Çağdaş Yol Ocak 1990 Sayı 10 by Yol Siyasi Dergi

İşçi hareketi ve Türk-İş Kongresi

Sosyalizmin Truva Atı Yugoslavya

Aleksandra Kollontai

Devrimci Direnişçi Gençlik

Merkezileşme tartışmaları

Çağdaş YOL AYLIK SİYASİ DERGİ Düşünce ve Davranış Birbirinden Ayrılmaz

İÇİNDEKİLER Sahibi: S.Güneş ÜNSAL

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Gürcan ÇİLESİZ

Yazışma Adresi: Jöntürk Cad. Nikah Dairesi Karşısı Şamdancı İşhanı No: 26 Laleli - İST.

Dizgi: Detay - 511 51 76

Baskı: Çiftay Matbaacılık

Fiyatı: 3000 T L -

Yurtdışı Fiyatı: 6 DM - 6 SF

Genel Dağıtım: Hürda

Ön Kapak Resmi: “ Kapitalist Endüstrinin Zaferi” David Alfaro Siqueiros

Arka Kapak Resmi: “ Demos + Krates = Demokrasi" Emre Zeytinoğlu

Merhaba..................................................................................... 1 Politik Durum.............................................................................2 Emperyalizm ve finans-kapitalin şon model saldırısı: Özelleştirme/Mehmet YILMAZER............................................ 4 Finans-kapitalin kaşarlanmış politikacısı:Demirel...................8 Devrimci Yol savunmasında “ Türkiye Gerçeği’ ’/Mehmet YILMAZER............................................................................... 10 Ulusal Sorun (2)/Erkan DEMİRCİ..........................................14 Pratik deneyler ışığında somut bir kadro eğitim planı üzerine öneriler/Temmuz DOĞANAY....................................19 İşçi hareketi ve Türk-İş kongresi/Orhan DİNÇOK............... 25 Türk-İş’te birlik politikası iflasını bir kez daha kanıtladı..... 28 Sosyalizmin Truva Atı; Yugoslavya/Ayşe TANSEVER........30 Kollantai: “ Düşüncelerim yaşamımdır’ ’/Gökçe DEMİR...... 44 Devrimci direnişçi gençlik/Orhan DİNÇOK..........................46 Merkezileşme tartışmaları ya da politikleşmenin erezyonu/M.Sinan MERT....................................................... 50 1. Aralık İ.Ü. BYYO direnişi.................................................. 52 Liselerde devrim meşalesini yakmak/Birgül KORKMAZ..... 54 DKD. Yayın Organı Sesimiz’den çağrı................................. 56 Katiller aranızda.......................................................................59 Okur Mektubu......................................................................... 60 Sağlık emekçileri örgütleniyor................................................63

Merhaba İki aylık bir arad an so n ra y enid en birlikteyiz. İki ay içinde h em ülke içinde h e m de uluslararası alanda ç o k önem li gelişm eler kaydedildi. Ö n ce k i sayım ızda F in a n s K apitalin y eni bir saldırıya g e ç e c e ğ in e yazm ıştık. Ç o k g e çm e d e n bunun ilk ipuçları o rta y a çıktı. Sivil-İdare-Polis İşbirliğinde B a sın Y ay ın Y ü k sek O k u lu n a düzenlenen saldırının ardından devrim ci güçler okulu işgal etti. D iğ er üniversitelerde de p ro te sto gösterileri d üzenlenirken, Çukurova Ü n iv ersitesin d ek i devrim ci direnişçi güçlerin eylem liliğine "silah çekildi". İstanbul'daki b in e yakın ö ğ ren cin in düzenlediği o rta k g österi ise 1 9 8 0 'li yılların ilk "M olotof kokteylli" gösterisi oldu. B u olaylar saldırının ilk sinyaliydi. İkiyaka köyünde 3 0 'a yakın sivilin öldürülm esi P K K 'y a m al edilm eye çalışıldı, P K K ise olayla ilgisinin bulunm adığını, açıkladı. Ö lağanü stü H al V a liliğ in e bağlı K olordunun eski K om utan ı K o rg en era l S e le n başınd an son u n a kadar: 1 9 8 4 E ruh , Şem d inli olaylanndan bu y an a sürekli h a ta işlediklerini itiraf etti. H atalar P K K pratiğinin sonuçlarıydı. C um hurbaşkanlığı koltuğuna oturan Ö zal güçlü devlet başkanlığı sistem ine y önelik ilk ad ım lan atm ay a b aşlark en , hüküm eti de uzaktan kum andalı sistem le idare e tm e y e başladı. Ö zal, E vren'in "e m a n e tin e hıyanet" etm e y ece ğ in i ifade etti. F in an s K apitalin iki yıldır b asın cı altında şekilsizleşen S H P ise ikinci büyük krizin ardından sayısı o n a varan kayıp verdi. P arab ab aları altern atif listesinde S H P 'n in adını keyifle çizerk en , D em irel hızla ¡sındırılm aya başlandı. A N A P ise Cum hurbaşkanlığı dizginiyle ay ak ta duruyor. T B K P varlığının-sosyal d em okrasiye evrim leşen varlığının-dayanılm az hafifliği ile yasal siyaset sa h n e sin e çıkıverdi; şap k a düştü kel göründü. Türk-İş'de ise sosyal d em ok ratlar tarihin en yüksek sayıda d eleg asy o n u n a sahip olu n m asına karşılık Ş e v k e t Y ılm a z a d estek çık am ad an ed em ed iler. . A rada 6 değil, 6 0 oy fark çıktı. O tom obil-İş, L aspetkim -İş gibi bağım sız sendikaların Türk-İş'le birleşm e isteği ise yine sosyal d em okratların uzlaşm adaki başarıları yüzünden bir b a şk a b a h a ra kaldı. Türkiye'nin A T 'a kabulünün şimdilik rafa kaldırılması ise F in an s Kapitali sanldığı c a n sim itlerinden birinden etti. Türkiye'den doğuya bakıldığında Türkiye'nin de içinde yeraldığı top rak ların cayır cayır tu tuşacağının m uştulayan bir haberd i bu. U luslararası alanda ise, D oğ u B lokund aki g elişm eler başdöndürdü. E n so n , R om an y a'd ak i olaylar p restro ika ve glasn o st dalgalarının n e re le re kad ar uzandığını gösterd i. A B D em peryalizm i ise M alta zirvesinin ardından S o v y etler'e sürpriz yaptı. G e rçi sürpriz sayılm azdı, Filipinlere hava filosuyla d estek olunm asının ardından P a n a m a işgali herhalde "d aha göze batıcı" bir uyan oldu. G elelim 1 0 ., sayım ıza. M . Y ılm azer D ev-Y ol'un "Türkiye G e rç e ğ in i eleştirdi". Ulusal soru n bu kez Türkiye'de som utlaşıyor. Türkiye'de serm ay en in yapısı üniversite ve liselerdeki durum a ilişkin yazılar, A yşe T an sev er'in uzun Y ugoslavya in celem esi, K ollontai ise d iğer yazılar. B u arad a 1 1 . sayım ızda sosyalist ülkelerdeki so n gelişm elere ilişkin ayrıntılı bir yazı yayım layacağım ızı belirtelim . 1 9 9 0 'a Fin an s K apital korku, end işe ve yırtıcılıkla, devrim ci direnişçi güçler ise c e sa re t, güç ve direnişçi kitlelerle giriyor. 1 1 . sayıda buluşm ak dileğiyle.

Çağdaş YOL

Politik Durum

azeteler, 1 9 9 0 'a girerken ücret ve maaşlılann milli ge1 ^ lirden aldıklan payın yüzde * 1 3 ,9 'a gerileyeceğini yazdı lar. 1980'd e bu pay yüzde 26.6'ydı. Buna karşılık kar, faiz ve rant kesimi nin payı aynı on yılda yüzde 49,9'd an yüzde 70'9'a yükselmiştir. Bu rakamlar 12 eylül'ün gerçek yüzünü oldukça iyi özetliyor. Ücretlile rin gelirlerinin yansı bu on yılda, para babalanna kar, faiz, rant olarak akta rılmıştır. Yürütülen ekonomi-politikayla bu ibrenin bundan sonra da üc retlilerin aleyhine değişeceği çok açık tır. Egemen politika bu somut gerçek liğin üzerine oturuyor. Bu nedenle, on yıldır 12 Eylül'ün yükünü kaldıran ANAP artık sancılı bir döneme girmiş tir. Mart'taki mahalli seçimler ANAP'ın kesin inişinin kanıtı oldu. ANAP'ın bu politik inişine inat T. Özal, yoksullaştırdığı yığınlara daha yukandan bakma isteğiyle olsa gerek, Çankaya'ya tırmandı. Hemen arka sından, H. Celal Güzel'in ANAP için deki "demokrasi" gösterisinden son ra, Başbakanlık ve Parti Başkanlığı Özal'ın istediği yönde çözümlendi. ANAP, çok açık bir şekilde, bütün devlet imkanlannı kullanarak gücünü korumaya ve gelecek seçimlere kadar da kaybettiği mevzileri geri almaya ha zırlanıyor. Bu hedef doğrultusunda ol dukça pervasızca ilerliyor. ANAP'ın pervasızlığının bir kaç nedeni var. İlk, ordu hiç değilse bu momentte politik yaşamın kremitliğinde olanlara kanşmamayı yeğliyor. Hem 12 Eylül'ü ANAP'dan ve Ozal'dan daha iyi savunacak bir siyasi güç yok, hem de yığınlann aşağıdan baskısı bir müdaheleyi gerektirecek

noktadan epey uzak. Diğer neden, burjuva anlamda bile etkin bir muhalefetin olmayışı. SH P, her kritik momentte olduğu gibi yine sancılı. DYP ise, ANAP ve Özal'a yö nelttiği "çok sert" eleştirileri hiç bir za man halkın gerçek çıkarlan doğrultu sundaki paralolara vardırmaz. Üçüncü ve en önemli neden, yığınlardak tepkinin henüz yeterince devrimci kanallara akıtılamaması, öf kenin dağınık ve örgütsüz olmasıdır. Ancak bütün bu geçici avantajlar ANAP'ın kaçınılmaz inişine engel ola maz. İktidar gemisi çoktandır su alma ya başlamıştır. Bütün çabalar en so nunda tekneye giren suyun belki biraz hızını kesmeye yarar. Fakat ANAP ge misi onu kaçınılmaz batışa götüren, gövdesindeki 1 2 Eylül deliğini kapata mayacaktır. Burjuva siyaset sahnesinde diğer önemli olay SHP'den aynlmalardır. Paris'e Kürt sorunuyla ilgili bir toplan tıya katılan milletvekillerini ihraç ede rek, SHP'ne ölçüde "demokrat" oldu

ğunu bir kere daha ortaya koymadan edemedi. Bu olay ardından partide bir siyasi kriz yaşanıyor. Meclis grubunda "sol eğilimli" görünen bir grup millet vekili partiden aynldı... Sosyal demokratlan krize sokan gerçeklik nedir? Mart seçimlerinden sonra iktidara hazırlanmaya başlayan SH P, canla başla finans kapitalin gö züne girmeye çalışıyor. D. Baykal TÜSİAD'ın eşiğini epey aşındırdı. Öte yandan, geniş halk yığınlan en azın dan 1 2 Eylül süresince yitirdiklerini geri almaya çalışırken, SHP'nin bu yolda söylediklerini dikkatle dinliyor ve sözlerini yerine getirmesini bekli yor. Bu açmaz içinde SH P, halka "sa bır" telkin ederken, para babalarına yaltaklanmak için ne gerekiyorsa yapı yor. Neticede, bu iki yüzlü politika, Kürt milletvekillerinin ihracı ile tepe noktasına vannca, partide kriz kaçınıl maz oldu. SH P içindeki krize yaşadığı mız günlerin özelliği yönünden baktı ğımızda, ihraç ve istifalar bir gerçekliği

L s u dönemin çok önemli bir özelliği, 12 Eylül faşizmine ilk önemli darbeyi Kürt Ulusal Hareketi'nin vurmuş olmasıdır. Bu ne anlama geliyordu? Artık devrimci hareket "yol açıcı" düzen içi eğitimlerden köklü ve tarihi biçimde kopuşmak zorundaydı.

açığa vuruyor: Yığınların yıllardır biri ken öfkesi artık kendine göre kanallar bulup akmak istiyor. Bu gerçekliği se zen SH P merkezi daha gericileşirken, aynlan milletvekilleri bu gelişimde kendilerine bir yer edinmeye çalışıyor lar. A. Baştürk ve benzerlerine bir mis yon yüklediğimiz sanılmasın. Onlar, halk hareketinin radikalleşme özlemi ne uyum gösterme yeteneğinde değil dirler, onların misyonu, SHP'den kopuşup devrimci kanallara akışı dene yecek yığınlann yolunu kesmek olabi lir. Bundan öteye bir siyasi misyonlan olamaz. Ancak sorunumuz Baştürk'Ierin muhtemel siyasi geleceği değildir. Tabandan tepeye süzülen yığınlann özlem ve tepkileri sonuçta böyle kopuşmalara neden olmuştur. SHP'yi krize iten, yığınlardaki radiklleşme öz lemidir ve bizler için önemli olan da budur. Tam bu noktada Demirel'in, Özal ve ANAP’a karşı kullandığı "zehir gi bi" üsluba gelelim. Halk, ANAP ve 12 Eylüle karşı "cesur" çıkışlar özlüyor. Bunu SH P ’nin değil de Demirel'in yapması fazla şaşırtıcı değildir. DYP'nin "cesareti" onun sınıf temelin den geliyor. DYP'nin finans kapital politikasının bir nüansı olduğundan kimsenin şüphesi yok. DYP ve ANAP aynı ağacın farklı dallandır. Ve bu ne denle Demirel'in ortaya attığı, geniş yığınlann gerçek özlemlerini karşıla yacak açık paraloları yok. O , demogojinin en son imkanlanyla yığınlarda ki öfkeye yön vermeye çalışıyor. Fa kat SH P, geçmişin deneylerinden bili yor ki, bazı "sosyal" ve "dem okrat" ta lepler yükseltmeye kalkarsa hemen "komünistlere" ya da "bölücülere" ar ka çıkmakla eleştirilecektir. Öte yan dan, yığınların demokrat taleplere her zaman SH P ve benzerlerinden daha içtenlikle sahip çıkıp öne atıldığını da SHP'liler deneyleriyle iyi bilmektedir ler. SHP'nin 12 Eylül öncesi sınıf mü cadelesinden çıkarttığı en önemli ders: "uzlaşma, her ne pahasın a uzlaşma" dır. Çünkü sınıf mücadelesi yükseldikçe sosyal demokratlar, fi nans kapitalin faşizm girişimleriyle, iş çi sınıfı ve halk hareketinin devrim öz lemleri arasında sıkışıp kan teri dökü yorlar. Onların tek ve ezeli parolası:

uzlaşmadır. Bu gerçeklikler karşısında, genel olarak halk hareketini ve özel olarak devrimci hareketin durumunu değer lendirirsek neleri öne çıkartmalıyız? Bizde on yılda bir gelen askeri dar belerden sonra sosyal olaylann yükse

günlerde, yığınlarda biriken öfkeyi devrimci kanallara yönlendirmenin önemli bir momentini yaşıyoruz. Yığınlar ya sosyal demokrasinin mızmız muhalefetiyle bir kere daha hayal kırıklığına itilecek, ya da biriken öfke kitle eylemliliklerine yükseltilecektir.

lişi, o dönemlerin kendine özgü izlerini taşır. 1 9 6 0 sonrası hareket 2 7 Mayıs'ın izlerini taşımıştır. Hatta bu, dev rimci teoriye "asker, sivil, aydın züm relerin" öncü rolü olarak girmiştir. Devrimci hareket, 2 7 Mayısın açtığı yoldan ilerlerken kaçınılmaz şekilde onun izlerini taşıdı. 12 Mart'tan çıkışta, Ecevit CHP'si yolu açtı. CHP’nin açtığı yoldan hare ket gelişti. Bu nedenle, DISK'in eylem lerinden, devrimci siyasetlere kadar sosyal demokrasinin izi ve etkisi görül dü. Bu etki en köklü şekilde 1 9 7 8 ’de kınlmaya başladı. 12 Eylül’de, 1 2 Mart'tan çıkış gibi bir gelişme yaşanmadı. Hala 1 2 Eylül le birlikte yaşıyoruz. Ancak bu döne min çok önemli bir özelliği vardır. Bu da, 1 2 Eylül faşizmine ilk önemli dar beyi Kürt Ulusal Hareketinin vurmuş olmasıdır. Bu ne anlama geliyordu? Artık devrimci hareket "yol açıcı" dü zen içi eğitimlerden köklü ve tarihi bi çimde kopuşmak zorundaydı. Yolu kendi bileğinin hakkına açacaktı, ya da bunu beceremezse onlann en baya ğı parolalannın ardçısı olmak duru munda kalacaktı. "Sivil toplum" üzeri ne fırtınalı tartışmalar bunun en güzel kanıtı oldu. Bu gerçeklik, devrimci hareketle rin daha önce yaşadıklan bütün "ko laylıkları" ortadan kaldıran, onlan çok daha sağlam örgütlenmeler inşa etm e ye, kapsamlı teorik tutarlılığa zorlayan bir gelişmedir. Tarihsel bir dönüm noktasına işaret etmektedir. Yaşadığımız günlerin somut taktik özelliğine gelince: Yığınlardaki sus kunluk, 1 2 Eylül sonrası geniş ölçüde ilk kez öncü işçilerin başını çektiği Netaş, Derby vb. grev eylemleriyle bozul du. Daha sonra çok yaygın biçimde

geri işçi kesimlerinin eylemleri yaşan dı. Bu eylemler henüz pasifti, ancak yaratıcı pek çok eylem biçimiyle bütün halk kesimlerinin sempatisini topladı. Son 1 Mayıs, öncü işçilerle geniş kitle lerin bir bulaşma çabası oldu. Ve olay lar bu yöndeki birikimleri her gün yük seltiyor. içinde bulunduğumuz günlerde, yı ğınlarda biriken öfkeyi devrimci kanal lara yönlendirmenin önemli bir mo mentini yaşıyoruz. Yığınlar ya sosyal demokrasinin mız mız muhalefetiyle bir kere daha hayal kınklığına itilecek, ya da biriken öfke kitle eylemliliklerine yükseltile cektir. ANAP yıprandı, SH P ise yetenek sizliğini hergün bir kere daha ispatla makla uğraşıyor. Ancak devrimcilerin olağanüstü beceriksizliği Demirel'in demogojilerine itibar kazandırabilir. Daha önce yaşanan yaygın işçi ey lemleri, henüz ürkek olan yığınlann gözünde, kitlesel direnişi tümüyle meşrulaştırdı. Silopi olaylan ve son öğrenci direnişleri ise artık böyle ey lemlerin acil taktik sorunu haline geldi ğini gösteriyor. Görev, yığın eylemliliğini yükselt mektir. Bunun için halk yığınlannın önünü açmalı, bu yolda her fırsatı en usta biçimde değerlendirmeliyiz. Kitle eylemleriyle bir anda onbinleri içeren eylemlilikleri hayal edemeyiz. İlk el den, momenti ve parolalan iyi seçil miş, henüz az sayıda insanın katıldığı eylemlilikler düşünülebilir, bunlar ge niş yığınlann hareketine iüme vere cektir. Yığınlann öfkesi, radikallerinin yollanın anyor. Proleterya Sosyalistle ri bu arayışa öncü olmakla yükümlü dürler ■

Emperyalizm ve finanskapitalin son model saldırısı: Özelleştirme Mehmet ÇAĞLAYAN 1) Ö zelleştirm enin Dünya Kriziçöpe atılınca, işsizlik, kapitalist ana ile İlişkisi ve Yeni Sağ İdeoloji: yurtlardaki işçi sınıfı içinde birinci so 1980'li yıllarda yaşanan bir ger run haline geldi. Doğaldır ki bu durum, çek lik var. H em kapitalist anayurt yan-sömürge ülkelerdeki işçi sınıfı için larda hem d e yarı söm ü rgelerde çok daha şiddetli ve dayanılmaz ol egem en sınıfın tem el politika ön eri muştur. Uluslararası kapitalist işbölü leri ve uygulamaları, eski kalıp için mü ve emperyalist sömürü ile ekono d e tıkanan serm aye birikim i ön ü n misi dumura uğratılan yan-sömürgeled ek i en gelleri kaldırm ak ve kabu k rin "emperyalizm hapşırsa zatürree oldeğiştirm ek doğrultusunda o d a k la malan" kaçınılmaz bir gerçekliktir. nıyor. Ö zelleştirm eler bu politika Bütün bunlara azgelişmişlerin çığ değişikliklerinin ürünüdür. Bilindiği gibi büyüyen dış borç sorunu da e l e gibi kapitalizm "altın yumurtlayan ça ğını" (1 9 4 5 -1 9 6 5 ) yetmişli yılların ba şından beri yitirmiştir. Durgunluğun nedenini bir türlü kavrayamayan bur juva iktisatçı ve ideologlar, bunalımı tekil olaylarla ve özellikle petrol şoku ile açıklamaya kalkıştılar ilkönce. Peki bunalımın göstergeleri nelerdi? Büyü me oranlan refah yıllannın üçte birine düşmüş, yatırımlar azalmış, buna bağlı olarak dünya ticaret hacmi daralmış ancak daha önceki dengesiz ve eşit ol mayan büyüme sonucu para ve kredi sermaye alabildiğine büyümüş fiyatlar dizginlenemez hale gelmiş (enflas yon), üretim kapasitesi düştüğünden işsizlik refah yıllanndaki toplumsal uz laşmayı çatırdatır hale gelmişti. Ancak burada belirtmek gereldr ki işsizlik so runu azgelişmişler açısından hiçbir za man önemini kaybetmemiştir. Yarı sömürge ülkelerin işçi sınıfı üzerinde işsizlik, her zaman demoklesin kılıcı gibi sallanıp durmuştur. Kapitalist anayurtlarda ise refah yıllanndaki hızlı büyüme ve yan sömürgelerden aktanlan değerlerle (sosyal refah devleti uygulamalan adı altında) beslenen işçi aristokrasisi daha önce bundan pek etkilenmiyordu. Ancak bunalımla bir likte sosyal refah devleti uygulamalan

nince, dünya kapitalizminin bütününe uyarlanması gereken geniş çaplı bir yapı değişikliği ve operasyonlar zorun lu olmuştur. Uluslararası finans kapital ve yan-sömürge ülkelerin finans kapi talleri para-kredi-borç ağı ile o derece içeçe geçmiştir ki finansal ağın harhangi bir yerinde açılacak olan bir ge dik dünya ekonomisini toptan alt üst edebilecek boyuttadır. 1980'lere ge lindiğinde, dünya ekonomisinin temel göstergelerinde hiçbir iyileşme olma yınca, sosyal refah devleti uygulamalan ve sınıflararası uzlaşma reçetesi ola rak ifade edilen Keynesçilik ve (petrol şoku, yanlış uygulanan politikalann neden olarak gösterildiği) Keynesçi bunalım açıklamalan rafa kaldırıldı. Bütün dünyada, liberal politikalar ve yeni sağın yükselişi bu döneme teka bül eder. İlk şaşkınlığı üzerinden atan finans-oligarşisi, "yeni sağın" ideologlannın politika önerileri ile birlikte sis temli bir saldmya başladı. Şöyle haykınyorlardi: "Bireyin fayda maksimumlaştırması kurallan uyannca karar ve rip davranabilmesi için alternatif kullanımlan-sınırlı-bir fonu elinde bulun durması gerekir; yani özel mülkiyete sahip olmalıdır ki bireysel olarak karar verebilsin. Bu nedenle kollektif ile ko

lektif kararlar olabildiğince geniş ölçü de özelleştirilmelidir." Bireysellik haklannın kutsanması nı istiyorlardı yeni liberal (yeni sağ) ide ologlar. Bireysellik hakkı yani yaratı lan değerler üzerindeki mülkiyet hak kıydı korunmasını ve geliştirilmesini talep ettikleri hak. Bu, aslında en açık bir şekilde savaş ilanıdır. Finans-oli garşisi, büyüme yıllannda katlandığı maliyetlerden kurtulmak istiyordu. R e fah yıllannın ateşkesini silahlı saldınya dönüştüren (ekonomik sömürü yön temlerinin katmerleştirilmesi ve her türlü kamu harcamasının kısılmasını kastediyorum) finans oligarşisinin tale bi, işçi sınıfının ve em ek çi yığınları nın üzerindeki mengenenin daha da sıkılmasıdır. Kutsanan ö z el m ülkiyet

h akkı ise yalnız m ü lk sahibi o lm a yanlara karşı korunabilir, liberaliz min devletinden gü vence altına al ması beklen en , bir dışlam a h a k k ı dır. Ö zelleştirm e; proletarya ve em ekçi yığınların ken di ürettiği d e ğerlerden d ah ad a ç o k dışlanm ası nın teorisidir. Hızlandmlmış sermaye birikimi koşullannın aşınması sonucu, sınıf uz laşmasına dayalı Keynesçiliğin top lumsal mekanizması (artık burjuvaziye çok geliyordu) yerini yeni sağın pek ye ni reçetelerine bıraktı! "Baştanbaşa devletleşmiş kapitalizm" (Kari Renner 19 1 7 ) - toplumsal kamu tüketiminin azaltılması (sosyal ıvır zıvıra son); dev let payının düşürülmesi (daha az vergi, daha az devlet harcaması); müdahale kapasitesinin azaltılması (serbestleştir me; yani özel girişimler üzerindeki ver gilerin, örneğin çevreyi koruma vergi lerinin indirilmesi); kamu kesiminin küçültülmesi (yeniden özel girişime

devretme) yoluyla - yeniden özelleştirilmelidir (Irving Kristol 1 978)" (1) Kapitalist anayurtlar için özelleş tirmenin anlamı; bir yandan devlet müdahalesini kısmak, piyasayı yega ne belirleyici haline getirmek (çünkü bütün belaları piyasayı sınırlayan dev let müdahaleleri getiriyor. Sanki dev let müdahaleleri piyasa gereksinimle rinden kaynaklanmıyormuş ve devlet burjuvazinin devleti değilmiş gibi), ka mu kesiminin faaliyetlerini küçülterek (vergilerin ve harcamalann azaltılma sı) özel girişimlerin kârını daha da art tırmak, bir yandan da KIT'lerin tüm mülkiyetini gittikçe devleşen finanskapital hanesine ekleyerek sermaye birikimini hızlandırmaktır. Azgelişmiş ülkeler için ise durumun bazı özgün lükleri sözkonusu. Birincisi; yabancı sermaye gereksinimi. Döviz ihtiyacını kendi ihracat gelirleri ile karşılayama yan azgelişmişler, yabancı sermaye olmadan birikim rejimini sürdüreme yeceklerinden yabancı sermayeyi ağırlamanın yolu olarak KIT’lerin satı şını gündeme getiriyorlar. İkincisi, ağırlaşan dış borç sorunu, Her ülkede uygulanmasada yöntemlerden biri olarak, kendini dış borç karşılığında hisse senedi değiştokuşu olarak ifade ediyor (Ünlü Baker Planı). Yani borcu nuza karşılık KİT'lerinizi satıyorsunuz. Üçüncüsü, azgelişmişlerde sermaye birikimi bütün kanlı sömürü yöntemle rine rağmen yetersiz. Sermaye biriki mini arttırmak amacıyla vurguna d a yalı yerli finans-kapitalleri KİT hissele riyle beslemek. Böylece senaryo ku ramsal olarak tamamlanıyor. Azgeliş mişlerde özelleştirmenin işlevi; en ve rimli KİT hisselerinin küçük lokmaları nın yerli finans-kapitale, iri olan ları

verilen krediler, sanayi üretiminde beklenen atılımı yapamayan vurguncu finans-kapitalin ihracat bombası fos çıkınca, Türkiye tam anlamıyla bir borç batağına saplandı. 1 9 8 9 'a gelin diğinde toplam dış borç tutan 4 1 mil yar dolara ulaşmıştır. Borç ödemek için daha çok borçlanan Türkiye eko nomisi için düşünülen çare verimli KIT hisseleriyle yabancı sermayeyi çek mektir. Bunun bir an için rahatlama (kısa vadeli) sağladığını düşünsek bile üretim kapasitesinin bir kısmını daha kaybeden Türkiye ekonomisi (Çünkü yabancı sermayenin karlan yurt dışına transfer olarak gidiyor) bugünlerini arar hale gelmeye adaydır. Bu gerçe ğe itiraz ediyorlar. Diyorlar ki gelişen

sanayi h am lem izle borçlar ö d e n e cek. Buna sa d ece gülünür. Duru mun veham etini kavram ak için e k o nom ist olm aya g erek yok. B üyüm e yi sağlayacak olan unsur im alat sa nayine yapılan yatırımlardır. D eğer yaratan sek tö r im alat sanayidir. İm alat sanayinde 1989'un ilk üç ayında g erçekleşen büyüm e oranı (y ü z d e l3 ,7), ikinci üç ayda (yüzde 0). Sıfır büyüm eyle mi g elişm e sağlan a cak. Şu yanıtı verm ek gerekiyor: "Hayır sevgili parababaları, yalanla rınıza karnım ız tok. Sizin derdiniz ne d eğ er yaratm ak ne d e toplum sal ilerlem e. İlerlem esini dilediğiniz tek şey ç o k uluslu ayinlerde kutsadığı nız kârlarınız ve m ülkiyet hakkınız dır!"

nın em peryalizm e p e şk eş çek ilm e si. 2) Türkiye'de Ö zelleştirm enin B ilançosu: Gelelim yeni-sağ ideolojinin politi ka önerilerinin emperyalizm ve yerli finans kapitalin belirlediği rota içinde Türkiye'de uygulanışına: 1980'd e ka pitalist geniş yeniden üretim tehlikeye girince birikim rejiminde değişikliğe gidilmişti. Bu politikanın hangi odak lardan nasıl belirlendiği ve uygulandı ğını daha önce incelemiştik (*) Burada ağırlıkla ele alacağımız nokta özelleş tirme adımları ve buna bağlı olarak ta sarlanan değişiklikler. Birikim rejimini değiştirebilmek için uluslararası finans-oligarşisi ve kurumlan IMF, OECD ve Dünya Bankası tarafından

Tüm dünyada yaşandığı gibi ilkin kamu kesimine savaş açıldı. Satmaz dan evvel KIT'lerin payı düşürülmeliy di. Sabit sermaye yatınmlan içinde ka mu payı geriletildi (Tablo 1)

Görüldüğü gibi bütçe açığı 1981'd e yüzde 2 ,6 4 iken 1988'd e yüzde 3,36'y a çıkmıştır. "Devlete yük oluyor, özel sektöre devredersek daha verimli çalışırlar" deyip, hem KIT'lere yapılan yatınmlan düşür, hem yok pa hasına yerli ve yabancı tekellere bay ram şekeri diye dağıt, enflasyonun se bebi diye işçi sınıfı ve emekçi halkın kendini yeniden üretmesinde yardım cıda olsa önemli bir faktör olan kamu harcamalannı kıs, bunun yanında ser maye birikimini hızlandırmak için hem kanlı sömürü (Mutlak ve nispi artı-değer üretiminin birlikte uygulanması)'nün yasal ve ekonomik çerçevesini çiz, hem de sermayeden alınan vergi oranlannı düşürüp, bütçe açığını tır mandır. Yüzsüzlüğün böylesi olur.

Burada bir noktaya d eğ in m ek gerekli. D erdim iz KİT'lerin savunu sunu y ap m ak değil. Bizim h ed efim iz fin an s-kapital eg em en liğ in e son ve rerek, işçi sınıfının ön derliğin de di ğ er em ekçi katm an larla ittifak ha linde sosyalizm in inşasına g eçerek kapitalist üretim tarzına son ver m ektir. A ncak kuzu postu na bürün müş fin an s-kapital sözcülerinin süs lü dem ogojilerinin ardında yatanı ortaya serm ek boynumuzun borcu dur. Şimdi somut örneklere geçelim. Is pir Ayakkabı Fabrikası ve İğdır Pa muklu ilk örneklerdi. İlk kapsamlı satış Teletaş'tır. Sermayenin tabana yayıl ması, çalışanlann fabrikaya ortak ol ması diye tanımlanan özelleştirme hamlesinin amacı kamuoyunun tepki-

TA BLO 2

TA BLO 1

Yatırımlarda Kamu Payı Yıllar 198Q 1983 1985 1987 1989

açık kapandı mı? (Tablo 3'e baka lım).

Kamu • 55.8 55.5 57,1 53.5 44.5

İmalat Sanayii Üretiminde Kamu Payı Yıllar 1981 1983 1985 1988

Kamu Rayı 43.8 44.9 40.6 33.6

(Kaynak: Ekonomik Panorama, Sayı 48)

Kamu kesimini küçültmek için sa bit sermaye yatınmlan kısılınca KIT'le rin imalat sanayi üretimi içindeki payı 1981'd e yüzde 4 3 ,8 iken 1988'd e yüzde 33.6'y a kadar geriledi. Bütçe açıklannın temel nedeni olarak göste rilen KİT'lerin payı düşürüldüğü halde

sini ölçmek ve yabancılaştırma prog ramına adım atmaktı. İlk etapta yüzde 2 2 ’lik hisse (PTT'ye ait olan) işçilere ve çalışanlara zorla satıldı. Zorla satıldı, çünkü ne işçilerin ne de emekçi yığınlann kendilerini yeniden üretmek için bile binbir zahmete katlandıklan gelir-

T A B LO 3 (Milyar TL olarak) Yıllar__________ GSMH

Bütçe Agığı

BOtşe Aşığı/GSMH

1981______________ 6 .5 5 4 _______________ 173______________________% 2 ,6 4 1 9 8 5____________ 2 7 ,7 8 9_______________7 8 7 ______________________ % 2,83 1988

1 0 2 .4 4 3

3440

% 3 .3 6

(Kaynak: Ekonomik Bansrama. Sayı 48]

lerinden tasarruf yapmalarına olanak yoktu. Zorla satışın amacı görüntüyü kurtarmaktı. Daha sonra yüzde 18'Iik bir hisse blok olarak çok uluslu ITT nin ortaklanndan Alcatel'e satıldı. Alcatel daha önceden Teletaş'a yüzde 3 9 payla ortaktı. Sonuç: Alcatel yüzde 5 7 payla şirketin yönetimini ele geçirdi, işçilerin ve küçük hisse sahiplerinin elindeki hisselere ne oldu dersiniz? Bunlann bir kısmı, değerleri düşünce bankalar tarafından satın alındı, bir kısmı da sermaye mülkiyetinden aynlmış fakat sermaye fonksiyonunu yeri ne getiren değerli kağıtlann yönetimi ni yapan parababalannın temsilcisi sı fatında olan yönetim kurulunun yöne timi altında, işçilerin hiç bir katılımı ol maksızın sermayenin mantığı gereği kullanılmaktadır. Sayıca çoğunluğu oluştursalardı bile yönetim azınlığın (büyük sermaye sahiplerinin) elinde olacaktı. Çünkü "küçük hisse sahiple ri”, karar verme olanağından yoksun durlar. Nedeni bütün ülkeye dağılmış bir biçimde birbirlerinden habersiz ya şamakta oluşlandır. Bu nedenle hisse lerin yansından azı bile, hisse kontrol paketini elde bulundurmak için yeterlidir" (2) Ağustos 1988'd e USA Ş (Uçak S a nayi A.Ş.) İskandinav Hava Yollanna satıldı. Satış değeri 1 4 ,5 milyon dolar (yaklaşık 3 0 milyar TL). U SA Ş’ın sa dece 1 9 8 8 yılı kân 1 7 ,7 milyar TL. USAŞ'm gerçek değeri 1 5 0 milyar TL civannda. Peki niçin bu fiyata satıldı? Yabancı sermaye gereksinimi had se viyede de ondan. BH T (Boğaziçi Ha va Taşımacılığı) Alıcı firma İskoç Airlungusun vazgeçmesi sonucu şimdilik hala KİT olarak varlığını sürdürüyor. Daha sonra ÇİTOSAN'a bağlı Afyon, Ankara, B a lıkesir, Pınarhisar ve Söke Çifnento Fabrikalan 1 0 5 milyon dolat karşılı ğında bir Fransız grubu olan Socite Çiment'e hediye edildi. Bu beş fabrikada ÇİTOSAN'ın en verimli fabrikalanydı.

Amaç yine yabancı sermaye, sonuç; emperyalizmin sermaye ihracına da yalı yeni sömürgeci saldınsının yeni aracı özelleştirme yoluyla, çimento sa nayinin büyük bir kısmı Fransa'nın en büyük çimento gruplarından birinin eline geçişi." Sıradaki ağır toplardan biri PETKİM: Yarpet, Alpet ve Petlas'm bağlı olduğu "fevkalâde stratejik" bir tesis di ye nitelendirilen Petkim Holding Ano nim Şirketi 1960'larda kurulmuş, Al pet (Aliağa'nın)'ın teknolojisi en son teknoloji olarak belirlenmiş. ALPET (Aliağa)in yıllık üretimi bir milyon ton. 1 9 8 8 ihracatı 3 4 5 bin ton "«Parasal değer olarak ALPET 1987'd e 8 2 mil yon dolarlık ihracat yapmış. 1988'd e 2 2 1 milyon dolarlık ihracat yapmış. Bu yıl bu rakamın yılın ilk dokuz ayında 2 5 0 milyon dolan aştığı tahmin edili yor. Bu, korkunç bir rakamdır. Satışlanna gelince, A LPETin satışlan -şu an da en büyük kompleksimiz odur1987'd e 4 3 7 milyar ve brüt kân 1 6 6 milyar, 1988'd e 1 trilyon 1 3 0 milyar ve brüt kân 6 7 8 milyar liradıp>" (3) Mo dem bir üretim tesisine sahip verimli bir KİT olan PETKİM'in satış progra mında oluşu burjuva akademisyenleri ni bile (tüm iyi niyetlerine rağmen) çile den çıkardı. Hatta Halit Narinin bile «tüyleri diken diken» olmuş. "PETKİM'e; Union Carbide, Mitsubishi, C. İtoh, Henkel, Hoechst, Basf. Dow Chemicar ve Dequssa Amoca gibi çok uluslu Petro-kimya ve ticaret şirketleri talip." (4) PETKİM'e bırakın çalışan ve küçük tasarruf sahiplerini, yerli finanskapital bile talip olamıyor. O halde özelleştirmelerin gerekçeleri ölarak sunulan sermayeyi tabana yaymak, teknoloji geriliği, verimsizlik şartlannın hiç biri gerçeğe uygun değil. "Bu kadan da olmaz" dedirtecek kadar yüzsüzlüğün ele alındığı bir bomba da ERDEMİR (Ereğli Demir Çelik): 1987'd e 5 2 3 milyar ciro, 1 2 0 milyar kâr, kâr oranı (yüzde 22);

1988'd e 1 .0 6 4 trilyon ciro, 4 3 5 inil e r kâr, kâr oranı (yüzde 41). 1 9 8 0 sonrası devreye giren bir fınnı tama men bilgisayar kontrollü. Emek üret kenliği oldukça yüksek. "«Son yapılan incelemelere göre, işçi başına prodük tivite ölçüleri bakımından Amerika'da yüzlerce fabrikanın en başanlısı seçil miştir" (5). TÜ PRA Ş: 1 9 8 7 cirosu 3 ,4 tril yon, 1 9 8 8 cirosu 5 ,7 trilyon. Kuruluş maliyeti 3 milyar dolar. Fınans-kapitalin en irileri Sabancı ve Koç’un dahi sa tın alacak gücü yok. Sırada daha Sümerbank ve Turban var. Uzatmak ge reksiz. V erim iileştirm e, tekn oloji y e

nilem e, serm ayeyi taban a yayma, özerk yönetim bah an eleri adı altın da en verimli, kârlı KIT'ler birincil am aç o la ra k yabancı serm ay e eld e etm ek için ç o k uluslu şirketlere ar p alık yapılırken, ikincil ola ra k ; Finans-kapitali d ah a da p alazlan dır m ak için (Her türlü d estek, teşvik ve sömürü olan akları yetm iyorm uş gi bi) kullanılacak. 3) S ö z d e M uhaliflerin Ç aresizlik İdeolojisi: Özelleştirmelere karşı çıkan burju va muhalefet içinde iki kamplaşma gö rüyoruz. Bunlardan biri devletçilik po litikasını özleyen, sosyal demokratlar içinde dahi yalnızlaşmış, demode olan görüş. Diğeri özelleştirmenin özüne değil, uygulama biçimine tavır alan muhalif gruplar içinde egemen olan eğilim. (Tam bu noktada duralamak gerekiyor. ANAP'a muhalif DYP ile Sosyalist Entamasyonel üyesi SH P, aynı nakaratı yineliyorlar). Özelleştir menin güncel uygulamalannı savu nanlar kadar bu kesimlerin de teşhiri ağırlık kazanıyor. Devletçilik politikasını savunan ke sim halk yığmlannın yoksullaşmasını ve ekonomik çıkmazı 1 9 8 0 sonrası politikalara bağlıyorlar. Atatürk'ün emaneti KIT'lerin özelleştirilmesine şiddetle karşılar. Bunlar devletçiliğin halkyığmlannı nasıl inim inim inlettiği ni, devletin bütün imkanlan kullanıla rak asalak finans-kapitalin nasıl oluştu rulduğunu, KÎT'lerin asıl işlevinin özel girişimin güçlendirilmesi için ucuz ara malı üretmek olduğunu ya görmeye cek kadar körler ya da 1 9 8 0 sonrası durumu kötüleşmiş burjuva katmanlann sözcülüğüne soyunmuşlar (İşçi sını fı ve emekçi katmanlar, birikim rejimi nin çizdiği çerçevenin sonucunda ka dar her dönemde sefalete itilmişler dir). Sömürünün temel kaynağı ücretli emek-sermaye ilişkisi ve artı değerin

yaratıldığı kapitalist üretim sürecidir. Birikim rejiminin ne olacağını serma ye birikiminin önündeki olanak ve en geller belirler. İkinci eğilim, özelleştirmeye değil biçimine karşıymış (Siz bunu sömürü ye karşı değiİiz, biçimine katılmıyoruz şeklinde anlayın). Bakın ne diyorla'r: "Şimdi de karşımıza geçip "Bunlar özelleştirmeye karşıdırlar." diyorlar. Hayır, özelleştirmeye kimse karşı de ğildir; onu burada vurguluyoruz. (Üstürupsuzluğun derecesine bakın bu zat herkesin adına konuşma yetkisini na sıl da kendinde buluyor). «Yabancı ser mayeye karşıdırlar." diyorlar. Hayır, adaletli bir şekilde, meşru zeminde ve muayyen bir oranda yabancılaşmaya da karşı değiliz. Ama Türk sanayiini onlara yedirmeye karşı oluruz." (6) Özelleştirmeden (yani dünya çapında ki finans-oligarşisinin temsilcisi yeni sağ'ın ve yerli finans-kapitalin icraatı) rahatsız olmadığını kendisi itiraf etti. Diğer tümcesinde geçen kavramlar çok ilginç, «adaletli bir şekilde», «meş ru zeminde», «muayyen bir oranda». Sermaye ihracının adaleti nasıl olu yormuş acaba. Yerli finans kapitale de «mama» kalsın demek istiyor herhal de. Meşru zeminden kastı burjuva yasallığı olsa gerek. Hayır efen dim .

I inans-Kapital; yabancı sermaye gereksinimi had seviyeye ulaştığından emperyalizm ile birlikte gözlerini kamu kesimine dikmiş, KİT'lerin özelleştirilmesini gündeme getirerek "güneşin üstündeki tahtını" istemiştir.

güçten yoksundu. 1 9 2 3 -1 9 2 9 arası ilk birikim dönemidir. Gayri müslümIerden boşalan koltuğa Anadolu burju vazisi oturmuştur. Anadolu burjuvazisi ilk birikimini ticaret faaliyetinden (ihracat-ithalat acentalık) sağlamıştır. 1 9 2 4 İzmir İktisat Kongresi nin ardın dan İş Bankası kurulmuştur. Mevduatlan yönlendirmeye başlayan banka ilk sanayi kuruluşlannın öncüsüdür. (*) 1 9 2 9 Dünya bunalımı ile birlikte meta akımı kesilince toplumun kendini ye niden üretimi tehlikeye girdi. Devletçi lik politikası bu dönemde başlar. Bu ta rihten itibaren irili ufaklı bir sürü KIT kurulmuş ve Türkiye ekonomisinde önemli işlevler üstlenmişlerdir. Arada ki kesikli birkaç yıl ve savaş dönemleri dışında bu temel politika 1980'lere ka A daletinizide, yasalarınızı da, d e dar sürmüştür. Bir çok yan amaç ya m okrasinizi d e istem iyoruz (Çünkü nında (ucuz tüketim malı üreterek işçi şim di bir d e k ö ken i esk i olm ak la bir ücretlerinin yükselmesini önlemek gi likte yeni icraata uygun «serm aye bi) asıl işlevleri, Finans malı tali palaz nin dem okratlaştırılm ası » kavram landırmak için ucuz hammadde ve ara ları türedi. K astettikleri serm ayenin malı üretmek olmuştur. 1 9 8 0 ile bir tabana yayılması. B öy lece sınıfsa! likte oluşan yeni uluslararası işbölümü çek işm eler azalacakm ış). Reform izne göre düzenlemeye giden Fınansmin bu d erec e geliştiği bir ortam da; Kapital; işlevleri tamamlandığından, TBKP sosyal dem okrasin in rolüne bir de yabancı sermaye gereksinimi soyunurken (KP sözcüğünü kafan ı had seviyeye ulaştığından emperya za takm ayın) sosyal d em okrasi d e fi lizm ile birlikte (tamamlayıcı bir ilişki nans-kapitalin tem silciliği arayışına içinde) gözlerini kamu kesimine dik oturmuştur. Lenin'den bir alıntıyla miş, KİT'lerin özelleştirilmesini günde tam am layalım : "Burjuva sofistleri me getirerek «güneşin üstündeki tahtı nin ve oportünist 'sosyal d em o kra t nı» istemiştir. Özelleştirmenin dev ların', kendisinden 'sermayenin d e rimci kavranışı budur. mokratlaştırılması', kü çü k üretimin Ne Yapmak Gerekiyor? Özelleştir rol ve önem inin artm ası v.b. gibi şey me ya da devletleştirme işçi sınıfının ler b ekled ikleri (ya da b ek ler görün seçeneği değildir! Kapitalist üretim dükleri) hisse m ükiyetinin 'dem ok tarzının seyredeceği modelden yana ratlaştırılması', g erç ek te finans-oli tavır koymak bize düşmüyor (bunu garşisinin, gücünü arttırm a araçla burjuva iç muhalefet yerine getiriyor rından biridir" (7) 4) Ö zelleştirm eye Karşı A lınazaten). Ancak bununla birlikte emper yalizm ve Finans-Kapitalin son model ca k Devrimci Tavır: saldınsını işçi sınıfı ve emekçi yığınlaBizde kapitalist üretim tarzına ge nn gözü önünde teşhir etmek acil bir çildiğinde dünyada Fınans-Kapital görev. Sadece teşhir için teşhir değil, egemenliğini ilan etmişti. Binlerce yıl işçi sınıfı ve emekçi yığınlann örgütlık antika kökenli tefeci bezirgan ser lendirilmesinde ajitasyon ve propa maye, sanayi üretimine geçibelcekten

ganda aracı olarak teşhir. Ekonomik mücadeleye göre siyasal mücadele sürdürmek isteyenlere, kapitalizmi eh lileştirme sevdalılanna gereken yanıtı sınıf bilinçli proletarya ve partisi ver mektedir ve verecektir. İşçi sınıfı ve

em ek çi yığınların dikkatin i dar sınır lı sen d ikal m ü cad eley e yön elten an layış bugün için en tehlikelisidir. B a şarıya giden yol ; işçi sınıfı ve em ekçi katm anların örgütsel birliğini siya sal h ed eflere yön elten (eko n o m ik m ü cadeleyi dışlam ıyoruz. Devrim h ed efin d e yararlanılm ası g erek en bir araç ola ra k değil, ası! am aç o la rak kavrayanları dışlıyoruz) m üca d e le ve direnişten geçiyor. Bu m ü ca delenin bir ara bileşeni o la ra k ÖZELLEŞTİRMELERE HAYIR! KAHROLSUN FİNANS-KAPİTAL DİKTATÖRLÜĞÜ! YAŞASIN İŞÇİ SINIFI ve EMEKÇİ YIĞINLARIN ÖRGÜTSEL BİRLİĞİ ve MÜCADE LESİ! m O (Bunalım, Fınans-Kapital ve Vl-Plan, Çağ daş Yol, Ağustos 89) (*) İş Bankası nın oynadığı Fonksiyon ile ilgili bilgi almak için bkz. Kemalizm, Çağdaş Yol, Temmuz 87. DİPNOTLAR: 1) E. Altvater: Neo-Liberal Karşı Devrimin Hiç de Gizli Olmayan Çekiciliği, S. 45 , İktisat Dergisi, Aralık 1984. 2) Ekonomi Politiğin Temelleri, S . 6 0 3 , May Yayınlan, 1979. 3) M. Celalettin Özgen, Özelleştirme Açık Oturumu, Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Kasım 1989. 4) Cumhuriyet Gazetesi, Ekonomi sayfası, 30 Haziran 1989. 5) Prof. Dr. Dündar Sağlam, Özelleştirme Açık Oturumu, Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Kasım 1989. 6) Kemal Kurdaş, Özelleştirme Açık Oturu mu, Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Ka sım 1989. 7) Lenin, Eserleri, Cilt 2 2 , S. 2 3 1/ 232.

Finans-kapitalin kaşarlanmış politikacısı: Demirel

on günlerde yıldızı parlayan bir zat var. Değme dansözlere taş çıkarırcasına kıvrak hare ketlerle politika yapan bu zat allandırılıp süslendirilip gerekli makyaj düzenlemeleri yapıldıktan sonra, Tür kiye halklarının karşısına yeniden se çenek olarak sunuluyor kim mi? Kim olacak halkın bağrından kopup gelen (ama fazla koptuğundan olsa gerek) Finans-Kapitalin eski oynaşması Ço ban Süleyman. Süleyman Demirel, Finans-Kapital çağının politikacısı pratitiğidir. Omurgasız (ilke ve tutarlılıktan yok sun) politik söylemler ve her türlü de magojik ifadeye başvurabilecek esne me kabiliyetiyle Finans-Kapitalin ko lay kolay vazgeçemeyeceği bir politi kacı tipidir. Bakın nerelerden nerelere esnemiştir: "Bana ülkücüler adam öldürtüyor diyemezsiniz", "Halkımız ko münizm fikrinin tartışılmasına daha hazır değildir", ’"İşçi sınıfı diye bir şey yoktur, ülkenin kalkınabilmesi için canla başla çalışan bütün millet var dır", "Meclis en kutsal iradedir. Halk seçimden seçime yönetenleri denet ler, istemezse değiştirir. Seçim olana kadar meclisin meşruluğu tartışıla maz" lardan; "Dün dündür, bugün bu gündür" diyerek "Komünist parti ku rulabilir, hedef Konuşan Türkiye", "Bu Meclis meşru değildir", "Halk meclisine sahip çıkmalıdır", "Çankaya milletindir" lere, sendika toplantılannda "İşçi kardeşlerim' e varan bir muha lefet sergiliyor, peki ne olmuştur bizim Çoban Süleyman'a? 1 2 Eylül darbe siyle birlikte demokratlaşmış mıdır yoksa kafasına saksı düşüp hafızasını mı yitirmiştir? Ne biri ne diğeri. Finans-Kapitalin partisi yıpranan

ANAP'ın yerine, 1 2 Eylül faşizminin ardında bıraktığı binlerce ölümler iş kenceler tutuklamalar, her türlü eko nomik sömürülerin faturasını sadece ve sadece askeri darbe ve ANAP'a ke serek, Fmans-Kapitalin düzenini meş ru kılma çabasındadır. Finans-Kapital talan düzenini uzun süreli olarak bir partiyle sürdüremez. 1 2 Eylül faşizmi nin en sıcak yıllannda bile beş senede deşifre olmuş bir siyasi iktidar, FinansKapitalin vurgun düzenini geleceğe ta şıyamaz. Tepkileri gelişen işçi sınıfı ve emekçi yığınlan oyalayabilmek için düzen içine çeken, umutlar beslemesi ne yol açan, farklı bir kimlik görüntü sünde (temel politikalar değişmemek kaydıyla) ortaya çıkan yeni partilerin at koşuşturduğu parlamentoculuk, dü zenin yeniden üretimi için olmazsa ol maz koşuldur. Bu çizgide çakışan iki parti var: Demirelin DYP’si ile İnö nü'nün SHP'si (Finans-Kapitale yara nabilmek için muhalefet işlevini bile doğru dürüst yürütemeyen SH P, sos yal demokrat tabanının bile tepkisini

çekiyor. Kamuoyu yoklamalannda DYP birinci parti olarak gözüküyor) Böylece "Kendim için birşey istiyor sam namertim" diyen Demirel, aslında doğru söylüyor, oylan Finans-Kapital için isteyecek. Burjuva basını tarafından askeri müdahaleye karşı olduğunu belirtmesi üzerine "dem okrasi şam piyonu" ilan edilen Demirelin; söyledikleri iç bağmtılan kurularak incelendiğinde (olayları sadece görünür yanları ile tek tek ele alan kafalar bunu kavrayamaz) askeri müdahaleye değil, burjuva politikacılannın Hamzaköy'de dinlenceye çekil mesine karşı olduğu kolaylıkla anlaşı lır. İşçi sınıfı ve emekçi yığınlann üzeri ne çöreklenen baskı düzenine, binler ce devrimcinin hunharca katledilmesi ne, işkencelere ve tüm anti-demokratik kurum ve uygulamalara karşı değil dir. Nitekim, 1 2 Eylül'ün Genel Kur may Başkanı, sıkıyönetim komutanı, darbe sonrası Türkiye'nin ilk Cumhur başkanı Kenan Evren e "Benzer işleri benim hükümetimle birlikte yapabilir« \

L /u rju va basını tarafından askeri müdahaleye karşı olduğunu belirtmesi üzerine "demokrasi şampiyonu" ilan edilen Demirelin; askeri müdahaleye değil, burjuva politikacılarının Hamzaköy'de dinlenceye çekilmesine karşı olduğu kolaylıkla anlaşılır.

