen het besef overlevenden te zijn van de genocide die hun geloofsgenoten in hun land van herkomst ondergaan; lamentatie als een proactieve daad van revolutionair verzet tegen onderdrukking.”

23

Aya Musa

Azadaar boek / tentoonstelling / webapp

Met Paradox ontwikkelt Ayamus in 2021/2022 een boek en een monumentale installatie voor TENT, Rotterdam. Hierin worden stills (in gedrukte vorm) gecombineerd met een tweescherms filminstallatie met open geluid. Het moet de toeschouwer in staat stellen dichter bij de beleving van het ritueel te komen en zo iets van de betekenis voor de betrokkenen te ervaren.

De beelden van Ashura zijn zonder uitzondering gemaakt in Europa, ze worden gecombineerd met sporen van vervolging door hem vastgelegd in Iran en Pakistan. De installatie zal tevens voorwerpen bevatten, bezoekers krijgen als symbool van gastvrijheid en vrede water aangereikt.

In het kader van Z_Lab, het curatorial samenwerkingsprogramma tussen de Universiteit Leiden, Fondazione Modena Arte Visive en Paradox werkten de Italiaanse studenten in februari 2020 aan mogelijke presentatiemodellen voor Azadaar. Het verleende Paradox en Ayamus niet alleen een uiterst nuttig inzicht in de mogelijkheden van het materiaal voor verschillende platforms maar ook in de mate waarop de thematiek voor hedendaagse, vooral westerse jongeren toegankelijk is en door hen als relevant wordt ervaren.

Pa (werktitel)

tentoonstelling: ntb, 2022–2023 / boek: Paradox, 2022–2023 beeldmaker: anon. (voor nu) / grafisch ontwerp: Jeremy Jansen (o.v.) / projectmanager: ntb (Paradox) / verantwoordelijk producent/curator: Bas Vroege Pa (werktitel) is een indringend persoonlijk document van een Amsterdamse kunstenaar die gedurende vijf jaar haar aftakelende vader in de ouderlijke boerderij, die hij samen met haar broer bestiert, verzorgt. De uiterst directe beelden tonen de worsteling met, maar zeker ook de acceptatie van het teloorgang van lichaam en geest. De plaats van handeling, de directe omgeving van de boerderij in Brabant, draagt zeker bij aan de fascinatie met dit proces.

Ook de boerderij zelf is in verval wat regelmatig de vraag oproept hoe lang dit leven nog kan bestaan. Ondertussen draaien de seizoenen door, dieren sterven en worden geboren. Dieren die vooral dichtbij zijn, zowel fysiek als mentaal. Heel dichtbij zelfs in de figuur van de hond die het bed deelt met zijn baasje, tot de dood hen scheidt.

De beelden die deze wereld beschrijven zijn afkomstig van de dochter, de mantelzorger die kunstenaar is en Amsterdam achter zich laat om haar vader (en broer) bij te staan in de laatste maanden. Zij neemt haar intrek in de boerderij en documenteert, nu nog intensiever dan daarvoor, het leven. Het is een periode die overlapt met de corona-crisis, die als een deken over het land ligt en bijdraagt aan het gevoel van isolement.

De camera is voor haar werk doorgaans niet meer en niet minder dan een notitieblok voor de tekeningen, werken op papier en sculpturen die zij maakt. Slechts incidenteel vormen de foto’s zelf het expressiemedium, waardoor de kwaliteit daarvan wordt gekenmerkt door de onpretentieuze onmiddellijkheid van gebruiksfotografie en kiekjes. In de stilte van de lockdown wordt het steeds verder aangetaste lichaam van de vader visueel afgetast en omgezet naar wat je sculptuurstudies zou kunnen noemen, op hun beurt weer leidend naar fotomontages waarin lichaamsdelen, dieren en objecten op een surrealistische manier een zelfstandig leven gaan leiden. Gemengd met directe, pure registraties van alledaagse handelingen, voorwerpen en gebeurtenissen; beelden die van een tijdloze schoonheid zijn en die soms doen denken aan de vroege fotografie van Helena van der Kraan (1920–1940). Zij, van oorsprong beeldhouwster, ontwikkelde een eigen, bijna sculpturale vorm van fotografie waarin alledaagse situaties, voorwerpen en lichamen centraal stonden. Maar hoe zorgvuldig gemaakt ook, de wereld van het kiekje was in haar werk nooit ver weg.

Op het persoonlijke vlak is het werk verzoenend en confronterend tegelijk. De reacties erop variëren sterk: de één kan er niet naar kijken, voor de ander is er herkenning van de ambigue gevoelens waarmee veel mantelzorgers in de laatste begeleidingsfase mee worstelen, variërend van gêne tot intimiteit, van geschoktheid tot verdriet. Maar tot een morele afwijzing van de beelden komt het doorgaans niet. Intrigerend is het samenvallen van het stervensproces van de vader met de aangekondigde dood van de kleinschalige boerderij tegen het decor van een – zijn zonden overdenkende – wereld in lockdown.

Tot slot: Paradox heeft toegang gekregen tot het boven beschreven beeldmateriaal en voorzichtig eerste ‘vertoningsschetsen’ ontwikkeld voor het tijdloze maar ook indringende werk. Het werk komt waarschijnlijk het best tot zijn recht in een boek maar een tentoonstelling behoort zeker ook tot de mogelijkheden. Wij hebben het vertrouwen deze productie binnen 2–3 jaar te kunnen realiseren. Voor nu zijn de herinneringen voor de kunstenaar nog te vers om er mee in de openbaarheid te treden waardoor deze tekst vooralsnog de enige verwijzing naar het werk kan vormen.

25

diverse auteurs

Houses of Darkness tentoonstelling / webapp / publicatie Met de klok mee: -W oning SS kampcommandant - Albert Konrad Gemmeker (1907-1982) - De woning in ca. 1939 - Jakob Ganslmeier: portretten van v.m. neonazi’s - Feestje bij de familie Gemmeker thuis

Houses of Darkness

semi-permanente buitententoonstelling: Falstad Center (NO), Herinneringscentrum Kamp Westerbork (NL), Gedenkstätte Bergen-Belsen (DE) v.a. 2022 / web app: Paradox, 2022 / publicatie: n.t.b., 2023 beeldmakers: n.t.b. / boek- 3D en interactief ontwerp: n.t.b. / advies: Prof. Rob van der Laarse (Universiteit van Amsterdam), staf van de centra / publieksprogramma: partners + Paradox i.h.k.v. Photography Matters / financiering: Europese Unie, e.a.

De WOII herdenkingskampen in Falstad (NO), Bergen Belsen (DE) en Westerbork (NL) hebben alledrie nog de woning (dan wel de contouren daarvan) van de kampcommandant op hun terrein staan. Soms zijn ze bewust, soms bij toeval bewaard gebleven. Lang heeft het geduurd tot er aandacht werd besteed aan deze plekken. Plaatsen waar de commandanten veelal met hun complete gezin – in het zicht van de vernietiging – woonden. Dat dat nu toch gaat gebeuren houdt verband met de toegenomen aandacht voor en (beginnende) acceptatie van het daderperspectief.

De drie herdenkingskampen benaderden Paradox, deze kant van de geschiedenis met hen in beeld te brengen voor m.n. een jong, cultureel divers publiek met geen tot weinig kennis van de geschiedenis. Zij worden uitgedaagd hun positie te bepalen, zich hun eigen potentiële houding voor te stellen en hun (vooringenomen) oordeel te heroverwegen.

Voor Houses of Darkness worden drie verschillende buitenexposities met een gemeenschappelijke component ontwikkeld, gekoppeld aan een online web app.

De buitenexposities bestaan uit ​​ 4–5 dubbelzijdige billboards met beeld-tekst en beeldbeeldcombinaties die parallel aan de gevels van de commandantenwoningen worden geplaatst: één gerenoveerd (Falstad), één bewaard onder een glazen dak (Westerbork), één helemaal weg (Bergen-Belsen). De beelden aan de buitenkant laten scènes zien die zich in de huizen afspeelden, de beelden aan de binnenkant van de reclameborden laten zien wat de mensen binnen (mogelijk) hebben gezien en waarvoor ze verantwoordelijk waren. Elk paneel richt zich op een onderscheidende periode van het kamp. QR-codes op de panelen activeren de toegang voor mobiele apparaten tot een webapp. Hier worden verhalen in volgorde van tijd en per locatie gegroepeerd. De webapp is geoptimaliseerd voor mobiele apparaten, maar is ook compatibel met desktop-pc’s.

Via een semi-open call worden jonge ontwerpers, fotografen, filmmakers, schrijvers en kunstenaars, uit de drie betrokken landen uitgenodigd. Daarmee wordt de output toegankelijker voor hun (en jongere) generaties. Bovendien beogen de partners met de opdracht ook bij te dragen aan het opbouwen van een internationaal netwerk voor hun ontwerp- en kunstenaarspraktijk.

Verwachte resultaten en planning De buitententoonstellingen voor (minimaal) één jaar op de drie locaties bereiken in combinatie met de web app totaal zo’n 500.000 bezoekers. De instellingen verwachten dat Houses of Darkness later tot overkoepelende binnententoonstellingen zal leiden, waarbij gebruik gemaakt zal worden van inhoudelijk materiaal dat tijdens dit project is ontwikkeld.

VISA to The Final

tentoonstelling: ICA, Yerevan, 2022 / publicatie: Paradox, 2021 / web app: Paradox, 2021 beeldmaker: Victoria Chaushyan / boekontwerp: Jeremy Jansen / publieksprogramma: ICA i.s.m. Paradox VISA to The Final vertelt het verhaal van een jonge in Nederland wonende kunstenaar, Victoria Chaushyan. Ze groeit op in een Russisch-Armeens gezin op de Kaukasus, waar een meisje op relatief jonge leeftijd wordt beschouwd als vrouw en moeder. Van kinds af aan wil Victoria Chaushyan haar vader, die alleen zonen wil om de naam van de familie voort te zetten, charmeren. Op jonge leeftijd besluit Victoria willekeurig een voetbalteam te kiezen dat ze kan steunen om samen met haar vader en broer naar voetbalwedstrijden te kunnen kijken. In die tijd houdt ze van wolven, dus kiest ze voor A.S. Roma, dat de wolvenjongen Romulus en Remus in het clubwapen heeft staan.

