ARNOLD BALK IS AL

De verzamelaar

Nederland is een land vol verzamelaars. Spaarden we vroeger als kind vooral speldjes, postzegels, sigarenbandjes, modelautootjes en stripboeken, tegenwoordig kun je het zo gek niet bedenken, of het wordt wel verzameld. Er is zelfs een website met alle mogelijke verzamelingen opgericht: lastdodo.nl. Daarnaast zijn er de echte groten, voor wie het huis soms te klein is om alle items te herbergen. Deze maand: Arnold Balk en zijn circus- en dierentuinattributen

ARNOLD BALK AL ZEVENTIG JAAR IN DE BAN VAN DIERENTUINEN EN CIRCUSSEN ”IK WILDE VROEGER ALTIJD CIRCUSDIRECTEUR WORDEN”

Hij bezocht 155 circussen, zag 500 voorstellingen en passeerde 550 keer de kassa van maar liefst 175 dierentuinen. Arnold Balk is al sinds zijn jongste jaren in de ban van dierentuinen en circussen. En niet alleen hij, ook zijn gezin heeft behoorlijk last van deze virussen. Zoon Sander heeft zelfs een eigen circus, Salto. We gingen op de koffie.

Het begint al bij binnenkomst. In de hal prominent in twee fraaie lijsten, prachtige posters van Cirque du Soleil. Met deze entree vermoeden we dat het huis vol staat met herinneringen aan bezoeken en optredens, zoals zo vaak bij verzamelaars. Fout. In de woonkamer bijvoorbeeld, geen dieren en circustenten. Dat is anders als de zijdeur naar het kantoor open gaat. Tegen een wand een uitpuilende boekenkast, er bovenop onder andere een circuswagen, dieren en mensen in miniatuur, aan de muur een borduurwerk met circusfiguren. Speciaal voor het bezoek van deze ochtend heeft Balk wat tijdschriften, boeken, dierentuingidsen en programmaboekjes op de grond uitgestald.

Hoe groot de verzameling werkelijk is, wordt een beetje duidelijk als hij één van de deuren van een kastenwand open schuift. Van links naar rechts en van boven naar beneden tijdschriften in alle varianten, keurig opgeborgen in dozen én gerubriceerd. Want Balk houdt niet van chaos.

‘DE MAN MET HET NOTITIEBOEKJE’

Alles, maar dan ook alles staat in de computer. Dat is ook de reden dat hij precies weet hoe vaak hij waar is geweest. “De mensen van de dierentuinen noemen me de man met het notitieboekje. Ik schrijf veel op. Zo ik weet alles nog van mijn bezoek aan de dierentuin van Leipzig in 1992. Natuurlijk geniet ik van de dieren. Maar het is veel meer. Ik vind het ook erg interessant hoe een dierentuin is aangelegd en hoe de ontwikkeling is geweest. Hoe de verblijven in elkaar steken, welke materialen er zijn gebruikt, hoe het zit met de verdeling tussen de verschillende diersoorten.”

SABU THE ELEPHANT MAN

Het zaadje voor de liefde voor het circus werd gepland in 1952 toen hij als vijfjarig jochie in zijn geboortestad Leeuwarden langs de Wirdumerdijk stond te kijken naar de presentatie van circus Mikkenie. “Het stond er zwart van de mensen. Een parade was het. Met naast de olifanten de filmster Sabu the Elephant Boy. Leeuwen en beren in circuswagens, muziekkorpsen, jongleurs, trapezewerkers, clowns, prachtig. Diep, diep onder de indruk was ik.” Het zou nog twee jaar duren voordat de jonge Arnold een circus bezocht.

“Mijn enige contact met dieren was de volière in de Prinsentuin”

“Samen met mijn opa. Dat was in 1954 het Circus Strassburger met onder andere een vrijheidsdressuur van Friese paarden. Voorafgaand kwam er een sjees binnen en speelde het circusorkest het Friese volkslied waarbij het publiek opstond en meezong. Dat vergeet je nooit meer.” In 1956 bezocht hij voor het eerst een dierentuin. Die van Emmen. “We hadden thuis geen auto. Mijn enige contact met dieren was de volière in de Prinsentuin. En dan sta je opeens voor de kassa van een heuse dierentuin. Een jaar later ging ik met een hogere schoolklas naar Ouwehands Dierenpark. Dat had mijn moeder geregeld.”

‘MET ZACHTE DWANG NAAR DE UITGANG BEGELEID’

Na de middelbare school was de beer los en de bezocht hij vele dierentuinen in Nederland, zo ook die van Emmen. Die laatste terwijl het park gesloten was... “Ik ben via een openstaande deur naar binnen gegaan en liep daar rustig rond toen ik schrok van iemand met een geweer. Dat bleek de directeur.

Die schoot er kraaien mee uit de bomen. We raakten aan de praat, ik kreeg wat ansichtkaarten en ben”, zegt hij met een glimlach, “met zachte dwang naar de uitgang begeleid.” Ook de latere romantische dagjes weg en vakanties met vriendin Mia - al jarenlang zijn echtgenote - gingen naar circussen en dierentuinen. In eerste instantie samen, later met de drie kinderen Jeroen, Sander en Margriet. Alle drie en ook hun partners delen de hobby van hun vader. Zoals gezegd heeft Sander zijn eigen circus. Met kerst in Sneek is een vast onderdeel van de jaarlijkse tournee. Dan helpen alle familieleden mee, in tenue. “Ik ben de oudste en voel me dan een beetje circusdirecteur”, glimt de 75-jarige Balk die de meesten van ons kennen als eigenaar van de vroegere De Lektuurhal in Sneek met ook een vestiging in Leeuwarden.

De doos opschrijfboekjes waardoor hij ‘De man met het notitieboekje’ werd genoemd. Ook fraai is het programmaboek van Barnum & Baily ‘Het boek der wonderen’, met als (pay-off) sub-titel ‘Grootste tentoonstelling der aarde’.

EMOTIONEEL

onder meer België, Frankrijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk. Ook Amerika waar een veertiendaagse vakantie samen met zijn Mia vrijwel volledig in het teken stond van het bezoek aan dierentuinen. “Een bezoek aan dierentuin van San Diego heeft altijd hoog op mijn verlanglijstje gestaan. In 2013 was dat eindelijk zover. Toen ik voor de poort stond werd ik er emotioneel van.”

”Ik schrok van iemand met een geweer”

RUIL(HANDEL)MATERIAAL

Het gaat over de fascinatie voor het circus en de dierentuinen. En over het verzamelen van alles wat daarmee te maken heeft. Hij neemt zijn toehoorder mee naar de eerste verdieping. “Dit was bedoeld als mancave”, zegt hij een wijds gebaar makend als de deur van een slaapkamer opengaat. Maar ik zit nooit boven, want dan zit ik alleen, dat is ongezellig.” Tegen alle wanden kasten met zaken als programma’s, folders, luxe brochures met veel foto’s, boeken, affiches, ansichtkaarten, modelauto’s, kinderpuzzels met het circus als thema, je kunt het zo gek niet bedenken. “Ik spaar ook dozen”, grapt hij wijzend op een stapel exemplaren die nog niet gevuld zijn.” Er staan ook dozen met daarin dingen die dubbel zijn. “Ruil(handel)materiaal”, zegt hij. “Dat is erg leuk want dan maak je contact met mensen overal ter wereld.” Terugkijkend zegt hij tot besluit: “Ik wilde vroeger altijd circusdirecteur worden. Dan stonden mijn broers op de stoel als leeuwen en had ik de zweep.”