Finans-kapitalin kaşarlanmış politikacısı: Demirel

on günlerde yıldızı parlayan bir zat var. Değme dansözlere taş çıkartırcasına kıvrak hare ketlerle politika yapan bu zat allandınlıp süslendirilip gerekli makyaj düzenlemeleri yapıldıktan sonra, Tür kiye halklarının karşısına yeniden se çenek olarak sunuluyor kim mi? Kim olacak halkın bağrından kopup gelen (ama fazla koptuğundan olsa gerek) Finans-Kapitalin eski oynaşması Ç o ban Süleyman. Süleyman Demirel, Finans-Kapital çağının politikacısı pratitiğidir. Omurgasız (ilke ve tutarlılıktan yok sun) politik söylemler ve her türlü de magojik ifadeye başvurabilecek esne me kabiliyetiyle Finans-Kapitalin ko lay kolay vazgeçemeyeceği bir politi kacı tipidir. Bakın nerelerden nerelere esnemiştir: "Bana ülkücüler adam öldürtüyor diyemezsiniz", "Halkımız ko münizm fikrinin tartışılmasına daha hazır değildir", "'İşçi sınıfı diye bir şey yoktur, ülkenin kalkınabilmesi için canla başla çalışan bütün millet var dır", "Meclis en kutsal iradedir. Halk seçimden seçime yönetenleri denet ler, istemezse değiştirir. Seçim olana kadar meclisin meşruluğu tartışıla maz" lardan; "Dün dündür, bugün bu gündür" diyerek "Komünist parti ku rulabilir, hedef Konuşan Türkiye", "Bu Meclis meşru değildir", "Halk meclisine sahip çıkmalıdır", "Çankaya milletindir" lere, sendika toplantılannda "İşçi kardeşlerim"e varan bir muha lefet sergiliyor, peki ne olmuştur bizim Çoban Süleyman'a? 1 2 Eylül darbe siyle birlikte demokratlaşmış mıdır yoksa kafasına saksı düşüp hafızasını mı yitirmiştir? Ne biri ne diğeri. Finans-Kapitalin partisi yıpranan

ANAP’ın yerine, 1 2 Eylül faşizminin ardında bıraktığı binlerce ölümler iş kenceler tutuklamalar, her türlü eko nomik sömürülerin faturasını sadece ve sadece askeri darbe ve ANAP’a ke serek, Finans-Kapitalin düzenini meş ru kılma çabasındadır. Finans-Kapital talan düzenini uzun süreli olarak bir partiyle sürdüremez. 1 2 Eylül faşizmi nin en sıcak yıllannda bile beş senede deşifre olmuş bir siyasi iktidar, FinansKapitalin vurgun düzenini geleceğe ta şıyamaz. Tepkileri gelişen işçi sınıfı ve emekçi yığınlan oyalayabilmek için düzen içine çeken, umutlar beslemesi ne yol açan, farklı bir kimlik görüntü sünde (temel politikalar değişmemek kaydıyla) ortaya çıkan yeni partilerin at koşuşturduğu parlamentoculuk, dü zenin yeniden üretimi için olmazsa ol maz koşuldur. Bu çizgide çakışan iki parti var: Demirelin DYP'si ile İnö nü'nün SHP'si (Finans-Kapitale yara nabilmek için muhalefet işlevini bile doğru dürüst yürütemeyen SH P, sos yal demokrat tabanının bile tepkisini

çekiyor. Kamuoyu yoklamalannda D YP birinci parti olarak gözüküyor) Böylece "Kendim için birşey istiyor sam namertim" diyen Demirel, aslında doğru söylüyor, oylan Finans-Kapital için isteyecek. Burjuva basını tarafından askeri müdahaleye karşı olduğunu belirtmesi üzerine "dem okrasi şam piyonu" ilan edilen Demirelin; söyledikleri iç bağıntılan kurularak incelendiğinde (olayları sadece görünür yanları ile tek tek ele alan kafalar bunu kavrayamaz) askeri müdahaleye değil, burjuva politikacılannın Hamzaköy'de dinlenceye çekil mesine karşı olduğu kolaylıkla anlaşı lır. İşçi sınıfı ve emekçi yığınlann üzeri ne çöreklenen baskı düzenine, binler ce devrimcinin hunharca katledilmesi ne, işkencelere ve tüm anti-demokratik kurum ve uygulamalara karşı değil dir. Nitekim, 1 2 Eylül’ün Genel Kur may Başkanı, sıkıyönetim komutanı, darbe sonrası Türkiye'nin ilk Cumhur başkanı Kenan Evren e "Benzer işleri benim hükümetimle birlikte yapabilir i i

LJurjuva basını tarafından askeri müdahaleye karşı olduğunu belirtmesi üzerine "demokrasi şampiyonu" ilan edilen Demirelin; askeri müdahaleye değil, burjuva politikacılarının Hamzaköy'de dinlenceye çekilmesine karşı olduğu kolaylıkla anlaşılır.

diniz, darbeye gerek yoktu" diyecek kadar iç yüzünü ortaya sermiştir. Türkiye'nin gelmiş geçmiş en geri ci anayasası olan faşist 8 2 Anayasası hakkında olumsuz söz söylemekten bile kaçınan Demirel, eski politikacıla ra getirilen siyasi yasaklan ifade eden geçici 4. maddeye karşı açtığı kam panyalarda; bunca baskı, işkence ve sömürü hakkında kayıtsız kalarak 4. maddenin kaldırılmasını demokrasi nin birinci konusu ilan etmiştir. De mokrasiyi seçimden seçime sandığa gitmekle kavrayan Demirel’in demok rasi ufkundan daha fazlasını beklemek abesle iştigaldir. 141-14 2 'n in kaldınlmasında sakınca görmeyen Demirel TÜSİAD'la aynı görüştedir. Demokrasicilik oyunun sergilenmesinde engel gibi görülen 1 4 1 -1 4 2 . maddeler Finans-Kapitalin kamburu haline gel miştir. İşçi ve emekçi yığınlann yüskelen tepkilerini düzen içinde tutacak (adından başka komünislikle alakası olmayan) tövbekarların partisi TBK P, ne Demirel ne de Finans-Kapital için tehlike arzetmez. AT'a giriş konusun da ikide bir sorunçıkartan 14 1 -

142'nin kaldmlması ve yasal komünist parti kurulması Finans-Kapitalin de mokrasi tiyatrosu için zorunlu dekor lar haline gelmiştir.

"Cumhurbaşkanı halkındır", "Çan kaya milletindir" sloganlan ile yığınlar için hiçbirşey ifade etmeyen cumhur başkanlığı seçimi ve makamını Türki ye'nin birinci meselesi ilan eden Demi rel, yükselen tansiyonu zararsız konu lara transfer etmeye soyunmuştur. Uyutma sahneleri ABD'de eşekler ve fillerle (cumhuriyetçiler ve demokrat lar) çekilirken bizde çobanlar, paçalı donlu halk çocukları ve toplumsal uz laşma meraklısı, TÜSİAD toplantılannın aboneleri ucube sosyal demokrat larla sergileniyor. Sınıf bilinçli proleterya ve emekçi yığınlar demokrasi oyunun piyonları olmayacaktır. 2 4 Ocak kararlannın miman Özal'sa, mühendiside Demirel’dir. Bizler genel olarak demokrasi diye birşey olmadığını, burjuva de mokrasisinin burjuva diktatörlüğü ol duğunu biliyoruz. Gündemimizde olan en önemli sorun, siyasal iktidann ele geçirilmesi (Demokratik Halk Devri mi) ve bu amaca vardıracak yegane yol olan proletarya sosyalizminin bayrağı altında birleşmek ve mücadele etmek tir ■

Devrim ci Yol savunmasında "Türkiye Gerçeği" Mehmet YILMAZER ürkiye Gerçeği: 1960'dan 1 9 8 0 'e " titiz bir emek ürünü. Okun duğunda olaylan insan yeniden yaşamaktan kendini alamı yor. Özellikle 1 9 7 4 sonrası yaşanan hemen her olaya yer verilmiş. Yeni den bu olaylar hatırlandığında kaçırı lan fırsatlar, hatalar çok daha açık bir şekilde gözler önüne sergileniyor. Bu nu fırsat bilerek yaşadığımız gerçekli ğe bir kere daha geri dönüp, bugün açısından da anlam taşıyan bir kaç noktayı öne çıkartmayı gerekli gör dük. Savunma nın girişi ABD'nin Türki ye'yi "gizli işgali" ile ilgili. Amerikan sanatörlerinin çarpıcı konuşmalanndan, "Southern Command" ve "FortBragg" okullarına kadar uzanan ilginç bilgiler alt alta dizilip anlatıldığında, bi linen şeyler de olsa, bugüne kadar bi raz da alışkanlıktan önemsemez hale geldiğimiz bilgiler yeniden kafalarda canlanıyor. Anlatılanlar 1 2 Eylülü ya şamakta olan insanlanmıza bir ger çeklik hakkında oldukça çarpıcı bir tablo sunuyor. Bu kadan iyi. Ancak çi zilen tabloya, biraz uzaklaşıp yeniden bakıldığında bir temel karakter göze batmadan edemiyor. Türkiye'de sanki 1946'lardan son ra olaylann akışı Amerika'nın gizli el leriyle yönetilmektedir. 2 7 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylüller... ve bunlan günde me zorlayan "özel harb" taktikleri... Amerika'nın gizli elinin gücünü elbetteki küçümseyenleyiz. Fakat olay lann akışında, daha doğrusu, 1960'lardan sonra hızlanan sınıf sava şında onun yerini olduğundan öteye abartmak, insanı bütün devrimci tak tikleri gereksiz kılabilecek bir kaderci

liğe götürebilir. Belki Savunma nın hazırlayıcılan böyle demek istemiyorlar, ancak çizilen tabloya bakıldığında öne çıkan yanın bu olduğu çok açıktır. ABD'nin bizdeki çıkarlan ve niyetleriy le ilgili o kadar çok örnek verilmiş ki, devrimcilerin bütün bu süreçte (1 9 6 0 80) bağımsız taktikleri görünmez hale getirilmiştir. Yine aynı şekilde, olaylar yalnızca ABD'nin güdümüyle iktidarlann ve fa şist örgütlenmelerin devrimcilere saldınlan olarak aktanlınca, ortada karşı lıklı güçlerin yer aldığı bir sınıf savaşı değil de, sanki tek yanlı bir yok etme operasyonu vardır. Ve bu operasyon 12 Eylülle noktalanmıştır. Önümüz deki belge, hukuk mantığı içinde kalan bir savunma değil, yaşanan bir döne min yargılanmasıdır da. Y a da öyle ol malıdır. Buna rağmen Savunma, aşın ca tek yanlı kalıyorsa, bu bir mantığın sonucudur. Devrimcilere karşı düzenlenen yüzlerce provakasyonu ve saldınyı de şifre etmek iyi bir şey, ancak ağaçlar dan ormanı görememek konumuna düşülürse, bu yüzlerce olayın yanında 1 9 6 0 -8 0 arası sınıf mücadelesinin ge nel özellikleri görülemez, buna uygun dersler çıkanlamaz. Nitekim, Savun manın en zengin yanı olaylar dizini, buna karşılık en zayıf yanı yaşananlar dan çıkanlan derslerdir. Ffatta Savunma'da çıkartılmış derli toplu ders bul mak oldukça zordur. Olaylann içinde kaybolmamak için Savunmadaki iki zaaflı yöne de ğinmekle yetineceğiz. İlki, 1 2 Eylül öncesi en önemli taktik dönüş noktası olan 1 9 7 9 yılı olaylanna nasıl bakıldı ğıdır. İkincisi, Savunma nın genel ola rak sınıf savaşına yaklaşımıdır.

1 9 7 9 SONU: GÜÇLER DENGESİNDEKİ DÖNÜŞ " 1 9 7 9 sonlannda Türkiye de Amerika'nın CIA ve kontr-gerilla gibi örgütlerin yaratılmasını istedikleri or tam, artık yaratılmıştı... İşte bu psiko lojik koşullarda can ve mal güvenliğini sağlayabilecek, nasıl olursa olsun, güç lü bir devlet otoritesine razı ve böyle bir otoriteyi arar bir toplum kesimi yaratıl mıştır." (S: 3 3 5 ) 1 9 7 9 sonunun en önemli politik olayı 1 4 Ekim kısmi seçimleridir. Bu seçimleri Dev-Yol boykot etmiştir. Bu taktiğin değerlendirilmesi bir yana, esas önemli olan CH P’nin büyük oranda oy kaybına uğraması ve bunu Dev-Yol'un yorumlama biçimidir. "CHP oylanndaki azalma, hükü metin sağ tutumuna karşı bilinçli ve güçlü bir protesto hareketidir." (Dev rimci Yol) Evet, CHP oylanndaki azal ma kesin bir olguydu. Sekiz yüz bini aş kın oy yitirmiştir. O yıllarda böyle bir yorum yapan Dev Yol, yıllar sonra aynı dönem için tam tersini söylüyor. Askeri darbe için ortamın hazırlanmış olduğu sonucuna vanyor. Evet, 1 9 7 9 sonu ile 1 2 Eylül 1 9 8 0 arasında fazla bir zaman dilimi yok. Olaylara bugünden bakıldığında 1 9 7 9 sonunda darbenin olgunlaştığı sonucuna vermak zor değil. Oysa 1 9 7 9 sonu ile 1 2 Eylül 1 9 8 0 arasında zaman olarak fazla bir süre bulunma masına rağmen, otağların nitleliği açısından oldukça önemli farklılıklar vardır. 1 9 7 8 başına gelinceye kadar yük selen halk muhalefeti iki tane MC eskitmiştir. -Geriye 1 9 7 4 çıkışıyla "umut" olan Ecevit CHP'si kalıyordu. 1 9 7 8 -7 9 ise bu "umut"un denendiği

ve yıkıldığı yıllar oldu. Bunu Ekim 1 9 7 9 seçiminden sonra toplanan CHP Kurultayında Deniz Baykal şöyle açıklıyor: "Eski seçimlerde yanımızda olan öğretmenleri, işçileri, sendikacılan, gençleri yanımızda bulamadık. Dev rim sözünden korkar hale geldik" (ak taran Savunma s. 3 3 0 ) CHP'nin za vallılığını o zamanlar D. Baykal ne gü zel de açıklamış... CHP'den bu kopmalar nasıl ol muştu ve nereye yöneliyordu? CHP'den uzaklaşmalar, Dev-Yol'un o günlerde söylediği gibi "bilinçli ve güçlü" bir protesto biçiminde miydi? Kesinlikle hayır. Tam tersine yığınlar "umut" kırıklığı içinde pasif bir kayıt sızlıkla seçime katılmadılar. Öte yan dan, CHP den bu uzaklaşanlar nereye yönelmişti? Dev-Yol'un o günlerdeki yorumunun mantık sonucu, bu yığın lar devrimci saflara yönelmiş olmalı dır. "Bilinçli ve güçlü bir protesto" an cak böyle olabilirdi. Eğer gerçeklikler böyle olsaydı, bu durum, 1 9 7 9 sonu koşullannda sınıflar savaşındaki güç ler dengesinde devrimciler lehine çok önemli bir değişim anlamına gelirdi. Oysa, bilindiği gibi böyle olmadı. Gerçeklik, ne Dev-Yol'un 1 9 7 9 da dediği gibi "bilinçli ve güçlü bir protes to' ydu, ne de 1 9 8 9 dan geriye bakıp söylediği gibi tümüyle umutsuzdu. An cak dün olaylan abartan, gerçeklik noktasından öteye iten bir mantık, bu gün tam zıttı yöne savrulmak zorunda dır. "D arbelerin en önemli işlevlerin den biri de budun düşünce ve davranış sistemini birden alt üst etm ek... 1 9 7 9 yılının en önemli politik ge lişmesi, "umut Ecevit"in de yıpranma sıyla birlikte, bütün irili ufaklı burjuva partilerinin halkın gözünde itibannın büyük ölçüde düşmesiydi. Dönemin parlementosu düzen içinde yeni bir çözüm üretme yeteneğini yitirmişti. Bu söylenenler bilinmeyen bir olgu nun keşfi değil elbette. Ancak bu ger çekliğin devrimci güçler açısından po litik anlamı olayların kargaşasında ye terince kavranmamıştır. Ecevit CHP'nin de yığın gözünde umut ol maktan çıkmasıyla birlikte, 1 9 7 9 ’da devrimci güçler o b je k tif olara k iktidar olmaya itildiler. Hiç şüphesiz ki, ikti dar sorunu o günler de pratik taktik bir adım değildi. Henüz somut taktik bir hedef olmamıştı. Ancak dönemin güçler dengesinde, aşınca yıpranan düzen partilerine karşı devrim ci güç ler nitelikçe alternatif olmaya zorlanı yordu. K. Evren, 12 Eylülden hemen

sonra Konya’da yaptığı bir konuşma sında "biz gelmeseydik onlar gelecek ti" derken Türkiye finans kapitalinin ruh halini yansıtıyordu. Objektif ortamın devrimci güçlerin omuzlanna yığdığı bu göreve onlar na sıl tepki gösterdiler? Hatırlanacağı gibi 1 9 7 8 sonu ve 1 9 7 9 yılı sol güçlerin kendi içlerinde bölünme yıllan olmuş tur. Öte yandan ünlü "sol içi çatışm a ların" da arttığı bir dönemdir. Bütün bunlann anlamı, niteliği değişmekte olan devrimci görevlere ayak uydura bilme sancılanydı. Yeterince bilince çıkartılamayan görevlerin hissedilen baskısına karşı, düzensiz, panikçi, an cak aynı zamanda yeni görevlere uyum yapma çabalannı da içinde taşı yan tepkilerdi. Eğer, o dönemde geniş yığınlar, sosyal demokraşiden bilinçli ve güçlü bir kopuş yapmış olsalardı devrimci güçlerin yeni görevleri omuzlayışı çok daha kolay olabilirdi. Zaten sorun bu noktada yatıyordu. Büyük bir enerjiyle ya düş kınklığı içindeki yığınlan dev rimci taktiklerimize "faşizme karşı ge nel direniş" yükseltecektik, ya da he nüz bu sıçrama yapılamadan karşı devrim bastıracaktı. Tüm 1 9 7 9 yılı böyle bir hazırlık için aşın ölçüde önemliydi. Devrimci güçler bu mo menti kaçırdıklan içindir ki, aslında 12 eylül yenilgisi 1 9 7 9 sonunda başlamış oldu. Bu yolda, pratik yığın hareketinin son uyanlan Tariş-Gültepe, Çorum di renişi biçiminde kendini ortaya koydu. Tariş-Gültepe olaylarının o dönem mücedelesinde iki anlamı vardır. 1 9 8 0 başında, eğer faşizmin gelişine karşı gerçekten direnilecekse, Tariş di renişinin bayrağı en azından önemli şehirlerdeki işyerlerine taşınmalıydı. Yığınlann bilinç ve ruh halinde bir sıç rama ancak böyle mümkün olurdu. İkinci önemli anlamı, Tariş olaylanyla birlikte işçi semtlerinde barikatlar ku ruldu. Barikatlar çok geçmeden Çorum'da da faşist saldınlara duvar oldu. Bu gelişmeler, artık mücadele biçim ve araçlannın da, koşullara göre değiş mek, yeni biçimleri yoklamak zorunda olduğunun cılız da oİsa ilk önemli işare tiydi. Devrimci güçler, hem genel konumlanndaki önemli nitelik değişimi nin (iktidar için alternatif olmaya itil me), hem de dönemin öne çıkarttığı yeni mücadele biçimlerinin (yığın dire nişini yaygmlaşürma) gerektirdiği kali te yükselmesini sağlayamadıklan için 1 9 7 9 momentini yitirdiler. Bu, yenil

ginin başlangıçı oldu. Savunmada, olaylann akışında farklı nitelikli momentler öne çıkartıl maz, olaylar karşı devrimin planlı saldınlan olarak gelişir, 1 9 7 9 yılı da böy le gelişmelerin artık darbe beklentisini olgunlaştırdığı bir yıl olur. Tariş olaylan, faşist işçilerin fabrikaya yerleştiril mesi nedeniyle patlak vermiştir. Mü cadele momentinde başka bir anlamı yoktur. Böyle bir anlatım, gazetecilere ya da ansiklopedicilere düşerdi. O dö nemlerin en güçlü siyasi yapısına de ğil. Dev-Yol, 1 2 Eylül öncesinde olay lann gidişine taktik olarak uyum yap makta, örneğin bir partizan ölçüsünde kıvnlamaz ve kavrayışsız bir katılıkta değildi. Onun en önemli kusuru, yığınlann kendiliğinden eğilimine fazlaca tabi olmak ve bu geriliği de vrimci paro lalarla örtmekti. Savunmada ise, olaylann gelişim seyri ve momentlerin özellikleri bütü nüyle gözden silinmiştir. Bir tek şey; özel harb dairesi destekli faşist saldınlar ve devrimcilerin savunması döne min bütün özelliği olarak sunulmakta dır. 1 2 Eylül öncesi sınıflar savaşını yalnızca bu yanıyla özetlemek müm kün değildir. Devrimciler, faşistlere karşı kendilerini elbette ki savunacak lardı. Ancak onlar, 1 2 Eylül öncesin de, belli momentlerde güçlerini ortak olarak koordine edip, faşizme ve onun maddi temeline yeterince saldıramamaktan suçludurlar. Yığınlar, faşizme karşı kendi güçlerini deneyemediler. Netice olarak, 1979'd a CHP'den kopan yığınlarda sağ politikalara karşı "güçlü ve bilinçli bir protesto" gören Dev-Yol, yıllar sonra aynı döneme baktığında otorite özleyen bir "toplum kesimi"nden başka bir şey göremiyor. Böyle bir yaklaşım ne dün ne de bugün o dönemin görevlerinin kavranamayışı olur. Dün görevliri kavramayışın be deli kaçınılmaz bir şekilde yenilgi ola rak ödendi, ancak bugünden aynı dö neme bakıldığında devrimci bir ders çıkartılamıyorsa, bunun bir tek anlamı vardır. Gelecek mücadele dönemine hazırlanma yeteneğinde olmamak, bağımsız devrimci taktikler üretmek yerine, olaylann akışına tabi olmak... SINIF MÜCADELESİNİ KAVRAYIŞ Savunma nın sınıf mücadelesi ger çekliğini nasıl kavradığını, bir iki ör nekle açıklamaya çalışalım. "MC’ler geçici bir çözüm olmaktan öteye gidememiş, düzenin sorunlan

D u cümlelere bir CHP1linin savunmasında kolayca rastlanabilir, ancak Dev-Yol savunmasında işi ne? Sınıflar gerçekliğini kavrayan birisinin "toplumdaki kamplaşma"dan yakınması mümkün müdür? çözülmemiş, buhranın daha da derinleştirilmesinden, toplumdaki kamp laşmanın büyümesinden başka bir so nuç vermemiştir." (S: 3 9 6 ) Bu cümle lere bir CHP'linin savunmasında ko layca rastlanabilir, ancak Dev-Yol sa vunmasında işi ne? Sınıflar gerçekliği ni kavrayan birisinin "toplumdaki kamplaşma"dan yakınması mümkün müdür? Egemen sınıflann neden MC taktiğine başvurduklannı ya da baş vurmak zorunda kaldıklannı açıkla mak yerine, toplumsal kamplaşma dan yakınmak, sınıflar mücadelesini benimseyen bir devrimcinin "yolu" olamaz. Sınıflar gerçekliğini binbir demogoji ve zorla örtmeye çalışan ege men sınıflar, bunu MC ile bir ölçüde iti raf etmek zorunda kaldılarsa, bunun bir anlamı olmalıdır. 12 Mart'a rağ men işçi sınıfı ve halk hareketinin ön lenemeyen yükselişinin karşısında MC şekillenmek zorunda kalmıştır. Savunma, bu konudaki görüşlerini şu noktaya kadar vardınr: "Türkiye'de bir iç savaş yaşanıyor du. Bu iç savaş, çatışma çizgisinin be lirli olduğu, tarafların ordular teşkil edip, bunlan birbirinin karşısına dizdi ği, yani ateşin ve ölümün nereden ge leceğinin belli olduğu bir savaş şeklin de sürmüyordu. Böyle olsa, çatışma çizgisinin bir tarafında ve geride kalan alanlarda karşı tarafın ateşiyle vurul mak ve ölmek tehlikesi uzaktır. Bu tehlike cephe çizgisinde vardır, ama cephe gerisinde, uzak bir tehlikedir. Türkiye'de yaşanan, böyle cephelerin belirli olduğu ve cephe gerilerinin bu lunduğu bir savaş değildi. Kuralsız bir savaştı bu, her yer cephe, her yerde ölüm tehlikesi vardır. Kısacası, kalleş bir savaştı bu." (S: 46 2 ). Söylenenlerin duygusal yanı bir yana, sınıflar savaşının kuralı nedir? Onun belki de eh önemli kuralı hen deklerle çizilmiş bir cephe hattının ol mayışıdır. Savunma, böyle bir savaşta

kuralsızlık ve kalleşlikten başka bir şey göremiyor. Ordulann cephe çizgisin de dizilipte yürütecekleri savaş kurallı ve kahramanca mı olurdu? Kimyasal silahlar, cephe gerisinde herhangi bir hedefi vurabilecek "akıllı bombalar" cephe savaşlannın eski manüğını bü tünüyle değiştirmedi mi? Yukanda söylenenler, 1 2 Eylüle kadar yaşanan dönemdeki "korkunç kaos' un bir küçük burjuva devrimcisi nin hafızasında bıraktığı izler olabilir, ancak yaşanan olaylann Marksist bir yorumu asla olamaz. Sınıflar savaşın da herkes açık kimliğiyle yer alsa mü cadele ne kadar basit olurdu. Bir yanda azınlığın azınlığı asalak egem en sınıf lar, öte yanda üreten ama ezilip sömü rülen işçi sınıfı ve halk. Böyle bir ko numda, "düşmanı" tükürükle bile boğ mak mümkün olurdu. Zaten gerçeklik böyle olduğu için, ve bu gerçekliği her "Kamplaşmada" yığınlar biraz daha iyi kavradığı için egemen sınıflar, sınıf mücadelesinde "kalleş" olmak zorun dadır. 1 2 Eylül'un en yetkili ağzı K. Ev ren, tüm konuşmalannda bu iki ger çekliği örtmek için didinip durmadı mı? ”1 2 Eylül öncesine dönmeyelim" ve "bölünmeyelim". 12 Eylül öncesi insanlann beynine bir kaos, bir cehen nem olarak yerleştirilmeliydi. Ve tüm olaylann nedeni milletin kamplara bölünmesiydi... Dev-Yol savunması yazariannın, K. Evrenle aynı mantığı paylaştığını iddia etmek aklımızdan geçmez. An cak yenilgiden doğru sonuçlar çıkartılamayınca, gericilik yıllannın genel ruh halinden etkilenmek kaçınılmaz oluyor. Devrimciler, 1 2 Eylülün manüğının tam karşıtını açıkça savunmak zorundadır. Kaçınılmaz sınıflar müca delesi ve onun yükselişi, kendi meşru zemininde ileriye adımlar attıkça, ege men sınıflar bu gelişmeyi ancak müca delenin bütün sınır çizgilerini karma

şıklaştırmak, taktik adımlannı bulanık laştırmak yoluyla engelleyebilirdi. Sos yalistler, 1 2 Eylül öncesi yükselen işçi sınıfı hareketi karşısında finans kapita lin uyguladığı taktikleri, yarattığı "kaos"un anlamını bıkmadan yığınlara açıklayacaklardır. Finans kapitalin elinden böyle silahlan almak için onlann iyi kavranması gerekir. Ancak bu yine de "kalleş'jiğe son veremez. Üçüncü ve son örnek, siyasi krizin tepe noktası olan Cumhurbaşkanlığı seçimi ile ilgilidir. "CHP Genel Başkanı B. Ecevit (özellikle hükümetten düştükten son ra) ısrarla bunalımın aşılması için AP ile işbirliği önermiş, bir CHP-AP koa lisyonunu esas alan bir politika izleye rek, tekelci burjuva ve ordu çevrelerin deki askeri darbe eğilimlerini önleme ye çalışmıştır. Cumhurbaşkanlığı se çimleri sırasında da Ecevit, aynı doğ rultuda bir politika izleyerek, AP ye Cumhurbaşkanı seçimi için işbirliği yapmayı ve bir AP-CHP koalisyonu kurmayı ısrarla önermiştir... AP'nin CHP ile uzlaşarak, Cumhurbaşkanı seçimini sağlaması, hiç değilse darbe cilerin elindeki kozlardan birini orta dan kaldıracağına göre, her fırsatta ve ısrarla 'militarizme ve askeri darbelere karşı olduğunu' söyleyen Demirel ni çin buna yanaşmamıştır. "Demirel bilerek ve isteyerek bir rejim bunalımı yaratıyordu?" (s: 345) Sınıf mücadelesinin gerçek ve objektif taleplerini, politika kiremitliğindek: parti ya da liderlerin niyet ve istekleri ne indirgeyen bir anlayış. Ecevit krizi önlemek istiyor, Demirel istemiyordu, bütün söylenenin özeti budur. Ancak hemen akla şu sorular gelir. Koca CHP, iki yılda hükümet olmasına rağ men krizi neden engelleyemedi? Yada Demirel, kendi kellesini bile tehlikeye sokabilecek darbeyi niye istesin? Bu sorulara cevap bulmaya çalıştığımızda krizin çözümünün Ecevit ve Demirelin niyetlerini aştığını teslim etmek zorun da kalınz. Kriz iki partinin çözebilece ğinden öteye derinleşmişti. 1 9 7 4 -7 7 arası gelişmeler, Türkiye finans kapitalinin önüne kaçınılmaz bir şekilde devrimci güçleri ezmek, sosyal demokrasiyi demoralize edip teslimiyete zorlamak taktiğini koydu. Finans kapital, 1 2 Mart içinde İnö nü'yü alt eden, "toprak işleyenin su kul lananın" diyen, 1 9 7 4 seçimlerinde "AP ile bir koalisyon hayaldir" paralosunu atan CHP'den bunlann hesabın, sormak, onu kazandığı mevzilerde.' geri itmek zorundaydı. Aksi taktirde

yığınlar bu paraloların daha ötesine sıçrayabilirdi. 1977'ye kadarki kısa gelişim böyle bir ihtimalin tartışılmaz kanıtı olmuştu. 1 9 7 8 sonuna gelindiğinde, sosyal demokrasi devrimci gelişim ve faşizm arasında sıkışmış, finans kapitalden demokrasi dilenir olmuştu. Dolayısıy la, Türkiye egemenleri ilk hedeflerine ulaştılar, CHP'nin halk gözündeki iti barını önemli ölçüde yıktılar. Fakat bir diğer taktik hedefe, işçi ve halk hare ketinin (elbetteki onun öncüleri dev rimci hareketin) topyekün ezilmesi hedefine henüz varılmamıştı. Böyle bir momentte, AP'nin CHP ile uzlaş ması sınıflar mücadelesinin o mo mentteki durumundan dolayı, işçi ve halk hareketini topyekün ezme takti ğinden geri adım atması anlamına ge lirdi. AP, böyle geriye bir adım atmadı. Tersine 2 4 Ocak kararlanyla daha ka rarlı saldırıya geçti. Ecevit, elinde dilekçe Demirel'in ardında koalisyon talebiyle dolaştıkça krizi yumuşatamamakla kalmadı, fi nans kapitalin taktik hedefine varışını kolaylaştırdı. Böyle bir momentte uzlaşmayı ummak, yada Cumhurbaşkanının se çilmesiyle, darbecilerin elinden bir ko zun alınabileceğini sanmak, en hafi finden o dönemde yaşanan sınıflar mücadelesinin seviyesini ve özünü kavrayamamak olur. Savunmanın yazarlan, olaylara öylesine tek yanlı bakıyorlarki, ortada faşistlerin devrimci lere saldınsından başka bir şey kalmı yor. Savunma, kelimenin en dar anla mında bir "savunmadan" öteye gide miyor. Devrimci güçler, 1 2 Eylül ön cesinde yalnızca faşistlerin saldırıları na tepki göstermekle yetinmediler. Olayı böyle koymakla savunmanın ya zarları devrimci hareketi küçültmekle kalmıyor, aynı zamanda gerçekliği de çarpıtmış oluyorlar. Egemen smıflann 1 2 Mart zulmü ne; işçi ve halk hareketi 1 9 7 4 -7 7 yük selişiyle cevap vermişti. Egemen sınıf ların bu yükselişe cevaplan ise I. ve II. MC'nin örgütlenmesi oldu. Ve olaylar karşılıklı güç zorlamasıyla 1 9 7 9 so nundaki noktaya dayandı. 0 moment te olaylann mantığı bir uzlaşmayı dışlı yordu. Çünkü, bir yanda halkın gözünde yeterince itibar yitirmiş burjuva parti leri; öte yanda henüz zayıf, güçbirliği zemininde koordine olamamış da olsa potansiyel olarak düzene alternatif ol maya zorlanan devrimci güçler. Böyle bir konumda halk güçlerinin yükselişi

cavun ma yazarlarının 12 Eylül öncesine bakışları, sınıf mücadelesi kavrayışlarının ne ölçüde sığ olduğunu yeterince açığa vuruyor. "Derinleşen kamplaşma", kuralı olmayan "kalleş savaş", Eceviti bunalımı çözme, Demireli ise tırmandırma yanlısı görmek, bütün bunlar sınıflar savaşına liberal yaklaşımlardır. ni bir AP-CHP koalisyonu engelleye mezdi. Hatta onlann kendilerini toparlamalan için belki çok kısa soluklu bir dönem bile yaratabilirdi. Oysa fi nans kapital böyle bir zaman kaybına artık katlanamazdı. Sorun, Devrimci hareketin, CHP'den kopuşan yığınlan kazanma dan bastmlmasıydı. Bu yapılamazsa, devrimci güçler ileriye doğru çok önemli bir adım atmış olacaklardı. APCHP koalisyonu böyle bir momentin mantığına denk düşmüyordu; AP azınlık hükümetinin ise halk hareketi nin bastınlmasına gücü yetmiyordu. Sonuç: 1 2 Eylül oldu. Özetlersek, Savunma yazarlarının 1 2 Eylül öncesine bakışlan, sınıf mü cadelesi kavrayışlannın ne ölçüde sığ olduğunu yeterince açığa vuruyor. "Derinleşen kamplaşma", kuralı olma yan "kalleş savaş", Eceviti bunalımı çözme, Demireli ise tırmandırma yan lısı görmek, bütün bunlar sınıflar sava şına liberal yaklaşımlardır. MC kurulduğunda Ecevit, Demire li "milleti cephelere bölmekle", Demirel ise CHP'yi "komünistlerle işbirliği yapmakla" suçlamıştı. Bu sözler sırf propaganda amaçlı boş sözler değildi. Tam tersine o dönemde iki büyük par tinin politik taktiklerinin en veciz öze tiydi. Savunma, CHP'yi ne kadar eleş tirirse eleştirsin, sınıf mücadelesine yaklaşımda onun zeminine kaymadan edemiyor. Bu niyetlerden, isteklerden öteye bir gerçekliktir. Mücadeleye sı nıf zemininden çok, popülist bir "halk ue oligarşi çelişkisi"r iden yaklaştığı için, halk içinde yaşanan amansız "kamplaşma" Dev Yol'u kararsız, kendiliğindenci bir konuma itmiştir. "Kamplaşma1nın sınıfsal ve sosyal te mellerini yığınlara cesaretle açıkla

mak, dolayısıyla onlann seviyesini mü cadelenin ihtiyaçlan yönünde yükselt mek yerine, onlann kendiliğinden tep kilerine tabi olmayı neredeyse taktik bir tutum haline getirmiştir. SONUÇ Savunmada rakam ve belgelerle devrimcilere önce faşistlerin saldırdığı, yürütülen mücadelenin bu saldınlara karşı haklı bir direniş olduğu anlatıl maktadır. Bütün bir 1 2 Eylül öncesi nin böylesine dar bir bakış açısında de ğerlendirilmesi, yalnızca 1 2 Eylül ye nilgisinin yarattığı etkiye bağlanamaz. Dev Yol, 1 2 Eylül öncesini pratik ola rak yaşarken de bu dar bakış açısının dışına çıkamamıştı. İşçi ve halk hare keti yükselirken, başlatılan faşist saldınlarla hareketin ufku daraltılmaya, mücadele dar bir taktik alana çekilme ye çalışıldı. Egemen sınıflar bu taktik adamlannda gerçekten başanlı oldu lar. Devrimci güçler, genel güçler den gesini kollamak, hareketi daha üst ba samaklara yükseltmek için bağımsız taktik tutumlann belirlenmesi ve güç lerin bu yolda koordinasyonu gibi can alıcı sorunlan çözmeye uğraşmaktan çok, çekildikleri dar taktik alanda (ma hallelerde faşist milislerle mücadele) kaldılar. Bunun en doğal sonucu mü cadele ufuklannm daralması oldu, günlük, pragmatik gidiş taktik haline geldi. Savunma, bütün anlatımıyla bunu doğruluyor, daha da kötüsü, dün içine düştüğü ağaçlardan ormanı göreme me hatasını böyle bir anlatımla bir kere daha tekrarlamış oluyor. Demek ki, yenilgiden devrimci dersler çıkartıla mamıştır. Geriye liberal bir kavrayışla çıkartılacak dersler kalıyor ■

Ulusal sorun (2>

Erkan DEMİRCİ lusal sorun konusundaki ya zının bu bölümü geçen sayı da belirtildiği gibi, örgütlen me üzerine ve Kürt ulusal so runu üzerinedir. Yazının önceki bölü münde genel olarak konuya ilişkin te mel teorik yaklaşımlar verilmiştir. S ö mürge tezi ve ulusal eşitlik bölümleri, Kürdistan'ın sosyo-ekonomik analizi bölümünde derinleştirilecektir.

ÖRGÜTLENME ÜZERİNE Örgütlenme en genel tanımıyla, herhangi bir sınıf ya da katmanın varolan yapıya tepkisinin programatik he defler doğrultusunda organlaşması ve merkezileşmesidir. Organlaşma (hüc re, komite, örgüt, parti) temel aldığı çelişki üzerinde yükselir yani objektif koşullann sonucu olarak oluşturulur. Örgütlenmede subjektivizm, çelişki mevcut değilken ya da çelişkinin sevi yesi organlaşmanın biçimine uygun değilse, kurulacak yapının işlevsizleşmesine neden olacaktır. Objektif ko şullar üzerinde yükselen organlaşma lar, hareketsiz kitleyi hızlı bir biçimde organın etrafında toplar, hedefleri gerçekleştirme mücadelesinin seyrin de genel bir yükseltiye neden olur. Hücre komite, örgüt, parti biçimlerin de organlaşma, aynı zamanda merke zileşmeyi öngörür, merkezileşme alt birimlerin matematiksel bir toplamı değil, özel bir içiçe geçişi ifade eder. Organlar arasında senkronizasyon, aynı hedefe ayn yönlerden vurabilme sonucunu doğurur. Her sınıf kendi öz örgütünü oluş turur, oluşturmak zorundadır. Tarih; her sınıfın kendi çıkannın maddi zemi ni oluşur oluşmaz, kendi organını ya rattığını göstermiştir. Bir organlaşma

yı körükleyici ya da engelleyici çeşitli mekanizmalar vardır ve bu, koşullann değişimi ölçüsünde değişmek duru mundadır. Herhangi bir sınıfın çıkan, kimi zaman çeşitli katmanlan bu çıkar ve onun örgütü etrafında toplayabilir ve belirli bir tarihsel süreçte katmanlar bu sınıf örgütünden kopuşur, ya başka bir örgütte varlığını sürdürür, ya ba ğımsızlaşıp kendi öz örgütünü oluştu rur ya da fiili olarak ortadan kalkar. Kapitalizmin ulusal çerçevede geli şebildiğim daha önce belirtmiştik. Ulu sal çerçevede işçi sınıfı kendi öz örgü tünü, diğer sınıf ve katmanlardan ba ğımsız olarak yaratmak zorundadır. Toplumsal mücadelenin her hangi bir aşamasında işçi sınıfının çıkarlan, di ğer katmanlarla hatta bir diğer sınıfla üstüste düşebilir. Bu çıkar ortaklaşma sında birincisi işçi sınıfı tarihsel pers pektifini yitirmemek için, İkincisi ör gütsel mücadele deneyimlerini sosya lizm hedefi doğrultusunda örgütsel ge leneğe dönüştürebilmek için, üçüncüsü eğer ezilen ulus bir kaç parçaya bö lünmüşse diğer parçalarda ve kendi özgülünde burjuva önderliğini nötrali ze edebilmek için'kendi bağımsız hat tını koruyabilecek sınif partisi temel ol malıdır. Sınıfın en ileri, en bilinçli , en sa vaşkan unsurlan tarafından oluşturul muş olan işçi sınıfı partisi, sınıfın düş manıyla savaş, dostlanyla ittifak ilişki sini en sağlıklı biçimde sağlayan tek ay gıttır. Proletarya entemasyonalist gö revlerini de yerine getirebilmek için ulusal çerçevede bağımsız bir partiye gerek duymaktadır. Engels ulusal çer çevede varolmak gerekliliğini şöyle ifade ediyor "Uluslararası düzeyde va

rolmadan ulusal düzeyde varolmak uluslann yalnız hakkı değil, aynı za manda ödevidir" (1) Ezen, ezilen ulus ilişkisinde bağım sız partilerin kuruluşlannın tarihsel zo runluluk olduğunu belirttik, yalnız bu zorunluluk koşullann elverişliliğine bağlı olarak her iki ulusun proletarya sının tek partisi olarak da somutlana bilir. Bu ezen ulusun proletaryasının, ezilen ulus proletaryasına vereceği gü venden kapitalizmin gelişkinlik seviye sini, konjonktürel durumdan ara katmanlann durumuna dek çeşitli değiş kenlere bağlıdır. Bu çeşitlilik örgütlen mede değişmez, kesin biçimlerin ol mayacağının açık göstergesidir. Ör gütlenmeler gündelik koşullara göre değişmez yukardaki belirleme kitabi il kelerin yaşamın zenginliğiyle her za man çakışmayacağını açıklamaktadır. Örgütlenmede kesin biçimler sözkonusu olamaz fakat temel ilkelerimiz mevvcuttur, "Dünya işçileri birleşiniz", "her ulusun elbette öbür uluslann hak kını çiğnemeksizin istediği gibi örgüt lenme hakkı vardır". Ulusal sorunun olduğu çok uluslu devletlerde, proletaryanın örgütlen mesinin çeşitli biçimleri uygulanmıştır. Bağımsız sınıf partisi esasına dayalı ör gütlenmeler, bağımsız birimler üzerin de yükselen ortak parti yani birleşik ör gütlenmeler, ya da seksiyon denilen şube, kol örgütlenmeleri vb. Seksiyon örgütlenme: Ezilen ulu sun, kendi bağımsız örgütünü kurma sını engelleyici gören her iki ulusun proletaryasının dinamiklerinin, son derece içiçe girdiği koşullarda öne sü rülebilecek bir biçimdir. Seksiyon biçi mi organlaşma ve merkezileşme ile açıklanan örgütlenmede bağımsız ko-

şullann yeterince önem arzetmediği düşüncesinin sonucudur. Aynı za manda aynlma, ayn devlet kurma hakkı tanınmakla birlikte düşük bir ih timal verildiği, koşullarda öne sürülür. Yukanda örgütlenme geleneğinden sözetmiştik. Seksiyon örgütlenmede tek tek uluslann bu olanağı ihmal edil miştir. Bundan yola çıkarak "düşük ih timal verildiği koşullarda" olduğunu öne sürüyoruz. Birleşik parti, örgüt lenme biçimi olarak Sovyetler Birlginde, Çekoslovakya'da görülen tiplerdir. Her iki ulusun kurtuluş mücadelesinde değişkenlerin ağırlıklı olarak ortak ol ması koşulundan kaynaklanır. Birleşik parti kavrayışı, sınıf bilinçli proletaryanın dünya gericiliğine karşı mücadelesinin sağlam bir mevzisini oluşturur. Örgütlenme konusuna gi rerken belirtildiği gibi, biçimi belirle yen objektif koşullardır. Birleşik parti kavrayışının ayaklan yerde bir örgüt lenme olabilmesi için, iki temel koşul vardır. Birincisi birliği sağlamanın son derece zor bir görev olduğundan yola çıkılarak, bağımsız olarak oluşmuş iki partinin mücadele sürecinde ortaya çıkmış olması ve tek tek partilerin ta rihsel görevlerinde ağırlıklı bir ortaklık koşulu. Yoksa seksiyon bir örgütlen menin adını değiştirerek o zor tarihsel görevi yerine getirdiğini ilan etmekle olamaz. Aynca, ezilen ulusun devrim ci (kitlesinin çoğunlukla yöneldiği te mel bir güç söz konusuysa, bu yapının üzerinden atlayarak böyle bir parti kurduğunu ilan etmek, birleşik parti nin ayaklannı yerden keser. Bağımsız parti örgütlenmesi: Bu tip örgütlenmede temel kavrayış tek tek partilerin mücadele süreçlerini et kileyen dinamiklerin, ağırlıklı olarak farklı olması gerçekliğinden kaynakla nır. Her iki ulusun üst düzeyde ittifakı nın eylembirliğinin sağlanması gerek tiğini belirtir. Bu ittifak süreci, ezilen ulusun proletaryasının duyabileceği güvensizliğin ortadan kaldınlacağı bir süreçtir. Örgütlenme konusunda yukandaki temel ilkelere şu alt ilkeler eklenme lidir. 1- Örgütlenmede sübjektif istekle rinden değil objektif koşullardan yola çıkma gerekliliği, 2- Ezilen ulusun örgütlenme hak kına tecavüz etmeden, 3- İki ulusun proletaryasını birliğe götürecek kanallann ezilen ulusun ön cülüğünde yaratılması, 4- Proletaryanın gerçek kurtuluşu nun, dünya birliğinden geçtiği gerçe

ğini temel alarak, eylem birlikleri, itti faklar, cepheler, birlikler konusunda aktif davranmak TÜRKİYE'DE ULUSAL SORUN KÜRT ULUSAL SORUNUDUR Türkler Anadolu toprağına ayak basmazdan yaklaşık üçbin yıl önce Kürt Halkı, Kürdistan'da uygarlıklar kurmuştur. Araştırmacı Minozski Kürtlerin kökenlerini, Ari kavimlerinden olan MED'lere dayandırmaktadır. Kürtler hakkındaki bilgilerin en eskisi, çeşitli tarihçilere göre değişmekle bir likte MÖ 2 0 0 0 yıllanna ait iki Sümer eşiktaşı bugünkü Kürdistanda "KARDAKA" isimli topluluklann yaşadıklannı göstermededir. KARDAKAKürtlerin atalanna verilen çeşitli isim lerden birisidir. Örneğin: Ermeniler Urmiye çevresinde yaşayan Kürt'lere Ermeni dilinde Kürdistan anlamına gelen "KORTEÇYA" derlerdi. Aynca "KARDA- KARDOHİ- KORTİ KARDAYA- KARDO" isimlerine tarihsel belgelerde rastlanmıştır. Yunanlı Ksenefon "Onbinlerm Dönüşü" adlı ese rinde Kürdistandan geçerken karşılaş tığı Kardoki’lerden ve onlann doğu şunda bulunan Korti (Kür-ti-e)lerden sözetmektedir. Minozski Kürtlerin asıl vatanlannın Van dolayı, Botan (Diyarbekir-Urfa, Cizre, Mardin bölümleri) bölgesi, Harput çevresi, Büyük Zap nehri sahilleri olduğunu ve bundan sonra etrafa yayıldıklannı söylemekte dir. 1 9 1 5 yılında yazdığı kitabında Mi nozski Kürtlerin İran'da, Kirmanşah, Senendeç (Ardalan'ın merkezi) Garcus

bölgesinde, Savuçbulakin (Mahabat) bütün yörelerinde Azerbeycanin bir bölümünde, Urmiye gölünün güneyin de, Salmas, Hayi ve Maki'de, İnan'ın güney bölümlerinde, aynca Tahran, Horasan, Şiraz ve diğer bölgelerinde dağınık ve aşiretler halinde yaşadıklannı yazmaktadır. Bugünkü Irak'm Kuzey-Kuzeydoğusunda yaklaşık olarak Irak yüzölçümünün alüda birine yakın bir parçası Kürdistan topraklandır. Su riye'de ise Suriye'nin Türkiye ve İran sınınyla uç yaptığı bölge Kürt'lerin yo ğun olarak yaşadıklan bölgelerdir. Türkiye Kürdistan'ında bu bölge yakla şık olarak şu sekiz ili içine alan bir böl gedir. (Adıyaman, Ağn, Bingöl, Bitlis, Diyarbekir, Elazığ, Erzincan, Erzu rum, Gaziantep, Hakkari, Kars, Ma latya, Mardin, Muş, Siirt, Tunceli Urfa, Van). Bu bölgede Kürtler yoğun olarak yaşamaktadır. Kürtlerin güney de Mezopotamya'nın verimli topraklannda ve aynı zamanda doğudan gelip Anadolu'ya, Kudüs'e, Akdeniz'e giden ticaret yollannın üzerinde olmalan yüzyıllar boyunca istilalara, saldınlara uğramalannm asıl nedenidir. Kürdis tan coğrafi olarak eski dünyanın en ki lit noktasında bulunması nedeniyle, her iştahi kabaran hükümdann ele ge çirmeye çabaladığı bir bölge olagel miştir. Güneyde parçalanmışlık, güçlü imparatorluklann egemenliği, kuzey de dağlık bölgelerde birbirinden kopuk aşiret varoluşu, kürt halkının ortaçağ başkaldınsının merkezi bir devlet oluşturmalannın engellerini oluşturmuş tur.

Kokürt halkı kültür birliğine sahipti. Ulus olma özelliklerinden birisi olan kültür birliği sanatıyla, toplumsal sorunlarıyla, ahlaki değerleriyle bir halkın istikrarlı varoluşunun, ruhsal biçimlenme birliğinin temelidir.