27

Victoria Chaushyan

VISA to The Final boek / webapp / educatie

Bekijk hier een episode van VISA to The Final

Als Victoria naar Moskou verhuist, bezoekt haar vader haar om het weekend. Victoria realiseert zich al snel dat het weekend dat hij bij haar komt altijd het weekend is van de thuiswedstrijd van zijn favoriete team, Spartak-Moskou. Dit betekent dat ze samen naar de wedstrijd gaan. Als ze naar Nederland verhuist, komt er een einde aan hun uitstapjes. Hun telefoongesprekken worden steeds korter: veel verder dan ‘hoi’ en ‘doei’ komen ze niet meer.

In 2018 organiseert Rusland het WK voetbal. De enige manier om een kaartje ​​ voor de finale te bemachtigen is door deel te nemen aan een loterij van creditcardmaatschappij VISA. Om in aanmerking te komen, moet hij 30 of meer aankopen doen van meer dan 300 roebel (ca. € 5). Victoria besluit om haar vader te helpen de kaartjes voor de finale te winnen in een poging ook hun relatie te herstellen. Ze ziet dit bovendien als een kans om haar vader te leren hoe hij zijn telefoon moet gebruiken om foto’s te maken en deze met haar te delen. Tot haar verbazing ontdekt ze het plezier van haar vader om zich een beetje als een kunstenaar te gedragen. Door zijn foto’s leert ze, dankzij de items die hij koopt, de dagelijkse routine van haar vader kennen.

Tegelijkertijd trekt ze hem haar kunstenaarswereld in, zoals zij zich eerder heeft laten meevoeren in zijn voetbalwereld.

Boek, web app, tentoonstelling In het boek – een leporello – staan ​​de foto’s van de vader van Victoria centraal. De dialogen tussen beide verschijnen op de achterkant (of in een geniet boekje, nog te beslissen), waarbij de visuele ontwikkeling van de vader voorrang krijgt in de manier waarop hij zijn foto’s rangschikt.

Dit laat zien hoe Victoria’s vader zich op een natuurlijke manier meer bewust wordt van wat kunstenaar zijn betekent. Humoristisch reflecterend op zijn aanpak, naar zichzelf verwijzend als digitale Neanderthaler, voorziet hij Victoria steeds meer van nieuw materiaal zonder dat ze hem dat hoeft te vragen.

In de webapp kijken we naar een donker scherm met louter een transcriptie/vertaling van de bij vlagen hilarische telefoonconversatie tussen vader en dochter. Het herkenbare geluid van WhatsApp kondigt steeds een nieuwe episode aan. De beelden zitten verstopt als voetnoot.

De ondertiteling gebeurt in drie talen: Engels, Nederlands en Russisch.

The Beauty of The Real

tentoonstelling: Foam, Amsterdam, 2022 (o.v.) / boek: Roma & Paradox, 2022 / web app: Paradox, 2022 / publieksprogramma: Foam i.s.m. Paradox i.h.k.v. Photography Matters beeldmaker: Theo Niekus / boekontwerp: Roger Willems ‘Meester van het menselijk gehannes’ kopte NRC op 25 oktober 2019, een paar dagen na het plotselinge overlijden van fotograaf Theo Niekus. Zo’n vijfentwintig jaar fotografeerde hij zo onopvallend als een gentle giant maar kan zijn, de medemens op straat. Voornaamste jachtterrein: het Damrak, de plek waar (steeds meer) toeristen en (steeds minder) inwoners zich mengen in een wanhopige daad iets eet- of drinkbaars te verschalken en zich te laten vermaken door het kopen van goedkope parafernalia. Het hectische gedrag, de dichtheid van mensen en de algehele lelijkheid voelen apocalyptisch aan, herinneren aan het ondergangsgevoel van een 16e-eeuws Brueghel-schilderij.

Niekus’ favoriete hoek was tegenover het Centraal Station, op de hoek bij het Victoria Hotel, toen het werd neergezet, eind negentiende eeuw, uitkijkend over het in aanleg zijnde station. Inspelen op de verwachte vraag van reizigers was het doel van de eigenaren. Alleen een pandemie zou in staat blijken deze stroom tot (tijdelijke) stilstand te brengen.

Theo Niekus fotografeerde vanuit een ooghoek, met de camera los maar trefzeker aan de pols.

Strikt genomen stiekem dus: ‘Zou je altijd en overal voor het maken van een foto om toestemming vragen, dan gaat de spontaniteit natuurlijk verloren’ schreef hij in 1998 in de inleiding van zijn eerste fotoboek Pasatiempo.’ Ik vraag dan ook iedereen die in dit boek terecht is gekomen om vergeving.’

Het stond maar vast genoteerd want hij zou nooit meer van onderwerp veranderen, werkend aan een encyclopedie in 58 delen over menselijk gedrag op straat. ‘Een poging – schitterend en gedoemd te mislukken – om voor eens en altijd greep te krijgen op de chaos van de straat en het leven’ aldus NRC-redacteur Mark Moorman.

Van het Mondriaan Fonds had Niekus een beurs ontvangen om het analoog geproduceerde deel van zijn archief te digitaliseren en online te zetten. Dat werk was bijna klaar.

29

Theo Niekus

The Beauty of The Real boek / tentoonstelling

Schets The Beauty of The Real

Tegelijkertijd werkte hij aan The Beauty of The Real, een boek stampvol portretten, allemaal gemaakt op zijn favoriete straathoek. Op Unseen 2019 benaderde hij Paradox met de vraag de tentoonstelling te willen ontwikkelen met hem. Vertrekpunt was de installatie die we in 2009 realiseerden met zijn serie Spectator en die onderdeel werd van de tentoonstelling over globalisering en die als We Are The World door China reisde. Het was een combinatie beeldschermen met overlappende projecties met een soundscape. Maar voor The Beauty of The Real stond niet alleen Paradox op het lijstje maar ook Foam (als vertoningsplek) en Roma (als uitgever). De eerste contacten zijn gelegd.

In hoeverre de encyclopedie kan worden aangevuld met zijn digitale materiaal is een open vraag die is gekoppeld aan de plek waar het archief in de toekomst zal worden ondergebracht. Paradox voelt zich bij de oplossing daarvan betrokken.

Photography Matters

seminarreeks: oktober 2020–december 2023 / online rapportage / archief: 2020– samenwerkingspartners: Stedelijk Museum Amsterdam, Nederlands Fotomuseum, e.a. / project managers: Kirstie Crail, Laura Quarto Het landschap van visuele communicatie verandert snel, zowel qua productie als hoe we naar beelden kijken. Hoe en waar afbeeldingen worden gepresenteerd, is de afgelopen 2030 jaar dramatisch veranderd. Geen enkel vakgebied heeft zoveel veranderingen ondergaan als de nieuwsindustrie, waar de vorming van nieuwsconglomeraten, online nieuws en sociale media het landschap volledig hebben veranderd. Dit heeft een vernietigend effect gehad op de onafhankelijke visuele journalistiek en de documentaire. Als antwoord daarop werd Paradox in 1993 opgericht met het doel alternatieve manifestatieplekken voor de onafhankelijke documentaire te onwikkelen. In 1995 kwamen de eerste grote producties naar buiten. Aanleiding om – 25 jaar later – vooruit te kijken naar de toekomst van visual storytelling en documentaire fotografie: Photography Matters. Onvermijdelijk om in dat kader ook af en toe achterom te kijken.

Door nieuwe strategieën en tools te ontwikkelen en ze te (re)combineren met het rijke arsenaal aan bewezen, bestaande benaderingen, kan (en moet) visual storytelling fundamentele kwesties met betrekking tot de manier waarop we ons tot elkaar, onszelf en de wereld verhouden, blijven benoemen en ontwikkelen. Er is, vooral onder jongeren en jonge aankomende professionals, behoefte om beter geïnformeerd te zijn, om inzichten in de ontwikkeling van deze praktijken te delen en om na te denken over de impact van (visual) storytelling op de samenleving.

Photography Matters staat – zoals de titel suggereert – voor twee zaken: de cruciale rol van onafhankelijke visual storytelling voor een inclusieve, democratische samenleving en de noodzakelijke evolutie van huidige en toekomstige praktijken (zoals multidisciplinair teamwork) om deze rol vanuit lens based media met succes te blijven vervullen.

De eerste reeks van zes seminars zal als proeftuin dienen om de plaats en het best mogelijke format te bepalen voor deze discussies en kritische uitwisselingen, evenals de online rapportage daarover. We zien deze seminarreeks als complementaire aanvulling op waardevolle bestaande evenementen als de Donkere Kamer of What Design Can Do. De tweede reeks is zowel qua onderwerpen als format bewust nog niet uitgewerkt.

Format en onderwerpen De serie van seminars, elk bestaande uit drie tot vier sprekers en een moderator, vindt één keer per twee maanden plaats vanaf oktober 2020 (teaser/pilot) tot december 2023. Elk seminar duurt 1,5–2 uur. Drie seminars van de eerste reeks van zes zullen worden gewijd aan de toekomst van de belangrijkste platforms voor onafhankelijk documentaire storytelling, drie verhouden zich tot meer abstracte vraagstukken. Voor alle categorieën geldt dat speculeren over de toekomst ook een terugblik op het verleden inhoudt en dat interactie met makers en hun output altijd een belangrijke rol zal spelen.

Voorafgaand aan elk seminar zal een internationale groep beeldmakers, industry watchers, academici en ontwerpers gevraagd worden aanwezig te zijn om een kort statement ​​ af te leggen of een vraag te stellen over brandende kwesties. Deze bijdragen kunnen worden gebruikt door de moderator voor het debat en het Q&A-deel van de evenementen en zullen beschikbaar worden gemaakt via de online rapportage.