Kürdistan, tarihi boyunca Perslerin, Romalılann, Sasanilerin, Araplann, Selçuklulann, Moğollann, Osmanlılann istilalanna uğramıştır. Kürt halkının savaşkan bir halk olduğu ger çeği yüzlerce istilaya karşı verdikleri varlık mücadelelerinin sonucudur. Ça lışkan Kürt halkı, yalnızca istilalardan değil aynı zamanda aşiretlerin kendi aralanndaki çıkar çatışmalannın so nucu da zarar görmüştür. Aşiret yapısı istilalara ve aşiret çatışmalanna karşı, Kürt halkının varlığını sürdürmesinde özel bir savunma mekanizması işlevini görmüştür. Aşiret yapısının dayandığı kapitalizmin gelişimiyle, gericiliği temsil etmesine rağmen ve kapitaliz min gelişiminin gereklerine uymama sına rağmen sömürgecilik bu lüzumu ayakta tutmuş ve devamını sağlamış tır. Bugün Kürdistan'da silahlandınlan aşiretler bin yıllık oyunun yeniden per delenmesidir ve aşiret varoluşunun devamına hizmet etmektedir. Kürdis tan Osmanlı'nın ticaret yollannı, Arabistanın zengin kentlerini ele geçirme ve İslamiyetin merkezi Mekke-Medine'ye ulaşma isteğinin önündeki Safevi engelini kaldırma saldınsında bir da ha istilaya uğramıştır. 1514'ten sonra Osmanlının ege menliğinde olan Kürdistan çeşitli dö nemlerde Osmanlı-Îran çarpışmalanna sahne olmuştur. Kürt beyleri her iki taraftan kışkırtılarak birbirleriyle çatış malara girmişlerdir. 1 6 3 9 yılında Bağdat'ın yeniden alınmasıyla IV. Mu rat ve İran Şahı Abbas arasında Kasr-ı Şirin anlaşmasıyla Kürdistan; Osman lı ve İran tarafından bölüşülmüştür. Araplann ulusal hareketleriyle Irak ve Suriye'nin kurulmasıyla Kürdistan dört parçaya bölünmüştür. Osmanlı sultanlannın beylikler üzerindeki haki miyeti, II. Mahmut dönemine dek bey liklere fazla müdahale etmemekle kendisini göstermiş fakat II. Mahmut,

Yavuz zamanında verilen kararlan ip tal edip, Kürt beylerinin imaretlerini (aşevi, bayındırlık) kaldırmış ve bunun uygulanması için Reşit Paşa yöneti minde, Kürdistan'a bir ordu gönder miştir. Böylece 18 3 4 'te Kürtler doğru dan doğruya "Türk" vatandaşı sayılmış ve Kürdistan ikinci kez tam anlamıyla işgal edilmiştir. KÜ RTLER BİR U LU S MUDUR? Bu sorunun yanıtını bulabilmek için sorulacak sorulann ilk ikisi, Kürt ler tarihi bir özellik göstermişler midir? Kürtler istikrarlı bir varoluş mudur? Tarihi bir özellik arzettiği yukanda açıklanmıştır, istikrarlı olmalarının göstergesi tarihsel maceralan sırasın da yüzlerce istilaya maruz kalmalanna rağmen dağılmayıp, değerlerini koru yabilmiş olmalanndadır. Kürt halkı bir özdil birliğine sahiptir. Minozski, Kürt dilini şöyle açıklıyor. "Hint Avrupa dil grubunda bulu nan Kürtçe, aynı gruptan olmasına rağmen Fransızcanm bir lehçesi, bi çim değiştirmiş bir kolu değildir. Ken dine özgü fonetiği ve sentaksı vardı" (

“

Kürtçe, dört temel lehçeye sahip tir: Kurmanç, Lori, Gorani, Sorani lehçeleridir. ^Türkiye Kürdistan'ında Kurmanç lehçesinin bir şivesi olan Zazaca özel likle kuzey ve kuzey batı bölgelerinde yaygın olarak konuşulmaktadır. Kürt halkının ulus olma özelliğinin temelle rinden birisi de dil birliğine sahip olmalandır. Bir halkın değerleri dil yoluyla aktanlır ve zenginleştirilir. Kendi dilini kullanma hakkı elinden alınan halk, kültür emperyalizmine karşı savunma sız bırakılmıştır. Dil düşüncenin yansı‘ masıdır. Sömürgeci egemenlik, ‘Kürt halkının insan olmasının temel özelliği olan düşünme faaliyetini bile elinden almaya çalışmakta, Kürtçe konuşmayı

yasaklamaktadır. Kürt çocuğu ilkokula gidinceye dek kürtçe konuşmayı ve düşünmeyi öğrenir, zeka gelişiminin en önemli döneminde yabancı bir dille düşünmeye zorlanır, bu çelişki tüm eğitim sürecinde karşılaşacağı bir so rundur. Eğitim görmek istiyorsa Kürtçeyi unutmak zorunda kalır. Dil ile dü şünce, dil ile kültür, düşünce dil kültür ilişkileri bir bütünlük, bağlaşıklık ifade eder. Dil, arasından çekilip yabancılaştınldı mı hem düşünce hem kültür birikimi sekteye uğrar, kendini tekrar etmekten kurtulamaz. Kültür, edebi yat halkın birbirleriyle olan ilişkisinin sağlamlaştınr, uluslaşmayı hızlandınr, pekiştirir. Osmanlı toplumu bir ümmet toplumudur. Egemenlikleri altındaki bey likleri, ülkeleri değiştirmeye çalışma mış tam tersine mevcut yapıların korunmalannı kolaylaştırmıştır. Bu an lamda hakimiyetleri altında bulunan halklann -gayri müslim kesim dışındakültürlerini koruma olanaklan sözkönusu olmuştur. Dil ve kültür baskısı, Osmanlı da Balkanlardaki ulusal hare ketlerden etkilenme sonucunda orta ya çıkan uluslaşma sürecinin sonucu dur. Cumhuriyetin kurulmasıyla birlik te sömürgecilik bir üst boyuta sıçra mış, Türk Fınans-Kapitali kendi gelişi minin, Kürt halkının gelişimiyle ters orantılı olduğunu anlamışdır. Türk okullannm silah zoruyla açılması, Türkçe eğitim zorunluluğu, Kürtlerin çeşitli bayramlannın yasaklanması yo luyla Kürt halkının benliği yokedilmeye çalışılmıştır. Kürt halkı kültür birliğine sahipti. Ulus olma özelliklerinden birisi olan kültür birliği sanatıyla, toplumsal so runlarıyla, ahlaki değerleriyle bir hal kın istikrarlı varoluşunun, ruhsal bi çimlenme birliğinin temelidir. Kürt halkının kültür tarihi oldukça zengin ürünlerle doludur. Özellikle folklor ve halk müziği çok gelişkindir, bu dallarda Türk halkının kültürüne baskın çıkmıştır. Edebiyatı yasaklanan halk tüm yeteneğini folklor ve müzi ğiyle dışa vurmuştur. Yukanda belirtilen üç ana koşul; toprak birliği, dil birliği, kültür birliği bir ulusun oluşabilmesi için temel koşul lardır. Fakat bunlar ulus olmaya yet mez. Bu özelliklere sahip halkın kapalı ekonomiden kurtulup ülke çapında ti cari ilişkiler anlamına gelen açık eko nomiye yönelmesi gereklidir. Pazar ilişkilerinin genişlemesi demek toplu luğun giderek artan oranda işbölümü ne katılması, karşılıklı bağımlılığın art

ması, bağımsız toplulukların parçala nıp pazar etrafında yeniden bütünleş mesi demektir. Uluslaşmanın ekono mik temeli pazara dayalıdır, pazann büyümesi ve öneminin artması ulus laşma sürecini tanımlar. Kapitalizmin gelişimi topluluklan birbirine bağlar, topluluklar birbirine bağlandıkça kapi talizm gelişir. Kapitalizm geliştikçe pa zar alanlan büyür demektir. Ulusun çi mentosu niteliğini taşıyan pazar üze rinde yükselen alanlar ve bunlann üze rinde kurulan ulus-devlet. Sömürge ve yan sömürge ülkeler de kapitalizm kendi iç dinamiğiyle ge lişmeye fırsat bulamadan meta istilası na uğrar. Devrimci burjuvazinin tarih sel görevi olan üretimin önündeki en gelleri bir bir ortadan kaldırma özelliği bu meta istilasıyla birlikte, üretim sek teye uğradığı için asalak, aracı bir bur juvazi haline dönüşür. Aracı burjuvazi egem en pre-kapitalist yapıyla uzlaşır. Kürdistan'da iktisadi yaşam birliği uzun bir süre sömürgecilerden bağım sız bir dinamik izleyebilmiştir. Parçaları arasındaki ticaret, sınır ların varlığına rağmen 1950'lere dek hakim özellik taşımıştır. "Kaçakçılık denilen perdenin ar kasında nasıl Kürdistan iktisat birliğini temsil eden bir bağımsız pazar müna sebetlerinin tepkisi gizli ise, gümüş pa ra tekerleklerinin üstünde yürüyen de şark vilayetlerinin kendine has, deği şim münasebetleridir" (3) Bağımsız Kürdistan pazannda sö mürgeci banknottan ne kadar dayatıl mış olsa da Kürt tüccarı banknotlara pek itibar etmemiştir. "Evrak'ı nakdiyemizin adına bura larda "not" diyorlar ve tıpkı ecnebi dö vizi gibi yabancı ve hususi bir muame leye tabi tutuluyor. Bütün alış verişler madeni para üzerinde oluyor" (Siirt mebusu Mahmut Milliyet 1 9 3 2 ) Akta ran Dr. Hikmet Kıvılcımlı) (3) 1940'lardan itibaren ulaşımın, Kürdistan içlerinde ilerlemesi hem as keri hakimiyetin artmasına, bunun so nucu sınır ticaretinin daha yozlaşması na hem de meta akışı sonucu ticaretin giderek batıya doğru yön değiştirme sine neden olmuş, fakat kaçakçılık yok olmamış, bölgedeki asker sivil yö neticilerin ortaklığıyla süregelmiştir. Sömürgeciliğin Kürdistan pazannı "fethi" ulusal hareketlerin bastınlmasından sonra mümkün olabilmiştir. Ulus olabilmenin temel koşulları nın Kürt ulusunda varolduğu, yukandaki örneklerle açıklanmıştır. Her ulus kapitalizmin gelişimine uyum sağladı

ğı ölçüde, ulusal hareketi oluşturmaya irelerini ele geçirmek suretiyle başlatıl mış, fakat uzun sürmemiştir. ve ulusal devlete yönelir. Ulusal hare 71 8 3 5 Revandüz İsyanı, Revanket, uluslaşma sürecinde de bağımsız patlamalar hailinde kendisini göstere düz İran sının ve Zap Suyu arasında kalan dağlık bir bölgedir. Revandüz bilir. Ulusal hareket sömürgeciliğe ve ya feodallere ya da her ikisine birden aşiretinden Mehmet Paşa Kürt aşiret karşı olabilir. Tüm ulusu ayaklandıra lerini emrinde birleştirerek Azerbeycak, tüm toplumu saran yangından can sınırlanna dek genişledi. Hedefi önce, bunun göstergesi olan tek tek bağımsız Kürdistan kurmaktı. Osman patlaklar görülür. Kürdistan'ın uluslaş lInın Revandüz’ü kuşatmasıyla erzak ve su darlığı nedeniyle teslim olmak ma ve ulusal hareketi oluşturma süre cinde bu olgu açık olarak görülebilir. zorunda kalmıştır. Kürt halkının 1 8 . Yüzyıl başlannda ba 8 - 1 8 3 9 Garzan İsyanı, Diyarbekir'in Garzan bölgesindeki aşiretlerin ğımsızlıkçı, spontane hareketleri orta ya çıkmaya başlamıştır. katıldığı isyan. Osmanlılığın yıkılışı döneminde, 9 - 1 8 5 5 Yezdan-ı Şir İsyanı, B e dirhan aşiretinden olan Yezdan-ı Şir Ermeni halkının her fırsatta ayaklan Bitlis'te ayaklanmış Musul’a kadar bir ması, Maliye satınnın Kürt halkını sı çok bölgeyi ele geçirmiş, geniş destek kıştırması, en önemlisi Osmanlı'nın bulmuş, güçlü bir ayaklanma olarak Kürdistan'daki otorite, boşluğu, Kürt gerçekleşmiştir. beyliklerinin İsyanının nedenleriydi. 10- 1 8 7 7 Bedirhan Osman Paşa Osmanlılığın tarihsel misyonunu dol İsyanı, Cizre bölgesinde başlayan bir durduğu 2 0 . yüzyıl başlannda gerçek ayaklanmadır. leşen Ermeni ayaklanmalan, Kürt hal 111 8 8 0 Şeyh Ubaydullah İsyanı. kı için ulusal kurtuluşa gidecek bir et 1 8 7 7 -7 8 Osmanlı kur savaşında Der ken olarak görülmesi gerekirken, Kürt sim, Mardin, Hakkari, bahdinan böl beylerinin Ermeni topraklanna duydu gesinde yerel ayaklanmalar olmuştur. ğu iştahla 1 9 1 5 yılında Osmanlı adı 1 8 8 0 yılında Şeyh Ubeydullah Sendina, Osmanlının zoruyla, Ermeni halkı nan'da ikiyüzelli aşiret reisini toplaya nı katliamdan geçirmişlerdir. Bu olay rak Osmanlı ve İran'a karşı harekete henüz Kürt beyliklerinin ulus bilincinin geçiyor. Urmiye çevresinde gerçekle etkisinden çok, aşiret çıkarlannın etki şen bu ayaklanmada tüm Kürtlüğü saf si altında olduklannın açık göstergesi lan altında toplayamıyor, yenilgiyle dir. sonuçlanmasıyla Şeyh Ubeydullah Kürdistan dağlannda isyan ateşi Mekke'ye sürgün ediliyor. Oğlu Seyid 18. yüzyılın sonunda 2 0 . yüzyılın orta Abdülkadir Osmanlı Ayan Meclisi üye larına dek hiç sönmemiştir. Bu isyan liğine getiriliyor. 1918'd e kurulan lardan bazılannda bağımsız Kürdistan Kürt Teali Cemiyetine başkanlık yapı talebi öne sürülmüştür, fakat bir çoğu yor. 1925'teki Şeyh Said İsyanında da aşiret beylerinin zedelenen çıkarlaidam ediliyor. nnın sonucu patlak vermiştir. Kürt 121 8 8 9 Bedirhan Emin Ali İsya ayaklanmalan; 19. yüzyılın başında nı, Erzincan'da ve Bayburt'un bir bölü 1 8 0 6 İsyanıyla başlayıp 1 9 3 8 Dersim münde başlayan ayaklanma Emin Ali İsyanına dek olan ayaklanmalar şun ve kardeşi Mithat'ın önderliğinde sür lardır: dürülür. 1- 1 8 0 6 -8 yılında Babanzade Ab 13- 1 9 0 6 Babanzade Abdurrah durrahman Paşa İsyanı başlatılıyor. man Paşa İsyanı Irak’ta Süleymaniye şehri etrafında 14- 1 9 0 7 Dersim İsyanı patlayan isyan, 2 yıl boyunca sürü 15- 1 9 0 8 Şeyh Abdüsselam Baryor. zani İsyanı 2 - 1 8 1 2 Babanzade Ahmet Paşa 16- 1 9 0 8 Dersim İsyanı İsyanı 17- 1 9 1 2 Bedirhaniler ile Halil ve 3 - 1 8 2 0 Zazalann İsyanı Aliremo ağalann İsyanı, İstanbul yük4 - 1 8 3 0 -3 Yezidilerin İsyanı, İrak sekokullannda okuyan Kürt öğrencile sınırlan içindeki Sincar Dağı bölgesin rin 1 9 1 2 yılında faaliyete geçen Hevi de oluyor. 51 8 3 1 Bedirhan İsyanı, Cezireliadında bir demekleri kuruluyor. Bu demeğin etkisiyle Midyat yöresinde Bedirhan Beyin İsyanı çeşitli şiddetler Kürt aydınlann başlattığı bağımsızlık de sürmüş, 1 847'd e Bedirhan Bey Os İsyanı 4 ay sürüyor. Ve yenilgiyle so manlı tarafından ele geçirilmiş, Eruh nuçlanıyor. kalesine sürgüne gönderilmiştir. 1 8- 1 9 1 2 Şeyh Selim Şehabettin 6- 1 8 3 4 Şerif Ahmet Han İsyanı, ve Ali İsyanı, Bitlis çevresinde başlatılı Bitlis'te başlayan ayaklanma devlet da

yor.

yan isyan 2 6 Ekimden 2 7 yazma dek 4 2 - 1 9 3 7 Dersim isyanı, 2 1 Mart 19- 1 9 1 6 Dersim İsyanı sürmüştür. 1 9 3 7 'de başlayan isyan 7 Ağustos 2 0 - 1 9 2 0 Koçgiri İsyanı, O dö 1 9 3 8 'e dek sürmüştür. Kureysan, 2 9 - 1 9 2 6 H aço İsyanı Şeyh Said nemde yaklaşık 4 0 . bin kişilik nüfusa Hayderan, Demenan, Yusufhan Aşi İsyanından sonra başlatılan sürgün sahip koçgiri aşireti ve Çanbegan, retlerinden oluşan 4 bin kişilik isyan politikasını kabul etmeyen Şıhın Haço Kurmeşan aşiretlerinin katılımıyla Si kuvvetleri Zeldağı, Darboğaz, Düzik Mardin'de 1 9 2 6 Mart'ında isyanı baş vas, Erzincan, Tunceli, Bitlis, Van, Munzur dağı, Kocakale'de sürüyor. latıyor. Elazığ, Diyarbekir yörelerinde başla 301 9 2 6 Koçuşağı İsyanı, 7 ekim Görülüyor ki Kürdistan'da patlak yan isyan, bağımsız Kürdistan kurmak 1926'd a başlamış, 3 0 Kasım 1926'da veren isyanlann bir kısmı ulusal bilinç amacını taşıyor. Dersim'den Pezgason bulmuştur. Dersim bölgesinde etrafında örgütlenmeye çalışmıştır. vur, Maksudan, Aslanan, Kangaldan, başlayan isyan, isyancılann teslim ol Fakat hakim olan aşiret yapısı ve ulus Carek, Drezan, Gurki, Atıma, Parcilaşma sürecinin sömürge egemenli masına rağmen bir kıyımla sonuçlan han, Zaza, Canbeg, Saydan, Sadan ğinde gerçekleşmesi isyanlann topyemıştır. aşiretleri harekete katılmışlardır. kün bir kürtlük hareketi haline dönüşe3 1 - 1 9 2 6 Hakkari Beytüşşebapı Dersim ağalanndan Meço ve Dimediğini gösteriyor. İsyanı Livinli İsmail Ağa, Jirki, Guyan, yan Ağa kendilerine sunulan meclis Dr. Hikmet Kıvılcımlı ayaklanmaGerdan, Mahmuran aşiretlerinden üyeliğini kabul edip isyandan dönmüş lann başansızlık nedenini, "1. Milli topladığı 5 bin kişilik kuvvetle 1 6 şubat lerdir. İsyancılann Ankara'ya çektikle Kurtuluş ve İstiklal hareketinin öz iti 1926'd a Hakkan ve Beytüşşebap'ı ri telgrafın metni şöyle: "Elazığ vilayeti barı ile geniş çalışkan köylülük mesele basmıştır. vasıtasıyla Ankara Büyük Millet Mecli 321 9 2 6 Ağn İsyanı. 1 6 Mayıstasi olduğunu bilememek, yani objektif si riyasetine; olarak kitleden kopmak, başlamış ve kısa aralıklarla dört yıl de Sevr muakedesi mucibince Diyar 2 .......teşkilatta derebeyi artıkları vam etmiştir. Şeyh Said'in İsyanından bakır, Elazığ, Van ve Bitlis Vilayetle na dayanması ağa ve bey şeflerle kad sonra Celali, Hasenan, Cibran ve rinde müstakil bir Kürdistan'ın teşek rolarla iş görmeğe kalkmasıdır" (4) Hayderan aşiretleri Ağn dağına çekil kül etmesi lazım geliyor. Binaenaleyh, "Kemalizmin bugünkü Kürdis miş bu dağın eteklerini kontrolleri altı bu teşkil edilmelidir. Aksi taktirde bu tan'da bir tek tezi var, asimilasyon ve na almışlardır, Şeyh Said İsyanına kahakkı silah kuvvetiyle almaya mecbur imha siyaseti. Bu tez tekmil Kürdis ülan Yüzbaşı İhsan Nuri bu bölgede, is kalacağımızı beyan ederiz. Garbi Der tan'da ne kadar şiddetle tatbik edilirse yancılara askeri eğitime tabi tutmuş, sim aşmet ruesası." var olan milletin canlılığı yirminci yüz aynca burada Gaziya velat vatanın ça2 1 - 1 9 2 4 Nasturi İsyanı yılda sessiz sedasız pek kolay mahveğınsı adlı bir gazete çıkarmıştır. Doğu 22- 1 9 2 5 Zilan İsyanı. Siirt'in Beyazıt'ta başlayan isyan, İran’da bulu dilemeyeceğine göre o kadar şiddetle Kozluk İlçesi ve Malabad bölgesinde tepkisini doğuracak, Kemalizmin te nan Kerki, Çinikanlı, Melhikanlı, SaZilan aşiretinin önderliğinde başlamış, hanlı, Kızılbaş aşiretlerinden destek ziyle doğru orantılı olarak Kürdistan 12 ay süren Zilan İsyanına Bekiran, Halkını baştan başa saran bir antitez görmüştür. Reskotan aşiretleri de katılmıştır. büyüyecektir. Bu antitez, Türk Burju 3 3 - 1 9 2 7 Bicar İsyanı Diyarbe231 9 2 5 Şeyh Sait İsyanı, 13 Şu vazisinin siyasi ve iktisadi baskı cephe kir'in Lice, Hami ve Kulp ilçesinin çev bat 1 9 2 5 günü Piran'a sıkılan kurşun sine karşı, tekmil Kürdistan halkının resinde başlıyor. 3 0 gün sürdü. la başlayan ulusal bağımsızlık mücade 341 9 2 8 Zilanlı Resul Ağa İsyanımüşterek mukadderatını temsil eden lesi, yaklaşık uzunluğu 2 0 0 km, geniş biricik Kürtlük cephesidir. (5) Eruh İlçesinde başlatılmış ve iki ay sür liği 1 5 0 km olan, 3 0 bin kilometreka 1938'd en sonra Fınans Kapitalin müştür. relik bir alanda gerçekleşmiştir. 3 5 - 1 9 3 0 Zeylan İsyanı, Erciş, Kürdistan beylerine yönelik uzlaşmacı 24- 1 9 2 5 Şemdinli İsyanı Şeyh tavn acentacılık, bayilik, temsilcilik yo Muradiye, Patnos ve Diyadin ilçelerin Ubeydullah'ın oğlu Seyid Abdullah de başlıyor. Üç ay şiddetli çatışmalar luyla çıkarlannm ortaklaştınlması, ti Hakkari'nin Navsar bölgesinde Şem caretin yönünün giderek batıya dön halinde süren isyanda Sikkanlı aşireti dinli, Çukurca, Beytüşşebap ilçelerin mesi, Kürt beylerine verilen çeşitli ve Derbiş Bey ordunun yanında savaş de Ozomar nahiyesinde başlamıştır. mıştır. mevkiler ve ayrıcalıklar yoluyla Kürt Gerdi Aşiretinden destek görmüş, fa kurtuluşunda burjuva-feodal 361 9 3 0 Tutaklı Ali Can İsyanı, halkının 4 kat kısa sürede yenilgiyle sonuçlan önderliğin iflas etmesi, isyanlann dur ay sürmüştür. mıştır. 3 7 - 1 9 3 0 Oramar İsyanı masının da temel nedenidir. Şimdi ar 251 9 2 5 Deskotan ve Reman İs 3 8 tık işçi sınıfı bizzat kendisi, sorunu çöz 1 9 3 4 Buban İsyanı, yol vergi yanı. Reskotan ve Reman aşiretleri Si meye aday ve yeteneklidir ■ sine direnen Buban Aşireti bir yıl süren irt'in Sason ilçesi, Diyarbakınn Silvan (Sürecek) isyan başlatıyor. ilçesi ve Dicle nehrinin kuzeyinde baş 391 9 3 5 Abdülkuddus İsyanı, Si lıyor kısa sürede son buluyor. irt'in Kozluk yöresinde çıkmış bir yıl 2 6 - 1 9 2 6 Eruhlu Yakup Ağa ve sürmüştür. oğullan İsyanı, Siirt'te başlayan ayak 401 9 3 5 Abdurrahman İsyanı Si lanmaya Zilan ve Adıyan aşiretleri de irt'in Mollaşeref, Meryan, Novalan NOTLAR katılıyor. 1- Marks Engeli Yapıtlar Bölgesinde başlıyor ve iki yıl sürüyor. 2 7 - 1 9 2 6 Parvari İsyanı 2- Minorzki Kürtler. Kemal Yay. 4 1 - 1 9 3 5 Sason İsyanı, sürgüne 28- 1 9 2 6 -2 7 Güyan İsyanı ve 3 Dr. Hikmet Kıvılcımlı. İhtiyat Kuvvet Milli direnme olarak başlayan isyan 1 9 3 6 Çölmerik baskını Ertuş, Güyan, Sirki, yet “ŞARK" yazına dek sürmüştür. İskan yerleri ya Şerefhan aşiretlerinin Çölmerik, Nor4 Age. sak bölge ilan ediİerek, 2 bin 7 0 0 kişi düz, Beytüşşebap bölgelerinde başla 5- Age illerine sürülmüştür.

Pratik deneyler ışığında

Somut bir kadro eğitim planı üzerine öneriler I

••

•

••

Temmuz DO Ğ ANAY eninist örgütlenme anlayışın da günlük siyasal faaliyetlerin özü kadrolaşmaya dayanır. Bir devrimci hareket, sınıf mü cadelesinin her günkü akışı içinde kar şısına çıkan problemleri göğüsleyebil mek, sınıf eyleminin kabanşı ölçüsün de ağırlaşan öncülük görevlerini yeri ne getirebilmek için, herbiri kendi faa liyet alanında kitle önderi konumuna yükselmiş, hareketin program ve tak tikleri doğrultusunda eğitilmiş tek ba şına hareketi temsil edebilecek bilgitecrübe birikimine sahip olan, siyasal faaliyetin belirli dallannda uzmanlaş mış ve hareketin moral değerlerine sı kı sıkıya bağlı çok sayıda kadroya ihti yaç duyar. Bu yüzden, kadrolann eği timi ve siyasal mücadelenin değişen koşullarına uygun pratik düzenlenişi politik önderliğin, hareket açısından hayati önem taşıyan en temel görevini olıişturur. Bir devrimci hareket için belirli bir dönemin belirli koşullanna denk dü şen özel taktik politikalanndan çok, her dönem ve koşulda geçerli olan bu ihmal edilemez ertelenemez görev, 12 Eylül karanlığından geçerek yeni den yükseliş aşamasına girmekte olan halk hareketini yönetmeye hazırlanan siyasetimiz için özel bir taktik hedef ve mücadele parolası biçimini kazan maktadır. Devrimci bir programa ve bu gü nün koşullannda onu pratik olarak bütünleyen devrimci taktiklere sahibiz. Problem, programımızı geniş halk yığınlanna ulaştırmak, kitlelerin hoşnut suzluk ve tepkilerini taktiklerimiz doğ rultusunda yönelterek politik güçler ortamına en derin ve köklü müdahale leri gerçekleştirebilmekte yatmakta

dır. Bu konuma ulaşabilmek ancak çok sayıda eğitilmiş, tecrübeli ve yete nekli kadronun planlı ve sistemli faali yetiyle mümkün olabilir. Politik öncü lük rolümüzü ve sınıfımıza karşı görev lerimizi yerine getirebilmemiz için kadro yetiştirme çalışmalanmıza her şeyden daha büyük bir ağırlık ve her zamankinden daha yüksek bir hız ka zandırmak zorundayız. Kadrolann siyasi eğitimi iki yönlü dür. Belirli bir organa bağlı sistemli günlük pratik faaliyet buna pratik eği tim diyebiliriz ve teorik eğitim çalışma ları. Bu yazımızda biz teorik eğitim üzerinde durarak somut bir eğitim pla nı önermeye çalışacağız. Devrimci bir kadro adayında aradı ğımız ilk ve en temel özellik, hareketi mizin program ve taktiklerini benim semesidir. Bu yetmez. Organik ve di siplinli bir faaliyet içinde, program ve taktiklerin drövüştürülmesi gerekir. Kuşkusuz bu belirli düzeyde bilgi ve tecrübe birikimini zorunlu kılar. Prog ram ve taktiklerimiz Marksizmin ev rensel teorisine ve ülke gerçeklikleri nin canlı somut analizine dayanır, ül kemiz ve dünyadaki devrimci mücade lenin deneyleriyle beslenirler. O halde asgari düzeyde bir Mark sizm bilgisi yetmez, dünya devrimci pratiğinin hiç olmazsa ana çizgileriyle gelişme özellikleri kavranılamazfa, ya ratıcı bir program ve taktik kavrayışına ulaşmak da mümkün olmayacaktır. Sistemli teorik eğitimin önemi en baş ta buradan gelir. "On akıÜı adamı yüz ahmağa ter cih ederim" demişti Lenin. Bize gerek li olan "adamlar 'da kendi faaliyet ala nında hareketimizi temsil edebilecek, programımızı savunup propaganda,

edebilecek, taktiklerimizi günlük pra tik içinde işleyip uygulayabilecek, ne yaptığını ve ne yapması gerektiğini bi len kimselerdir. Hareketimize katılış biçimleri ne olursa olsun, insanlanmıza kazandınlması gereken asgari poli tik formasyon budur. Tersi, politik yö nelişleri bakımından edilgen ve tüketi ci elemanlarda günübirlik pratiğin dar sınırlan içinde kararsızlaşan, aşın gün cel ve kendi problemleri üzerine ka panmış, geleceğe yönelik perspektif leri zayıf, enerji savurganlığına dayalı bir işgüzar beyinsiz faaliyete saplan mak sonucunu doğurur. Kadrolann pratik enerji kapasitesi ni besleyen, politik yaratıcılığını güç lendiren yegane besin kaynağı dev rimci teoridir ve ancak devrimci teorimizledir ki sosyal gerilik ortamının insanlanmızın bilincinde tortulaştırdığı ve zaman zaman modem sosyalist kavrayış ve yaşayış tarzıyla çatışkılar yaratan ilkel ve doğmatik eğilimleri et kisiz hale getirebiliriz. Ortak sosyalist algı ve ortak pratik politika tarzı etra fında bütünleşmiş yaratıcı kadrolardan oluşan güçlü bir öncü aygıtın çimento sunu kollektif eğitim faaliyetleri oluştu racaktır. Diğer yandan, ülkemizde 1 2 Ey lülün yarattığı gericilik ortamı hala et kisini sürdürmekte, faşizm, zorbaca üstünlüğünü henüz atalet ve boyun eğ me psikolojisinden kesinkes sıynlamamış yığınlarımıza dayatmayı eskisi ka dar kolay ve zahmetsiz olmasa da ba şarabilmektedir. Genel politik ortam, devrimci kadrolar için sürekli bir çoşku ve moral kaynağı sağlayamamaktadır. Buna sosyalist sistemde geriye doğru atılan adımlann emperyalizme ve ulus lararası gericiliğe sağladığı politik

I lazırlayıcı temel kur olarak adlandırabileceğimiz birinci düzey çalışma, sosyalist mücadeleyle yeni tanışmış sempatizana Marksizmin ekonomi, politik, felsefe ve tarih anlayışına temel olan ana kavramları öğretmek amacını taşımaktadır. avantajlar ve bunlann devrimci moral yapı üzerindeki olumsuz etkilerini de ekleyebiliriz. Karşıdan vuran bu gerile tiri dalgaya karşı kararlıca ayakta du rabilmenin, devrimci hedeflerimize ve hareketimizin birikmiş değerlerine bağlılığı koruyabilmenin belki tek de ğil, ama en etkin çaresi kadrolann si yasi eğitimidir. Kollektif eğitim çalışmalannm güncel önem taşıyan diğer bir gerekçesi de budur. Burada sözü fazla uzatmadan so mut bir teorik eğitim planı üzerine eğilmek istiyoruz. Önereceğimiz üç kurdan oluşan program, hareketimi zin acil ihtiyaçlannın hızlı, çözümüne yönelmiş, bugünün pratik mücadele koşullanna uygun olarak, hareketimi ze katılan sempatizana ilk ve asgari politik formasyonu kazandırmak amacıyla hazırlanmıştır, uzunca bir sü redir uygulanmakta olan bu progra mın başansı, elde edilen sonuçlarla kanıtlanmış bulunmaktadır. Hazırlayıcı temel kur olarak adlan dırabileceğimiz birinci düzey çalışma sosyalist mücadeleyle yeni tanışmış sempatizana Marksizmin ekonomi politik, felsefe ve tarih anlayışına te mel olan ana kavranılan öğretmek amacını taşımaktadır. 1- Komünist Manifesto (Marks) 2- Üretim nedir? (Kıvılcımlı) 3- Genel Olarak Sosyal Sınıflar ve partiler (Kıvılcımlı) 4- Ücretli Emek ve Sermaye (Marks) 5- Ücret, Fiyat ve Kar (Marks) 6- Emperyalizm (Lenin veya Em peryalizm ve Geberen Kapitalizm (Kı vılcımlı) İlk elden, klasik kaynaklara daya narak seçilmiş bu metinler, kapitalist toplumun işleyişi ve modem çağda sı nıf mücadelesi üzerine az çok yeterli bir temel bilgilenme sağlayabilir. Sos

yalizmle yeni tanışmış ve okuma alış kanlığı henüz zayıf bulunan sempati zanlar için birinci kur çalışmaya sosya lizmin temel kavramlannı daha basit ve derli-toplu açıklamaya çalışan Huberman'ın Sosyalizmin Alfabesi adlı ki tabıyla ya da bu amaçla hazırlanmış başka didaktik metinlerle başlanabi lir. Felsefe konusunda: 7- Kısaca Marksizm Düşünüşü (Kı vılcımlı) 8- Bilimde ve Felsefede Diyalektik Nedir? (Kıvılcımlı) 9- Diyalektik materyalizm (Kıvıl cımlı) başlıklannı taşıyan kısa metinlere dayanarak yapılacak bir çalışma, felse fi düşünceye tamamen yabancı kalmış bir sempatizana bile en karmaşık fel sefi kavramlann mümkün olan en ya lın bilgisini aktarmamıza yarayacaktır. Burada yine sempatizanın okuma alış kanlığı ve genel isteği, propagandistin gerek sempatizan gerek konuya ilişkin özel tercihleri bakımından, başvuru kaynaklan olarak nisbeten çekincesiz sayabileceğimiz Afanasiyev'in Felsefe nin ilkeleri ya da Conforth'un Diyalek tik materyalizm kitaplanndan yararla nılabilir. Tarihi maddecilik ve toplum biçim lerinin gelişimi konusunda ise zama nında Türkiye'li devrimciler arasında yaygın bir popülarite kazanmış, Zubritski ve diğerlerinin İlkel Toplum, Kö leci Toplum, Feodal Toplum kitabı ye rine, Türkiye’deki doküman yetersizli ğini gözönünde bulundurarak şu me tinleri önereceğiz. 1 0 - Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı nın önsöz "bölümü (Marks) 1 1 - Tarih, Devrim, Sosyalizmin ’Tez" bölümü (Kıvılcımlı) 1 2 - Anti-Dühring'in Sosyalizm" bölümünde girişinde yer alan ve 'T a

rihsel Bilgiler" başlığını taşıyan 4 0 say falık (Engels, Sol yayınlan S . 4 0 9 450) Daha önce sıraladığımız diğer bazılan gibi bu metinlerde yeni okuyucu ya ağır ve karmaşık gelebilir. Kapita lizm öncesi toplumlar üzerine yeterli pratik veri de sağlamaz. Ancak, önce ki kaynaklar üzerine yapılmış çalışma dan elde edilen bilgi ve alışkanlık, nis beten bu sorunu çözeceği gibi sempa tizanın zihninde tarihsel materyalizme ilişkin genel bir çerçeveyi yerleştirmek açısından da yarar sağlayacaktır. Bu konuda derli toplu ve didaktik bir me tin hazırlanıncaya dek propagandistlerimiz genel çerçeveyi dolduracak sözel bilgilerle boşluğu kapatabilirler. Az çok entellektüel ilgiler kazandınlmış okuma süresi geniş sempatizana ise ihtiyaca denk düşen farklı metinlerin, farklı bölümleri önerilebilir. Birinci kur çalışma, sosyalizmin ta rihsel kaynaklanna ilişkin en yetkin bil giyi sağlayan 13Engels'in Ütopik ve Bilimsel Sosyalizm Adlı kitabıyla pekiştirilerek bitirilebilir. Teorik eğitim üzenne program önerimizin pratik açıdan taşıdığı he def, günlük propaganda faaliyetleri yürüten arkadaşlar arasında yerleşik bir ortak çalışma tarzı yaratan dengeli bir standartlaşmaya ulaşmaktır. Bu, propaganda faaliyetlerinin kurumsal laşmasına yönelik en önemli adım ola caktır. Ancak, önerdiğimiz kaynaklar ve bunlann sıralanışı mutlak sayılamaz. Hele hele genel olarak okuma alışkan lığının zayıflığı, kültürel birikimin darlı ğı, çalışan sempatizanın zaman sınırlı lığı ile ve bazı pratik güçlükler ortasın da canlı ve yaratıcı bilgi aktaranının zorluklan ile acil pratik ihtiyaçlann da yattığı sonuç alıcı hız arasında kurmak zorunda kaldığımız denge açısından düşünülürse bu kaynaklar hem gere ğinden fazla hemde politik bakımdan çok geri bir sempatizan için bıktıncı ve ürkütücü sayılabilir. Bu güçlüğü orta dan kaldırmanın yolu, propagandis tin, sempatizan gruplannın düzeyine, çalışmanın zaman ve mekan koşullan na ve kuşkusuz kendi spesifik tarzına (ki, ortak çalışma tarzının zorunluluğu spesifik tarzın yaratıcı ve zenginleştiri ci etkisini ve gerekliliğini ortadan kal dırmaz) göre, kaynaklar arasında bir seçim, ikame ve birleştirmeye gitmesi dir. Eğitim çalışmasında en önemli olan şey programa uyum sağlamakta güçlük çeken sempatizana, çalışma di

siplinini bozmamak kaydıyla gösterile cek toleranstır. Zorunluluk, önerdiği miz metinlerin mutlak ve eksiksiz okunmasının sağlanmasında değil (ki bunu şu anda çoğu kez ancak arzu edi lebiliyor) Bu metinlerde ki bilginin canlı ve mümkün olabildiğince eksik siz bir aktanmının'gerçekleştirilmesindedir. Keza, konulann dizilişinde kapi talist toplumun işleyişi ve modem çağ da sınıf mücadelesinin felsefe ve tarih sel materyalizmin temel kavramlannın özel işlenişi önüne konulması, şundan kaynaklanıyor: Eğitim çalış masına diyalektik materyalizmin, yani Marksist düşünüş biçiminin işlenme siyle girmek ve buradan tarihsel ma teryalizmin temel kavramlannı ele alıp toplum biçimlerinin gelişimini işleye rek kapitalist toplumda sınıf mücade lesine doğru ilerlemek, bilginin daha sistemli aktarılışı bakımından belki da ha yararlı sayılabilir. Ama özellikle işçi eğitim gruplan açısından düşünürsek, pratik düşünce alışkanlığından soyut teorik düşünceye sıçrayışta, teorinin öncelikle doğrudan içinde yaşadığımız koşullan açıklayan, dolayısıyla daha çekici ve nispeten kolay anlaşılabilir yönünden işe başlamak ve bu alanda yoğunlaşmak avantajlı bir durumu oluşturmaktadır. Burada elde edilen bilgi ve bu bilginin kazanılmasından doğan teorik heyecan, işçi arkadaşla rı , kendilerine daha zor gelen çoğu kez ilk anda o kadar gerekli görülmeyen felsefe kavramlannın bilgisine de ha zırlamaktadır. Aslında konulann içiçe geçişi ve her farklı entellektüel alanı birleştiren bilgi bilimsel kavrayış tarzı, bilgi de ye tenekli ve az çok deneyimli bir propa gandist için sayısız yararlar da sağla maktadır. Örneğin biz, kapitalist üreti min ayırt edici özelliklerin iyi kavrata bilmek için üretici güçlerin genel bir ta nımlanışı ele almak, kapitalist toplu mu önceki toplum biçimlerinden ayı ran çizgileri belirlerken, genel tarihsel gelişim süreçlerine kaçınılmaz biçim de girmek'zorundayız. Burada örne ğin Manifestonun işlenişinde kapita list toplumlann evrensel yapısı ve sos yalizmin kaçınılmaz doğuşunu genel o|arak tanımlayan bir tablo sunarsak "Üretim Nedir'de üretici güçler ve üretim ilişkileri arasındaki genel ilişkiyi ve kapitalist üretimin basit yeniden üretim tarzı içinden çıkışı ve ondan aynlık biçimlerini de ortaya koyarak, olgulan hem farklı yüzleriyle gösterip, hem de bütünsel kavrayışı derinleştir miş önce çizilen tablonun öğelerini

belirgin hale getirmiş ve bu öğeler ara sındaki bağıntlan daha iyi kavratabil miş oluruz. 3 . Metin kapitalist toplum da sınıflar ilişkisini özelleştirirken, 4. ve 5 . kaynaklar da bu ilişkinin maddi altyapısını aynntılandırdır. "Emperya lizm" metninin işlenişinde ise, kapita lizmin 2 0 . yüzyılda örgütlenişini anla tırken 'Türkiye’de Kapitalizmin Gelişi mi" konusuyla başlayan kadro eğitim programının zemini açıklanmış ve bU programla ilk ve genel hazırlık bağmtılan kurulmuş olur. Esas olarak, kapitalist toplum üze rine canlı ve yeterli bir eğitim sempati zana modem çağda ana toplumsal sü reçlerin işleyişine ilişkin bilginin ka zandırmasıyla kalmaz. Biz çoğu kez kendisi farkında bile olmadan ana ta rihsel bir perspektif ve bilgi bilimsel bir kavrayış tarzı aşılamış oluruz. Eğitim çalışmasında en önemli nokta da aslın da budur. Propagandist, çalışmanın her aşamasında bilgi bilimsel kavrayış tarzının sempatizana kazandırm ası na özel bir önem atfetmek zorundadır. Ve biz ancak işçi arkadaşlanmıza pra tik tarihsel bir perspektif ve pratik bilgi bilimsel kavrayış tarzı aşılayabildiğimiz ölçüde Marksist felsefenin (ki bize asıl gerekli olan onun epistemolojik tem e lidir) özel kavramlannı, üretici güçlerin tarihsel evrim süreci içindeki özel bi çimlenişlerim onlar için yeterli olabile cek düzeyde ele alabilir, bunu ancak şu şekilde yalın ve anlaşılabilir hale geti rebiliriz. Temel hazırlayıcı kur olarak adlan dırdığımız bu program üzerine yeterli bir çalışma iledir ki sempatizanı biçim lendiriri kadro programına yöneltebi liriz. Birinci kur programı üzerine ye terli bir çalışma yürütememiş arkadaş lar kadro eğitim programı üzerine ça lışmada da gereken başan düzeyini gösterememektedir. Bu durumda kad ro düzeyi eğitim çalışmalannı yürüten arkadaşlar, birinci kurda verilmesi ge reken temel bilgileri yeniden ele almak zorunda kalmakta, bu da boşa zaman ve enerji kaybına neden olmaktadır. Bu konudaki eksikler en başta bi rinci kur çalışmalannın basit görülme sinden ve ona gereken önemin veril memesinden kaynaklanmaktadır. Ama örneğin, tekelci dönemin özellik lerini, tekelci dönemde bankalann ro lünü henüz bilmeyen arkadaşın Türki ye'de finans-kapitalin işleyişini nasıl anlatabilirsiniz? Üretici güçlerin sos yalleşmesinde kapitalizmin oynadığı rolü kavrayamamış bir arkadışın de mokratik devrimle ilgili programatik

sorunlara göstereceği yabancılık tah min edilebilir. Temel düzey eğitimi hafife almak canlı ve yaratıcı bilgilendirme eksikliği yaratıyor. Bu hem, propagandist ar kadaşın belirli bir konu üzerine yeterli hakimiyet kuramamasından, hem de neyim yetersizlikleri yüzünden ortaya çıkmaktadır. Propagandist, işlediği teorik prob lem üzerinde geniş ve üretken bir bilgi birikimine sahip olmalıdır. Salt bir ki tabın okunup ezberlenmesiyle kitap üzerine canlı ve yeterli bir bilgi aktan ım sağlanamaz. Sempatizana verilen kuru bilgi ya da ezbere aktanlan genel formüller, pratik çalışma açısandan hiç bir somut değer taşımazlar. Örne ğin "Üretim Nedir" üzerine yapılan bir çalışma, konu üzerine bilgisi adı geçen broşürün sınırlannı aşamayan bir arkadaşamız tarafından yürütüldüğünde yeterli sonuçlar doğurmayacaktır. Çünkü, Kıvılcımlı nın bu broşürde kısa ca işlediği yeılın gerçeklik, Marks ın Ka pitalinin temelini oluşturmaktadır. Basit yeniden üretim tarzı ve kapitalist üretim arasındaki farklılık ve ilişki bi çimleri üzerine çalışma "Üretim Nedir'de verilmiş yalın bilgidem edinilen hazır formüllerle yürütülürse, sempati zanın zihninde yeni düşünce kalıplan üretmekten başka sonuç getiremez. Onun için, propagandist arkadaş lar, Marksizm üzerine bilgilerini hiç durmaksızın yenilemek güçlendirmek ve dakikleştirmek zorundadırlar. Bu da önünüze propagandistlerin eğitimi gibi bir kaçınılmaz görev koymaktadır ki, propaganda ve eğitim faaliyetleri nin kurumsallaşması başka hiç bir şe kilde gerçekleştirilemez. T ek tek arkadaşlann deneyim yetersizlikleri ise, yü rütülen işin sürekliliği içinde canlı bilgi alışverişi ve deney aktaranıyla çözüm lenebilir. Aksi, eğitim çalışmalan, bir memuriyet görevi gibi anlaşılmaktan öteye gidemez. Burada, çok sık karşılaşılan bir du ruma işaret etmek istiyoruz, devrimci mücadeleye eğilim gösteren insanlarla ilişki kurulması ve onlann pratik çalış malar içerisine çekilmesinde belirli ki taplar üzerine eğitim ve bilgilendirme, özel bir rol oynamakta, ilişkiyi derin leştirerek hızlandırmaktadır. Bu da ço ğu kez kaçınılmaz olarak mahalli çalış malarda yer alan arkadaşlar tarafın dan yürütülmektedir. Böyle durumlar da verilen bilgi şematik ve yüzeysel ola rak kalıyor, sistemli bir okuma ve dü şünme çabasına ulaşılamıyor. İlgileni len arkadaşın pratik çalışmalara katıl-

Propagarıdist, işlediği teorik problem üzerinde geniş ve üretken bir bilgi birikimine sahip olmalıdır. Salt bir kitabın okunup ezberlenmesiyle kitap üzerine canlı ve yeterli bilgi aktarımı sağlanamaz. masıyla da doğal olarak eriyor. Bu du rumda arkadaşımızın pratik faaliyete gösterdiği ilgiye dayanarak onu doğ rudan kadro eğitim çalışmasına aldığı mızda, hem eğitim gruplan hem de propagandistler için bir yığın güçlük ler ortaya çıkıyor. Bu güçlüğü çözme nin yolu, ilk temas ve pratik çalışmaya çekme amacını güden ve tamamen basit pratik sınırlar içinde gerçekleşen bilgilendirmeyle yetinmemek, doğru dan propagandist arkadaşlar tarafın dan yürütülen hazırlayıcı kur çalışmalannı tamamlamak olacaktır. Önereceğimiz ikinci düzey kur ça lışması, kendi içinde bir bağımsızlık ta şımaktadır, daha çok genel olarak Leninizmin devrim, devlet, taktik ve ör gütlenme anlayışlan üzerine eğitimi kapsamaktadır. Buna "Leninizm kuru"da diyebiliriz. 1- Komünist Manifesto (Marks) 2- Ücretli Emek ve Sermaye (Marks) 3- Üçret, Fiyat, Kar (Marks) 4- Emperyalizm (Lenin) 5- Ne Yapmalı (Lenin) 6- Bir Adım İleri İki Adım Geri (Le nin) 7- İki Taktik (Lenin) 8- Devrim Nedir (Kıvılcımlı) 9- Nisan Tezleri (Lenin) 10- Devlet ve İhtilal (Lenin) 11- Proleterya Devrimi ve Dönek Kautsky (Lenin) 12- Sol Komünizm (Lenin) Bu programda da kaynaklar ve onlann sıralanışı mutlak sayılmalı. Önceki çalışmadan geçmiş bir arka daş için kuşkusuz ilk dört kitabın yeni den ele alınması söz konusu değildir. Çalışma hızı, zaman tasarrufu (her ki tap ya da konu üzerinde kollektif eği tim çalışması yürütmek zorunda deği liz. Önemli olan bir teorik perspektif ve düşünme biçimi yaratmaktır) ve eğitim grubunun ilgisini korumak amacıyla program içinde bir sadeleş tirme gerekebilir. Örneğin "Ne Y ap

ceği, şimdilik sadece yol göstermektir. Diğer yandan örneğin, ekonomizmi veya menşevizmi, 1900'lerin başında, Rusya'daki gelişimi, yine özel bir sorun olarak kalır. Bu konuda sadece genel bir bilgilendirmeyle yetinilmesi gere kir. Önemli olan, bu siyasal anlayışlann yaşadığımız dönemde ve özellikle Türkiye'deki belirişlerini ortaya koy maktır. Teorik anlamda demokratik devrim sorunu Rusya'nın o günkü koşullannda değil, ülkemizin bugünkü koşullannda somutlaştırılmaktadır. Leninizmin teorik sorunlan, bir eğitim çalışması içinde bizim mücadelemizin pratik sorunları üzerinde ele alınmalı dır. Aslında Leninizm muru'nu ikinci sırada saymakla birlikte onu, biçimlendirici kadro programına bağlı olarak düşünmeliyiz. Leninizm Kuru bağım sız olarak ele alınacaksa bu, Marksiz min teorisine aşinalığı olan öğrencile rin ve az-çok aydın eğilimler kazanmış işçilerin, hareketimizin biçimlendirici etkisine açık, ama kadrolaşma açısın dan bazı siyasal önyargı ve çekincelere sahip olan insanlann bizimle temasını sağlamak ve kişisel ilişkileri siyasi ilişki ye dönüştürerek derinleştirmek ama cıyla uygulanmalıdır. Asıl uygulama alanı ise, mücadele eden Leninizm bilgisi yeterli olmayan kadrolara bilinç takviyesi yapmak ola rak düşünülmelidir. Bu durumda prog ram aynntılandınlabilir. Hazırlayıcı kur çalışmasından geçmiş bir sempati zan için bu kurun kitaplan ve ele aldığı sorunlar, gerçk ilk çalışmada gerekse biçimlendirici kadro eğitim çalışmasın da programa sokulduğu için bağımsız bir çalışma yapmaya ve zaman kay betmeye gerek yoktur. Kadro eğitim çalışmasına geçmiş birisiyle bu prog ramda bulunan okumadığı kitaplar üzerinde daha sonra çalışabilir. ' B içim lendirici K adro

malı" ilk anda bir Leninist parti ve kitle çalışması, devlet ve ihtilal, devrim ve devlet anlayışı hakkında temel bilgilen me sağlayabileceği için "Bir Adım İle ri", "İki Âdım Geri" ve "Dönek Ka utsky", ilgili arkadaşlann sonraki bir aşamada okuyabilecekleri düşünüle rek programdan çıkanlabilir. Burada Propagandist, konuyu yine bütünlüklü olarak ele almak, programdan çıkartılsa da, örneğin "Ne Yapmalı"da "Bir Adım İleri' nin temel fikirlerini işlemek durumundadır. Gerek önceki, gerekse bu kur için dikkat edilmesi gereken di ğer bir konu da güncelliğini yitirmiş polemikler (ki polemik, fikirlerin ifade sinde, teoriyi bir eylem klıavuzu gören Marksizmin çok sık başvurmak zorun da kaldığı bir tarzdır) uzun, gereksiz ve ana tarihsel fikrin kavranılması, bulanıklaştığı an aynnü bilgilerden kaçın mak olmalıdır. Amacı belirli ülkelerde, belirli tarihsel dönemlerde ortaya çı kan siyasal saflaşmalann, bu saflaşma larda özel taktiklerle komünistlerin al dığı yerin aynntılı ele alınması gibi da ha çok teoride derinleşme uzmanlaş mayı ifade eden bir çalışma yapmak değildir. Böyle bir çalışmanın boyutlan, pratik çğitimin faaliyetlerin kapsa mını aşmaktadır. O yüzden örneğin "Komünist Manifesto"da "Alman Ko münistlerinin Talepleri" bölümü üze Eğitim Kuru Bu programın amacı sempatizana rinde eğitim gruplannın özel istekleri, sorulan bulunmadığı sürece program hareketimizin ayırd edici görüş özellik sorunu çok daha detaylı olarak sonra lerini kavratmaktır. Programda tek tek kitaplara dayalı bir çalışma yerine, se ki aşamalarda ele alınacağı için özellik le durmanın hiç bir anlamı yoktur. Pra çilmiş kaynaklardan yararlanılarak ko tik sempatizanı, bir eğitim çalışması nulara dayalı bir çalışma yürütmek da kapsamı içinde Osvobojdenye ya da ha yararlı ve pratik olacaktır. İhtiyaç Svaboda dergileri hakkında aynntıiara 1 duyulduğunda bazı kaynaklar üzerine varan bilgilendirme yoluna gitmek doğrudan özel çalışma ya da önceki saçmadır ve eğitim çalışmasının pratik kurdan edinilen birikimin yetersizliğin işlevlerini bozucu etkiler yaratır. Bu den dolayı konuyla bağıntılı temel kavramlann aynntılı tanımlanışına gidile konuda ilke şudur. İsteyen gerek du yan öğrenir. Biz sadece, özel alanlar bilir. . I- Türkiye'de Kapitalizm in da nasıl bilgi edinileceğini, nasıl öğre Gelişimi nileceğini öğretmekle yetinebiliriz. Bu 1- Türkiye'de Kapitalizmin Gelişi konuda bir propagandistin yapabile

mi (Kıvılcımlı) . 2- Türkiye'de Kapitalizmin Geli şim Özellikleri (Rozaliyev) 3- Kırk Haramiler (M. Sönmez) Okuma kolaylığı, veri sağlama ve kolay bulunabilirlik özelliklerinden do layı kaynak olarak seçtiğimiz kitaplar bunlar. Burada Kıvılcımlının FinansKapital ve Türkiye broşürü entelektüel ilgileri güçlü ve okuma hızı yüksek eği tim gruplan için K. Yılmaz ın "Köylü lük Üzerine Araştırma' sı değerlendiri lebilir. Benzer eğitim gruplarıyla çalış malarda, Yerasimos, Küçük, Kazgan, Avcıoğlu vb. gibi yazarlar ve akade misyenlerin çalışmalanndan daha zengin veriler üzerinde daha aynntılı çalışmalar yapabilmek amacıyla ya rarlanılabilir. Bunun yanında, eksiksiz bütün gruplarla dergimizin çeşitli sayılannda yayımlanan (konuya ilişkin da ha sonra da yayımlanacak olan pole mik ve makaleler de dahil olmak üze re) "Kemalizm nedir", "Yalçın Küçük eleştirisi", "Sungur Savran'la Pole mik", "Emek dergisi Eleştirisi" gibi ya zılar kaynak olarak alınmalı ve değer lendirilmelidir. II. Strateji Sorunu ve

D em okratik Devrim Program ım ız 1- İki Taktik (Lenin) 2- Türkiye'de Devrimin Stratejisi (Kıvılcımlı) 3- Program açıklamalan Bu konuda daha aynntılı bir çalış ma için Nisan Tezleri de okunabilir. Dergi yazıları: "Devrimci Demokrasi Programı", "Kaypakkaya Eleştirisi".

III. Türkiye'de Burjuva Sosyalizm i ve Küçük Burjuva Devrimciliği 1- Zayıf Halka TKP 2- Mahir Çayan, Kesintisiz Dev rim ve Üç Yönden İnkan. (Dev-Yol, Dev-Sol, Kurtuluş) Dergi yazılan: "TİP-TKPbirleşmesi Üzerine", 'Türki ye Sorunlan Dizisi Eleştirisi", "Yeni Öncü Eleştirisi", "Devrimci Yol S a vunması Eleştirisi", "Türkiye'de Sosyal Demokrasi"

IV- Ulusal Sorun 1 - U. K. K. T. H. (Lenin) 2- Marksizm Ulusal Sorun ve S ö mürgeler Sorunu (Stalin) 3- İhtiyat Kuvvet: Milliyet (Şark) (Kıvılcımlı) Dergi Yazılan: Ülusal S o run (I ve II) V- D ü nyadaki Durum ve

Sosyalist Ü lkelerdeki G elişm eler 1- Dünya Bunalımı (Castro) 2- Perestroyka (Gorbaçov)

Gorbaçov'un bu kitabını okuma kolaylığından ve popülaritesinden do layı seçtik. Yerine SB K P MK 2 7 . Kongre Raporu, 19. Konferans belge leri ikame edilebilir veya hepsinden yararlanılabilir. Bu konuda dergimizde yayımlanan Dünya Sosyalizminin Bu nalımı ve Sosyalist Ülkelerdeki Yeni Uygulamalarla ilgili yazılar üzerinde tartışmaya özel bir önem verilmeli ça lışmanın ağırlığı dergi yazılan üzerine kaydınlmalıdır. Castro'nun kitabı zengin veriler sağlaması bakımından yararlı sayılabi lir. Ancak kullanılan teknik dil ve bol dökümanter malzeme dökümü açısın dan da sıkıcı, okunması nisbeten güç olduğu için ancak bazı gruplarla çalış mada kullanılabilir. Burada "Dünya Kapitalizminin Bunalımı" vb. gibi der leme ve araştırmalardan da yararlanı labilir. T e k Tek Ateşlerden Birisini Yakabilmek İçin", "Yeni Sömürgecilik Zinciri İçinde Üçüncü Dünya Ülkeleri" başlıklı makalelerden, Nikaragua ve El Saİvador Devrimi üzerine yazılardan mutlaka yararlanılmalıdır.

VI- Kadın ve G ençlik H areketi Yalnızca kadın arkadaşlanmızda değil, aynı zamanda erkek militanda da kadın sorununa karşı bir duyarlılık, perspektif ve aktif tavır oluşturmalıyız. Düzen karşısında en zayıf yanımız olan geleneksel ve ilkel değer yargılannın içimizdeki etkilerini kırmak, dev rimci hümanizma kavramımızı güçlen dirmek, modem sosyalist değerleri sindirmek ve pratik çalışma tarzımızı esnekleştirerek zenginleştirmek için bu konuda eğitim kesinlikle gereklidir. Ancak biz, kadın ve gençlik hareketi konusunda programın güçlüğünü gözönünde bulundurarak özel kaynaklar saptamak yerine dergimizde yayımla nan yazılar üzerinde temellendirilecek bir çalışmayı daha uygun ve pratik bul duk. Bu çalışma özel gruplar için Engels'in "Ailenin, Özel Mülkiyetin, Dev letin Kökeni" adlı kitabı temel alına rak, Marks-Engels ve Lenin'in metinle rinden yapılmış derlemelerle, "Kadın ve Sosyalizm", "Marksizm ve Femi nizm", "Kadının Evrimi", "Kadınlık Du rumu" gibi kitaplar arasından yapıla cak seçmelerle zenginleştirilebilir.

VII. S en d ikalar ve Türkiye'de İşçi H areketi Ne Yapmalı (Lenin) Kaynaklar çoğaltılabilir. Marksist klasiklerden yapılan derlemelerden Dimitrov, Losovski gibi mücadele adamlannın yayımlanmış eserlerin den yararlanılabilir. Çalışmanın temel

ilgi alanı dergimizde yayımlanan "Sen dikalara Genel Bakış" yazısı esas alın mak üzere, konuyla ilgili makale ve yo rumlara kaydınlmalıdır.

VIII- Parti - Ne Yapmalı (Lenin) Lenin'in, "Bir Yoldaşa Mektup", "Nereden Başlamalı", "Bir Adım İleri iki Adım Geri", Kıvılcımlının "Yol" etüdlerinde ilk kitabı oluşturan "Genel Düşünceler", "Legaliteyi İstismar", "Parti ve Fraksiyon" gibi eserlerinden yararlanılabilir. Yine Kıvılcımlı nın "İşçi Sınıfı Partisi Nedir"? yazısı ve VP Tü züğü somut örnekler olarak temel baş vuru kaynaklannı oluşturacaktır. Eğitim çalışmalannda her konu nun somut işlenişi üzerine önerilerimi zi bir başka yazıya bırakarak, çalışmalann pratik düzenlenişine ilişkin bazı önemli noktalara değinelim. Öncelikle teorik eğitim çalışmalan, ne sempatizan ve pratisyen kadro lar açısından, ne de propagandistler açısından küçümsenmemeli, önemine uygun olarak düzenli ve disiplinli bir tarzda yürütülmelidir. Politik bakım dan geri ve okuma süresi kısıtlı sempa tizana tolerans gösterilmeli, ama hoş görü kesinlikle laubaliliğe vardınlmamalı, tembellik ve bilinçsizce yapılan istismarlara prim verilmemelidir. Eğitim çalışmalarının aksamasın da genel mazeret, gruplann pratik faa liyetleri olmaktadır. Bu mazeret bir de receye kadar haklı ve geçerlidir. Eği tim pratik çalışmayı güçlendirmek amacıyla yürütüldüğü için pratik faali yete katılımı engellememelidir. Bunun yolu eğitim gruplanna katılan arkadaşlann kendi çalışmalannı ve yaşam dü zenlerini daha düzenli ve rasyonel bi çimde planlamalanndan, daha enerjik davranış göstererek, atıl zaman ve ka pasitelerini harekete geçirmelerinden geçer. Arkadaşlanmız, kadro düzeyi ne yükselebilmek için gerekli kavrayışı ve uygulamasını edinmekte eğitim çalışmalannı fırsat saymalıdırlar. Bun dan başkası, elde olmayan etkenler bir yana bırakılırsa, çalışmayı istismar et mek sonucunu doğurur, her arkadaş bilmelidir ki eğitim çalışması, diğer pratik günlük çalışmalar kadar önemli dir. Militanın günlük çalışmadaki ve rimliliği, eğer gereken enerji ve karar lılık baz olarak alınırsa, tamamen teo rik eğitime bağlıdır. Bu yüzden teorik eğitim çalışması, siyasal pratiğin en önemli organik parçalanndan birini oluşturur. Propagandistlerimiz, bir eğitim grubuyla çalışmaya başlarken, bunun

.ğitim çalışmalarında kız ve erkek grupları ayrımına gidilmemelidir.

önemini, gerekli disiplin koşullannı ve eğitim planını anlatarak yola çıkmalı dır. Eğitim çalışmalannı tamamlama dan kadrolaşmanın mümkün olama yacağı bilinmelidir. Eğitim çalışmasının hafif alınması kadar, onun pratik boyutlarının abar tılması da yanlıştır. Bu çalışmalann amacı, militana asgari politik formas yonun sağlanmasıdır. Amaç insanlanmıza bizim kavramlanmızı, bu kav ramlarla düşünmeyi, bu kavramlan günlük mücadelede kullanmayı öğret mek, militana pratik devrimci bilgi bi limsel kakvrayışı -asgari düzeyde- ka zandırmaktır. Bir işçi arkadaş bu çalış madan geçtikten sonra dergimizi an layabiliyor ve onu kendi çapında dö vüştürecek hale gelebiliyorsa, çalışma başanlı sonuçlanmış demektir. Arkadaşlanmız bu çalışmadan, zihinsel bir disiplin ve teorik heyecan kazanarak çıkmışlarsa, çalışmamız azami hedefi ne ulaşmış olur. Herkese konunun en ince aynntılannı kavratabilmemiz, ne bizim eli mizdedir ne de buna zaman ve olana ğımız vardır. Ortalama militana gün lük pratikte karşısına çıkan sorunlann ötesine taşan, henüz kullanamayaca ğı, dolayısıyla kolay unutulacak bilgile ri aktarmak boşuna bir iştir, lükstür. Bilgi pratiğe yöneliktir, sempatizanı pratiğe hazırlar. Bir insan kendisine aktanlan bilgiyi ancak kendi pratiğinin boyutlan ölçüsünde kavrayabilir. Pra tiğin boyuttan genişledikçe kadrolann bilgilenme kapasitesi de genişler. Bu ise önerdiğimiz çalışma programının boyutlannı aşan bir durumdur. Bir İşçi Üniversitesine karşılık düşer. Oysa şimdi bu düzeyde eğitime ulaşabilme leri için insanlanmızı ilk ve orta dere celi eğitimden geçirmek durumunda bulunuyoruz. İnsanlanmızı üniversite ye hazırlarken, bu üniversitelerin pro fesörlerini de yetiştireceğiz. Bundan öte bir abartma, militan değil insancıl bir yaklaşıma uzanır, ak ad em izm e kararak liberalleşir ve p olitik faaliyeti zayıflatır. Kullanıl mayan bilginin aktanmı bir bilgi zorla masına dönüşür, eğitim gruplannın dağıtılmasına yol açar. Y a da tam ter

sine sempatizanın pratik ilgilerini da raltarak liberal anlayışlar edinmesine yol açar ve eğitim çalışmalannı zaman içine yayarak sallandınr. Hem çalış manın verimini bozar hem de propa gandistin ve eğitim grubunun zaman ve enerji israf etmesine neden olur. Eğitim çalışmasının başansı, mili tanın pratik düzeyindeki gelişmeyle ve bu gelişmenin ne kadar hızla gerçek leştiğiyle ölçülür. Dolayısıyla, çalışma da yaratıcı bilgilendirme kadar, sürek lilik, ritm ve sonuç alıcı hız da önem ka zanır. Bugünün pratik ölçüleri içinde, hazırlayıcı ve biçimlendirici iki progra mın birleştirilmiş uygulanma süresi altı ayı geçmemelidir. Bir fikir sunmak amacıyla söylersek birincisine 2 .5 , İkincisine 3 .5 ay yeterlidir. Bu kadar bir sürede eğitim çalış masından istediğimiz elde etmiş olabilirmiyiz? Evet olabiliriz. Bu diğer fak törler bir kenara bırakıldığında iki şeye bağlıdır.: Propagandistin bilgi ve bece risine, elde ettiği deneyimle geliştirdiği spesifik tarza. Diğeri ise eğitim gruplannın istek ve kararlılığıdır. Onun için propagandist bilgi ve yeteneklerini sü rekli geliştirmek, zenginleştirmek zo runda olduğu gibi, eğitim gruplannın istek ve kararlılığını canlı tutup, geniş letecek bir militan çoşku yaratmayı pratikten kazanılmış coşkuyu teorik heyecanla beslemeyi bilmelidir. Bu da asıl olarak, eğitim çalışmasının, milita nın kafasında düğümlenen pratik sorunlan çözmeye yaradığı, önünü açtığı ölçüde gerçekleşir. Eğitim gruplannın kurulmasında dikkat edeceğimiz konu, grubun poli tik formasyonu, eşit ya da yaklaşık kişi lerden oluşturulması, bunun yanında pratik alanlannda aynı ya da yakın bu lunmasıdır. Pratik faaliyete katılmayan veya böyle bir niyeti bulunmayan sa dece gönülden sempati duymakla yeti nen kimseler eğitim gruplanna alın mamalıdır. Bu militan değil insancıl bir yaklaşım olur. Eğitim gruplannın çalış masını aksatan, bunu alışkanlığa dönüştümoe eğilimi gözüken arkadaşlar gruptan çıkanlmalıdır. Her ne şekilde olursa olsun ritmin bozulması, çalış manın verimsizliğine ve grubun dağıl

masına yol açar, moral kmklığı yaratır. İnsanlanmızı maymun iştahlılığa ve sonuçsuz girişim eğilimlerine alıştır mamak, bu eğilimleri kırmaya çalış malıyız. Eğitim çalışmalannda bazı za manlar görüldüğü gibi, gereksiz kız ve erkek gruplan aynmına gidilmemeli dir. Bu durumda iki cinsin birbirini ta mamlayan yeteneklerini kopartıp dar laştırdığımız gibi geleneksel önyargıla ra da prim vermiş oluruz. Tam tersine biz kadın ve erkeği her alanda kaynaş tırmak zorundayız. Eğitim çalışmalan doğrudan doğ ruya pratikbir sorun olduğu, günlük fa aliyetlerin bir parçasını oluşturduğu, son derece sıkı, disiplinli ve enerjik ça lışmayı gerektirdiği için propagandistlerin seçimini de iyi yapmalıyız. Propagandistlerin seçiminde salt teorik bilgi seviyesine değil, aynı zamanda bi çimlendirici, yön verici yeteneklerine önem vermek gerekir. Propagandistler, mücadele gücü yüksek, belli bir ör gütlenme deneyimine sahip arkadaş lar arasından seçilmelidir. Eğitim çalış ması, militan bir iştir memuriyet değil. Onun için, "Bu aydın arkadaştır, başka pratik işleri yapamıyor, o da bu işleri yapsın" demek son derece yanlıştır. Kaldı ki uzmanlaşmış propaganda faa liyetleri sadece aydınlara özgü bir alan sayılmamalıdır. Yetenekli işçi arkadaşlann da bu alanda çalışabilmelerine fır sat tanınmalı, buna özel bir önem ver meliyiz. Son olarak, eğitim, bazı genel-geçer formüllerin ezberlenmesi değil üretici ve yaratıcı bilgilenmedir. Toplumumuzda egem en yapının beslediği hazır düşünce kalıplanna gösterilen eğilimin yaygınlığı düşünüldüğünde, sosyalistlerimizin bile devrimci düşün celeri böylesi kalıplara indirgediği gözönüne alındığında, bunun önemi da ha da artar. Devrimci düşünceler, ge leneksel düşünce kalıplanyla kakvranılamaz. Hele hele Marksizm, özü itiba riyle bütün düşünce kalıplannı redde den canlı bir teoridir. Eğitim çalışmalan, sempatizanın kafasında oluşmuş hazır düşünce kalıplannı parçalamayı, doğmatik dü şünme alışkanlıklannı kırmayı amaçla malıdır. Günlük pratikte her an küçük burjuva devrimciliğinin doğmatik dü şünce eğilimleriyle yüzyüze gelen, hat ta onlann etkisinden geçerek harekete katılan insanlanmızın teorik sorunlan ortaya koyuş tarzını değiştirmek, dış ' politik ortamın bu konuda dayattığı et kileri gidermek kendi tarzımızı güçlen dirmek zorundayız ■

İşçi hareketi ve Türk-lş Kongresi cy

•

Orhan DİNÇOK embe hayaller Türk-İş gerçek liği karşısında bir kez daha ye nilgiye uğradı. Dipten gelen dalga kemikleşmiş-gangaster üst delegasyon bendini sosyal-demokrat zeminde bile olsa aşamadı. Devlet görevlileri, "İşçiyi pasifize etme" amaçlı mesailerini sabah 9 :0 0 akşam 1 7 :0 0 sendika binası, akşam 1 9 :0 0 gece 2 4 :0 0 Ocakbaşı "Meyhane" mu habbetleriyle icraya başladılar. Bu kez işleri biraz zor. Baştan uyaralım. Sınıf bilinçli işçiler, gözlerini nefretle ayır madığı gangaster çetelerden hesap sormaya hazırlanıyor. Kongreden kongreye değil, her gün ve her saat. Peki Mart-Nisan eylemliliğinin ya rattığı anafor hiç mi sonuç vermedi? Elbette verdi. En başta bazı küçük ve orta sendikalarda yönetim, sağ kanat tan sosyal demokratlara geçerken Belediye-Iş'te önemli değişiklikler oldu. Tek-Gıda İş’in yıkılmaz sanılan gerici zırhında epey hasar yaratıldı. Teksif, Demiryol-Iş ve Türk-Metal şimdilik sağcılığın merkezi konumunda. Bu kaymaların kongrede yansıması sonu cunda geçmiş kongrede faşist ve mer kez sağ olarak ikiye bölünen gangas ter sendikacılar güç erozyonuna uğra yınca birleşmek ve sosyal demokratla ra kanş tek liste çıkarmak zorunda kal dılar. Geçmiş kongrede az çok ortak mutabakatla seçilen Şevket Yılmaz ekibi şimdi açıkça sağın temsilcisidir. Sol kanat tamamen sosyal demokrat ların kontrolünde olup, ayn bir dev rimci blok oluşamamıştır. Seçim sonuçlarından açık olarak bellidir ki kendisini sosyal demokrat, solcu olarak tanıtıp işçi yığınlanndan oy ve güven alan bu delegeler sınıfa ihanet ettiler. Denilebilir ki sosyal de mokrat liste seçilse sınıfın çıkarlarını mı koruyacaktı? Kaç yıldır bütün gü nahlara ortak olmuş Orhan Balaban

mı sınıfı kurtaracaktı? tabii haklısınız. Orhan Balaban'ın görevi de güçler dengesindeki kaymalara bağlı olarak saptanmış ve Türk-İş misyonunu "Sol cu" görünen bir maskeyle devam ettir mektir. Zaten sosyal demokratların sı nıfın öz çıkarlannı korumak, yani arhdeğer sömürüsüne son vermek gibi bir amaçlan yoktur. Bunu kendileri de açıkça söylüyorlar. Türkiye siyaset arenasında da sosyal demokrasi, tekel dışı burjuvazinin çıkarlannı finans-kapitalle uzlaşarak savunma konumun dan, doğrudan finans-kapitalin sözcü sü olmaya doğru geçiş sürecindedir. Bu siyasi zemin değişikliği sendikal alanda kendisini en başta seçtiği lide riyle gösterdi. Şevet Yılmazın yardım cısı Orhan Balaban. Geçmişine bakın, seçilseydi neler yapacağını rahatlıkla saptayabilirsiniz. Devrimci proleterya için temel so run kongrede bağımsız bir güç olarak şekillenememedir. Mart-Nisan eylem lerinde disiplinin dışında fiili durum ya ratarak insiyatifi alan öncü işçiler, bu nu kongrede bağımsız-devrimci bir çizgiye dönüştürüp, kongreyi etkile yen bileşenlerden birisi olma özelliğini kazanamadılar. Sol cenahta belirleyicilik sosyal de mokratlarda idi. Kılavuzu karga olanın burnunun pislikten çıkamayacağı bir kez daha kanıtlandı. Sosyal demokratlann, tutarsız, ürkek ve her an teslim olmaya hazır yapılan kongreyi işçi sı nıfını aydınlatacak bir döğüş alanına dönüştüremedi. Kaldı ki sosyal de mokratlardan başka türlü davranış beklemek artık enayilikten öte bir du rumdur. Neden devrimci bir blok oluşama dı? Bu, kongreye katılan devrimci de legelerin kişisel isteklerinin ötesinde bir olgudur. Neden sorusunun yanıtını da fazla genelleme yapmadan Mart-

Nisan eylemliliğinin içinde bulabiliriz. Eylemler işçi sınıfının birikmiş öf kesinin patlamasıydı. Burada "kendili ğinden" deyimi sık kullanılıyor, ama biraz dikkatli kullanmakta yarar var. Her türlü yasal engeli aşıp halkın gö zünde meşrulaşarak süren eylemlerin "kendiliğinden" olma özelliği vardı. Ancak şurası da kesin ki o eylemlerin bir çoğunun başında sosyalist, devrim ci veya sempatizan işçiler bulunuyor du. Dolayısıyla "kendiliğindelik"ten bi linçli davranışa geçişin ilk adımlan da aülmıştır. Burada esas olan devrimci işçilerin farklı eğilimlerin kontrolünde olması veya herhangi bir eğilimle doğ rudan bir bağ kuramamış olmasıdır. Bu, dağınıklık yaratmış, dağınıklık da eylemlerin başlangıcındaki "kendiiiğindenlik" karakterini devam ettirmiş tir. Ama hiç unutmayalım önde yürü yenler devrimci ve sempatizan işçiler di. Özellikle İstanbul'da -her yere bura dan yayılmıştır- durum budur. Devrim ci işçiler öndedir ama örgütsüzdürler, dağınıktırlar ve eylemlerde merkezi kontrolden yoksundurlar. Bu Türkiye devrimci hareketinin zaaflannın işçi hareketine yansımasının sonucudur. Yakınacak değiliz. Görev, yola koyul muş sınıfla kaynaşabilecek, sorumlu bir taktik çizgiyi hayata geçirebilmek tir. Daha açık yazarsak direniş taktiği ni sınıf hareketine kazandırabilmektir. 12 Eylül faşizminin bütün yasalanna ve kurumlanna karşı her alanda ve sü rekli direniş. Yıpratmak, çürütmek ve

tarihin çöplüğü ndeki perine g ön d er m ek ve bu direnişi doğrudan düzeni hedefleyen bir taktik çizgide sürdüre bilmek. Bugün sınıf bu taktik çizgiyi yürü tebilecek örgütlülükte değil. Yakalaya cağımız ana halkada ilk aşamada ör gütlülüğün asgari seviyede de olsa yaratılabilmesidir. Onun da başlangıcı

bir yandan her zamanki görev olan proleter sosyalist çizgiyi yaygınlaştınrken yanısıra çeşitli görüşlerden veya çizgisiz, sınıfın hakkını koruyan, na muslu öncü işçilerin bulunduklan bi rimlerde işyeri komitelerini kurmalan, bu komitelerin çeşitli biçimlerde birbirleriyle temasa geçmeleridir. Bu, sendika işleyişini inkar etmek anlamı na gelmez. O alanda savaşım sürecek tir. Ancak öncü işçilerin bizzat sendika içi mücadeleyi de yapabilmeleri için öncelikle yanyana gelmeleri gereki yor. Tamamen kendilerinin özgürce belirlediği zeminde ve çok çeşitli bi çimlerde. Proleterya sosyalizminin görevi ise buralarda maya olabilmek tir. İşte toparlayacak olursak, sınıfın Mart-Nisan eylemliliğinin Türk-İş kongresinde bağımsız bir zemin oluş turamamış olmasının nedeni bunu o satha taşıyacak örgütlülüğün bulun mamasıdır. Akla şu gelebilir; Türk-İş kongre sindeki delegelerin yüzde 1 .7'sinin işçi olduğu gerisinin profesyonel sendika cı olduğu bir derginin yaptığı araştır mada açıklanmıştır. O halde bu olu şum devrimci bir mayalanmayı baştan reddeden bir karakterdedir. Bu yapıy la mı Türk-İş sarsılacaktır? Tabi ki ha yır. Bizzat bu sorunun kendisi çözüm süzlüğü de içinde taşır. "Varolan du rum sürecektir" mantığıyla yola çıka mayız. Değiştirme gücünü kendimiz de görmeliyiz. Delegasyonun yapısı da değişecekler arasında bir unsur dur. Daha genel bir zeminde, tüm sen dikal ortam açısından duruma gözatarsak sadece Türk-İş'te değil, Türkİş'e tepki olarak şekillenen bağımsız sendikalarda da durum içaçıcı değil dir. Bizim de dergi olarak desteklediği

miz, sınıfın bağımsız-devrimci sendikal hattının bir teminatı ve DİSK geleneği nin bir üst boyutta devamcısı olması gerektiğini savunduğumuz bağımsız sendikalar, Türk-İş'teki ilerici sendika lardan farklı bir zemine çıkamadı. Bol bol solcu lafazanlığa karşı pra tikte sınıf harekete geçirme açısından önderlik süreklileştirilemedi. Netaş ve Derby grevleriyle gerçekleşmeye baş layan bu önderlik-Bağımsız sendikalarca yürütülmüştü devamlı olamadı. Burjuvazinin saldınlan sonucu geriye kendi kabuğuna çekildi. Bunun görünürdeki nedeni sendikacılann "pabucun pahalı" olduğunu görmeleri ve "yol yakınken" sürüye tekrar dönmeleridir. 1 9 8 6 -1 9 8 7 'd e bir çıkış yapılmış, pratikte sendikal ön derliğin ipuçlan yakalanmış, ancak ödenmesi gereken bedelin kişi olarak üzerlerine epey bir yük bindirdiğini gö ren ilerici sendikacılanmız, düzendeki konumlannı tehlikeye atmayı göze alamamışlar, "Türk-İş ilericiliği" zemi nine tekrar dönmüşlerdir. Bugün bunlann, "neden bağımsızsınız?" sorusuna verecekleri yanıt demagojiden başka birşey olamaz. Hatta öyle ki bazılannda soysuzlaşma bile başlamıştır. Sen dikacılığın maddi nimetleriyle düzen bunlan kendi uşağı yapabiliyor. Ancak biraz daha öteye baktığı mızda, gerek Türk-İş'teki başansızlığın gerekse bağımsız sendikalardaki çözü lüşün faturasını devrimcilere çıkarmak gerekiyor. 1 2 Eylül, Türkiye işçi sınıfı açısın dan ağır bir yenilgidir. Bunun yarattığı yılgınlık ve depolitizasyon henüz tam atılamadı. 1 9 8 3 -1 9 8 4 ’de sendikal fa aliyete izin verilmesiyle başlayan nisbi canlılık, 1986 -1 9 8 7 'd ek i grevlerle da ha olgunlaştı. 1989'daki Mart-Nisan eylemliğiyle tepe noktasına ulaştı. Şimdi, mevcut durumda hakim olan; birşeyler yapma isteği, bu istek yönün de zaman zaman davranma, ancak ve rilen birkaç tavizle yatışma sonra yeni den canlanma. Oysa sözkonusu olan günlük tavizler değil, EylüTün yaratmış olduğu bütün kurumlann işlevsiz hale getirilerek parçalanması, bu yoldan düzende önemli gedikler açarak yeni mevzilere sıçrayabilmektir. Bu ise ger çek bir cüret ve sürekli insiyatifli davra nışla, her gün her saate yayılan bir di renişi pratikte hayata geçirebilmekle kazanılabilecektir. Bugün sınıf bunu başarabilecek bir olgunluktadır ve ön cüler de bu görevi duyumsamaktadır lar. Tıkanma burada başlıyor. İkili bir

tıkanma sözkonusu. Birincisi bütün olarak öncüler sınıfı çekmekte yetersiz kalıyorlar. İkincisi ise öncü işçilerin içindeki bilinçli devrimciler onlan böy le bir noktaya getirmekte son derece yeteneksiz ve beceriksizce davranıyor lar. Görev ağırdır. Görevin ağırlığını yenilginin ağırlığı belirliyor. Bugün iş ten atılan işçinin hak araması karşısındoa patron, "yasal hakkını" savunu yor. O halde sorun şu veya bu işyerin de değil yasalarda düğümleniyor. En ufak bir hak arayışı dahi karşısında ya salarla oluşmuş bir set buluyor ve siya sileşmek zorunda kalıyor. Bu, müca delede ve öncü işçilerde kalite sıçra masını zorluyor. Tıkanıklıkların üredi ği nokta da burasıdır. Yani sınıfın önündeki görev sade ce yılgınlığı atmak, depolitizasyonu kırmak değil, bunu doğrudan yasalarla mücadele ederek en ağır koşullarda gerçekleştirmektir. Hedefin düzenin üzerine oturduğu merkezlere yaklaş ması yürüyüşü zorlaştınyor, daha da zorlaştıracaktır. Ekonomik mücadele ile siyasi mücadele gittikçe iç içe geçi yor. Ekonomik mücadele üstüne oluş muş işçi önderliği de kalite sıçramasıy la zorlanıyor. Sıçramak gerekiyor. Sıçranacaktır. İşte gerek Türk-İş’teki gerekse ba ğımsız sendikalan eleştirirken ihmal edilen ve esas olarak öne çıkanlması gereken nokta tam da burasıdır. Eleş tiri okunun ucunu biraz kendimize çe virelim. Başansızlığın köklerini sınıfta ve öncü işçilerde arayalım. Sorun dö nemin dayattığı görevlerin ağırlığı ve bunu aşabilmek için gerekli kalite sıç ramasının yapılamamasıdır. Y a da bu nun çok sancılı ve uzun bir döneme ya yılarak gerçekleşiyor olmasıdır. Sınıf ve öncüler henüz kendilerinin tam olarak başaramadıklannı, "Neden yapmıyorsunuz" diye sendikacılardan sorarken kendi durumunu hiç unutma malı. Mevcut sendikal yapılanmadaki gerici kurumlaşma, güçlüdür ve kalite sıçraması bu kurumlaşmayı açamadık ça olanaksızdır. Bizzat sınıfsal işleyişin kendisi sınıfı dumura uğratan, körel ten, inmelendiren bir tarzda çalışmak tadır. Hiç bir tavize kanmadan gangasterleşmiş sendikacılardan oluşan sistemin tümünü topa tutmak gereki yor. Ancak günlük pratik, yakıcı gün lük görevleri öne getirmekte gerici sendikal işleyiş bu görevlerin yerine getirilmesini engellemektedir. Müca dele bu noktada bir "daralma" tehlike siyle yüzyüzedir. Amaç sadece sendi kalarda yönetim değişikliğiyle daraltıl-

makta, sonuçta salt gerici sendikacılann kurduğu binbir tuzakla uğraşılarak enerji olumlu kanallara akıtılamamaktadır. Amaç daraltılmamak Eylül'un yaratmış olduğu kurumlar açıkça öne çıkartılmalıdır. O arada sendikacı pos tuna bürünmüş devlet görevlisi, çapul cu gangaster sendikacılar da açığa çı kacak, mücadelenin sonuçlanndan bi risi olarak yıkılacaklardır. Onlar öylesine onulmaz bir cep doldurma yarışındalar ki sınıfın kinini göremeyecek kadar ahmaklaşmışlardır. Sadece kongre faaliyetlerinde de ğil her fırsattan yararlanarak çetelere vurmak gerekiyor. Sınıfın sırtındaki bu asalaklara karşı mücadele meşru luk zeminindedir ve sınıftan onay ala caktır. "Sol"cu öfke krizlerinin denge siz çıkışlarına kapılmayan, sınıfın ruh halini kollayan ve pratiğin önünü aça cak zamanda ve çok çeşitli biçimlerde uygulanmak koşuluyla, çeşitli çıkışlar la yıkılmaz zannedilen kaleler yıkılabi lir, yıkılacaktır. Mücadelenin sertleş mesi ortadaki sosyal demokratlan saf tutmaya, ilerici demokrat iddiasına olanlan da tutarlı olmaya zorlayacak tır. Bu ise sendikal ortamdaki altüst oluşun başlangıcı demektir. O başlan gıç kendi yolunu pratik içinde bulacak tır. Çıkış noktası ve çıkış biçimi kendi yolunu yaratır. Yapılması gereken 12 Eylüle kar şı direnişi temel alan bir pratiğe yönel mek, Eylülün kurumlannı pratikte ça tışarak aşındırmak ve yoketmek, mü cadelenin akışı içinde önümüze engel olarak çıkacak gerici sendikal kurumlaşmalan da hedefe koyarak topa tut mak dağıtmaktır. Bu pratik öncüleri ve sınıfı kalite sıçramasına götürecek ve düzen içerisinde sürekli genişleme potansiyeline sahip gedikler açacak tır. Düzen tüm kurumlarıyla bu akışın önünde barikatlar kuracak, önünü kesmeye hatta gücü yeterse geri çevir meye çalışacaktır. Sonucu, çatışan ta rafların iradeci gücü, becerisi belirle yecektir. 12 Eylülün kurumlanna karşı mü cadelede hep düzenin kendisine yön lendirilmeli ve alternatif olarak De mokratik Halk İktidan'nın propagan dası yapılmalıdır. Olgunlaşan çelişki ler şimdi hayal gibi görünen kimi geliş meleri aniden zorlama potansiyeline sahiptir. Yeterki onu değerlendirebile cek çapta bir taktik çizgi izleyebile lim. Tam da bu noktada TB K P tarafın dan karşı bir taktik çizgi açıkça savu nulmaya başlanmıştır. Biz direnişi, va

[d ir e n iş ç i İşçi Hareketi sendikal alanda kazanacağı mevzilerle Türk-İş'te gericiliğin önünü kesecektir. Başarılı manevralarla bu Türk-İs'in mevcut i işlevini kaybetmesine ya da bölünmesine yol açabilir.

rolan statüyü dağıtarak aşan bir taktik çizgiyi savunurken, TB K P varolan sta tüyü, yani Eylül ün oluşturduğu kurum lan ve yasalan kabul eden bir taktik çiz giyi işçi sınıfı içinde savunuyor. Bunlar önce 'Türk-İş'te Birlik" taktiğiyle sını fın bağımsız devrimci çıkışlannı engel lemeye çalıştılar. Güçleri oranında en gellediler de... Sonra DİSK yanlıştı de meye başladılar. Bu şimdi devrimcilik yapmadığı gibi geçmişte kör topal yaptığını da inkar ederek burjuvazinin gözünde "sabıkasız" hale gelme iste ğinden başka bir şey değildir. En son geldikleri nokta ise -sınıf ve kitle sendi kacılığının modasının geçtiğini ilan edip- "Çağdaş sendikacılık"tır. Sınıf mücadelesinden vazgeçmenin, piş manlığın, burjuvazinin önünde diz çökmenin teorisini yapıyorlar. Şevket Yılmazlarla işbirliğinin yollannı ara yanlar, direnişçi işçi hareketini kendi sonlan olarak göreceklerdir. Kritik noktalar çoğunlukla yol aynmlanna gebedir. Onlar yollannı önce gizlice şimdi açıkça ayırdılar. Bilinçli işçilerin de geçmişte etkisi altında kalmış olsa lar da) bu akımdan hızla kopuşmalan gerekiyor. İşçi sınıfı içinde burjuvazi nin sözcülüğünü yapan TBKP'yi sınıf tan tecrit etmek, zararlannı asgariye indirmek gerekiyor. Görevlerin zorlu ğu karşısında ezilerek teslim olup, yollannı ayıranlardan kopuşmak zorunlu dur. İşyeri komiteleri şimdiki durumda sınıfın yaslanacağı ve ileri fırlayacağı bir yay olarak öne çıkıyor. Fetişizmi yapılmamak, yani onlara tapmamak kaydıyla. İşyeri komiteleri bir illegal yapı olarak alınmamalı, sınıfın haklı is temleri doğrultusunda mücadele içeri sinde pratiğin bir gereği olarak kuru lan ve devamlılığını da yine eylemlilik ten alan, canlı yapılar olarak görülme lidirler. Esas olan direniş taktiğinin ha

yata geçirilmesidir. Komiteler bu pra tiğin ürünü olunca meşruluk ve zorun luluk kazanacak ve sınıf içerisinde oto rite olabilecektir. Onlara canlılık ka zandıran pratiğin kendisi olacaktır. Aksi halde sınıfın ana gövdesinden ko puk, zorlama yapılar haline dönüşe cek, iz bırakmadan dağılışa uğraya caktır. İşyeri komiteleri sendikal yapılanmalann küçümsenmesi anlamına gel mez. Sendika içi mücadele veya sendi kal mücadelenin değişik biçimleri de komitelerin çalışacağı alanlardan biri sidir. Sendikalardaki ve işyeri komite lerindeki olumlu gelişmeler birbirini doğrudan etkileyecektir. Şunu da belirtmeliyiz ki işyeri ko miteleri bizim düşünerek bulduğumuz ve sınıftan uygulanmasını talep ettiği miz bir örgütlenme değildir. Sınıf, Eylül'ün karanlık yıllarında, başlangıçta darbeyi protesto eden yemek boykotlanyla ve ilk sendikal faaliyetler içeri sinde ve şimdi de Mart-Nisan eylemli liklerinde hep işyeri komiteleri aracılı ğı ile mücadele etmiştir. Komiteler ta mamen sınıfın 12 Eylül sonrası müca dele pratiğinin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Komitelerin nasıl daha ve rimli, ön açıcı ve kalıcı olacağı günün sorusudur. Biz bu soruya, "pratiğiyle" yanıtını veriyoruz. Sınıfın gücünü ve ruh halini kollayan direnişçi bir pra tik. Direnişçi İşçi Hareketi sendikal alanda kazanacağı mevzilerle Türkİş'te gericiliğin önünü kesecektir. Başanlı manevralarla bu Türk-İş'in mev cut işlevini kaybetmesine ya da bölün mesine, vb. yol açabilir. Şimdi önemli olan ne olacağı üze rine konuşmaktan çok işçi hareketin deki canlanmalara omuz vermek, komiteleşmeyi pratikte öne çıkartmak tır ■

Türk-lş'te b irlik politikası iflasını bir kez daha kanıtladı eçtiğimiz günlerde işçi sınıfı içinde hareketli günler ya şandı. Çeşitli sendikalarla birlikte Türk-İş Konfederas yonu nda genel kurullar yapılarak yeni yönetimler belirlendi. Belirlenen dele geler kongreye gidip oylannı atmak, ağalar toplanıp iktidar kavgası yap makla meşgulken işçiler her şeyden uzakta işlerinin başında artıdeğer üre timine devam ediyorlardı. Tescilli sendika ağalanna diyecek sözümüz yok. Onlar görevlerini yapı yorlar. Bizim asıl sorunumuz kendile rine demokrat-sosyalist sıfatını yakıştı ranlarda. Bizim asıl sorunumuz bir ta rafta Türk-İş içinde birlik propaganda sı yapıp diğer tarafta, perde arkasında koltuk kavgası yapanlarla. Evet kasım ayının son günlerinde 2 8 sendikada örgütlü 1.5 milyon işçiyi temsilen 4 2 0 delegenin katıldığı Türkİş Kongresi yapıldı. Seçimlere iki liste katıldı. Kendisini sosyal demokrat ola rak lanse eden Orhan Balaban ve Bü

tün işçilerin yakından tanıdıklan sağ kanat adayı Şevket Yılmaz'ın listesi. Bu seçimlerden 1 5 gün kadar önce Türk-İş içerisindeki mücadelesiyle ör nek tavır gösteren Deri-İş'in kongresi yapıldı. Burada da ilginç olaylar, gö rüntüler yaşandı. Her iki kongrenin de fazla aynntısına girmeden genel bir değerlendirmesini almak için Deri-İş Sendikası Başkan Yardımcısı Munzur Pekgüleç'le konuştuk.

Ç.Y. Sayın Pekgüleç, geçtiğimiz günlerde sendikanızın ve bağlı olduğu nuz Türk-İş'in kongreleri yapıldı. S o nuçlan ve bu sonuçlara nasıl gelindiği noktasını değerlendirir misiniz? Sizce kongrelerle nasıl bir değişiklik gerçek leştirildi? M .Pekgüleç - Türk-İş politikasının 3 yılda bir yapılan genel kurullardaki kongre hesaplan ile değiştirilebileceği ni düşünmek mümkün değil. Türk-İş'in uzun yıllardan bu yana izlemiş olduğu politika genel anlamıyla devletçi bir

l ekgüleç: "Kendine sosyal demokratım diyen sendika yöneticilerinin Türk İş'in bugünkü anlayışından bir ölçüde uzaklaşmalarına neden olan temel gerçeklik ise 89 bahar eylemlerindeki işçilerin tepkilerini kontrol edebilme, düzen sınırları içerisinde tutabilme kaygılarıdır." 28

politika. Buna paralel olarak temel amaçlan uzlaşmacı, sınıflar arası çatış ma yerine, işveren ve işçi çıkarlannı aleni savunmakla beraber, işçiden ya na gözükmek biçiminde cereyan eder. Türk-İş politikasını ciddi anlamda değiştirmenin temeli, işyeri örgütlen mesi başlatılması amacı ile işyeri komi telerine yönelinmesidir. Temel olarak işyeri komiteleri ile başlatılan fabrika örgütlenmeleri. Sendika içi demokra si, tabanın söz ve karar sahibi olma il kelerinin eksiksiz uygulanabilme sonu cunda oluşacak sendikal yapılann oluşmasına yöneliktir. Tüm Türk-İş'e bağlı sendikalarda bu tür bir sendikal yapı oluşturulduğu takdirde, Türk-İş yapısının da buna paralel olarak deği şeceği, artık en kör gözün bile görebi leceği bir gerçektir. Ne yazık ki bugünkü sendikal yapılann tümünün, Türk-İş'i değiştirmekte denildiğinde sendikalann yönetimin de bulunan Ahmet'in yerine Mehmet'i seçme biçiminde algılandığı görülü yor. Buna karşın bazı sendikalann yö netiminin değişmesine rağmen temel sendikal anlayışlarında herhangi bir değişiklik olduğunu söylemek müm kün değildir. O nedenle son yapılan Türk-İş Ge nel Kurulu nda da genel olarak ilkeli döğüş adı altında verilen alternatif sen dikal anlayışın da Türk İş'in bu güne kadar izlemiş olduğu sendikal anlayı şından çok farklı olduğu söylenemez. Şu açıkça bilinmelidir ki, düne kadar Konfederasyon üst yönetiminde yer alan Orhan Baban'ın alternatif başkan olarak gösterildiği, alternatif sendika yönetiminin sendikal anlayışı bugünkü sendikal anlayıştan, temelde hiç bir

farklılığı içermiyor. Ancak hesaplar koltukların değişimi olduğundan dola yı temel sendikal ilke ve anlayışlann üzerinden atlanılmıştır. Kendine sosyal demokratım diyen sendika yöneticilerinin Türk Iş'in bu günkü anlayışından bir ölçüde uzaklaşmalanna neden olan temel gerçek lik ise 8 9 bahar eylemlerindeki işçile rin tepkilerini kontrol edebilme, dü zen sınırları içerisinde tutabilme kaygı larıdır. Ç. V- Kogrelerde sosyalist olduğu nu ifade eden sendikacılar tarafından sunulan Türk-İş'de birlik politikasını nasıl değerlendiriyorsunuz? M .Pekgüleç- Dediğiniz gibi kendi lerine sosyalistim diyen bir grup insan Türk-İş'te birlik ve Türk-İş'i demokra tikleştireceğiz tezi ile burjuvazinin, iş çileri, Türk-İş potasında eritme politi kasına denk düşen bir anlayış izlemek tedirler. Bunları o noktaya iten; sınıfı, mücadeleye sevk etmek yerine, işçi sı nıfı mücadelesini burjuvazi ile uzlaş maya zorlama düşüncesidir. Türkiye'deki sosyalizm mücadele sini, burjuva anlamda demokrasi mü cadelesine indirgeyen bu anlayışın, sendikalarda da farklı bir yol izlemesi ni beklemek mümkün değildir. Bu noktada asıl görev sınıf müca delesinin, gerçek anlamda sendikalar da verilecek mücadele ile organik-bü-

tünsellik içerisinde olmasını sağlamak tır. Bu da sınıf ve kitle sendikacılığı il kelerinin iş yeri birimleri, komiteleri, kanalı ile fabrikalardan başlayarak ör gütlenmesinden, geçer, işçiler sendi kal politikanın belirlenmesinde, toplu iş sözleşmeleri politikalannı belirleme de, sendikanın yönetimini belirleme de, sendika içi demokrasinin eksiksiz uygulanmasında denetleyici ve belirle yici güç olmak durumundadırlar. An cak bu temel anlayışlar çerçevesinde sendikal yapılar ve işçiler örgütlendi ğinde, 1 9 8 9 bahar eylemlerinde ki kendiliğinden gelme kendiliğindenci ve ekonomik taleplerin fazlaca ötesine geçmeyen mücadelenin aşılmasında da temel olacaktır. Bu temel işçi sınıfı ve sendikal mücadelenin birbirinden aynlmaz temel üç öğesi olan ekono mik demokratik ve siyasal mücadele nin birleştirilmesi, önüne hiç bir gerek çe konmadan döğüştürülmesine bağlı dır. Bizlerin temel anlayışı bunlan bir bütünsellik içerisinde, işçilerle birlikte kavrayıp döğüştürmek aynı zamanda bu düşüncelerimizin gerek Türk-Iş içe risinde, gerek bağımsız sendikalarda tüm zorlamalara rağmen uygulamak tan geçmektedir. Bu arada sendikamız genel kurulu ile ilgili yapacağımız kısa değerlendir me de de ilginç noktalar var. Geri ve kendine sosyalistim diyen

bazı siyasi eğilimlerin, tamamen bölgeci ve feodal zeminde hareket ederek anlayışlara karşı mücadele yerine, kişi sel karalamayı ön plana çıkarmaları, anti-demokratik yasalar arkasına sak lanarak propaganda yapılması, olum suzluğun temelini oluşturmuştur. Bu anlayışlar geri ve faşist güçlere karşı asgari ortaklık aramak yerine, onlara yardımcı olacak türden tavır ve davra nışlara girmişlerdir. Asıl hedef unutul muş, kişisel sürtüşmeler ön plana geç miştir. Teorik anlamda radikal ve dev rimci gözükmekle beraber, devrimci demokrat insanlar yerine sosyal de mokratlarla işbirliğinde yarar bulun muştur. Bu anlayışlann işçi sınıfı mücadele sinde uzun vadeli başanlı olma şanslan ise söz konusu değildir. Bu yanlış tak tikleri ve tutumlan sonucunda açıkça gericiliğini ve faşistliğini ilan eden kişi nin yönetime gelmesine neden olmuş lardır. T ek tek aynntılara inmemekle ba reber şunu belirtmeliyim ki; bu tür ta vırlar devrimci demokratlara her za man zarar vermiştir. Böyle ortamlarda asgari birlik içerisinde ilk hedef gerici leri sendikal örgütlenmelerden uzak laştırmak olmalıdır. Ç. Y- Sayın Pekgüleç röportaj için tüm okurlanmız adına teşekkür ede riz ■

Sosyalizmin Truva Atı: Yugoslavya Ayşe TANSEVER GİRİŞ Neden Yugoslavya? Sosyalizm devrim sonrası en canlı, en hareketli günlerini yaşıyor. Maca ristan'ı, Doğu Almanya izledi şimdi Çekoslavakya devrimini yapmaya ha zırlanıyor. Bulgaristan daha sessiz gi diyor. Romanya'da direnmeye çalışan Çavuşesku yönetimi sosyalist bloktaki en kanlı değişimle yerini UDC'ye bı raktı. Çavuşesku ve eşi direnmenin bedelini canları ile ödedi. Oysa Polon ya çoktan ata binip Üsküdarı geçti. Bütün bu toz duman içinde Yugoslav ya'nın alemi ne? Dünya kamuoyunu üstüne çekecek pek derin bir gelişme yaşamıyor. Sosyalizmdeki gelişmeleri Pravda'nın ABD muhabiri şöyle yorumlu yor: "Olaylar tep ed en Gorbaçov'un

yaptıklarının, aşağıdan h alk h are keti ile ortalarda buluşmasıdır. M oskova Stalin'li yıllardan beri D o ğu Avrupa ü lke KP'leri arkasında bir destektir. G orbaçov p erestroika ile bu desteği çekti. A rtık KP'ler tek başlarına ayakta du rabilirlerse du racaklar yoksa gidecekler. Oysa Moskova'nın desteğini ilk çektiği ül k e Yugoslavyadır. A rkasında Stalin d esteği olm ayan Tito in celem eye çalışacağım ız Yugoslavya'nın mi marı olmuştur. Stalin'siz sosyalizm n erelere gelebilm iştir? Gorbaçov'suz Doğu Avrupa ü lkeleri n ere y e gidebilirler sorularına ışık tutabi lir." Bir Yugoslav ekonomisti sorunlan irdelerken "Bahçe parm aklığında oturulmaz" diyor. Yani sınırda uzun süre durulmaz. Y a sosyalist ya kapita list üretim ilişkileri arasında doğru bir seçim yapılmalıdır. Ekonomide böyle

bir tercih belirlenememesinin çözüm süzlüğü 4 0 yıllık Yugoslavya deneyi ile kanıtlanmıştır. Özellikle Polonya ve Macaristan iktidarlannın bu ülkeden öğreneceği çok şeyler olduğu inancın dayız. Gorbaçov'un perestroikası, eko nomide merkezi planlamanın belirle yiciliğini azaltmayı öngörüyor. Merke ziyetçilik çözülürken işletmelere, fabri kalara daha çok yetki ve sorumluluk veriliyor. Aynı şekilde kırda küçük üre ticinin haklan artıyor. Bütün bunlar 1950'lerde Yugoslavya'nın yaptığı şeylerdir. Son günlerde Sovyet ekono mistlerinin ikide bir Yugoslavya dene yinden söz etmeleri rastlantı değildir. Yugoslavya merkeziyetçiliğin yok olu şunun en uç sinindir. Sosyalizmin ileri de karşılaşabileceği sorunlan kavra mak açısından da Yugoslav deneyi önemlidir. Teorik olarakta durum aynıdır. Yugoslavya teorisyenleri Trockizm'den özellikle ayn kalmaya özen gösteren ilk Anti-Stalinistlerdir. Aşağı da aynnülı değineceğimiz Stalin'in devlet eleştirileri tam da Gorbaçov reformlannın bel kemiğidir. Daha 1950'lerde Yugoslavya pragmatik te orisyenleri Stalin'i bazı açılardan günü müzdeki vgibi doğru eleştirmişlerdir. Anti-Stalin’izmin teorik ve pratikte va rabileceği noktalar açısından Yugos lavya deneyler dolu bir ülkedir. Stalin heykeli bugün birtek Arnavutluk'ta dimdik duruyor. Doğu Avrupa sosya list ülkeleri bir anti-Stalinist hummaya kapıldılar. Üçüncü dünya ülke devrim cileri de bu modaya uymaya çalışıyor lar. Bunun teori ve pratikteki tehlikele ri hemen Yugoslavya'yı akla getirir. Sosyalizm ve kapitalizm günümüz

de hümanist ilkelerde birliktelikler anyor. En temel özelliği silahsızlanmada kendini gösteriyor. Komünist partiler, sosyal demokrat partilerin ötesinde en sağ liberal partilerle ilişkiler geliştirme yanşında. Bunun bizim gibi geri ülke ler üzerinde etkisi kaçınılmaz. Burjuva sosyalistimiz TB K P gidip Özal iktidanna teslim oluyor. Küçük burjuva sosya listlerimiz proleterya partileri ile ortak zeminler anyor. Direniş cepheleri örü lüyor, bozuluyor, ortak çalışma zemin leri aranıyor. Saflaşma ekonomik kriz derinleştikçe artıyor. Birlikteliklerde belk kemiksizlik, sınıf körlüğü, temel sorun haline geliyor. Yugoslavya Ko münist Partisi nin iktidara gelmeden önce sınıf temeli kanşık bir cephe içine girişi bugünkü sosyalizmi, kapitalizmi belirsiz, yoz bir üretim ilişkisi kurması nın nedenidir. O anlamda "birlikler" kurarken Yugoslavya deneyinden dersler çıkarmak gerekir. Yugoslavya'da yirmiye yakın ulus, etnik grup vardır. Çeşitli dinler, kültür ler içiçedir. Ulusal soruna da zengin deneyler kazandmrl. Günümüz Sovyetler Birliği'nde çeşitli uluslar, cumhu riyetler aynlmaya kadar varan talep lerle seslerini duyuyorlar. Biz de böyle bir sorunla yüzyüzeyiz. Yugoslavya'da bu tür talepler daha 1 9 6 5 ’lerde ortaya çıkar. Kosova olayları hala Yugoslav ya'yı bir Lübnan olma tehlikesi ile yüzyüze bırakacak kadar tehlikelerle dolu dur. Merkeziyetçiliğin çözülmesinin ilk konağı ulusal sorundur. Yugoslav ya'nın bu soruna da ışık tutacağı inan cındayız. BÖLÜM 1 STALİNİST YUGOSLAVYA Hitler ülkeden atılır ve 1945'd e günümüz Yugoslavya'sı kurulur. "Ikti-

dar Kom ünist Partiye" Partizanların sloganıdır ve Tito başkanlığında ilk ko münist hükümet oluştumlur. Parti ve hükümet arasında fark yoktur. YKP yöneticileri aynı zamanda hükümetin bakanlık görevlerini üstlenirler. Sanayinin millileştirilmesine girişi lir, bir yıl sonra yüzde 8 2 , üç yıl sonra da yüzde 100,'ü millileştirilir. Aynı oranda millileştirme Sovyetler Birli ğinde 8 ve 12 yıl almıştır. İki yıl sonra ticaretin yüzde 80'i kamu kontroluna alınır. (1) Bakkal, manav ve küçük za naatkar dışında her dükkan millileştirilmiştir. Millileştirmenin bu kadar yüksek, hızlı ve kolay oluşu Yugoslavya'nın İki dünya savaşı arasındaki gelişiminde yatar. I. Dünya Savaşı sonunda Sırp Prensliği bizzat kapitalist merkezler desteği ile kurulur ve kapitalist ilişkiler bu merkezden geliştirilir. İlk dünya buhranını atlatan emperyalizm burnu nun dibindeki Yugoslavya’nın yer altı zenginliklerini sömürmek istemekte dir. 1945'ler Yugoslavya'sının yansı yabancı sermayenindi (2) Hitler yeni lince bunlann hepsi millileştirilir. Yugoslavya’da kapitalizmin, feo dal bey, Sırp Prensi eliyle gelişimi Ni karagua'nın Somoza eliyle gelişimin den farklı değildir. Yabancı sermaye den geriye kalanlar ya Prensin kendi sinin ya da yakmlannın malı mülkü dür. Kara ve demir yollan, ormanlann büyük bir kısmı, iki şeker fabrikası, sa vunma sanayi (Hitler Prenslik ile silah andlaşması yapmış ve çoğu silahını burada üretmiştir. Yugoslav general leri bu nedenle Hitler'in sadık uşaklan olmuşlar ve "önce silah sonra silah" parolası ile halkalanna kan kusturmuşlardır. Bu nedenle monarşi Hit ler'in Yugoslavya'yı işgal edebileceğini bir gün bile düşünmemiş, arkasında sandığı güçle halkı sömürmüştür.) Onbir kömür madeni prens ailesinin mül küdür. Tuz, tütün, kibrit ve'gaz gibi o günün en önemli tüketim mallan hep Prensliğin tekelindedir. Toptan ve pe rakende ticaret yine prens tarafından yapılır. Hitler le birlikte Prenslik yeni lince sanayinin millileştirilmesi hiçte zor olmaz. Sosyalizmin temel taşlanndan biri kırdaki mülkiyet ilişkileridir. İKtidara geldiklerinde komünist partilerin önünde duran temel sorun toprağın millileştirilmesidir. Gerek Prensliğin toprağı, gerekse Hitler'in Alman ya’dan getirip yerleştirdiği Alman köy lüsünün, kiliselerin, yabancı bankala rın toplam 1 .5 milyon hektara varan

Tablo 1

Kırda mülkiyet biçimi (yüzde)

devlet kooperatif özel

1947 1.2

1951 5.0

1955 5.7

0.9

15.0 80.0

11.3 91.2

98.0

’kooperatif içinde özel mülkiyet vardır. (Kaynak 4)

Tablo 2

İlk 5 Yıllık Planın hedefleri ve gerçekleşen Plan yıllık 1947-51 ortalama (%) Sosyal üretim 80 12.5 Endüstri Tarım

gerçekleşen

3.94

37.5

74.8 168.7

yıllık 0 rtalama (%) 11.8 21.8

8.7

-12.0

-2.5

Kaynak: İlk beş yıllık plan yasası s. 36 (hedefler) godınjak istatistikleri (8)

(15 milyon dönüm) toprağına el konu lur. (3) Sonra bunun yüzdesi yoksul köylüye dağıtılır. Tabloda görelim. (Tablo 1) " Görüldüğü gibi devrimin hemen arkasından toprağın yüzde 98'i özel çiftçilerin elindedir. 1 9 5 1 yılında pay yüzde 8 0 'e düşse bile 1 9 5 5 yılında tek rar yükselecek ve yüzde 9 1 .2 e vara caktır. Devrim Hükümeti toprak mül kiyetinin büyüklüğünü sınırlar. İlk yasa sının '2 5 0 dönüm olarak belirler ama 1953'd e daha daralır ve 1 0 0 dönüme indirilir. Bu yasa günümüzde de geçerlidir. Toprak mülkiyeti ancak işleye nindir ve 1 0 0 dönümden büyük ola maz. Sosyalizm kırlara yenilik olarak kooperatifleşmeyi getirir. Doğu Avru pa ülkelerinde görülen türden bir hız yoktur. Devrimden iki yıl sonra top lam toprak içindeki payı yüzde l'i bile bulmaz, stalin Tito'yı kırda kulak besle mekle suçlayınca kooperatifleşmeye hız verilir. 1 9 5 1 yılında kooperatifleşen alan artar ve yüzde 15'e ulaşır. Sonra serbest bırakılınca da yine dü şer. Ancak bu kooperatiflerin Sovyetlerdeki kolhozlarla ilgisi yoktur. Kapi talizmde gördüğümüz türden araç ge reç kullanımı, ürün satım vs, koopera tiflerdir. Kolhoz tipi olanlar Yugoslav ya'da "İşKollektifleri" adını alır ve tab loda devlet mülkü içinde görülmekte dir. Kooperatifleşmeye hız verilen 1 9 4 9 yılında onun da toprak alanı art mıştır. Bugün bu tip kolhozlann top

lam alanı yüzde 15'dir. (5) Özetlersek kırlann millileştirilmesi çok sınırlıdır. Kooperatifleşme diğer Doğu Avrupa ülkeleri ile karşılaştırdı ğında çok daha yavaştır. 1 9 5 0 yıllannda Stalin'in eleştirisi ile biraz hızlansa bile sonra durmuş hatta gerilemiştir. Bu politikanın kırdaki sonuçlanna geç meden sanayideki 5 yıllık uygulama sonuçlannı inceleyelim.