31

diverse auteurs

Photography Matters debaten / seminars / online archief

Van boven naar beneden: - Eefje Blankevoort (Prospektor) - Dana Lixenberg (Trouble &J50) - Cover Flamboya, Viviane Sassen door Syb - Spread N_O_W_H_E_R_E, Frank van der Salm - Mark Sealy (Autograph)

Online rapportage/archief Alle beschikbare informatie van alle seminars wordt verzameld en gepubliceerd op een ondersteunende website. Dit omvat de verklaringen en vragen die steeds vooraf zijn opgeworpen, schriftelijk verslagen en korte video-interviews met sprekers. Maar - afhankelijk van de omstandigheden - kan het ook zijn dat het hele debat zich online afspeelt. Het video-archief vormt een cruciaal onderdeel van het programma, omdat het mogelijk maakt de inhoud met een veel groter en internationaal publiek van (jonge) professionals over een langere periode te delen.

Samenwerking Paradox producties worden altijd in samenwerking gemaakt, dat geldt ook voor de seminars die niet plaatsvinden op één vaste locatie en ook niet door één en dezelfde persoon zullen worden gemodereerd. Fysieke locaties worden gekozen op basis van de inhoud, zo ook de moderator.

Zo zal het seminar van oktober 2020 over representatie en inclusie worden georganiseerd samen met (en vermoedelijk ook bij) het Stedelijk Museum Amsterdam n.a.v. de tentoonstellingen van (v.m. Paradox auteurs) Bertien van Manen en Dana Lixenberg en als vervolg op Welkom Today met Lebohang Tlali, Ad van Denderen en vele anderen. Het seminar van februari 2021 behandelt de rol van kunstmatige intelligentie in fotografie en vindt plaats in het Nederlands Fotomuseum ten tijde van N_O_W_H_E_R_E, de AI gedreven installatie rond het werk van Frank van der Salm.

Visual storytelling en de samenleving Representatiepolitiek Oktober 2020, Stedelijk Museum Amsterdam (partner) Hoe kunnen we dominante visual storytelling en machtsstructuren in de media, documentaire en kunst uitdagen? Moeten we een collectief ethisch kader creëren? Het ‘witte’ perspectief ondermijnen. Multivocaliteit en co-creatie. Creëert identiteitspolitiek een nieuwe segregatie in de samenleving?

Sprekers: Mark Sealy (Autograph ABP, London), Dana Lixenberg (fotograaf), Mitchell Esajas (The Black Archives en Amsterdam United), Stephan Sanders (journalist), Renzo Martens (kunstenaar), Wayne Modest (Tropenmuseum)

Kunstmatige intelligentie en fotografie Februari 2021, Nederlands Fotomuseum, Rotterdam (partner) De impact van gezichtsherkenning en massasurveillance op de samenleving. AI en het enorme volume online beelden. AI en museumcollecties. AI als rechterhand van de fotograaf en/of curator. AI draagt bij ​​ aan of ontmaskert beeldmanipulatie?

Sprekers: Evelyn Austin (directeur, Bits of Freedom), Gjorgji Strezoski (PhD deep learning, visuele analyse, UvA), Frank van der Salm (kunstenaar/fotograaf), Babusi Nyoni (ontwerpstrateeg), Sander van der Waal (Future Internet Lab, Waag)

Vrouwen in documentaire fotografie Observaties vanuit het standpunt van vrouwen en minderheden. 80% van de in fotografie afgestudeerden is vrouw. Slechts 15% van de professionele fotografen in de fotojournalistiek is vrouw. De realiteit in de kunst is redelijk overeenkomstig. Wat moet hieraan gedaan worden? Wat doen mensen die verhalen vertellen om meer minderheden op te nemen?

Sprekers: Anna Fox (fotograaf, Fast Forward/Women in Photography), Sanne De Wilde (fotograaf, NOOR), Marie Robert (Musée d’Orsay, Who’s Afraid of Women Photographers?), Val Williams (hoogleraar London College of Communication), Susan Meiselas (fotograaf, Magnum en Magnum Foundation).

Visual storytelling en interactie met andere disciplines De toekomst van het fotoboek Grafische ontwerpers, redacteuren en artdirectors hebben een grote rol gespeeld bij de ontwikkeling van het genre fotoboek. Wat is hun rol vandaag? Er verschijnen meer fotoboeken dan ooit, maar hun oplage reikt meestal niet hoger dan 1000 exemplaren. Wat is de plaats van het boek? Wat is zijn erfenis en toekomst? Focussen op ontwerp in relatie tot documentaire presentatie.

Sprekers: Jörg Colberg (Consciëntieus, VS), Delphine Bedel (kunstenaar, docent, oprichter van Meta/Books), Hans Gremmen (ontwerper & uitgever), Rob Hornstra (fotograaf), Markus Hartmann (uitgever, DE), Jeroen Kummer (ontwerper, Kummer & Herrman)

33

De toekomst van online publiceren Met Flash-technologie, verhoogde bandbreedte en geavanceerdere compressietechnologie was het internet vanaf 2000 in staat om online multimedia te leveren. Vanaf dat moment is het web het belangrijkste voertuig voor de verspreiding van (multimedia) nieuws geworden. Inmiddels voornamelijk via mobiele apparaten. Waar gaan we heen? Wat is de belofte van VR en AR? Welke samenwerkingen zijn nodig? Maar ook: waarom is het nog steeds problematisch om in dit domein de kost te verdienen?

Sprekers: Eefje Blankevoort (producer, Prospektor), Bruno Felix (Submarine), Caspar Sonnen (IDFA Doclab), William Uricchio (Universiteit Utrecht), Ad Nuis (fotograaf), Zahra Rasool (immersive media Al Jazeera), Wouter Vroege (oprichter van Tinker Slices), Fred Ritchin (ICP, US), Kel O’Neil/Eline Jongsma (filmmakers/mediakunstenaars).

De toekomst van tentoonstellingen De aard van fototentoonstellingen veranderde van experimenteel in de dagen van politieke propaganda in de jaren dertig en veertig tot zeer formeel toen het idee van de vintage print werkelijkheid werd in de jaren zeventig. Waar staan we ​​ vandaag en waar gaan we heen? Wat verwachten publiek en instellingen? Focus op ruimtelijk en installatieontwerp in relatie tot documentaire presentatie.

Sprekers: Jeroen de Vries (ontwerper), Iris Sikking (curator, onderzoeker), Jeroen Kummer (ontwerper, Kummer & Herrman), Jaap Guldemond (EYE), Herman Kossman (Kossmandejong).

Long list met thema’s en sprekers met o.a.

Geglobaliseerde esthetiek Welke impact hebben sociale media op een beeldverzadigde samenleving? Hoe zijn de logaritmen van internetbedrijven die de democratie van de fotografie beïnvloeden? Worden geglobaliseerde beelden collectief geheugen? Heeft globalisering stereotiepe visuele en culturele representaties gecreëerd?

Verzameling en conservering van digitale verhalen Het eerste digitale verhaal werd in 1991 op cd-rom gepubliceerd, het web begon het over te nemen met het eerste grafische browser (Mosaic) in 1993, vanaf 2000 was serieuze multimedia online mogelijk. Welke musea hebben deze pioniersjaren verzameld en gearchiveerd? Wat zijn de problemen en criteria die op het spel staan? Hoe verschillen de benodigde technieken van traditionele conservering?

3.5 Reizende tentoonstellingen 2021–2023 Gedwongen door bezuinigingen in 2020 en versterkt door de lockdown is de lijst met concrete boekingen (vooralsnog) korter dan voor Paradox normaal was, meerjarige ondersteuning is hiervoor onontbeerlijk. Wij hopen die draad snel weer op te pakken; Paradox was de grootste distributeur van projecten va Nederlandse fotografen in de afgelopen 25 jaar.

Welkom Today

De tentoonstelling uit 2019 reist na het Stedelijk Museum Amsterdam in 2021–2022 naar ZuidAfrika waar het zal worden getoond in Johannesburg bij Market Photo Workshop (in 2019 winnaar van de Prince Claus Award). En vervolgens door naar Oliewenhuis in Bloemfontein, de provinciehoofdstad van de Free State, waarin ook Welkom is gelegen.

BITTER Chocolate Stories

Het project met de Ivoriaanse fotograaf Joana Choumali (iwinnaar Prix Pictet 2019) over kinderarbeid in de cacao-industrie is t/m media februari 2021 te zien in het Schokoladenmuseum Köln en t/m juni in het Afrika Museum in Berg en Dal. Naar verwachting volgt een tournee door de VS.

The Innocent Eye

Het ICA in Yerevan toont in mei 2021 The Innocent Eye, een nieuwe tentoonstelling met werk van Paulien Oltheten, Victoria Chaushyan en Hans van der Meer. Alledrie zijn ze waarnemers, meestal als vliegen op de muur, maar soms ook in interactie met hun onderwerpen. Hun werk heeft een zekere lichtheid. Ze zijn niet op zoek naar het exotische of het spectaculaire; ze vinden hun beelden in het schijnbaar normale, het alledaagse. Tijd staat centraal in hun werk; ze haasten zich nooit, zoeken nooit naar een enkel bepalend moment, maar zetten zich in voor herhaling, het ontvouwen van beweging, de langzame veranderingen in een gewoonte of gedrag en de soms onwillige aanpassing aan fysieke ruimte of technologische verandering.

34

4. Summier verslag activiteiten 2018–2020 Uitgebreide beschrijvingen van de activiteiten van Paradox in 2018–2019 zijn te vinden in de (online) jaarverslagen: Paradox jaarverslag 2018 resp. Paradox jaarverslag 2019. Hieronder een korte samenvatting daarvan, compleet met kwantitatieve analyses.