İlk 5 Yıllık Planın Sonucu İlk 5 Yıllık plan 1 9 4 7 -5 1 yıllannı kapsar, sonra yetişmediği için bir yıl daha uzatılır. 5 Yıllık planın ilk döne mi, 1 9 4 7 Ocak ve 1 9 4 9 Haziran ara sı, seyir normaldir. (6) Aynı tarihlerde Sovyetlerle ara açılır. Sovyet ambar gosu yaşanır. Tito'nun açıklamalanna göre bunun toplam zaran yüzde 1 5 .8 dir. (7) Yani çok değildir. Sonra resmi hiç bir açıklama yapılmaz. Ama plan fiyasko olarak ilan edilir. Sonuçta, Yu goslavya tarihinde bu plan lanetlenen, Komünist Partinin yüz karası bir plan bellenecektir. Planda aşınlıklar vardır. Her ko münist parti iktidara geldiğinde uçunluklar yapabilir kendini dünyayı devi recek kadar güçlü, olduğundan abart malı görebiV Planda bu tür aşınlıklar vardır. Örneğin zamanın Endüstri Ba kanı planda Yugoslavya'nın kendine yetecek kadar kömürü, petrolü olduğu ilkesinden hareket etmesine karşın da ha ilk iktidar günlerinden başlayarak gerçekliğin hiçte böyle olmadığı anla şılacak ve kömür, yakıt ithal edilecek-

tir. Tarım Bakanı bugün bile gerçek leştirilemeyen miktarda bataklık alanı kurutmayı ilk bir kaç yıl içinde becere bileceğini planlamıştır. Bunlar affedi lecek şeyler değildir. Ama biz yine ra kamlara bakalım. Görüldüğü gibi, 5 yıl içinde yozde 12.5'lik yıllık üretim artışı öngörül müştür ve yüzde 1 1 .8 olarak gerçek leşmiştir. Endüstride yıllık yüzde 3 7 .5 beklenirken ancak yüzde 21.8'lik bir hız tutturulabilmiştir. Evet tarımda du rum kötüdür. Planın çok gerisinde ka lınmış, hatta savaş yıllannı bile aratır duruma gelinmiştir. Nedeni, yürütü len yanlış politikadır. Göreceğiz. Lanetlenecek kadar başarısız bir plan mıdır? Başka türlü soralım, bir daha merkezi plan yapmamaya ge rekçe gösterilecek kadar başarısız bir planmıdır? Değil. Ama Yugoslav yö neticiler açısından öyle olacaktır. Mer kezi plandan bucak bucak kaçacaklar dır.

Bağların kopm ası: Anayasa, 1 9 3 6 Sovyet Anayasa sı nın benzeridir. Komünist Partinin başkanı Stalin'in adamı Tito'dur. S a nayi Sovyetler'den bile hızlı millileştirilmiştir, merkezi plan altına alınmış tır. Merkezi, tepeden bir yönetim var dır. Sosyalizm yolunda hızla ilerlenmektedir. Kırlarda özel mülkiyet var dır ama kısa zamanda kooperatifleştirilme planları yapılmaktadır. Yugos lavya yöneticileri bütün bunları ger

çekleştirmiş olmanın çoşkusu içinde iken, Komünist Birliği Kominform Yu goslavya’yı üyelikten atar. Yugoslav yöneticiler şok olurlar. Evet, Stalin arada sırada belki kendilerini eleştir miştir ama böylesi bir karan bekmedikleri ortadadır. Uzun süre yanlışlık yapıldığını sanırlar. Nasıl suçlanmaktadırlar? Sol uçunlukla. "Birkaç yüz manau, fırın, anti

kacı d öşem eci us. dışında herşeyin hızla m illileştirilm esi karışıklık ya rattı." denmektedir. (9) Kominform sol uçkunluğu halkın huzurunu kaçıra cağını, sonuçta bugün bulunabilen tü ketim maddelerinin yann bulunamaz olacağını iddia eder. Kırda ise kulak beslemekle suçlar.

"Ülkede, kapitalizm i kaçınılm az olarak yeniden üreten öz el köylü ek on om isi hakim olduğu, tarımın büyük çaplı k o llek tifleşm e koşulları yaratılm adığı sü rece; ve çalışan köy lülüğün çoğunluğu k o lle k tif üreti min avantajına inanm adığı sü rece söm ürünün ortadan kaldırılm ası doğrultusunda ilerlem e kaydedilm i yor" demektir (10) Bu nedenlerle Ko minform Yugoslavya'nın komünistli ğinden, sosyalist yolda olduğundan şüphe duymaktadır. Onu bu kurum dan atmayı uygun görür. YKP gerçek ten ne olduğunu şaşınr. Böyle bir karar çıkmasında Stalinin etkisi elbette var dır. Stalin çok kereler Tito'yu uyarmış ama bir sonuç alamamıştır. Buna rağ

men YKP'liler böyle bir karar çıkacağı na hiç ihtimal vermemişlerdir. Kominformdan aülmak demek sosyalist bloktan atılmak demektir. O güne kadar YKP yaptığı tespitlerde dünyanın sosyalizme aktığını dile ge tirmektedir. henüz iki sistem arasında sıcak günler yaşanmaktadır. Tarafızlık yoktur. İki taraftan bir tanesi vardır. Ve komünist olduğunu iddia eden Yugos lavya bu bloktan atılmaktadır. Uzun süre Tito karara inanmak istemez, ge ri alınmasını bekler. Bir yıl boyunca YKP susar. Hiç bir açıklama yapmaz. O sırada Çin Devrimi patlak verir. Köylülüğün devrim sırasındaki rolü Ekim Devriminden çok, Yugoslav Devrimi'ni akla getirmektedir. Bu ne denle Çin'in Kominform karannı onaylamayacağı beklenir. Ama aksine Çin’de imzalar. Öte yandan ABD Yugoslavya'yı bağımsız komünist bir ülke olarak tanı maya hazır olduğunu açıklar. Sovyetler amborgo koyduğu gün kendisininkini yumuşatır. Tam o sıralarda Yunan partizanları yenilir, Yugoslavya'ya sı ğınmak isterler. ABD ile pazarlık yapı lır ve Tito Partizanları kabul etmez. Ar kasından ABD'nin ilk yardımı gelir. Yi ne aynı yıllar, Kore savaşı çıkar. Yu goslavya •Sovyetlerin, Kuzey Kore'yi işgalini kınayarak sosyal demokrasi ile aynı safta yerini alır. Sıcak günlerin yalnızlığı sona erer, ABD önerisiyle Birleşmiş Milletlere üye olunur. Elbet te böylesi 1 8 0 derecelik bir dönüş be raberinde uygun teorileri de getirecek tir. Ancak biz ilk önce böylesi bir blok değişikliğine Yugoslavya'yı zorlayan iç nedenleri araştırmaya çalışalım. Bu gerçeklik üretilen .teorinin mantığını kavramada yol gösterici olacaktır.

BÖLÜM II YUGOSLAVYA'NIN SORGULANMASI Yugoslavya yöneticilerinin iktadar yoluna çıktıklannda böyle bir olayla karşılaşacaklannı rüyalannda görseler inanmayacaklanna şüphe yoktur. On lar kendi sosyalist yollarına çıkmışlar dır. Hangi denge içinde olursa olsun böyle bir yoldur özlemleri. Günümü zün Gorbaçov’lu sosyalizmine baktığı mızda Stalin'in karan çok katı gelebi lir. Bugün bir Polonya bir Macaristan sosyalist sistem içinde kalabiliyor. Gorbaçov tarihin zorlanmaması ge rektiğine inanıyor. O günler de Stalin biraz daha esnek olamazmıydı? Yu goslavya sistem içinde kalamaz mıydı? Bu durum Doğu Avrupa'daki diğer

burjuvaları ve partilerini nasıl etkiler di? KP'ler ne tür taleplerle baş etmek zorunda kalırlardı? Bugün Doğu Avru pa halklannın hoşnutsuzluklannın te melinin o günlerdeki yanlışlıklara da yandığını görüyoruz. Stalin uygulama ları daha o günlerden farklılıkları azalt mak yerine arkasında bıraktırdığını görüyoruz. Yugoslavya güçler dengesi daha o günlerden bu katılığı kaldıra mamıştır. Stalin tipi sosyalizme karşı çıkmıştır. Stalin'in deformasyonunu eleştirmiştir. Yugoslavya pratiği ve teorisinde aynntılı olarak göreceğimiz gibi Yu goslavya'nın o günkü Stalin eleştrilerinde bugünkiler ile paralellikler hatta aynilikler vardır. Yugoslav teorisyenleri bu yanlışlıkları kendi küçük burju va pragmatizmleri ile çabuk görmüş lerdir. Bu nedenle de sağlam bir tem e le oturmaz. Yugoslavyanın ekonomi politikası böyle bir temelsizlik sancılan çeker. Stalin ve zamanın Dışişleri Bakanı Molotov Tito ile uzun süre mektuplaşmıştır, ama bu Yugoslavya'yı sistem içine çekememiştir. Bunun asıl nedeni Yugoslav yöneticilerin Stalinist siste mi beğenmemelerinden çok, üstünde oturdukları güçler dengesinden gelir. Şimdi savaş yıllanna ve ittifakların oluşmasına bakalım.

İttifaklar Sorunu 1919'd a kurulan YKP işçiler için de örgütlenmeye çalışır. 1920'lerde Prensin katı polis kontrolü ile ilgegal çalışmaya zorlanır. Sık sık tutuklan malar yaşar ve genelde büyük bir yay gınlık kazanamaz. Yugoslavyayı ku zeyden bölen Tuna Nehri özelde geliş kin ve az gelişkin Yugoslavyanın da sı nırını çizer. T una'nın kuzeyi Avustur ya gelişkinliğindedir. Gelişkin bir Av rupa ülkesi ekonomisine benzer. Do ğal sonucu olarak da Komünist Parti örgütlülüğü yüksektir. Tuna nehrinin güneyi ise Osmanlı İmparatorluğu bo yunduruğundan yeni kurtulmuş, en düstrileşme düzeyi çok düşüktür. Bu nedenle de işçi sınıfı az ve örgütlenme si düşük, hatta yok denecek kadar az dır. 1 9 3 0 kapitalist ekonomik buhranı tüm Avrupa'yı sarstığı gibi kendisini Yugoslavya sınıflar savaşında da his settirir. Sınıf zıtlığı artar. Prens ile orta ve küçük burjuva partilerin arası, uz laşmaz şekilde açılır. Zengin kuzeyin Köylü Partisi başta olmak üzere Halk Cephesi ve KP'nin ittifakı gündeme gelir. Stalin Y K P’nın ittifaka girmesi ne karşıdır, benliğini kaybedeceğini

düşünmektedir. O günler YKP'si kendi içinde çok kanşıktır. Hizipleşme çok yüksektir. Bölünmenin eşiğindedir. Stalin partinin düzenlenmesi için Tito'yu görevlendirir. Ama Tito ve arkadaşlan 1 9 3 5 de gizlice Halk Cephesi ile ittifak yaparlar. "Ulusal C ep h e ne diğer 3. Dünya

ü lkelerin deki gibi bir cep h e 'gani burjuva d em o kra tik devrim i yap mak isteyen bn) ne d e Doğu Alman SED'si, ne d e P olonya B irleşik işçi Partisi gibi bir cephedir. Bağımsız, bir politika p latform u aram ayan, p olitik bir ön d erlik istem eyen g en el sosyal ve politik bir örgüttür." (11) Çünkü içinde farklı sınıf ve tabakalar dan insanlar vardır. Köylüsü, esnafı, kent küçük burjuvazisi hepsi Hitler'de bütünleşmeye çalışan, Prenslik mo narşisine karşıdırlar. Özünde ortak düşmana, karşı bir cephedir. "Bağım

sız, bir politika platform u aranm ı yorsa, "politik bir ön d erlik istem i yorsa ön ü ne koyduğu tek sorun or tak düşm anı atm aktır." Ama ileride, düşman atıldıktan sonra ne yapılacağı, kalkınma hedeflerinin neler olacağı o gün gündemde değildir. İttifakın böyle bir ufku yoktur. Savaş sırasında ittifak ne olur? "Sa

vaş p a tla k verince H alk C ephesi y e ni bir boyut kazandı. E ski sosyal-dem okrat, M arksist-Leninist ve diğer parti bağları azaldı ve g en el çıkarlar la olan ilişki a r tt ı;.... birleşik ulusal vatansever bir örgüt oldu. (12) Silahlı bir muhalefete çıktı. Savaş yıllan YKP'sini güçlendirir. En başta 1930'lardan beri illegal döğüşü öğrenmiştir ve örgütlü muhalefe ti diğer parti ve gruplara göre yüksek tir. İspanya iç savaşında döğüşmüş gerillalan vardır. Geri dönüşlerinde bu gerillalar, Prensliğin Çetnik adlı ordulanna karşı silahlı döğüşü sürdüren gruplann çekirdeği olmuştur. Savaş çı kınca bu çekirdek ittifak ile birleşip Partizanlan örgütler. Sonuçta parti zanlar KP önderliğinde Prenslik ve Hitler ortak düşmanına karşı döğüşür ve savaşı kazanır. Savaş sonrası halkın "İktidar KP'ye" isteğinin temeli budur. İlk iktidar yıllannda KP'nin kendi gücü nedir? "Savaşın başında YKP,

1 2 0 0 0 üyeye, g en çlik örgütünde d e 3 0 ,0 0 0 sem patizana sahipti." (13) Savaş sırasında eski üyelerinin 2/3 ü ölür ama savaş bitiminde 6 0 .0 0 0 üye si vardır. Kabaca bir hesap yaparsak bunlann ancak 4 0 0 0 'i eski, proleter tabanlı üyelerdir. Gerisi köylülüktür.

YKP iktidara geldiğinde böylesi az bir proleter tabana sahiptir. Öte yandan ilk devrim yıllannda üye sayısı pek bir komünist partiye nasip olmayacak ka dar artar. 1 9 5 0 yılında 1 milyonu bu lur. Üye olma koşullan çok basitleşir. Kuru bir örgütlenmeyle işin çözülebile ceği sanılır. Şimdi Yugoslavya Devrimi nasıl bir devrimdir? Burjuva demokratik mi dir? Sosyalist bir devrim midir? Köylü lüğün ufkunun küçük mülkiyetçi oluşu ve Ulusal Cephe içinde ağırlıklı konu mu devrimi burjuva demokratik yapar, ama Ulusal Cephe’nin KP öncülüğün de örgütlenişi de sosyalizme doğru ge çişi olanaklı kılar. YKP teorisyenlerine göre "Eski

Yugoslavya'da kurtuluş savaşı öyle gelişm iştir ki burjuvazinin ileri k e sim leri bile işgalcilerle birleşm işler dir. S ın ıf savaşı burjuvazi ve çalışan kesim leri birbirinden tam am en ayır mıştır." Tito'ya göre bu sıradan Sta lin'in dediği gibi) bir koolisyon değildir.

(14) Köylülük, kır nüfusunun geniş ça lışan kitleleri 1 9 4 1 -4 5 arasında halkın kurtuluş hareketinin gerçek temel or dusu olduklannı ispat ettiler. Zaten onlarsız hareketin kendisini olamazdı. (15) Sovyet Devrimi kentlerden, pro letarya tarafından başlatıldı sonra kır lara yayıldı. Ama Yugoslavya başka bir deney yaşadı. Burada devrim kırlar dan gelmiştir. Yani köylü ağırlıklı bir devrimdir. YKP yöneticilerine göre bu yeni tip bir devrimdir. Gerçekte de Çin'den önce yaşanan köylü ağırlıklı bir devrimdir. YKP teorisyenleri köylülüğü nasıl görürler? Onun devrimci ufkunu nasıl tesbit ederler? Bizde Yeni Sınıf kitabı ile ismini duyurmuş Djılas (1 9 5 3 de YKP'sinden atılır, şimdi Avrupada sür gündedir.) Stalin ile görüşmesini şöyle aktanr: "Köylülüğün yeni devrim ci

rolünü öz ellikle vurgulam adım ; ve p ratikte Yugoslavya devrim ini köy lü ayaklan m ası ve Leninist öncü arasın daki bir bağa indirgedim." (16) Öncü komünistimiz devrimin köylü devrimi olduğunu kabul ediyor ama bu köylü devrimini sosyalist yapı yor. Çok güzel sosyalist köylü devrimi demek Yugoslav köylüsü kapitalist özel mülkiyetinin dar ufkundan kendi sini kurtarmış demektir. Öyleyse ne den Yugoslav teorisyenleri toprağı millileştirmeyip Kominform'dan atıl maya varmışlardır? Neden köylülüğü hızla kooperatifleştirememektedirler? Yugoslav yöneticileri net planı ol mayan, kafası kanşık küçük burjuva-

lardır. Marksizm-Leninizm'den üstün körü okunmuş yazılar onlan sosyalist yapmıştır. II. Dünya Savaşı sonu sö mürgeler patır patır yıkılmaktadır. Dünya halklan sosyalizme akmakta dır. Orta ve küçük burjuvazi dünya sı nıflar savaşında sosyalizmden yana dır. YKP'si de kendi köylülüğünü ileri görerek gericilik yapmaktadır. Prole ter tabanları çoz zayıftır. Öte yandan

"sosyal ve p olitik olarak a k tif köylü lük, kollektifleşm en in tep ed en yö netilm esini kendiliğinden kabul et m edi." (1 7) "yeni rejim de p olitik o la rak ken d in e gü ven em ed i." (18) YUGOSLAVYA KÖYLÜ GERÇEKLİĞİ Yugoslav yöneticileri Stalin'le ara lan açıldıktan sonra Marksizm'in kla siklerini yeniden okuyup kendilerini savunmanın teorilerini yapmaya çalı şırlar. Ama kır politikalarını savuna cak Marksizm'den bir satır bile bula mazlar. Kır politikalan teorik bir boş lukta kalmıştır. Komünist Partinin kitle içindeki örgütlenmesi zayıftır. Ülke sorunları iyi bilinmemektedir. Savaş sonrası hayallerenin kınlışını ünlü tanm teorisyeni Rudolf Bicanic şöyle anlatıyor:

"ilk olara k ülkenin ulusal sınırla rı konusunda uyandık. Sosyalist ül k eler arasın daki ilişkinin sosyalist ilkelere değil Yugoslavya'nın dediği gibi bir sosyalist ülkenin diğeri tara fın dan söm ürülm esin e dayandığını keşfettik. 1948'de S ovyetler Birliği ve diğer sosyalist ü lkeler arasındaki sürtüşm enin tem eli buydu. B öy lece ulusal sınırlar, m illileştirm enin d e sınırı oldu. Bütün ülkeleri saracak tek bir sosyalist sistem kurup, ulu sal sınırları aşm a düşleri hem en söndü." (19) 1945'te sosyalist sistemin kendisi de kanşıktır. Sosyalizm bir sistem olcaktır ama bunun pratik işleyişi nasıl gerçekleşecektir? Herkes o günlerde bunu tartışmaktadır. İki tane öneri şe killenmiştir. İlki Yugoslavya'nın bir Sovyet Cumhuriyeti olmasıdır. Yani nasıl Sovyet Sosyalist Ukrayna, Gür cistan Cumhuriyetleri varsa aynı şekil de bir de Sovyet Sosyalist Yugoslavya Cumhuriyeti kurulup Moskova'ya bağlanabilir. Yugoslavya da Slav ırkındandır. (Yugoslavya kelimesi Yugogüney, Slav kelimelerinden oluşur) Onlar güney islavlandır. Stalin'in düşündüğü ikinci formül ise Bulgaristan, Yunanistan ve Yugos lavya'nın, Sosyalist Balkan Cumhuri

yetlerini kurmasıdır. YKP'si devrimini tamamlayan ilk ülkedir. Beklemekte dir. Güzel. Ama nasıl bir sistem kuru lursa kurulsun temeli Yugoslav gerçekliliğine dayanacaktır. YKP'nin bu ger çekliği iyi'bilmesi gerekmez mi? Olay lara şimdi yıllar sonra bakınca daha objektif olarak görmek kolay elbette. Ama Stalin'i o günlerin Stalini yapan gerçeklik biraz da o günkü KP'lerin böyle beklentileri acemilikleri ve ka rarsızlıktandır. Hiç bir deneyi olmayan Doğu Avrupa KP'leri Stalin'in emirleri ni beklemektedirler. Kendileri karar verme yeteneğinden yoksundur. Ayakta duramamaktadırlar. Yukandan emir gelsin istenmektedir. Yugos lav yöneticileri de toz dumanın dağıl masını beklemektedirler. Yugoslav yöneticiler, ilk önce ulu sal sınırlann, millileştirmenin de sınır lan olduğunu fark ederler. Yani yukanda anlatılan önerilerden biri pratiğe geçebilseydi Yugoslav sınırlan daha büyüyecekti. Sorunlar daha ortak, da'h a Stalin tarafından çözülebilecekti. Aynca kendi ayağı üstünde durmayan YKP'si arkasına büyük bir destek ala caktı. Özünde o günlerden Stalin'den, KP'lerin istediği, Stalin’in yaptığından daha büyük bir bağdır. Gelsin Stalin herşeyi çözsün, yönetsin mantığı ha kimdir. YKP çıkardığı jlk yasa ile toprak mülkiyetini 2 5 0 dönümle sınırlar. 5 yıl sonra 1 0 0 dönüme düşürürler. Arada ki fark çok büyüktür. Yaşananlar ışı ğında bu noktaya gelinişi ve gerçekliği ortaya koymaya çalışalım. YKP’nin köylülüğü devrimci görmedeki haklılı ğı veya haksızlığını irdeleyelim.

"1921'de 9.6 a k r (3.9 h ek ta r yn) (bizde 3 9 dönüm karşılığı bn) olan ortalam a çiftlik alanı yirmi yılda d a ha da düştü v e 5 a k r (2 hektar) (20 dönüm bn)'m altına düşen toprak m ülkiyetinin yüzdesi 1921 'de yüzde 33'den 1941 yüzde 47'e yükseldi." (20) Yazann tesbitine göre Hitler işgali sırasında köylülüğün yüzde 47'si 2 0 dönüm alünda toprağa sahiptir. YKP'sinin karan 2 5 0 dönümün, Yu goslavya gerçeği 2 0 dönüm ile yakın dan uzaktan bir alakası yoktur. Yazar 2 0 yıldaki yoksullaşmayı şöyle açıklıyor: "Kır nüfus artışı yük

sek doğum oranına karşı, ken tleşm e ve en dü strileşm ed eki yavaşlıkla açıklanabilir. II. Dünya Savaşı son rası durumun aksin e eskid en gen ç köylü ler sanayide çalışm ak için k en te g öç edebiliyorlardı. B öy lece tarı ma bağlı nüfus 1921'de 9 .2 m ilyon

dan 1938'de 1 1 .8 m ilyona çıktı, yüzde 28'lik bir artış gösterdi." (21) Yani eskiden Avrupa içlerine göç ede- . bilen yoksul Yugoslav köylüsü 1 9 3 0 buhranı ile bu olanağını yitirdi. Yugos lav kırlannda kır projeleri sayısı arttı. 1940'larda kır nüfusunun kabaca 12 milyon olduğunu düşünürsek bunun yüzde 47'si, yani 5 .6 4 0 .0 0 0 kişi kır yoksulu, proleteridir. İşte partizanlar bunlardır. Gerçekten bu yoksul köylü ler YKP'nin iddia ettiği devrimci köylü olabilir.

"Tom asevich 1938'de Yugoslav ya'nın bütününde yüzde 44.4'lük fazla kır nüfusu olduğunu hesap lar am a Yugoslavya'nın her konusunda olduğu gibi büyük b ölg esel fa rklılık lar gözlenir. Kır nüfusunda Primorye d e ki fazlalık- yüzde 68.1 iken Voyvodinq'nin bir bölgesi B udov Banavina'da yüzde 2 .4 dür. (22). Tuna nehrinin kuzeyinde sanayi nin gelişkin olduğunu söyledik. Slovenya, Hırvatistan ve Voyvodına böl gelerinde yaşayan yoksul köylü Avru pa ülkelerine proleterleşmeye gitme olanağına sahiptir. Geriye katan köy lüde burjuvalaşibilir, bir Avrupa kır burjuvası gibi az çok modernleşebilir.

"Bazı köylü ler k o o p era tifleşm e yi arttırıp, eğitim sel faaliy et veren ken d in e yardım örgütlen m eleri kur muşlardı ve köylü p olitik taleplerini b elirlem ey e çalışıyorlardı. İki savaş arasında Sırp ağırlıklı B elgrad Hüküm eti'ne karşı m u h alefet yürüten Hırvat Köylü Partisi bu tür fa aliy et leri örgütlüyordu. Parti köy lü lere su kaynakları açılm ası, sulam a kan al ları geliştirilm esi enerji istasyonları kurulm ası için baskı yapıyordu. Ay rıca tarım fuarları ve pazarları a ç mayı düşünüyor, köylülerin p olitik ve e k o n o m ik grup o la ra k çıkarlarını tem sil etm ey e planlıyordu. (23) Kapitalizmde gördüğümüz bu tür kooperatifleşme tüm kuzeyde yaygın dır. Bir Yugoslav yetkilisinin belirttiği ne göre "1940'lar Yugoslavya tahıl

üretiminin d örtte biri, hayvan ihra catının yüzde 4 0 ‘ı bu tür k o o p e ra tif lerden yapılırdı ve Sırbistan'da satı lan tarım sal üretimin yüzde 60'ı k o op eratiflerd en gelirdi." (24) O dö nemde monarşi olduğunu hatırlarsak, iç ve dış ticaretin Prensliğin elinde ol duğunu düşünürsek, ne demek gere kir. YKP’sinin iddia ettiği gibi savaş gerçekten yoksul halk ve burjuva ara sında mıdır? Kendi saflannda burjuva unsurlar yok mudur? Hayır kuzeyin or ta ve yoksul burjuvazisi Ulusal Cephe

içindedir ve Prensliğe karşı dövüşmüştür. Onlar artık omuzlarındaki çürü müş feodal artık prensliğin yükünü at mak burjuva bir düzen kurmak özle miyle Ulusal Cephe içine girmişlerdir. Prenslik Tuna'nın kuzeyinde burjuva gelişiminin önünde durmaktadır. Atıl mak, yıkılmak zorundadır. Yugoslav ya kırlarının kuzeyindeki gerçekliği budur. Güney ve güneydoğuda gerçeklik bambaşkadır. Dağlık Dalmaçya ¿yıla rı, Bosna-Hersek ve Sırbistan'ın güne yi, Montenegro, Kosova ve Makedon ya bölgeleri, eski Osmanlı İmparator luğu topraklanna yaklaştıkça dalga dalga yoksullaşır. Toprak yukandaki verimliliğini kaybeder, ünlü Makedon ya dağları başlar. Bizim dedelerimiz Yugoslavlara domuz çobanı derler. Yersiz de değildir. Osmanlı impara torluğu nun domuz çobanlan yaşar bu dağlık arazide. Yoksul köylü yığınlan bannır. Kır nüfusunun yukanda belir tilen yüzde 6 8 .1 lik fazlalığı buranın gerçekliğidir. 1500'lü yıllardan beri burda köylü isyanlan ile ünlüdür. Son olarak 1918'd e Prensliği toprak refor mu yapmaya zorlayan da bu gerçek liktir. Doğa koşullan, yoksulluk köylü yü devrimci yapmış, "toprak işleye ne" sloganının bilinçlerine yerleştir miştir. Toprak reformu politik ve ekono mik olarak gereklidir ama "1933'lere

hatta yer yer 1 9 4 0 ’lara kad ar ta m am lanm az. E ski Türk top rakla rında reform ku zeydeki oualardan d aha çabu k g erçekleşir. (25) Nedeni Osmanlı topraklarındaki dirlik düzeni dir. "Toprak beyi büyük topraklar

dan vergi alsa bile toprak küçük kü çük, köylü aileler taraf ından işlenir di. Toprağın üstünde yaşayan köy lülere devri ise basit bir yasal işlem di, ön ced en tek bir kişinin olan (kuzey d ekin e b en zer bn) büyük topra ğın bölünm esi gibi olm uyordu. "(26) Prensin yaptığı toprak reformu özün de eski Osmanlı beyine verilen vergi nin kaldırılması, toprağın, üstünde iş leyene verilmesidir. Ama nüfus fazla lığı yüzde 64'lere varır. Sonuçta YKP’nın toprak mülkiye tini 2 5 0 dönümle sınırlamasının bura ları ile hiç mi hiç ilgisi yoktur.

"1948'de Yugoslav kırlarının yüzde 94'ü öz el m ülkiyetteydi ve ortalam a çiftlik büyüklüğü 5 hektarın (50 d ö nüm bn) altındaydı." (27) Yugoslav ya genelinde 5 0 dönüm mülkiyet sını rı getirilse bile ancak hızlı bir sanayileş me ile sorun çözülebilecektir. YKP yö

neticilerinin işi gerçekten zordur. Ya kuzeyin kır burjuvasına uygun bir poli tika yürütülecektir, (o zaman güneyin yoksul devrimci partizanlannın isyanı göğüslenecektir) ya da güneyin yoksul köylüsü temel alınıp hızlı bir koopera tifleşmeye ve millileştirmeye gidilecek o durumda da kuzey zengin kır burju vazisi ile savaşılacaktır. YKP'sı ne yardan ne de serden ol mak ister. İkisini bir potada eritmeye girişir. Dağlık, sahipsiz alanlarda kolhozlar kurulur. Yoksul köylülüğün bir kısmı buralara yerleştirilir. 1 0 0 .0 0 0 topraksız köylü Voyvodına'ya taşınır Almanlar dan geri alınan topraklarda ki kolhozlara yerleştirilir. İş savaşın çıkmaması derdine düşen YKP yetkili lerinin kolhozlann ya da Yugoslav ya'da ki adı ile İş Kolektiflerinin verimİiliği ile ilgileri yoktur. Toprak ne kadar büyüktür, kaç kişiyi besleyebilir, gibi bir sorunu düşünmezler bile. Hiç bir kriter belli değildir. Amaç yoksul ve gerçekten devrimci köylüyü pasifleş tirmektir. 1948'lere, Stalin'le kopuşma dö nemine gelindiğinde ortalık çok karı şık ve belirsizdir. " ... k o lle k tif üyeleri

arasında çoşku vardı am a dışarıdaki köylüler kaygılı şüpheli hatta düş mandırlar." (28) Kollektifleşmeyi özendirici bazı uygulamalar vardır. Ör neğin sabun gaz gibi günün en temel gereksinimlerinde üyelere öncelik ve rilmektedir. Tanm aletlerinin özel mülkiyeti sınırlıdır. Kooperatif toprak lan traktörlerle sürülmektedir. Elbette bunlar içeride, devrimci köylüde çoşku yaratmaktadır. Dışandakiler kararsız dır. Kooperatife girmek, özel mülki yetlerinden olmakla, küçük ama kendi toprağını sürmek arasında bocala maktadırlar. Hem kaygılıdırlar hem de bir anlamda düşman. İş Kollektifleri yukanda anlattığı mız düzensizlik ve plansızdık nedeniy le tam olarak verimli değildir. Öte yan dan özel mülküne sahip köylü yann ne olacağını bilmemektedir. Toprağa canla başla sahip olamamaktadır. Y a nn elinden alınabilecek düşüncesi üze rine yatınm yapma isteğini kırmakta dır. Tanmsal üretim düşer. 1 9 5 0 yılın da büyük bir kuraklık yaşanır. Tohum lar yenir. Bir yıl sonra tekrar bir kurak lık daha yaşanır. Yugoslavya bir fela kete doğru sürüklenmenin eşiğindedidr. Öte yandan özel topraktaki köy lülerden alınan zorunlu üründe parti yetkilileri gereksiz uçkunluklar yapar lar. Bu KP'ne duyulan güveni azaltır. Sonuçta, 1 9 5 3 yılında toprak mül

kiyeti 1 0 0 dönüme düşürülür. Özel çiftliklere kredi açılır. Arkasından ABD'ilk tahıl yardımını yapar. Küçük toprağında kararsız bekleyen köylü açısından durum aydınlanır. Üç yıllık deneme süresi bitince kooperatifler çözülmeye başlar. Yugoslavya kırlan bugünkü kırlannı belirleyecek olan yo la çıkar. Devrimci köylünün, proleterya dayatması olmadan varacağı dev rimci konak bu kadardır. Stalin Yugoslavyayı kulaklar ülkesi görmekte haklıdır. YKP'si istedikleri kadar itiraz etsinler uygulamalan kırda özel mülkiyeti özendirici olmuştur. Kırdaki sınıf farklılaşmasının önünü tı kamaya çalışmışlar, uzlaşmazı uzlaştır mayı denemişlerdir. •

Günümüz Kırları Şimdi öyle bir ülke düşünelim ki anayasa ile 1 0 0 dönüm üzerinde top rak mükliyeti yasaklanmış. Oysa top rağın verimliliği büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Toprak ne kadar büyürse o kadar makina ile sürülmeye, gübrelenmeye yatkınlaşır. Kapitalizmde kır te kellerinin devasa topraklan dünyanın en verimli yerleri. Sosyalizm kırda top rak mülkiyetini kaldırarak verimi daha da arttırma ufkunu veriyor. Oysa Yugoslavya kırları en fazla 1 0 0 dönümlük çiftliklerle kaplı. S os yalizm kırda yok. Gerek kooperatif ge rekse iş kolektiflerinin bugün kapladı ğı alan ülkenin ancak yüzde 1 5 kadar, ancak bu kadar alan büyük agro-çiftlik olarak sürülebiliyor. Öte yandan kapi talizmde gelişemiyor çünkü üstünde 1 0 0 dönüm sınırlandırması var. 1 9 6 0 yılına kadar özel çiftliklere tarım aleti satın alma hakkı bile tanınmıyordu. Şimdi buna olanak var ama kırlann ve rimi çok düşük. 1 9 8 0 yılında verimi

arttırmak için IMF ve Dünya Bankası'ndan "Yeşil Devrim" kredisi almış. Pek bir yarar sağlamamış. Avrupa'nın en verimli topraklan en bakımsız atıl topraklar durumunda. 1930'larda Hitler ordusunu beslemiş olan Yugos lavya şimdi Avrupa'dan her yıl tahıl alan bir ülkedir. 3 0 yıldır kırlar nesilden nesile geçe geçe daha da küçülmüştür. Kırlar köy lüye hiç bir ufuk vermez. Y ann bir kanş toprağın iki kanş olur demek im kansızdır. Yaşlılar boğaz tokluğuna sürerler. Kendilerini geçindirmekten uzaktırlar. Gençler okuldan sonra he men kente geçerler. Çoğu köyde tek bir gence rastlanmaz. Bu anlamda kentleri beslemeye yetmez Yugoslav ya kırları. Kırlann bölünmüşlüğü köylünün başına derttir. Ne satabilir ne geçimini sağlayacak kadar arttırabilir. Bu bir tek Yugoslavyaya özgü bir özellik ge tirmiştir. Bu ülke yan proleter yan köylü bir tabaka oluşturmuştur. Top rağın hasat yapılacağı ağustos ve ekim arası bir çok fabrika ya kapanır ya da kapanmakla yüz yüze kalır. İşçilerin çoğu ya yıllık izinlerini alarak ya da hastalık bahenesi ile minicik topraklannda hasat toplamaya giderler. Kent te proleterliğin durumu da çok iyi ol madığından kırdan elde edilen ürün bütçeye katkıda bulunmaktadır. Yu goslav köylü-proleteri bu ürünü, sat maktan çok kış günlerinde sofrasında yemeyi hedefler. Bu tabakanın ülke içindeki yüzdesi 40'ı geçer. Sonuçta kırlar kentlerin gelişimine destek ola cak yerde Yugoslavya da tam tersine köstek olmakta, fabrikalarda çalışan işgücünü çalmaktadır. Son olarak yukanda sözünü ettiği miz, içinde özel mülkiyeti olan agroçiftliklerle küçük çiftliklerin bir karşı laştırmasını verelim. 1 9 7 5 yılı verileri ne göre bu büyük işletmeler kırlann yüzde 15'ini kaplar. Banndırdıkiarı nüfus toplam içinde yüzde 6 5 dir. Ama tarımsal üretimin yüzde 25'ini gerçekleştirirler, piyasada satılan te mel tarım maddelerinin yüzde 46'sı bu çiftliklerde üretilir. Öte yandan özel çiftlikler ülkenin yüzde 85'ine yayılsa bile ürettiğinin yansını kendi kendine tüketmektedir, geliri ise diğerinin yan sı kadardır. Bu köylülüğün yüzde 38'i geçimlerinin yansını dışandan elde et mektedir. (29) Yani ya fabrikada şurda burda çalışmakta ya da dışanda işçi olan bir yakınından yardım görmekte dir. Yugoslavya kırlan yürekler acısı dır. Küçük burjuvazinin kırdaki ufkuna

çok güzel bir örnektir.

BÖLÜM III STALİN ELEŞTRİSİ VE SAĞA KAYIŞ TEORİLERİ Yugoslav yöneticileri Komünform'dan atılınca arkalanndaki sosya lizm desteği kalkar. Kendilerini yol ayınmında bulurlar. Y a Stalinin eleştirile rini kabul edecekler buna uygun politi ka izleyeceklerdir. Güneyin yoksul köylülüğü çıkarlan doğrultusunda bir politika izlemeyi hızlandıracaklar, ku zeyin burjuva talepleriyle dövüşecek lerdir. Bunu yaparkende tabanlanndaki zayıf poreletarya öncülüğüne ve ol mayan gücüne güvenecekler. Ya da tam aksi, kuzeyin burjuvazisinin talep lerinin arkasına yoksul köylülüğü taka caklardır. O zaman da hem proletar yaya hem de yoksul köylüye karşı Sta lin ile hasaplaşacaklardır. İşte bu ikinci yol tutulur. Yugoslavya sosyalizm öz lemli küçük burjuvalar ülkesi olur. 1 9 4 8 -4 9 arası hani hani Marksizm-Leninizm ile Stalinist sosyalizm arasında zıtlıklar aranmaya çalışılır ve küçük burjuva sosyalizminin teorisi ya pılır. İlk önce nasıİ bir iktidar olunduğu açıklanmak zorundadır. Proletarya diktatörlüğü mü, halk demokrasisi mi dir? Halk demokrasileri yeni kurulan Doğu Avrupa sosyalist ülkeleri modeli dir. Sovyetİerde yaşanan ise proleterya diktatörlüğü. Doğu Avrupa ülkeleri proletaryası diktatörlük kuracak güçte olmadığından diğer sınıf ve tabaka partileri ile koalisyonlar kurmuştur. Proletarya diktatörlüğü sonraki bir aşama olarak önlerinde durmaktadır. Yugoslav yöneticilerin yukanda anlatılanlara bakışı farklıdır. Djılas so runu tam ters olarak koyarak halk de mokrasilerini, proletarya diktatörlü ğünün bir üst biçimi olarak değerlendi rir, ve "eğer olm asaydı iktidarı diğer sınıflarla paylaşırdık" proleterya dik tatörlüğü dememelerini şöyle gerçek lendirir:

"Taktik olarak, köylülüğü ve kü çük burjuvaziyi sın ıf olara k ürkütürdü. P roletarya diktatörlüğü terimi kitlelerin bazı kesim leri tarafından reddedilirdi; iktidardan indirilen burjuvazi onları korkutup, h ü kü m e tin kendi hüküm etleri olm adığı dü şüncesine çekebilirdi. Ve teorik o la rak, Yugoslavya'da, Ekim Devrimi hem en sonrasında S ovyetİerde ya şandığı gibi bir proletarya d iktatör lüğünün katı özellikleri yoktur. A m a bu h alk devriminin Leninist te orideki proletarya diktatörlüğün

den farklı olduğunu gösterm ez." (30) Yugoslav yöneticiler iktidarlarına proletarya diktatörlüğü diyemiyorlar çünkü köylülükten korkuyorlar. Prole taryanın gücü yoktur, iktidar olamı yor. İktidarda ama iktidarsız bir prole tarya. Bunun siyasetteki adı halkçılık tır, populistliktir. İKi yüzlülüktür. Öte yandan Sovyetlerdeki biçimiyle bir proletarya diktatörlüğü yoktur. Dev rim sırasında Sovyetler Birliğinde çe şitli sovyetler oluşmuştur. İşçi sovyetleri, köylü sovyetleri, askeri sovyetleri kurulmuştur. Yani her, sınıf ve aydın, kendi çıkarlannı temsil eden bir örgüt lenmeye gitmiştir. Yugoslavya'da ise halk komiteleri vardır. Halk komiteleri içinde zengin köylü, yoksul köylü, kır proleteri olduğu gibi aydın da vardır. İktidan da devrim sonrası bu komiteler üstlenmiştir. Şimdi bu halk komiteleri Ekim Devriminin sovyetleri midir? Bi ze göre elbetteki değildir. Ama Yugos lav yöneticileri göre halk komiteleri sovyetlerin bir evresi de değildir ondan daha ileridir. Soruna bakış açısı tama men tepesi taklaktır. Halk komiteleri içinde çeşitli sınıf ve tabakalann kay naşmış, kaynaşabilmiş olması onlan sovyetlerden üstün kılmaktadır. Böylece halk komitelerini olduklanndan daha sol görerek Yugoslav yöneticileri gericilik yapmaktadırlar. Küçük burjuva teorisyenleri kendi sosyalizmlerini Doğu Avrupa halk de mokrasilerinden de farklı görürler. Oralardaki tartışmalan gereksiz ve sı kıcı bulurlar. Farklı halk tabaka ve sınıflann ayn partileri olmasını kendi ulusal cephelerinden geri bulurlar. Ulusal Cepheleri oysa bunu yaşamak, o gün kü kozmopilit yapısını aşmak zorunda dır. Yugoslav teorisyenleri bunu da görmezler. Bağlantızların miman Kardeli Yu goslavya'nın halk demokrasisinden ne anladığını şöyle dile getiriyor-. "Halk

d em okrasisi p roletarya diktatörlü ğünün "özel d em o k ra tik bir biçim i dir."... h alk dem okrasilerin in yapısı çalışan geniş kitlelere yani h alka gi d erek d ah a ç o k g ü ven ebilm eye o la n ak tanıyan tarihi koşullarda doğar. Devletin yön etim in d e kitlelerin günlük a k tif katılım ına gü venilebi lir. G ünüm üzde S ovyetler Birliğinin 3 0 yıldan beri varolduğu ve sosyaliz min dünya çapında tarihi bir za fer kazandığı koşullarda, geçiş d ön em i nin bu halkçı d em o k ra tik yanı daha ağırlıklı ola ra k ö n e çıkm aktadır. Çünkü bugün sosyalist bir devlet, kitlelerin d ah a geniş kesim lerinin

katılım ına Ekim Deurimi sonrasın da p ro leter diktatörlüğünün tanı yabileceğin den d e ç o k olan ak ver m ektedir. Bu koşullarda, kitlelerin devlet yönetim inin bütün katm an larına direkt katılım ı daha artar, d e m okrasi derinleşir ve daha da g eli şir." (31) Kardeli'ye göre bu nedenle de halk demokrasisi proletarya dikta törlüğünün bir üst evresidir. Yugoslav ya yöneticileri diktatörlük yerine de mokrasi derdindedirler. Onlar için farklılaşmaya çalışan halk vardır. Ç e şitli partiler yoktur. Bu halka devlet teslim edilmelidir. Bunun teorisi yapıl maktadır. Yıllardır Sovyetler Birliği nedeniyle sosyalizm saygınlık, kazan mıştır. Proletarya diktatörlüğü deme nin gereği yoktur. Artık her tabaka sosyalizm özlemi içindedir. O nedenle halk demokrasisi, proletarya diktatör lüğünden üsttedir. Halk demokrasisi böyle konduk tan sonra Stalin'in proletarya diktatör lüğü eleştirisine geçilir. "Bu eleştiri

devlet kapitalizm i teorisi olara k bili nir. T em el olara k devlet m ülkiyeti ve üretim araçlarının kontrolü baş taki geçiş dönem inin ayrılm az bir parçası oluşu sa d ece ilk dönem dir. Kapitalizm in bütün kalıntıları orta dan kaldırıltıktan sonraki süreç devletin y ok oluşuna varmalıdır. E ğer y ok olm uyorsa ki, 1 9 5 0 de S ovyetler Birliği'nde b öyle bir belirti yoktur, o zam an geçiş dön em in d e bir çelişki var dem ektir. Başta, artı d eğ er kapitalistler yerine bürokratlarca özüm senir. Sonuçta, bürokratlaşm a kendi içinde bağım sız bir sistem haline gelir, üretim araçları nı ken di kontrolun aalır. Son olarak bü rokratlar ayrı bir sın ıf olurlar, devlet kapitalistidirler." (32) YKP'si, Stalini sosyalizmi, devlet kapitalizmi haline getirmekle suçlar. Marksizm devletin zamanla yok olaca ğını söylemektedir. Oysa Stalin'li Sovyetler'de devletin yok oluşuna doğm gidilmemektedir. Kamu araçlannın mülkiyeti, devleti idare eden borükratlann eline geçmiştir. Bürokratlar işçi nin artı değeri üzerinde karar vermek tedirler. Evet, Stalin'in bürokratikleş tirme eleştirisi doğrudur. Pragmatik küçük burjuvalar bir kaç yıllık pratikle riyle bunu görmüşlerdir. Ancak artıdeğerin işçi köylü devletince dağıtıl ması sosyalizme aykın değildir. Hatta bunun merkezden dağıtımı gereklidir. Yugoslavya bunun doğruluğunu 3 0 yıl sonra kabul edecektir. "Stalin'in yan

lışı artı değerin devlet eli ile dağıtı

mının soysuzlaşm asıdır. İşçi köylü devleti bu dağıtımın kontrolünü sağlayıcı m ekanizm ayı iyi ku rm ak zorundadır. Bugün tüm Doğu Avru pa ü lkelerin d e bu m ekan izm adaki aksaklıkları hayretler içinde ve o je y le izlem ekteyiz. Ne yazıkki." Yugoslav küçük burjuva yöneticile ri böylece kendilerini proletarya dikta törlüğünden kurtanr, "halk d em o k ra sisi" "özgürlüğüne bayrak açarlar. Ama bu kez de ters uca savrulurlar. Stalin, bürokratikleşmeyi koyulaştınrken Lenin'in demokratik merkeziyet çilik ilkesinin merkeziyetçi yanına ağır lık vermiş olmaktadır. Bugün tüm Do ğu Avrupa KP'lerinin de aynı yanlış içi ne düştüklerini görüyoruz, şöyle eleşti riyorlar şimdi Stalinist uygulamalan:

"Politik kararların doğruluğu bilim sel karakteri ile açıklanıyordu, nasıl kabul ed ildiklerin e ön em verilmi yordu. "(33) Farklı sınıf ve tabakalann talepleri bir sosyalist Marksist bilimsel lik kalıbına sıkıştırılıyordu. Bilimsellik iyice katı dar birer kalıp haline gelmiş ti. Ama böyle bir gelişme "hükümetin

bilimdışı yön tem lere ulaşm asına va rıyordu." (34) KP'ler bilimsel doğrular diye diye sosyalist bilimin dışına çıktık larının farkında değillerdi. Bu merkezi yetçilik giderek katmerleşip bugünkü kendi yıkımına vardı. Ama Yugoslav yöneticileri tam tersinden bilimselliği halk insiyatifine vererek, demokratik yanı vurgulaya rak, küçük burjuva kendiliğindenciliğe varacaklardır. 1 2 Eylül yenilgisinden sonra bu zihniyet bizim siyasetlerimiz de de moda oldu. Herşey tartışılacak, herşeyde demokrasi olacak deniliyor. Yugoslavya, Stalin merkeziyetçiliğin den kaçarken bu mentaliteye vanr. Devlet mülkiyeti Yugoslavya'da sosyal mülkiyet adını alır. Sosyal mül kiyet işçilerin malı ise kontrolünü on lar yapmalıdırlar. İşçiler kuracakları konseylerle yalnız üretim araçlannın değil, aynı zamanda Sovyetlerde ol madığı şekliyle artı-değerin de sahibi olacaklardır. Bunu istedikleri gibi kul lanma hakkına sahiptirler. ÖZ YÖNETİM'in teorisi budur. Öz Yönetimin pratik işleyişine geçmeden Partinin öncü rolü üstünde vanlan konağı anlatalım. YKP'si mer keziyetçiliği demokratikleştirip artıdeğeri de işçilere teslim ederek KP'yi dağıtma yoluna girer. 1 952'd e yapılan kongre ile partinin adı Lig olarak de ğiştirilir, Yugoslav Komünistler Lig'i, YKL olur. Böylece hem görevi değişe cek hemde Sovyet etkisinden kurtulu-

nacaktır. Kongre YKL'in görevini şöy le benimser.

"Kongre, sosyal ilişkilerde daha d em o kra tik yönetim biçim ine g eç tikçe, kom ünistlerin tem e! görevi ve rolü de, kitleleri eğ itim ed e p olitik ve ideolojik işolu r... kom ünist Lig e k o nom ik, devlet ve sosyal hayatta di rekt yönetici ve em redici olam az." (35) Parti bir danışma organı gibidir. Teori, pratikten kopartılır. Devlet bü rokrasisi ve temel tüm parti organları lağvedilir. MK'nin yetki ve sayısı azaltı lır, böylece halkın eğitimine daha çok vakit aynlacaktır. Eğitim sosyalist bi linci artırmak, herkesin ideolojik bilin cini partilinin bilinç düzeyine çıkart maktır. Parti pratikte geri çekilince halkın girişimi ortaya çıkacaktır. Parti halkı ikna edecektir. İkna kelimesi il ginçtir. Yeni ama şimdi yine eski oldu. Demokratik Alman lideri Egon Krenz de partinin hatasının "halkı ikna et m ek yerine yön etm ek" olduğunu söy lüyor. (36) Ama YKP elinde iktidaryetkisi olmayan bir ikna mekanizması kurmaktadır. Yugoslavya çok ilginç bir ülkedir, benzeri bizce yoktur ve sanınz olma yacaktır da. Bir devlet düşününkü par tisi yok. Partiler kapitalizmde de var sosyalimz de de. Ülkede farklı sınıf ve tabaka görmeyenler sonuçta aradıklan proletaryayı da bulamayınca KP'ye eğitim görevi verip aktif politikadan uzaklaştınrlar. Ama parti olmayınca halkın ne istediği nasıl bilinecektir. Halkın nabzı nasıl ölçülecektir. Yugos lavya bir çözüm getirmek zorundadır elbette. Partinin adının Lig yapıldığı gibi Ulusal Cephenin adı Sosyalist birlik olarak değiştirilir. Böylece halkın ne istediği Birlik'in sesinden dinlenilecek tir. Kardeli Birliğin görevini şöyle açık lıyor:

"(Sosyalist İttifak) p olitik m üca delenin tem el hattını belirleyen, devlet ve diğer kam u organlarını kontrol ed en bir örgüttür.... Som u t politik ve diğer sosyal sorunlar S os yalist B irlik içinde doğrudan çözü l m elidir.... (S.B) işçi sınıfı ve sosyalist ü lked e yönetici güç olan tüm çalışan insanların p olitik Birliğidir. B irlik yoluyla p olitik rollerini yerine g eti rir, h ü kü m et ve diğer sosyal org an ların sosyalist politikalarını belir ler." (37) Komünistler Liginin Sosya list Birlik içinde "öncü rolü" yoktur, sa dece ideolojik-birlik olarak en tutarlı kesimidir. Birliğin herhangi bir yaptınm gücüde yoktur, sadece kamuoyu-

ziyetçiliği olmayan demokratik bir ör güt olması garantidir." e) Partiüyeleri-

ne olağanüstü yetki ve h ak la r ver m ey e kesin m u halefet" eder. (39) Günümüzde Doğu Avrupa KP'lerinin ne kadar merkeziyetçi, katı çürü müş, "bilimsellik" adına anti demok ratik olduklannı gördükçe Yugoslav küçük burjuvalarının daha 1950'lerde 5 yıllık deneyimleriyle bunu sezdikleri ni ve küçük burjuvaca tepki duyduklannı anlamak olasıdır. Ama vardıldan konum ile de KP'yi tamamen fonksi yonsuz, bir süs haline getirdikleri de ortadadır. Bir alıntı ile bitirelim. "Sırp

köyün de orta eğitimin üstündeki üyelerin (ben çizdim) yüzde 54'ü M arks-Engels-Lenin'den tek bir ya pıt ismi verem iyorlardı."(40) İktidar sız eğitim bu kadar oluyor demek ki.

nun şekillenmesine, yöneticiler açısın dan kontrol edilebilmesine yanyordu. Yugoslav yöneticileri yaptınm gücü olmayan politik bir kurum gereksini mini böylece gideriyorlardı. Komünist Parti nin ilk 5 yıllık uy gulamaları Ulusal Cephede yaşanma sı gereken sınıf aynşmasını gündeme getirmişti. Cephe çeşitli gruplara bö lünmüştü ve parçalanmak üzereydi. Herkes parti ve devlet içinde kendi ta raftarlarını aramaya, yeni ilişkiler kur maya başlamıştı. Ulusal Cephenin parçalanması, Yugoslavya bütünlüğü nün parçalanması anlamına gelecekti. Zıtlaşmanın bir şekilde cephe içinde tutulması gerekiyordu. Ona yeni bir konum verilerek bu çözülmeye çalışıl dı. Politik zıtlıklar Birlik içinde boğul du. Sosyalist Birliğin başka bir işlevi daha vardır. Yugoslavya sosyalist kamptan kopmuş kapitalist kampa yanaşmaktadır. Bir anlamda sosyal demokratlaşmaktadır. Eski devrimci günlerde sosyal demokrasi işçi sınıfını burjuvazinin kuyruğuna takmakla işçi sınıfının en büyük düşmanı olarak gö rülüyordu. Şimdi denize düşünce sos yal demokrat simidine sanlmak isteni yordu. Sosyalist Birlik böyle bir işlevi de yerine getiriyordu. Aynı şekilde KP'nin sağa kayışına gerekçe yine Sosyalist Birlik olacaktır. Yugoslavya hep yalpalayan bir ülke dir. Bazen liberaller bazen sol radikal ler ülkeye hakim olurlar. İki başlığın ifadesi işte KP ve Sosyalist Birliktir. Fazla sağa kayıldığında Sosyalist Birlik'ten, fazla sola kayıldığında da KP

den bir kurban verilerek işler dengede tutulmaya çalışılır. Birliğin en büyük başarısının Yugoslavya'yı Balkanların Lübnan'ı olmaktan kurtarmak olduğu söylenir. 1980'd e 14 milyon üyesi vardı. Bu, 1 4 yaşın üstündeki nüfusun yüzde 85'i demektir. (38) Son olarak YKP'nin bugünkü yapı sına değinerek bu bölümü bitirelim. Lig, Marksın proletarya partisinin ilk ilkel biçimine verdiği addır ve bu an lamda bu kelime yol göstericidir. Leni nist bir parti ile ilgisi yoktur. Eski bir Lig önde geleni D. Soskic, Lig'in diğer Do ğu Avrupa KP'lerinden farkını madde lerken çok yol göstericidir. Bu madde lere baktığımızda Lig'in Stalinist parti anlayışına tepkinin sosyalizmin dışına çıkmanın son konağı olduğuda ortaya çıkar. Lig'in görevi a) "toplumun direkt

(parti tarafından bn) yönetim inden özyönetim e" geçişini sağlamak. Yani işçilerin "kendi kendini yönetm esini güvence altına alm ak. Aşağıda g ö re ceğim iz öz yönetim in işlem esinin garantisini sağlam ak.1' b) "Partinin devlet işlerinden tam am en ayrılm a sı." Lig'in devlet işleri ile ilgisi y o k tur. S a d ece talep geldiğin de halk eğitilir, sosyalist bilinç verilir."c) Lig ve diğer parti örgütleri arasındaki ak tarma kayışı ilişkisinin ilgası' nı sağlar Lig'in diğer örgütlenmelerinin kendi kararlannı yürütücü olarak kullanma hakkı yoktur. Kendi politikt yetkisi ol madığı gibi başka örgütlenmeleri de basamak yapamaz.” d) Komünistler Liginin içişlerinde demokratikleşmeyi yerine getirir. Kendi içinde de merke

BÖLÜM IV ZITLARI UZLAŞTIRMA FORMÜLÜ: "ÖZYÖNETİM" Aşın merkezi planlama, Stalin'in desteğini çekmesi, altta Ulusal Cephe örgütlenmesinin kozmopolit yapısı, diğer acemilikler Yugoslavya'yı ilk 5 yıl sonunda cin çarpmışa döndürür. Herşeyi bildiğini sanan ama pek birşey bil meyen, hep sorumluluk isteyen ama verilince kaçan, dar ufuklu, bel kemik siz, yalpalaması ile ünlü küçük burjuva kökenli Yugoslav yöneticileri, demok rasi adına halkın kendiliğindenci talep lerine kendilerini bırakmak niyetinde dirler. Öyle bir sistem kurmalıdırlar ki hem sosyalizmin bazı ilkeleri hem de kapitalizmin bir takım nimetleri olma lıdır. Sosyalizm reforme edilir. Onun sosyal adaletçi yanı kalmalıdır. İşçinin işten atılması, işsiz kalması, artı-değerinin burjuvazi tarafından sömürülme si olmayacak, eşit işe eşit ücret verile cektir Sağlık, eğitim, kültürel gelişim olacaktır. Ama bunlar merkezi bir plan içinde değil, kapitalizmin kıyasıya döğüştüğü pazar koşullannda, sosyalist pazar koşullannda gerçekleşecektir. Özel mülkiyetin olmadığı durumda işçiler kendi kendilerine en rasyonel, rekabetin zararlanndan annıldığı milli servetin ziyan edilmediği bir ekono mik modeli kuracaklardır. Sosyalizmin tepeden "buyurması", planı olmadan işçilerin kendi devleti kurulacaktır. Çözülme (decentralizasyon) baş lar. İlk önce bir kaç işletmeye ve kısa zamanda da tüm işletmelere kendi kendilerini yönetme yetkisi verilir, te peye bağımlılık kalkar. 3 0 ’a kadar işçi nin çalıştığı işyerinden herkes bir işçi

kollektifinin üyesidir. Çok kısa çalışı yorsa temsili kollektif kurulur. 2 yıl için fabrika da bizzat kol emeği ile çalışan lar arasından seçilen yönetim heyeti her hafta toplanıp müdür ve teknik elemanlan denetlerler. Fabrika müdürününde yine aynı heyet belediyeler heyeti ile örneğin adayları arasından seçer. Heyet ayrıca fabrikada neyin ne kadar üretileceğine, artı-değerin ne kadarının yatınma aynlacağına, nereden hammadde alınıp, üretilenin nereye pazarlanacağına karar verir ler. _

İlk D önem Çoğu Üçüncü Dünya Ülkesinde devlet eliyle kapitalizm kurulmuştur. Yugoslavya'da ise devlet eliyle sosya lizm, işçi iktidan kurulmaya çalışılır. İş çiler birden mülkiyeti olmayan kapita listler oluvermişlerdir. 1 9 5 1 -5 7 arası plan yapılmaz, asgari bir yıllık hedef belirlenir. Fakat kısa zamanda bunun zararları görülür, hangi işletmenin ne kadar üreteceği, ne kadar büyüyeceği ni bilmek sosyal bir yapıya kavuşmak için önemlidir. Öyle ya bu işletmeler kar peşinde koşmamalıdırlar. Ama sosyal amacın ne olduğu konusunda bugün bile cumhuriyetler bir anlaşma ya varamamıştır. Ama 1 9 5 7 -6 1 arası bir plan yapılmaya çalışılır. ilk dönemde endüstri yıllık ortala ma yüzde 13 tanm yüzde 7 .5 , ulusal ekonomi yüzde 1 0 .2 gelişir. (41) İşçi ler gerçekten canla başla çalışmışlar dır. Ama 1950'lerin sonuna gelindi ğinde ekonominin dengesi bozulur. En başta sektörel denge kalmaz. Hafif endüstri yeterince üretilmiştir. Tüm Yugoslavların tüketemeyeceğinden çok ayakkabı vardır, ama yann üreti mi sürdürecek kadar hammadde kal mamıştır. Ağır sanayi de, hammadde sıkıntısı başlamıştır, işsizlik çözüleme miştir. Enflasyon başlamıştır. Pazar doludur, alıcı yoktur. Borçlar ödene memektedir. Ekonomi şişmiştir, üret mek için üretilmiş, yoksa kalkınma pek sağlanamamıştır. Ekonomi bu anarşik yapısından kurtulmalıdır. Nasıl, ne doğrultuda çeki düzen verilecektir ekonomiye? İki temel gö rüş belirir. İlki tutucu, merkeziyetçi, soİ radikal kanattır. Bunlar açılımın aşırı olduğu, anarşiye vanldığını söyle yerek, 1945'lerdeki gibi olmasa da merkezi planlama yapılması, pazann kontrol altına alınması gerektiğini sa vunurlar. Rekabet ve pazar koşullanndan uzaklaşmalı, federal yetkiler eski den olduğu gibi artmalıdır. İkinci grup, tahmin edileceği gibi

liberal kanattır. Ekonomideki denge sizliğin rekabet koşullanndan değil, tam tersine rekabetsizlikten, Federal Hükümetin elinde tuttuğu piyasaya müdahale yetkilerinden geldiğini savu nurlar. Merkeziyetçilik sözde kalkmış tır. Federal Hükümet geçici kararlarla, fiyatlara, yatıranlara, kredilere müda hale etmekte, ayrancılık yapmakta dır. Piyasada söylenenin, sanılanın ak sine gerçekten bir serbest pazar kuru lamamıştır. Öte yandan, dış pazarlara açılmak gereklidir. Tartışmalann altında yatan ger çeklik on yıl içinde Yugoslavya'nın ikinci bir yol aynmına geldiğidir. Libe ral kanat kuzeyin zengin cumhuriyet leri Hırvatistan ve Slovenya'nın sözcü leridir. Kendilerini ekonomik olarak daha güçlü görmekte, ulusal ekonomi den, ona kattıklanna eş düşen pay al mak istemektedirler. Federal Hükü metin, zayıf cumhuriyetleri koruyucu tavnnı eleştirmekte, onun elindeki bu yetkiyi almak istemektedirler. Güne yin geri bölgelerine yatınm yapmanın karlı olmadığını savunurlar. Onlara göre ulusal değerler buraya yatırım olarak gidince ziyan olmaktadır. Gü ney hammadde deposu olarak ulusal ekonomiye katkıda bulunmalıdır. Gü ney Cumhuriyetleri de kendilerince sömürülmektedirler. Kuzey kendile rinden ucuz hammadde almakta işle dikten sonra pahalıya satmaktadır. Sonuçta liberal kanat kazanır. Yeni bir reform paketi belirlenir. Ve buna uy gun 1 9 6 3 Anayasası çıkanlır, Yugos lavya adını Fedaral Halklar Cumhuri yeti yerine Fedaral Sosyalist Cumhuri yetleri olarak değiştirir. Artık Yugos lavya 6 tane cumhuriyet, 2 tane özerk bölgeden oluşan federal bir devlet olur.

Cum huriyetler D önem i Yugoslavya'yı anlamak gerçekten zordur. Anlaşılmak için benzetmeler yapmak hem zor, hem de yanlış anla şılmalara yol açabilir. Fakat sorunu şöyle koymaya çalışalım. Bu dönem özünde işletmelerin, Federal Devlet boyunduruğundan kurtulması döne midir. Tek tek işletmelerin çıkan, ne de olsa sosyal adaleti sağlamakla yü kümlü olan devletin uygulamalan ile zıtlaşmıştır. Federal devletin elinde sa vunma gücünün dışında sosyal ve yatı ran fonu, dolayısıyla hem yaptınm gü cü hem de ekonomik olanağı vardır. Ülkenin bütünlüğünü göz önüne ala rak kaynak dağıtmaktadır. Bu durum da işletmelerin tek tek çıkarlan zede lenmektedir. Yeni anayasa ile bu so

run liberal şekilde çözülmesinin garan tisi alınmıştır. Öz yönetim ile yetkilerin işletmele re dağıtımı elbette sınırsız olmamıştır. Fıyatlann tüm ülke çapında belirlen mesi, ¡ücretlerde bir kontratlı standart sağlanması Federal Hükümetin elinde kalmıştır. Devlette çeşitli cumhuriyet lerdeki farklılıklan azaltmaya çalışmış tır. Her işletmenin kazancından sosyal harcamalara aynlan bir fon vardır. Zengin cumhuriyet işletmeleri elbette daha fazla kaynak vermektedirler. Ama sonuçta aldıklan pay, ülke gene linin ortalaması olmaktadır. Elbette bu zengin cumhuriyetlerdeki işletmelerin kaynaklannın pek yakın gelecek açı sından çıkar sağlamayan yerlere dağı tımı sonucunu vermektedir. Yeni ana yasa bu fonu, işletme yerine cumhuriyetlen almaya başlayacaktır. Yani cumhuriyetler vergi olarak işletmeler den toplanacak ve bundan bir payı el bette daha azını federal kasaya aktara caklardır. İşletmeler böylece bir yük ten kurtulurlar. Öte yandan sosyal sorunlan kendi sınırlan ile küçültürler. Federal Hükümetin elindeki diğer parasal imkan az gelişmiş Cumhuriyet ve Eyaletlerin Kalkınmasına Kredi Aç ma Fonudur (ACE KF). Ülkeye cum huriyetler kriteri ile bakınca kuzeyin zengin cumhuriyetlerinin bu fondan kredi alması zordur. Zenginler buna da karşı çıkarlar. İddia ettiklerine göre ül keye böyle bakmak sorunu çarpıtmak tadır. Zengin cumhuriyetlerin öyle geri bölgeleri vardır ki, yoksul cumhuriyet lerden daha az kalkınmıştır. O nedenle fonun biçimi ve kredi koşullan zengin cumhuriyetlerin de kredi alacağı şekil de değiştirilir. Federal Hükümetin var lığı bu konuda da sembolleşir. En büyük sorun Federal Cumhuri yetin elindeki mali kaynağın alınması dır. Federal hâzineye bağlı tek bir Milli Banka vardır. Yani yasa ile tarım yatınm ve dış ticaret gibi fonksiyonlan be lirli bankalara aynlır. Aynca cumhuri yetlere, hatta belediyele banka kurma, bir cumhuriyet bankasının diğerlerin den şube açması yetkisi tanınır. İşlet melerin mali kaynak bulmak için Fe deral Hükümet kapısını aşındırma zo ru kalkar. Aynca bu konuya bir aydınlık ka zandıralım. Bankacılık konusu sosya list ilkeler açısından karmaşık bir ko nudur. Bankaya yatınlan tasarruf işçi nin artı-değeri olduğu ve nasıl kullanı lacağında karar sahibi olması zorunlu luğu, banka yöneticilerinin kapitalizm deki gibi yetkilerle donanmasının

önünde durur. Bu bizim konumuz dışı na taşan apayrı bir konudur. Biz sade ce Yugoslavya'da bankalann diğer işletmelerdekine eş işçi kolektiflerince yönetildiğini ve uygulamada da kolek tiflerin çeşitli işletmelerin ve belediye lerin el altından kontrol ettiği birer ku rum olduğunu söylemekle yetinelim. Federal hükümet dış ticaret yani it halat ve ihracat tekelini de elinde tut maktadır. İşletmelerin ihraç ettikleri ürünün dövizi Federal kasaya girmek tedir. İthalat yapılmak istendiğinde yi ne Federal Hükümete baş vurmak ge rekiyordu. Zengin cumhuriyetlere an laşılacağı gibi bu ilkelerde dar gelir. Dış ticaret yeni yasa ile daha liberalleştiri lir. Tek tek cumhuriyetlere dışan ile ilişki kurma yetkisi verilir. Kazanılan dövizin belirli bir yüzdesi işletmenin kontroluna devredilir. Bunun pratik sonucu olarak GATT'a girilir ve İMFden kredi alma olanağı doğar. Anayasanın getirdiği diğer deği şiklik cumhuriyetlerin yönetim yetkisi ni arttırmaktır. Yetkiler işletmelerin daha kontrol altına alabilecekleri cum huriyete verilirken diğer yandan bele diyelerin zorundan da kurtulunmuş olunuyordu. 1953'd e federal ve cum huriyet hükümetlerinin görevi olduğu belirtilmediği durumlarda yürütme yetkisi belediyejere verilmişti. Beledi yelerin bu yürütmeden gelen bir yığın yetkisi olmuştu. Özellikle fabrika mü dürlerini atama ve değiştirme imkan ları, çeşitli vergiler koyarak işletmele rin üzerinde maddi zor kullanabiliyor lardı. Belediyeler genellikle federal devletin yürütücüleriydi. Parti çözül dükçe belediyeler güçlenmişti. Bu an lamda daha merkeziyetçi, yani liberal lere karşıydılar, ülke genelindeki çıkar çatışması somut olarak kendini beledi yeler düzeyinde gösteriyordu. Yeni yasa bu yetkileri tek ele, cumhuriyet hükümetine veriyordu. Cumhuriyetlerin yetkisi o kadar çoğalır ki kendi kaderini belirleme hakkına bile kavuşurlar. Kosova örne ğin bu nedenle özerk bölge statüsün den kurtulup cumhuriyet olma talebi ile ortaya çıkar. Cumhuriyet olarak fe derasyondan yasal yolla ayrılabilecek tir. Ayrılmasa bile böyle bir yetki silah görevi görmektedir. Aynca cumhuri yetlerin yasa yapma hakkı vardır. Her birinde ayn ayn yasalar yürürlüktedir. Federal Hükümet'in varlığı bu sınırlar da gümrük duvan yükselmesini önle mektir. Öte yandan pratikte böyle bir duvar vardır. Yeni Anayasa ile Lig'in yaptığı kongre sırası tersine çevrilir.

Eskiden önce Federal lig'in kongresi yapılmakta sonra her cun ariyet Lig i yapmaktaydı. Bu durumda merkezin aidığı karar ve ona bağımlı kararlar al mak öne çıkıyordu. Bu anayasa ile iş ler tersine döner. İlk önce Cumhuri yetler Ligi kendi çıkarlannı, hedefleri ni belirler. Federal kongre de buna uyumlu ortak bir karar almak zorunda kalır. Yeni reformlann ekonomide do ğurduğu sonuçlar nelerdir? "Her bir

cum huriyet ken di d em ir çelik tesisi ni kurdu ya da geliştirdi. Birçoğu e k o n o m ik uerimlilisi belirsiz araba, elektron ik, beyaz eşya, kimya tesis lerine ve çeşitli oram lard a yatırım yaptı. G ereksiz tekrarlar ve yatırım imkanlarının çarçur edilm esi, ne ya tay ne d e d ikey boyutta optim alleşm e olanağını ortadan kaldırıyordu." (42) Yugoslavya Türkiye'nin yaklaşık 1/3 büyüklüğünde bir ülkedir. Hayali mizde Zonguldak ilimizin doğu sınınndan güneyde Antalya ilimizin doğu sınmna kadar uzanan bir hat çizelim. Yugoslavya işte bu çizginin batısında kalan alan kadar bir ülkedir. Şimdi bu nun üstüne altı tane cumhuriyet iki ta ne de özerk bölge yerleştirelim. İşte Yugoslavya cumhuriyetleri özde bu kadar küçüktürler. Bir cumhuriyet Trakya Bölgemiz, Marmara Bölgemi zin geri kalanı başka bir cumhuriyet ol sun. Bu cumhuriyetlerin her birinin kendi demirçelik tesisi, kendi araba, elektronik eşya fabrikası olsun. Size rasyonel geliyor mu? Milli değerin rasyonal kullanımı mıdır? İşte 1960'lann Yugoslavyası merkeziyetçiliğin ba ğımlılığından kurtuldukça, rekabet, iş çi öz yönetimi diye diye böyle bir eko nomi kurmuştur. İşletmeler hep kapa site altı çalışmakta, verimlilik çok düş mektedir. Fabrikalar kendilerini yenileyememektedir. Bütçeler sürekli açık vermekte, enflasyonist baskı giderek artmaktadır. Ekonomi yenilenmek is temektedir, ama baştaki serbestlik kredi olanaklannın çoktan kullanılma sı ve çarçur edilmesini doğunnuştur. Ne plan yapılabilmekte, ne yapılana uyulabilmektedir. Tam bir anarşi içine girer Yugoslavya. Ekonominin vardığı bu son konak, sağa kayışın vardığı boyut elbettde Lig içinde tepkiler biriktirir. İstihbarat şefi, daha sonra başbakan olan Rankoviç gizli sol bir örgütlenmeye başlar. Özel likle geri cumhuriyetleri, Bosna-Hersek, Makedonya, Sırbistan ve Kosova'da ilerici parti ve yetkililerle sürekli

irtibat içindedir. Ancak kuzeyin liberal leri, Tito'yu da yanlanna alıp Rankoviç'i görevden attırmayı başarırlar. Böylece Yugoslav yönetiminin tepesi liberal ağırlık kazanır.

Hırvat Milliyetçiliği Fırtınalı denizde gemisini kurtaran kaptandır. Hırvatlar (cumhuriyetin başkenti Zagrep'tir) bu anarşik dö nemde pastadan aldıklan payı arttır ma yoluna çıkarlar. Hırvat-Sırp uzlaş mazlığının temeli Sırp Prensliğine ka dar uzanır. Sırplar askeri açıdan daha üstün ve gelişkindirler. Avrupa kapita listleri kendilerine bağlı bir ülke kurul ması sırasında Sırp Prensliğini bu ne denle tercih ederler. Hırvatlar ise aksi ne ekonomik olarak güçlüdürler ama, askeri ilanda güdük olmalan kendi ikti darlarını kurma olanağını vermemek tedir. Oysa dilleri Hırvo-Serbi, iki dil den de kelimelerle kaynaşmış, tek bir dil olmuştur. Ama aralanndaki sürtüş me kalkmamıştır. Rankoviç bir Sırptır. Diğer iki özerk bölge Sırp topraklan içindedir. Hırvatlar Sırp zorunun devam ettiğini, Sırplann tüm cumhuriyetleri sömür düklerini söyleyip başkaldınrlar. Ülke üretiminin yüzde 30'unu gerçekleştir diklerini, ama bankalanndaki paranın tedavüldeki paranın ancak 1/6 oldu ğunu, dövizlerin yansını ülkeye kendi lerinin getirdiğini ama aldıkları payın yüzde 10'da kaldığını savunurlar. Yeni yasa verimliliği öne çıkarmış, her cum huriyete genel ekonomiye kattığı ka dar pay alması hakkını vermiştir ama Sırplar, iktidarda çoğunlukta olmanın avantajını kullanarak adil bir dağıtımı engellemektedirler. Sırplann (Baş kent Belgrad, aynı zamanda Federal Hükümette burada) tüm uluslan baskı altında tutmasına son verilmesini ister ler. Hırvatlann ayaklannı çizmeye gö re uzattıklan alanlarda diğer cumhuri yetlerden destek alırlar. Slovenya, geri cumhuriyet Makedonya hatta Kosova bu taleple birleşirler. Oysa Kosova en yoksul cumhuriyet oluşuyla Hırvatis tan'ın anti tezidir. Ama milliyetlere da ha fazla hak verilmesi Kosova elindeki kozu arttıracaktır. Hırvat olaylan iyice çığınndan çı kar. Tito'nun heykeli yerine eski bir burjuva milliyetçisininki dikilmeye çalı şılır. para birimi değiştirilmek istenir. Bayrak belirlenir. Hırvatistan sınırlan içinde olan Dalmaçya kıyılannda do nanma kurma çalışmalarına başlanır. Anayasanın değiştirilmesi karan ata nır, vs. vs. Liberaller, arkalarına bazı parti yöneticilerini, gençliği, basın ya-

yın kurumlannı, aydınlan katolik kili sesini alırlar. Günlerce öğrenci genç lik kenti işgal eder. Öte yandan Parti tutucuları ve Tito'nun temsilcileri ile gizli toplantılar yapılır. Sonuçta anlaş maya varılır. Hırvatlar bağımsızlık is teğinden vazgeçerler. 1 7 .0 0 0 Hırvat milliyetçilik suçlaması ile hapse atılır. 1 1 .8 0 0 kişi ceza yer. 1 .7 0 0 kişi sürülor. (43)

"Tito Hırvat milliyetçiliğinin h alk tabanını kesm ek için aynı za m anda ulusal talep lere birçok h ak lar verdi. B öylece, ihracat şirketleri döviz gelirlerinin esk i yüzde 1 7.21lik kısmı yerine şim di yüzde 20'sini, tu ristik işletm eler yüzde 1 2 yerine k a zançlarının yüzde 45'ini ellerin de tutabileceklerdi. Ayrıca aynı yıl için d e dinar iki kez devalü e edildi. B öy lece H ırvatlar dövizden eld e ettik le ri geliri arttırırken Sırp, M onteneg ro, M akedonya gibi az gelişm iş b öl gelerin m eta ithalatı zorlaşm ış o l du." (44) Hırvat olaylannın sosyalizmdeki ulusal soruna ışık tutması gerekir. Marks ve Engels federasyonunun pro letarya çıkarlarına hizmet etmeyece ğini savundular. Federasyon proletar yanın ekonomik bağlarını zayıflatır. Kalkınmaya, kısa bir tarih dilimi içinde yarar sağlasa da uzun dönemde proleterya çıkarlarına zararlıdır. Hırvatların federasyona katkısı fazladır ama uzun dönem göz önüne alınıp bu katkı diğer cumhuriyetlere dağıtıldığında kısa devrede yapılabilecekleri katkı azal maktadır. Sanayinin yenilenemeyip, diğer uluslararası sektörlerle uzun dö nemde rekabet edemez duruma gel melerine yol açacaktır. Sosyalizm ulu sal farklılıkları azaltmada olumlu rol oynarken böyle bir gerçekliği de göz ardı etmemelidir. 1 9 4 5 -6 5 yıllan arasında Yugos lavya'daki biçimiyle sosyalizm bu doğ rultuda pek başanlı olamamıştır. Ulu sal farklılıklar giderek artmıştır. Hatta 1956'dan bu yana sorun kuru bir laf olmaktan öteye gidememiştir. Az ge lişmiş cumhuriyetler ve Kosova'nın Hızlandınlmış Kalkınma Fonu nun 1 9 7 6 yılında kullandığı kriteri Yugos lavya'daki ulusal farklılığı yansıtması açısından aktaralım. (Tablo IH'e bakı nız) Kişi başına üretim Yugoslavya ge nelinde 1 0 0 olarak kabul edildiğinde Slovenya neredeyse bunun iki katını üretmektedir. Kosova'nın katkısı ise yine Yugoslavya genelinin ancak 1/3'ü kadardır. İki cumhuriyeti karşı-

Tablo 3 C U M H U R İY E T L E R

Yugoslavya geneli Slovenya Hırvatistan Voyvodına (özerk) Sırp merkez Makedonya Bosna Montenegro Kosova (özerk)

ç a lış a n 10 0 0 k iş in in is tih d a m a ıa m <1978)

k iş i b aşın a ü rü n <1977-78)

100.0 196.8 127.9 122.3 95.7

100.0 171.7 114.4 103.2 97.1

6 6 .8

8 8 .8

67.4 60.8 29.5

76.7 84.7 51.9

s o s y a l sa k. k iş i s e rm a y e a ra n ı <1

100.0 197.0 130.5 100.6 80.9 75.1 76.0 105.5 46.6

Kaynak: Borba, 28 Nisan 1980 s.9 (aktaran 46)

laştınrsak fark 6 katına ulaşır. Biri ileri bir Avrupa ülkesi düzeyinde üretiyorsa diğeri geri bir asya ülkesi gibidir, İş bul ma konusunda Slovenya'lı Kosova va tandaşından çok daha şanslıdır. Buna karşın Slovenya'ya yapılan yatırım Kosovanın neredeyse 4 katıdır. Biz sa dece iki uç cumhuriyeti incelemekle yetinelim. Genel olarak Yugoslavya yöneticiler devrim öncesi aldıklan mi rasa özyönetim ile hiç bir şey ekleme mişler. Ulus farklılığını olduğu gibi dondurmuşlardır. Her yeni yatının ise farkı azaltmak bir yana arttırmakta dır. Kosova sorunumun ekonomik te meli daha açık olarak önümüzde duru yor. Kosova olaylan Hırvat milliyetçili ği ile ivme kazansa da konu daha çok Kosova'nın en başta cumhuriyete ka tılması ile başlar. Tüm dünyadaki Arnavutlann l/ 3ü Yugoslavya’da yaşar lar. Ve bilindiği gibi Arnavutlann ba ğımsız bir devleti Arnavutluk vardır. Kosova Arnavutları 1 9 6 0 ’lara sol ka nadın lideri Rankoviç iktidara gelene kadar silahlannı bırakmamışlar, Yu goslavya’dan aynlmak istemişlerdir. Rankoviç döneminde dağda mücadele veren partizanlardan 9 0 0 silah ele ge çirilir. (47). Kosova Yugoslavya'nın Kürt soru nudur denebilir. Ülke sağa kaydıkça Kosova sorunu çatallaşır. "Kosova,

Yugoslav m illiyetler sorunun özel likle d e e k o n o m ik eşitliğin ulusal duyguları sileceği M arksist tezinin m ihen k tasıdır. "(48) Yugoslavya yar dım fonuna Kosova adını özellikle ek lemiştir. "Ancak m utlak olarak Koso-

va'mn kazançları tartışm a götü rm e se bile diğer Yugoslav fed e ra l birim leriyle karşılaştırıldığında geriye kaym ıştır ve bugünkü kişi başına

sosyal üretimi Yugoslavya ortala masının yüzde 28.8'inden fazla d e ğildir. (49) Kosova Milliyetçiliği Büyük Arnavutluk Devleti hayalleri beslesede de özünde bunu daha fazla yardım al mak için kullanır. Öte yandan, Federal Hükümetin "sol kanat"üyelerinin libe rallere karşı kozu olarakta Yugoslav genelinin çıbanı haline gelir.

İşçiler S ah n ed e l9öO'larda cumhuriyetlerde par çalanma, özellikle Hırvat milliyetçiliği nin burjuva talepleri, ekonomideki anarşi ortasında birden işçilerin sesi duyulmaya başlar. Grev konusu Yu goslavya yöneticilerinin hiç akıllanna getirmedikleri bir konudur. Özyöne timle iktidann işçilere verilmesi, böyle bir taleple yüz yüze gelinebileceğini düşündürmemiştir. Konu ortadadır. Grev yapmak ne yasaldır ne de değil dir. Grevler birden işgücünün yüzde 80'inini içine alır. Ama çok dağınıktır. Süreleri çok kısadır. Yüzde 60'ı iste diklerini hemen elde ederler ve grev bir kaç gün içinde biter. Taleplerin ço ğu gelir dağılımı ile ilgilidir. Herkes çok şaşınr. Ne olmaktadır? İşçilerin huzursuzluğunun kökü nedir? bu konuda yığınla araştırma yapılmış tır.

"Fabrika işlerinden devlet bü rok rasisinin kalkınm asının, en düstride katılım cı d em o kra tik karar almayı garan tilem ediği ortaya çıktı, iş Kollektifinin ken d i üretim araçlarına ve artı-değerine yabancılaşm ası sanki daha z or görünür olu yor ve d ah a za rarlı bir biçim alıyor gibiydi. G revle rin sayısının g id erek artm ası, sosy o lojik araştırm alardan e ld e edilen k a nıtlar, y etkililere tem el çelişkilerin işletm elerin kendi yapıları içinde o l duğunu gösterdi." (50) İşçilerin grev

yapma nedeni cumhuriyet yada Fede ral Hükümetle ilgili değildi. İşçiler, kendi fabrikalanndaki çelişkinin sonu cu olarak greve gidiyorlardı. Öyleyse özyönetimin fabrika birimlerini mik roskop altına almak gerekiyordu. "Jovanov'a göre iş bırakmalanna katılan protestoculann yüzde 7 4 ü özellikle eliyle çalışanlardı, (manual iş çiler). "Ayrıca, iş bırakm aların yüzde

70'inde ki bu tür protestocuların yüzde 60'ını kapsar, sorun temsili organla değil, temsili organ daki yö neticilerle ilgiliydi. H atta iş bırak maların yüzde 85'ine en az bir tem sili organ üyesi katılm ıştı."(51) İşlet me içindeki saflaşma demek ki, işçiler ve seçtikleri yönetim heyeti ile değildi, düğüm, yönetim heyetindeki yönetici lere karşı, sıradan işçiler ve temsilcile rin birleşmesinde yatıyordu.

katılm a haklarını işçi heyetleri ile g erçekleştireceklerd ir d em esin e karşın, işletm e m üdürlerine üretim sürecini örgütlem e... işletm enin fa a liyetinin ve planının g erçekleşm esi ni yön etm e... 'yasaları uygulama', yetkisini veriyordu. Müdürün işletıfıe adına bağlayıcı an dlaşm a yap ma, işçi alm a, işçiyi çıkarm a, günlük disiplini sağlam a yetkisi vardı. Y et kisi dahilin de olduğu düşünülen k o nularda işçi heyetin e dan ışm ak z o runda değildi am a tem el p olitika d e ğişikliği söz konusu olduğunda d a nışm ak zorundaydı. Günlük işler ve tem el politik sorunlar arasındaki ayırım ise açıkça belirlenm em işti." (53) Yazar az sonra şu yargıyı yapıyor. 'Yugoslav işçiler Ingiliz m aden işçi lerinden daha ç o k fabrikalarının sa hibi değillerdi... Ayrıca Yugoslav ve İngiliz işçiler arasın daki büyük fark, İngiliz işçilerin arkasında d ah a iyi ücret ve çalışm a koşulları m ü zakere e d eb ile c ek güçlü bir sen d ika olm a sıydı." (54)

"G enellem e yaparsak, fabrika müdürleri, kısım şefleri, tekn ik uz m anlar hem fa b rika hem d e e k o n o m ik birim dü zeyin deki temsili or ganların karar verm esi konusunda son d erec e etkiliydiler. Yasaya g ö Yazımızın uzunluğuna karşın bu re, yön eticiler sa d ece ön erir ve yü günkü Sovyet reformlan açısından ko rütürlerdi. Temsili organ lar karar nuyu değerlendirmeyi önemli görüyo verirdi. A ncak araştırm alar, ön er ruz. Gorbaçov da parti bürokrasisini kırmak, çürümüşlüğü temizlemek, vam e yetkisinin karar yetkisini orta dan kaldıracak şek ild e ortaya koyunlan hantallığı yıkmak için fabrika yö labileceğini gösterm iştir. Son kararı neticilerinin sorumluluğunu arttırdı. veren öz yönetim organları olsa bi Ama Yugoslavya deneyi ile arada bir le, onların seçim yapacağı altern a fark var. Gorbaçov bu arada bir yan tifler, fa b rika müdürü ve tekn ik p er dan merkeziyetçiliği aynntılanndan son eli tarafından hazırlanıyordu. arındırıp daha özleştirirken, işçilerin G en el o la ra k birbirleriyle yarışan denetimini yükseltmeye hizmet ede önerilerin farkı, üretimi yapan işçi cek-Glasnostu, açıklığı getiriyor. Sov lerin anlam ayacağı ka d ar karm aşık- ■ yet uzmanlan Yugoslavya özyönetimi 11. Ayrıca herhangi bir öneriyi oldu deneylerinden bu sınırlar içinde yarar ğundan farklı g ö sterecek şek ild e lanmaya çalışıyor, ya da çalışmalıdır lar. sunm a olanağı da vardı. G enel o la rak tekn ik bilgi üstündeki y eten ek Yugoslavya deneyi bir konuya da lerinin ve kontrollerinin, yön eticile ışık tutacak ip uçlan veriyor. Devlet rin elin d e ç o k güçlü bir silah olduğu adamlanndan daha güç ve yetki sahibi ortaya çık tı." (52) Görüldüğü gibi ül fabrika müdürleri, teknik elemanlar kenin ekonomik gidişi işçilerin elinde gözükse bile gerçekte müdürler, tek nik elemanlar, uzmanlann, elindeydi. Ayrıca hiç şüphe yok ki dönenleri kav rama yeteneğinde olan uyanık işçiler hatta çoğu yerde rastladığımız gibi sendika yöneticileri bu yöneticiler ta bakası ile yetenekleri ölçüsünde kay naşmışlar ve gelirden paylarını alıyor lardı. Yukarıdaki alıntılar bizzat Yugoslavların kendi araştırmalanndan vardı ğı sonucu yansıtır. Şimdi bu ülke konu sunda uzmanlaşmış bir İngiliz'in dü şüncelerini aktarallım:

'Yasa, İş K ollektifleri, yön etim e

konumlanndan hiç te memnun değil dir. Ekonomideki kargaşalık, başansızlık zaten bunun nedenlerini açıklar. Fabrika müdürleri, ilk dönemde Fede ral Hükümet'in parçalanması ile yetki leri artan belediyelerle işi götürmeye çalışmışlardır. Ama belediyelerin alanlan, fabrikalann üretim alanı göz önü ne alınırsa dardır. O nedenle cumhuri yet dönemi, fabrika yöneticilerinin öz lemi olmuştur. Ama cumhuriyetler de diğimiz nedir ki? Büyüklüğünü yukanda gördük. Öte yandan Yugoslavya herşeye karşın yine bir devlettir. Bir ekonomik bütünlük kurmuştur. Cum huriyetlerin anayasası kendi kadeni ta

yin hakkını verir. İstendiği anda Fede ral Cumhuriyet'ten aynlınabilir ama is tenen bu değildir. Ekonominin talebi başka doğrultudadır. Tam da Gorbaçov'un yaptığına uyar.

"Devletin rolü sorununu çö z m ek zorundayız. Bugün, devletten şöyle bir söz e tm ek bile yanlış anlaşılıyor; am a özyön etim den yana olan k o m ünistler d ev lete karşı değiller, sa d ec e etatist d ev lete (devlet için dev let olm aya bn.) karşılar. Hatanın te m eli devletin y ok olacağı fikrinin b a sitleştirilm esinde yatar." (55) Marks'ın devletin yok olacağı tezinin vardmldığı noktanın yanlışlığı kabul ediliyor. Devam edelim: "........ bir

plan yapm aya düşm anlık ek en o m i için yalnız 2 altern atif olduğu yanlış saptam asından doğdu-yasal olarak bağlayıcı fe d e r a l plan yada tam a m en serbest pazar, ikisi d e başarılı sonu ç verm edi ve ideolojik olara k ikisi d e kabul ed ilem ez. H atta.... se çim var olan parçalan m ış bü rokra tik m ü d ah ale ile özyönetim in yeni evresine dayalı örgütlü bir m ü d ah a ledir." (56) Sonuçta vanlan konak plan ve devlet ihtiyacıdır. 1973'd e kabul edi len anayasa Yugoslavya'ya BET O de nilen özyönetimin başka bir devresini getirir. Yürürlükte olan da bu sistem dir.

BİRLEŞİK EMEĞİN TEMEL ÖRGÜTLENMESİ (BETO) DÖNEMİ Plan gerekliliğini Yugoslavya yine kendine göre çözecektir. Çıkılan yol geri dönüşün önünü tamamen tıka mıştır. Plan her yerde görüldüğü gibi tepeden değil aşağıdan yapılır. Üreti len her ne olursa olsun eğer ki para bi rimi ile değerlendirilemiyor ise o şeyi üreten işçiler emeğin en küçük birimi olarak kabul edilirler. Tüm işletmeler böyle örgütlenme birimlerina aynlırlar. Büyük işletmeler bir anlamda BETO'ler Konfederasyondur. Örneğin bir tekstil fabrikasında 5 6 0 0 işçi vardır diyelim. Bu fabrika 2 0 BETO'ye bö lünmüştür. BET O ’ler nasıl çalışır? Her bir BE TO üyeleri sürekli olarak tartışarak bir üretim hedefi belirlemeye çalışırlar. Çeşitli sektörler ve ülke genelinde bil gili ekonomi odalan bu hedefleri top lar ve ulusal ölçüde uyuma sokar. Bu çıkan taslak sendikalarla yapılan top lantıda tartışılır ve bir andlaşma imza lanır. Sonuçta tüm ülke ekonomisi 2 4 0 tane sosyal andlaşmaya uygun

D iz im inancımıza göre sosyalizmin kamu mülkiyetinden kapitalizmin özel mülkiyetine atlamak sosyalist devrim yapmaktan daha kolay değildir. Yugoslavya'nın ekonomik çıkmazlarının Doğu Avrupa ülkelerinin tozu dumanı dindikten sonra doğacak yeni bir güçler dengesinde çözüleceği düşüncesindeyiz. olarak üretime geçer. Böylece şimdi ye kadar yapılan dengesizliklerin üste sinden gelinmeye çalışılır. Federal Hükümetin yetkileri eski . ye oranla, biraz arttınlmıştır, buna denk düşen bürokratik değişiklikler getirilmiştir. Federal Hükümet ülke çapında hedef belirler. Kararlarda oy birliği zorunluluğu olması nedeniyle çok ilkel denebilecek kararlardır. Ör neğin son ekonomik plan hedeflerin de Federal Hükümet ithalatı azaltıcı ve ihracatı arttırıcı önlemelere öncelik verilmesini öngörür. İşte o kadar. Cumhuriyetler de buna uyamazlarsa uymazlar. Özgürlükleri bu kadar bile bağa katlanamama hakkını içerir. Yugoslavya değişik, ilginç bir ülke dir. Tarihte Roma ve Osmanlı İmparatorluklan arasına sıkışmıştır. Hristiyan kültürü ile de İslam kültür ü ile de tanışmıştır. Sonra Hitler ve Musollini faşizmi ile Stalin sosyalizmi arasındaki savaş ortasında kalmıştır. Şimdi kuzey batısında en gelişkin kapitalist ülkeler, kuzey doğusunda sosyalist ülkeler, gü neyinde devlet kapitalizmi ile kalkın maya çalışan yoksullar vardır. Elbette Yugoslavya bu kadar çeşit antik me deniyetler, din ve modem iki sistem den etkilenmeden edemezdi. Devrim sonrası iktidara gelen kü çük burjuva sosyalistleri altından kalkılması zor bunca çelişkiyi omuzlamak zorunda kalmışlardır. Ülke koşullannın bilimsel analizi üstünde yükselme yen sosyalistlikleri onlan sınf körlüğü ne götürmüştür. Stalin'in zorlamaları na küçük burjuva yapıları dayanama mış, yağmurdan kaçayım derken ka pitalizmin dolusuna tutulmama işgüdüsü ile Arafatta bir sistem kurmuşlar dır. Kırlar bugünkü haliyle çürümüş

tür. Ne kapitalizmin ne de sosyalizmin verimliliğine atlayamamaktadırlar. Kentlerde ise durum farkıl değildir. Kapitalizmin üretim düzeyine sosyaliz min sosyal adaletçi yanlannı da sok mak derdi ile çıkılamamaktadır. Şimdiki yöneticiler özyönetimin hala gelişim içinde, kendi başına bir sistem olduğunu iddia etselerde so nuçta iki sistemden birine oturma öz lemi ve aynı zamanda çelişkisi içinde olduklan bizce açıktır. Yani sonuçta öz yönetim ya KP öncülüğünde merkezi bir yönetim içine girecektir ya da sosyalistleşecektir ya da kapitalist üretim tarzına oturacaktır. Yazımız daha çok Yugoslavya ile sosyalizm arasındaki farklılığı öne çıkancıydı. Başka bir yazı ile kapitalizmden farklılıklar işlenirse o zaman kapitalist sistem içine nasıl otu rabileceği daha aydınlanabilir. Ancak bizim inancımıza göre sosyalizmin ka mu mülkiyetinden kapitalizmin özel mülkiyetine atlamak sosyalist devrim yapmaktan daha kolay değildir. Yu goslavya'nın dağlar kadar birikmiş içinden çıkılması çok zor ekonomik dengesizliklerinden düzlüğe çıkışının Doğu Avrupa ülkelerinin tozu dumanı dindikten sonra doğacak yeni bir güç ler dengesinde çözüleceği düşüncesin deyiz ■

KAYNAKÇA 1. Economic Policy in Socialist Yugoslavia. Rudolf Bicanic, Cambridhe University Press 19 7 3 . s.30 2. The Yugoslav Economic System, Branko Horvat, International Arts and Sciences Press, Inc. White Plains, N.Y. 1 9 7 6 s.7. 3. The Economy of Yugoslavia, Fred Single ton and Bernard Carter, St. Martin's Press, New York, 1 9 8 2 . s:1 0 3 4 . 4. Economic Policy in soc. Yugo. Bicanic,

ay. s.31. 5. Yugoslav Economic System and Its Per formance in the 1970's illura 0 . Tyson, Institute of International Studies, University of California, Berkeley 1 9 8 0 s: 7 0 6. The Eco. af Yugo. B. Horvat ay. s: 114. 7. ay. s. 1 15 8. ay. s. 116 9. ay. s. 101 10. ay. s. 102 11. Political Organizations in Socialist Yu goslavia, Jim Seroka and Rados Smiljkovic, Duke University press Durham 1 9 8 6 s:81. 12. ay. s. 8 2 13. ay. s. 3 9 14. The Transformation of Communist Ide ology: The Yugoslav Case, 1 9 4 5 -1 9 5 3 A.R. Johnsodn, The Mit Press England, 1972. s:

20 . 15. ay 16. ay. s.30 17. The Yugoslav Eco System. B. Horvat. ay. s 14. 18. Economic Policy in soda. Yugo. R. Bi canic ay. s. 35. 19. ay 20 . The Economy of Yugo. ay. s.80. 21 . ay. 22 . ay. 23 . ay. s.81. 24 . ay. s. 82 25 . ay. s. 8 4 26 . ay. s. 8 5 27 . ay. s. 1 05 28 . ay. s. 1 06 29 . Yugoslav Eco. Sys. and Its Performan ce... ay. s. 70. 30 . The Transformation of Comk. Ideo. ay. s. 58-9. 31 . ay. s.86. 32 . Market Sodalizm in yugoslavia, Chris topher Prout, Oxford University Press, 1985. s.12. 33 . New Times, yıl 1 9 8 9 sayı 3 3 s. 31 . 3 4 . ay. 35. The Transformation of Com Ideo. ay. s.203. 36. Moscow News, yıl 1 9 8 9 sayı 4 8 sayfa. 5. 37. The Transformation of Com Ideo. ay. s: 206. 38 . Political Organizations in So. Yugo. ay. s.87. 39. ay. s.45. 40. Democratic Reform in Yugoslavia, The Changing Role of the Party. April Carter, Fran ces Pinter Publishers, London, 1 9 8 2 s.3 41. The Eco. of Yugos. Singleton ay. s 130. 42 . Market sodalism in Yugo. ay. s.30. 4 3 . Nationalism and Federelism in Yugosla via, 1 9 6 3 -8 3 , Indiana University Press Bloo mington, 1 9 8 4 s. 139. 4 4 . ay. 4 5 . ay. s. 197. 4 6 . ay s. 4 7 . ay. s. 157. 4 8 . ay. s. 156. 4 9 . ay. s. 170. 50 . Market Socialism in Yugo ay. s: 50. 51 . ay. s. 52 . 52 . ay. s. 53 . 53 . The Economy of Yugo. Singleton ay. s.

122

•*64. ay. s. 124. i 55 . Market Soc. in Yugo ay. s.70. 56 . ay.