4.1 Tentoonstellingen en publicaties 2018–2019 Het moet anders

tentoonstelling: Museum Alkmaar, 30/06–28/10/2018 / boek / debatten: o.a. Pakhuis De Zwijger Een jaar voor het verkeer Nederland met enige regelmaat stilgelegd zou worden door protesterende boeren verscheen het door Hans van der Meer met Paradox ontwikkelde boek Het moet anders. Museum Alkmaar durfde de – in hun ogen te activistische – titel niet aan en gaf de tentoonstelling de titel De koe – Het grazen voorbij. In het boek, de tentoonstelling en de debatten stond de noodzaak van verandering voorop en toch ontspoorde de discussie niet. Dat was zowel te danken aan de genuanceerde en goed geïnformeerde toonzetting door fotograaf/filmmaker èn parttime boer Hans van der Meer zowel als het van meet af aan betrekken van boeren bij de stellingnames.

Het moet anders was (en is) bovendien een goed voorbeeld van de wijze waarop een lokaal onderwerp global issues aankaart. Aan Het moet anders, de grootste productie in 2018 betrof was ook in 2016 en 2017 al stevig gewerkt. Bas Vroege opereerde als curator, Paradox nam de vormgevers van het boek, Kummer & Herrman, mee. De samenwerking resulteerde in een sterke presentatie met een stevig publieksbereik van 41.951 bezoekers resp. deelnemers aan de, goed ontwikkelde, educatieve programma’s.

Face to Face

tentoonstelling: Nationaal Archief, Den Haag, 14/09/2018–03/02/2019 / visual podcasts Nagenoeg alle Paradox producties vertrekken vanuit een initiatief de organisatie zelf, dan wel een auteur die de samenwerking met Paradox opzocht. Maar in enkele gevallen wordt de organisatie benaderd met een concrete vraag een productie te ontwikkelen. Als het onderwerp bij ons past en inhoudelijke onafhankelijkheid daarbij kan worden gegarandeerd, is er een basis om verder te praten. De financiering is in dergelijke gevallen primair de taak voor de vragende instelling.

Onverwacht, eervol en uitdagend was de uitnodiging van het Nationaal Archief om ons licht te laten schijnen op een tentoonstelling rond portretten uit de 15 miljoen stuks grote fotocollectie.

Concrete doelstelling: de portretten op een vernieuwende wijze (ook) toegankelijk maken voor een jong en cultureel divers publiek. Het leidde tot het gelaagde Face to Face waarin geschiedenissen op elkaar botsten. Visuele podcasts met Wilfried de Jong, Audiocollectief KIST en Onias Landveld ontsloten op eigenzinnige wijze de inhoud.

Face to Face werd goed ontvangen maar het publieksbereik daarvan viel met 7.702 (waarvan 6.162 in 2018) bezoekers te mager uit. Problemen met de communicatie en onverwachte copyrightproblemen bij een ruimere inzet van de door ons ontwikkelde visuele podcasts speelden naar alle waarschijnlijkheid een grote rol.

BITTER Chocolate Stories

tentoonstelling: Tropenmuseum, Amsterdam, 19/09/2018–08/09/2019; Afrika Museum, Berg en Dal / boek / web app Tony’s Chocolonely benaderde ons in 2017 met de vraag een boek en een tentoonstelling over kinderarbeid in de cacao te maken. Wij overtuigden hen om daarvoor met een Afrikaanse fotograaf in zee te gaan, Joana Choumali in wiens Ivoriaanse achtertuin zich alles afspeelt. Met haar en vormgevers Kummer & Herrman werd een indrukwekkende maar ook vernieuwende vertelling ontwikkeld, die het afgesleten realisme van de reportagefotografie in de ban deed.

35

/HUZ ]HU KLY 4LLY

/L[ TVL[ HUKLYZ

tentoonstelling / app / editorial / boek

Debat Door de ogen van de koe, Pakhuis de Zwijger

De Koe, het grazen voorbij, Stedelijk Museum Alkmaar

38

Heel blij waren wij met de overname door het Tropenmuseum van BITTER Chocolate Stories. Eind 2017 moesten we nog melden dat de tentoonstelling in de Beurs van Berlage te weinig bezoekers had getrokken maar in 2018 werd dat geheel gecorrigeerd door de langdurige programmering op de prachtige plek die het Tropenmuseum voor dit soort projecten nu eenmaal is. Naar schatting 35.000 bezoekers zagen de ontroerende verhalen van de kinderen die ontsnapten aan arbeid op de cacaoplantages in Ivoorkust.

BITTER Chocolate Stories (over kinderarbeid in de cacao) was ook een groot deel van 2019 nog in het Tropenmuseum te zien en reisde daarna naar het Afrika Museum in Berg en Dal.

Suppressed by the Saviour

tentoonstelling: Melkweg, 11/01–03/02/2019 / boek: Atlas Contact / web app: suppressedbythesaviour.net / debat Suppressed by the Saviour met de jonge fotograaf/onderzoeker/schrijver Hester den Boer werd een uitdagende tentoonstelling, voornamelijk gedragen door verschillende formaten en uitvoeringen van geprint materiaal: van ingelijst in combinatie met teksten tot metershoog fotobehang, aangevuld met een videoregistratie en geprojecteerde teksten. Het leverde een indrukwekkende installatie op in de geheel vernieuwde tentoonstellingsruimte van De Melkweg in Amsterdam. Het geheel was gebaseerd op de studie van fotograaf/onderzoeker Hester den Boer naar de achtergronden van de Stalin-verering in het hedendaagse Rusland. Het onderzoek verscheen als non-fictie publicatie bij Atlas Contact, het boek werd gelanceerd op de opening van de tentoonstelling. Die combinatie was spannend en complementair en pakte in de media heel goed uit: Hester den Boer kwam o.a. bij VPRO boeken op tv voorbij als bij Nooit meer slapen op Radio 1 en ook De Groene Amsterdammer besteedde er zowel in print als online aandacht aan.

Samen met De Groene werd bovendien een succesvol debat georganiseerd in De Melkweg. Het directe bereik bij De Melkweg was met ca 1200 bezoekers relatief gering maar het feitelijke bereik – niet opgenomen in de bijlage – was vermoedelijk minimaal 100x groter.

Last but not least is Suppressed by the Saviour een web app in drie talen: Nederlands, Engels en Russisch. Enkele Nederlandse afleveringen werden overgenomen door De Groene, de naar het internet verbannen Russiche oppositiezender TV2 uit Tomsk tekende voor de vertaling naar het Russisch en nam (bijna) alle afleveringen over.

Welkom Today

buitententoonstelling: Welkom (SA), 2017 / tentoonstelling Stedelijk Museum, 18/05–13/10/2019 en CBK Zuidoost, 04/07–04/08/2019 / workshops: Welkom, 2017 / workshops: Amsterdam, 2019 / debat: Bijlmerparktheater, Stedelijk Museum / studio: Kwaku Zomerfestival, Stedelijk Museum Welkom in Suid-Afrika uit 1991 kan anno 2020 gezien worden als een ‘fout’ boek; het beschrijft het leven van de zwarte en witte bewoners van het Zuid-Afrikaanse mijnstadje Welkom door de ogen van de Nederlandse fotograaf Ad van Denderen. Maar als Lebohang Tlali – opgegroeid in het township Thabong bij Welkom – het boek ontdekt in de bibliotheek van de kunstacademie in Kaapstad waar hij studeert, verandert het de loop van zijn leven.

Fotografie als middel tot sociale bewustwording wordt zijn gereedschap. Pas vele jaren later heeft hij de moed Van Denderen aan te schrijven: hij wil de foto’s terugbrengen naar zijn stad, de mensen laten zien hoe het leven onder apartheid eruitzag. Het leidt, in samenwerking met Paradox, in 2017 tot tentoonstellingen op billboards en in de lokale mall, en tot een maand intensieve workshops met Tlali en Van Denderen samen op drie verschillende scholen. Een aantal leerlingen gaat ook na hun vertrek door met het vastleggen van hun leven.

In 2019 komen hun eigen uitingen aangevuld met beeld uit de familiealbums van hun ouders, samen met oude en nieuwe beelden van Ad van Denderen en Lebohang Tlali terecht in Welkom Today, een nieuw boek en een nieuwe tentoonstelling, ditmaal in het Stedelijk Museum Amsterdam. Een tweede tentoonstelling, bij CBK Zuidoost toont de beelden van twee Amsterdamse workshops met Tlali en er verschijnt een krant. Daarna volgen nog fotostudio’s met leerlingen tijdens het Kwaku Zomerfestival en in het Stedelijk Museum waarin voorbijgangers poseren en uitdrukking geven aan hun gevoelens t.a.v. segregatie. In 2021–2022 gaat de tentoonstelling terug naar Zuid-Afrika.

37

Joana Choumali / Marijn Heemskerk

BITTER Chocolate Stories tentoonstelling / app / boek Boven naar beneden: - Cacaoplantage in Ivoorkust - Installatie SchokoladenMuseum, KÜln - Spread uit boek - Installatie Tropen Museum, Amsterdam - Chocoladewinkel Tony’s Chocolonely

Welkom Today is daarmee op meerdere fronten een voorbeeld geworden van multivocaliteit, een eigentijdse, inclusieve vorm van documentaire waarin de stem van degenen die het onderwerp vormen een integraal onderdeel vormt van de beeldvorming. Het speelde en speelt een rol in het denken over al onze producties – in 2009 maakten we voor Noorderlicht de tentoonstelling Multivocal Histories – maar niet eerder kwam het zo vanzelfsprekend tot stand.

Zowel het mediabereik als het aantal bezoekers aan de tentoonstelling in het Stedelijk Museum en CBK Zuidoost was met meer dan 100.000 bezoekers zeer groot. Bij Welkom Today verscheen een gelijknamig boek in twee taaledities: de Nederlandse met Atlas Contact en de Engelstalige met Kehrer Verlag. De tentoonstelling gaat in 2021/2022 op reis naar Zuid-Afrika. Veelbetekenend was dat (de auteurs van) het project niet alleen een rol vervulden in het tweetal door ons en partners (Stedelijk, CBK Zuidoost, Kwaku) georganiseerde debatten maar ook door derden werden benaderd, variërend van EYE tot Dutch Culture tot Fotodok. Ook deze getallen zijn in onze verantwoording niet meegenomen.