"Düşüncelerim yaşam imdir" Gökçe DEMİR "Mutfak ue evliliğin ayrılması... İşte kiliseyle devletin ayrılm asından d ah a az önem li-olm ayan en azından kadının tarihsel alınyazısını etk ile y ecek büyük bir reform " A. Kollontai Kadının kurtuluşu mücadelesinde emek veren biz kadınlara güç veren olaylar ve insanlar var yaşamamızda. Kadınlann örgütlü mücadele içinde her geçen gün biraz daha öne çıkma ları, ya da bir kadın yoldaşın zindanlar daki onurlu direnişi veya devrimci teo risi ile olduğu kadar devrimci pratiği ile de bize hayatı yorumlamada ve değiş tirmede ışık tutan; bugün aramızda ya şamayan yol arkadaşlanmız... Bu zenginliğin içinden sıynlıp ge len bir yüz var önümde sanki her hare ketimizi dikkatlice izleyen özenli ta ranmış saçların çevrelediği gururlu bir baş, hayatı dolu dolu yaşamanın tadı var dudaklanndaki gizli gülümseme de. İlerlemiş yaşın habercisi bir baston ve üstünde madalyalann öttüğü yor gun bir kalp... "Kadınlar ve onlann ka deriyle yaşamım boyunca ilgilendim. Beni sosyalizme getiren onlann kade riydi. Bu sözler devrimci yaşamı içerisin de kadın kurtuluşu mücadelesini hiç bir zaman ikinci plana atmamış ve ye ni insanı yaratmak için kendi yaşamıy la örnek olmaya çalışmış bir Sovyetler Birliğinden kadın devrimciye Ale xandre Kollontai'ye ait. Doğduğu 1 8 7 2 yılından öldüğü 1 9 5 2 yılına ka dar konuştuğu ve yazdığı gibi yaşayan ve biz kadınların mücadelesinde bize uzun yıllar görüşleriyle yoldaşlık ede cek bir insan Kollontai. Clara Zetkin'den Rosa Lüksemburg'dan farklı

bir özelliği var ve bu özellik bizim ken disini seçmemizdeki en önemli faktör lerden biri. Dünyayı sarsan bir devri min büyüyüp gelişmesine, gerçekleşti rilmesine ve daha sonra 1 9 52'y e ka dar sosyalizmin inşaasına katılmış ve içinde sonuna kadar (günlerce uyku suz ve aç kalmacasına) yeralmış bir ka dın Alexandre Kollontai. Bu nedenle biz sosyalist kadınlann kadın kurtuluşu için verdiğimiz mücadelede her zaman bir kilometre taşı olarak duracak yolu muzun üzerinde. Çocukluğu ve gençlik yıllan bo yunca hem kendisini çevreleyen mad di ve manevi koşullann etkisiyle hem de kendi yaratıcı kişiliği ile sabırla işlen miş zengin bir insan Alexandra Kol lontai. Soylu bir ailenin küçük kızın dan sosyalist toplumun militan, enternasyonalist ruha sahip ve nihayet öz gür kadın tipine yol alan renkli bir kişi lik. A. Kollontai ile ilgili olarak kavra mamız gereken en önemli gerçeklik yalnızca devrimci ve entemasyonalist kişiliği-olmamalı. Kollontai'yi yalnızca

siyasal yaşamı ve sosyalist devrime olan inancıyla kuru bir şekilde değer lendirmek Kollontai'ya ihanet olurdu. Çünkü Kollantai yalnızca devrim için yaşayan bir sosyalist değil kendi yaşa mının diğer bütün kadınlara öm ek ol masını isteyen ve özgür kadının davra nış tarzına ilişkin düşünceleri ne ise pratikte bunu hayata geçiren bir ka dın. Marksizm üzenne gördüğü eğitim ve kendisini yaratıcı faaliyetten uzak tutan evlilik yıllan sırasında kadının ko numunu sürekli irdeleyen beyni onu şaşmaz bir şekilde kadının kurtuluşu soruna ulaştırmıştır. Kollontai yaşamı boyunca verdiği yazılı eserlerde kapi talizmin yeni topluma miras bıraktığı aile ve cinsellik gibi neredeyse yüzyıllann skolastiği içinde taşlaşmış olan ve yeni insanı yaratmada sınırlayıcılık gö revini şaşmaz bir şekilde yerine geti ren bu iki alana cesurca saldırmış ve parçalamaya çalışmıştır. Kadına yöne lik eserlerinde öncelikle burjuva tarz daki aile yapısını çözümlemeye yöne-

f\o llo n ta i, parti çalışmasının kadın alanındaki taktiğini de olgunlaştırmaya çalışmıştır. Bu konudaki önerisi her parti örgütünün kadınlar arasında çalışma için özel bir büroya sahip olması ve parti örgütünün bir üyesinin bu alan için sorumlu tutulmasıdır.

len Kollantai bizce çok önemli iki ana nokta saptamıştır. Aileyi birbirine bağlayan hangi bağlar mevcut. Kadı nın çalışma yaşamı içerisinde yer alışı kannın kocasına, kız çocuğun babaya olan itaatinin azalmasına yol açıyor. Aile içerisinde kadınlan görevi olarak yerleşen pek çok işlev feodal toplu mun üretici ailesinden kapitalist toplu mun tüketici ailesine geçişle yerini ku mrulara bırakıyor. Örneğin eğitim kurumsallaştınlıyor kapitalist toplumda. Aileyi devam ettirmek ve kutsallığını mutlaklaştırmak için geriye kalan ne? Edinilmiş mirasın dolaysız aktanmı. İş te Kollontai'ın kutsal aile bağlanndan anladığı gerçeklik. Mülkiyete dayanan evlilik ilişkisini "çifte ahlak" olarak ta nımlayan Kollontai bu yolla sokaklar daki açık fuhuştan evlerdeki gizli fuhuşa bir paralellik kurmakta. Serbest bir lik, serbest aşk kavramlannı sorgula yan Kollontai bu kavramlann gerçek te toplumsal ilişkiler alanındaki bir dizi köklü reform, aile yükümlülüklerini topluma ve devlete aktaracak reformlarca gerçekleştirilebileceğine dikkat çekiyor. Bunun için de izlenecek yol belirlenmiştir. Kollontai'ın gözünde. Fuhuş ve bugünkü ailenin doğaya ay kırı biçimleriyle savaş doğrudan doğ ruya proleteryanın genel mücadelesi nin bir uzantısıdır ve onun tamamlayı cı bir parçasından ibarettir. Sosyalizmle gerçekleşen ekono mik devrimin ardından cinslerin ger çek anlamda serbest birlikteliğinin sağlanması cinsel devrimle gerçekle şecektir. Kollontai bu konudaki görüş lerini çok açık bir biçimde Marksizm ve Cinsel Devrim adlı kitabında ifade etmiş ve kadın sorununa ilişkin bütün yazılannda bu görüşü cesurca savun muştur. Marksizm'in tanımladığı üç alandaki ezilmişlik ulusal-sınıfsal ue cin sel ezilm işlik ortadan kaldınlmadan yeni insan ve yeni yaşam biçimi yaratılamayacaktır. Kollantai'ye göre cinsel ahlak ve insan psikolojisi köklü bir dönüşüm geçirmek zorundadır. Cinsler arasındaki ilişkilerdeki kıs kançlık duygusu, bir cinsin diğeri üze rindeki tensel, ruhsal tasarruf isteği ve yüzyıllardır varlıklannm biricik oluş ve kurtuluş yolunu aşkta gören kadınlan saran yalnızlık duygusu egemen ol dukça "serbest aşk" anlamsız bir söz olarak kalacaktır. Bu duygunun her iki cinste de aşılması için gerekli güç proleteryanın elindedir ve bu nedenle proleteryanın kurtuluşu ile kadının kurtuluşu sürecini iç içe ve insanlığın kurtuluşu yolunda vazgeçilmez iki ana

unsur olarak tarif eder Kol lontai. Kollontai kadın ve erkek arasındaki ilişkiyi "aşk-arkadaşlık" olarak yepyeni bir kavramla ta nımlar. "Kanatlı E ros’a Yer" adlı yazısında bu kakvramı şöyle somutlamaktadır. "Doğası gereği mademki aşk çok şekillidir, öyleyse serbest birlik, yasal evlilik ya da geçici ilişkiler gibi formüllemelerin pek önemi yoktur. Aşka değer kazandıran onun manevi ve ruhsal içeriğidir. Sosya list toplumun ilk aşamasın da proleterya ideolojisi, bi reysel aşkın kolektiflik için "görev a ş k ia sınırlanması nı istiyordu. Aşk (sevgi) iliş kilerini belirleyen yeni ve büyük ruhsal güt dayan ış-

m a-arkadaşlıktır. "Kanat sız Eros" (tamamen fizik sel çekicilik yerini beden uyuşmasını da içeren "Ka natlı E ros a bırakıyor, ama orada koliektiflik için gerekli görev, bireysel aşk duygulannın önüne geçiyor. İdeal,, hayli çetin, ancak bu zorluk geçicidir. Sosyalist toplum yeni bir aşk biçimi nin, şekil değiştirmiş Eros'un doğuşu nu görecektir ve o toplumda "cinsle rin bir/iği" sağlıklı, özgür ve doğal olan cinsel çekicilik üzerine kurulacaktır. 19. yüzyılın son çeyreğinde doğan ve yirminci yüzyılın ilk çeyreğinin so nunda ölen Kollontai bize bu düşünce leriyle 2 1 . yüzyılın geleceğin insanının bir tanımlamasını yapıyor. Kollontai yaşamında kadın sorunu ile hem teo rik hem de pratik alanda ilgilenirken (kadın kurtuluşu için yapılan her türlü pratik faaliyet) parti çalışmasının kadın alanındaki taktiğini de olgunlaştırma ya çalışmıştır. Bu konudaki önerisi her parti örgütünün kadınlar arasında ça lışma için özel bir büroya sahip olması ve parti örgütünün bir üyesinin bu alan için sorumlu tutulmasıdır. Bolşevik devrimin ardından sosyalist inşa süre cinde kadınlann kazanılması ve kadın sorununun ikincil plana atılmamasının da bir güvencesidir bu öneri, bugünde sahip çıkılması ve pratikte gerçekleşti rilmesi gereken güncel bir sorundur. Alexandra Kollontai'ın 8 0 yıllık ya şamı nice zenginlikler ve hayatlarla dolu. Özgür aşka değin düşüncelerini pratiğe geçirmekten hiç bir zaman korkmamış ve gelen her türlü eleştiriyi ve soğuk günleri kararlılıkla göğüsle

miş. Çünkü Kollontai'ye göre kendi yaşamının "öbür kadınlann yaşamın daki çifte ahlaka ait eskimiş korkunç görüntüyü dağıtmak için de bir örnek sayılabileceğinin" bilinciyle davranmış bir kadın. Alexandra Kollontai özgür insanözgür kadın düşüncesi ve geliştirdiği teoriyle kadınlann örgütlü mücadelesi içerisinde "orijinal" bir kişilik olarak değerlendirilmemesi gereken bir sos yalist. Bu harekete inanmış ve yola çık mış her sosyalist kadın Alexandra Kol lontai ile hesaplaşmak ve bu görüşleri pratiğe aktarmak zorunda. Bizler tıpkı Kollontai gibi kendi yaşanılanınızın da 'kadınlann üzerindeki çifte ahlaka iliş kin köhnemiş korkunç görüntüyü da ğıtmak' için bir örnek oluşturacağının bilinciyle davranmak zorundayız. T a rihsel bir zorunluluk bu.... inter Yayıncılıktan çıkan otobi yografik özellikli "Bir Ç o k H ayat Ya şadım" adlı kitabı Alexandra Kollontai'ın renkli ve canlı kişiliğini kavramak açısından gerçekten doyurucu ve renkli bir kitap. Bu kitabı okurken bir kez daha kadınlar olarak eski bir yolda şımızın mücadele tarihinden kendi yaşamlanmıza bakma fırsatı bulabiliriz. Yazımızı bu güzel insanın yaşama iliş kin sözleri ile noktalayalım. "İnsan her şeyi yapmalı yaşam çok kısa, yani in san tüm görevlerini yerine getirmeli ve yaşamın tüm zenginliğini duyumsa mak." ■

Devrimci direnişçi gençlik

Orhan DİNÇOK evrimci-Direnişçi gençlik ol gusu, bu gün öğrenci gençlik içindeki dost-düşman her kes tarafından görülen bir noktada. Hangi tarihsel sürecin ürünü olarak doğdu, karakteri ve üstüne yük seldiği zaman nedir? Bu günkü koşul larda neyi amaçlamalı, nasıl bir taktik çizgi izlemeli? Eylül öncesinde onbinlerce-evet onbinlerce gencin üstünde oportünist bir egemenlik kuran küçük burjuva sosyalistleri, Eylül sonrasında kendi çürük örgütlenmelerinin bir gecede olmamışa dönmesiyle öğrenci gençle ri Eylül karanlığında tam bir kaosa itti ler. İşte Devrimci Direnişçi Gençlik, (DDG) bu kaosun proletarya sosyaliz minin devrimci müdahalesiyle ivmesi oldu. O günün koşullannda Genç Par tizan... vb hareketler ses çıkarmaya rak güçlenmeyi taktik olarak izlerken, devrimciler, yerde olan direniş bayra ğını kaldırmaya talip oldular. 8 2 -8 5 yılları arasında bildiri, pullama, pan kart, yemek boykotu vb. eylemlerin bizzat örgütleyicisi ve yürütücüsü ola rak ateş ve ihaşnet yıllannda deneyim kazanıldı, çelikleşildi. Düşmanın 8 5 baskınıyla geri düşen atılım, 8 6 -8 7 yıllannda yeniden ayağa kalktı. 1 4 Ni san-eylemliliğinin örgütlenişinden iti baren yeni bir yükselişe yönelmiyor du. İşte DDG bu yükselişin bir sonucu olarak 1 9 8 9 Türkiye'sinin somut koşullannın yarattığı bir olgudur. Bir ta raftan bakarsanız proletaryanın öğ renci gençlik kaynaşma isteğinin, öte taraftan bakarsanız öğrenci gençliğin devrimci yurtseverliği ve hümanizmasının proletarya ile ortak rotaya yöne lecek komünistleşmeye yönelmesinin somutlaşmasıdır.

DDG daha ilk ivmesini katettiği yıl lardan itibaren 60'lı yıllann şanlı DevGenç geleneğine sahip çıktı. Kendisini (çoğunlukla adet olduğu üzere) olum suz yapılanmasını birden düzeltiverecek "yepyeni" bir atılım olarak görme di . Şark toplumlannın zuhur etme has talığından "tarihi kendisiyle başlatma" kolaylığından uzak durdu. Dev-Genç geleneğini 70'li yıllarda taşıyan küçük burjuva sosyalizminin, 1 2 Eylülle bir likte bünyesindeki tıkanıklan dışa vur ması ve çözülmesi sonucunda, 80'li yıllarda Dev-Genç geleneğinin direniş çi bayrağını kaldırma görevini üstlen meyi kendisi için şeref olarak gören gençlerce ilk ivme kaydedildi. DDG Türkiye gençliğinin atılımcı, yurtsever, devrimci geleneğinin 80'li yıllardaki somutlanışıdır. Bu kez ülkedeki sınıf mücadelesinin üst boyutlarda ve üs tündeki tüm külleri atacak açıklıkta ya pılmasının bir ürünü olarak^gelenek, proletarya sosyalizminin ilk atağıyla 80'li yıllarda yeniden canlandı. Özel likle 8 6 -8 7 sonrasında küçük burjuva sosyalizminin yeniden canlanışıyla bir likte onlar da Dev Genç’in direnişçi ge leneğinin taşıyıcılığına talip oldular. 60'lı yıllarda Dev-Genç ülkedeki genel politik canlanışın bir ürünü şek linde oluştu. Bünyesinde ilk aşamada hakim olan, gençliğin "Jön Türk" gele neği idi. (1) Bu kısa zamanda proletar ya küçük burjuva ve burjuva sosyalizm lerinin aynşmasıyla sonuçlandı, O gü nün hızlı gelişen politik süreçleri aynşmayı 68'lerde başlattı, 12 Mart yıllannda netleştirdi. 70'li yıllarda burjuva sosyalizmi daha baştan Dev-Genç'in direnişçi geleneğinden kopuşarak kendi bağımsız, reformist, pasifist, tes limiyetçi zeminini inşa etti. 60'larda

Dolmabahçe'de Denizlerin önüne ba rikat kuranlar, gençliğin çoşkusunu dizginlemeye, pasifize etmeye 70'lerde de devam ettiler. Proletarya sosya lizmi, bünyesine musallat olan "Doktorculuk" hastalığından ve kendi iç sorunlanndan kurtulamayarak 70'li yıl larda kendisine yakışan insiyatifli dav ranışı gösteremedi. T ek tek proleter sosyalistler kendi okullannda devrimci kavganın içinde yer alırken bir çizgi olarak yeterli insiyatif alınamadı. Kü çük burjuva sosyalizmi 70'li yıllarda öğrenci gençlik içinde önderliği kazan dı fakat yapısındaki zaaf ve tıkanıklık lar onlan 12 Eylül darbesiyle dağıtıver di. Dev-Genç 60'lara kadar "ileri" "devleti koruyan" "halk adına, halk için" savaşan Jön-Türk geleneğinin devlete karşı tavır alışıdır. Bir sıçrama nın, bir dönüşümün somutlaşmasıdır. Fethi Gürcan'la başlayan bu süreç 6 0 ’lann sonunda tamamlandı. Evet henüz Kemalizm'in ağır etkileri taşını yordu ama ok bir kere yaydan çıkmıştı. 60'lı yıllann öncesinde kendi bakış açı sıyla irticaya karşı modernleşmeyi temsil eden, devletçi zümreyi her za man destekleyen aydın gençlik, 2 7 Mayıs'da son atılımını yaptıktan sonra yeni bir yola çıkıyordu. Bu sefer "halk adına, halk için devlete karşı" mevzilenildi. işte Dev-Genç bu mevzilenişin adıdır. 2 7 Mayıs sonrası özgürleşme süre ci, bendlerin birden açılmasının sonu cu önceden gerilen yaylan ileri fırlata rak hızla sınıfsal kopuşmalan o yıllann belirleyici özelliği yaptı. Fetih Gürcanlann silahla, YÖN'cülerin kalemle yap tığı çıkışları; ülkedeki gelişmelere kü çük burjuvazinin spesifik tavrı olarak

da değerlendirebiliriz. Bu doğru ve esas olandır. Sonraki gelişim sürecine belirleyici damgasını vuran da küçük burjuva sınıfsal özdür. Ülkedeki tarihsel geleneklerin 60'lı yıllardaki uzantılannı aradığınız zaman yine Fethi Gürcanlar, YÖN Dev-Genç vb. karşınızda bulursunuz. O halde süreci bu yönüyle de görebil meliyiz. Siz Fethi Gürcan'ı bir küçük burjuva devrimcisi olarak değerlendi rir ve onu yeterli görürseniz eksik sap tama yapmış olursunuz. Fethi Gür can'ın kendi tarihsel kökenini anlattı ğı, duygusal ve ateşli savunmasını cid diye almak zorundayız. Söz konusu olan modemleşmeci yenilikçi Jö n Türk geleneğidir. F. Gürcan bir yö nüyle bu geleneği şerefiyle temsil ederken, öte yandan hücresine sosya lizm sloganları yazarak gelenek için deki dönüşümün de sinyalini veriyor du. YÖN'de ise sosyalizmden kurtuluş yolu olarak bahsedilir. Öyle bir sosya lizm ki; aydın (sivil) asker, zinde güçler ce bir darbe yoluyla kazanılacak ve uy gulanacaktır. O dönemki aydın gençlik, 2 7 Mayısçılar, F. Gürcan'lar YÖN'cüler, TİP'in burjuva sosyalizmi ve sosyaliz min yeni çevrilen klasiklerinin belirle diği karmaşık bir sürecin içinde şekil lendi. F. Gürcan'da hakim olan "mo dern devletin" halkın refah ve mutlulu ğunu sağlama fonksiyonlarını yerine getirmesi için ihtilalin meşru olduğu inancıdır. Deniz Gezmiş ise "modern devletin" fonksiyonunun zaten halka karşı olduğunun bilincindedir. Ama bu bilinç henüz netleşmemiştir. Ancak F. Gürcan'la başlayan dönüşüm De nizlerde netleşmiştir. Artık halkın mutluluğu için devlet; iktidar gaspçıla rından kurtanlmayacak, tam tersine iktidar gaspçılarının örgütlü gücü ola rak görülerek tasfiye edilecektir. Sivil gençlik de Deniz'ler, Mahirler Ameri kan askerlerini kovalar, dağa çıkma nın hazırlıklarını yaparken, asker gençlik de (S. Kuray ve arkadaşlan) si lahlarına el koyarak bağımsızlık andı içiyor, bunu halka ilan ettikleri için or dudan atılıyorlardı. İşte Jö n Türk gelenği 6 0 !ı yıllarda böylesi hızlı bir dö nüşüm yaşadı. Dev-Genç bir yönüyle de bu dönüşümün somutlaşmasıdır. Sınıf mücadelesinin yükselmesinin ürünü sınıfsal kopuşmalann, siyasi ze mindeki tezahürleri geleneksel aydın gençlik (sivil-asker) atılımcılığına (JönTürk geleneği) kendisini dayatıyor ve süreç içinde o geleneğin parçalanma sı, parçalanarak sınıfsal eğilimlere yö

nelmesi olgusu yaşanıyordu. F. Gürcan, tarihi önem taşıyan sa vunmasında geleneğin soy ağacını sı raladı: "Yenilikçi" padişah 111. Selim, II. Mahmut, Namık Kemaller, padişaha karşı ayaklanıp dağa çıkan İttihatçı Resneli Niyazi, padişaha karşı kongre ler düzenleyen ve Kurtuluş Savaşını örgütleyen M. Kemal Siz tarihin biraz daha gerilerine giderseniz Fatih Sultan Mehmet'i de bulabilirsiniz. Fethi Gür can kendisini bu soyağacının dallanndan biri olarak görüyor ve çürümüş yozlaşmış, rüşvete boğulmuş, yöneti cilere karşı ihtilali, komutanı T. Ayde mirle örgütlüyordu. İşte Deniz Gezmiş ve Mahir Çayan'la simgeleşen 6 8 atılımına bir de bu soyağacından bakarsak dallardan birisiyle karşı karşıya oldu ğumuzu göreceğiz. Ama şurası kesin ki F. Gürcan bir yol ağzıdır. Bunun simgesi hücrelere yazılan sloganlardır. Denizler Mahirler o sloganları omuzla yarak meydanlara getirdiler. Bir sancıİı kopuş yaşandı. Kopuşu belirleyen ül

kedeki sınıfsal mücadeledir. Günü müzden baktığımızda 7 0 'lere girilirken artık söz konusu olan, bir geleneğin et kisini taşıyor olmakla birlikte ve henüz epey ham da olsa sınıfsal çizgilerdir. Bugün Jön-Türk geleneği öğrenci gençlik içinde bağımsız bir güç olarak varlığını sürdürmüyor. Ancak çeşitli sı nıfsal veya ara zümre ve katmanların siyasal şekillenişlerinde, sızmış bir etki leyici güç olacak yaşıyor. Şimdi esas olan sınıfsal siyasi tavır alışlardır. DDG de bu anlamda proletaryadan yana tavnnı koymuş veya koymaya yönel miş yurtsever-demokrat-devrimci öğ renci gençliğin şekillenişidir. Geçmişin eski soyağacından şeref duyar. O soyağacının geleneğini 6 0 ’lı yıllarda dev lete karşı mevzilendirip, sınıfsal etki lenmelerle parçalayan Mahirlerin, Denizjerin halka ve devrime son nefe se dek bağlılıklannı yol gösterici bir rehber olarak görür. DDG, SO’li yıllarda proletaryanın bu geleneğe yaptığı müdahalenin bir

ürünüdür. Dolayısıyla 60'lı yıllann so nundan itibaren esas olarak küçük burjuva sosyalizminin egemenlik kur duğu tüm olumlu özelliklerini, çıkmaz sokaklara sokarak dumura uğrattığı Jö n Türk gelenekli aydın öğrenci gençliğimizi, proletaryanın paralel de ğil doğrudan müttefiki yapma misyo nuyla yüklüdür. 14 Nisan protesto yürüyüşü, Eylül sonrası öğrenci gençlik hareketinde dönüm noktasıdır. Oradan depolitizasyonun çözülme sürecine girdiği ve öğrencilerin yeniden yığınsal eylemli liğe yönelişi ortaya çıktı. 1 2 Mart çıkı şındaki Kerim ve Şahin'in cenaze tö renlerindeki onbirlerce öğrenci hatır lanırsa, 14 Nisan daki iki bin öğrenci Mart a nazaran Eylül darbesinin yıkıcı etkisinin derinliğini ve kaybedilen mevzilerin genişliğini açıkça ortaya koyuyordu. Ama bir şeyi daha: Genç lik teslim alınamaz, yenilgi sürekli de ğildir. Gençliğin anti-faşist, anti-emperyalist geleneği bir kez daha ayağa kal kıyordu. Teslimiyetçi reformizm, ye nilginin en koyu olduğu yıllardaki çı ğırtkanlığının kofluğunu, eylemliliğin daha başladığı gün açığa çıkarttı. 14 Nisan'da yürüyüşe katılmayarak düze ne doğru yelkenleri açtılar. Bugün TB K P bataklığında öğrenci gençlik ten tecrit durumda "mücadale" edi yorlar. Burjuvaziden icazet alabilmek için ne kadar uslanıp akıllandıklannı ispat etme mücadelesi. Eylül yenilgisinin derinliği 1 4 Ni

san sonrasında da kendisini gösterdi. 12 Mart sonrasındaki hızlı yükselişi ve politikleşmeyi 1 4 Nisan sonrasında bekleyen ler yanıldılar. Suni zorlamalar ters tepti, tepiyor. Gençlik sa dece yenilginin ağırlı ğının sonucu değil, ül ke ve dünyada ki ge lişmelerinde etkisiyle artık Eylül öncesi gençlik değildi. Politi ka nostalji üstüne oturmaz. Gerçekler belirleyicidir. Eylül öncesinde Kerim ve Şahin’in cenazeleri kurak bozkın birden tutuşturan kıvılcım iş levini görürken, 14 Nisan yenilgiden çıkı şın işareti olmakla ye tindi. Şimdi iniş çıkışlarla dolu hayli ya vaş ilerleyen bir politikleşme sürecine giriliyordu. Bu, kapılıp giderek değil de araştırıp düşünüp seçim yaparak politikleşmesi sonucu, sağlam, istik rarlı bir politikleşmeydi. Yapılması gereken iyi düşünülmüş taktiklerle süreci desteklemek, satranç oyuncusu titizliğiyle hız verebilecek, iv me kazandırabilecek hamleler yapa bilmekti. Bu ise herşeyden önce tutarlı bir ideoloji üstünde yükselmiş politik hattı, gerektiriyordu. İşte proletarya sosyalizminin öğrenci gençlik içindeki mevcut etkinliğinin önemli bir sebebi de böylesi bir politik hatta sahip olma sıdır. Ancak yürütücü gücün Eylül ön cesinden devraldığı geniş bir kitle gele neği olmadığından görece zayıflığı, sü rece müdahalenin etkinliğini de olum suz yönde etkiledi. Yeterli etki yapıla madı. Mevcut güçlerin maksimum dü zeyde değerlendirilmesiyle bugün geli nen nokta, proletarya sosyalizminin sübjektif konumu açısından sevindirici özellikler taşısa da gepel öğrenci hare ketinin tıkanıklığı henüz aşılabilmiş de ğildir. 1 4 Nisan sonrası içine girilen sü reç henüz bir üst niteliğe sıçrayamadı. inişli çıkışlı ve oldukça sancılı ilerleyiş devam ediyor. DDG, mevcut ■ükanıklıklann tü münden kendini sorumlu görme duru mundadır. Devrimci sıçramanın-açılımın yolu önce sorumluluklan üstlen me yiğitliğinden geçiyor. DDG'nin öğ renci gençliğin mevcut sorunlanna ba kışı, Sultanahmet Meydanı ndaki tari

hi eserleri seyreden turistlerden farklı olmamalıdır. DDG, öğrenci gençliğin öncülerinin toplandığı bir merkez ola rak sorulan yorumlamakla yetinemez. Önce o sorunlardaki sorumluluğu üst lenme olgunluğunu göstermeli ve he men "pilavdan dönenin kaşığı kırılsın" üslubuyla, sorunlann üstüne çözümle yici, aşıcı bir tarzda yürümelidir. Eylül faşizmi, geçmişten çıkarttığı derslerle usta taktikler uygulayarak gençliğin mücadelesinin önüne sürekli setler çekebilmektedir. Adeta basketboldaki "tam saha pres" taktiği devlet çe uygulanıyor. Önce öğrenci gençli ğin en basit haklan bile engellenmek tedir. Bu bizzat kendi yaptıklan yasalann da önündeki bir çizgi de bent kur maktan başka nedir? Düzen, savaşı kendi çizdiği sınırlar içinde bile kabul etmeyerek o sınırlann da oldukça öte sindeki bir hatta mevzilenip, sürekli baskı uygulayarak insiyatifi elde tutma amacındadır. O hattın bir adım önün de olanlar işkence odalarına ve ceza evlerine gönderilerek savaş alanının dışına itilmektedir. Bu baskı bazılanna öylesine geri adımlar attırtabiliyor ki geçmişten devralınan mücadeleci-direnişçi gelenek yük olarak bir çırpıda utanmazca atılıveriyor. Gözler, der nek kurmaktan başka şey göremez olabiliyor. Bu tam da düzenin istedi ğinden başka nedir? Siz sadece o dar perspektifle hareket ettikçe hedefinize hiç bir zaman ulaşamazsınız. Şimdi ya pılması gereken, eğitim sisteminin tüm kurumlanna ve her alana yayılmış bir direnişi yükseltmektir. Bentleri parçalamaktan başka yol yok. Düzen yükselen direnişi pasifize edebilmek için dernek kurmak da dahil bir çok do ğal hakkı vermek zorunda kalacaktır. Direnişi yükseltmenin bir yolu, öğ rencilerin ruh halini kollayan eylemli liklerle politikleşmeyi ayakta tutmak, genişletmektir. Ancak, bununla yetinilirse-”eylem için eylem" darlığına düş mek kaçınılmazdır. Eylemliliğin kendi kendini tüketmemesinin yolu politik insiyatifin düzenin elinden alınmasın dan geçiyor. Öğrenci gençlik hareketi düzenin her yönden yaptığı saldırılara karşı "savunma" konumundan mevcut durumu tahlil ederek ne zaman, nere de, ne yapacağını kendisinin belirleye ceği bir konuma gelebilmeli, buna uy gun örgüt biçimlerini ve taktik parolalannı yaratabilmelidir. DDG bu soru nun çözümünde aldığı politik insiyatifle yükselecektir. Düzenin yıkılan bendlerinin üstünde ilk gözükenler devrim ci derinişçi gençler olmalıdır.

D D G bugün ülkemizde gelişen Kürt Ulusal Kurtuluş hareketini coşkuyla destekler. O noktada gençlik içindeki burjuva ve küçük burjuva sosyalizmlerinin yaydığı şüphe tohumlarının yeşermesine izin verilmemelidir. Türk ve Kürt gençliği arasındaki gerçek dostluk bağlarının sağlamlaşması DDG'in pratiğine bağlıdır. Politik insiyatifin ele geçirilmesi kitleler ve sorunun da çözüm anahtarı dır. Tabii kitlenin kendiliğinden gel mesini beklemek anlamına gelmiyor. Bizzat o insiyatifin ele alınması süre cinde de sürekli olarak en fazla dikkat edilecek nokta, öğrenci gençliğin en geniş kesimini harekete geçirebilecek esnekliğe sahip olabilmek ve öncü öğ rencilerle geniş yığını birleştirecek manevralan, bağlantı kayışlarını inşa edebilmektir. Gençliğe tepeden ba kan çok devrimci külhanbeylerimizin zıpçıktılıklarına DDG tenezzül etme melidir. DDG kendi tarzını, ideolojik politik hattın karakterine uygun ola rak pratikte keşfetmektedir. Süreç içinde pratikten çıkarılan derslerle da ha yetkinleştirerek önderliğe layık bir tarza ulaşılmalıdır. I.Ü. Basın-Yaym'daki kantin direnişiyle başlayıp fa şist saldırıya karşı işgal direnişiyle ce vap vererek süren, hemen sonrasında da İstanbul'daki oİayları protesto için Çukurova'da yapılan yüzlerce gencin katıldığı gösterilerdeki DDG önderliği, gelecek için umut ve güven vericidir. DDG olgusu öğrenci gençliğin pratiği içinde oluştu. Bu aşamada üni versitelerde yoğunlaşmakla birlikte li seli gençliği de kucaklama potansiyeli ne sahiptir. Üniversite gençliği bağım sız bir birim olma durumundadır. An cak liseli gençliğin semtlerdeki de mokratik mücadeleyle içiçe olma ko numu var. Gelişim içinde liseli gençli ğin durumu netleşecektir. DDG'in üstünde yükseldiği zemi nin temel direkleri anti-faşist, anti-emperyalist olmak, uluslann kaderlerini tayin hakkını savunmak ve mevcut dü zenin eğitim sistemine karşı Demok ratik Halk Üniversiteleri (DHV) alter natifini savunmaktır.

D.H.Ü. Devrimi Direnişçi Gençli ğin birim derneklerinde savunduğu ancak ilke olarak dayatmadığı alterna tif eğitim sistemi önergesidir. Bilindiği üzere diğer birçok gençlik oluşumu dü zene alternatif getirmek yerine, düzen içi Özerk-Demokratik Üniversite dar ufkuyla yetinmektedir. Birim demek lerde bu konudaki önemli farklılık birarada bulunmalı ve özgür tartışma orta mında birbirini etkileme süreci yaşan malıdır. Ancak DDG mevcut eğitim sisteminden herhangi bir umudu ol mayan tekellerin düzeninde-eğitim sis teminde tekllerin hizmetinde olmak tan başka yolu olmadığının bilincinde ki gençlerin odağıdır. Alternatif eğitim demokratik halk iktidanndan talep edilecektir. Umut sosyalizmdedir. Diğer ilkelerse bilindiği üzere DevGenç geleneğinden alınan bir miras olarak birim demekleri içinde savunul maktadır. O halde farklılık nedir? Fark ilkelerinin yorumlanış ve hayata geçi rilişinde bulunabilir. Anti-Faşist ilke, birim demeklerin de sosyal demokrat hatta sadece de mokrat öğrencilerin bakış açısını da içine alacak geniş bir zeminde kavran maktadır. Faşizmin insanlık dışı uygulamalanna karşı olmak onun üniversi telerdeki ayağı YÖK'e karşı çıkmak ve kan dökücü Türkeş’çi çetelere tavır al mak birim demeğinin üyeliği için yeterlidir. DDG faşizmin sınıfsal özünü kavramaya yönelmiş, onun ülkemiz deki mevcut kurumlannı çözümlemiş bir tutarlı demokrat ve devrimci olarak faşizme karşı mücadeleyi hem e paha sına olursa olsun göze almış gençliğin odağıdır. Faşizme karşı mücadele en genel anlamda bir devrim perspekti fiyle kavranabilmelidir. Anti-emperyalist ilke, birim der

neklerde başta ABD olmak üzere em peryalist sistemin saldırgan çoğulculu ğuna karşı yurtsever olmak, ülkemizin maddi ve manevi değerlerine sahip çıkmak olarak kavranmaktadır. DDG emperyalizmin saldırgan yayılmacılı ğına, ülkemizdeki talanına karşı çık makla birlikte bilincinde bu noktada bir adım daha ileri çıkarak, emperya lizmin içimizdeki uzantılan ortakları yerli finans-kapitalistlerimizi, Koç'ları, Sabancıları kavrayabilmiş ve emper yalizmin baskı ve tahakkümünden ger çek kurtuluşun, finans-kapitalin tasfsiyesiyle mümkün olduğunu görebilmiş gençliğin odağıdır. Anti-Emperyalist mücedelede DDG bu noktada kendisi nin hemen yanıbaşında ve önünde proletaryayı görecek ayn kanallarda da olsa mücadele pratiği içinde kay naşma oluşacaktır. "Uluslann Kaderlerini Tayin hak kı" birim derneklerinde dünya halkları nın emperyalizme karşı mücadelesine sempati duymak ve şövenist olmamak olarak kavranmaktadır. DDG bununla yetinemez. Bugün ülkemizde gelişen Kürt Ulusal Kurtuluş hareketini çoşkuyla destekler. O noktada gençlik içindeki burjuva ve küçük burjuva sos yalizmlerinin yaydığı şüphe tohumlannın yeşermesine izin verilmemelidir. Türk ve Kürt gençliği arasındaki ger çek dostluk bağlarının sağlamlaşması DDG'in pratiğine bağlıdır. DDG gençliğin hümanistliğine, atılımcılığına, yeniliklere olan ilgisine, dünya ve Türkiye'deki gelişmelerden aydın hassaslığıyla etkilenerek ortaya attığı yeni fikirlere (çevre sorunlan kar şısındaki duyarlılık, gelişen kadın kur tuluş hareketi.. .vb) sahip çıkar. O nok talarda dayatmalara, tepeden bakma küstahlıklara tenezzül etmez. İçinden çıktığı ve halen de içinde olduğu geniş öğrenci yığınlannı, kendisinin düşün ce ve pratik düzeyde önemli bir besle yici kaynağı olarak görür. Bu "beslen me"; biçimsel saygı, söz dinleme gibi yüzeysel gösterilerle değil, gençliğin müthiş dinamizmi ve yaratıcı özelliğiy le tam bir kaynaşma ve karşılıklı etki lenme içinde sağlanabilir ■

(1) Dev-Genç isimli federasyon 60'ların so nunda kurulmasına rağmen 2 7 Mayıs sonrası öğ renci gençliğini Dev-Genç'li sayarsak fazla hata yapmış olmayız. Federasyonun kuruluşu, 2 7 Ma yıs sonrası sürecin bir meyvesidir.

Merkezileşme tartışmaları ya da politikleşm enin erozyonu M.Sinan MERT yılını biti rirken, merkezi leşme, öğ renci hareketinin gündeminde sıkça duyulan bir kavram haline dönüştü. Politik farklılıkları açıklarken merkezi leşmeye yaklaşım tarzlan da‘ oldukça önemli artık. Merkezileşme gereksini mi neye dayanıyor? Nasıl merkezile şeceğiz? gibi sorular çevremizdeki bir çok duyarlı öğrencinin yanıt bekleyen ortak sorunlan oldu. Elbette kitlenin sorulanna verilen farklı yanıtlar politik panoramayı oluş turuyor ve oluşturacak. Bizim görevimiz; bu panoramada ki konumlanışlan sergilemek sağa ve sola savrulmuş yaklaşımlan teşhir et mek ve doğru hattı bir mücadele hattı olarak hayata geçirmektir. Panorama nasıl oluştu? Küçük burjuva sosyalizmi merke zileşme gereksinimini platformun iş levsizliğine bağlıyor. Bütün taktiklerini bunun üzerine temellendiriyor, hatta bu yetmiyor naylon temsilcilikler yön temiyle (!) platformu işlevsizleştirmeye çalışıyor. Kitlenin sorusu şuydu; Merkezileş me gereksinimi neye dayanıyor? Kü çük burjuva sosyalizminin yanıtı; "Platformun işlevsizliğine" oldu. Bir di ğer cepheye bakalım; Trockistler, Ge lenekçiler, Devrimci-Gençlik taraftar ları haykınyor; "Merkezileşmenin nes nelliği yoktur" Geriye kalanlar hala merkezileş me gereksinimi neye dayanıyor? soru suna kayıtsızlar... Çağdaş Yol 8. sayısında merkezi leşme üzerine yazılan bir yazıda bu ko nudaki tavnnı somutladi; söz konusu

1989

yazıda "Öğrenci hareketinin temel so runu politik insiyatifin devlet güçlerin den alınması sorunudur" tezi temellen dirilerek merkezi demek açılımı yapılmışdı. Neden kitleselleşme sorunu de ğil, neden eylemde güçlenme sorunu değil de politik insiyatifin devlet güçle rinden alınması? Çünkü politik müca dele kapsamında tanımlanmayan kit leselleşme de, eylemliliği yükseltmekde anlamsızdır. Ancak eylem veya kit le fetişizmine bizi götürür, o kadar. Küçük burjuva sosyalizmi eylem, burjuva sosyalizmi kitle peşine düştü ğü sırada proleter sosyalizmi kendi tavnnı somutlamışdi; politik hedef için eylem ve politik hedef için kitle bugün benzer bir aynmı merkezileşme soru nunda da yaşıyoruz. Küçük burjuva sosyalizmi (Dev-Genç) eylem için mer kezileşmeden sözediyor. Nasıl? Plat formu işlevsiz gösterip merkezi dem e ği yaratmaya çalışarak. Oysa Platform öğrenci hareketi nin devlet-terörüne verdiği yanıttır. Temel işlevi tepkiyi örgütlemektir. S a vunma örgütüdür, politika üretmez, bundan öte bir anlamı yoktur ve ortaya çıkış nesnelliği de bu olduğu için öte bir anlamı olamaz. Merkezi demekse po litika üretir bunu her alana yayar ve

politikalannı gerçekleştirir. Bu yüzden platform merkezi demeğin işlevlerini yüklenmez, yani birbirlerine rakip de ğillerdir. Merkezi derneği platformla karşılaştıranlayız, çünkü aynı düzlem de değiller, merkezi demeği bizim der neklerle karşılaştırabilirz, çünkü aynı düzlemdeler, her iki yapıda politika üretir. Öyleyse Dev-Genç neden merkezi demeğin kurulmasını platformun iş levsizliğine dayandınyör? Bu soru biz ce çok anlamlı. Yukanda gösterdik Platformla merkezi demeğin düzlem leri ayn; yani Platformu işlevsizleştirerek, politika üreten bir kurumun yara tılmasına hizmet etmiş olmuyorsunuz. Eğer derdiniz politikayı merkezileştir mekse, Ö. hareketi içinde ne kadar sı nırlı olursa olsun politika üreten tek ku rum olan birim demeklere yaslanmak gerekiyor. Demek ki platformu işlevsizleştirmekle yaptığınız tek iş öğrenci hareketinin savunmasına gedik aç mak, burjuvaziye kolaylık sağlamak oluyor. Dev-Genç bilinçli olarak burju vaziye hizmet etmeyeceğine göre, kavrayışında çok ciddi bir hata olmalı, bu hata Dev-Genç'in Merkezi demeği salt bir eylem örgütü olarak tasarlamı şıdır;

[d e v r im c i direnişçi gençlik, politika ve eylemi merkezileştirmeyi hedefliyor ve bu nun için politika ve eylemi birlikte üreten kurumlara yaslanıyoruz. Bu kurumlar birim derneklerdir. ■

Dev-Genç eylemi merkezileştir meyi hedefliyor ve bu konuda tek ra kip olarak Platformu görüyor, onu kit lelerin gözünde yıpratma ve tıkama taktiği güdüyor. Bu noktada devletle Dev-Genç'in dili ortaktır, amaçları ça kışmıştır; platformun meşruluğunu ze delemek... Devrimci direnişçi gençlik, politi ka ve eylemi merkezileştirmeyi hedef liyor ve bunun için politika ve eylemi birlikte üreten kurumlara yaslanıyo ruz. Bu kurumlar birim demeklerdir. demeklerine koordine etmek, iletmek yansıtır, programatik hedefleri vardır. Bu yüzden direnişçi gençlik, birim der ve biçimlemektir. Üniversiter demek Bazı yaklaşımlar özerk demokratik neklerin merkezileştirilmesinden söüniversitenin kendine özgü sorunlara üniversite hedefini savunurken diğer zediyor ve politik insan örgütlü insan yönelik politika üretme işleviyle mer leri sosyalist üniversiteleri ya da De dır gerçeğinden hareketle bireylere kezdeki gereksiz yükleri hafifletmekte mokratik Halk Üniversitelerini savu değil, bireylerin örgütlendiği birim önemli bir güç israfına engel olmakta nabilir. Bu saygıyla karşılanması gere demeklere çağn yapıyor. dır, aynca Ü.D merkezinin denetlene ken bir durumdur. Doğallıkla her yak 2. Küçük burjuva sosyalizmi hiç bilmesi yani dernek içi demokrasinin laşım kendi programını hayata geçir işletilebilmesi anlamında da Merkezi meye çalışacaktır. Demeklerin hete şaşırtıcı değil. Proleter ve burjuva yan dernek düşüncesinin olmazsa olmaz rojen yapısı tam da buna denk düşer. lan kendi içinde birlikte barındınyor. bir yapı taşıdır. Bu yüzden hiç kimse Üniversiter der Bir yanda devlet güçlerine karşı mey danlarda şehit verirken, diğer yanda 2Üniversiter demek delegasyonneklere kendi programını dayatarak il keli birliğin zemini bozmamalıdır. Tabi devlet ağzıyla platform eleştirisi yapı sistemiyle oluşturulmalıdır. yor. Bir yanda "SH P teşhir edilmeli ki bu görüş çalışma programı yapıla Üniversiter demeğin nasıl oluştu dir" derken, diğer yanda "SH P faşizmi maz anlamına gelmez. rulacağına yönelik bir demeklendirme 5Üniversiter demekler yoluyla teşhir etmelidir" yazılan yayınlıyor. Bir açıklayıcı olacaktır; bu örnek için I. merkezi demek oluşturulmalıdır. yanda "elimize devrimci kanı bulaşma Üniversitesini kullanabiliriz; İstanbul Yukanda birim demeklerden üni Üniversitesine bağlı fakültelerde der dı" derken diğer yanda halkevlerinde versiter dem eğe gidiş yolunu açıkladık nek üyesi olan yaklaşık 1 0 0 0 öğrenci devrimci yumrukluyor. bir yanda aynı yol üniversiter demeklerden il 1 9 5 4 Vatan Partisi Programından varsayalım. Delgasyon sisteminde be demeğine gidiş yolunda tanımlamak- , Halk Üniversitelerini alırken, diğer lirlenmiş bir oranla (örneğin 1/10) bu 1 0 0 0 öğrenci delegelerini seçecektir; tadır. Yine örnekle açıklarsak; yandan "Siz halk üniversitelerini biz 1 0 0 0 öğrencinin dağılımını şöyle ala den öğrendiniz" edebiyatı yapabiliyor. İst Ü Derneği; 100 üye 10 delege biliriz. Küçük burjuva sosyalizmi 7 0 yıldır hiç Yıldız 0 . demeği; 2 0 0 üye 2 0 delege şaşırtıcı değil, burjuva ve poreleter B.Ü. Demeği 50 üye 5 delege 100 üye 10 delge İ Ü. Hukuk yanları, birlikte banndmyor. Bizim bir M.S.Ü Demeği 1 00 üye 10 delege İ Ü Basın Yayın 15 delege 150 üye M. Ü Demeği 2 0 0 üye 2 0 delege işimiz de bu küçük burjuva sosyaliz 2 5 delege 2 50 üye İ Ü. Fen-Edeb. ITÜ Demeği 4 00 üye4 0 delege minde burjuva olan ne varsa tarihin 20 delege 200 üye İ.Ü. Edebiyat çöplüğüne gitmesine ve proleter olan İ.Ü. İktisat 3 0 deleae 300 üue ne varsa gelişmesine yardımcı ol Demek ki il demeği (İstanbul Mer 100 delege 1 0 0 0 üye mak... kezi Demeği) 1 0 5 delegeden oluşan Buraya kadar merkezileşmeden organlı çalışma programlı bir yapı ola Bu 1 0 0 delege İ. Üniversitesi Derbirimlerin merkezileşmesini anlama caktır. neği'nin üyesi olacaktır. mız gerektiğini ortaya koyduk. Şimdi Merkezi demek, platformun or 3- Üniversiter demek üyeleri en az bu görüşümüzü Merkezi demek hangi ganlaşması demek değildir. Merkezi bir organda çalışmak zorundadır. Yuözelliklerde ve nasıl kurulmalıdır soru leşme tartışmalannın yoğunlaştığı bu kanda öğrenci hareketinin temel soru larına yanıt vererek geliştiriyoruz. sıralarda bazı öğrencilerde platform nun politik insiyatifi devlet güçlerin 1Merkezi Dem ek Üniversiterden almak olduğunu belirtmiştik. Bu kanalıyla merkezileşme düşüncesi dernekler yoluyla kurulmalıdır. oluşmaktadır. Bizce bu düşünce son ise ancak her alanda ve zamanda poli Sorun merkezileşme olunca her derece yanlıştır. Düşüncenin yanlışlığı tika üretmekle mümkündür. Öyleyse düzeyde merkezileşme hedefi güdülçok somut bir nedene dayanıyor; nes politika üretecek organlar yaratılmak melidir. Elbetteki tepede bir merkezi nellikle çelişmeye.... Yukanda Platforzorundadır. Sadece bu organlan ya dem ek bir işe yaramıyacaktır. Merke mün bir savunma örgütü, merkezi der ratmak yetmez işletmekte önemlidir. zi derneğin etkinliği kendi alt birimleri neğinse bir politika üretme özelliğinin Bu yüzden üniversiter demeğin üyeleri nin de merkezileşmiş olmasına son olduğunu belirtmiştik. Platformu bir yaratılan organlardan en az birinde ça derece bağlıdır. Üniversiter dernek bu benzetmeyle askeri bir örgüt gibi düşü lışmalıdırlar. düşünceyle önerilen bir model özelliği nürsek (örneğin NATO) merkezi der 4- Üniversiter demek programataşımaktadır. Temel görevi üniversite neği platformun üzerine şekillemeye tik değil, ilkel birlik olmak zorundadüzleminde oluşan özgül sorunlara çalışanlann NATO'dan AvrupaTopludn\ yönelik politika üretmek ve merkezi luğu çıkarmaya çalışmalanyla açıkla Her anlayışın Ö. hareketine yöne belirlenmiş politikalan birim (fakülte) nabilir ■ lik kendi nesnelliği kavrama tarzını

Ierkez i dernek, platformun organlaşması demek değildir. Bizce platform savunma, merkezi dernek ise politika üretme örgütüdür.

1 Aralık İ.Ü. BYYO direnişi

1 Aralık İ.Ü .BY Y O devrimci dire dan sökülmesi gerekirken duvarda ası lı kağıdı indirmek marifetmiş gibi davniş odağının yaydığı, öğrenci hareke ranılmıştır. ertesi gün yani 1 Aralık gü tinin devrimci mücadelesi şunu hay kırmıştır. "Yılgınlık yok, direniş var" ve nü ise B Y Y O öğrencileri olarak kan tinde oturuluyordu. Faşistlerin gön faşizme karşı mücadelesine, yılgınlığa yer vermeden her gün daha güçlü ve derdiği haber "Biz afişimizi asacağız, sürtüşme istemiyoruz." Dem ek top azimli bir şekilde sürdürdüğünü gös termiştir. lantısına gönderilen karar ise "Biz fa şist grubun afişine izin vermeyiz. "Öğ Öğrenci hareketinin gerici-faşist len saatinde okul koridorunu ve kanti eğitime karşı ve faşist baskılara karşı nini dolduran yine tüm İstanbul Fakül mücadelesi günümüze kadar iki somut telerinden toplanmış yüzelli civanndaşekilde, faşit idare YÖ K ve polise karşı ki sayılan ile faşistler afişlerini asmaya mücadelede şekillenirken bunlara bir kalktılar. Devrimci öğrencilerin tavrı yenisi eklenmiştir. Yeni eklenen ise "sivil faşist" güçlerdir. Kurumsallaşmış faşist kişilerin teşhiri ve kantinde afiş faşizmin bu kollarının tümü 1 Aralık lere izin verilmeyeceğini söylemekti. Serseri, lümpen kişilerden oluşan fa İ.Ü .BY Y O direnişinde kendisini gös termiştir. şistler küfür etmekten başka bir şey bil miyorlardı. Devrimci öğrenciler sayıla 3 0 Kasım günü faşistlerin Bizim n 1 0 -1 3 u bulmaktayken bile gelen Ocak'ın afişlerini asmaları ile olay baş saldırıya göğüs gerildi. Gösterilen sila lamıştır. Dernekçi öğrenciler tavnn ne hın bizi korkutmayacağı kanıtlandı. Ve olması gerektiği üzerine düşünmeye başlamışlardır. Burada çok önemli bir dışarı doğru sürülen faşistlerle devrim ci öğrenciler arasına giren müdüre so noktayı vurgulamak gerekir. Devrim ciler kesinlikle faşizme izin vermezler ~ ruldu. "Kim Bunlar? "Ne cüretle elleri ni kollannı sallayarak okula giriyor ve ona karşı mücadele ederler. Fakat lar?" Yanıt verilmedi. Çünkü okulun alacakları tavır mücadelenin ivmesi ne, şartlarına bağlıdır. Devrimci mü bir öğretim görevlisi tarafından bu kişi cadelemiz, yalnızca, faşizmin bir kolu olan sivil faşist güçlerle değildir. Bun dan dolayı düşünceler tavnn niteliğine yöneliktir. Tartışmalann başladığı es nada Mühendislik Fakültesinden ge len çağnya gidildi. Geri dönüldüğünde karlışılan tablo şu idi. Başka bir okul dan gelen bir grup afişleri sökmüş, Üniversitede ki örgütlülük hiçe sayıla rak bu yapılmıştır. Eleştirilen nokta budur. Söküp gitmek kolay, fakat İ.Ü .B Y Y O ’daki direniş mevzisinde ol mak kolay değildir. Dolayısı ile burada fırsatçı tavırla davranılmış, karşı saldı rıyı göğüsleyecek okulun güçü tarafın

lerin yönlendirildiği haberi geliyordu. Faşistler dışan atıldı. Bu insanlık düş manları arkalanna bile bakmadan gi derken, arkalanndan okul çıkış soka ğının polis tarafından tutulması, orga nizasyonu çok iyi sergiliyordu. Üniversitenin diğer bölümlerin den gelen arkadaşlara forum yapılarak durum anlatıldı. I.Ü .B Y Y O Komitesi devrimci tavnnı alarak, tereddütsüz iş gal direnişi karannı almıştır. Sunulan talepler ise şunlardır. • Faşistlerin bulunması ve cezalandınlacaklannın açıklanması, • İdarede ki olayın sorumlulannın Üniversite'den atılması • Polis uygulamalannm hesabının verilmesi, gözaltına alınan arkadaşlanmızın serbest bırakılması. (Bu arada faşist saldırganlar yakalanacağına, devrimci öğrenciler gözaltına alınıyor du.) İşgal direnişinin ilerleyen saatlerin de idareyle gönderilen haberlere karşı kesin tavırdan vazgeçilmedi. Halaylar la türkülerle, çoşkuyla hazırlıklar sür dürüldü. Saat 18.30'd a megafonla ka ranlıktan gelen sese karşı haykınş şuy-

D ir e r ıiş , devrimci öğrencilere deneyim zenginliği kazandırarak dersler çıkarmasına olanak vermiştir. Öğrenci hareket mücadelesinde örgütlülüğünün daha üst merkezi niteliğe kavuşması gerekliliği ön plana çıkmıştır.

du: "Taleplerimiz bunlar, işgal direni şimiz sürecek." Ardından polis saldınsı başladı. Sayısız bombalan ile okulu tahrip ederek okula girdiler. Öğrenci ler boğulma tehlikesi ile karşı karşıyaydılar. Bombalar adeta okulda canlı bırakmak istemiyordu. Sonuçta polis le yapılan anlaşmaya göre aşağıya ini lecek ve oradan dağılacaktık. Faşizm de verilen sözün anlamı yoktu. Öğren ciler aşağıya indiğinde polis saldırıla rıyla arabalara bindirilmiş, götürüldük leri şubede direnişe devam etmişler dir. Açlık grevi ve ifade vermemekle polislerin tutumları gerçek yüzlerini gösteriyordu. Polisin tavırlan öğrenci lerin kıyasıya dövülmesi, ağıza alın mayacak küfürlerin edilmesi ve tehdit ler savurarak sürüp gidiyordu. Tehdit leri ise çok açıktı. "Artık hiç acımadan öldürüleceksiniz" Fakat korkan kendi leri idi. Çünkü öğrenciler tarafından faşistlerin cezalandıniması isteniyor du. Bunun ne cüretle istenildiği soru lup bağırılıyordu. Nihayetinde DGM'ye sevk sonucu, 7 6 devrimci tut

sak edilmişti. Direniş devrimci öğrencilere dene yim zenginliği kazandırarak dersler çı karmasına olanak vermiştir. Öğrenci hareket mücadelesinde örgütlülüğü nün daha üst merkezi niteliğe kavuş ması gerekliliği ön plana çıkmıştır. Bu nun kaynağı öğrencilerin siyasi insiyatiflerinin sürdürülmesi gerekliliğidir. Konunun açılımını yapmak bu yazı mızda mümkün değil. Fakat kısaca be lirtmekte yarar vardır. Merkezi bir örgütlülüğün yaratıl ması gerekliliğini belirttik. Bunun için üniversiteler olarak dernekler oluştu rulmalıdır. (İ.Ü.Demeği. İTÜ Öğrenci Demeği gibi) Öte yandan en önemlisi önümüze koyacağımız mücadele pers pektifimizde; faşizmin yok edilmesin de, faşizmi bütünsel olarak değerlen dirmek zorundayız. Onun parçalannm kısır döngüsünde yok olmamalıyız. Fa şizmin bu parçacıklanndan yola çıka rak teşhir etmeli, devrimci direnişimizi onun gerçek kaynağına, Fınans-Kapitale yöneltmeliyiz. Öğrenci haketi ola

rak faşizme karşı mücadelemizde sınıf sal mevzilenişimizin sağlanması için proletaryanın saflarından olmalıyız. İş çi sınıfımızla bağlanmızın geliştirilme sinin sağlanması için çabalarımızı yoğunlaştırmalıyız. Ancak böyle sağlam temellerle kalıcı mücadele sürdürülebi lir. Anti faşist mücadelede İ.Ü .BY Y O ’daki devrimci direniş bir dönüm noktasıdır. Dennişin yüksel mesi ve gençliğin devrimci eyleminin birliğinin çelikleşmesi artık kaçınılmaz bir sondur. Devrimci saflanmızda omuz omu za direnişi yükseltelim. • YAŞASIN GENÇLİĞİN DEV RİMCİ EYLEMİNİN BİRLİĞİ... • KAHROLSUN FAŞİZM, YA ŞASIN DEVRİMCİ MÜCADELE MİZ... • YAŞASIN 1 ARALIK İ.Ü. B YY O DİRENİŞİMİZ ■

Liselerde devrim meşalesini yakmak Birgül KORKMAZ 'a girerken Türki ye'nin politik gün dem maddelerinden biri de hiç kuşkusuz liselerde giderek boyveren devrimci mücadeledir. Son 10 yıllık dönemde liseli gençliğin geldiği konumu irdele meden önce onun genel-özel konu muna bakmamız yararlı olacaktır. Hemen hemen her toplumda ol duğu gibi Türkiye'de de liseli gençlik toplam nüfusun neredeyse yansına varan genç] ğanç nüfusun bir bölüğü nü oluşturur. Diğer bölükler ise işçi, emekçi, köylü ve üniversiteli gençlik tir. Gençlik kelime anlamıyla belli bir yaş sınınndaki insanı ifade ederken, onun üretim karşısındaki durumu; üreten, tüketen vb. toplumsal hareketlilikdeki yerini de tayin eder. İşçi, emekçi ve genelde köylü gençliğin üretimle doğrudan bir bağı bulundu ğunu, liseli ve üniversiteli gençliğin ise üretimden kopuk olduğunu söyleyebi liriz. üretimden kopukluk liseli ve üni versiteli gençliği küçük burjuva yaşam tarzına sahip olmaya nesnel olarak iterken, buna rağmen onun hızla radi kalleşen bir kesim olduğunu da görü rüz. Yani üretimden kopukluğun ge tirdiği dezavantaja karşılık, hızla bilgiyi algılayabilmesi, harekete geçmesi, mücadele ettiği davanın ateşli bir sa vunucusu olması gibi avantajlar da onun konumundan doğar. Devrimci mücadele verilirken devrimci direnişçi güçlerin dikkat edeceği nokta prole tarya disiplini içinde gençliği devrim saflarında nasıl eğiteceği dir. Yani olumsuzu değil, olumluyu bayrak edi nerek ama geride kalan olumsuzu da olanak verdiği ölçüde yontarak, yok ederek liseli ve üniversiteli gençlik, ön

derliğini işçi sınıfının çektiği devrim mücadelesinin katkıcılanndan biri ola caktır. Onun biyolojik konumu diğer olumlu özelliklerini pekiştirebilir ama tüm mesele mücadelenin ustaca veri lip verilmediği ve düzen karşısında gençliğin ustaca mücadele saflannda mevzilendirilip-mevzilendirilmediğidir. Şimdi kısaca gençliğin yetişme dö nemindeki genel manzarasına baka lım. Birey hangi üretim ilişkilerinin ve ri olduğu sistemde yaşıyorsa yani mad di çevre hangi sistemse o da ona göre şekillenir. Bu şekillenmenin ilkönce ai le, aile-çevresi, mahalle-çevresinden başlayıp ve giderek tüm diğer kurumkuruluş, gelenek-görenek, ahlaki de ğerlerin yoğunlaşan etkisi altında ger çekleştiğini söyleyebiliriz. Birey bir öz ne olarak bu dönem içinde "kültürlenir", Bundan sonrası ise bireyin kültürlemeye yani aldıklannı vermesi, oldu ğu gibi vermesi, bozarak yerine başka sını koyması, devrimci tarzda varolan değerleri değiştirmeye başlamasıdır. Daha kompleks, karmaşık ilişkileri al gılayabildiği lise ve üniversite yılları burjuvazi açısından en can alıcı dc nemlerdir. Eskilerin ağaç yaşken eğilir dedikleri tamamen budur. Ne olacak sa bu yaşta olacak, birey istenildiği gibi şekillendirilip sistemle "entegre'' edile cektir. Burjuvazi bu dönemde belli başanlar elde edebilir ama bu onun siste minin mutlak olmadığı gibi bu başanlarıda mutlak değil görecedir yani belli bir zaman dilimi için geçerlidir. 1 2 Ey/ü/'ün Başarısızlığı Gelelim Türkiye somutunda liseli gençliğin durumuna. 12 Eylül faşizmi uzun yıllar sonucunda verilen mücade lelerle tüm sınıf ve tabakalann elde et

tikleri kazanımlannı yok ederken, aynı zamanda yıkılmaya yüz tutan burjuva değerleri de yeniden restore etmeye çalıştı. Liselerdeki restorasyonun sonu cunda faşist, gerici bir eğitim kurumlaştınlırken, bunlann uygulayıcılan öğ retim kadrolannın yetiştirilip, yerleşti rilmesi de ihmal edilmedi. Restorasyonun saç ayaklanna baktığımızda bunlann başında seks, spor ve müziğin geldiğini görebiliriz. Liseli gençliğin cinsel kimliğini bulma ya başladığı yıllar aynı zamanda onun sapkın cinsel anlayışla yoğrulabileceği yıllar da olabilir. Kadınlık bir yandan ev hamımlığı, mukaddes aile gibi değer lerle pekiştirilirken, öte yanda soysuz laşmış, kokuşmuş burjuva cinsellik an layışı da empoze edilmiştir. Erkek-kadm cinsel yaşamına iliş kin empoze edilen değerlerle tabulan yıkıyor görünen, oysa yeni tabular ya ratan bir etki yaratılmıştır. Bekarete bir yandan karşı çıkılırken, bir yandan evlendiği eşini bakir bulmayıp öldü renlerin haberleri de asparagas yani uydurma da olsa her gün boyalı basın da yer almışür. Bekarete hayır, özün de kadının bir meta gibi kullanılacağı "Bedensel ilişkilere" evet. Bir yandan azıtan dinsel yayınlarla muhafazakar kadın tipine, öte yanda poşete girse bi le pom o dergi, gazete, filmlerle köhnemiş burjuva cinselliğine çağrı. Tüm bunlar burjuvazinin, eskinin yerine ye ni gibi görünen oysa eskinin yerine es kiyi, yani feodal değerler yerine artık yüzyıllardır eskiyen burjuva değerleri koyma çabasıdır. S aç ayağın'İkincisi spordur. 1 9 8 0 sonrasında Türkiye’yi, Brezilya'ya, Arjantine çevirme girişimleri, en küçük

sokaklara bile yaygınlaşan futbol çıl gınlığı, yerden mantar biter gibi bitiveren yeşil çim sahalarda gözlenen, gençliğin seks konusunda olduğu gibi enerjisinin yakalanıp düzene akıtılmasıdır. Sporun popülaritesi Türkiye'de hiç görülmedik bir şekilde artarken gençliğe sporu "Yapmak değil, izle mek" düştü. Mahallelere yayılan minik spor klüplerinin esas hedefi ise köşe dönecek futbolcular yetiştirmek ol du. Genelde müzik, özelde arabesk ve pop müzik gençliğin faşizm altında şekillendirilişinin üçüncü saç ayağını oluşturdu. Arabesk müzik madalyonu nun kaderci, teslimiyet tarafı olurken, pop-roc-heavy metal ise onun düzene tepkisini "Zararsızca, sinema koltukla rını parçalatıveren" şekillerde emiveren tarafı oldu. Öğretimde ise Anti-Darwinizm, Metafizik, yani durağan-tarih anlayışı, aşılandı. Bilime yapılan saldınlar gençliği hayatı algılamasının biricik' yolundan etmeye çalışırken, onun ye rine hurafelerin, cinlerin, kötü-iyi imparatorlann, yöneticilerin geçirildiği görüldü. Liseli gençliği seks, spor, arabeskpop müzik ve faşist-gerici eğitim siste mi cenderesi içine alan parababalan onu tüm toplumsal olaylardan da izole etmeye çalıştı. Bunu yapabilmesi için 1 9 8 0 öncesi politikası ile arasındaki ilişkiyi bıçak gibi kesmesi gerekiyordu. Bunun için de 1 9 8 0 öncesi kuşağın iyici sindirilmesi ve kuşaklararası dev rimci bilgi, deney akışının olabildiğin ce kesilmesi zorunluydu. Ama 10 yıl lık faşizm tarihi bile buna yetmedi. 1989'd a liselerde başgösteren dev rimci hareketlilik depolitazasyon buz dağının nasıl da giderek diplerinden erimeye başladığını gösterdi. İşte bu noktada liseli gençliğin faşist-gerici eğitime karşı mücadelesinde önce çı karması gereken alternatifleri sırala yacak olursak şunlar karşımıza çıkma lıdır. Erkek-kadın cinsel yaşamını ne geri feodal, ne geri burjuva değerlere göre değil sosyalist bir değerle algıla mak, kadının kimlik olarak erkek tara fından aşağılanmadığı, bir cinsel meta olarak algılanmadığı cinselliğin sade ce "Bedensel ilişkiler" olarak değil or tak sosyalist değerlerin paylaşımını da kapsadığı; Sporda; edilgen izleyici değil aktif ama kollektifliğin öne çıkarttığı, köşedönücü spor anlayışı yerine, sosyalist kimliğin kazanılmasına hizmet eden

dayanışma ruhu nu taşıyan anlayı şın yerleştirilece ği. Müzikte, çok sesli, klasik batı müziğinin yaraşı ra, halkın demok rat değer taşıyan eserlerinin yine çok seslice yorumlanışının ha yata geçireleceği, dinleyiciliğin yara şıra katılımcı ola rak yer alınacak alternatifler oluş turmak gerek mektedir. Cinsellik, spor, müzik gibi burjuvazinin saç ayaklan alternatif lerin hayata geçi rilmesiyle kınlırken, liselinin tarihi materyalizmi hızla algılayıp toplumlardaki değişimin yasalannı, tarih ırmağının nerelere aktı ğını ve onun bu ırmağın gidişindeki ko numunu öğrenmesi gerekir. Liseli gençlik sadece lisesinde değil, aile ve aile çevresindeki diğer liseli ve genç arkadaşlanyla da devrimci mücadelenin hızlandmlacağı bir iletişim içine gire cektir. 1 0 yılın köhnemiş ideolojisini bir kenara atabilmek için kararlıca Marksist teoriyi edinip, pratiğe koyul malıdır. Bu onu duyarlı, aktif, müda haleci, değiştirici bir konuma sıçratacaktır. Peki bunlar nasıl gerçekleştirile cektir? Tüm diğer sınıf ve tabakalar için geçerli olan: Kurtancılık, düzen değiştiricilik, dünyayı değiştiriciliğin bir kenara bıraktınlmak istendiği, bu nun yerine köşe dönmeciliğin yaşamın olmazsa olmaz bir parçası haline geti rildiği toplumsal psikoloji liseli gençlik için de geçerlidir. Bu psikoloji yukanda saydığımız öğelerle gençliğe ege men kılınmaya çalışılmıştır. Bunu kırabilmenin yolu liselerde komitelerin, gençlik devrimci direnişi yükseltecek gençlik komitelerinin ku rulmasıdır. Fınans-Kapitalin her alan daki örgütlü saldıkısı bu alanda da ör gütlüce püskürtülecek, giderek devrim yolunda kazanımlara dönüşecektir. Komitelerin görevi bir yandan yukanda saydığımız alternatiflerin pratiğe geçirilmesi olurken komitelerde "pi şen devrim ci gençler" sonraki döne

min görevlerini omuzlayacak duruma geleceklerdir. Liseli gençlik lisedeki mücadeleyi semtine, üniversiteye, fab rikaya, kadın hareketine, yani savaşın tüm cephelerine taşıyacaktır. Komiteler her lisede sistemli uygulanagelen faşist gerici eğitime başkaldınnın odağı, meşalesi olurken, her okula özgü değişik problemlerin gide rilmesine de önayak olup kitlenin gü venini kazanmalı, bir çekim merkezi olarak liseli gençliği sosyalist değerle rin yaratıcılığına ve devrimci mücade lenin katkıcılanndan biri olmaya hazır lamalıdır. Komiteler erkek ve kadınlardan oluşan birimler olarak liselerde dev rimci mücadelenin motoru olacaklar dır. Komiteler, liselerin devrim mücedelesine kenetleniş mekanizmalan olurken, sistemi canalıcı noktasından vuracak.onun yeniden kendini ürete bilmesinin yollannı tıkarken, devrimci mücadelenin kendisini yeniden ürete bilmesinin yollannı genişçe ve derince açacaktır. 2 0 . yılını aşan Dev-Genç ruhu her liselinin mücadelesinin ana gıdası olur ken, verdiği direniş mücadelesi de bu gıdayla beslenen devrimci gençliğin ana hattı olacaktır.

YAŞASIN LİSELERDE YÜ K SE LEN DEVRİMCİ GENÇLİĞİN DİRE NİŞ HAREKETİ.

Demokratik Kadın Derneği Yayın Organı

Sesimiz'den çağrı

izler kadınlar olarak, tüm üni versite öğrencisi arkadaşla rı,eğitim sistemini sorgular ken, öğrenci kadının bu sis tem içinde konumlandırılışını da sor gulamaya ve bu noktada kadın öğren cilere yönelik aynmcı uygulamalara karşı, örgütlülük zemininde mücadele ye çağırıyoruz....

NEDEN ÖĞRENCİ KADIN Üniversite yaşamı içindeki kadın, kadınlık durumundan kaynaklanan sorunları, toplumun diğer kesimlerin deki kadınlardan daha fazla yaşamaz; hatta üniversite çevresinin görece ile rici ortamı içerisinde, aile ve çevre bas kısından, gelenek ve göreneklerin et kisinden biraz daha uzak kalışı vs. ne denlerle kendini biraz daha özgür bir ortam içerisinde bulur. Böylesi bir du rum yarı aydın konumundan hareket le, tek tek bireyler olarak, toplum ger çeklerini ve kadınlık durumunu sorgu lamaya daha istekli, daha girişken ol ması sonucunu doğurur. İşte hedefimiz tek tek bireylerde yoğunlaşan öğrenci kadının tepkileri ni bir potada toplamak, sorunlannı genel olarak öğrenci gençliğin sorunlanndan, ülke gerçeğinden kopartma dan ancak kendi içinde taşıdığı özgül lüğü yitirmeden bilince çıkartmak ve mücadelesini yükseltmektir. Bu pers pektif hem öğrenci kadını mücadele ye katacak hem de öğrenci gençliğin mücadelesini zenginleştirecektir. KADININ OKULLAŞMA ORANI • 1 9 7 5 nüfus sayımında okuma yazma bilmeyenlerin yüzde67'si ka dın.

• 1935'd e okur yazar oranı; kadın yüzde 8 .1 6 erkek: 2 3 ,2 7 • 1965'd e okur yazar oranı; kadın yüzde 3 2 ;8 2 erkek yüzde 6 4 ,0 4 Bu veriler ışığında değerlendirdiği mizde: Kadınlann okur yazar olmalannda artış olmasına rağmen, bu konu da göreli yerleri bozulmuştur. 1935'd e kadın/erkek arasındaki fark yüz de 1 5 .1 1 iken 1965'd e yüzde 3 1 ,2 2 ye yükselmiştir. Daha ilkokula kayıtta kız öğrenci oranı düşükken, kız ve erkek arasında ki eğitim eşitsizliği ilkokul sonrasında daha da barizleşmektedir. Mutlak sayı larla baktığımızda her kademede eği tim gören kızlann sayısı bir önceki yıla göre fazladır. Fakat oransal olarak er keklerle karşılaştırdığında, durumlan daha iyiye değil, daha kötüye gitmek tedir. 1 9 7 3 -1 9 7 4 öğrenim yılında lisede okuyan kızlann oranı toplam öğrenci lerin ancak yüzde 3 1 ,7 sidir. Klasik or ta öğrenim kurumlanndan farklı ola rak, maddi servet üretimine yönelik ol ması gereken orta öğrenim kurumlannda kadının servet üretimine yönelik olması gereken orta öğrenim kurumlannda kadının durumunu değerlen dirmek için meslek ve teknik öğreni me baktığımızda, tüm kız öğrencilerin yüzde 95'inin sağlık okullan, ilköğre tim okullan, kız enstitüleri, kız sanat okullan ve sekreterlik okullannda yo ğunlaştığını görüyoruz. • 19 4 5 -2 5 'd e İstanbul Üniversite sinde okuyan kadın öğrencilerin oranı yüzde 3 1 -6 iken, 1 9 7 0 ’de bu oran yüzde 2 2 .8 'e düşmüştür. Geçen yıllar da üniversite öğrenimi gören insanlann sayısında artma olurken, kadınların bu artıştan faydalanmalan eşitsiz ol

makta, giderek bu eşitsizlik kadınlar aleyhine derinleşmektedir. Aşağıdaki verilerden de anlaşılaca ğı gibi, üniversitelerde kadın, ekono mik temelde görev alabileceği mesleki branşlara değil, hizmet üretimine yö nelik branşlarda eğitim görmeye yö nelmekte/yönlendirilmektedir. Çeşitli Branşlarda Kadın Öğrenci Oranı: • Dil-Edebiyat % 2 9 .7 • Mühendislik % 8 .2 • Tanmsal bilgiler % 9 .3 • Toplumsal bilimler % 1 7 .3 • Tıp % 3 6 .5 • Fen bilimleri % 2 5 .9 • Hukuk % 1 7 .7 EĞİTİMDE YÖNLENDİRİLMESİ Yukandaki rakamlar kadının hem okullaşma oranı hem de mesleki eği timde yoğunlaştığı dallar açısından er kek ile tam bir eşitsizlik durumu yaşadı ğını gösteriyor. Her ne kadar yasalar kadın ve erkeklere eğitim kurumlann dan yararlanma noktasında eşit haklar tanımış olsa da. bu hakkın kullanılış bi çimi aynı oranda eşit olmamaktadır. Kadın, eğitim kurumlanndan yarar lanma bakımından da yerleşik erkek egemen anlayışın ona tanıdığından daha fazla hakka sahip olamamakta dır. Kız çocuk doğumu ile birlikte ka dınca denilen bir norma uydurulmaya çalışılır. Evcilik oynar, ev işi, el işi öğre nir, duygusal, sevecen, yumuşak ol masını, boyun eğmesini ilerideki yaşa mında erkeğin dış dünyadaki çetin mücedelesinin desteği olmasını öğre nir. EBmohrâdafadıkadıçahşngabşrnEeı time katılması esas değildir, ancak

öğrenir, duygusal, sevecen, yumuşak olmasını, boyun eğmesini ilerideki ya şamında erkeğin dış dünyadaki çetin mücedelesinin desteği olmasını öğre nir. Bu noktada kadının çalışması, üretime katılması esas değildir, ancak ekonomik zorluklar nedeniyle, aile bütçesine katkıda bulunmak için çalı şabilir. Bu nedenle eğitim görmesine gerek duyulmaz. Salt çocuklannın eği timi sırasında gerekli olan kadar eğitil melidir. O, nasıl olsa çalışmayacağı, evlenip kendisini ailesine adayacağına göre eğitimini fazla uzatmasına gerek yoktur. Y a da genelde kadın burjuva bir aileden geliyorsa, kültürlü olması eş seçiminde şansını arttıracağı, ileri de kocasını temsil etmede ona avantaj sağlayacağı düşünüldüğünde, eğitimi ni sürdürür, fakat genelde bitirilmesi kolay olan edebiyat ve sosyal bilim dal larında eğitilmeyi seçer. Ailede ve top lumda varolan bu anlayış eğitim kurumlannda okulutan kitaplara kadar uzanır; bu kitaplarda kadın ev kadını konumu ile yer alırken, düzenin kadı na bakışı yeniden üretilmeye çalışılır. Yukarıdaki istatistiki verilerde de görüldüğü gibi, kadının eğitimle yön lendirildiği dallar toplumun değer yar gılarına uygun düşen, kadını ekono mik temelde değil, öteki üst yapı kurumlannda, hizmet sektöründe görev almaya hazırlayan alanlardır. Eğitim sisteminin dışında kalan kadın ise sis temin genelde tüketici olarak yetiştir diği kadının tersine üreticidir. Ancak doğayı gereksinmelere göre değiştire bilecek teknik bilgi ve beceriden yok sun olduğu için vasıfsız işgücü olarak kalmaktadır. Bugün 5 0 -6 0 yıl öncesi ne göre çok daha fazla sayıda kadın meslek sahibi olsa da, kadınların gele neksel rolleri sarsmadan, bu rolünden farklı bir meslek tercihini yapmadıkla rı açık. Öğretmenlik, hemşirelik, dev let memurluğu gibi evde yapılan işle rin daha da toplumsallaşmış şekilleri olan ya da çalışırken ev işlerine de za man ayırabilecekleri mesleklerde yo ğunlaşmaktadırlar. Bir meslek sahibi kadınlar için evi ve ailesi çoğu zaman çalışma hayatının bir alternatifi ol maktadır. Evlilik ve çocuk sahibi ol duktan sonra mesleği bırakma eğilimi oldukça yüksekken, mesleğinde ilerle yebileceği halde daha pasif konumda kalmayı tercih edenler de azımsanma yacak kadar çoktur. Düzenin tüm kurumlan kadının üniversite eğitimi almasına sözde des tekler görünürken gün geçmiyor ki, televizyonda ev kadınlığını özendirici

programlar yayınlanmasın, basında kadın öğrencilerin harçlıklannı çıkart mak için fahişelik yaptıkları, koz yurt larının da bu işin merkezi olduğu şek linde haberler yayınlanmasın. Aile içinde başansına erkek karde şi kadar önem verilmeyen kadın, tüm engellemelere, yönlendirmelere kar şın üniversiteye gelme başansını gös terdiğinde sorunlar bitmemekte, fark lılaşarak sürmektedir. ÜNİVERSİTEDE KADIN ÖĞRENCİ Yurtlar kadın öğrenci için başlı ba şına bir sorun. Adeta kışla disiplini ile yönetilen yurtlarda esas alman her şeyden önce burada kalan öğrencile rin namustandır. Erkek yurtlannda 2 3 .0 0 olan son giriş saati kız yurtlann da 2 0 .3 0 / 2 1 .3 0 ile sınırlandınlır. Ka dının neyine gerek o saatte dışanda ol ması, sinemaya, tiyatroya, konsere gitmesi, arkadaşlan ile gezmesi... O kadındır, 20.30'd an sonra sokakta do laşan kadın ise "kötü kadın 'dır. Öğren cilerin hafta içi tüm davranışlan denet lenir, hatta telefonları bile dinlenirken, hafta sonlannı denetlemenin yöntemi de "evci kartı" sistemi ile kolayca çö zümlenmiştir. Namus konusunda bu denli titiz görünen yurt yöneticileri su dan gerekçelerle öğrencileri yurttan atmaya çekinmemekte, yurttaki uygu lamalara tepki gösteren öğrencileri tehdit etmektedir. Örneğin Hacettepe yurdunda 12 Mart akşamı erkek yurt yöneticisinin kadın öğrencilere sarkın tılığa varan davranışlan karşısında tep kileri önlemek için günün siyasi öne mini vurgulamakta ve eyleme geçtikle ri takdirde bunu kullanacağını söyle mekten çekinmemektedir. Yurt çalı şanlarının içinde olduğu şebekeler, yö neticilerin göz yumması sonucu, fuhuşu öğrenciler içine sokmaya çalışmak ta; boyalı basın ise bu tür olayları san sasyonel bir şekilde vermekte, kız yurt larını potansiyel fuhuş yuvalan olarak göstermektedir. Gerici disiplin yönetmeliği, kadın öğrencilere karşı da gericiliğinden so nuna kadar taviz vermemekte. Tüm öğrencilerin günlük pratiğinde sıkça karşılaştığı, disiplin yönetmeliği uygu lamaları konusuncla çok söz söyleme yeceğiz. Aşağıdaki örnekler fazla söze gerek bırakmamakta. • İ.Ü.'de okuyan bir kadın öğren ciye iki erkeğe birden "meyil" verdiği için disiplin cezası verilirken; Anka ra'da edıtislerkadaşla^e aileıı aynada oturduğu için polis tarafından bekaret

kontrolüne yollanan, sonuçta bakire çıkmadığı için okul idaresi tarafından okuldan uzaklaştırma cezası alan ka dın öğrenci... Bu noktada polis ve okul idaresi iş birliğini sergilemekte, okul içinde sivil polislerin kadın öğrencilere sarkıntılıklanna göz yumulurken, polis namus bekçisi görevini sonuna kadar yerine getirmektedir. Hatta kıyafetini uygun görmediği kadın öğrencileri okula al mamakta, tokatlamaktan çekinme mektedir. Öğrenci iseniz hastalanabilir, ra hatlıkla Mediko-sosyale gidebilirsiniz. Ancak jinekolojik bir rahatsızlığınız ol duğunda aynı rahatlıkla davranmanız engellenir. Onlan en çok ilgilendiren sağlığınızdan çok, bakire olup olmadı ğınızda. Bakire değilseniz bir suçlu gi bi davranılır, en azı bu konuda rahatsız edici gülümsemeler ve sorularla karşı laşırsınız. Oysa bakire olsun olmasın tüm kadınlann jinekolojik problemleri olabileceği gibi, olgun bir kadının da bekareti ancak onu ilgilendiren, onun karar vereceği bir konudur. ÖNERİLERİMİZ Üniversite öğrencisi aydın insanlar olarak toplumdaki gelişmelere, ülke nin içinde bulunduğu duruma duyarlıyız, kadın öğrenciler olarak toplumda kadının konumu noktasında da aynı duyarlılığı göstermeli, duyarlılığımız sadece öğrenci kadının sorunlan ile sı nırlı kalmamalı, toplumun diğer ke simlerinden kadınlan da kapsamalıdır. Teorik ve pratik olarak kadın hareketi ne çok şey katacağımıza inanıyoruz. Başanya ulaşmanın yolunun örgütlü lükten geçtiği bilinci ile, kadın öğrenci leri örgütlülük temelinde bir araya gel meye çağınyoruz. Her birimde KA DIN KOMİSYONLARI oluşturulması bu konuda ilk hedefimiz. Kurulmasını önerdiğimiz kadın komisyonlannda bir taraftan kadının bilinci yükseltilir ken, diğer yandan da ister demek çalışmalan ister genel olarak kadın hare keti, isterse toplumsal mücadelenin di ğer alanlannda kadının insiyatifinin gelişeceğine, pratik ve teorik olarak nitelik kazanacağına ve her alanda ön cülüğe aday olacağana inanıyoruz. TALEPLERİMİZ • Ders kitaplanndan kadını küçül ten, geleneksel işbölümünü yücelten, kadına yönehjötidikaynmiükonu, r a sim, şiir vs. kaldırılmalı. • Kız meslek liseleri gibi kadını da ha îyiybir fevrkadmı ikbaleh yablştıiakıeyj

her alanda öncülüğe aday olacağana inanıyoruz. TALEPLERİMİZ • Ders kitaplarından kadını küçül ten, geleneksel işbölümünü yücelten, kadına yönelik tüm aynmcı konu, re sim, şiir vs. kaldınlmalı. • Kız meslek liseleri gibi kadını da ha iyi bir ev kadını olarak yetiştirmeyi hedefleyen okullar kapatılmalı. • Kız/erke liseleri aynmına son • Tüm okullarda ev ekonomisini gibi dersler kaldınlmalı, el işi gibi ders lerde kız ve erkek öğrenciye aynı ko nular verilmeli. • Kadını hizmet sektöründe görev almaya hazırlayan eğitim kurumlannda yoğunlaşmasını önlemek, ekono mik temelde görev alabileceği meslek ler doğrultusunda eğitim veren okul larda yoğunlaşmasını sağlamak için

özendirici yöntemler uygulanmalı. • Kadın meslekleri olarak görülen hemşirelik, ebelik, sekreterlik vs. alan larda eğitim veren okullara erkek öğ renci alınmalı ve teşvik edilmeli. • Kadına mezun olduktan sonra iş imkanı yaratılmalı ve erkekle eşit yük selme şansı tanınmalı. • Kadın mühendis sadece büroda değil, erkekten farksız olarak şantiye de de çalışacak bilgi ve beceriye sahip tir. • Hukuk mezunlanna uygulanan yüzde 1 0 sistemi kaldırmalı, kadınlara da kaymakam olma hakkı verilmeli. • Kadın/kız aynmına son • Kız ve erkek yurtlanndaki saat farkı kaldınlsm • Öğrenciler yurt yönetimine ka tılmalı ve kurallan kendileri belirleme li • Yetişkin insan konumuna ters

evci kartı uygulaması kaldmlsın. • Basının kadın öğrencilere yöne lik tutumu teşhir edilmeli. • Evli olsun olmasın tüm öğrenci lere parasız jinekolojik muayene, do ğum kontrolü ve kürtaj hakkı. • Kızlık muayenesine son. • Yurtlarda evli öğrencilere de bannma hakkı. • Regl dönemlerinde devamsızlık hakkı. • Öğrenci demeklerine aktif katı lım desteklenmeli, susan değil konu şan kadın öğrenci. Bu talepler altında mücadele et mek isteyen tüm öğrenci arkadaşlarla tanışmak ve tartışmak istiyoruz ■

Demokratik Kadın Derneği Yayın Organı

SESİMİZ çıkıyor... İsteme Adresi: DEMOKRATİK KADIN DERNEĞİ MERKEZİ Tiryaki Haşan Paşa Sok. Toprak Han No: 60 Aksaray-İstanbul 58

Kahramanmaraş olaylarının 11. yılında

Katiller aranızda! nutulmayan, unutulmaması gereken yıldönümleri var dır.... Unutulmamalıdır ki; yaşanmış olanın dersleri bu günü aydınlatsın, yanna ışık tutsun... Bundan 11 yıl önce, düzenin istih barat kurumlan ve sivil faşist MHP iş birliği ile yüzlerce insan Maraş'ta katle dildi. Kürt ve Türk halklannın birlikte yaşadığı Maraş'ta Alevi-Sünni aynmını kullanarak bir dizi provakasyon ya ratan faşistler, katliam öncesinde kıştırtmalarını had safhaya vardırdılar. Bizzat kendilerinin örgütlediği sinema ve cami bombalamalannı "Komünist lerin müslümanlara saldınsı" şeklinde ki iğrenç yalanlarla lanse ettiler. 2 4 Aralık 19 7 8 'e gelindiğinde, hangi ma hallede hangi evlere saldınlacağı bile kapılara konulan işaretlerle tespit edil mişti . Tam da ABD emperyalistlerinin uşaklarına verdiği "Türkiye gibi müslü man ülkelerde devrimci hareketin önüne din'i kullanarak gidin" direktifi ne uygun olarak hareket eden faşist katiller, tahrik ettikleri insanlarla bir likte saldırmaya başladılar. Saldın, faşizmin kimliğine uygun olarak kendisinden olmayan herkese yönelikti... Saldırı, faşizmin yüzünü gösteren kanlı bir katliamdı... Maraş evlerinde ve sokaklannda akan; be bek, çocuk, ihtiyar ve gelinlerin kanıy dı... Bu kan seliyle tüm emekçilere korku verilmek amaçlanıyor, en basit hak arama bilincinin karşısına terörün dikileceği tehdidiyle halkianmız yıldınlmaya çalışılıyordu. En barışçı emek taleplerinin karşı sına bile topyekün istihbarat kurumlannı, militarist yapısını, burjuva sözcü lerini ve yargılama mekanizmalannı çıkaran sistem, bu planlı katliam karşı sında aciz kalmış görünüyordu. Aslın da sözkonusu olan gerçekten de bir görüntüydü; çünkü ne sivil faşistlerin korunup kollanması ve ne de katliam planlaması sistemden tümüyle kopuk değildi. Suçlu, kendisini yargılayamaz dı!.. Hükümette bulunan CHP, adeta kendisine sıfrıulmuş bir fırsatı kaçır mak istemeyen bir tutumla, çoğu Kürt

şehrinde hemen sıkıyönetim ilan etti. Tüm kısmi haklann bile çiğnendiği sı kıyönetim karan, parlamentonun bur juva güçlerince tam bir ittifakla alındı. Sıkıyönetim ve olağanüstü hal süreci böylece başlatıldı. Aradan 11 yıl geçti. Katliam gün lerinde saldmya uğrayanlan silahsızlandıranlar, bu güne kadar da ilgisiz ve çarpık davalar açarak kollamalannı sürdürdüler. Katiller hala dolaşıyor! Dolaşmaktan öte tüm devlet kurumlanna gerici ve faşist kadrolar yerleştiri lerek, katliam sorumlulan ödüllendiri liyor. Katiller Maraş'la yetinmedi. Sivil gerici ve faşistlerin yürütücü olduklan katliamlar bir yana bırakılırsa, 1 2 Ey lülle birlikte katillik resmiyet kazandı... Maraş'ta ortaya çıkan faşizmin iğrenç yüzü, 1 2 Eylülle birlikte devlet katında belirdi... Gerek sivil ve gerekse de dev let eliyle yürütülen faşist uygulamalar gösterdi ki: Faşizm, tüm halklara düş manlık demektir... Faşizm, emekçilere yönelik kudurmuşçasına bir saldın ve iğrenç demagojiler demektir... Fa şizm, tekellerin kanlı diktası ve provakasyonlar zinciri demektir. Faşizm, ar tan baskı, sefalet sınırlanna dayanan yoksulluk demektir... Faşizmin sivil destekçisi faşist ve gerici örgütlenmeler, halklarımız em peryalizm ve tekeller hesabına teslim almanın aracıdırlar, ulusal ve toplum sal savaşımın önüne konulmuş birer settirler... Resmi ellerle yürütülmeyen uygulamalar, gerektiğinde bu maşalar la yürütülmektedir. 1 2 Eylül un sahte demokrasi makyajlanyla boyanmaya çalıştığı günü müzde bu maşalar yeniden devreye konulmaya çalışılıyor. Son günlerde özellikle okullarda ilerici öğrenci kitle sine yönelik artan sivil gerici/faşist saldınlar genelde 1 2 Eylül'ün özelde okullarda tecrit edilen polis işgalinin boşluğunu doldurmaya çalışıyorlar. Fakat Maraş gibi faşist katliamlar gerçeği unutulmadı! Katliamlann res mileştiği 1 2 Eylül unutulmadı! Görev; faşizmin yüzünü teşhir et

mek ve saldmlannı kitlesel gücümüzle püskürtmek görevidir! Görev, sahte demokrasi makyajlanna karşı kitlele rin ÖZGÜRLÜK istemlerini yükselt mek ve boşluğu doldurmaya aday fa şist ve gerici saldınlan etkisizleştirmek görevidir! Faşizmin sivil saldın odaklannm gittikçe artan bir şekilde dini motiflere bürünmeleri kimseyi aldatmamalıdır. ABD emperyalizminin Suudi kaynaklı maşalannın yönelimi, Türk-tslam sen tezi propagandalan ve düzenin sahte laiklik çığlıklanyla beraber dinsel moti fi güçlendirme çabaları, bu kez önü müze dikilecek setlerin niteliğini gös teriyor. Fakat, tüm manevleralanna rağ men faşizmin yüzü örtülemiyor. Tüm çabalara rağmen aslolan savaşımın düzen ve düzen karşıtı devrimci müca dele olduğu gizlenemiyor. Kullanılmaya çalışılan her türlü su ni (mezhepçilik vs) aynmlara karşı, tüm görüntülerle yürütülen kavganın sınıf kavgası olduğunu bilince çıkara lım! Bu kavgada güçlerimizi birleştire rek, önümüze çıkartılan setlerin siste me vurmamızını engellemelerine izin vermeyelim! Bu yolda atacağımız güçlü adım lar, hala aramızda dolaşan Maraş katliami canilerini çepeçevre saracaktır. Adımlanınız, katliamın tüm sorumlulannm cezalandınlmasını sağlayacak tır! - Faşizm döktüğü kanda boğu la

cak! - Maraş katliam ının hesabı soru lacaktır! -M araş katliam ının sorum luları nı ödü llendiren 1 2 Eylül rejim ine son! - Yaşasın Gençliğin A nti-faşist birliği!

Çağdaş Yol Devrimci Gençlik E.B. Gençlik Yıldızı Güneşe Çağn İktidar Yolunda Gençlik Yöneliş 59

O K U R M EK T U B U

Bir gerçek, iki kafa, tek ses... ürdistan ve PKK gerçekliği, iç ve dış çeşitli politik güçler tarafından gittikçe yoğunla şan bir şekilde üzerinde duru lan, değişik yorum ve yaklaşımlara ta bi tutulan olaylardır. Bu, Kürdistan Devrimi, devrimin ulaştığı düzey ve il gili güçler tarafından taşıdığı önemle doğrudan ilişkilidir. Bu tür tartışmala rın giderek genişlemesi ve derinleş mesi kaçınılmazdır. Bu gün ABD'lisinden Avrupalı politik güçlere, Türk Devleti ve kurumlanndan, basınına burjuva muhalefet çevrelerinden sol güçlere kadar hemen hemen politika ile uğraşan bütün güçlerin gündemin de bu bölgedeki gelişmeler ve bunun önemli bir tarafı olan PKK'yı görme mek mümkün değildir. Şu giderek kendisini hissettirir şekilde gösteriyor ki Kürdistan ve PKK gerçekliği kendi sini dayattıkça iç ve dış politik çevreler ve kamuoyu iki ana cepheye bölün mektedir. Bu iki cephenin her biri için de güçlerin oluşma tarzı ve çaplarının derecesine göre birbirinden nüans olarak, renk tonu olarak ayranlara," varyasyonlara tanık olunmaktadır. Bu da kaçınılmazdır. Çünkü ona yönelim ve çizgiler ana, köklü, sınıfsal, politik örgütsel güçler şahsında somutlaşır ken, varyasyonlar ise bu ana sınıfsal politik güçlerden ürüme, ana tabaka ve kesimlerden kaynaklanıyor. Ve bu da biçimde, nüans da görülen farklılı ğın nedenini teşkil ediyor. Şimdi giderek belirginleşen ve sü recin gidişatı içinde daha da belirginle şecek olan cepheleri ana çizgileri ile şöyle vurgulamak mümkündür. Birin cisi kaynağını Türk Devleti nin resmi ideoloji politikasından alan ve bunun la kendisini biçimlendirip, Kürdistan

ve PKK gerçekliğine yaklaşan, bu ne denle hangi renk ve biçimde olursa ol sun PKK'ye karşı savaşmayı, gelişmeyi ve gerçekleri çarpıtmayı ana görevi olarak ele alanlar, bunu çeşitli demogoji ve çarpıtmalarla yüretenler cep hesi. Bu cephenin temel direği T .C ’dir. Ana cephe güçleri bununla sı nırlı değildir. İster içte isterse dışta bur juva muhalefet çevrelerden, "Sol", "Sosyalist" görünümlü olanlardan, basından, bu cephe içinde olan ideolojik-politik kaynağını hakim güçlere, çeşitli biçimlerde bağlılık gereği Kema lizm ve Kürt işbirlikçilerden alanlar da bulunmaktadır. Bunlar özellikle sol la fazanlık ve çarpıtmalarla, bu cephe içinde Türk sosyal-şövenizmi ve Kürt işbirlikçi-reformizmi denilen vitrini süslerler. Elbette bunlar sadece Kürdistan-PKK olayı karşısında değil, tüm sosyalizm ve halklann kurtuluşu ey lemliliği karşısında misyon sahibidir ler. Bilindiği gibi Lenin ve Leninizm önemli bir uğraşı, böylesi güçlerle mü cadele ile doludur. Ve "Halkın Dostları Kimdir, Sosyal Demokratlara Karşı Nasıl Savaşırlar yapıtı böyle bir müca delenin ürünüdür. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de Türkiye ve Kürdistan devrimleri ve devrimci güçleri sadece hakim sınıflann değil işte bu sahte "sosyal d e m o k ratların" saldınlan ile karşılaşmış ve karşılaşmaktadır. Bunlar özünde karşı devrim cephesinde olan ama biçim ve lafta "Sol" "S osyalist" görünümleri ile halkın davasına saldırmakta, elden geldikçe gerçekleri bulandırmaya kal kışmaktadırlar. "Sosyalizm", "Yurtse verlik" "Vatan" edebiyatı etrafında ve burjuvazinin icazeti temelinde sosya lizm öğretisini ve halklann devrimci

eylemini çarpıtmaya çalışmak bunlann temel varlık nedeni ve misyonudur. Kısacası bunlar burjuvazinin halk saflanna ve sosyalizm platformuna uza nan sol elli sosyal ajanlardır. İşte gü nümüzde de böylesi mihraklann belir tilen işlevlerini gelişen ve değişen du rum ve koşullanna kendilerini uyarla mayı da ihmal etmeyerek sürdürmele ri, özellikle de bu misyonlannı Kürdis tan ve PKK gerçekliği karşısında gide rek azgınlaşan bir üslupla hayata ge çirmeye çabalamalan söz konusudur. Son dönemlerde bunlar içinde "Bi rikim" ile "Medya Güneşi" bu karşıdevrimci saldın ve çarpıtma faaliyetle rinde daha da göze çarpar duruma gel miştir. Çelişkilerin giderek keskinleş mesi, savaşı ve savaşın cephesini elbetteki etkiliyor. Ve bazen karşı-devrim cephesinde uşaklar, efendilerin den daha kudurgan oluyor. "Birikim"denilen Murat Belge tay fası kendisini "Sol", "Sosyalist" saflar da göstermeye çalışan geçmiş ve gün cel uğraşısı ihtilalci Marksizmi-Leninizmi özünden boşaltıp ve bu temelde Türkiye sol güçlerini ideolojikman ze hirlemeye çabalayan burjuvazinin p a

ralı papyonlu tatlı su sosyalistlerdir. Bu paralı papyonlu tatlı su sosyalistle ri, sözde ideologlar, geçmişte hep fikir babalığına soyunmuş, fikir fukaralığı nın yaşandığı ortamda fikir ticareti ile uğramışlardır. Şimdi bu takım, bu "ide ologlar" yeni bir sahayı kendilerine aç mak, dahiyane fikirler üreterek varo lan gerçekleri örtbas edip hem misyonlannı sürdürmenin hem de egolannı tatmin etmenin çabasını yürütüyor lar. Şimdi bu baylar, bu sahte fikir takı mı, Kürdistan ve PKK gerçeğini ters yüz etmeye büyük çaba sarfediyorlar.

Bu elbetteki sosyalizm sorunu içinde Kürdistan ve PKK gerçekliğinin önemli bir yeri işgal etmesinden ileri geliyor. Diğer bir deyişle genel sosya lizm teori ve pratiğine tasviyecilik te melinde yanaşanlar, elbetteki ulusal soruna, bunun somuttaki ifadesi olan Kürdistan ve PKK gerçekliğine dev rimci sosyalist tarzda yanaşmayacak lar, tasviyeci espri ve sosyal şovenizm, çarpıtma yaklaşımlannın esasını oluş turacaktır. Bunu özellikle adı bahsedi len derginin Eylül sayısında çıkan "Cudi'denKudi'ye" başlıklı yazıda çok çar pıcı tarzda ortaya sermişlerdir. Masa başında loş ve romantik ortamlannda fazlası ile fikir üretimleri için uğraştıklanndan, bu baylar pratik içinde bulu nan tezi ve düşünceyi devrimci eylem le birlikte ele alanlan fazlasıyla "aske ri" görmektedirler. Bu papazlar geç mişte Türkiye Solu için yaptıklan fetvalan bu sefer Kürdistan gerçekliğin de yapma ham kafalığını ve hafifliğini yaşıyorlar. Bunun için PKK tüm ideo lojik politik, teorik ilke hedef ve çalışmalanndan soyutlanarak salt şiddet kokan askeri bir hareket olarak göste rilmeye çalışılıyor. Bir yanda böyle ta nımladıkları bir PKK, öte yanda yine şiddeti tek yöntem gören Türk Devle ti. Ortada her ikisinin arasında kalmış bir halk ve ufukta ellerinde kalın kitap ları ile baştan sona siyaset kokan, ağır adımlarla ilerleyen bir grup salon efendisi-tatlısu sosyalisti! İşte yazıda çizilen panorama; ve bunlar "Alter n atif çözüm" diye kadenlerini kaldınyorlar... Bravo!.. Behey efendiler, biz yoksullar şimdiye kadar fikir fukaralığı içinde bir çare bulamadığımız için çö zümü böyle gördük. Eğer bilseydik si zin gibi efendi fikir üretenleri, fikir ba balarının olduğunu, vallahi hiç böyle yaparmıydık? Suç bizde değil ki, biz kürtler zaten bildiğiniz gibi kalın kafalı yız. siz efendilerimiz gibi fikir üretemi yoruz, arkasından bunlar oluyor. Za ten sizler; efendiler hep yönetir fikir üretirsiniz. Biz de sürü olarak arkanız dan geliriz... Bu Kürdistan ve PKK gerçekliğin de böyle olmadığı sîzlerin fikir babalı ğınız bir işe yaramadığı için dövünme nize gerek yok.. Demek ki Kürdistan ve PKK gerçekliği apayn bir gerçeklik ve siz gerçeklerin içine etme işini artık yürütemiyorsunuz. Bittiniz ve bitmiş tükenmiş ruhunuzla ancak debelenip duruyorsunuz. Bu kölelerin efendilere isyanıdır. Bu isyan isyancılann tüm devrimci ruhu, düşüncesi ve bütün entellektüel üretimi ile sürüyor. Köleler,

loş odalarda kadeh kaldıran efendileri masalarında tüm safsatalan ile birlikte yerle bir ediyor. Ve sizde bundan payı nızı alıyorsunuz. "Birikim" denilen Murat Belge tay fası tescilli tasfiyeciler olarak özellikle geçmişte Türkiye devrimci sosyalist platformunun içine zehir akıtması ile tanınır. "Birikim" ve Murat Belge tayfası özellikle 8 0 öncesi bir kısım Türkiye sol gücünü ideolojik teorik olarak ze hirledi. Ve bu zehiri alan hiç bir güç if lah olmadı. İdeolojik-teorik rehberi, kaynağı "Birikim" olanlar, genelde dünya, özelde Türkiye devriminin sorunlanna gittikçe artan şekilde sağ yaklaşım içine girdi. Bunlar özellikle 12 Eylül darbesi ardından canlı-İhtilalci Marksizm-Leninizm'e karşı tasviye cilik bayrağını açıkça açtılar. Milyon luk tabanlannı terkedip, örgütlerini dağıtarak bunu bütün devrimci güçlere dayattılar. V e bu tasviyeci gelişim önemli tahribatlar yarattı. Henüz bu tahribatlar giderilmiş değildir.

"Birikimci1ler" bu sefer 1 9 8 0 son rası Türkiye sol saflannda gelişen ve bunda da önemli pay sahibi olarak o ideolojik-teorik, örgütsel sapma, yıl gınlık ve kaçkınlığı, teori ve pratikte muazzam daralmayı fırsat bilerek, "si vil toplumcu" tezleri ile yeniden dev rimci platforma musallat olmaya çaba lıyor. yeniden İdeoloji-teori platformu nun altını çizmeyi, içine etmeyi, dev rimci güçlerin toparlanma ve gelişme lerine fırsat vermeden onları zehirle meyi hedefliyor. Bu nedenle bu mihra kın tüm geçmiş ve bugünkü misyonu açığa çıkanlarak yoğun bir teşhire uğraülması, bu temelde sol saflara yeni den zehirini akıtmasının engellenme si, günümüz Türkiye devrimci sosyalist güçlerinin önemli ideolojik politik ça lışmalarının baş sıralannda yer alan, sosyalist görevlerinden biridir. İşte geçmiş ve güncel misyonu Türkiye devrimci sosyalist güçlerini teorik-ideolojik sahada zehirleyerek tıkamak ve burjuvazinin bir yamağı durumuna ge tirmek olan "Birikim" tayfası, şimdi ze-

hirli dilini Kürdistan ve PKK olayına uzatmakta. Ancak bu tayfa bu sefer yakayı ele vermekten, teşhirini hızlan dırmaktan başka bir akıbetle karşılaş mayacaktır. Çünkü karşısına aldığı güç ve gerçek sosyalizmin ihtilalci teo ri ve pratiği ile kendisini epey üstlemiş, kurtuluş siyasetini halkına kavratmış ve bu temelde Türkiye halkı ve devrim ci güçlerine de yol gösterme duru mundadır. Bu ve benzerlerini PKK gerçekliği ve gelişimine karşı öfkeleri, bu gerçeklik ve gelişiminde ihtilalci Marksizm ve Leninizmin temsil edil mesi, uygulanması ve bunun da her türlü tasviyeciliği ve demogojiyi yerle bir etmesinden kaynaklanır. Eğer bu tayfa günümüzde "sivil toplumcu" tavsiyeciliklerinde istediklerine tam ulaşamamışsa ve giderek işlemez hale geliyorlarsa elbetteki bunda Kürdistan ve PKK gerçekliği temel bir rol oyna mıştır. Ve bu gerçekler yaşandıkça bu tür tasviye mihraklannın emelleri kur saklarında kalmaya mahkumdur. Gerçeklerle savaşan, tüm çabasını bu gerçeklerin çarpıtılmasına hasre den mihraklardan biri de "Medya Gü neşi" olarak kendini tanıtan güruh. Bu güruh özellikle rejimin PKK üzerinde ki baskı ve engellemelerinden yararla narak, PKK eylemliliği temelinde bü yük bir ulusal uyanış sürecini yaşayan ve kimlik kazanan Kürt potansiyele oynamaya çaba sarfediyor. Ulusal uyanış ve kimlik kazanmayı yaşayan ama gelişmeleri teorik-ideolojik yön

leri ile yeterince kavrama şansına ka vuşmamış, politik perspektifi yeterin ce açılamamış Kürt insan potansiyeli, Medyacı insan tüccürlannın özellikle avlamak için peşine koştuğu, çeşitli bi çimlerde tuzaklanna düşürmeye çalış tığı kesimi oluşturuyor. Bu konuda özellikle PKK eylemliğinin uyandırdı ğı, yarattığı şehir ve metropol, kent yurtsever potansiyeli başlıca hedefleri ni oluşturuyor. Kan ve can vererek ürün yaratanlann emeği TC'nin icazeti ile gasp edilmeye çabalanıyor. Bunun için yayınlannda "Kürt/ü/c"demogojisi elden bira kılmayarak her türlü politik namussuzluk gösterisi ve aldatmacası ile adeta gelişmelerin içinde bir güç müş gibi kitlelere kendisini yansıtmaya çalışarak, politik ufku dar insanlar üze rinde oyun oynuyor. "Medya Güneşi" denen güruh, Kürt feodal işbirlikçiliğinin Kema lizm'le hizmet yanşından doğmuş, öte den bu yana her türlü işbirliği ve provakasyonu, çarpıtma ve saldınyı kendine asli bir görev olarak görmüş bir güruh tur. Bunlar diğer sömürge halklar gibi halkımızı kurtaracak olan temel müca dele biçimini, sürekli provakasyon ola rak ifade ederek TC'ye olan uşak bağlılıklannın gereğini yerine getirmekte dirler. Bunlann yayınlan ve esprileri ile, Tercüman, Bizim Ocak, Hürriyet vb. gibi resmi Türk şoven basının PKK gerçekliğini ve gelişmelerini konu alan haber, yazı ve yorumlan karşılaştırıl sın. Aynı azgın ağzı salyalı saldınlar,

çarpıtma kin ve öfke... Elbette bu bir tesadüf değildir. Çünkü Türk şoveniz mi ile Kürt işbirlikçiliği, ortak bir efen dinin uşaklandır. Son tahlile gerek göstermeyecek bir şekilde bu ideoloji nin sahipleri hakim güçlere dayanır. Ve yoksul Kürt halkının mücadelesi ta biatı gereği hem Türk hakim sınıflan ırın hem de uşağı Kürt hakim sınıflan ırın çıkarlannı sarsmakta, geleceğini çıkmaza sokmaktadır. Bu nedenle çok farklı gibi görünen, gerek Türk gerek se Kürt bağımlı kafalardan tek bir sesin çıkması ne bir sürprizdir ne de bir "ide olojik m ücadele" meselesidir. Sorun dev bir emekçi-yoksul kitlenin, maz lum bir halkın uyanışıdır. Temel müca dele ve önderlik hattının bu geniş kitle ler tarafından öz kurtuluş çizgileri ola rak benimsenmiş olmasıdır. V e tüm bunlann da sadece efendinin değil, uşaklannın çıkarlannı da sarsmakta ol masıdır. O halde emekçiler, mazlum halklar, kurtuluşlannı omuzlayıp götü rürken, sadece karşı-devrimin resmi ve açık sözcüsünün saldın ve engelle meleriyle mücadele ile kendilerini sı nırlandıramazlar. Emekçiler, ezilen halklar, aynı zamanda burjuvazinin emek dünyası, kurtuluş dünyası, içine soktuğu, sokmaya çalıştığı şoven, sos yal şoven ve işbirlikçi reformist, burju va, küçük burjuva milliyetçiliğinin saldınlanna, çarpıtma ve engelleme ça b a la m a karşı da uyanık olmak, bunlan sürekli teşhir etmek gibi önemli bir kurtuluş görevi ile de yükümlüdürler.

Sağlık emekçileri örgütleniyor

Eylül sonrası var olan politik örgütlenmelerin dağıtılmasıyla ve getirilen anti-demokratik uygulamalarla uzun bir sessizlik dönemine girildi. Çalışanlar iyice pasifleştirildi, edilgen hale getirildi, kendisine ve emeğine yabancılaşmış insanlar yaratıldı. Her geçen gün tırmanışa geçen enflasyonla insanlar yoksullaştırıldı, dış dünyayla olan ilişkileri koparıldı. Kişilikleri yok edilerek sefilleştirildi. Toplumsal hareketliliğin yükselmesiyle, kamu kesiminde çeşitli meslek kuruluşlarında örgütlenmelerin doğuşu beliriyor, memurlar arasındaki örgütlenmeler giderek artıyor. Eğit-Der, Belediye-Der, Maliye-Der gibi örgütlenmelerin yanında sağlık emekçilerinin örgütlenmelerini de görüyoruz. Sağlık çalışanları, direkt insanı, insan sağlığını ilgi lendiren bir sektörde çalışıyor. Sağlık hizmetlerinin giderek tekelleştirilmesi, özelleştirilmek istenmesi, insan sağlığının alınıp satılabilinen ve üzerinden kar sağlanan bir ticari meta haline getirilmesi şeklinde

izlenen politikalar bu alanda varolan sorunları arttınyor, dayanılmaz hale getiriyor. Halkla çalışanlar karşı karşıya ge tiriliyor. Sorunların asıl kaynağı gizlenerek üzeri örtülüyor. Bundan dolayı sağlık emekçileri sorunlarının çözümünün ancak örgütlü mücadeleyle mümkün olacağının bilinciyle direnebilmek ve ilerleyebilmek için örgütleniyor.

TEKNİK SAĞLIK MENSUPLARIDERNEĞİ (TSMD) İSTANBUL ŞU BESİ AÇILIŞ GECESİNİ YAPTI Sağlık işkolunda bir çok kesimi bünyesinde toplayan dernek, tanıtımını yapmak, amaçlarını anlatmak ve dayanış ma amacıyla geçtiğimiz günlerde bir gece düzenledi. Gecede çeşitli konuşmalar, müzik, tiyatro gösterisi ve halk oyunları yer aldı. Demek hem kültür anlayışını hem de hedeflerini anlatmaya çalıştı. Özetle şunların üzerinde duruldu:

Bireysel mücadelenin sonu getirmeyeceği, sorunların çözümü için örgütlenmenin zorunluluğu, sağlık politikasının çalışanlara ve halka yansımaları, bu sektörün ticari bir faaliyet alanına dönüştürülmesinin yerine sağlık hizmetlerinin halka, eşit, nitelikli ve ücretsiz götürülmesinin zorunluluğu, çalışanlar arasındaki ayrımcı uygulamaların kaldınlması, bu alandaki sorunlann diğer alanlardaki sorunlardan ayrı ele alınamayacağı, diğer kesimlerle dayanışmanın gerekliliği vurgulandı. Son olarak da, sağlık işkolunda demokratik, ekonomik ve siyasal sorunların çözümü için tabanın söz ve karar sahibi olacağı sınıf ve kitle sendikacılığı ilkeleriyle kurulacak olan sendikanın zorunluluğu vurgulandı. YAŞASIN SAĞLIK EMEKÇİLERİ ÖRGÜTLÜLÜĞÜ... HEDEFİMİZ, BAĞIMSIZ SINIF VE KİTLE SENDİKACILIĞI...

ÖZGÜRLÜK SAVAŞI Dağlarda umut Dağlarda isyan Dağlarda savaşçılar Dağlarda feryat Yüreğimiz dağlarda İsyanlarda Türkümüz Savaşımızdır şimdi Dağ haykırır İsyana gelir Kızıllaşan toprak Buram buram kokar. Çiçekler haykınr Özgür büyümek için Umut yeşerdi dört bir yanda Dağlarda Bir çocuğu düşün Gözlerinde öfke Yüreğinde aydınlık Var Savaşan bir diyarda Haykırır özgürlük marşlarıyla V e sonra fidan olur Kök salar Özgürlük diyarına

DOĞAN (1 9 5 6 -

TERLEM EZ 16.12.1976^

YAŞIYOR!