Niet zozeer kwantitatief maar kwalitatief betekenisvol was het bezoek van een twintigkoppige delegatie bestaande uit leerlingen en docenten/schoolhoofden uit Welkom en township Thabong aan Amsterdam.

Notes from Aleppo / Greetings from Aleppo / 9 Days

web app: notesfromaleppo.today / tentoonstelling EYE, 22/04–21/05/2019; World Press Photo, 12/04–07/07/2019; Nederlands Film Festival, 27/09–03/19/2019 / lezingen Notes from Aleppo uit 2018 was het online slotakkoord van een reeks activiteiten rond de oorlog in Syrië met de Syrische fotograaf Issa Touma die zichzelf – als gevolg van de omstandigheden – steeds vaker ook zag filmen.

Dat laatste leidde tot een tweetal films 9 Days – From My Window in Aleppo en Greetings from Aleppo. Het indrukwekkende 9 Days filmt de oorlog vanuit de positie van een bewoner (Touma zelf) wiens appartement zich plotseling in de frontlinie bevindt. In Greetings volgen we Touma op zijn reizen terug naar zijn eigen stad – na verblijf in het buitenland – om zijn familie en kunstenaarsvrienden op te zoeken. Vrienden van wie hij in de tussentijd het werk probeert te verkopen om hen van inkomen te voorzien. Notes tot slot, is een verhaal in episoden gemaakt vanaf het moment dat het regime de stad weer geheel in zijn greep heeft en de oorlog in Aleppo over lijkt. Maar wie gaat die stad opbouwen? Waar moet de steun vandaan komen? Het zijn vooral de bewoners zelf. Allemaal zijn het verhalen die van binnenuit zijn gefilmd en verteld met minimale middelen en toch een maximaal bereik, gemaakt door een kleine crew. De publieke resonans met broadcasters als Al Jazeera, BBC, Channel 4, online media als De Correspondent en meer dan 80 filmfestivals wereldwijd was groot. 9 Days won een European Film Award als ‘Best Short Film’, Notes from Aleppo kreeg onderscheidingen vanuit de filmwereld zowel als de fotojournalistiek (World Press Photo). Op YouTube staat de teller voor 9 Days inmiddels op meer dan 6,5 miljoen views. Filmmuseum EYE wijdde een hele avond en een kleine tentoonstelling aan de producties en Notes in het bijzonder.

En altijd weer was daar Issa Touma, die met zijn recalcitrant onafhankelijke gedrag menig interviewer of organisator op de kast joeg (net als zijn producent trouwens...). Ondertussen leverde het wel een van de meest authentieke getuigenissen op van een complex conflict in een complex land in een complex deel van de wereld waarin niets is wat het lijkt. Daarmee ben je de gemiddelde nieuwsconsument al snel kwijt.

Notes from Aleppo liet ook zien dat online, gemaakt voor de mobiele telefoon, als platform weliswaar een enorme potentie heeft maar dat gevestigde media (nog) moeite hebben daarin te participeren. Hier is nog een wereld te winnen.

Zeer veel bezoekers (81.184) trok de tentoonstelling Age old cities. A journey from Palmyra to Mosul in het Institut du monde arabe in Parijs. Zeer vereerd waren wij door de aankoop van Greetings from Aleppo door het museum dat de productie een prominente plek in de tentoonstelling gaf.

39

3.5 Aanvullende projecten 2021-2023

Ad van Denderen, Lebohang Tlali

Welkom Today

workshops / tentoonstelling / boek / krant / debat / fotostudio / pop-up expo

48 Stories – Mapping the Palestinian Diaspora

web-app: 48stories.org / tentoonstelling: Cinéma Galeries, Brussel, 05/06–10/06/2018; iMPACT DOC, Amsterdam, 18/09/2018–19/01/2019 / debat: Pakhuis de Zwijger, Amsterdam,18/05/2018; iMPACT DOC, Amsterdam, 22/09/2018 Voor Israëliërs markeert het jaar 1948 de oprichting van de staat Israël. Voor Palestijnen symboliseert het de Nakba (Arabisch voor ‘catastrofe’). De gebeurtenissen rond 1948 hebben tot gevolg gehad dat ruim 700.000 Palestijnen uit hun steden, dorpen en huizen werden verdreven.

Vandaag de dag is dit aantal uitgegroeid tot meer dan zeven miljoen en vormt daarmee een van ’s werelds oudste en grootste vluchtelingen gemeenschappen.

48 Stories presenteert persoonlijke verhalen van Palestijnen die in 1948 ontheemd zijn geraakt, alsmede/dan wel de verhalen van hun nakomelingen. Het verhaal van hun ballingschap en de cultuur zoals deze voor 1948 in Palestina bestond, leeft krachtig in de herinneringen en verhalen van hen die de feitelijke gebeurtenissen mee hebben gemaakt. Deze herinneringen en verhalen blijven resoneren in volgende generaties, die op hun beurt het aanhoudende conflict ervaren. Het maakt de Nakba niet alleen een gebeurtenis uit het verleden maar een aanhoudende ervaring die nog steeds leeft.

Sommigen van hen wonen in de Gazastrook of de Westelijke Jordaanoever, sommigen in Israël, maar de overgrote meerderheid woont verspreid over de hele wereld: Palestijnen hebben zich gevestigd van Honduras tot Zweden en van Chili tot de Verenigde Staten. Ze hebben nieuwe levens opgebouwd als winkeleigenaren, dokters, politiek activisten en universiteitsprofessoren.

Hoewel zij verspreid zijn over landsgrenzen en regio’s delen zij eenzelfde wens; het verkrijgen van het right of return. Velen van hen zijn inmiddels geassimileerd in een nieuw thuisland. Dat maakt het onwaarschijnlijk dat ze ooit daadwerkelijk terug zullen keren; het is de tragedie van alle in diaspora levende gemeenschappen. Maar voor diegenen die in principe wel terug zouden willen keren verhindert het voortdurende Israëlisch-Palestijnse conflict dat.

De (vooral Palestijnse) fotografen in dit project bezochten nog levende bannelingen van de Nakba en maakten een portret van hun leven. Door middel van persoonlijke bezittingen, foto’s, archiefmateriaal, documenten, tekst, video- en geluidsfragmenten wordt hun verleden concreet gemaakt. Daarbij is dankbaar gebruik gemaakt van de (nog steeds groeiende) online documentatie van het geconfisqueerde Palestijnse erfgoed door de kritische Israëlische burgerrechtenbeweging Zochrot.

Op 18 mei 2018 presenteerden NOOR en Paradox de web-app in de grote zaal van Pakhuis de Zwijger in combinatie met een gesprek met fotografen en wetenschappers. 48 Stories werd in juni 2018 gepresenteerd als onderdeel van het festival Palestine with Love in Cinéma Galleries, Brussel. Geweldig was dat dagblad Trouw zowel de cover als het openingsartikel van de bijlage aan 48 Stories wijdde (en daarmee de Palestijnse zaak).

The Indelible Image

The Indelible Image rond het werk van Koen Wessing uit 2011, inmiddels in beheer bij het Nederlands Fotomuseum, reisde in 2019 naar de Jeu de Paume-vestiging in Tours.

Ebifananyi

Het afsluitende project met fotograaf/onderzoeker Andrea Stultiens was nog t/m 18/02/2018 te zien in FOMU, Antwerpen.

Mono Men

Een verkleinde (table top) versie van de tentoonstelling van Olivier van Breugel en Simone Mudde was onderdeel van Why Work? bij Fotodok in Utrecht van 11/03–27/05/2018.

Poppy, Trails of Afghan Heroin

De vierscherms video-installatie Poppy van Robert Knoth en Antoinette de Jong uit 2014 was onderdeel van het nevenprogramma van het Lianzhou Foto Festival 2018 in Guangdong (CN) van 01/12/2018–04/01/2019.

41

4.2 Tentoonstellingen en publicaties 2020 2020 was – tot nu toe (begin juli) – om meerdere redenen een atypisch jaar. Wij namen na een lange en intensieve ontwikkelingsfase niet alleen afscheid van het -ons uitermate dierbaar geworden – project Voyage à Dakar (juist daarvoor ‘geland’ bij het Amsterdam Museum) en een jarenlange (meestal ook) meerjarige programmasubsidie van het Mondriaan Fonds. Dat laatste leidde tot een noodzakelijke en onmiddellijke bijstelling van de ambities. Reizende tentoonstellingen met een relatieve grote footprint in de externe opslag werden afgevoerd, dienstverlening in Ydoc verband aan self-publishers en kleine uitgeverijen van fotoboeken stopgezet en er werd een aantal personele consequenties doorgevoerd: ondersteunende (staf) taken werden geminimaliseerd. Dit alles zal – als deze situatie niet verandert – op de langere termijn grote effecten hebben op zowel de ontwikkeling van nieuwe projecten als de internationale distributie van tentoonstellingen naar m.n. het buitenland.

Eind januari leverden we BITTER Chocolate Stories op in het Schokoladenmuseum Köln waar het project (en daarmee de thematiek) een groot publiek tegemoet kon zien. En toen brak de coronacrisis uit en ging de show enkele maanden dicht. Inmiddels is het museum weer open, de periode is verlengd tot in februari 2021. De verlenging geldt overigens ook voor BITTER in het Afrika Museum in Berg en Dal. Naast het crisisproef maken van de organisatie werd (en wordt) in 2020 hard gewerkt aan de ontwikkeling van het experimentele project N_O_W_H_E_R_E waarvoor de fondsenwerving redelijk voorspoedig is verlopen.

4.3 Bezoekersaantallen tentoonstellingen 2018–2020 Het aantal bezoekers voor Paradox tentoonstellingen in 2018, kwam uit op 248.852, waarvan 110.703 in Nederland. Dat was 48% lager dan in 2017 toen ons aandeel in de reizende oeuvretentoonstelling van Ed van der Elsken zorgde voor exceptioneel hoge bezoekersaantallen.

In 2019 kwam het totaal aantal bezoekers aan tentoonstellingen uit op 235.024 waarvan 89% in Nederland. Dat laatste is uitzonderlijk hoog voor Paradox: in 2018 was 45% van het (toen 5% hogere) totaal aantal bezoekers afkomstig uit het buitenland. Hoewel de factor toeval ongetwijfeld een bijdrage leverde aan de enorme sprong in het aantal bezoekers in het buitenland kunnen we niet om de zorg heen dat hier de invloed wordt gevoeld van het veel lager beschikbare budget voor verkoop van producties.

In 2020 werden tot nu toe 34.751 bezoekers geteld. Uitgaande van verdere opheffing van de beperkende maatregelen aan musea vanaf juli kan 2020 op ca 140.000 bezoekers uitkomen. Dat is redelijk te noemen.

4.4 Films 2018–2020 Paradox is geen filmproducent maar incidenteel ontstaan producties met fotografen of als onderdeel van projecten. Het gebeurde voor het eerst in 2003 met de film Britanya van Marjoleine Boonstra, die in delen werd ontwikkeld als onderdeel van Go No Go van Ad van Denderen. Later kwamen daar korte films van Hans van der Meer bij die onderdeel waren de reizende productie European Fields en die als iPad App online beschikbaar kwamen.

9 Days – From My Window in Aleppo en het vervolg daarop: Greetings from Aleppo daarentegen waren korte films (gemaakt door fotograaf Issa Touma) die direct het filmcircuit ingingen en daarnaast een online bestaan kenden en kennen. 9 Days – From My Window in Aleppo won in 2018 een European Film Award en was online ongekend succesvol met meer dan 5 miljoen online views. In 2019 waren het er nog altijd 338.196, de festival- en broadcastperiode voor beide producties is echter voorbij. Optisch daalde daarmee het bereik van onze films in 2019 met maar liefst 88%; 9 Days alleen was in 2018 al goed geweest voor ruim 2,8 miljoen online views, een niet

42

te plannen (en vermoedelijk onherhaalbaar) succes. Maar 2020 laat, wonderlijk genoeg, weer een sterke toename zien: in de eerste zes maanden van dit jaar werden maar liefst 948.671 bezoekers geteld waarmee de totale teller voor de film op meer dan 6,5 miljoen views staat.

De coronacrisis, die zoals bekend ook het culturele en (passief) sportieve leven van de meeste mensen stillegde, was voor Paradox aanleiding de wonderschone films over amateurvoetbal in Europa van Hans van der Meer uit 2010–2014 te remasteren en online te zetten. Op Vlaamse Velden na, de eerste, waren ze buiten de omgeving van de reizende tentoonstelling European Fields nooit te zien geweest. Op ons nieuwe YouTube kanaal youtube.paradox.nl werden de films inmiddels meer dan 20.000 keer bekeken. De campagne rond dit European Fields Unlocked gedoopte evenement in mei was succesvol te noemen met veel media-aandacht en inspirerende samenwerkingen met Europese partners leidend tot live-talkshows rond het werk in Italië, Portugal en het VK.

4.5 Web 2018–2020 Over het online bereik van 9 Days en Greetings from Aleppo hebben we hierboven al bericht. Het door World Press Photo en Nederlands Filmfestival onderscheiden Notes from Aleppo profiteerde van die aandacht en haalde ruim tweemaal zoveel kijkers dan in 2018. Het bereik blijft met 8050 kijkers echter enigszins teleurstellend. Ook hier speelt gebrekkige promotie ons parten. Maar ook de bereidheid van media om in te stappen is (vooralsnog) gering.

Heel gelukkig waren en zijn we met de participatie van het Russische oppositiemedium TV2 uit Tomsk bij de online vertaling van Suppressed by the Saviour. Maar het aantal views dat zij – bij het doorplaatsen van afleveringen via hun site haalden – is vooralsnog onbekend. Datzelfde geldt voor de twee afleveringen die De Groene Amsterdammer overnam. Beide getallen zijn dan ook niet in het totaal opgenomen.

In totaal bereikten in 2019 de door Paradox beheerde projectwebsites 223.741 bezoekers.

Dat is 9% meer dan in 2018 het geval was. Dat lijkt weinig maar is gezien het feit dat de oude, baanbrekende Flash-gebaseerde websites (>Play, Go No Go, The Last Days of Shishmaref, So Blue So Blue, Why Mister Why) voor weinigen meer bereikbaar zijn eigenlijk heel goed: gemiddeld liep het bezoek hier nl. met meer dan 70% terug.

Anderzijds daalde het bezoek aan de Paradox homepage in 2019 met een onverklaarbare 35% tot 47.215, het Facebook bereik was 45.031 15% hoger. De getallen voor 2020 zijn wat betreft de homepage vergelijkbaar, Facebook daalde naar ca. eenderde van het bereik in 2019 wat een direct gevolg was van de 50% gereduceerde PR inspanningen i.c.m. het veel kleinere aantal activiteiten.

Het totaal aantal online bezoekers was met 315.987 in 2019 nagenoeg gelijk aan 2018 (1% lager).

Dit betekent een gemiddelde van 866 online bezoekers per dag. Van dit aantal is 83% afkomstig uit het buitenland.

4.6 Afsluitend Het totaal aantal online en offline bezoekers ligt daarmee in 2019 op 889.207. Dat is 78% hoger dan de 500.000 waarop was ingezet en is daarmee zondermeer goed te noemen. De niet representatieve cijfers voor 2020 laten we even buiten beschouwing.

Een gedetailleerd overzicht van bezoekersaantallen is toegevoegd als Bijlage I, een compacte weergave per platform is te vinden op de volgende pagina (44).

43

Visitors Paradox

2019

2018

NL

Other

All Change

NL

Other

Total project sites

31338

192403

223741

paradox.nl & FB

22745

69501

92246

Total visitors websites

54083

261904

315987

-1%

17%

83%

100%

17290

320906

338196

0

0

0

All Change

9%

30612

175248

205860

8%

-18%

57779

54203

111982

40%

88391

229451

317842

18%

28%

72%

100%

-88%

214693

2636784

2851478

67%

-100%

0

2888

2888

-74%

Websites

NL / other / total Film Total online film views Total visitors film screenings Total viewers TV broadcasts Total visitors film NL / other / total

0

0

0

-100%

425

84575

85000

17290

320906

338196

-88%

215118

2724247

2939366

5%

95%

100%

7%

93%

100%

120074

25000

145074

-19%

83933

95149

179082

89950

0

89950

55%

18020

40000

58020

-83%

0

0

0

0

0

0

-100%

60%

Exhibitions Total solo exhibitions or full installations part of group show or festival Total smaller presentations or installations part of group show Total coproductions or contributions to 3rd party productions Special projects / outdoor presentations Total visitors exhibitions NL / other / total TOTAL NL / other / total Target Performance

44

112%

0

0

0

-100%

8750

0

8750

-78%

210024

25000

235024

-4%

110703

135149

245852

-48%

89%

11%

100%

45%

55%

100%

281397

607810

889207

414212

3088847

3503060

32%

68%

100%

12%

88%

100%

160000

340000

500000

140000

350000

490000

76%

79%

78%

196%

783%

615%

-75%

36%

5. Interactie met vakgebied 5.1 Platform Fotografie Nederland – naar een zelfstandige positie voor de fotografie Paradox is één van de initiatiefnemers van het Platform Fotografie Nederland (PFN) dat in 2019 voor het eerst naar buiten trad met een protest aan het adres de minister van OCW en de Raad voor Cultuur wegens het ontbreken van een eigen plek voor de fotografie in het cultuurbestel. Ook tegen het recent uitgebrachte advies m.b.t. de BIS van de Raad werd bezwaar aangetekend. De fotografie dient als samenhangende discipline binnen de visuele kunsten beoordeeld te worden net zoals dit voor andere (ook deels) toegepaste disciplines als de film of het design het geval is naast architectuur en beeldende kunst en niet als onderdeel van de laatste categorie.

In PFN zijn (voor nu) verenigd: het Nederlands Fotomuseum, Noorderlicht, BredaPhoto, Maria Austria Instituut, DuPho, World Press Photo, Fotodok, Museum Hilversum en Paradox. Het mission statement luidt als volgt: ‘Platform Fotografie Nederland (PFN) is de belangenorganisatie van de professionele fotografie instellingen in Nederland en heeft als doel de positie van de fotografie (van autonoom tot documentair) verder te versterken. Zowel op beleids- als sociaal-maatschappelijk niveau.

Daarnaast vervult PNF een belangrijke rol in het vergroten van het nationale en internationale fotografie netwerk.

Visuele communicatie is niet meer weg te denken uit onze samenleving. We worden omringd door foto- en videobeelden. De professionele fotografie neemt binnen dit scala aan visuele communicatie een belangrijke en specifieke plek in. Zij staat in direct contact met de werkelijkheid maar wordt ook geconfronteerd met de verdraaiing daarvan.

PFN ziet het als haar taak om de grenzen van de fotografie in al haar verschijningsvormen – van documentair tot imaginair, van registrerend tot interpreterend – te duiden en op die manier een actieve bijdrage te leveren aan de maatschappij. Fotografie moet als onafhankelijk medium gaan functioneren en hier ook op beoordeeld worden. Om onze positie actueel te houden gaan we samenwerkingen aan binnen en buiten het discours van de kunsten.’

5.2 Ydoc Digital storytelling bepaalt steeds nadrukkelijker de wereld van de (foto)journalistiek en die van de documentaire. Het aandeel en de impact daarvan zullen de komende jaren alleen maar groeien. Het fotoboek was en blijft een niche maar wel één die – juist door de aanwezigheid van een digitaal alternatief – steeds scherper wordt gedefinieerd. Maar waar vindt een publiek deze producties? Niet in de steeds schaarser wordende gespecialiseerde boekhandel, dat is duidelijk. Dat kan alleen online. Ydoc is een open platform waar stakeholders uit de wereld van de documentaire fotografie en visual storytelling elkaar kunnen ontmoeten en hun producten aan een wereldwijd publiek kunnen aanbieden. Solo zijn ze – een handvol uitzonderingen daargelaten – te klein om een eigen b2c-kanaal succesvol te runnen.

Uniek aan Ydoc is dat het ‘platform-agnostisch’ is: zowel boeken, apps, webdocs, VRproducties, book- en filmapps kunnen hier worden teruggevonden en/of aangeschaft. Onderwerp/thema, auteur en uitgever zijn de beslissende zoektermen waar het de documentaire betreft en vormen dan ook de basis van de informatiestructuur voor de site, die wordt beschouwd als een beta-versa van wat nodig is om succesvol op eigen benen te kunnen staan.

De YdocStore werd in 2016 vernieuwd en vormt nog altijd voor een kleine 200 onafhankelijke titels van een twintigtal kleine uitgevers een aanvullend verkoop- en/of promotiekanaal van hun titels.

YdocDB vormt de basis van de YdocStore. Ook producties die niet (meer) verhandeld worden vinden hier een plaats. De geschiedenis van (inmiddels) 25 jaar digital storytelling – waarin de fotografie-instituten schromelijk tekort schieten, wordt hier zichtbaar gemaakt.

Door ontbrekende middelen is Ydoc in 2020 door Paradox on hold gezet. Het voornemen is in 2021–2023 het urgentste en tevens meest unieke gedeelte, het overzicht van digitale producties, te updaten en in PFN-verband toe te werken naar een structurele oplossing voor de voor het internationale vakgebied essentiële voorziening.

45

6. Organisatie 6.1 Bestuur en Raad van Commissarissen Stichting Paradox werkt volgens het zogenaamde cultural governance model en kent meewerkende (en bezoldigde) bestuurders. Dit eerstelijns bestuur wordt bijgestaan en gecontroleerd door een Raad van Commissarissen. De organisatie is klein en plat; curator/ producent Bas Vroege leidt als directeur/bestuurder de stichting en wordt bijgestaan door junior en senior projectmanagers en één of meer stagiaires.

De Raad van Commissarissen van de stichting bestaat uit: Mike Ackermans (hoofdredacteur, Centraal Bureau voor de Statistiek), voorzitter Rob van der Laarse, hoogleraar Erfgoed van de Oorlog ‘Westerbork leerstoel’ aan de Vrije Universiteit en universitair hoofddocent Cultureel erfgoed aan de Universiteit van Amsterdam Pascal van Ham, vicepresident marketing bij Infarm Jeroen den Uyl, oprichter Centrum voor Maatschappij en Leiderschap Het (meewerkend) bestuur wordt gevormd door: Agnes Wijers (Cultural Connections), voorzitter/secretaris Bas Vroege (oprichter in 1993), penningmeester

6.2 Internationaal team van jonge betrokken medewerkers Tien mensen zijn (parttime) actief betrokken bij onderhanden projecten, vormgevers en editors niet meegerekend. De stichting kent geen vaste arbeidscontracten en werkt uitsluitend op projectbasis met freelancers. De achtergrond van de medewerkers varieert van mensen met een eigen kunstenaars- of vormgeverspraktijk, dan wel een voltooide universitaire opleiding en die zich als researcher, freelance curator, communicatiemedewerker of tekstschrijver op de markt begeven.

Sterk aanwezig onder de (ex-)medewerkers zijn afgestudeerde master studenten Film- en Photographic Studies van de Universiteit Leiden (MaFPS). Dit houdt direct verband met de interactie met Z_Lab waarbinnen Paradox en het editorial/curatorial programma (ECTP) van de opleiding samenwerken (Bas Vroege is daar docent).

Het verloop van medewerkers is relatief groot, wat verband houdt met de schaal van de organisatie en, tot op zekere hoogte ook, de goedkope maar excentrische ligging.

Projectfinanciering of financiering op kortlopende basis maakt het lastig, zo niet onmogelijk, om mensen te binden. Zeven van de negen posities worden ingenomen door vrouwen, vijf van de negen plaatsen door mensen van buiten Nederland waarvan één van buiten Europa.

De huidige lijst met medewerkers ziet er als volgt uit: Bas Vroege (NL), curator/producent, (meewerkend) bestuurslid.

Agnes Wijers (NL), (meewerkend) bestuurslid.

Kirsty Crail (CH/UK), PR & Communicatie, Photography Matters Tiago Rosado (PT), project manager N_O_W_H_E_R_E Hannah Hagen (NL), bureaumedewerker + projectmanager N_O_W_H_E_R_E, Who We Are Lys Romero (MX), projectmanager VISA to The Final, Ydoc Réka Szentirmay (HU), projectmanager 48 Stories Olga Victorie (NL), projectmanager China in Africa in China Laura Quarto (IT), bureaumedewerker + projectmanager Oil, Gas & Paradise, Photography Matters Ana Zibelnik (SI), stagiaire, N_O_W_H_E_R_E, Houses of Darkness

47

6.3 Netwerk Bestuurs- en raadsleden maar ook de bovengenoemde freelancers brengen hun netwerken mee die van groot belang zijn voor Paradox en waaruit meer dan eens kruisbestuivingen plaatsvinden.

Bas Vroege is lid van de Raad van Advies van het Three Shadows Photography Art Centre (Beijing, CN) en als docent verbonden aan de Master Film and Photographic Studies van de Universiteit Leiden (MaFPS, NL) zowel als Fondazione Modena Arte Visive (FMAV, IT).

6.4 Huisvesting: lage overhead De stichting is gehuisvest op het industrieterrein van Edam waar een opslag/kantoorunit voorziet in de huisvestings- en de opslagbehoeften. De boekenvoorraad is verdeeld over de eigen opslag en het CB (via een collectieve aansluiting van de Vrije Uitgevers) en Hexspoor (Boxtel) dat de YdocStore (fysiek en administratief) beheert en de verzending regelt.

Het boven de opslag gelegen kantoor met eenvoudige montagestudio voorziet in de ruimtebehoefte, de huisvesting is bovenal goedkoop: beschikbare middelen gaan vóór alles in de producties zitten en niet in overhead. De ligging is een handicap: op één enkele persoon na (Bas Vroege) reizen medewerkers allemaal vanuit Amsterdam (een enkeling verder: Rotterdam, Leiden, Den Haag, Utrecht) naar Edam. Uiteraard wordt thuiswerken ondersteund. In dat opzicht zorgde de lockdown niet voor onoverkomelijke problemen. Maar de afstand kost tijd, geld en (soms) motivatie. Een meer centrale ligging, bijvoorbeeld Amsterdam en gedeelde kantoorruimte met collega-instellingen heeft nog altijd de voorkeur. Project- of korte termijn financiering (1 tot 2 jaar) maakt het echter onmogelijk om ook op dit punt langlopende en relatief kostbare contracten aan te gaan.

48

7. Begroting Paradox begroting 2021-2023 jaarrek.

begroting

begroting

begroting

2021

2022

2023

17%

75000 30000 10000 115000

75000 30000 10000 115000

75000 30000 10000 115000

225000 90000 30000 345000

23%

5%

18500 2000 1500 2000 1000 25000

18500 2000 1500 2000 1000 25000

18500 2000 1500 2000 1000 25000

55500 6000 4500 6000 3000 75000

5%

10000 12500 15000 3500 41000 66000

10000 12500 15000 3500 41000 66000

10000 12500 15000 3500 41000 66000

30000 37500 45000 10500 123000 198000

141051

181000

181000

181000

543000

(3)

86851 88099 12027 186977

37%

50000 60000 12500 122500

50000 60000 12500 122500

50000 60000 12500 122500

150000 180000 37500 367500

25%

(4)

0 17534 46784 84358 1703 0 0 20689 0 171068

34%

2500 5000 10000 60000 2500 5000 1500 15000 3500 105000

2500 5000 20000 160000 15000 5000 1500 15000 3500 227500

2500 5000 20000 160000 15000 5000 1500 15000 3500 227500

7500 15000 50000 380000 32500 15000 4500 45000 10500 560000

38%

Totaal activiteitslasten

358045

227500

350000

350000

TOTALE KOSTEN

499096 100%

408500

531000

531000

11000 12169 108623 131792

15000 14500 10000 39500

25000 15000 20000 60000

25000 15000 20000 60000

65000 44500 50000 159500

17762 17762

20000 20000

25000 25000

25000 25000

70000 70000

61183 61183

75000 75000

100000 100000

100000 100000

275000 275000

42%

134500

185000

185000

504500

34%

45000 30000 15000 11000 25000 45000

35000 40000 15000 11000 25000 45000

20%

25000 20000 15000 9000 5000 10000 15000 99000

171000

171000

105000 90000 45000 31000 55000 100000 15000 441000

30%

KOSTEN

2019

% van totaal

totaal % van 2021-2023 totaal

Beheerlasten 1. Beheerlasten personeel salaris/honorarium management salaris/honorarium bureau en PR reis- en verblijfkosten Totaal beheerlasten personeel

(1)

2. Beheerlasten materieel Huisvestingskosten huur kantoor en opslag energie en servicekosten opstalverzekering beveiliging, schoonmaak, onderhoud overige huisvestingskosten

18718 1711 1120 1632 651 23832

Bureaukosten kantoorkosten afschrijving algemene kosten promotie- en representatie Totaal beheerlasten materieel

40044 36351 9072 85467

(2)

Totaal beheerlasten

7975 9627 12565 1585 31752 55584

6%

8%

Activiteitslasten 3. Activiteitslasten personeel honoraria creatieven honoraria management reis- en verblijfkosten Totaal activiteitslasten personeel 4. Activiteitslasten materieel fotografie/AV (materiaal) AV-apparatuur constructie en inrichting produktie (w.o. druk) transport, koeriers div produktiekosten directe bureaukosten publiciteit projectaccountant

927500 1470500 100%

BATEN 5. Eigen inkomsten Publieksinkomsten entreegelden/verhuuropbrengsten verkoop/co-productie publicaties verkoop diversen Sponsorinkomsten sponsoring (ook in natura) Overige inkomsten inbreng coproducenten/partners Totaal eigen inkomsten

(5)

210737

6. Subsidies/bijdragen Projectsubsidies VSBfonds Fonds 21 Mondriaan Fonds Gemeente Amsterdam Prins Bernhard Cultuurfonds Stimuleringsfonds Creatieve Industrie Amsterdams Fonds voor de Kunst Totaal projectsubsidies

35000 15000 14508 12000 22000 98508

Programmasubsidies Mondriaan Fonds Totaal programmasubsidies Totaal subsidies/bijdragen Diverse baten en lasten correctie voor onderhanden werk financiĂŤle baten en lasten Totaal diverse baten en lasten TOTALE BATEN BV050720

(6)

150000 150000

30%

175000 175000

175000 175000

175000 175000

525000 525000

36%

248508

50%

274000

346000

346000

966000

66%

0 0 0

0%

812 42072 -229 42655

8%

0

0

0

501900 100%

408500

531000

531000

1470500 100%

49

Bijlage I – Bezoekers Visitors Paradox

2019 NL

Other

2018

All Change

NL

Other

All Change

Websites a-n-g-r-y.nu

(

5,537) (

8,733) (

14,270)

-18%

( 10,219) (

7,279) (

17,498)

gonogo.nl

(

96) (

162) (

258)

-60%

(

101) (

546) (

647)

77%

ihearyou.me

(

4,623) (

10,099) (

14,722)

37%

(

825) (

9,886) (

10,711)

-23%

mewe.nu

(

3,230) (

2,457) (

5,687)

11%

(

3,070) (

2,064) (

5,134)

37%

play-record.nl

(

16) (

175) (

191)

-69%

(

21) (

587) (

608)

660% 1803%

-18%

sobluesoblue.nl

(

7) (

65) (

72)

-89%

(

12) (

654) (

666)

viapanam.org

(

5,037) (

15,110) (

20,147)

-28%

(

7,892) (

19,995) (

27,887)

-9%

whymisterwhy.com

(

32) (

231) (

263)

-65%

(

34) (

707) (

741)

196%

thelastdaysofshishmaref.com

(

30) (

489) (

519)

173%

(

19) (

171) (

190)

-70%

chickensscaredbytorpedo.org

(

409) (

19,050) (

19,459)

84%

(

148) (

10,399) (

10,547)

-54%

0 (

-)

-100%

(

537) (

2,817) (

3,354)

hetmoetanders.nl

0

studioaleppo.eu

(

125) (

375) (

500)

-50%

(

250) (

750) (

1,000)

notesfromaleppo.today

(

2,817) (

5,232) (

8,050)

130%

(

1,226) (

2,276) (

3,502)

Face to Face (visual podcasts)

(

73) (

136) (

209)

-75%

(

293) (

544) (

837)

48stories.org

(

98) (

181) (

279)

0%

(

98) (

181) (

279)

suppressedbythesaviour.net

(

3,384) (

6,284) (

9,667)

ydocfoundation.org

(

5,825) ( 123,623) ( 129,448)

6%

(

5,868) ( 116,391) ( 122,259)

27%

Total project sites

( 31,338) ( 192,403) ( 223,741)

9%

( 30,612) ( 175,248) ( 205,860)

8%

X home & social media paradox.nl

(

4,733) (

42,482) (

47,215)

-35%

( 42,170) (

30,788) (

72,958)

www.facebook.com/paradoxprojects/

( 18,012) (

27,019) (

45,031)

15%

( 15,610) (

23,414) (

39,024)

Total X home & social media

( 22,745) (

69,501) (

92,246)

-18%

( 57,779) (

54,203) ( 111,982)

40%

Total visitors websites

( 54,083) ( 261,904) ( 315,987)

-1%

( 88,391) ( 229,451) ( 317,842)

18%

NL / other / total

17%

83%

100%

28%

72%

-9%

100%

Film Screenings 9 Days - From My Window in Aleppo @ film festivals

(

-)

(

-)

9 Days - From My Window in Aleppo @ other venues

(

-)

(

-)

-) (

-)

2,888) (

2,888)

(

-)

(

-)

-) (

-)

-100%

(

2,888) (

2,888)

-74%

(

(

Greetings from Aleppo @ film festivals

(

Greetings trailer opening IFFR @ De Doelen Total film screenings

(

-) (

(

-100%

-) (

-100% -19%

Online film views 9 Days - From My Window in Aleppo (De Correspondent)

(

250)

-55%

(

550)

-45%

9 Days - From My Window in Aleppo (Journeyman Pictures - Youtube)

( 16,890) ( 320,906) ( 337,796)

250)

-88%

( 213,793) ( 2,636,784) ( 2,850,578)

70%

9 Days @ Channel 4 150)

(

-)

(

550)

350)

(

-)

(

350)

Greetings from Aleppo (De Correspondent)

(

150)

-57%

(

Total online movies

( 17,290) ( 320,906) ( 338,196)

-88%

( 214,693) ( 2,636,784) ( 2,851,478)

67%

TV broadcasts 9 Days @ Channel 4, Jan 2 Greetings @ BBC Cinema Badila

(

-) (

-) (

-)

a (

425) (

84,575) (

85,000)

Total viewers TV broadcasts

(

-) (

-) (

-)

(

425) (

84,575) (

85,000)

Total visitors film

( 17,290) ( 320,906) ( 338,196) 5%

50

95%

100%

-88%

( 215,118) ( 2,724,247) ( 2,939,366) 7%

93%

100%

60%

Visitors Paradox

2019 NL

Other

2018

All Change

NL

Other

All Change

Exhibitions Solo exhibitions or full installations part of group show or festival Face to Face @ Nationaal Archief, The Hague (NL)

(

1,532)

(

1,532)

Suppressed by the Saviour @ De Melkweg, Amsterdam (NL)

(

1,200)

(

1,200)

Welkom Today @ Stedelijk Museum Amsterdam (NL)

( 112,392)

BITTER Chocolate Stories @ Afrika Museum, Berg en Dal (NL)

(

Total solo exhibitions or full installations part of group show or festival

-)

(

-)

(

-)

( 112,392)

4,950)

The Indelible Image @ Jeu de Paume, Tours (FR)

(

( ( 120,074) (

(

4,950)

25,000) (

25,000)

25,000) ( 145,074)

b -19%

( 83,933) (

95,149) ( 179,082)

112%

( 18,020) (

40,000) (

58,020)

-83%

0

-100%

Smaller presentations or installations part of group show Notes from Aleppo @ EYE

10,000)

(

10,000)

BITTER Chocolate Stories @ Tropenmuseum Amsterdam (NL)

68,493)

(

68,493)

961)

(

961)

Notes from Aleppo @ World Press Photo, Amsterdam (NL)

8,271)

(

8,271)

Notes from Aleppo @ Nederlands Filmfestival Interactive, Utrecht (NL)

2,225)

(

2,225)

89,950)

0) (

89,950)

Welkom Today @ Zuid(oost)

Total smaller presentations or installations part of group show

b

55%

Coproductions or contributions to 3rd party productions Ebifananyi as part of the Camera Exposed @ V&A London Total coproductions or contributions to 3rd party productions

0

0

0

0

0

0

0

-100%

25,000) ( 235,024)

-4%

0

Special projects / outdoor presentations a

Studio Aleppo @ Spui, The Hague (outdoor exhibition) (NL) Total other presentations Total visitors exhibitions NL / other / total

TOTAL NL / other / total Target Performance

( 210,024) ( 89%

11%

100%

( 281,397) ( 607,810) ( 889,207) 32%

68% 79%

( 71,373) ( 582,810) ( 654,183) ( 100,000) ( 300,000) ( 400,000) -29%

94%

( 210,024) (

25,000) ( 235,024)

Target

( 60,000) (

40,000) ( 100,000)

Performance

250%

-38%

135%

-) (

-78%

( 110,703) ( 135,149) ( 245,852)

-48%

55%

100%

( 414,212) ( 3,088,847) ( 3,503,060) 88%

36%

100%

( 140,000) ( 350,000) ( 490,000) 196% -79%

783%

615%

( 303,084) ( 2,866,235) ( 3,169,320)

85%

( 100,000) ( 300,000) ( 400,000)

64%

OFFLINE

8,750) 8,750)

12%

78%

Target Performance

-75%

100%

ONLINE

8,750) (

45%

( 160,000) ( 340,000) ( 500,000) 76%

8,750) (

203% -30%

855%

692%

( 111,128) ( 222,612) ( 333,740) ( 40,000) ( 178%

50,000) ( 345%

-45%

90,000) 271%

Notes a. Estimates (no numbers made available) b. No separate numbers for individual shows > share in total programme

51

Bijlage II – Venues Musea en presentatielocaties - Nationaal Archief, Den Haag (NL) - Melkweg, Amsterdam (NL) - Stedelijk Museum, Amsterdam (NL) - Eye Filmmuseum, Amsterdam (NL) - World Press Photo, Amsterdam (NL) - CBK Zuidoost, Amsterdam (NL) - Tropenmuseum, Amsterdam (NL) - Jeu de Paume, Paris (FR) - Nederlands Film Festival, Utrecht (NL) - Afrika Museum, Berg en Oal (NL) Co-uitgevers boeken - Atlas Contact (NL) - Kehrer Verlag (DE) Buitenlocaties - Spuiplein, Den Haag (NL)

52

Bijlage III – Media Media – print - De Groene Amsterdammer - Noordhollands Dagblad ed. Alkmaarsche Courant - Gooi- en Eemlander - Telegraaf - Nederlands Dagblad - Tubantia de Twentsche Courant - Trouw - Focus Magazine - Oog Voor Afrika - Volkskrant - Vrij Nederland - Vista (ZA) - Pf Magazine - Camera Austria Media – Online - De Groene Amsterdammer - TV2 (RU) - NRC - Volkskrant - Webmagazine Stadsleven - Athenaeum website - Aesthetica Magazine - Stedelijk Studies - Wilma Takes a break - De Leesclub van Alles - Litnet - Zeit Online Radio/TV - VPRO Radio - Opium, Radio 4 - OVT radio 1

53

Paradox – Postbus 113 – 1135 ZK Edam (NL)